Επίκληση στη λογική με τεκμήρια

 Να βρείτε το είδος των τεκμηρίων και να αξιολογήσετε την ορθότητά τους :

i. Ο αναλφαβητισμός αποτελεί ένα ακανθώδες πρόβλημα στη μειονότητα των
αθίγγανων που διαβιούν στην πατρίδα μας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα
μαθητών της Γ’ τάξης του 24ου Λυκείου Αθηνών, σε αριθμό 58 αθίγγανων
ηλικίας 16-21 ετών, μόλις το 11% γνώριζε γραφή και ανάγνωση.
Αξιολόγηση: Στο παραπάνω παράθεμα υπάρχουν στατιστικά στοιχεία (11%) που
αποτελούν τεκμήρια για την υποστήριξη της άποψης ότι «ο αναλφαβητισμός
αποτελεί ένα ακανθώδες πρόβλημα στη μειονότητα των αθίγγανων που διαβιούν στην
πατρίδα μας». Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν είναι αξιόπιστα καθώς προκύπτουν από
έρευνα χωρίς επιστημονικό κύρος ,εφόσον πραγματοποιήθηκε από την Γ’ Τάξη ενός
Λυκείου και επιπλέον ,το δείγμα της έρευνας είναι πολύ μικρό ,ώστε να εξαχθεί ένα
τόσο σοβαρό συμπέρασμα. Επομένως , τα τεκμήρια δεν είναι ορθά, γιατί δε
στηρίζονται σε εξακριβωμένα κι επεξεργασμένα στοιχεία.
ii. Γνωστή εταιρεία λιπαντικών δημοσίευσε το αποτέλεσμα μιας δεκαετούς έρευνας
του εργαστηρίου περιβαλλοντολογικών εφαρμογών που διατηρεί, σύμφωνα με το
οποίο η καύση των προϊόντων λίπανσης δεν προκαλεί τοξικά νέφη ούτε ρυπαίνει
το φυσικό περιβάλλον – τουλάχιστον σε απόσταση μεγαλύτερη των εκατό
μέτρων.
Αξιολόγηση: Το πόρισμα ερευνών αξιολογείται ως άστοχο, γιατί δε διακρίνεται από
αξιοπιστία (η χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας από μία εταιρεία, την οποία
συμφέρει η εξαγωγή ενός συγκεκριμένου πορίσματος δικαιολογημένα αφήνει
ερωτηματικά για την επιστημονική εγκυρότητα της έρευνας), δεν παρουσιάζεται
ολοκληρωμένο (δεν αναφέρονται ούτε συγκεκριμένα ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία,
ούτε καν η επωνυμία της εταιρείας ή το όνομα των επιστημόνων που διεξήγαγαν την
έρευνα), δεν είναι ευρέως αποδεκτό (άλλες επιστημονικές έρευνες πιστοποιούν το
αντίθετο). Τα αποτελέσματα των ερευνών δεν είναι εξακριβωμένα.
iii. Οι διωγμοί των χριστιανών από τους Ρωμαίους, οι ιεροί πόλεμοι των ισλαμιστών
εναντίον πολλών λαών, η απηνής καταδίωξη κάθε αιρετικής ή επιστημονικής
φωνής κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, οι ταξικές διακρίσεις ανάμεσα στους
αριστοκράτες και στα λαϊκά στρώματα, που κατέληξαν στη Γαλλική και,
αργότερα, στη Ρωσική Επανάσταση, το ιδεολογικοπολιτικό μίσος των ναζιστών
εναντίον των Εβραίων στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα καταδεικνύουν το
διαχρονικό και διακοινωνικό χαρακτήρα του φαινομένου του φανατισμού.
Αξιολόγηση: Τα ιστορικά συμβάντα ,που αποτελούν τεκμήρια, αξιολογούνται ως
εύστοχα, επειδή είναι επαρκή σε αριθμό, είναι κατάλληλα/σχετικά με το
θέμα/επιχείρημα, παρουσιάζονται κατά ολοκληρωμένο και κλιμακούμενο τρόπο και
είναι κοινώς γνωστά και αποδεκτά.
iv. Δεν είναι δυνατό να πιστέψει κανείς ότι στην Ελλάδα πραγματοποιείται έρευνα
υψηλής τεχνολογίας. Όλοι είμαστε παροικούντες εν Ιερουσαλήμ και γνωρίζουμε
τι συμβαίνει.

