Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά – Spina nel cuore

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη αφηγείται την ιστορία ενός

κρητικόπουλου που αιχμαλωτίστηκε από τους Οθωμανούς, εξισλαμίστηκε και κατέληξε
στην Αίγυπτο. Αυτή ήταν και μια συνηθισμένη πρακτική της εποχής. Εκεί, παλεύει με τον
διχασμένο εαυτό του και τη διττή του ταυτότητα, ώσπου πολλά χρόνια μετά επιστρέφει
στην Κρήτη ως αρχηγός του αιγυπτιακού στρατού για να καταστείλει την επανάσταση ως
κατακτητής πλέον, τραγική ειρωνεία αφού ο ίδιος ήταν και θύμα αυτής της επανάστασης.

Στο δοσμένο απόσπασμα, o κρητικός Ισμαήλ, η εξωτερική εμφάνιση του οποίου

περιγράφεται μέσω των συμμαθητών του «…στο λευκό του δέρμα […] στο χρώμα της
θάλασσας που είχαν τα μάτια του» επιστρέφει στην παιδική του ηλικία και θυμάται
γεγονότα από εκείνη την εποχή. Ο Ισμαήλ είναι ο πρωταγωνιστικός χαρακτήρας, είναι
σφαιρικός και δυναμικός χαρακτήρας, απόλυτα ανεπτυγμένος. Άλλωστε, όπως και ο τίτλος
του μυθιστορήματος μαρτυρεί, το μυθιστόρημα αφηγείται τη δική του ιστορία. Αυτό είναι
φανερό και στο δοσμένο απόσπασμα. Μαθαίνουμε για τα συναισθήματα του, για τη διπλή
υβριδική ταυτότητα, τη διχασμένη συνείδηση που βιώνει με μια διασταλτική σύλληψη της
πατρίδας, ενίοτε απαξιωτική και υπόρρητη, αλλά και αγαπημένη και νοσταλγική. Τα
συναισθήματα του είναι φανερά με ποικίλους τρόπους «Συμμετείχε στο πένθος των
Αιγυπτίων» «Συμμετείχε στη βαρυθυμία των συμμαθητών του» «…ελληνικό παρελθόν,
….απόγνωση αιγυπτιακού παρόντος», «..τοποθέτησε τη Μεσσηνία στο οροπέδιο
(αναφερόμενος προφανώς σε οροπέδιο της Κρήτης). Το ότι ο πόνος του Ισμαήλ ήταν
μεγάλος φαίνεται και από τον υπότιτλο Spina nel cuore (αγκάθι στην καρδιά). Αυτή η πάλη
των εθνικών ταυτοτήτων, που μοιάζει σαν μια εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα σε δύο
βάρκες, επηρεάζει τα συναισθήματα του ήρωα σε όλο το μυθιστόρημα.

Η επαναπροσέγγιση του παρελθόντος μέσα από τους συμμαθητές, που φαίνεται να

αποτελούν κι έναν επίπεδο συλλογικό χαρακτήρα, δημιουργήθηκε από τη συγγραφέα με
σκοπό να εκφραστεί η συλλογική συνείδηση της νεολαίας της παιδικής του ηλικίας και η
κριτική που δέχτηκε και τον διαμόρφωσε τον άντρα που έγινε στη συνέχεια. Επίσης, στο
απόσπασμα εμφανίζεται με προοικονομία η δυναμική εξέλιξη του χαρακτήρα του «…δεν
έκανε ακόμη τους ίδιους περίπλοκους και γενικούς συλλογισμούς» «αναρωτήθηκε μήπως
έτσι χανόταν το μέλλον της ελληνικότητάς του».

Η συγγραφέας συνεχίζει να μας μιλά για τον Ισμαήλ που ακολουθεί τον φίλο του Ιμπραήμ
τα επόμενα δέκα χρόνια. Στο απόσπασμα ξεδιπλώνεται ακόμη περισσότερο ο χαρακτήρας
του Ισμαήλ. Οι δύο ζωές, η φιλία του με τον Ιμπραήμ, το μυστικό του παρελθόν, η δεύτερη
πατρίδα, χωρίς μελοδραματισμούς και με τον χρόνο να λειτουργεί αναδρομικά (παιδική
ηλικία) και προδρομικά (πόλεμοι της Συρίας), ο ψυχισμός του πρωταγωνιστή κλυδωνίζεται
και τα αντίρροπα του συναισθήματα, η επιμειξία που αισθάνεται, η διαπάλη καλού-κακού
είναι φανερά. Καταλήγουν σε έναν νόστο για τη χαμένη πατρίδα.

Ο δεύτερος χαρακτήρας του κειμένου είναι ο φίλος του Ισμαήλ, ο Ιμπραήμ. Πρόκειται για
έναν σφαιρικό δευτερεύοντα χαρακτήρα, ο οποίος όμως αναπτύσσεται ολοκληρωμένα και
είναι δυναμικός. Γνωρίζουμε τα συναισθήματά του «..έμμονη ιδέα, αναπόσπαστη από την
κατάθλιψη που θα του προκαλούσαν εφεξής οι λαμπρές του νίκες «ασφυκτιούσε
αγκυροβολημένος…υπακούσει».«…το μυαλό του αρνιόταν να παραδεχτεί…..στην καρδιά
του». Επίσης, η φιλία του με τον Ισμαήλ περιγράφεται και μάλιστα κρατά πολλά χρόνια,
πράγμα που υποδηλώνει τη νέα ζωή του Ισμαήλ δίπλα στον φίλο του και κάνει φανερό ότι
σε ολόκληρο το μυθιστόρημα περιγράφεται η σχέση τους αυτή. Ο Ιμπραήμ , κάτι σαν alter
ego του πρωταγωνιστή, συμβολίζει το ασυνείδητο, την ατίμωση που νιώθει ο Ισμαήλ, μέσα
από ένα κατεξοχήν πρόσωπο της αιγυπτιακής ζωής. Ίσως αυτός ο ναρκισσιστικός τύπος του
Ιμπραήμ συμπυκνώνει την επιθυμία του Ισμαήλ, αυτό που ασυνείδητα θα ήθελε να είναι ο
ίδιος. Ένας αγαπημένος γιος, στρατηλάτης, δυναμικός, θαρραλέος και εξαγριωμένος αλλά
και συνετός.

Το τρίτο βασικό πρόσωπο του αφηγήματος είναι ο πατέρας του Ιμπραήμ, ο Μωχάμετ Αλη, ο
οποίος είναι επίπεδος χαρακτήρας και έχει ως στόχο να προωθηθεί η δράση. Δεν ξέρουμε
κάτι για τα συναισθήματά του και δεν αναπτύσσεται δυναμικά. Επίσης, ο ρόλος του είναι
να δοθεί έμφαση στον δεσμό αίματος που τον συνδέει με τον γιό του, τον Ιμπραήμ που θα
λάμψει στη συνέχεια «…διέβλεπε στην οικογένεια Μωχάμετ Άλη τη μοναδική δυνατότητα
για την αναγέννηση της αυτοκρατορίας».