Professional Documents
Culture Documents
3. BÖLÜM
TRİGONOMETRİK YÜKSEKLİK ÖLÇÜMÜ
Yükseklikler genellikle geometrik nivelmanla belirlenir. Minare kule gibi yanına
gidilemeyen ya da arazinin çok engebeli olduğu durumlarda ve geometrik nivelman
inceliği istenmeyen işlerde, noktaların yükseklikleri trigonometrik nivelmanla belirlenir.
Trigonometrik nivelman, daha çok nirengi noktaları ile takimetrik alımda ve total
station benzeri elektronik aletlerle yapılan üç boyutlu kutupsal alımda nokta
yüksekliklerinin belirlenmesinde kullanılır. Trigonometrik yükseklik belirlemesi için
yüksekliği bilinen bir noktaya teodolit ya da total station kurularak, düşey açı okunur,
alet yüksekliği ve işaret yüksekliği ölçülür. Ayrıca iki nokta arasındaki uzaklığın da
bilinmesi veya ölçülmesi gerekir.
İki çeşit düşey açı vardır. Bunlar zenit (başucu) açısı ve eğim açısıdır. Teodolitlerde
düşey açı ölçme düzenleri genellikle zenit açısı ölçülecek şekilde yapılmıştır. Düşey
açı bölüm dairesi, daire merkezi yatay eksenle çakışacak şekilde ve düşey durumda
dürbüne bağlanmıştır. Dürbün aşağı yukarı hareket ettirildiği zaman düşey açı bölüm
dairesi de dürbünle birlikte hareket eder.
65
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Düşey açı bir gösterge çizgisiyle okunuyorsa, optik eksen tam yatay durumda iken
gösterge çizgisinin de tam 100 gradı göstermesi gerekir. Optik eksen yatay durumda
iken düşey açı düzeci ayarlandığında gösterge çizgilerini birleştiren doğru ile bölüm
dairesinin 100 ve 300 grad çizgileri çakışmıyorsa açı 100 gradtan biraz farklı
olacaktır. Bu fazla ya da az okunan miktara gösterge hatası veya düşey
kolimasyon hatası denir. Gösterge çizgilerinin yataylanması düşey açı düzeci
yardımıyla veya kompensatörlerle otomatik olarak sağlanmaktadır. Gösterge hatası,
ya optik eksen ile bölüm dairesinin 100g-300g çizgilerini birleştiren doğru, ya da düzeç
ekseni ile gösterge ekseni birbirlerine paralel değilse oluşur. Şekilde birinci hata δ1,
ikinci hata ise δ2 ile gösterilmiştir. Açı ölçümünde bu iki hatanın toplamı bir tek hata
olarak görünür.
Zenit
Zenit (başucu) Zenit
0 P
0 P
0
δ Z
δ Z 300
100
300 100
δ2 δ 300 α1 α2
O O
δ1
100 200
200
66
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
çizgileri, düşey açı düzeçleme vidası yardımıyla çakıştırılır ve kayan düzeç kabarcığı
düzeç ayar vidası yardımıyla ortalanarak aletin hatası giderilmiş olur. Hata
giderildikten sonra kontrol için işlem yinelenir.
Örnek:
α1=97g.6586
α2=302g.3458
α 1 + α 2 − 400 g400.0044 − 400 0.0044
δ= = = = 0 g .0022
2 2 2
Z = α 1 − δ = 97 .6586 − 0 .0022 = 97 .6564
g g g
Bir istasyonda s tane noktaya bakılarak n silsile düşey açı ölçülmüşse, ölçü sayısı n·s
olur.
67
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
vδ i =
[δ i ] − δ = δ ort − δ i
i
n ⋅s
[ v δ2 ]
mz = ± Bir silsile ölçülen açının ortalama hatası
n ⋅ s −1
mz
Mz = ± n silsile ölçülen açının ortalama hatası
n
[ v δ2 ] 98
mz = ± =± = ± 5 cc .72 Bir silsile ölçülen bir açının ortalama hatası
n ⋅ s −1 2 ⋅ 2 −1
m 5.72
Mz = ± z = ± = ±4 cc .04 2 silsile ölçülen bir açının ortalama hatası
n 2
D
Z h
t
Yatay
i B ∆h
S
A
Şekil 3.3 Trigonometrik nivelman
eşitlikleri elde edilir. İki nokta arasındaki yükseklik farkının trigonometrik olarak
hesaplanabilmesi için, bu noktalardan birine teodolit kurularak, diğer noktadaki
işarete bakılır ve düşey açı ile birlikte yatay ya da eğik uzunluk ölçülür. Ayrıca
durulan noktada alet yüksekliği (yatay eksene kadar), bakılan noktada da işaret
yüksekliği ölçülür. Yerin küreselliğinin ve refraksiyonun (ışığın kırılmasının) etkisi 250
metreye kadar uzunluklarda 1 cm nin altında kaldığı için bu iki faktörün etkisi, 250
metreye kadar olan uzunluklarda dikkate alınmaz. Trigonometrik yükseklik hesabında
250 metreye kadar olan uzunluklar, kısa mesafe olarak adlandırılır.
