KABANATA I: PANITIKAN

KAHULUGAN:
Nanggaling ang salitang panitikan mula sa ‘pang|titik|an’, kung saan ikinabit ang unlaping pang- at
hulaping -an sa ugat na titik. At ang titik ay nangangahulugang "literatura".
nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga karanasan, hangarin at diwa ng
mga tao. At ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa pagsulat ng tuwiran o tuluyan at
patula.
“Ang Panitikan ay Bungang-isip na isinatitik.”( G. Abadilla )
“Ang Panitikan ay nagpapahayag ng damdamin ng tao tungkol sa iba’t ibang bagay sa daigdig, sa
pamumuhay, sa pamahalaan sa lipunan at sa kaugnayan ng kanilang kaluluwa sa Dakilang
Lumikha”. (G. Azarias )

URI NG PANITIKAN:

1. TULUYAN o PROSA - nagpapahayag ng kaisipan. Ito'y isinusulat ng patalata.

2. PATULA - nagpapahayag ng damdamin. Ito'y isinusulat ng pasaknong.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

MGA AKDANG TULUYAN

a. ALAMAT – isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa
daigdig. Karaniwang nagsasalaysay ang mga ito ng mga pangyayari hinggil sa tunay na mga tao at pook, at
mayroong pinagbatayan sa kasaysayan.

b. ANEKDOTA – isang uri ng akdang tuluyan na tumatalakay sa kakaiba o kakatwang pangyayaring

naganap sa buhay ng isang kilala, sikat o tanyag na tao.

c. NOBELA O KATHAMBUHAY– isang mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba’t ibang kabanata.
Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-1,300 pahina.

d. PABULA – isang uri ng kathang-isip na panitikan kung saan mga hayop o kaya mga bagay na walang-
buhay ang gumaganap na mga tauhan, katulad ng leon at daga, pagong at matsing, at lobo at kambing.
May natatanging kaisipang mahahango mula sa mga pabula, sapagkat nagbibigay ng mga moral na aral
para sa mga batang mambabasa.

e. PARABULA - maikling salaysay na malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na

kadalasang isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral.

f. MAIKLING KWENTO – isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring

kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang.

g. DULA – nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa
isang tanghalan o entablado.

h. SANAYSAY – isang maiksing komposisyon na kailimitang naglalaman ng personal na kuru-kuro ng may-

akda.

i. TALAMBUHAY – isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang tao hango sa
mga tunay na tala, pangyayari o impormasyon.

j. TALUMPATI – isang buos ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng

pagsalita sa entablado. Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o
impormasyon at maglahad ng isang paniniwala.
k. KWENTONG-BAYAN – mga salaysay hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan na kumakatawan sa
mga uri ng mamamayan, katulad ng matandang hari, isang marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na
babae. Karaniwang kaugnay ang kwentong-bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang bansa o
lupain.
l. BALITA - iba’t ibang makatotohanang pangyayari na nagaganap sa isang lugar o bansa.

MGA AKDANG PATULA

1. TULANG PASALAYSAY - naglalarawan ng mga mahahalagang tagpo o pangyayari sa buhay tulad ng

kabiguan sa pag-ibig, mga suliranin sa buhay at panganib sa pakikipagdigma o kagitingan ng mga bayani.

a. EPIKO - nagsasalaysay ng kagitingan ng isang tao na hindi kapani-paniwala at puno ng

kababalaghan
b. AWIT at KORIDO - tungkol sa mga paksang may kinalaman sa mga dugong bughaw na ang
layunin ay palaganapin ang Kristiyanismo na dala ng mga Kastila.
2. TULANG LIRIKO - ito'y tulang inaawit.

a. AWITING BAYAN - awitin na inialay sa bayan.

b. SONETO - nagtataglay ng mga aral sa buhay. May labing - apat na taludtod.
c. ELIHIYA - tulang may kinalaman sa guni-guni tungkol sa kamatayan.
d. DALIT - ito ay tulang pagbibigay pugay sa Dakilang Lumikha.
e. PASTORAL- tula na tungkol sa buhay sa bukid.
f. ODA - ito ay pagbibigay pugay sa nagawa ng isang tao, masigla ang nilalaman at walang
katiyakan ang bilang ng mga pantig sa bawat taludtod.

3. TULANG PANTANGHALAN - tula na itinatanghal sa entablado.

a. SARSWELA
b. MORO-MORO
c. SENAKULO

4. TULANG PATNIGAN - paligsahan ng husay sa pagbigkas ng tula.

a. BALAGTASAN
b. BATUTIAN
12 AKDANG PAMPANITIKAN NA NAKAIMPLUWENSYA SA DAIGDIG
1. Banal na Kasulatan (Holy Scriptures) na mula sa Palestina at Gresia at naging batayan ng
sangkakristyanuhan.
2. Koran na pinaka-Bibliya ng mga mahometano at galing sa Arabia.
3. Iliad at Odyssey ni Homer, na kinatutuhan ng kaligiran ng mitolohiya o palaalamatan ng Gresya.
4. Mahabharata ng India, kasaysayan ng mga dating Indo at ang kanilang pananampalataya.
5. Divina Comedia [Divine comedy] ni Dante ng Italya, na nagtataglay ng ulat hinggil sa pananampalataya,
moralidad, at pag-uugali ng panahong kinauukulan.
6. El Cid Compeador ng Espanya na nagpapahayag ng katangiang panlahi ng mga Kastila at ng kanilang
mga alamat at kasaysayang pambansa noong unang panahon.
7. Awit ni Rolando na kinapapalooban ng Roncesvalles at Docd Pares ng Pransya, na nagsasalaysay ng
gintong panahon ng kakristyanuhan at ng dating makulay na kasaysayan ng mga Pranses.
8. Aklat ng mg Araw ni Confucius, na naging batayan ng pananampalataya, kalinangan at karunungan ng
mga Intsik (na malinaw na nakarating dito sa atin).
9. Aklat ng mga Patay ng Ehipto, na kinapapalamnan ng kulto ni Osiris at ng mitolohiya at teolohiyang
Ehipsyo.
10. Sanlibo’t Isang Gabi ng Arabia at Persia na nagsasaad ng mga ugaling pampamahalaan, panlipunan,
pangkabuhayan at panrelihiyon ng mga silanganin
11. Canterbury Tales ni Chaucer ng Inglatera, na naglalarawan ng pananampalataya at pag-uugali ng mga
Ingles noong unang panahon.
12. Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe ng Estados Unidos na nakatawag pansin sa karumal
dumal na kalagayan ng mga alipin at nagging batayan ng simulain ng demokrasya.

KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL NG PANITIKANG PILIPINO

 Mabatid ang Kaugalian, Tradisyon at Kultura

 Maipagmalaki ang Manunulat na Pilipino
 Mabatid ang mga akdang Pilipino
 Mabatid ang sariling kahusayan, kapintasan at kahinaan
 Tuklasin ang Kakayahan at pagkakilanlan
 Makilala at Madama ang Pagiging Pilipino
 Maipakita ang Pagmamahal sa Panitikan Pilipino