Kwentong PPangkasarian ambata

angkasarian sa mga Kwentong PPambata

Genaro R. Gojo Cruz
Pamantasang De La Salle-Maynila, Pilipinas

Ang panitikang pambata ang madalas na nakakaligtaang uri ng panitikan. Nakakaligtaan dahil
kakaunting kritiko ang naglaan ng panahon at isip upang suriin ito. Kadalasan ang pagsusuri ay
nagtatapos lamang sa tanong na kung ang kwento ba ay nagbibigay-aral o hindi sa mga bata.
Hindi sapat ang mga pagsusuri ukol sa panitikang pambata upang makita ang kalagayan nito sa
kasalukuyan.

Itinuturing ang panitikang pambata bilang batis ng kaalaman at ng kabutihang-asal. Nagiging

instrumento tuloy ng matatanda o ng lipunan ang panitikang pambata upang hubugin ang bata
ayon sa kanilang pamantayan. Sa bawat kwentong binabasa ng mga bata, wala silang kamalay-
malay na naipapasa na sa kanila ang gender roles na kailangan nilang gampanan. Pumapaloob
sila sa sistemang patriyarkal at sa mga de-kahong representasyon ng pagiging babae at lalaki.

Hanggang kailan iiwasan ng panitikang pambata o ng mga manunulat ang maseselang paksa
tulad ng isyu sa kasarian, ng pagiging gay o lesbian? Ng pagsasama ng dalawang lalaki o
babae? Hanggang kailan bubugbugin ang mga bata ng mga kwentong malayo na sa kanilang
nararanasan? Hanggang kailan ituturing ang panitikang pambata na tagapaghubog sa halip na
tagapagmulat? Sisikapin ng papel na ito na maipakita ang representasyon ng kasarian sa mga
kwentong pambata.

Everything we read constructs us,

makes us who we are, by presenting our image
of ourselves as girls and women, as boys and men.
—Mem Fox, 1993

Sa kasalukuyang panahon, ang panitikang panitikang pambata na maaaring magpakita ng

pambata ang madalas na nakakaligtaang uri ng
panitikan. Nakakaligtaan dahil sa kakaunting
kritiko ang naglaan ng panahon at isip upang suriin
ang panitikang pambata. May mga iilang kritiko
ang nagsusuri, ngunit ang pagsusuri ay nagtatapos
lamang sa kung ang kwento ba ay nagbibigay ng
aral o hindi sa mga bata. Malaki ang kakulangan
sa mga kritikal na pag-aaral at pagsusuri sa
iniunlad o iniurong nito. Hindi sapat ang mga
pagsusuri at iskolarling babasahin ukol sa
panitikang pambata upang makita ang
pangkabuuang kalagayan ng panitikang pambata
sa kasalukuyan.
Sa mga panggradwadong tesis naman,
kapansin-pansin na hanggang sa sumusunod na
pananaliksik lamang ang naging malasakit ng mga
12 G.R.G. CRUZ
mananaliksik: ang pagpili ng mga kwentong
pambata mula sa mga nagwagi ng Timpalak
Palanca upang ilagay sa kalipunan, pagpili/
pagmumungkahi ng mga panitikang pambata na
naaayon sa antas o baytang ng bata, pagsusuri sa
wikang ginamit, at bayograpikal na pagsusuri.
Talagang kulang na kulang ang mga pagsusuri ng
panitikang pambata sa kasalukuyan, lalo na ang
pagsusuring pangnilalaman ng mga ito, pagsusuri
sa paraan ng pagkakabuo ng mga tauhan at kung
paanong nakaaapekto sa mga bata ang mga
nilikhang tauhan na gumaganap ng mga tiyak na
tungkulin sa kwento.
Ang panitikang pambata ay hindi lamang
pambata, dahil bukod sa kakayahan nitong
magbigay ng kaalaman at tulungan ang bata na
maintindihan at matutuhang magamit ang wika,
taglay din nito ang kakayahang mailipat o maipasa
ang kultura ng isang lipunan sa mga batang
binabasahan o nagbabasa. Ang mga tungkuling
pangkasarian o gender roles ng mga tao sa lipunan
ay mahalagang bahagi ng kultura. Samakatuwid,
ang paraan ng paglalahad o pagpapakita ng mga
tungkuling pangkasarian sa kwento ay nakaaapekto
sa pagbubuo ng imahen ng bata ng kanilang sarili
at mga tungkuling pangkasarian, halimbawa bilang
babae o lalaki sa lipunan.
Sa Seattle sa Amerika, isang magulang ang
sumulat sa elementary school librarian at hiniling
na tanggalin sa aklatan ang kwentong The Trouble
With Cats ni Martha Freeman. Ang kwento ay
tumalakay sa dalawang nagsasamang lalaki kasama
ang kanilang ampon na batang lalaki. Ayon sa
magulang, ang kwento ay hindi nababagay sa mga
bata dahil sa taglay nitong homosexual agenda.
