Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Κ. Π. Καβάφης ήταν Έλληνας ποιητής ο οποίος θεωρείται ως ένας από τους

σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης εποχής. Γεννήθηκε το 1863 και
έζησε στην Αλεξάνδρεια, γι’ αυτό και αναφέρεται συχνά ως «ο Αλεξανδρινός».
Δημοσίευσε ποιήματα, ενώ δεκάδες παρέμειναν ως προσχέδια. Τα
σημαντικότερα έργα του τα δημιούργησε μετά τα 40 έτη. Το ποίημα «Κεριά»
είναι ένα από τα απλούστερα ως προς τη σύλληψή τους ποιήματα,
παράλληλα όμως κι ένα από τα πλέον αποτελεσματικά ως προς τη μετάδοση
των συναισθημάτων του ποιητή.

«Κεριά»

Του μέλλοντος η μέρες στέκοντ’ εμπροστά μας

σα μια σειρά κεράκια αναμένα —

χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.

Η περασμένες μέρες πίσω μένουν,

μια θλιβερή γραμμή κεριών σβυσμένων·

τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,

κρύα κεριά, λυωμένα, και κυρτά.

Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,

και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.

Εμπρός κυττάζω τ’ αναμένα μου κεριά.

Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω

τί γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,

τί γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.

[πηγή: Κ.Π. Καβάφης, Τα ποιήματα. Β΄(1919-1933)]

1η Δραστηριότητα

Β1. Ποια είναι η κύρια ιδέα του ποιήματος; Να την αναπτύξετε σε ένα κείμενο
50-60 λέξεων.

Μονάδες 10

2η Δραστηριότητα

Β2. α) Να επισημάνετε την κυρίαρχη λέξη-σύμβολο που υπάρχει στο ποίημα.

Να γράψετε τι συμβολίζει και τι πετυχαίνει ο ποιητής με τη χρήση του
συμβόλου.

Μονάδες 5

β) Να γράψετε δύο διαφορετικά εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής

και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.
 Μονάδες 5

Β3. «Από το 1891 ο Kαβάφης θα στραφεί στη γαλλική ποίηση και θα βρεθεί
κάτω από τη διπλή επιρροή του συμβολισμού και του παρνασσισμού». Ο
συμβολισμός αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την απομάκρυνση από την
παραδοσιακή ποίηση και τη μετάβαση προς τη νεωτερική. Να εντοπίσετε τρία
χαρακτηριστικά του ποιήματος που θυμίζουν νεωτερική ποίηση.

Μονάδες 5

Β4. Να σχολιάσετε τη χρήση του α’ ενικού ρηματικού προσώπου στους

τελευταίους στίχους του ποιήματος («Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί…μη
διω και φρίξω.»).

Μονάδες 5

3η Δραστηριότητα

Β5. Γράφουν για το ποίημα του Καβάφη: «Στην ουσία, τα “Κεριά”

καταφέρνουν και συνθέτουν έναν πίνακα, που συμπυκνώνει καθολικά την
ανθρώπινη φύση. Τα άπειρα ανθρώπινα “γιατί”. Το δέος και το φόβο απέναντι
στον Θάνατο.». Πώς η ποίηση φιλοσοφικού περιεχομένου αλλά και γενικότερα
το διάβασμα, η φιλοσοφία και ο στοχασμός μπορούν να βοηθήσουν τους
νέους να απολαύσουν περισσότερο τα νιάτα και τη ζωή τους; Να αναπτύξετε
τις ιδέες σας σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 20

ογοτεχνικό Κείμενο

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1η Δραστηριότητα

Β1. Ο ποιητής παρότι στην πρώτη στροφή παρομοιάζει αισιόδοξα το μέλλον

της ζωής του ανθρώπου με μια σειρά από ζεστά και ζωηρά κεριά («Του
μέλλοντος… ζωηρά κεράκια»), στη δεύτερη στροφή παρουσιάζει τις
περασμένες μέρες σα μία θλιβερή γραμμή σβησμένων κεριών («Η
περασμένες μέρες πίσω…και κυρτά»). Τα κεριά και στις δύο περιπτώσεις
συμβολίζουν τις μέρες της ζωής, ο ποιητής όμως φαίνεται να επικεντρώνεται
περισσότερο στα σβησμένα κεριά, τα οποία εκφράζουν την απελπισία του για
τις μέρες που περνούν γρήγορα. Καθώς παρακολουθεί τις μέρες που
πέρασαν ως στοιχείο ότι η ζωή περνά με γρήγορους ρυθμούς, τα
συναισθήματα του πρόσφατου παρελθόντος παραμένουν ζωντανά. Παρά
ταύτα οι μέρες του παρελθόντος έχουν χάσει πια τη σημασία τους. Ο ποιητής
δεν θέλει να θυμάται τις μέρες του παρελθόντος (Δεν θέλω να… να
θυμούμαι») και προτρέπει τον εαυτό του να κοιτάζει το μέλλον, αφού πιστεύει
ότι θα απογοητευτεί και θα στεναχωρηθεί με το πόσο γρήγορα περνούν τα
χρόνια («Εμπρός κυττάζω…κεριά πληθαίνουν»). Μέσα από αυτή την κάπως
«αλληγορική», αλλά οπωσδήποτε «οραματική» παρουσίαση και με τη χρήση
του συμβόλου (κεριών) ο ποιητής φαίνεται να προσπαθεί να μεταφέρει τα
έντονα συναισθήματά του και επιδιώκει να αφυπνίσει τον αναγνώστη σχετικά
με το πόσο γρήγορα περνούν τα χρόνια. Ό,τι κάποτε αποτελούσε το ποθητό
μέλλον, έχει πια περάσει και βρίσκεται στο παρελθόν.

