Технички Факултет Битола

ПРЕДМЕТ
ТЕХНИКА НА ВИСОК НАПОН

ИЗВЕДБА НА ГРОМОБРАНСКА ЗАШТИТА

Предметen професор: Изработил:

Миле Спировски Петар Подлешанов ЕЕС 5134

Битола, 2019
 Надворешна громобранска Систем за прифаќање
заштита
Надворешната громобранска заштита се состои од Системите за прифаќање се дел од громобранскиот
три дела: систем за прифаќање на празнењето, систем кој го штити објектот од директни
систем на вертикални спроводници и заземјувачки атмосферски удари.
систем.
Системот за прифаќање може да биде составен од
следните компоненти:
•Прачкасти фаќачи
•Затегнати спроводници
• Мрежести спроводници

1 Систем за прифаќање

2 Систем на вертикални спроводници

3 Заземјувачки систем

Слика 1: Компоненти на громобранската заштита

 α1 за h 1
α2 за h 2
Висина на објектот +
h1 висина на прачкастиот фаќач
h2 Висина на прачкастиот фаќач
α1+2 Заштитен агол
r Радиус
m Ширина на мрежата

Слика.2: Изведба на громобранска заштита со трите методи

Методи за проектирање на систем за

прифаќање
Постојат три методи за проектирање:
• Метод со подвижна сфера (погоден за сложени
Методот со подвижна сфера е системи)
единствениот метод за проектирање на • Метод со заштитен агол (погоден за едноставни
системот за системи со прачкасти фаќачи)
прифаќање кој се базира на принципи на •Мрежест метод (погоден за едноставни системи
физиката и електрогеометрискиот модел за рамни покриви)
на празнњето.
Затоа овај метод треба да се
користи таму каде што методот со
заштитен агол и
мрежестиот метод може дабидат
недоверливи.
 1 Заштитена површина

2 Површина изложена на празнење

Слика 3: Метод на подвижна сфера

Метод на подвижна сфера

Подвижната сфера се замислува како да во
нејзиниот центар има фаќач на празнење, а
нејзиниот радиус го претставува растојанието од тој
фаќач до најодалечената точка од која тој ќе го
прифати празнењето и зависи од нивото на
заштита.Таа замислена сфера ја движиме преку Ниво на заштита
Радиус на сферата
објектот и на сите места каде таа има контакт со
површината и над неа можно е да настане празнње. I 20 m
II 30 m
III 45 m
IV 60 m

Слика 4: Радиус на сферата во зависност од нивото на заштита

Слика 5: Метод на подвижна сфера (темните пофршини се изложени на празнења)

Објекотот кој се штити мора да биде така заштитен

со прачкасти фаќачи да сферата со радиус кој е
одреден со нивото на заштита не може да допира
до објектот.

Методот на подвижна сфера може да се користи и

за пресметка на потребните должини на
прачкастите фаќачи и растојанието меѓу нив.
Прачкастите фаќачи мора да бидат така поставени
да објектот кој се штити се наоѓа во заштитната
површина на громобранскиот систем.

Прачкаст фаќач

Радиус на сферата

Слика 6: Заштитна површина на прачкастиот

фаќач одредена со методот на подвижна сфера.
Заштита со повеќе прачкасти фаќачи
Доколку се користат повеќе прачкасти фаќачи за
заштита на објектот треба да се земе во предвид
продорната длабочина измеѓу нив.