1
Αξιολόγηση: Η εμπειρική αλήθεια (η φράση «παροικούντες εν Ιερουσαλήμ»
σημαίνει μεταφορικά «αυτοί που βιώνουν και γνωρίζουν εκ του σύνεγγυς μια
κατάσταση») αξιολογείται ως άστοχη, γιατί δεν είναι επιστημονικώς έγκυρη, δεν
είναι κοινώς αποδεκτή (αντίθετα, εκφράζει μία υποκειμενική άποψη), δεν είναι
ποσοτικά επαρκής και δε διακρίνεται από αξιοπιστία (ο ομιλητής δε δηλώνει την
ιδιότητα του).Επομένως , το τεκμήριο δεν είναι αξιόπιστο.
v. Όπως φανερώνει έρευνα που έγινε από την εταιρεία δημοσκοπήσεων V-PRC
μόνο στην Αθήνα τα κρούσματα απειλών και οι βρισιές μεταξύ συμμαθητών στα
σχολεία φθάνουν το 87,5%. Οι ξυλοδαρμοί σε σχολικό περιβάλλον φθάνουν το
71,6% των ερωτηθέντων μαθητών. Το 63,8% έχει βρεθεί μπροστά σε συμπλοκές
μεταξύ συμμοριών ανηλίκων, το 50,8% σημειώνει τη χρήση βίας σε αθλητικές
συναντήσεις, το 22,8% εκδηλώσεις βίας σχετικές με τα ναρκωτικά, το 22,5%
κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης, το 19,9% έχει δει επιθέσεις με
αυτοσχέδια ή όχι όπλα.
Αξιολόγηση: Πρόκειται για στατιστικά στοιχεία που φανερώνουν την αύξηση της
βίας στα σχολεία της Αθήνας. Κρίνονται αξιόπιστα επειδή τα αποδεικτικά αυτά
στοιχεία σχετίζονται άμεσα με το θέμα και θεωρούνται επαρκή, για να στηρίξουν την
αύξηση κρουσμάτων βίας (εγκυρότητα), αλλά και επειδή κρίνονται επεξεργασμένα,
εξακριβωμένα και αποδεκτά (αλήθεια), καθώς προέρχονται από την εταιρία
δημοσκοπήσεων V-PRC.
vi. Σήμερα το πρωί άκουσα ότι η τιμή του πετρελαίου θα ξεπεράσει κάθε
προηγούμενο!.
Αξιολόγηση: Το συγκεκριμένο τεκμήριο είναι μια εποπτεία/αντίληψη
αίσθησης(ακουστική πρόσληψη) αναφορικά με την αύξηση της τιμής του πετρελαίου.
Ελέγχοντάς το είναι σαφές πως πρόκειται για αναξιόπιστο τεκμήριο, διότι αφορά την
πρόσληψη μιας ανυπόστατης πληροφορίας που συνιστά περισσότερο φήμη, καθώς
δεν γνωρίζουμε το θέμα ούτε υπάρχει επάρκεια στοιχείων (άκυρο) αλλά ούτε και
γίνεται αναφορά στην πηγή από την οποία προέρχεται η είδηση. Συνεπώς η
πληροφορία δεν εξακριβώνεται και γι’ αυτό δεν την αποδεχόμαστε.
vii. Η λύση για την προστασία των αρχαίων είναι η κατάχωσή τους, η επαναφορά
τους δηλαδή στις ίδιες συνθήκες οι οποίες τα είχαν διαφυλάξει ως σήμερα. Ως
ένδειξη σεβασμού για τα ίδια τα μνημεία που βάζει σε δεύτερη μοίρα την
ανθρώπινη ματαιοδοξία.
Αξιολόγηση: το τεκμήριο αποτελεί μια αλήθεια. Πρόκειται, όμως, για ένα τεκμήριο
που δε θεωρείται επαρκές για να στηρίξει τον προβαλλόμενο τρόπο «προστασίας»
των αρχαίων και συνάμα είναι δογματικό και αυθαίρετο, καθώς αποτυπώνει μια
καθαρά υποκειμενική κρίση, μια προσωπική κρίση κι όχι καθολικές γνώμες, με
αποτέλεσμα να μην είναι ευρέως αποδεκτό και να χαρακτηρίζεται ως αναξιόπιστο.
viii. Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει δυσμενώς τη βλάστηση, τα ζώα, τα
εδάφη, την ποιότητα του νερού, τα κτίρια και την ανθρώπινη υγεία.
Αξιολόγηση: το τεκμήριο συνιστά μια αντικειμενική αλήθεια που υποστηρίζει ότι η
ατμοσφαιρική ρύπανση έχει πολλαπλές δυσμενείς επιπτώσεις σε έμψυχα και άψυχα.
Το τεκμήριο σχετίζεται άμεσα με το θέμα που στηρίζει (εγκυρότητα) και είναι