Kule Yüksekliği belirlemesi, alet kurulan nokta ile kule arasındaki S uzunluğunun
doğrudan ölçülüp ölçülmemesine bağlı olarak iki şekilde ele alınır.
Örnek:
Z1 = 95g.3674 S = 75.14 m
g
Z2 = 102 .1826 h=?
h = S (cotZ1 – cotZ2) = 75.14 * (cot95.3674 – coot102.1826) = 8.0546 m
h = 8.05 m
Eğer kulenin tabanı olan T’ noktasının yüksekliği önceden biliniyorsa ya da geometrik
nivelmanla belirlenmişse, trigonometrik olarak yalnızca kulenin tepesinin
yüksekliğinin (HT) hesaplanması yeterlidir. Yine h=HT-HT’ bağıntısı kullanılarak h
hesaplanır. Bu durumda Z2 nin ölçülmesine ihtiyaç yoktur; fakat i alet yüksekliğinin
ölçülmesi gerekir.
69
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Örnek :
Z = 93g.7853 S = 86.55 m
HA = 125.82 m i = 1.50 m
HT’ = 127.39 m h=?
HT = HA + i + S cotZ = 125.82 + 1.50 + 86.55 * cot93.7853 = 125.82 + 1.50 + 8.48 =
135.80 m
h = HT – HT’ = 135.80 – 127.39 = 8.41 m
sinα
ABT → S = a ⋅
sin(α + β)
Buradan ortalama S bulunur ve bu değerle de HT
sinδ
ATC → S = b ⋅
sin(γ + δ)
yüksekliği hesaplanır.
HT = HA + i + S ∗ cotZ
h = HT – HT’
Örnek :
a = 28.15 m α = 75g.1428
b = 23.90 m β = 67.3920
g
Z = 95 .1686 γ = 71.2675
i = 1.50 m δ = 80.4750
HA = 101.00 m
HT’=101.95 m
h=?
70
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
sinα
S = a⋅ = 33.162 m
sin(α + β)
Sort = 33.152 m
sinδ
S = b⋅ = 33.142 m
sin( γ + δ )
Ölçülenler :
ZA ZB h
ZA, ZB düşey açıları
d uzaklığı ib
ia T’
ia, ib alet yükseklikleri d B e
A
İstenen: h = ? Şekil 3.6 Düşey düzlemde iki üçgen oluşturulması
HT = HA + ia + (d + e) cotZA
HT = HB + ib + e cotZB
HA +ia + + (d+e) cotZA = HB + ib + e cotZB
e cotZA - e cotZB = HB + ib - HA - ia - d cotZA
H B − H A + i b − i a − d ⋅ cotZ A
e=
cotZ A − cotZ B
71
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Örnek:
ZA= 82g.1694 ia =1.55 m
ZB= 53g.4961 ib =1.42 m
HA = 100.00 m d = 42.76 m
HB = 102.15 m h=?
HT’ = 105.24 m
HT = H A + i a + (d + e) ⋅ cotZ A
HT = H B + i b + e ⋅ cotZ B
H A + i a + (d + e) ⋅ cotZ A = H B + i b + e ⋅ cotZ B
H B − H A + i b − i a − d ⋅ cotZ A 102.15 − 100.00 + 1.42 − 1.55 − 42.76 ⋅ cot82.1694
e= =
cotZ A − cotZ B cot82.1694 − cot53.4961
− 10.2796382 2
e= = 16.903 m
− 0.60814156 92
Hesap → HT = 100.00 + 1.55 + (42.76 + 16.90) ⋅ cot82.1694 = 118.712 m
Kontrol → HT = 102.15 + 1.42 + 16.90 ⋅ cot53.4961 = 118.709 m
h = HT − HT ′ = 118.71 − 105.24 = 13.47 m
ZA hB
hA ZB Bilinen : HA
ℓB
Ölçülenler: ZA, ZB, sa, sb, ℓA, ℓB
ℓA ileri
geri İstenen : HB = ?
