Nocioni, lënda, sistemi dhe rëndësia e të drejtës së detyrimeve

1. Nocioni i të drejtës së detyrimeve

E drejta e detyrimeve paraqet tërësinë e normave juridike pozitive që rregullojnë mardhëniet e detyrimeve.Me
mardhënie të detyrimeve nënkuptojmë ato mardhënie juridike ku njëri subjekt që quhet kreditor dhe ka të drejtë të
kërkojë nga subjekti tjetër që quhet debitor një dhënie (dare), bërje (facere), mosbërje (non-facere), apo një pësim (pati).
Kuptimi objektiv– normat që rregullojnë qëndrimet e pjesmarrësve në mardhëniet e tyre detyrimore. Kuptimi subjektiv-
pushteti subjektiv që pjesmarrësit e nxjerrin nga e drejta objektive.

2. Lënda e të drejtës së detyrimeve

Lëndë janë vetë mardhëniet e detyrimeve (rregullimi normativ-detyrimi quoid obligatio). Lëndë pra është prestimi që
duhet të paguaj debitori dhe i cili parimisht ka karakter pasuror.

3.Zhvillimi i të drejtës së detyrimeve

Rregullat e para i hasim kur shoqëria kaloi prej ekonomisë natyrale në mall-para. Pra zhvillimi I kësaj dege haset në
shoqërine skllavopronare dhe sidomos në periudhen klasike (të republikës ) të së drejtës romake. Në shoqrëinë feudale
pati ngecje ( sepse ngeci zhvillimi ekonomik ). Hovi mëi madh i zhvillimit është në kapitalizëm (shek. XIX).

4.Pjesa e përgjithshme e të drejtës së detyrimeve

Sistemi I të drejtës së detyrimeve = Pjesa e përgjithshme + Pjesa e veçantë.
Pjesa e përgjithshme = nocioni, elementet, karakteristikat e detyrimeve, burimet, efektet e detyrimeve, ndërrimi I
subjektevdhe shuarja e detyrimeve.
Pjesa e veçantë = ( Trajtohen disa kontrata me emër – 5 grupe kryesore ) Kontrata : 1. mbi tjetërsimin e sendeve dhe të
drejtave; 2. mbi shfrytëzimin e sendeve dhe të drejtave; 3.Mbi shërbimet; 4. mbi bashkësinë pronësore dhe të punës;
5.Kontratat aleatore; Mbi lojën dhe kushtin dhe kontratat mbi sigurimin.

5.Mardhëniet e të drejtës detyrimore me degët tjera të së drejtës

5.1 Me të drejtën ekonomike

E përbashkët: janë degë të veçanta të së drejtës; bëjnë pjesë në grupin e lëndëve civile; rregullohen me LMD.
Dallimet:E drejta e detyrimeve – rregullon mardhëniet juridiko-detyrimore (pasurore) në përgjithësi. E drejta
ekonomike- rregullon çështje specifike (qarkullimin e mallrave dhe shërbimeve tregtare) siç janë : letrat me vlerë,
pronësia industriale, kontratat mbi lizingun, knoë- hoë, inxhinieringun, etj.

5.2 Me të drejtën familjare

E përbashkët:degë të vjetra të së drejtës; përfshijnë të drejtën zakonore; barabarësia e palëve; iniciativa e lirë e palëve; e
drejta e ushqimisë (alimentacionit).Dallimet:E drejta familjare – mardhënie të karakterit personal (familja,martesa etj);
norma imperative. E drejta e detyrimeve- mardhënie të karakterit pasuror (kontrata etj); norma dispositive.

5.3 Me të drejtën trashëgimore

E përbashkët: Karakteri pasuror(kalimi i pasurisë prej një personi në tjetrin).Dallimet:E drejta trashgëgimore–Mortis
causa; norma imperative;E drejta e detyrimeve–intervivos;normadispositive.