Tinanggal nga sa mga aklatan ang kwentong ito ni
Freeman.
Sa Pilipinas, wala pang nangyayaring ganito.
Wala pang kwento na tinanggal sa aklatan dahil sa
pagtalakay nito sa maselang isyu, tulad ng
pagsasama ng dalawang lalaki o ng babae, ng ukol
sa kasarian, at iba pa. Wala pa kasing kwento ang
naisaaklat o mabibili sa mga bookstore tulad ng
kwentong The Trouble With Cats ni Martha
Freeman, na tumatalakay sa paksang lubhang
iniiwasan ng panitikang pambata sa Pilipinas.
TOMO XIX BLG. 3 ABRIL 2007
Ngunit tiyak na may mga magulang din na
magrereklamo kung sakaling may ganitong aklat-
pambata na maaaring mahawakan at mabasa ng
kanilang mga anak sa aklatan ng paaralan. Wala
rin sigurong magulang na bibili para sa kanyang
anak ng aklat na tumatalakay sa pagmamahalan
ng dalawang lalaki o babae, lalong higit sa bansang
Pilipinas na pinaghaharian ng sistemang patriyarkal
at mahigpit na sumusunod sa mga aral ng
Katolisismo.
Panitikang Pambata sa Kasalukuyan
Itinuturing bilang batis ng kaalaman o
karunungan ang panitikang pambata. Higit sa lahat,
itinuturing itong bukal ng kabutihang-asal at
wastong pag-uugali. Nagiging instrumento tuloy ng
matatanda o ng lipunan ang panitikang pambata
upang hubugin ang bata ayon sa kanilang
kagustuhan at pamantayan. Sa bawat kwentong
binabasa o ipinababasa sa mga bata, walang
kamalay-malay ang mga bata na naipapasa na rin
sa kanila ang gender roles na kailangan nilang
gampanan sa lipunan. Pumapaloob na sila sa isang
sistemang patriyarkal at sa mga de-kahong
representasyon o stereotyping ng pagiging babae
at lalaki. Kaya sa halip na ang panitikang pambata
ay magsilbing tagapagpalaya, ito pa ang nagiging
dahilan ng kanilang pagkakalugmok sa pagiging
sunud-sunuran, at kawalan ng tiwala sa sariling
kakayahan at pag-iisip. Dahil dito, paulit-ulit ang
pagkakamali—inuulit lang ng mga bata ang
pagkakamali ng kanilang mga magulang o ng mga
nakatatanda sa kanila— mga bata silang kumikilos
ayon sa kagustuhan ng matatanda. Kakaunti ang
mga kwentong naglalantad sa bata sa mahahalagang
isyu na maaari nilang kaharapin sa hinaharap, o sa
kanilang pagiging ganap na mamamayan ng bansa.
Ngunit hanggang kailan pa iiwasan ng panitikang
pambata o ng mga manunulat ang maseselang
paksa tulad ng isyu sa kasarian, halimbawa, ang
tungkol sa pagiging gay o bakla, lesbian o tomboy,
ang pagsasama ng dalawang lalaki o ng babae?
Hanggang kailan pa bubugbugin ang mga bata ng
mga babasahing malayung-malayo na sa kanilang
nakikita at nararanasan sa kasalukuyan? Hanggang
 KWENTONG PANGKASARIAN SA MGA KWENTONG PAMBATA
kailan pa ituturing ang panitikang pambata bilang
tagapaghubog sa halip na tagapagmulat?
Kwentong Pangkasarian
sa mga Kwentong Pambata
Taun-taon maraming kwentong pambata ang
naisasaaklat. Nangunguna rito ang Adarna House
na kada taon ay hindi pumapalya sa paglalathala ng
mga kwentong isinulat ng mga batikan at maging ng
mga baguhang manunulat. Ang OMF naman ay kilala
sa paglalathala ng mga kwentong medikal ni Luis P.
Gatmaitan. Ngunit ang Tahanan Books for Young
Reader at Lampara Books ay tila nanlamig na sa
paglalathala ng mga aklat-pambata. Ngunit tulad ng
mga nabanggit, ang mga kwentong pambata na
nalalathala taun-taon ay hindi nabibigyan ng
kaukulang pansin ng mga kritiko upang suriin.
Mabuti sanang masuri ang mga kwentong
inilalathala taun-taon upang matukoy ang mga
pagbabago, ang iniunlad o iniurong ng panitikang-
pambata sa Pilipinas o ang tungkol sa usapin ng
gender roles. Paano na tinitingnan o tinatalakay ng
mga manunulat ang gender roles sa lipunan sa
kasalukuyan? May mga pagtatangka na bang
hamunin/ibahin ng manunulat ang mga nakamulatan
o nakagisnang gender roles sa lipunan? O
nagpapatuloy pa rin ang mahabang tradisyon ng
stereotyping ng mga lumang kwentong pambata?