Пресметка на продорната длабочина

Продорна длабочина

Радиус на сферата
Растојание меѓу фаќачите

Слика 7: Продорна длабочина (p) на подвижната сфера меѓу фаќачите

Растојание меѓу Продорна длабочина, Продорна длабочина, Продорна длабочина, Продорна длабочина,
фаќачите I ниво на заштита, II ниво на заштита , III ниво на заштита , IV ниво на заштита
,
(d) во m радиус на сфера: r =20m радиус на сфера: r =30m радиус на сфера: r = 45m радиус на сфера: r = 60 m
2 0.03 0.02 0.01 0.01
3 0.06 0.04 0.03 0.02
4 0.10 0.07 0.04 0.04
5 0.16 0.10 0.07 0.05
10 0.64 0.42 0.28 0.21
15 1.46 0.96 0.63 0.47
20 2.68 1.72 1.13 0.84

Табела1: Продорна длабочина во зависност од нивото на заштита

 Заштитен агол

Заштитно растојание

Слика 8: Заштитен агол и растојание меѓу фаќачите во фотонапонски систем

Метод на заштитен агол Доколку на покривот има метални спроводни

Користењето на метод на заштитен агол се делови како на пример метални цефки за
преопрачува за едноставни мали објекти и за вентилација, прачкастите фаќачи мора да бидат
индивидуални осамени објекти. поставени на одредено сигурносто растојание од
нив. Ова растојание спречува појава на електрични
Методот на заштитен агол е погоден за прескоци за време на празнењто.
одредување на позицијата на фаќачи за
дополнителна заштита на делови од објектот.
Целиот објект треба да биде заштитен со прачкасти
фаќачи и притоа треба да се обрне внимание на
растојанието (“s”) измеѓу фаќачите и металните
делови на објектот.
 Заштитен агол

1 LPZ 0A: Опасност од директни празнења

LPZ 0B: Заштитено од директни празнења
2

3 h1:Висина на прачкастиот фаќач

Слика 9: Заштитна површина на прачкаст фаќач пресметана со методот на заштитен агол.

Заштитниот агол (α) се менува во зависност од Ниво на заштита Заштитен агол за прачкасти
нивото на заштита. фаќачи до 2 m
I 70°
Објектот кој се штити мора да се наоѓа под II 72°
површината на конус формиран од врвот на
заштитниот фаќач или фаќачи под агол (α) . III 76°
IV 79°

Табела 2: Заштитен агол за прачкасти фаќачи до

2мво зависнот од нивото на заштита.
 l Должина на објектот
m Ширина на мрежата

Слика 10: Мрежест систем на рамен покрив

Мрежест метод

За објектот на слика може да се искористи различна

големина на јамките во мрежата во зависност од
бараното ниво на заштита. Бидејќи за дадениот Мрежестиот метод се
објект се бара III ниво на заштита јамките не смеат
да ја надминат големината 15 x 15 m. заснова исклучително само врз
бараното ниво на заштита.

Ниво на заштита Големина на јамките

I 5x5m
II 10 x 10 m
III 15 x 15 m
IV 20 x 20 m

Табела 3: Големина на јамките во зависност од

нивото на заштита
 1 Висина на објектот (h) > 60 m 1 Флексиблен продолжеток

2 Стеги
Слика 11: Мрежест метод и заштита од
страничниудари
Слика 12: Флексибилни продолжетоци заради
издолжување на проводниците

Заштита од странични удари Промена на должината порадитемпературата

За објекти повисоко од 60м се препорачува да се
инсталира прстенеста мрежа за да се намали
можната штета од странични удар.
Прстенот се поставува на 80% од висината на
објектот. Големината на јамките зависи од
бараното ниво на заштита исто како и кај мрежата
на покривот .
На високи температури во летниот период
должината на громобранските спроводници се
зголемува. Ова издолжување на проводниците
поради температурата мора да се земе во предвид
при нивното инсталирање.

Материјал Должина на продолжетокот во m

Железо ≤ 15
Челик ≤ 10
Бакар ≤ 10
Алуминиум ≤ 10

Табела 4: Должина на продолжетокот во зависност

Објекти на покривот од материјалот на спроводникот
Објектите на покривот мора да бидат вметнати во
громобранскиот заштита доколку нивните
димензии ги надминуваат тие во дадената табела.

Објекти Димензии Системите за издув и

0.3 m над покривот климатизација мораат да
Метални 1.0 m² површина
2.0 m должина на објектот бидат заштитени од
Неметални 0.5 m над системот за прифаќање атмосферски празнња.