B
P
A sa sb
∗
Bu bağıntı çıkartılırken ZA ve ZB nin değerleri ne olursa olsun, ZA ve ZB nin 100g dan küçük, yani hA ve
hB nin pozitif olduğu şekil 3.7 esas alınır. ZA ve ZB nin tüm değerleri için yukarıdaki eşitlik geçerlidir.
72
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
H B = H P + i + s b ⋅ cot Z B − l B
H A = H P + i + sa ⋅ cot Z A − l A
H B − H A = s b ⋅ cot Z B − s a ⋅ cot Z A + l A − l B
H B = H A + s b ⋅ cot Z B − sa ⋅ cot Z A + l A − l B
Örnek :
Bilinen : HB=1000.00 m
ZA hB
ZB Ölçülenler : ZA=106g.1871
ℓB ZB=95g.3943
hA
ℓA=1.20 m
ℓA ℓB=3.46 m
B
P İstenen : HA = ?
141.72 m 121.17 m
A
∆H AB = H B − H A = ( l A − sa cot Z A ) − ( l B − s b cot Z A )
H A = H B + sa cot Z A − s b cot Z B − l A + l B
H A = 1000.00 + 141.72 cot 106.1871 − 121.17 cot 95.3943 − 1.20 + 3.46
H A = 1000.00 − 13.817 − 8.782 − 1.20 + 3.46 = 1000.00 − 20.339 = 979.661 m
HA = 979.66 m
73
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Örnek:
Ölçülenler :Z1=96g.7120
ℓ Z2 =97g.9122
Z2
İ= 1.50 m
Z1
m t=1.90 m
t
ℓ= 2.00 m
i B
Bilinen : HA =101.50 m
s ∆hAB
A İstenen : HB=?
l 2.00 2.00
s= = = = 105.89 m
cot Z1 − cot Z 2 cot 96.7120 − cot 97.9122 0.0188869
H B = H A + 1.50 + 105.89 ⋅ cot 96.7120 − 2.00 − 1.90 = 104.57 m
H B = H A + 1.50 + 105.89 ⋅ cot 97.9122 − 1.90 = 104.57 m
Örnek :
cc s2 m z2
m z = ±15 m ∆2 h = cot 2
Z ⋅ ms2 + 4
⋅ 2
+ mi2 + mt2
sin Z ρ
ms = ±15 mm m ∆2 h = 5.644 + 5.834 + 4 + 4 = 19.478
mi = ±2 mm m ∆h = ±4.4 mm
mt = ±2 mm Z = 95 g ⇒ m ∆2 h = 1.3936 + 5.586 + 4 + 4 = 14.9796
s = 100 m m ∆h = ±3.9 mm
Z = 90 g Z = 99 g ⇒ m ∆2 h = 0.0555 + 5.5544 + 4 + 4 = 13.6099
m ∆h = ? m ∆h = ±3.7 mm
74
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Noktalar arasındaki uzaklık 250 metreden fazla ise, yerin küreselliğinin ve ışığın
kırılmasının (refraksiyonun) etkisi hesaba katılır.
B
R = 6373394 m (Dünyanın yarıçapı),
F h R’= R/k (Işın yayının yarıçapı),
hr
δ k = Kırılma (refraksiyon) katsayısı,
A E hk = Yerin küreselliğinin etkisi,
s ∆h
γ hk hr =Refraksiyonun (ışığın kırılmasının)
C
2 etkisi,
∆H = A ve B noktaları arasındaki
yükseklik farkı,
R Z = 100g – α
R’
h = s * tan α = s * cot Z
O 2δ
O’
γ hk γ
AEC üçgeninde tan = ⇒ hk = s ⋅ tan (1)
2 s 2
s
AOC üçgeninde tan γ =
R
γ küçük açı olduğundan ,
s γ γ s
γ = tan γ = ⇒ = tan =
R 2 2 2R
Bu değer (1) eşitliğinde yerine konulursa,
s s2
hk = s ⋅ =
2R 2R
elde edilir.