Sa pag-aaral na ito, sinuri ang mga kwentong
pambatang maaaring nagpapanatili sa mga
nakagawiang paniniwala ukol sa gender roles, ang
mga kwentong may pagtatangkang wakasan ang
mga stereotyping na sanhi ng mga gender role na
ito, at ang mga kuwentong kababakasan ng
kakaibang representasyon ng kasarian ng bata o
ng matatandang tauhan.
Sa kwentong Papel de Liha ni Ompong Remigio
na nalathala noong 1996, inihalintulad ng batang
persona ang palad ng kanyang ina sa papel de liha.
Dahil sa sobrang pagtatrabaho ng ina ng bata sa
loob ng kanilang bahay, kumapal at gumaspang ang
mga palad nito.
Muli, hindi nakaalpas sa tradisyunal na gawain
ng babae ang paglalarawan ni Remigio sa kanyang
tauhang ina. Malinaw na ang kwento ay
13
pagpapatuloy lamang sa lumang tradisyon ng mga
gawain na ginagampanan ng babae sa loob at labas
ng tahanan na ipinahihiwatig ng paglalaro ni Remigio
sa mga salitang dito at doon. Dito at maging doon,
sa loob o labas man ng tahanan, iisa ang tungkulin
ng babae, ang gumawa ng mga gawaing bahay,
bukod pa sa pagiging maybahay. Tingnan ang
bahaging ito ng kwento:
Isang araw dumating si Tita Maring.
Ang sabi niya: “Ano ba naman Milagring!
Kaskas-kiskis-kuskos ka nang kaskas-
kiskis-kuskos kaya kumapal at gumaspang
ang mga palad mo. Parang papel de liha na
pang-isis.
Hinay-hinay ka lang at magpalambot ng
balat at baka hindi na hawakan ni Turing ang
kamay mo.” (14)
Malinaw na bukod sa pagiging ina ng tahanan
at paggawa ng mga gawaing bahay, isa pang
tungkulin ng babae sa kwento ay ang magpaganda
(magpalambot ng kamay) dahil kung hindi ay baka
mangyaring hindi na hawakan ng kanyang asawa
ang kanyang mga kamay, na maaaring
magpahiwatig ng paghanap ng ibang babae na
malambot ang kamay. Sa pagtupad ng babae o ng
ina sa kanyang mga tungkulin sa tahanan, hindi pa
rin niya dapat kalimutan ang sarili o ang
pagpapaganda para sa kanyang asawa. Nakatali
at walang ibang buhay ang ina sa kwento bukod
sa buhay ng pagiging isang ina. Hinangaan ng
batang babae sa kwento ang kanyang ina, kaya
tiyak na ipagpapatuloy niya ito dahil sa
paniniwalang ang magaspang na palad ng kanyang
ina ay dapat ipagmalaki.
Sa kwentong Uuwi Na Ang Nanay Kong Si
Darna ni Edgar Samar, may pagtatangkang gawing
mas aktibo ang representasyon ng babae. Ang
babae ang nasa labas at naghahanapbuhay, at ang
asawang lalaki naman ang nag-aalaga sa kanilang
anak. Ekonomikal ang dahilan ng pagpunta ng
babae sa Hong Kong ngunit nang tanungin ng bata
sa kanyang Tatay kung bakit umalis ang kanyang
Nanay, hindi ibinigay ng ama ang tunay na dahilan.
Tingnan ang bahaging ito ng kwento:
MALAY
14 G.R.G. CRUZ
“Tatay, bakit po ba umalis si Nanay?”
Tinitigan muna ako ni Tatay bago siya
sumagot.
“Alam mo anak, kailangan kasi ang tulong
ng Nanay mo sa ibang bansa. Aba ang galing
naman kasi ng Nanay mo.” (5)
Hindi sinabi ng ama ang tunay na dahilan ng
pagtatrabaho ng ina ng bata sa Hong Kong. Sa
halip, sinabi niya ang pangangailangan ng ibang
bansa sa tulong ng ina ng bata. Isang pagtatakip
ito sa kanyang kawalang kakayahan bilang ama
na siyang dapat nasa labas at naghahanapbuhay.
Maganda ang pagtatangka ng kwento na baligtarin
ang gender role ng mag-asawa, ngunit ang hindi
lang katanggap-tanggap ay ang pagtakpan ito sa
bata at gawin pang tila isang totoong Darna sa isip
ng bata ang inang nasa Hong Kong. Sa halip na
maunawaan ng bata ang tunay na dahilan ng
pagpunta ng kanyang ina sa Hong Kong,
pinapaniwala siya sa isang ilusyon.
