Không gian tôpô

Không gian tôpô

Bởi:
Wiki Pedia

Không gian tôpô, hay không gian topo, là những cấu trúc cho phép người ta hình thức
hóa các khái niệm như là sự hội tụ, tính liên thông và tính liên tục. Chúng xuất hiện hầu
như trong tất cả mọi ngành của toán học hiện đại và là một khái niệm thống nhất có tính
trọng tâm. Ngành toán nghiên cứu về các không gian tôpô gọi là topology.

Định nghĩa

Một không gian topo là một tập X cùng với một họ T của các tập con của X thỏa mãn
các tiên đề sau đây:

• Tập trống và X là thuộc T.

• Hợp của bất kì họ nào của các tập hợp trong T cũng thuộc T.
• Giao hữu hạn cặp hai tập hợp nào trong T cũng thuộc T.

Họ T được gọi là một topo trên X. Các tập hợp trong T được gọi là các tập mở, và phần
bù của chúng trong X được gọi là các tập đóng. Các phần tử của X được gọi là các điểm.

Yêu cầu hợp của bất kì họ nào của các tập mở cũng là một tập mở là cao hơn việc chỉ
đơn giản yêu cầu hợp của bất kì hai tập mở là tập mở, bởi vì điều kiện sau bao gồm cả
hợp của vô hạn các tập hợp.

Bằng quy nạp, giao của bất kì họ hữu hạn nào của các tập mở cũng mở. Do đó, bởi hợp
của họ rỗng là tập rỗng, và giao của họ rỗng là (bởi định nghĩa) X, một định nghĩa tương
đương có thể đưa ra bằng các yêu cầu một topo là đóng dưới phép hợp và phép giao hữu
hạn.

Ví dụ

X={1,2,3,4} và tập hợp T={{},{1,2,3,4}} gồm hai tập con của X tạo thành một không
gian tôpô.

X={1,2,3,4} và tập hợp T={{},{1,2,3,4},{1},{1,2},{3,4},{1,3,4}} gồm năm tập con của

X tạo thành một không gian tôpô.

1/5
Không gian tôpô

So sánh các loại topo

Nhiều loại topo khác nhau có thể được đặt trên một tập hợp để tạo nên một không gian
topo. Khi mọi tập trong một topo T1 cũng là một tập trong topo T2, ta nói rằng T2 là
"mịn hơn" T1, và T1 là "thô hơn" T2. Một chứng minh chỉ dựa trên sự tồn tại của một
số loại tập mở nào đó cũng đúng cho bất kì topo nào mịn hơn, và tương tự như vậy một
chứng minh chỉ dựa trên một số tập nào đó không mở cũng đúng cho bất cứ topo nào thô
hơn. Các từ "lớn hơn" và "nhỏ hơn" đôi lúc được sử dụng thay cho "mịn hơn" và "thô
hơn". Các từ "mạnh hơn" và "yếu hơn" cũng được sử dụng trong sách vở, nhưng không
được đồng ý bởi đại đa số về mặt ngữ nghĩa, do đó ta luôn luôn phải chắc chắn về cách
sử dụng của tác giả khi đọc sách.

Bộ sưu tập của tất các topo trên một tập cố định X tạo thành một lattice đầy đủ: nếu F =
{Tα : α trong A} là một bộ sưu tập các topo trên X, thì gặp của F là giao của F, và nối
của F là gặp của một bộ sưu tập của các topo trên X chứa mọi phần tử của F.

Ánh xạ liên tục

Một ánh xạ giữa hai không gian topo được nói là liên tục nếu như nghịch ảnh của mọi
tập mở là mở. Đây là một cố gắng để nắm bắt trực giác về việc không có "vết đứt" hay
"sự phân cách" trong hàm đó. Một phép đồng phôi (homeomorphism) là một song ánh
liên tục và ánh xạ ngược của nó cũng liên tục. Hai không gian gọi là "đồng phôi" nếu
như có một phép đồng phôi giữa chúng. Dưới quan điểm topo, các không gian đồng phôi
là như nhau.

Phạm trù các không gian topo.

- Xem các không gian topo như là các vật và các ánh xạ liên tục như là các cấu xạ thì
họ các không gian topo lập thành một phạm trù, kí hiêu là Top. Đây là một phạm trù cơ
bản trong toán học. Cố gắng phân loại các vật của phạm trù này (xê xích một phép đồng
phôi) bởi các bất biến đã tạo ra nhiều lãnh vực nghiên cứu mới, như là lý thuyết đồng
luân (homotopy theory), lý thuyết đồng điều (homology theory) và K- Lý thuyết (K -
theory), v.v.

Các định nghĩa tương đương

Có nhiều định nghĩa tương đương khác để định nghĩa một không gian tôpô. Ví dụ, sử
dụng các định luật de Morgan, các tiên đề định nghĩa tập mở trở thành các tiên đề định
nghĩa các tập đóng:

• Tập trống và X là đóng.

• Giao của bất kì họ của các tập đóng nào cũng đóng.
• Hợp của bất kì cặp hai tập đóng nào cũng đóng.

2/5
Không gian tôpô

Sử dụng các tiên đề này có thể định nghĩa không gian tôpô là một tập X cùng với một
họ T các tập con của X thỏa mãn các tiên đề sau:

• Tập rỗng và tập X thuộc T.

• Giao của họ bất kỳ các tập thuộc họ T cũng thuộc họ T.
• Hợp của hai tập thuộc họ T cũng thuộc họ T.

Theo định nghĩa này, các tập hợp trong tôpô T được gọi là các tập đóng, còn phần bù
của chúng được gọi là các tập mở.

Một cách khác để định nghĩa một không gian tôpô là sử dụng các tiên đề bao đóng
Kuratowski, định nghĩa các tập đóng như là những điểm bất động của một toán tử trên
tập mũ của X (tập của các tập con của X).

Một lân cận của một điểm x là bất kì một tập nào chứa một tập mở có chứa x. Hệ các
lân cận tại x chứa tất cả các lân cận của x. Một topo có thể được xác định bởi một tập
các tiên đề liên quan đến tất cả các hệ lân cận.

Một lưới là một sự tổng quát hóa khái niệm của dãy. Một topo được xác định hoàn toàn
nếu như với mọi lưới trong X tập hợp các điểm hội tụ (accumulation point) của nó được
xác định.

Ví dụ về các không gian topo

Một tập hợp cho trước có thể có nhiều tôpô trên đó. Nếu như một tập được cho một tôpô
khác, nó sẽ được xem như là một không gian tôpô khác. Bất kì tập nào cũng có được
cho tô pô rời rạc mà trong đó bất kì tập nào cũng mở. Những dãy (hay lưới) hội tụ trong
không gian này là những dãy (hay lưới) cuối cùng hằng số. Cũng vậy, bất kì tập nào
cũng được cho tôpô hiển nhiên (cũng còn được gọi là tôpô không rời rạc), mà trong đó
chỉ có tập trống hay là toàn bộ không gian là mở. Mọi dãy và lưới và trong tôpô này hội
tụ tới mỗi điểm trong không gian. Ví dụ này cho thấy trong không gian tô pô tổng quát,
giới hạn của chuỗi không nhất thiết là duy nhất.

Có nhiều cách định nghĩa một tô pô trên R, tập hợp của các số thực. Tô pô quy chuẩn
trên R được tạo ra bởi các đoạn mở. Những đoạn mở này tạo thành một nền hay cơ sở
cho topo đó, nghĩa là mọi tập mở là hợp của các tập mở cơ sở. Tổng quát hơn, không
gian Euclid Rn có thể được cho một topo. Trong tô pô thông thường trên Rn các tập mở
cơ sở là các quả cầu mở. Tương tự như vậy, C và Cn có một tôpô quy chuẩn mà trong
đó các tập mở cơ sở là các quả cầu mở.

Mọi không gian metric có thể được cho một tôpô metric, mà trong đó các tập mở cơ sở
là những quả cầu mở định nghĩa bởi metric đó. Đây là tôpô quy chuẩn trên bất kì không
gian vectơ định chuẩn nào.

3/5
Không gian tôpô

Nhiều tập hợp các toán tử trong giải tích hàm được trang bị với những tô pô định nghĩa
bằng cách xác định khi nào thì một dãy của các hàm hội tụ đến hàm zero.

Bất kì trường địa phương nào cũng có một topo bản chất của nó, và tôpô này có thể mở
rộng ra không gian vectơ định nghĩa trên trường đó.

Bất kì đa tạp nào cũng có to po tự nhiên bởi vì một cách địa phương chúng là Euclidean.
Tương tự như vậy, mỗi đơn hình (simplex) và bất kì phức đơn hình (simplicial complex)
thừa kế một tô pô tự nhiên từ Rn.

Tô pô Zariski được định nghĩa một cách đại số trên phổ của một vành hay là một đa tạp
đại số (algebraic variety). Trên Rn hay Cn, tập hợp đóng của tôpô Zariski là tập hợp các
nghiệm của hệ các phương trình đa thức.

Một đồ thị tuyến tính có một to po tự nhiên tổng quát hóa nhiều khía cạnh hình học của
đồ thị với các đỉnh và các cạnh.

Không gian Sierpiński là không gian tô pô đơn giản không hiển nhiên, không rời rạc.
Nó có nhiều mối liên quan quan trọng đến lý thuyết máy tính và ngữ pháp.

Bất kì tập vô hạn nào cũng có thể được cho tôpô cùng hữu hạn trong đó các tập mở là
tập trống và những tập mà phần bù là hữu hạn. Đây là tô pô T1 nhỏ nhất trên bất kì tập
vô hạn nào.

Đường thẳng thực có thể được cho tôpô giới hạn dưới. Ở đây, các tập mở cơ sở là các
đoạn nửa mở [a, b). Topo này trên R là thực sự mịn hơn topo Euclidean định nghĩa phía
trên; một dãy hội tụ đến một điểm trong topo này nếu và chỉ nếu nó hội tụ từ bên trên
trong tô pô Euclidean. Ví dụ này cho thấy một tập có thể có nhiều loại topo khác nhau
định nghĩa trên đó.

Nếu Γ là một số thứ tự, thì tập hợp [0, Γ] có thể được trang bị với topo thứ tự sản sinh
từ các đoạn (a, b), với a và b là các phần tử của Γ.

Phân loại các không gian topo

Các không gian tô pô có thể được phân loại, chính xác đến một đồng phôi, bằng các tính
chất tô pô của chúng. Tính chất tô pô là tính chất của không gian không thay đổi trong
các phép biến đổi đồng phôi. Để chứng minh hai không gian không đồng phôi, có thể
tìm một tính chất tô pô mà chúng khác nhau. Ví dụ như tính liên thông, tính compắc và
dựa vào các tiên đề tách. Xem thêm các tính chất tôpô.

4/5
Không gian tôpô

Các không gian topo với cấu trúc đại số

Đối với các đối tượng đại số thường có tôpô tự nhiên trên đó. Tôpô này tương thích với
các phép toán theo nghĩa các phép toán này là các ánh xạ liên tục. Điều này dẫn tới các
khái niệm như nhóm tôpô, không gian vectơ tôpô ...

5/5