2
ευρέως αποδεκτό (αλήθεια), καθώς απηχεί κάτι που γνωρίζουν οι περισσότεροι, με
συνέπεια να το θεωρούμε αξιόπιστο.
ix. Τρομοκρατικές ενέργειες, πολεμικές συρράξεις, περιοδικοί τυφώνες, σεισμοί,
ξηρασίες και πλημμύρες είναι μερικά από αυτά που συνθέτουν την εικόνα της
Αμερικής σήμερα μια εικόνα του θρήνου, της απώλειας, του φόβου για το τι
μέλλει γενέσθαι.
Αξιολόγηση: Αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για παραδείγματα. Προσπαθεί μέσω
αυτών να συνθέσει μια αξιοθρήνητη εικόνα της Αμερικής. Βέβαια, τα παραδείγματα
λειτουργούν διευκρινιστικά, συνδέονται άμεσα με τη θέση που στηρίζουν και είναι
επαρκή και αληθινά, ωστόσο το τεκμήριο προβάλλει ως γενικευμένο και απόλυτο
(λ.χ. η τρομοκρατία και ο πόλεμος αφορά το σύνολο της Αμερικής, αλλά δε
δοκιμάζεται όλη η ήπειρος από τα καιρικά φαινόμενα), με αποτέλεσμα να είναι
μεροληπτικό και αυθαίρετο, οπότε το χαρακτηρίζουμε ως μη αποδεκτό.

x. Η ερευνά για τις ημικρανίες που δημοσιεύτηκε στο έντυπο “Current Medical
Research and Opinion” και διεξήχθη από ειδικούς της Σχολής Δημόσιας Υγείας
του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ σε συνεργασία με συναδέλφους τους από τη
Νορβηγία και την Ισπανία σε γυναίκες από τη Φιλανδία, τη Γερμανία, την
Ελλάδα, την Ιταλία, τη Νορβηγία, την Ισπανία, τη Σουηδία, την Ολλανδία και το
Ισραήλ, υποστήριξε ότι η ασθένεια δεν αντιμετωπίζεται με χούφτες παυσίπονα
αλλά με ειδική αγωγή.
Αξιολόγηση: Πρόκειται για πόρισμα έρευνας αναφορικά με την ασθένεια της
ημικρανίας που διεξήχθη από επιστήμονες. Είναι σαφές ότι το τεκμήριο σχετίζεται
άμεσα με το θέμα και επειδή είναι αποτέλεσμα έρευνας διαπρεπών επιστημόνων,
καθίσταται αντικειμενικό, επεξεργασμένο, εξακριβωμένο και αξιόπιστο. Άλλωστε, το
γεγονός ότι το δείγμα προήλθε από εννιά χώρες (ποσοτική επάρκεια δείγματος) και το
ότι το πόρισμα δημοσιεύτηκε σε έγκριτο περιοδικό ενισχύει την αξιοπιστία του
τεκμηρίου και το καθιστά επιστημονικώς άρτιο.
xi. Γνωστός πολιτικός υποστήριξε ότι το δημοκρατικό πολίτευμα έχει πάρει το δρόμο
της παρακμής η δημοκρατία τού σήμερα δεν είναι μια ζωντανή δημιουργική
λειτουργία, αλλά νεκρή και αντιλαϊκή λειτουργία.
Αξιολόγηση: πρόκειται για ένα τεκμήριο μαρτυρίας, καθώς αναφέρεται σε έναν
πολιτικό εκπρόσωπο, ο οποίος προβαίνει σε δηλώσεις για τη σημερινή κατάσταση
της δημοκρατίας. Ωστόσο, το τεκμήριο κρίνεται αναξιόπιστο και αναιτιολόγητο, διότι
δε γνωρίζουμε την αφορμή/ το θέμα για τέτοιες αστήρικτες και μεροληπτικές
δηλώσεις, ενώ παράλληλα προβάλλει δογματικό και απόλυτο, αόριστο και
γενικευμένο. Εξάλλου, απουσιάζει η αναφορά στο όνομα του πολιτικού, πράγμα που
ενισχύει την αναξιοπιστία και την πιθανή πρόθεση κάποιου να χρησιμοποιήσει το
συγκεκριμένο παράθεμα αυθαίρετα και καταχρηστικά.
xii. Η Ελλάδα, για ακόμη μια φορά, φάνηκε ότι, όταν θέλει, μπορεί να κατορθώσει
υψηλούς και μεγαλόπνοους στόχους: το απέδειξε με την άρτια τέλεση των
Ολυμπιακών αγώνων, με την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος
Ποδοσφαίρου και, πρόσφατα, με την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού
Πρωταθλήματος Μπάσκετ.