Tulad ng kwentong Papel de Liha ni Remigio,
ang kwento ay hindi rin nakawala sa tipikal na
tungkulin at gawaing ginagampanan ng babae,
nagkaiba nga lamang sa lunan, tahanan sa Papel
de Liha, Hong Kong naman sa Uuwi na… Tulad
ng mga OFW itinuring hindi lamang bilang isang
bayani ang ina sa kwento kundi bilang isang bayani
na may pambihirang kapangyarihan. Ganito
inilarawan ang ina sa kwento:
“Ang Nanay mo kasi, kayang-kayang
talunin ang milyon-milyong mikrobyo sa
bahay. Isang pasada lang niya ng wonder
walis niya Swisss! Patay lahat ng dumi na
nagdadala ng sakit.”
“Kayang-kaya rin pataubin ng Nanay mo
ang gabundok mang labahin. Sa maghapon,
kuskos dito, piga doon. Walang sinabi ang
mantsa! Lilinis at puputing tiyak ang labada.”
(6-7)
Sa huli ng kwento, may pagkakataon na sanang
mawakasan ang ilusyong itinamin ng ama sa isip
ng kanyang anak na lalaki, ngunit nang itanong ng
bata kung si Darna nga ba ang kanyang ina, ang
TOMO XIX BLG. 3 ABRIL 2007
naging sagot ng ama ay isang mahigpit na yakap.
Walang malinaw na sagot ang ama na ipinahayag
sa kwento. Samakatuwid, nagpatuloy at
magpapatuloy ang ilusyong si Darna nga ang ina ng
bata. Hinding-hindi niya mauunawaan ang tunay na
dahilan ng pag-alis ng kanyang ina papuntang Hong
Kong kahit siya ay bata pa at nangangailangan din
siya ng pag-aaruga ng kanyang ina.
Halos magkapareho ang kalagayan ng dalawang
ina sa kwento. Hindi sila nakawala sa mahabang
tradisyon ng pagkakahon sa babae bilang tagagawa
ng mga gawaing bahay, nagkaiba nga lamang sila
sa kanilang pinagsisilbihan.
Sa kwentong Ang Mahiyaing Manok ni Rebecca
T. Anonuevo, inilarawan ang isang bunsong manok
na si Onyok, na laging nagmumukmok dahil sa hindi
siya makatilaok. Isang mahalagang tungkulin ng
mga manok ang tumilaok, ngunit dahil sa pagiging
mahiyain o kawalan ng tiwala sa sarili ni Onyok,
ang tungkuling ito ay hindi niya magampanan. Dahil
dito, lagi siyang nasa isang sulok at
napagkakamalang nakalulon ng itlog na kailangan
niyang iluwa, o isang manok na hindi galing sa itlog.
Ngunit sa kabila ng mga kakulangang ito ni Onyok
bilang manok, tanggap at mahal siya ng kanyang
butihing ina.
Ngunit dahil sa mismong si Onyok na rin ang
may kagustuhang maging isang ganap na manok,
sinikap niyang mag-isa na matutunan ang pagtilaok.
Bilang manok, ang pagtilaok ay isang mahalagang
gampanin na kailangang matutunan ni Onyok kahit
bata pa.
Bilang isang batang manok, si Onyok ay
nakapaloob sa isang sistemang kailangan niyang
sundin. Bagama’t mayroon siyang kakulangan sa
pagiging isang manok, bilang bunso at “lalaking
manok,” ipinakita sa kwento na kaya itong
lampasan o bakahin upang tupdin ang mga
tungkuling itinakda ng lipunan. Bilang isang
pangunahing tauhan sa kwento, si Onyok ay hindi
rin tunay na nakalaya sa mga gender role na itinakda
ng lipunan para sa kanya. Paano kung
pangatawanan ni Añonuevo na hindi na makatilaok
si Onyok? Tanggapin kaya siya ng kanyang
lipunan? Paano kung matuklasan ni Onyok ang
iba niyang kakayahan bukod sa pagtilaok? Hindi
 KWENTONG PANGKASARIAN SA MGA KWENTONG PAMBATA
kaya mas magkaroon siya ng kapangyarihan at laya
bilang isang bata? Ngunit ibang kwento na ito.
Marahil, ang talagang layunin lamang ng may-akda
ay itanim sa mga bata ang kahalagahan ng
pagtitiwala sa sarili, hindi ang himukin silang
tuklasin ang kanilang ibang kayang gawin. Ganito
ang wakas ng kwento:
Ngayo’y hindi na mapigilan ang batang
si Onyok. Minsan ang sabi sa ina at kay
Kokok, “Paglaki ko, ako naman ang
magtuturo sa mga mahiyaing batang manok
kung paano ang pagtilaok .” (23)
Samakatuwid, ang kwento ay pagpapatuloy
lamang ng lumang tradisyon ng nakagisnang pag-
uugali at tungkulin. Ito ang sakit na namamayani sa
panitikang pambata sa Pilipinas.