2η Δραστηριότητα

Β2. α) Η κυρίαρχη λέξη-σύμβολο που υπάρχει στο ποίημα είναι τα «κεριά».

Τα κεριά και στις δύο περιπτώσεις συμβολίζουν τις μέρες της ζωής του
ανθρώπου. Τα ζεστά και ζωηρά κεριά συμβολίζουν τις μέρες του μέλλοντος,
ενώ τα σβησμένα κεριά συμβολίζουν τις μέρες του παρελθόντος. Με τη χρήση
του συμβόλου ο Καβάφης προσδίδει στο ποίημα μουσικότητα,
υποβλητικότητα και δραματικότητα. Ενισχύει τη μελαγχολική διάθεση των
λέξεων και εκφράζει με περίτεχνο και συνειρμικό τρόπο τα συναισθήματά του.
Το συγκεκριμένο σύμβολο επιτρέπει στον ποιητή να δημιουργήσει εικόνες που
βοηθούν στον οραματισμό και αναπτύσσουν μία διάθεση ονειροπόλησης.

β) Ο Καβάφης στο συγκεκριμένο ποίημά του χρησιμοποιεί λιτά εκφραστικά

μέσα.
Ενδεικτικά:

Παρομοίωση: «σα μια σειρά κεράκια αναμένα».

Ο ποιητής παρομοιάζει το μέλλον σα μια σειρά από αναμμένα κεριά. Σκοπός

της παρομοίωσης είναι να φωτιστεί η σημασία-διάσταση του πρώτου
συγκρινόμενου όρου (μέλλον) μέσα από την αντιπαραβολή του με κάτι πιο
συγκεκριμένο (κεριά). Οι μέρες του μέλλοντος μοιάζουν με κεριά αναμμένα και
μάλιστα χρυσά, ζεστά και ζωηρά. Ο ποιητής με αισιόδοξη διάθεση αποδίδει
στο μέλλον θετικά χαρακτηριστικά, ίσως γιατί το μέλλον επιφυλάσσει
καινούριες, όμορφες και πολύτιμες εμπειρίες. Η παρομοίωση κεντρίζει το
ενδιαφέρον του αναγνώστη, προκαλεί συναισθήματα, διαμορφώνει την
κατάλληλη συναισθηματική ατμόσφαιρα και κάνει το ποίημα απολαυστικό.
Παράλληλα προσδίδεται ζωντάνια, αμεσότητα και δραματικότητα.

Μεταφορά: «Του μέλλοντος… εμπροστά μας»

Σε αρκετά σημεία του ποιήματος οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνται με την

πραγματική τους σημασία, αλλά με την αλληγορική. Ο Καβάφης γράφει
μεταφορικά πως οι μέρες του μέλλοντος «στέκονται μπροστά μας». Με αυτόν
τον τρόπο δίνεται βαρύτητα στο μήνυμα που υπονοείται από τη χρήση της
συγκεκριμένης λέξης (μεταφορικής). Η μεταφορά προσδίδει πλούτο, βάθος και
δύναμη στο λόγο, ζωντάνια και εκφραστικότητα. Επίσης αυξάνεται η
συναισθηματική ένταση του ποιήματος και δημιουργείται μία υποκειμενική,

ιδιαίτερη και πλασματική απεικόνιση της πραγματικότητας. Με τα εκφραστικά

μέσα ο Καβάφης καταφέρνει να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του
για τον χρόνο, τα γηρατειά και για τη ζωή.

Β3. «Από το 1891 ο Kαβάφης θα στραφεί στη γαλλική ποίηση και θα βρεθεί
κάτω από τη διπλή επιρροή του συμβολισμού και του παρνασσισμού». Ο
συμβολισμός αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την απομάκρυνση από την
παραδοσιακή ποίηση και τη μετάβαση προς τη νεωτερική.

Χαρακτηριστικά του ποιήματος που θυμίζουν νεωτερική ποίηση:

 ● Ελεύθερος στίχος.
● Χρήση λεξιλογίου καθημερινής ομιλίας.
● Ποιητική γλώσσα: συμβολική και υπαινικτική.
● Χαλάρωση της κανονικότητας στη στίξη.Χαλάρωση του μέτρου και της
ομοιοκαταληξίας.
● Δεν υπάρχει αυστηρή ομοιομορφία ως προς τον αριθμό των στίχων στις
στροφές και των συλλαβών στους στίχους.
● Ο τίτλος του ποιήματος δεν έχει άμεση, λογική και αυστηρή σχέση με το
περιεχόμενο του ποιήματος, αφού τα «Κεριά» αποκτούν βαθύτερα νοήματα
και διαφορετικές σημασίες.