3
Αξιολόγηση: τα συγκεκριμένα τεκμήρια αποτελούν επικαιρικά γεγονότα που
καταδεικνύουν τη δύναμη και την ικανότητα της Ελλάδας να κατακτά υψηλούς
σκοπούς. Τα συμβάντα αυτά αξιολογούνται ως αξιόπιστα, διότι σχετίζονται άμεσα με
το εξεταζόμενο θέμα και είναι επαρκή σε αριθμό(έγκυρα), ενώ παράλληλα είναι
κοινώς γνωστά και αποδεκτά (αληθινά).
xiii. Άλλα στοιχεία προόδου και αισιοδοξίας στο χώρο της εργασίας είναι η
ενισχυμένη ασφάλιση και προστασία κάθε εργαζομένου, η βελτίωση των
συνθηκών εργασίας διεθνώς με ειδικές συμβάσεις, διακηρύξεις κτλ., η
απαγόρευση κάθε καταναγκαστικής εργασίας, η μείωση του ωραρίου εργασίας
και η αύξηση των ημερών αναπαύσεως, η συμμετοχή των εργαζομένων στη
διοίκηση και στα κέρδη των επιχειρήσεων κ.ά.
Αξιολόγηση: Πρόκειται για παραδείγματα, μέσω των οποίων θέλει να καταδείξει την
πρόοδο και την αισιοδοξία που επαγγέλλονται οι αλλαγές στον εργασιακό χώρο. Τα
παραδείγματα συνδέονται άμεσα με το θέμα που στηρίζουν (εγκυρότητα) και
ταυτόχρονα είναι επαρκή και ευρέως γνωστά και αποδεκτά (αλήθεια), οπότε το
τεκμήριο προβάλλει αξιόπιστο.
xiv. Είναι γνωστό ότι η τεχνολογία αποτελεί πανάκεια για τα προβλήματα που
αντιμετωπίζουμε, γι’ αυτό είναι ευλογία για τις ανθρώπινες κοινωνίες.
Αξιολόγηση: Πρόκειται για τεκμήριο που χρησιμοποιείται ως αλήθεια. Πρόκειται,
όμως, για αυθαίρετη και καταχρηστική χρήση. Ειδικότερα, πρόκειται για ένα
τεκμήριο που αποτυπώνει μια αλήθεια, η οποία όμως συνιστά μια καθαρά προσωπική
εκτίμηση, καθώς προβάλλει την τεχνολογία ως «θεραπεία» σε όλα τα προβλήματα
που ταλανίζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες. Σαφέστατα, πρόκειται για μια
εξιδανικευμένη θέση που ανάγει την τεχνολογία αποκλειστικά σε ευλογία, ενώ το ίδιο
εύκολα θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει το αντίθετο, ότι δηλαδή συνιστά
κατάρα για την ανθρωπότητα. Παράλληλα, επειδή δε γνωρίζουμε το θέμα στο οποίο
αναφέρεται (άκυρο) αλλά και επειδή δε διαθέτει αλήθεια (ψευδές), το τεκμήριο
κρίνεται αναξιόπιστο. Άλλωστε, είναι φανερό πως πρόκειται για μονόπλευρη,
μεροληπτική και απόλυτη θέση.

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ
Να εντοπίσετε το είδος των ακόλουθων συλλογισμών και να τους αξιολογήσετε ως
προς την ορθότητα τους.
α) Οι διανοούμενοι και οι μαχητές του δρόμου συχνά αγωνίζονται για τον ίδιο σκοπό,
την κατάργηση των κοινωνικών ανισοτήτων και το μετασχηματισμό των κοινωνικών
δομών. Ο μαχητής του δρόμου χρησιμοποιεί την πέτρα και τη γροθιά του, ενώ ο
πνευματικός άνθρωπος τη γραφίδα και τη νόηση του. Ο μαχητής του δρόμου
καταφεύγει στην αμφισβήτηση του κοινωνικού κατεστημένου μέσα από την πυρά
των συμβόλων του, ενώ ο διανοούμενος αμφισβητεί τη σαθρή καθεστηκυία τάξη
μέσα από τους πύρινους λόγους του και τα γεμάτα με ρομαντικό πάθος κείμενα του.
Ο μαχητής του δρόμου παραθέτει τον προσωπικό σωματικό αγώνα του ως
παράδειγμα ενεργού κινητοποίησης για τους συμπατριώτες του, ενώ ο διανοούμενος