Kakaiba naman ang kwentong Nasaan si Kuya
Emil ni Germaine Yia na nailathala noong 2000.
Kakaiba ang kwento dahil sa pagsisikap ng
manunulat na mailarawan ang nararamdaman ng
isang batang lalaki na lubhang naninibago sa
ikinikilos ng kanyang pinsan na Kuya Emil. Sa mga
simulang pahayag sa kwento, mahihinuhang tila may
espesyal o natatangi ang pagtingin ng bata sa
kanyang Kuya Emil. Mababakas ang matinding
hinanakit o selos sa mga pahayag ng batang lalaki.
Suriin ang simula ng kwento:
Aba, nasaan kaya si Kuya Emil?
Dati, siya lagi ang unang sumasalubong
sa amin.
Sabik na sabik na akong makita siya.
Dalawang taon kasi kaming hindi
nagbakasyon dito sa bahay nina Kuya Emil
sa Probinsya.
At si Kuya Emil ang pinakapaborito kong
pinsan.
Siya lamang ang gusto kong kalaro
maghapon. (2)
Kakaiba ang bata sa kwento dahil sa
kadalasang mas gusto ng bata ang magkaroon ng
mas maraming kalaro dahil sa mas maraming
pwedeng laruin kung marami. Natural sa bata ang
15
bumuo ng idolo mula sa mga nakatatandang
miyembro ng pamilya, ngunit ang kagustuhang
makipaglaro sa iisang pinsan sa buong maghapon
ay iba na.
Sinimulang hanapin ng bata ang kanyang Kuya
Emil sa pag-aakalang ito ay nakidnap. Masakit
para sa bata ang maraming pagbabagong kanyang
nakita sa kanyang Kuya Emil. Inakala ng bata na
pekeng Kuya Emil ang kanyang nakita. Dahil dito,
sinimulan niyang hanapin ang kanyang Kuya Emil.
Maraming ginawa ang bata upang malamang
totoong Kuya Emil nga ang kanyang Kuya Emil.
Inisprey ng bata ang pabango sa mukha ng kanyang
Kuya Emil, ngunit sa halip na mahatsing ito, tulad
ng akala ng bata, ay nagustuhan pa nito dahil sa
amoy-pawis at amoy-araw ang kanyang Kuya
Emil. Alam din ng bata na hindi man lang tumitingin
sa babae ang kanyang tunay na Kuya Emil. Lagi
ring dala-dala ng bata ang retrato nila ng kanyang
Kuya Emil.
Aktibo ang bata sa kwento sapagkat siya mismo
ang gumawa ng paraan upang bigyang-solusyon ang
kanyang problema. Walang ibang nag-isip o
tumulong sa kanya upang gawin ang mga bagay na
gusto niyang gawin at patunayan. Binigyan ng
sariling isip ang bata sa kwento.
Ngunit isang malaking tanong lamang sa akin
ang sensibilidad niya bilang isang bata. Natural ba
ang kanyang ginawa at nararamdaman bilang isang
bata sa kanyang Kuya Emil? Ganito rin ba ang
magiging hakbangin ng ibang bata kung sakaling
sa kanila mangyari ang pagkawala ng
pinakapaboritong pinsan? Natural bang silipin ng
bata ang kanyang pinsan sa banyo? Siguro’y
marumi lang ang isip ko o kinargahan ko lang ng
ibang kahulugan ang mga pahayag sa kwento.
Ngunit naging malinaw sa kwento ang isyu ng
sekswalidad ng bata dahil sa ilustrasyon ng kwento.
Sa mga inilapat na ilustrasyon, mapapansin ang
palagiang pagsisingit ng mga bagay na matutulis o
may phallic symbol, tulad ng ruler, antenna ng TV,
suklay, pambomba ng bola, stick ng fishball,
torotot, at iba pa. Mapapansin din ang guhit ng
pusong nabiyak at ang mga nakapilantik na kamay
ng mga barkada ng Kuya Emil ng bata sa kwento.
Hindi maaaring ihiwalay ang ilustrasyon ng kwento
MALAY
16 G.R.G. CRUZ
sa kwento mismo. Integral na bahagi ng kwento
ang ilustrasyon. Sa mga batang hindi pa
nakababasa, malaki ang ginagampanan ng mga
ilustrasyon. Pinupunan ng ilustrasyon ang mga hindi
nila mabasa/maunawaan sa teksto ng kwento. Ang
mga ilustrasyon ay kwento ring sinusundan ng bata.