Табела 5: Инкорпорирање на објектите на

покривот
 Слика 13: Заштита на објектите на покривот

Користење на постоечки елементи Електричната спроводност меѓу различните

Доколку постојат спроводни елементи на покривот елементи мора да биди постојано загарантирана со
тие можат да се користат во громобранскиот помош на заварување, лемење, заштрафување итн.
систем. Многу важна работа на која треба да се обрне
внимание е тоа да овие елемнти немаат никаков
Пример: контакт со внатрешноста на објектот.
• Метални панели
• Метални елементи за поврзување, зацврстување
итн.
• Метални цефки и резервоари
Норми кои се применуваат и проверуваат без
оглед на бараното ниво на заштита:
•Минимална дебелина на металните панели
• Состојбата на металот
• Материјалите, обликот и минималните димензии
• Минимални димензии на проводниците
Слика 14: Можно решение за поврзување на метални делови на покривот со флексибилен проводник

Постојат многу начини и различни елементи за

спојување на металните делови на покривот на
таков начин што струјата слободно може да се
одведе преку нив.

Слика 15: Различни спојки со завртки

Слика 16: Сигурносто растојание (s)

Сигурносно растојание (s)

Сите метални делови, електрична опрема и
напојувачки кабли мораат да бидат заштитни од
можен прескок од громобранскиот систем кон нив.

Доколку постои соодветно растојание (s) меѓу

проводниците низ кои се одведува струјата на
празнењето и споменатите елементи ризикот од
појава на прескок не постои..

Ова растојание не мора да постои за објекти кај кои

металните елементи се поврзани на
громобранската заштита и немаат поврзаност со
внатрешноста на објектот.
Слика 17: Вертикален проводник покрај метална Слика 18: Директно поврзување на конструкцијата
цевка на фото панелите на вертикалниот проводник од
громобранскта заштита

Пример 1
Ситуација
Метални конструкции како што се метални рамки,
решетки, прозорци, врати, цевки кои не се поврзани
со внатрешноста на објектот.
Кабли кои водат внатре во
Решение објектот можат да
Металните елементи директно се поврзуваат со спроведуваат дел од струјата
громобранската заштита.
на празнењто и затоа мора да
се направи посебна
еквипотенцијална врска на
местото каде кабелот
влегува во објектот
Слика 19: Изолирање на громобранската заштита со примена на сигурносните растојанија (s)

Пример 2

Ситуација
Климатизациони, вентилациони и фото системи,
електрични сензори или метални цевки кои се
поврзани со внатрешноста на објектот.

Решение
Изолација со користење на сигурносно растојание (s)

зависи од нивото на заштита

ki

зависи од големината на струјата која се

kc одведува низ спроводникот
зависи од изолациониот материјалот
km

должина во метри на вертикалниот спроводник или

спроводник на системот за прифаќање од местото каде
L(m) ке се примени сигурносното растојание до најблиската
еквипотенцијална точка

Формула за пресметка на сигурносното растојание

Пример за изведба на громобрансказаштита
на објект со рамен покрив

На објекти со рамни покриви фото,

климатизационите и вентилационите системи се
заштитуваат со дополнителни прачкасти фаќачи.

Слика 20: Пример за изведба на громобранска заштита на објект со рамен покрив

 5

1 Конектор

2 Спојка за премостување

3 Носач на спроводник

4 Табла за поврзување

Изолатор

6 Носач на прачкастиот фаќач

7 Прачкаст фаќач

8 Противпожарна изолација

9 Флексибилна спојка

10 Спојка со променлива должина

Чекор 1: Изведба на системот за прифаќање

Најпрво спроводници се поставуваат на сите главни

рабови, сртови и врвови на објектот. Штитената
површина се добива на следниот начин: За
соодветната висина на објектот и бараното ниво на
заштита се отчитува од табела заштитниот агол, тој
агол се применува на објектот и се добива
штитената површина која се наоѓа во просторот под
аголот.