5.4 Me të drejtën sendore

E përbashkët: Karakteri pasuror; mbrohen me padi (dëmshpërblim, etj); kalimi i pasurisë nga njëri në tjetrin pronar;
marrëdhëniet e detyrimeve sigurohen me peng dhe hipotekë.
Dallimet:E drejta sendore – ka lëndë studimi të drejtat mbi sende të caktuara ( jus in rem); të drejtat reale për titullarin
janë : t’a përdorë , disponojë dhe tjetërsoj sendin ( jus utendi, abutendi, fruendi); kanë karakter absolut; veprojnëerga
omnes; të drejtat reale fitohen me bazë juridike – justus titulus (kontrata etj) dhe mënyrën e fitimit – modus aquirendi
(dorëzimi i sendit të luajtshëm, regjistrimi i sendit të paluajtshëm etj); norma imperative; numrimi taksativ I të drejtave
reale; paditë tipike janë: rei vindicatio, action negatoria, actio publiciana ; kanë karakter afatëgjatë-përhershëm.
E drejta e detyrimeve – ka lëndë studimi të drejtat rreth sendeve të caktuara ( jus ad rem ; të drejtat detyrimore për
titullarin (kreditorin) vetëm ndaj debitorit- inter partes; kanë karakter relativ; të drejtat detyrimore fitohen me lidhjen e
kontratës; normat dispositive; numrimi nuk është taksativ; paditë tipike – padia: për shpërblimin e dëmit, kundër
pasurimit të pabazë, pauliana, restitucio in integrum, exceptio non adimpleti contractus; kanë karakter afatshkurtër.

6. Burimet e të drejtës së detyrimeve (Formale dhe Materiale)

6.1 Burimet formale

Forma në bazë të cilës manifestohen burimet materiale. Burimet: primare - Kushtetuta dhe LMD;sekondare-uzancat.

6.2 Burimet materiale

Ato fakte juridike relevante në bazë të së cilave krijohen, ndryshohen dhe shuhen mardhëniet e detyrimeve. Këto janë: 1.
Kontrata; 2. Shkaktimi I dëmit; 3. Pasurimi pa bazë; 4. Gjerimi I punëve të huaja pa porosi; 5. Shprehja e njëanshme e
vullnetit.Me vullnet të palëve : Kontrata dhe pjesërisht Shprehja e njëanshme e vullnetit. Pa vullnet të palëve : Shkaktimi
I dëmit, Pasurimi pa bazë, Gjerimi i punëve të huaja pa porosi.

6.3 Burimet e detyrimeve në të kaluarën

Sipas Gajit : Kontrata (obligations ex contractus) dhe deliktet (oblicationis ex delicto). Në fund të periudhës klasike :
rastet e ndryshme (varia variae causarum figurae). Sipas Justinianit: Kontrata, Delikte, Gati kontrata (quasi ex
contractus) dhe gati delikte (quasi ex delicto).

6.4 Burimet e detyrimeve në disa Kode Civile

Kodi Civil: 1.Francez 1804- Kontrata, Gati Kontrata, Delikte, Gati Delikte; 2. Austriak 1811- Ligji, Punë juridike,
Shkaktimi i dëmit; 3.Hungarez 1959- Kontrata, Shkaktimi i dëmit, Pasurimi pa bazë; 4.Shqipëtar 1994- Kontrata,
Shkaktimi I dëmit, Ligji. (LMD- më lartë).
Parimet:1.P. e përgjithshme të drejtës civile(Barabartësia,Iniciativa,Qarkullueshmëria,Sanksioni pasuror);2.Ekuivalenca
e prestimeve;3.Ndalimi i keqpërdormit të të drejtave; 4.Drejtshmëri, Ndershmëri, Ndërgjegjshmëri; 5.Ndalimi i
shkaktimit të dëmit;6.Karakteri dispozitiv;7. Detyrimi i përmbushjes së detyrimit;8. P. i përgjegjësisë

Nocioni, karakteristikat dhe klasifikimi i detyrimev\

1.Nocioni i detyrimeve
Detyrim= obligatio (latinisht). Në kuptimin e gjerë: (definicioni EDD) mardhënie juridike ku kreditori kërkon debitori
dare, non/facere ose pati. Në kuptimin e ngushtë: Për kreditorin është e drejtë- kërkesë, për debitorin borxh. Me detyrim
nënkuptojmë edhe shkresat detyruese: letrat me vlerë, formulari i shtypur për borxhin.

2.Karakteristikat e detyrimeve

2.1 Karakteri juridik

Mardhëniet detyrimore (kreditor-debitor) rregullohen me norma juridike dhe gëzojnë mbrojtje juridike (sanksioni
juridik). Sanksioni në të kaluarën : kundër personit; sot : kundër pasurisë.Mjetet juridike për mbrojtjen e detyrimeve
civile(obligations civiles) që gëzojnë sanksion janë : Padia civile (Actio); Kundërshtimi (Exceptio); Kthimi në gjendjen
e mëparshme (Restitutio in Integrum). Ekzistojnë edhe detyrime që gëzojnë sanksion juridik e nuk mund të realizohen
me mjete juridike dhe quhen detyrime natyrale (obligationes natyrales).

2.2 Subjektet e caktuara

Së paku dy subjekte:Kreditori (sub. Aktiv-ka të drejta) dhe Debitori (sub. Pasiv – ka detyrime: dare, non/facare, pati).

2.3 Përmbajtja e caktuar e detyrimit

Përmbajtja e detyrimit = të drejtat dhe detyrimet ndërmjet kreditorit dhe debitorit = Lloji i mardhënies së
detyrimit( kontrata e shitjës, qirasë, veprës, shërbimit etj). Përmbajtja e detyrimit nuk mund të barazohet me lëndën e
detyrimit. Detyrimi i debitorit ndaj kreditorit mund të rrjedhë nga ndonjë: Dhënië(Dare) – psh dorzimi i sendit nga
shitësi; Bërje (facere) – p.sh. punimi i pikturës nga piktori; Mosbërje (Non facere) – p.sh të mos ekzekutoj në piano;
Pësim(Pati) p.sh. të lejoj kojshiun të kaloj nëpër oborrin e vet.
 2.4 Karakteri relativ
Parimisht mardhëniet e detyrimeve kanë karakter inter-partes, pra nuk veprojnë ndaj personave të tretë më përjashtim të
kontratave në dobi të personave të tretë.Megjithatë ka raste kur e drejta relative shëndrrohet në të drejtë absolute :
Shfrytëzimi i tokës bujqësore e regjistruar në librat e tokës; E drejta e parablerjes e regjistruar në libra publik; Kontrata
kolektive; Kontrata në dobi të personave të tretë në kontratën mbi licencën.

2.5 Karakteri pasuror

Parimisht cdo mardhënie e detyrimeve mund të vlerësohet me para. Karakteri material i tyre = dëmshpërblim me para
në rast të mospërmbushjes së detyrimit nga debitori.

3.Vetitë e detyrimeve të plotfuqishme

Për të qenë të plotfuqishme, detyrimet duhet të jenë:
1. të mundshme;
2. të caktuara/caktueshme dhe
3. të lejushme.

3.1 Detyrimi është i mundshëm

Nisemi nga parimi i vjetër romak: impossibilum nulla est obligatio. Sipas natyrës së saj pamundësia mund të jetë:
Objektive- kur detyrimi objektivisht nuk mund të ekzekutohet si psh kur dikush merr detyrim të fluturojë pa mjete të
caktuara etj. Në këto raste efektet janë se nuk krijohet detyrimi.
Ndërsa pamundësia
subjektive-kur debitori në fjalë nuk ka mundësi që ta përmbushë detyrimin (psh të pikturoj pa qenë piktor). Efektet
juridike nuk nënkuptojnë pavlefshmërinë e detyrimit por krijohet detyrimi që debitori ta shpërblejë dëmin nëse është
shkaktuar.

Llojet tjera të pamundësisë janë (pamundësia):

Fillestare- kur që në momentin e krijimit janë të pamundshme (psh zakonisht ato detyrime që e shkelin ligjn);
E mëvonshme- kur detyrimi në fillim është i mundshëm por në në momentin e ekzekutimit është bërë i pamundshëm
(psh është shkatërruar sendi: nësë është shkatërruar me fajin e debitorit ky e fundit duhet të shpërblejë dëmin ndërsa
nëse është krijuar vis major detyrimi nuk ekziston);
Fizike- kur debitori nuk mund ta përmbushë detyrimin sepse sendi është zhdukur (psh sendi është zhdukur me c’rast
efektet juridike janë njejt si te pamundësia e mëvonshme);
Juridike- detyrimi nuk mund të ekzekutohet për shkaqe juridike (psh objekti i detyrimit është i kundërligjshëm).

3.2 Detyrimi është i caktuar

Në qoftë se kreditori/debitori e dinë se cilat janë të drejtat dhe detyrat e tyre. Lënda e detyrimit mund të jetë:
1. Plotësisht e caktuar- kur detyrimi është përshkruar dhe saktësuar qartë (psh të dorëzohen 100l verë më 20.2.2016).
2. I caktueshëm- detyrimi nuk është përshkruar saktë, mirpo ekzistojnë elemente në bazë të cilave mund të saktësohet
(psh lidhet kontrata për blerjen e grurit të vitit të ardhshëm).