Işın yayı, bir daire yayı olarak alınabilir ve yarıçapı R‘ ile gösterilirse, ışığın
kırılmasının etkisi de, yerin küreselliğinin etkisine benzetilerek
s2 s2 s2 ⋅ k
hr = = =
2R ′ R 2R
2
k
75
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
(1 − k ) 2
H B = H A + ∆H = H A + s ⋅ cot Z + ⋅s + i −t
2R
Örnek 1:
HA = 2000.00 m 94g.7215
HB = ?
3.10 m
1.50
B
A s=2462.36m
(1 − k ) 2
H B = H A + s ⋅ cot Z + ⋅s + i −t
2R
(1 − 0.13 )
H B = 2000.00 + 2462.36 ⋅ cot 94.7215 + ⋅ ( 2462.36 ) 2 + 1.50 − 3.10
2 ⋅ 6373394
H B = 2000.00 + 204.634 + 0.414 + 1.50 − 3.10 = 2203.45 m
76
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Örnek 2:
ℓ2=1.85 m
103g.4715 g
92 .7524 B
ℓ1=1.50 m
A i
C
sA=345.14 m sB=762.94 m
1−k 2
H B = H C + i + s B ⋅ cot Z B + ⋅ sB − l 2
2R
1−k 2
H A = H C + i + s A ⋅ cot Z A + ⋅ s A − l1
2R
1−k 2 2
H B − H A = s B ⋅ cot Z B − s A ⋅ cot Z A + ⋅ ( sB − sA ) + l1 − l 2
2R
1 − 0.13
= 762.94 ⋅ cot 92 g .7524 − 345.14 ⋅ cot 103 g .4715 + (762.94 2 − 345.14 2 ) + 1.50 − 1.85
2R
H B − H A = 105.755 m → H B = H A + 105.755 m = 305.755 m
ZB
s' δ2 B
ZA β2
δ1
α
A
β1 s
R R'
R'
77
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
ZB
δ2 B
D
ZA β2 ZB
δ1
A α
h
γ/2 s
L ∆ZA Z’B tB
HA β1 HB
C ZA ∆ZB DBA iB
Deniz yüzeyi
R
B
Z’A DAB
tA
γ
iA
O A s
Şekil 3.11 Karşılıklı gözlemlerle iki nokta arasındaki yükseklik farkının belirlenmesi
78
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
t −i
∆Z A = A A ⋅ ρ Z A = Z' A + ∆Z A
s
t −i
∆Z B = B B ⋅ ρ Z B = Z' B + ∆Z B
s
79
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
80
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Hm Z − ZA
∆H AB =H B −H A = s ⋅ (1 + ) ⋅ tan B + t A − tB
R 2
şeklini alır. Noktalar arasındaki s uzaklığı ya da ortalama yükseklik Hm küçük ise
parantez içindeki terim ihmal edilebilir. Bu durumda,
Z − ZA
∆H AB =H B −H A = s ⋅ tan B + t A − tB (2)
2
olur. Formüldeki ZA ve ZB açıları işaret tepesine indirgenmiş zenit açılarıdır. A
noktasının yüksekliği biliniyorsa, B noktasının yüksekliği;
Hm Z − ZA
H B = H A + ∆H AB = H A + s ⋅ (1 + ) ⋅ tan B + t A − tB (3)
R 2
şeklinde yazılabilir.
cot Z A − cot Z B
∆H AB = H B − H A = s ⋅ + t A − tB (4)
2
Yatay uzunluk yerine eğik uzunluk kullanılırsa (4 ) numaralı eşitlik yerine,
cos Z A − cos ZB
∆H AB = H B − H A = D ⋅ + t A − tB (5)
2
olur. (4) numaralı eşitlikten elde edilen sonuçla, (2) numaralı eşitlikten elde edilen
sonuçlar aynıdır. İki nokta arasındaki yükseklik farkı hesaplanırken, önce (2) veya (4)
numaralı eşitliklerden birine göre aranan nokta yüksekliği hesaplanır ve daha sonra,
(3) numaralı eşitlikten noktanın kesin yüksekliği elde edilir.
81
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Z’A
ZB Z’B b
D’ tB
Z’B ∆ZB
D” D
a ZA
∆ZA D iB
Z’A ZA
tA
B
iA D
s
A
Şekil 3.12 Zenit açılarının zemin noktasına indirgenmesi
ÖRNEKLER:
1- A ve B noktaları arasında karşılıklı gözlem yapılmıştır. Aşağıdaki verilere göre;
a) k kırılma (refraksiyon) katsayısını hesaplayınız.
b) HA=2500.00 m verildiğine göre, B noktasının yüksekliğini hesaplayınız.