1 Штитена површина
α Заштитен агол
a Растојание до најдалечна точка од штитената површина
h Висина на објектот

Слика 21: Изведба на системот за прифаќање

1 Заштитен агол α

2 Висина на работ m

3 Ниво на заштита I, II, III, IV

Слика 22: Табела за одредување на заштитниот агол

Чекор 2 : Одредување на заштитниот агол

Пример:
Висината на објектот се задава на x оската на
графикот. Од местото каде таа се сечи со со
кривата на бараното ниво на заштита хоризонтално
на y оската се отчитува штитениот агол.
 Ниво на заштита Големина на јамките
I 5x5m
II 10 x 10 m
III 15 x 15 m
IV 20 x 20 m

Табела 6: Големина на јамките во зависност од

нивото на заштита

Чекор 3: Изведба на мрежата

За објектот на слика може да се искористи

l Должина различнаголемина на јамките во мрежата во
m Големина на јамките зависност одбараното ниво на заштита.Бидејќи за
дадениотобјект се бара III ниво на заштита јамките
Слика 23: Големина на мрежата на рамен покрив не смеатда ја надминат големината15x15m.

Чекор 4: Заштита од странични удари

За објекти повисоко од 60м се препорачува да се
инсталира прстенеста мрежа за да се намали
можната штета од странични удар.Прстенот се
поставува на 80% од висината наобјектот.
Големината на јамките зависи од бараното ниво
на заштита исто како и кај мрежата на покривот .

1 Висина на објектот (h) > 60m

Слика 24: Мрежест метод

 Пример за изведба на громобранска
заштита на објект со кос покрив
Сите изложени точки на објектот како што се
оџаците, сртовите и рабовите мораат да бидат
заштитени со громобранската заштита.

Слика 25: Громобранска заштита на објект со кос покрив

 5

1 Носач на спроводник

2 Спојка со променлива должина

3 Држач на спроводник за на покрив

4 Спроводник

Прачкаст фаќач

6 Држач на спроводник за на ѕид

7 Спојка
Чекор 1: Дефинирање на висината на објектот

Дефинирањето на висината висината е почетната

точка на планирање на секоја громобранска
заштита. За висина на објектите со кос покрив се
зема висината на сртот на кој е поставен
гомобранскиот спроводник. Сите делови од објекот
кој не се наоѓаат под заштитниот агол на овај
спроводник се изложени на ризик од дирктно
празнење.

1 h: Висина на објектот

2 Заштитена површина

3 Заштитен агол α

4 Делови кои се незаштитени од спроводникот на сртот

Слика 26: Метод на заштитен агол на овјект со кос покрив

1 Заштитен агол α

2 Висина на сртот во m

3 Ниво на заштита I, II, III, IV

Слика 27: Диаграм за одредување на заштитниот агол

Чекор 2: Одредување на заштитниот агол:

Заштитниот агол се одредува од дадениот диаграм
при што на x оската е дадена висината, а на y
заштитниот агол.

74

1 h1: Висина на објектотt
2 h2: Висина на прачкаститот фаќач
3 Заштитен агол α
Слика 28: Метод на заштитен агол за изведба на
прачкасти фаќачи
1 h: Висина на објектот
2 Заштитен агол α
Слика 29: Систем за прифаќње
Чекор 3: Делови од објекот кои се надвор од
заштитената површина
За деловите од објектот кои се надвор од
заштитената зона потребно е да се примени
дополнителна заштита. На пример за оџакот кој има
има дијаметар од 70см потребен е прачкаст фаќач
со должина од 1.5м кој е избран со проверка на
заштитниот агол. Прозорците над заштитената зона
се штитат со спроводник на сртот над секој од нив.
Чекор 4: Комплетирање на системот за
прифаќање
На крајот системот за прифаќање треба да се
поврзе со заземјувачкиот систем. Исто така
краевите на спроводниците на покривот треба да
бидат завиткани вертикално нагоре со должина од
0.15м.
Следните елменти на покривот мора да видат
заштитени од директни празнења:
• Метални делови повисоки од 0.3м
• Неспроводни делови повисоки од 0.5м
Слика 30: Систем од вертикални спроводници