3.3 Detyrimi është i lejueshëm

Nëse është në pajtim me rregullat kushtetuese, ligjore dhe të moralit shoqëror. Në të kundërtën nuk prodhojnë efekte.

4. Klasifikimi i detyrimeve

Kriteri Llojet(Detyrime:) Kuptimi

Realizimi P.sh E drejta e mbajtjes, e drejta e shitësit të kërkoj cmimin, etj. Paraqiten kur
me mjete Civile debitori nuk e përmbush detyrimin me c’rast titullari i së drejtës ka të drejtë me
juridike mjete juridike (padi, kundërshtim,etj) të realizojë të drejtën e tij.

Janë ato që nuk mund të realizohen me mjete të dhunës (raste të tilla janë
detyrimet e parashkruara, detyrimet për të cilat nuk është respektuar forma, etj –
nr. i tyre në praktikë i vogël).
 Natyrale

Debitori detyrohet të sillet aktivisht me bërje (in faciendo) psh. shitësi ta dorëzoj
Pozitive sendin, bleresi ta paguaj cmimin.Parashkrimi fillon te rrjedh prej momentit te
Sipas marrjes se detyrimit.
lëndës së
ekzekutim Veprimet e dibitorit përbëhen nga mosveprimi ose pësimi (in non faciendo, pati)
it psh. subjekti obligohet që ta lejoj tjetrin të kaloj nëpër tokën e tij.Parashkrimi
Negative fillon te rrjedh prej momentit kur debitori fillon të sillet kunder detyrimit te vet.

Debitori detyrohet të dorëzojë shumën e caktuar të parave(psh. pagimi i qirasë, i

huas etj). Pjesmarrësit ndalohen të kontraktojnë klauzola për pagesë me ar,
klauzola valutore dhe indekset. Nese nga momenti i krijimit të detyrimit deri në
ekzekutimin e tij ndryshon fuqia blerëse e parasë, zbatohen dy teori (teoria): 1.e
nominalizmit–debitori paguan detyrimin sipas vlerës së parave që ka pasur në
momentin e krijimit të tij. 2.e valorizimit – debitori përmbush detyrimin sipas
Me para vlerës së parave në castin e përmbushjes së detyrimit. Si rregull nëse ka vonesë në
detyrimet me para paguhet kamata. Kamata (në kuptimin e): 1.Ngushtë- sasi e
Sipas sendeve të zëvendësueshme që debitori I ka borxh kreditorit në emër të shpërblimit
permbushj për shfrytëzimin e tyre. 2. Gjerë: kur huadhënësi merr më tepër se sa i ka dhënë
es së hua huamarrësit. Kemi tri lloje të kamatës: 1. Ligjore- caktohet me ligj dhe nuk
detyrimit mund të ndryshohet; 2. Kontraktore- në bazë të vullnetit të palëve kontraktuese; 3.
me/pa para Për vonesë- kur debitori vonohet në përmbushjen e detyrimit. Është e ndaluar
kamata mbi kamaten ligjore –anatocizmi.

Pa para Debitori dorëzon send ose kryen veprim të caktuar.

Individuale Lëndë e detyrimit është sendi individualisht i caktuar (res in specie) i cili është i
Sipas pazëvendësueshëm.
saktësimit
të Lënda e detyrimit është e caktuar sipas llojit/gjinisë( res in genere) i cili është send
detyrimit Gjenerike i zëvendësueshëm. Sipas parimit genus perire non consetur (gjinia nuk humbet)
debitori e përmbush detyrimin pas dorëzimit të cfardo sendi të llojit të njejtë.

Debitori ka borxh shumë sende të ndryshme dhe detyrimi konsiderohet i

përmbushur nëse i ka dorëzuar kreditorit të gjitha sendet. Nëse sendi zhduket vis
Kumulative major pa fajin e debitorit, dorzohen vetëm sendet e mbetura. Nëse debitori është
fajtor dhe nëse sendi është res in specie, debitori paguan para, nëse është res in
Detyrimet genere e bën zv. me sasi/lloj dhe kualitet të njejtë.
e përbëra
nga më Detyrimi përbëhet prej shumë lëndeve dhe konsiderohet se është përmbushur nëse
shumë debitori dorëzon njërin prej tyre (ose 4000 euro ose veturë). Të drejtën e zgjedhjes
objekte e kanë kreditori, debitori dhe personat e tretë. Zgjedhja e bërë njëherëështë
Alternative përfundimtare dhe nuk mund të revokohet, duhet të bëhet me kohë, me
gojë/shkrim/veprime konkludente. Zgjedhja varet nga vullneti I palëve ose ligji.
Nëse lënda e borxhit asgjësohet me fajin e debitorit dhe e drejta e zgjedhjes i takon
kreditorit ky mund të kërkojë ose lëndën e ngelur ose shpërblimin me para për
lëndën e humbur.

