Hoorcollege 5 rechtsfilosofie: Recht of rechter

Absolute vrijheid: recht schrijft niet voor welk besluit rechter moet nemen
Geen enkele filosoof zegt dat de rechter absolute vrijheid moet hebben, Filosofen hebben
wel genuanceerde meningen over hoeveel vrijheid een rechter precies mag hebben  zie
Hart, Dworking

Een verkeerd beeld

Bij de regel als a dan b is er geen speelruimte voor de rechter
Bij het voorbeeld zit al een vertaling van een feitelijke handeling naar een juridische
classificering namelijk moord; waarom is het moord en niet doodslag
We moeten telkens de feiten op een juridisch relevante manier classificeren
Hoe kan rechter interpreteren (van algemeen naar bijzonder, van feitelijk naar juridisch…)
Verschil tussen teleologische en wetshistorische interpretatie: Bij wetshistorische
interpretatie gaat het over welk doel wil de wetgever bereiken bij teleologische kijkt men
naar wat een redelijke strekking zou zijn, wat zou de regel zelf zeggen onafhankelijk van de
bedoeling van de wetgever

Llewellyn: Rechter moet eerst kijken naar welk gevolg hij wil hebben, kijkt op basis daarvan
naar welke regel hij daarop kan toepassen zodat die zijn doel kan bereiken MAAR men kan
wel alleen maar een regel kiezen die de rechter kan rechtvaardigen

VB1: een jongen heeft de rechtsfilosofiedocent vermoord in maastricht

VB2: een jongen heeft de laptop van de rechtsfilosofiedocent gestolen in amsterdam
Welke casus is relevanter op het eerdere voorbeeld: locatie is minder relevant dan wat er is
gebeurd; als je slim bent als rechter kun je inspelen op de achterliggende theorie hiervan,
hoe slimmer je bent hoe meer opties je hebt; bepaalde eigenschappen van een arrest
benadrukken en verbinden met andere regels; naarmate wat je benadrukt kunnen steeds
andere regels relevant zijn
Meer vrijheid geven aan slimme mensen/rechters zal het algemeen welzijn bevorderen,
minder slimme rechters zien namelijk niet in hoeveel vrijheid zij hebben
Hart: Zegt dat de regel vooraf gaat aan de conclusie (itt Llewellyn), volgens hem zijn er veel
gevallen die zeker onder een bepaald begrip vallen en zijn er natuurlijk ook gevallen die
onder een grensgebied vallen
Bij duidelijke gevallen is er geen speelruimte en moet men gewoon de regel toepassen ;
soms is er minder duidelijkheid dan in andere gevallen  open texture van het recht
VB: indien men zegt geen honden toegelaten; hoe zit het dan met een blinde geleidehond,
mag die wel naar binnen of niet? Het feit of die blinde geleidehonden wel toegelaten zijn
moet men kijken naar de strekking/het doel van de regel, we moeten de belangen afwegen
VB: Wat valt binnen de categorie voertuigen: auto’s, bromfietsen, gewone fietsen? Indien
het doel is om geluidsoverlast te voorkomen zou een gewone fiets bijvoorbeeld wel
toegestaan zijn, indien het doel bescherming van de bodem in het park is zou een fiets wel
eventueel verboden kunnen zijn
Afhankelijk van welk doel we willen bereiken met de algemene regel kunnen we met
verschillende conclusies komen; “indien taal onbepaald is, dan is recht dat ook”