Систем на вертикални Бројот на вертикални спроводници зависи од видот

спроводници
Вертикалните спроводници се дел од
надворешната громобранска заштита кои имаат за
цел да направат врска помеѓу системот за
прифаќање и системот за заземјување.
Со цел да се избегне штета при течење на
струјата вертикалните спроводници треба да бидат
инсталирани на следниот начин:
на објекот, но во секој случај помалку од два
спроводници не смее да има.
Вертикалните спроводници треба да бидат
поставени по најкусиот пат и без јамки. Табелата 7
го покажува растојанието измеѓу
вертикалните спроводници во зависност од
бараното ниво на заштита.

• Да постојат повеќе вертикални спроводници

поврзани паралено со цел струјата да се
распредели и да постојат повеќе патеки за нејзино
одведување
• Должината на вертикалните спроводници треба да
биди што е можно помала
•Треба да се изврши изедначување на
потенцијалот помеѓу спроводните делови од
структурата на објектот и проводниците
 Планирање
Вертикалните спроводници го поврзуваат системот
за прифаќање со заземјувачкиот систем преку
чиста галванска врска.

Поставување
Препорачано е вертикалните спроводнице да се
поставуваат по ќошевите на објектот и да бидат
подеднакво распределени со цел да се добие
оптимална распределба на струјата.

Слика 31: Растојание (a) помеѓу вертикалните спроводници

Точка за мерење мора да Ниво на заштита

Растојание меѓу
вертикалните спроводници
постои на секое место каде
I 10 m
штовертикалните II 10 m
спроводници се поврзуваат III 15 m
со IV 20 m

системот за заземјување. Табела 7: Растојание меѓу вертикалните

спроводници во зависност од нивото на
заштита

Слика 32: Точка за мерење

Слика 33: Објект со стаклена фасада
Специјални случаеви
Доколку не е возможно да се постават вертикални
спроводници на една од страните или на дел од
страната тие треба да се постават на другите
страни. Растојанието измеѓу овие вертикални
спроводници не смее да биди помало од 1/3 од
вредностите во табелата 7.
Доколку поради градежни причини вертикалните
спроводници не можат да се постават по
површината на ѕидот тие треба да се вкопаат, но
притоат треба да се земе во предвид дека:
•Малтерот или гипсот може да се оштетат поради
топлинското ширење
• Бојата на малтерот може да се смени поради
хемиски реакции
 5

1 Стега

2 Држач

3 Инструмент за регистрација на струјата

4 Спроводник

Разделувач

6 Заземјувач

Слика 34: Изведба

Слика 35: Инсталирање на темелен заземјувач

Систем за заземјување

Системот за заземјување има задача да:

•Да ја пренесе струјата на празнењето во земја
•Изврши израмнување на потенцијалот помеѓу
вертикалните спроводници
•Иврши израмнување на потенцијалот на
спроводните делови од ѕидовите на објектот

Последици од неправилно изведен систем за

заземјување:
• Опасни пренапони на местата каде се вирши
израмнување на потенцијалот
• Нееднаква распоределба на потенцијалите
•Оштетувања поради недоволна површина на
одведување на големата енергија
•Оштетувања поради лошо изедени врски (лош
контакт)
•Електрично раздвојување на голема количина на
енергија
 Постојат два типа на заземјувачи:

Тип A Тип Б
•Хоризонтални • Прстенести
•Вертикални • Темелни

1 Стега за вкрстување

2 Антикорозивна заштитна трака

3 Спроводник

4 Стега
5 Заземјувачка електрода
5

Слика 36: Тип А заземјувач со прстенесто израмнување на потенцијал

 Тип А заземјувач

За заземјувачи со една електрода се препорачува

нејзината должина да биде 9м и треба да биде
поставена на далечина од 1м од објектот.