ZA
ZB
∆ZB
103g.4116 ∆ZA
4.50 m 96g.5373
5.00 m
1.50
A 1.40
S= 4745.38 m B
t −i 4.50 − 1.50
∆Z A = A A ⋅ ρ = ⋅ 63.6620 = 0 g .0402
S 4745.38
t −i 5.00 − 1.40
∆Z B = B B ⋅ ρ = ⋅ 63.6620 = 0 g .0483
S 4745.38
Z A = 103.4116 + ∆Z A = 103.4116 + 0.0402 = 103 g .4518
Z B = 96.5373 + ∆Z B = 96.5373 + 0.0483 = 96 g .5856
83
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
106g.1836
93g.8849
ZA
1.46 ∆ZB
0.55 ∆ZA ZB
A 1.54 m
0.35
S=4785.34 m
B
i −t 1.46 − 055
∆Z A = A A ⋅ ρ = ⋅ 63.6620 = 0 g .0121
S 4785 .34
i −t 1.54 − 0.35
∆Z B = B B ⋅ ρ = ⋅ 63.6620 = 0 g .0158
S 4785.34
Z A = 106.1836 − ∆Z A = 106.1836 − 0.0121 = 106 g .1715
Z B = 96.5373 − ∆Z B = 93.8849 − 0.0158 = 93 g .8691
84
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
108g.3685
91g.7007
1.60 0.45
A
1.50 m
0.65
S = 6666.66 m
B
108g.3685
91g.7007
ZA
1.60 ∆ZB
0.45 ∆ZA ZB
A 1.50 m
0.65
S=6666.66 m
B
iA − tA 1.60 − 0.45
∆Z A = ⋅ρ = ∗ 63.6620 = 0 g .0110
S 6666.66
i −t 1.50 − 0.65
∆Z B = B B ⋅ ρ = ∗ 63.6620 = 0 g .0081
S 6666.66
Z A = Z A' − ∆Z A = 108.3685 − 0.0110 = 108 g .3575
Z B = Z B' − ∆Z B = 91.7007 − 0.0081 = 91 g .6926
Z A − ZB 108.3575 − 91.6926
∆H BA = H A − H B = S ⋅ tan + t B − t A = 6666.66 ∗ tan + 0.65 − 0.45
2 2
H A − H B = 877.588 + 0.65 − 0.45 = 877.788 m
H A = H B + 877 .788 = 3000 .00 + 877 .788 = 3877 .788 m
H A + H B 3877 .788 + 3000 .000
Hm = = = 3438 .89 m
2 2
Hm Z − ZB
H A − H B = S ⋅ (1 + ) ⋅ tan A + tB − t A =
R 2
3438.89 108.3575 − 91.6926
H A − H B = 6666.66 ∗ (1 + ) ∗ tan + 0.65 − 0.45 = 878.062 + 0.20
6373394 2
H A − H B = 878.262 m → H A = H B + 878.262 = 3000.000 + 878.262 = 3878.26 m
H A = 3878.26 m
85
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
a=1.50-0.45=1.05
108g.3685
∆ZA
91g.7007 b=1.60-0.65=0.95
1.60
0.45 ZA ∆ZB
1.50 m
A ZB
0.65
S = 6666.66 m
B
b 0.95
Sin ∆Z A = ⋅ sin 2 Z A′ = ⋅ sin 2 108.3685 = 0.0001400519 398 → ∆Z A = 0 g .0089
S 6666.66
a 1.05
Sin ∆Z B = ⋅ sin 2 Z B′ = ⋅ sin 2 91.7007 = 0.0001548385 624 → ∆Z B = 0 g .0099
S 6666.66
Z A = Z A′ − ∆Z A = 108.3685 − 0.0089 = 108 g .3596
Z B = Z B′ − ∆Z B = 91.7007 − 0.0099 = 91 g .6908
Z A − ZB 108.3596 − 91.6908
∆H BA = H A − H B = S ⋅ tan = 6666 .66 ∗ tan = 877.796 m
2 2
H A = H B + 877.796 = 3000.00 + 877.796 = 3877.796 m
H A + H B 3877.796 + 3000.000
Hm = = = 3438.90 m
2 2
Hm Z − ZB 3438 .90 108.3596 − 91.6908
H A − H B = S ⋅ (1 + ) ⋅ tan A = 6666 .66 ∗ (1 + ) ∗ tan
R 2 6373394 2
H A − H B = 878.270 m → H A = H B + 878.270 = 3000.000 + 878.270 = 3878.27 m
R Z A + Z B − 200 g R 108.3596 + 91.6908 − 200 6373394 0.0504
k =1 − ⋅ =1 − ⋅ =1 − ⋅
S ρ S 63.6620 6666.66 63.6620
k = 1 − 0.7569 = 0.2431 ≅ 0.243
86
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Aralarındaki yükseklik farkı belirlenecek iki noktada da, aşağıdaki şekilde görüldüğü
gibi üzerine reflektör yerleştirilmiş birer elektronik takeometre (total station) olmalıdır.