Hoe Dworkin de theorie van Hart beschrijft over hoe recht werkelijk is = donuttheorie
Herkenningsregels geven ons een toets of iets wel of niet recht is
Voor gevallen dat er recht is zitten we in de donus, voor de gevallen waar geen recht is wat
het geval bepaalt of bepaalt tot welk besluit we moeten komen, zitten we in het midden van
de donut waar helemaal geen recht is
Volgens Dworkin is dit helemaal het verkeerde beeld van recht; hij illustreert dit adhv het
arrest Riggs VS Palmer: Elmer Palmer wil zijn grootvader vermoorden omdat hij een grote
erfenis kan krijgen, zijn grootvader krijgt een vriendin en om te voorkomen dat hij zijn
testament ging veranderen ging hij snel zijn grootvader vermoorden, hij komt daarna achter
de tralies maar hij zou later dan wel een mooi leven leiden. Het geval dat men moord pleegt
voor erfenis was nooit eerder voorgekomen, hier waren geen regels of precedenten over.
Volgens de rechtsregels die we identificeren en volgens Hart zijn theorie zou Elmer Palmer
dus mogen erven, rechters hebben met terugwerkende kracht recht gesproken
Als je theorie werkelijkheid zou beschrijven en werkelijkheid is anders dan je theorie is dan
klopt je theorie niet, rechters hebben in werkelijkheid meer recht erkend dan erkend zou
moeten worden en komt niet overeen met de theorie van hart
Hoe werkt het wel volgens Dworkin
Hij kijkt op basis waarvan rechters besluiten maken en komt tot de conclusie dat rechters
beginselen gebruiken
Regels hebben een alles of niks karakter  Als a dan b , indien regels dus met elkaar
conflicteren is er maar één juiste oplossing
Beginselen hebben geen alles of niks karakter  beginselen hebben een bepaalde
zwaartekracht en kunnen tegen elkaar opgewogen worden; men moet rechtszekerheid
afwegen tegen profiteren van een moord
Volgens Dworkin zijn beginselen zeer belangrijk in gevallen zoals Riggs VS Palmer; Volgens
Dworkin zijn deze beginselen deel van het recht, er is dus nooit sprake van terugwerkende
kracht beginselen zijn al gebaseerd op bestaand recht  Volgens Dworkin zijn er dus
beginselen die het gat van de donut vullen, volgens Dworkin bestaat er dus geen vijheid voor
de rechter
Voor Llewellyn is het prima als je het maar kan rechtvaardigen, Dworkin heeft schrik dat men
op de stoel van de wetgever gaat zitten en hecht veel belang aan normatief de regels volgen
Rechter gaat niet op stoel van de wetgever zitten want beginselen (normatieve stelling) zijn
al deel van het recht en zijn GEEN beleidsoverwegingen, wat feitelijke stellingen zijn

Altman: Recht is net zo politiek als politiek zelf

Functies van regels

Heuristisch: besluitvorming wordt makkelijker door de algemene norm die men gaat
toepassen; Hart zegt wel dat bepaalde categorieën (open textures) binnen regels een
onbepaaldheid kunnen hebben
Rechtvaardiging: beroep doen naar algemene regel als rechtvaardiging van je oordeel
Coördinerende functie: Naarmate dat regel bepalender is voor het oordeel coördineert het
meer, als je geen vrijheid hebt is coördinatie belangrijker
Beperkend: je beperkt niet de regel zelf/de heuristische functie

Wie van de filosofen heeft nu gelijk over de feitelijke vrijheid: geen van filosofen heeft gelijk

De tijd sinds de laatste pauze van de rechter is bepalend in de beslissing, naarmate hoelang
geleden de pauze van de rechter was mochten mensen op proefverlof of niet
Obv neurowetenschappelijke visie klopt de theorie van Raz niet helemaal
Stel nu wanneer men een gevaarlijk dier ziet kan men geen belangenafweging maken maar
moet men gewoon rennen, veel van onze keuzes maken we eigenlijk automatisch zonder
echt na te denken, wanneer je dingen goed kunt zoals typen of autorijden handel je zonder
belangenafweging te maken
Bij het handmatig systeem maken we doordachte keuzes op basis van belangenafweging,
Hoe langer je bezig bent met doordachte keuzes maken je sneller je gaat grijpen naar minder
doordachte keuzes en vervang je de doordachte keuze door een makkelijke keuze