Debitori ka borxh një lëndë të caktuar dhe mund të lirohet nga detyrimi duke
Fakultative dorëzuar një lëndë tjetër. Në këto detyrime njëra lëndëështë in obligatione ndërsa
të tjerat in solutione. Kjo e drejtë i njihet debitorit deri në momentin kur detyrimi
nuk është ekzekutuar.

Detyrimet solidare= më shumë subjekte (kreditorë/debitorë)= krijohen sipas ligjit,

kontratës ose testamentit. Detyrimet solidare aktive= shumë kreditor + një debitor.
Secili kreditor mund të kërkojë pagimin e tërë detyrimit me c’rast nëse paguhet
 detyrimi shuhet edhe për kreditorët tjerë. Solidariteti aktiv nuk mund të supozohet
por parashihet me ligj ose kontratë. Si i tillë krijon efekt të dyfishtë (efektet në
Aktive mardhëniet mes): a. kreditorëve dhe debitorit- secili kreditor mund të kërkojë
përmbushjen e detyrimit në emër të të gjithëve. Nëse njëri kreditor vdes detyrimi
nuk shuhet (vijnë trashëgimtarët) ndërësa nëse e fal borxhin, detyrimi vetëm
zvogëlohet për aq sa i është falur; b. mes kreditorëve pas marrjës së pagesës-
Detyrimet kreditorët merren vesh (pjesë të barabarta).
me më
shumë Detyrimet solidare pasive = shumë debitorë + një kreditor. Secili debitor detyrohet
subjekte të paguajë tërë detyrimin (në emër të të gjithëve). Poashtu krijohet në bazë të ligjit,
(solidare) kontratës dhe testamentit. Në praktikë D.S.P janë më të shpeshta sesa D.S.A. (psh.
shumë persona shkaktojnë një dëm). Efektet e D.S.P janë (në mardhëniet mes):
a. shumë debitorëve dhe kreditorit- njëri debitor paguan borxhin në tërësi për të
gjithë. Efektet e D.S.P shkaktohen në rast të: 1. Kompensimit- rrafshimi i
Pasive detyrimeve reciproke kreditor-debitor; 2. Falja e borxhit- nëse falet për të gjithë
cok gyzel, nëse falet individualisht detyrimi zvogëlohet sipas proporcionit;
3.Përtërirja ( novatio)- nëse është për të gjithë cok gyzel, nëse është individualisht
apet cok gyzel ;) 4. Konfudimi (konfusio)- njëri subjekt është edhe kreditor edhe
debitor (detyrimi zvogëlohet në proporcion me borxhin); 5. Akt pajtimi – nuk ka
efekt juridik ndaj debitoërve tjerë; 6. Parashkrimi- ndalja dhe ndërprerja e
parashkrimit vlen për të gjithë; 7. Vdekja e debitorit (vijnë trashëgimtarët). b. mes
debitorve pas pagimit të borxhit: njëri mund të paguajë për të gjithë, tani merren
vesh qysh dojn.

Sipas Të përkohshme Detyrimi përmbushet brenda një kohe të caktuar psh. shitësi dorzon sendin, blerësi
kohës së paguan cmimin.
zgjatjës së
prestimeve Suksesive Detyrimi përmbushet në intervale të caktuara kohore, psh. pagimi i qirase muej em
muej.

Detyrimi përmbushet brenda një kohe të gjatë. psh. kontrata mbi mbajtjen e
Të përhërshme përhershme, pagimi i cmimit në këste etj. Në këto detyrime zbatohen rregullat e
rebus sic standibus. Afati i parashkrimit fillon nga dita e arritjes së detyrimit për
përmbushje dhe zgjat 3 vite.