Isang babae ang sumulat ng kwento, kung kaya
masasabing dalisay ang kanyang layuning ipakita
lang ang dilemang dinadaanan ng bata kapag
nagbabago ang pisikal na anyo, ugali, at iba pa, ng
kanilang mga iniidolo. Ngunit dahil nga sa
ilustrasyon ng kwento, masasabi kong may sasang-
ayon sa mga unang pahayag ukol sa posibleng
maging kasarian ng bata sa kwento. Pero hindi na
ito ang mahalaga. Ang mahalaga ay nagkaroon ng
kalayaan ang bata sa kwento na ipahayag/ipakita
ang kanyang nadarama sa mga pagbabago ng taong
mahalaga sa kanya. Ipinakita sa kuwento na
sensitibo ang mga bata sa mga pagbabago sa
kapaligiran.
Tulad ng kwentong Ang Mahiyaing Manok ni
Rebecca T. Añonuevo, isang hayop ang bida sa
kwentong Mga Lihim sa Gabi ni Ruming ni Raymund
Magno Garlitos. Ang kwento ay tungkol sa isang
lalaking pusa na pumupuslit o tumatakas kung gabi.
Sa konteksto ng lipunan o pamilyang Pilipino,
ang mga anak na lalaki ay kadalasang pinapayagang
lumabas ng bahay. Sa kwento, ang pagtakas ng
pusang si Ruming ay nagpapahiwatig na maski ang
mga bata ay nangangailangan din ng privacy o
minsang pag-iisa. Ngunit ano nga ba ang ginagawa
ni Ruming kapag siya ay nasa labas ng bahay ng
kanyang amo? Suriin ang mga gawain ni Ruming:
Naroon sa tindahan at nakikipagkwentuhan
tungkol sa dumaang hapunan.
O nagpapatintero, taguan, tumbang-preso,
kasama ng mga kalaro.
Minsan ay nagmimiryenda ng barbekyu sa
kalsada kasama ang barkada.
Gumagala buong gabi, sinusuyod ang tabi-
tabi—sa kalye ay parang hari! (11-17)
Lubhang nakapapagod ang gawaing ito ni Ruming
tuwing gabi, kaya’t pagdating niya sa bahay ng
kanyang amo, hapung-hapo siya. Ngunit ito ang
TOMO XIX BLG. 3 ABRIL 2007
kalikasan ni Ruming bilang isang lalaking pusa o
bilang isang batang pusa. Tumuklas ng mga bagay-
bagay, tuklasin ang mundo sa labas ng bahay. Ang
mga lihim ng gabi ni Ruming ay gabi ng pagiging
malaya mula sa kanyang mga amo. Sabi nga ng
isang manunulat din ng mga kwentong pambata, si
Ruming daw ay isang pusang rumarampa kung gabi.
Oo nga ano? Kung susuriin ngang mabuti, ang
Ruming ay pangalang hindi likas na panlalaki. Bakit
mga lihim sa gabi ni Ruming? Dahil ba ang paglabas
niya sa gabi ay bawal kung kaya kailangang ilihim?
Mayroon bang sinusuway na patakaran si Ruming
bilang bata o lalaking pusa?
Samakatuwid, binuwag ng kwento ang mga
nakagawiang representasyon ng lalaki sa mga
kwentong pambata, na ang lalaki ay laging malakas,
nag-iisip, at hindi emosyonal. Sa kwento ni Garlitos,
ang mga katangian ni Ruming ay tila katangiang
kadalasan taglay ng mga babae, tulad ng pagpunta
sa hardin, pagtanaw sa mga bituin, magpahangin,
sumukob sa malalaking puno, umawit sa buwang
hugis karit, at ang humalik sa kanyang amo bago
matulog. Hindi tulad ng ibang kwento na bida ang
lalaki, ang pusang si Ruming ay nakadarama ng
pagod. Ang lalaking tulad ni Ruming ay pwede ring
maging malambot o magtaglay ng katangian ng isang
babae na hindi nangangahulugang bakla o bading.
Binuwag ng kwento ang kategorya ng kasarian,
sapagkat ang lahat naman ay tao muna bago naging
lalaki o babae, bakla o tomboy. Ipinakita ng kwento
na ang pagiging taung-tao ang tunay na mahalaga.
Sa ikalawang kwento ni Garlitos na Chenelyn!
Chenelyn! ginamit naman niya bilang titulo ang noo’y
sikat na sikat na gay lingo na tienes, na ang kahulugan
noon ay biro lang, loko lang, o wala lang.
Nagkaroon agad ng register ang titulo ng kwento
sa mga bata, maging sa matatandang mahilig sa
kwentong pambata, kung kaya hanggang ngayon,
ang Chenelyn! Chenelyn! ay isa sa pinakamabiling
mga aklat-pambata ng Adarna House.
Matapang ang ginawang ito ni Garlitos na
magamit ang gay lingo na Chenelyn bilang pangalan
ng kanyang pangunahing tauhan. Sa pamamagitan
nito, hindi na lamang eksklusibong pag-aari ng mga
nasa ikatlong kasarian ang salitang ito.
Napatunayang maaari ring maging makabuluhan at
 KWENTONG PANGKASARIAN SA MGA KWENTONG PAMBATA
lumikha ng ibang kahulugan tulad ng kabayanihan
ang salitang dati ay itinuturing na loko lang o wala
lang. Sa ngayon, kaugnay na ng pangalang
Chenelyn ang kabayanihan o pagpapakasakit sa
kapwa.
Ang kwento ay tungkol sa isang katulong na si
Chenelyn na napagkakamalang may madyik dahil
lahat ng hilingin ng bawat miyembro ng pamilya sa
kanya, agad niyang nagagawa. Bibigkasin lang nila
ang pangalang Chenelyn!, agad na lalabas ang
mainit na kape, plantsadong damit at iba pa. Tila
isang madyik ang pangalang Chenelyn sa buong
pamilya. Ngunit isang araw, biglang nagbago ang
lahat, nawala ang madyik ng pangalan ni Chenelyn.
Nagkasakit si Chenelyn at hindi niya magampanan
ang kanyang mga gawain.
Ang maganda sa kwento, bagamat isang babae
pa rin si Chenelyn na gumagawa ng mga gawaing
bahay bilang isang katulong, natutunan ng pamilya
na tulungan siya. Ang pagkakasakit ni Chenelyn sa
kwento ay nagpapahiwatig na kailangan niya ng
tulong buhat sa pamilya. Isang pag-amin ito na siya
ay napapagod at lubhang nahihirapan sa mga
gawaing-bahay na nakaatang sa kanya. Tumulong
kay Chenelyn ang pamilyang kanyang
pinagsisilbihan. Ang katulong ay hindi lamang
katulong, siya ay katuwang sa mga gawaing-bahay.
Siya ay tao ring nakadarama ng pagkapagod. Hindi
rin pinahalagahan sa kwento kung ang mga gawain
ba ay panlalake o pambabae. Sa pamamagitan ng
pagkakasakit ni Chenelyn, natutunan ng buong
pamilya na huwag na lang iasa ang lahat sa
katulong. Ang mga gawaing-bahay ay higit na
dumadali kung ang lahat ay magtutulungan.
Binigyang-buhay ng mga sinuring kwento ang
iba’t ibang tauhan na gumaganap ng kani-kanilang
gender role sa lipunan. Ngunit masasabing
karamihan sa mga tauhan, lalo na ang mga babae
ay hindi pa rin tahasang nakakawala sa mga
sinauna, negatibo, at de-kahong representasyon sa
mga kwento. Tulad ng ipinakita sa mga kuwentong
Papel de Liha at Uuwi na ang Nanay Kong si
Darna, namamayani pa rin sa mga kwento ang
maka-lalaki o patriyarkal na sistema ng lipunan
dahil siguro sa mga lalaki rin ang nagsulat. Ang
ganitong suliranin sa kwentong pambata ay hindi
17
lamang namamayani sa panitikang-pambata sa
Pilipinas, ganito rin ang namamayani sa mga
kwentong kanluranin. Ganito ang binanggit ni
Manjari Singh sa kanyang artikulong Gender Issues
in Children’s Literature:
Girls are represented as sweet, naïve,
comforming, and dependent, while boys are
typically described as strong, adventurous,
independent, and capable. (Ernst, 1995;
Jett-Simpson& Masland, 1993)
Boys tend to have roles as fighters,
adventurers, and rescuers, while girls in their
passive role tend to be caretakers, mothers,
princesses in need of rescuing, and characters
that support the male figure. (Temple, 1993)
Tulad ng mga babae, ang mga lalaki ay nanatili
rin sa mga de-kahong representasyon sa kwento.
Sa kwentong Mahiyaing Manok, bagamat ipinakita
ang kakulangan ni Onyok bilang lalaki na
makatilaok, sa huli’y sumunod at pumaloob pa rin
siya sa kinagisnang sistema. Sa kwentong Nasaan
si Kuya Emil, ang batang lalaki ay naging mas
aktibo sa paghahanap ng kanyang nawawalang
pinsan. Ang mga pagbabago sa pisikal at pag-uugali
ni Emil ay nakalikha ng takot at pangamba sa
pinsang umiidolo sa kanya. Emosyonal
(nalulungkot, nagseselos, sentimental, at iba pa) ang
bata sa kwento na bihirang makita sa mga
kwentong namamayani sa kasalukuyan.
Sa kwentong Mga Lihim sa Gabi ni Ruming,
ang pagtakas ng pusa ay nagsusulong ng ideyang
ang lalaki ay mas binibigyang-laya upang lumabas
ng bahay. Ang pagtuklas ng mundo sa labas ng
bahay ay napakagpapatibay at nakadaragdag ng
pagkalalaki. Ngunit hindi ekonomikal ang dahilan
ng paglabas ni Ruming kundi ang bigyang luho at
laya ang sarili upang gawin niya ang kanyang mga
gustong gawin.
Ginamit naman ang dating usung-usong gay lingo
na tienes bilang pangalan ni Chenelyn na isang
katulong. Sa pamamagitan ng kwento, ang dating
eksklusibong wika na ginagamit ng mga nasa
ikatlong kasarian ay naunawaan at ginamit na rin
ng mga wala sa ganitong kasarian.
MALAY
18 G.R.G. CRUZ
Samakatuwid, taglay ng panitikang pambata,
partikular ang kwento ang kabisaan upang maimulat
ang mga bata sa tamang pagtingin o pagtanaw sa
kasarian at gender roles. Maaaring ituro ng mga
kwento, nang hindi namamalayan ng mga bata, ang
patas o pantay na representasyon ng lahat ng tao,
anuman ang kasarian o katayuan sa buhay.
Nagsisilbing salamin ng kasalukuyang lipunang
Pilipino ang mga kwentong sinuri, kung kaya
masasabing namamayani pa rin ang mga gender bias
at patriyarkal na sistema. Darating ang panahon na
ang mga batang nakabasa ng mga kwentong ito ay
magsisilaki at silang magiging mamamayan ng ating
bansa. Sa kanilang kamalayan, tiyak na mamamayani
pa rin ang mga gender bias at magsisilbing
tagapagsulong ng patriyarkal na sistema. Kailangang
alisin na ang takip sa tenga ng mga bata. Kailangang
mapakinggan o mabasa na nila ang mga kwentong
nagsasalamin ng kanilang kapaligiran. Mahalagang
mailagay na sa mga payak na sitwasyon ang mga
pangyayari sa kanilang kapaligiran upang lubos nila
itong maiproseso at maunawaan. Sa pamamagitan
nito, naihahanda ang mga bata sa mga sitwasyon na
maaaring niyang kaharapin sa kinabukasan. Kung
mangyayari ito, hindi na maituturing na isang paraan
ng pagkondisyon ng isipan ng mga bata ang
kwentong pambata, kung hindi isang hakbang upang
mahikayat silang maging mulat at aktibo.
Taglay ng kwentong pambata ang kakayahang
maitama o maiwasto ang mga pagkakamali.
Kailangang maisulat at maisalibro ang mga kwentong
magwawasto sa mga de-kahong representasyon ng
babae at ng lalaki. Isang cultural artifact ang
panitikang pambata. Taglay nito kultura, wika,
pananaw, at paniniwala ng isang lipunan. Kung kaya,
maaari itong magamit upang maipaliwanag ang
lipunan o ang mga kasalukuyang pangyayari.
TOMO XIX BLG. 3 ABRIL 2007
Nasa mga bata pa rin ang huli nating pag-asa,
upang malikha ang isang lipunang malaya, maunlad
at, higit sa lahat, pantay na kumikilala sa lahat ng
tao—anumang kasarian—mamamayang hindi
humuhusga sa kanyang kapwa. Dahil ang
katotohanan, tao muna tayong lahat bago nagiging
isang babae o lalaki.
MGA SANGGUNIAN
Añonuevo, Rebecca T. Ang Mahiyaing Manok. QC:
Adarna House, 2000.
Diloy, Casamira B. “Pagbuo at Balidasyon ng
Antolohiya ng mga Maikling Kuwentong
Pambata.” Diss. Philippine Normal University,
2001.
Garlitos, Rhandee. Chenelyn! Chenelyn!. QC:
Adarna House, 2003.
.Mga Lihim sa Gabi ni Ruming. QC:
Lampara Publishing House, 2001.
Remigio, Ompong. Papel de Liha. QC: Adarna
House, 1996.
Samar, Edgar. Uuwi na ang Nanay Kong si Darna.
QC: Adarna House, 2002.
Santiago, Mary Ann A. “Maikling Kuwentong
Pambatang Nagwagi sa Palanca Memorial
Award.” Diss. Philippine Normal University,
2000.
Singh, Manjari. Gender Issues in Children’s
Literature. ERIC Clearinghouse on Reading,
English, and Communication Digest # 135, 1998.
Indiana University School of Education. 9 March
2007 (http://www.indiana.edu/~reading/ieo/
digests/d135.html).
Yi, Germaine. Nasaan si Kuya Emil? QC: Adarna
House, 2000.