Β4. Ο Καβάφης χρησιμοποιεί στους τελευταίους στίχους το α’ ενικό ρηματικό

πρόσωπο. Ο ποιητής δεν θέλει να θυμάται τις μέρες του παρελθόντος ούτε τα
συναισθήματα που είχε νιώσει, γιατί όλα αυτά έχουν πια περάσει. Προτρέπει
έτσι τον εαυτό του να σκέφτεται μόνο το μέλλον, ειδάλλως θα απογοητευθεί
και θα συντριφθεί, εάν κοιτάξει πίσω γιατί θα αισθανθεί πόσο γρήγορα
περνάει ο χρόνος. Τα χρόνια περνούν, δεν γυρνούν πίσω και σίγουρα ο
άνθρωπος δεν μπορεί να ξαναζήσει όσα έζησε στο παρελθόν. Με τη χρήση
του α’ ενικού κατορθώνει να εκφράσει τα συναισθήματά του και να
παρουσιάσει με αμεσότητα τις σκέψεις και τα προσωπικά του βιώματα. Το
ποίημα σε αυτό το σημείο αποκτά εξομολογητικό χαρακτήρα, ενώ προσδίδεται
συνάμα αμεσότητα, ζωντάνια, ζωηρότητα και ενδιαφέρον στο λόγο, αφού το
ποίημα εμπεριέχει το στοιχείο της προσωπικής μαρτυρίας. Οι σκέψεις
προβάλλονται εντονότερα και εναργέστερα στον αναγνώστη και ο λόγος
εκφράζει προσωπικές εκτιμήσεις, καθώς τα πράγματα προσεγγίζονται μέσα
από μια εσωτερική οπτική γωνία. Προκαλείται συγκινησιακή φόρτιση στον
αναγνώστη, διότι παρακολουθεί και βιώνει προσωπικά βιώματα του Καβάφη.
Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι στο ποίημα

υπάρχουν έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις και εύλογα θα μπορούσε

κάποιος να υποστηρίξει ότι η απαισιοδοξία του ποιητή μπορεί να ερμηνευτεί
από τον φόβο του για τα γηρατειά, ο οποίος διαφαίνεται και σε άλλα του
ποιήματα.

3η Δραστηριότητα

Β5.

● Η φιλοσοφία ως τέχνη του βίου (κεντρική ιδέα)

 ● Οι νέοι έρχονται σε επαφή με ιδέες, σκέψεις, προβληματισμούς και αξίες.
Διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες και οξύνεται η διανοητική ικανότητα.
● Εξευγενίζεται η ψυχή τους και ευαισθητοποιούνται.
● Εκτίθενται σε διαφορετικά πρότυπα και σε διαφορετικές στάσεις ζωής.
● Αρχίζουν να αναγνωρίζουν, να εκτιμούν και να αισθάνονται ευγνωμοσύνη για
τα απλά.
● Μαθαίνουν να παρατηρούν, να ζουν πραγματικά, να παίρνουν, αποφάσεις, να
αναγνωρίζουν τα λάθη (τους) και να βγάζουν συμπεράσματα για τη ζωή.
● Οι επιλογές παύουν να είναι ασυνείδητες, γίνονται συνειδητές.
● Ανοίγει το μυαλό και η καρδιά. Απομάκρυνση από στερεότυπα,
προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και προσκολλήσεις.
● Αυτοκριτική, αυτοέλεγχος, αυτογνωσία.
● Μαθαίνουν να ενδιαφέρονται για την ουσιαστική προσωπική τους ανάπτυξη,
όχι μόνο για την επαγγελματική επιτυχία και τον υλικό ευδαιμονισμό. Αυτό
μπορούμε να το επεκτείνουμε και στο κοινωνικό επίπεδο.
● Ηθικοποιούνται και έρχονται σε επαφή με τον ανώτερο εαυτό τους.
● Η συνειδητοποίηση της τρωτότητας του ατόμου και η κατανόηση της φυσικής
πορείας της ανθρώπινης ζωής, η οποία είναι πεπερασμένη, μπορεί να
νοηματοδοτήσει ευεργετικά και όχι απαισιόδοξα την καθημερινότητα.

Οι ιδέες είναι πάρα πολλές. Πολλές περισσότερες από αυτές που

σημειώνονται ενδεικτικά παραπάνω. Οι μαθητές, όμως, θα πρέπει να είναι
σαφείς και συγκεκριμένοι. Δεν θέλουμε να μιλήσουμε γενικά για την αξία του
διαβάσματος, της φιλοσοφίας κ.λπ. Πρέπει να δούμε το πώς η ενασχόληση με
τέτοιου είδους εσωτερικές, διανοητικές, πνευματικές δραστηριότητες μπορεί
να μας βοηθήσει να απολαύσουμε περισσότερο τα νιάτα και τη ζωή μας. Είναι
απαραίτητο να γίνει αυτή η σύνδεση.