Sipas Obligationes intuitu personae- lidhen me cilësinë e debitorit dhe nuk mund të
subjektit Personale trashëgohen, cedohen, të hyhet dorëzan dhe të bëhet ndërrimi I debitorit me marrje
që të borxhit. psh. detyra e piktorit që të përpunoj nitin.
ekzekuton
detyrimin Jopersonale Obligationes non intuitu personae- nuk lidhen me cilësitë e debitorit dhe mund të
përmbushen edhe nga tjerët në emer të debitorit. Këto mund të cedohen dhe
trashëgohen.Në praktikë janë më të shpeshta. psh. kontrata mbi shitjen.

P2-K1. Kontratat e detyrimeve

1.Nocioni i kontratës (contractus)

Kontrata= punë juridike e dyanshme përmes së cilës krijohen, ndryshohen dhe shuhen (kontratat liberatore) mardhëniet
detyrimore.
Sipas LMD kontrata lidhet kur palët kontraktuese pajtohen për elementet thelbësore të saj (esentialia negotia= ato
elemente pa të cilat kontrata nuk mund të ekzistojë- nuk janë të numruara sipas LMD psh. kontrata për shitje= sendi+
cmimi; kontrata për qiranë= qiraja+sendi që ipet me qira).
Kontrata është burimi kryesor I mardhënieve detyrimore dhe si I tillë konsiderohet kategori juridike më dinamike dhe
elastike. Me kontratë rregullohet qarkullimi I brendshëm dhe ndërkombëtar i mallrave dhe shërbimeve.

3.Fusha e zbatimit të kontratës

Përveq në të drejtën penale zbatohet gati në cdo degë të së drejtës, psh (të drejtën): e punës, ekonomike, ndërkombëtare
publike, financiare etj, por më së shumti në të drejtën detyrimore.

4.Parimet e të drëjtës kontraktuese(liria kontraktuese dhe konsensualizmi)

4.1 Parimi i lirisë kontraktuese

Palët me vullnetin e tyre të lirë i rregullojnë mardhëniet reciproke të detyrimeve midis tyre. Me fjalë të tjera ky parim
nënkupton që cdo subjekt I së drejtës të : vendos lirisht të lidhë ose jo kontratë, të zgjedh lirisht personin me të cilin do
ta lidhë kontratën, të vendos lirisht mbi ndërrimin dhe mënyrat e shuarjes së kontratës. Nëse MD. ka element të huaj
palët kanë të drejtë te zgjedhin lirisht të drejtën, ligjin, organin kompetent.

Autonomia e vullnetit

Nese nuk ekziston vullneti I palëve për përcaktimin e përmbajtjes së kontratës, kontrata anulohet.Pra përmbajtja e
kontratës caktohet lirisht nga palët dhe ajo ekzekutohet sipas parimit contractus cotrahendibus lex est- ajo që
kontraktuesit kanë përcaktuar në kontratëështë ligj për ta.

4.1.2 Kufizimi i lirsë së kontraktimit

Sipas lirisë së zgjedhjës të palëve: psh. prodhuesit e arit, bimëve industriale, armëve etj, duhet ti dorëzojnë produktet
tek subjektet e përcaktuara me ligj.
Sipas përmbajtjes së kontratës: kur kontrata është e caktuar me ligj dhe palët nuk mund të ndryshojnë asgje, psh.
kontrata mbi shfrytzimin e baneses, kredisë, etj.
Tek kontratat e adezionit: kur përmbajtja e kontratës është paraprakisht e caktuar për të dy palët pavarsisht vullnetit të
tyre, psh. shitja ndërkombëtare e benzinës, naftës, pambukut, mëndafshit, etj.
Tek kontratat formulare: në të cilat përmbajtja e kontratës caktohet nga njëra palë (zakonisht shteti) dhe pala tjetër
mundet vetëm të pranoj ose jo atë përmbajtje mirpo jo edhe ta ndryshojë.
Tek kontratat formale: në të cilat forma parashihet ose sipas ligjit ose sipas kontratës, psh. kontratat mbi sendet e
paluajtshme, mbi ndërtimin, mbi shfrytëzimin e banesës, etj. Këtu forma paraqitet si element thelbësor për vlefshmërinë
e kontratës prandaj nësë nuk respektohet forma , kontrata është e pavlefshme.
Tek kontratat ku kërkohet dhënia e pëlqimit: psh. kujdestari jep pëlqimin për të mbrojturin etj.