Bu iki noktada eş zamanlı karşılıklı gözlemlerle düşey açı ve eğik uzunluklar
ölçülürse, iki nokta arasındaki yükseklik farkı hesaplanabilir. Elektronik takeometrenin
yatay ekseni ile üzerindeki reflektör arasındaki a mesafesinin her alet için, bir kez
incelikli olarak ölçülmesi yeterlidir. Daha sonra ölçüm anında yalnızca elektronik
takeometrelerin yatay ekseninin zemindeki noktadan olan mesafesinin ölçülmesi
yeterli olur. Düşey açı ölçümünde, yatay gözlem çizgisinin hedef levhasındaki > <
işaretlerinin ortasına tatbik edilmesi yerinde olur.
ZAB
L ZBA
∆ZB
a ∆ZA a
Z’AB
tA Z’BA
DAB DBA a
iA tB
A iB
S B
87
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
L AB D AB sinZ 'AB ⎫
= → L AB = D AB ⋅ ⎪
sin Z 'AB sin Z AB sinZ AB ⎪ L AB + LBA
⎬ L=
LBA DBA sinZ BA'
⎪ 2
= → LBA = DBA ⋅ ⎪
' sin Z BA sinZ BA
sin Z BA ⎭
L
∆H AB = ⋅ (cos Z AB − cos Z BA ) + t A − t B
2
L AB = a 2 + D AB
2
− 2 ⋅ a ⋅ D AB ⋅ cos Z 'AB ⎫
⎪ L AB + LBA
⎬ L=
2
LBA = a 2 + DBA
2 '
− 2 ⋅ a ⋅ DBA ⋅ cos Z BA ⎪
⎭
Sinüs teoremine göre,
sin Z AB sin Z 'AB D AB
= → sinZ AB = ⋅ sin Z 'AB
D AB L L
D
Z AB = arcsin( AB ⋅ sin Z 'AB )
L
DBA '
Z BA = arcsin( ⋅ sin Z BA )
L
L
∆H AB = (cos Z AB − cos Z BA ) + t A − t B
2
88
Trigonometrik Yükseklik Ölçümü
Örnek:
A ve B noktaları arasında karşılıklı gözlem yapılıyor. Aşağıdaki verilere göre B
noktasının yüksekliğini bulunuz.
'
Z AB = 103 g .9388 D AB = 57.450 m t A = 1.80 m a = 0.22 m
'
Z BA = 95 g .5718 DBA = 57.475 m t B = 1.81 m ∆H AB = ?
LAB = a 2 + D AB
2
− 2 ⋅ a ⋅ D AB ⋅ cos Z AB
'
= 0.22 2 + 57.450 2 − 2 ∗ 0.22 ∗ 57.450 ∗ cos103.9388
LAB = 57.464 m
LBA = a 2 + DBA
2
− 2 ⋅ a ⋅ DBA ⋅ cos Z BA
'
= 0.22 2 + 57.475 2 − 2 ∗ 0.22 ∗ 57.475 ∗ cos 95.5718
LBA = 57.460 m
L AB + LBA 57.464 + 57.460
L= = = 57.462 m
2 2
D 57.450
Z AB = arcsin( AB ⋅ sin Z AB
'
) = arcsin( ⋅ sin103.9388 ) = 104 g .1491
L 57.462
D 57.475
Z BA = arcsin( BA ⋅ sin Z BA
'
) = arcsin( = sin 95.5718 ) = 95 g .7823
L 57.462
L 57.462
∆H AB = (cos Z AB − cos Z BA ) + t A − t B = ⋅ (cos104 .1491 − cos 95.7823 ) + 1.80 − 1.81 =
2 2
∆H AB = −3.783 m
89