Минимални димензии кои смеат да ги имаат

електродите за III и IV ниво на заштита се: должина
од 2.5м за вертикална електрода и 5м за
хоризонтална електрода.
Препорачливо е сите електроди на заземјувачот да
бидат поврзани на прстенеста електрода внатре или
надвор од објектот со што ќе се изврши
изедначување на потенцијалот. 1 Тип А заземјувач
Потребната должина на електродата може да биде 2 Подземна врска
поделена на повеќе електроди поврзани
паралелно. 3 Заштитно заземјување
Електродите треба да бидат закопани во земјата на
што е можно поголема длабочина. Слика 37: Заземјувачки систем тип А : Врски надвор
На места со голема густина на објектите каде не од објектот
може да се измере специфична отпорност на тлото
препорачливо е при изборот на должината на
електродите за неа да се земе вредност од 1,000
Ohm/m.
Тип А заземјувач кај кого не постои прстенеста
електрода не ги исполнува критериумите за
изедначување на потенцијалот и може да се
користи кај мали објекти. Во овај случај секој
вертикален спроводник се поврзува на засебна
заземјувачка електрода.

Доколку прстенестата врска не може да се направи

надвор од објектот во земјата тоа може да се
направи внатре во објектот или на објектот на
висина
1
не поголема од 1м.

1 Заземјувачка електрода тип А

2 Подземна врска

3 Надземна врска

4 Врска внатре во објектот

5 Заштитно заземјување 1 I ниво на заштита

Слика 38: Заземјувачки систем тип А : Врски 2 II ниво на заштита

внатре и надвор од објектот
3 III и IV ниво на заштита
4 Минимална должина l на заземјувачка електрода

5 Специфичен отпор на тлото p(Om)

Слика 39: Минимална должина на заземјувачот

 5

1 Стега за вкрстување

2 Спроводник со кружен пресек

3 Спроводник со правоаголен пресек

4 Антикорозивна заштитна трака

5 Вертикален спроводник

Слика 40: Тип Б прстенест заземјувач

Тип Б прстенест заземјувач

Електродите на прстенестиот заземјувач се
5 поставуваат легнато околу објектот .

5
Надвор од објекотот најмалку 80% од површината на
прстенаститот заземјувач треба да биде во земја.
Треба да биде поставен околу објектот на
одалеченост од 1м и закопан на длабина од 0.5м или
0.8м. 1 Заземјувачки електроди (опционо)
2 Подземна врска

33 Заштитно заземјување

Слика 41: Прстенест заземјувач

 5

1 Спроводник со правоаголен пресек

2 Стега за вкрстување со антикорозивна заштита

3 Антикорозивна заштитна трака

4 Стега за челик

5 Стега за вкрстување

6 Вертикален спроводник

7 Фиксна врска

8 Заштитно заземјување

Слика 42: Тип Б темелен заземјувач

1 Заземјувачки електроди (опционо)

Тип Б темелен заземјувач
Електродите на темелниот заземјувач се
проводници кои се поставуваат во самиот
темел на објектот при неговата изградба. Тие
исто така се поврзуваат и со челичната
арматура на објектот со посебни стеги кои
трпат механички напрегања. Стегите се
поставуваат на секои 2м.
2 Прстенести електроди
3 Заштитно заземјување
Слика 43: Тип Б темелен заземјувач
Проводниците во темелот мораат да бидат поврзани
меѓу себе прстенесто во затворен круг и доколку
објектот е поделен на повеќе делови потребно е да
се постават дополнителни проводници во мрежа со
големина од 20x20 m со кои ќе се изврши
поврзување на сите делови од објектот.
Дополнително може да се постави и заземјувачки
прстен надвор од објектот со кој ќе се поврзат сите
заземјувачки спроводници во темелот и електродите
надвор од објектот и ќе се изврши израмнување на
потенцијалот.