4.2 Parimi i konsensualizmit

Nënkupton se kontrata mund të lidhet thjeshtë në bazë të vullnetit të palëve (solo consensus) pa pasur nevojë për
përmbushjen e formës së caktuar por vetëm duke u mbështetur në mirëbesim (bona fidae).

Doket e mira afariste ???

K2. Kushtet për lidhjen e kontratës

1.Vështrim i përgjithshëm
Kushtet: 1. Të përgjithshme- a.Aftësia punuese e palëve, b.Pajtimi I vullnetit, c.Lënda e kontratës, d.Baza e kontratës
dhe 2. Të vecanta- a. Forma e kontratës, b. Lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit, c. Dhënia e pëlqimit.
1.1
Aftësia punuese e palëve kontraktuese
Aftësia punuëse=zotësia e veprimit= subjekti që lidh kontratën mund të krijoj të drejta dhe detyrime të caktuara.
Për persona fizikë: z.v e plotë - fitohet me 18 vjet (16 me emancipim). Z.v e pjesshme- 14 vjeq + personat madhor që u
është kufizuar zotësia e veprimit nga organet kompetente. Pazotësia e veprimit= personat nën 14 vjet si dhe personat
madhorë që u është hequr në tërësi zotësia e veprimit. Për personat juridik: përmes personave, organeve të
autorizuara(zakonisht drejtori) lidhin kontrata. Kushtet që duhet të plotësohen në këtë rast janë: a. Personi fizik I
autorizuar të ketë aftësinë e plotë punuese, b. Personi në fjalë të jetë I autorizuar, c. Kontrata ti përgjigjet fushëveprimit
të personit juridik. Përndryshe personat juridikë z.v. e fitojnë me themelim të tyre.

1.2Pëlqimi I vullnetit të palëve

Duhet të jetë i dyanshëm dhe të pëeputhet mes palëve. Me pëlqimin e vullnetit të palëve krijohen të drejta dhe detyra
reciproke.Palët në këtë rast duhet ta shprehin qëllimin e kontraktimit (animus contrahendi). Vullneti I palëve shprehët në
dy forma: shprehimisht( verbalisht ose me shkrim) dhe me shenja të rëndomta (veprime konkludente).
Për të qenë fakt relevant, dhënia e pëlqimit të vullnetit duhet të përmbajë këto veti (vullneti të jetë): i lirë (pa lajthim,
mashtrim, kërcënim, ose dhunë), serioz (vlerësohet nga gjykata), i mundshëm (I realizueshëm), i vërtetë (vullneti I
brendshëm=I jashtëm- lidhur me këtë kemi dy teori (teoria e) 1. vullnetit- i jep përparësi vullnetit të brendshëm dhe 2. e
deklarimit të vullnetit- i jep përparësi vullnetit qëështë shprehur). Pa këto veti= kontratë e pavlefshme.
1.2
Lënda e kontratës

Paraqet detyrimin qe rrjedh nga kontrata (për të cilën palët janë marrë vesh dhe kanë lidhur kontratën)= mund të jetë
ndonjë send, veprim, mosveprim. P.sh. kontrata mbi shitjen- dorëzimi I sendit dhe pagimi i cmimit. Lëndë e kontratës
mund të jetë sendi i luajtshëm, i paluajtshëm dhe i konsumueshëm. Tek DD si lëndë e kontratës mund të jetë cdo e drejtë
që bartet apo cedohet por jo edhe e drejta e servitutit personal, e drejta e autorit dhe e ushqimisë. Ndërsa në të drejën
reale si lëndë e kontratës= pronësia, servituti sendor, pengu, hipoteka.

1.3.2 Cilësitë e lëndës së kontratës

Që kontrata të prodhoj efekte juridike, lënda e saj duhet të jetë : a. e mundshme (impossibilium nulla est obligatio-
pamundësia objektive, subjektive, fillestare, e mëvonshme, fizike, juridike), e caktuar (e caktuar, e caktueshme) dhe e
lejueshme. Pasojat juridike= nëse kontrata është e pamundshme ose e palejueshme , e pacaktuar ose e pacaktueshme ajo
shpallet absolutisht e pavlefshme dhe nuk krijon efekte juridike.