4
καταθέτει την πνευματική παραγωγή του ως μέσο για την αφύπνιση της κοινωνικής
συνείδησης των συμπατριωτών του και τη συμπόρευσή τους σε έναν ευγενή αγώνα.
α) Πρόκειται για τέλειο επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με κυριολεκτική
αναλογία. Το συμπέρασμα του συλλογισμού κρίνεται αποδεκτό, εφόσον οι
ομοιότητες ανάμεσα στις δύο συγκρινόμενες έννοιες (διανοούμενος – μαχητής του
δρόμου) είναι εύστοχες και επαρκείς σε αριθμό.
β) Η αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος να φέρει τους μαθητές σε γόνιμη και
ουσιαστική επαφή με την ελληνική γλώσσα έχει οδηγήσει τη νεολαία μας στη χρήση
ενός «ημιτελούς και καταχρηστικού» τρόπου ομιλίας που βρίθει αυθαίρετων
γλωσσικών ευρημάτων και κακόηχων, νεολογισμών.
β) Πρόκειται για ατελή επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται βάσει αιτίου και
αποτελέσματος. Το συμπέρασμα του συλλογισμού κρίνεται μη ορθό, καθώς το αίτιο
είναι αναγκαίο ,αλλά δεν είναι επαρκές (η αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος
να φέρει τους μαθητές σε εποικοδομητική επαφή με την ελληνική γλώσσα δεν είναι η
μοναδική αιτία για τη χρήση ενός ημιτελούς και καταχρηστικού τρόπου ομιλίας από
τη νεολαία). Επιπλέον, παρατηρείται και υπεραπλούστευση αιτίου.
γ) Οι κάτοικοι μερικών ακριτικών περιοχών της χώρας είναι επιφυλακτικοί έναντι
των μεταναστών που καταφεύγουν στις περιοχές τους αναζητώντας εργασία, αφού οι
αλλοδαποί μετανάστες που έρχονται στην Ελλάδα είναι άτομα αμφίβολης ηθικής
υπόστασης.
γ) Πρόκειται για ατελή επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με αίτιο (οι
αλλοδαποί μετανάστες που έρχονται στην Ελλάδα είναι άτομα αμφίβολης ηθικής
υπόστασης) και αποτέλεσμα (Οι κάτοικοι μερικών ακριτικών περιοχών της χώρας
είναι επιφυλακτικοί έναντι των μεταναστών που καταφεύγουν στις περιοχές τους
αναζητώντας εργασία). Το αίτιο δεν είναι αναγκαίο (δεν αποδεικνύεται η γενίκευση
που αφορά στους μετανάστες) ,ακόμη κι αν θεωρηθεί επαρκές. Επομένως, οδηγεί σε
ένα αβέβαιο συμπέρασμα.
δ) Η εξαφάνιση 150 ζωικών ειδών σε ετήσια βάση, η αποψίλωση 70 εκταρίων
τροπικών δασών ανά δευτερόλεπτο και η ρύπανση των θαλασσών, των λιμνών και
των ποταμών καταδεικνύουν την τεράστια έκταση του οικολογικού προβλήματος
στη σύγχρονη εποχή.
δ) Πρόκειται για τέλειο επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται βάσει γενίκευσης.
Το συμπέρασμα του συλλογισμού κρίνεται ως αποδεκτό, γιατί το παρατιθέμενο
δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του συνόλου (τα στοιχεία της γενίκευσης « Η
εξαφάνιση 150 ζωικών ειδών σε ετήσια βάση, η αποψίλωση 70 εκταρίων τροπικών
δασών ανά δευτερόλεπτο και η ρύπανση των θαλασσών» κρίνονται επαρκή και
οδηγούν σε βέβαιο συμπέρασμα).
ε) Η Ρωσία, όπως και όλοι οι εταίροι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι ένα
τεχνολογικά αναπτυγμένο κράτος και, άρα, αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος του
προϋπολογισμού της για την καλύτερη δυνατή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των
κατοίκων της.
ε) Πρόκειται για ατελή επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με κυριολεκτική
αναλογία (Ρωσία- Εταίροι Ε.Ε). Ωστόσο , το συμπέρασμα που προκύπτει από την

5
αναλογία εξωθείται πέρα από το επιτρεπόμενο (λογικό) όριο (η Ρωσία δεν αποτελεί
μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης).