Analiza pjesme Prazan list – Savremena poezija

Očigledna je razlika između duhovnog i svjetovnog karaktera koji su prikazani u ovoj pjesmi. Sa
jedne strane je uveden motiv praznog lista koji je nabrajanjima i asindetom prikazan u svom
elementarnom stanju. Njegova bjelina i dalje ne predstavlja ono „najčistije“, s obzirom da je
njegov karakter materijalan odnosno ovozemaljski, što se u suštini ne može promijeniti
sadržinom teksta koji se na njega pokušava zapisati. Šta više, osuda jeste upravo ta da upija sve
ono što čovjek posredstvom njegove površine pokušava manifestovati u svijet koji ga okružuje,
konkretno snove, strahove, vještine, suze (vjerovatno se time misli i na duševnu bol, ali i na
njenu materijalizaciju) i požude. Međutim, poput promjenjivosti ljudskih želja i papir kao
predmet ima svoj vijek trajanja. U skladu sa tim njegova sudbina može biti raznolika. On može
požutjeti, ukrtiti se, posivjeti, skvasiti se na kiši, raspasti se u đubretu... U suštini, sve što je
čovjek napravio kao pokušaj da zamijeni matrice prirode i zauzme dominantan položaj u
makrokosmosu prikazano je kao kratkovječno i propadljivo. Suprotno tome, upotrebom simbola
i perifraza prikazan je lik Isusa Hrista kao mesije koji je od Boga poslat da na Zemlji zavede mir.
Simbol ribe predstavlja samog Isusa Hrista, s obzirom da njeno etimološko porijeklo nalazimo u
grčkom jeziku, tačnije u riječi Ihtis čija slova u onom redosljedu u kojem su napisana obrazuju
sljedeće riječi: Isus Pomazanik Božji Sin Spasitelj. Slanik odnosno posuda za so predstavlja
simbol hrišćanskog rituala u kojem se hljeb, koji među hrišćanskim svijetom simbolizuje
izmučeno Hristovo tijelo, umače u so kao znak dobrodošlice. Zvijezda je simbol čije izvorno
značenje u hrišćanstvu ne treba mnogo ispitivati. U pitanju je naravno ona Vitlejemska koja se u
noći rođenja Isusa Hrista nadvila nad istoimenim gradom i mudracima predskazala dolazak
„kralja“ ili „vladara“. Fenomen ove zvijezde je umnogome istražen i u astronomiji. Jednorog je,
sa druge strane, mitsko stvorenje koje je u Bibliji poređeno upravo sa Isusom Hristom kao sinom
božjim. Unutar njenih korica je takođe izrečeno da Bog može dati „snagu jednoroga“. Kada je u
pitanju slon, on u različitim religijama ima različiti status. U hinduizmu predstavlja božanstvo
dok u hrišćanstvu simbolizuje vrline poput čednosti, strpljivosti i blage naravi. Ovnujska glava
najčešće se povezuje sa suprotnošću čistoti Isusa Hrista. Tako se ovaj motiv često sreće u
predstavama o satanističkim obredima. Ovnujski ili kozji rog sa druge strane predstavlja
jevrejski nacionalni simbol koji se koristi tokom velikih praznika. Posmatrano na nivou
sujevjerja znaci svetog Luke predstavljaju svojevrsna predskazanja koja u danu posvećenom
njemu upozoravaju čovjeka na različite posljedice koje se mogu obistiniti ukoliko se ne bude
ponašao na određeni način odnosno poštovao određena pravila koja mu se nalažu. Sa druge
strane, poveznica koja na konkretnom primjeru ove pjesme lik svetog Luke može staviti u
kontekst odnosa sa Isusom Hristom jeste činjenica da je on jedini jevanđelista koji ga nikada nije
vidio. Svoje jevanđelje sastavio je na osnovu svjedočanstava drugih apostola. On se takođe
smatra autorom prve ikone. Dakle, prva navedena odrednica koja konkretizuje odnos svetog
Luke i Isusa Hrista može se povezati sa idejom praznog lista i „onoga što niko nije napisao“, ili
možda čak i bolje proformulisano „onoga što niko nije vidio“. Mnoga tumačenja hrišćanstva
odnose se upravo na ključno pitanje postojanja Isusa Hrista. Druga odrednica koja ga vidi kao
autora prve ikone povezuje ga sa perifrazom koja slijedi i koja je, u mojoj interpretaciji, upravo
predstava ikone Isusa Hrista. Na samom kraju umetnuta je još jedna perifraza koja u ovom
slučaju predstavlja samog Hrista, odnosno njegovo hiljadugodišnje carstvo na Zemlji čije se
trajanje na neki način propituje. U kontekstu „umrljanog“ papira viđenje religije, istorije,
čovjekovog položaja u odnosu na moguće postojanje božanstva ili u krajnjoj instanci u odnosu
na samog sebe, predstavlja neizvjesno pitanje koje je poput ideje o postojanju Boga i dalje
nedokazivo odnosno „prazno“ (tabula rasa). Svakako, u sistemu koji je izgradio sam čovjek da bi
mu kao vrhovnom tvorcu bio podređen na Zemji, za Boga kao njegovog „protivnika“ nema
pravog mjesta, ili ga barem ima samo u onoj mjeri u kojoj mu je koristan. Kada su u pitanju
stilske figure u ovoj pjesmi osim perifraza, simbola i asindeta primijetio sam i postojanje
anafore, konkretno u sljedećim stihovima:
„dok se ne osuše, ne požute, ne ukrte, ne posive
dok ono ne omekša, na kiši, ne raspadne se, u đubretu...“
Zatim i opkoračenja:
„glatko je, tvrdo, žilavo, tanko i obično
pucka, klizi...
i ne ostaje takvo kakvo je; pokriva se
lažima, upija sve užase, sve protivrečnosti,...
- na čemu je možda najbolje ono što niko nije
napisao:...
...; ono što se pojavljuje
kad ga držiš prema svetlosti – drži se
možda hiljadu godina, ili još jedan minut.“
Ponavljanje samoglasnika je frekventno u cijeloj pjesmi, te se tako može govoriti i o uvođenju
asonance. Isticanje dva potpuno različita modusa ljudskog postojanja u njihovim oprečnostima
ne mora nužno predstavljati čovjekovo apsolutno negiranje svega što je duhovno tačnije njegovo
bezbožništvo u modernim uslovima življenja. Sasvim suprotno, ono može predstavljati i
nemogućnost da na Zemlji ostvari neposredniji kontakt sa Bogom, da u sopstvenoj stvarnosti
realizuje vjeru u njegovo postojanje. On želi da mu se, poput ikone koju u cjelosti počinje uviđati
tek kada je osvijetli kandilom, osvijetli i „ono najčistije“. Do tada njegova ideja o bjelini jeste
ono što stane u nekoliko kvadrata male papirnate površine.

Student: Todor Mitrović

Profesor: dr Venko Andonovski
Broj indeksa: 17/044
Fakultet umjetnosti i komunikacija
Univerzitet Donja Gorica

U Podgorici, 03. 06. 2019. godine.