1.3 Baza e kontratës

1.3.1 Nocioni I bazës së kontratës

Baza e kontratës= kauza= shkaku= titulli juridik= qëllimi juridik që ka shtyrë subjektet të marrin detyrime përkatëse dhe
që ka caktuar karakterin juridik të punës juridike. Pra dallon nga lënda e kontratës (detyra që kemi borxh), baza paraqet
qëllimin e detyrimit. Me fjalë të tjera në kontrata të ndryshme lënda mund të jetë e njejtë mirpo baza (qëllimi) mund të
jetë e ndryshme. P.sh pagimi I cmimit paraqitet si lëndë e kontratës si te kontrata e shitblerjes ashtu edhe tek kontrata e
qirasë, mirpo te e para baza është fitimi I pronësisë mbi sendin ndërsa tek e dyta është shfrytëzimi I sendit të lëshuar me
qira. Nuk ka kontratë të vlefshme pa bazë juridike. Është me rendësi të analizohet baza e kontratës në kontratat e : a.
dyanshme detyruese (psh. tek kontrata e shitblerjes bazë e detyrimit për njërën palë njëkohësisht është bazë e detyrimit
për palën tjeter (dorzimi i sendit-pagimi I cmimit); b.të kontratat pa shpërblim (baza e kontratës është qëllimi I kryerjes
së shërbimit pa pagesë= intentio liberalis- te kontrata për shërbimin, depoziten, autorizimin ndërësa te kontrata për
dhuratën bazë është dhënia e dhuratës pa shpërblim (animus donandi); c. te kontratat reale, p.sh kontrata mbi huanë e
parave, bazë është dorëzimi-kthimi i parave të marra-dhëna hua.

1.4.3. Rastet kur baza e kontratës mungon, ështeë e ndaluar dhe fiktive
Në këto raste kontrata është absolutisht e pavlefshme. Baza e kontrates mungon – në momentin e lidhjes së
kontratës(kur zhduket sendi res in specie) dhe pasi të jetë lidhur kontrata (kur anulohet kontrata dhe palët duhet të
kthejnë atë që kanë marrë nga kontrata).
Baza është e ndaluar – në kundërshtim me ligjin, moralin, rendin juridik, dhe doket e mira.
Baza është fiktive- kur palët me qëllim e fshehin bazën e vërtetë të kontratës ndaj personave të tretë.

1.4.4 Motivi i kontratës

Për dallim nga baza (causa proxima) motivi I kontratës ( causa semata) nuk paraqitet si kusht (I domosdoshëm,
përgjithshëm) për lidhjen e kontratës. Motivi mund të ketë rëndësi për një kontratë në rast se : a. Palët e kanë bërë
kontratën të varur nga realizimi I disa motiveve, b. kemi të bëjmë me kontratë për bamirësi, c. njëra palë I ka treguar
motivet e veta për lidhjen e kontratës palës tjetër. Në keto raste motivi bëhet pjesë përbërse e kontratës dhe merr
kuptimin e njejtë sikurse baza juridike. Kur motivi është I palejueshem kontrata është e pavlefshme(absolute/relative).

2. Kushtet e veçanta për lidhjen e kontratës

Në disa raste duhet të plotësohen edhe kushtet e veçanta për të qenë kontrata e vlefshme.

2.1 Lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit

Kontratat e tilla quhen kontrata reale dhe të tilla bëjnë pjesë kontrata mbi : huanë, dhuratën, depozitën, pengun, kaparin.
Cdo kontratë reale I paraprin lidhja e parakontratës. LMD kontratat reale i konsideron si kontrata konsensuale.

2.2 Dhënia e pëlqimit për lidhjën e kontratës

Për disa kontrata duhet të mirret pëlqimi për lidhjen e tyre. Nëse merret para lidhjës konsiderohet si leje, nëse merret pas
konsiderohet si pëlqim. Lidhur me natyren juridike të lejimit kemi këto mendime : si pjesë e shprehjes së vullnetit, si
pjesë e formës së kontratës dhe si kusht (mendimi më i pranuar). Pëlqimi kërkohet kryesisht në dy rastë : 1. per
mbrojtjen e interesit individual ( kontratat e lidhura nga të miturit- kërkohet pëlqimi i prindit, kujdestarit apo organit të
kujdestarisë që ato të prodhojnë efekte juridike. Nëse kontrata është lidhur pa pëlqim të tille, do të prodhoj efekte
juridike vetem nese palet në fjalë nuk e kërkojnë anulimin e tyre. Këto kontrata quhen punë juridike jo të plota
(negotium claudicans). 2. për mbrojtjën e interesit të përgjithshëm ( pëlqimin e jep organi kompetent shtetëror, psh.
import/eksport I drogave, mjeteve narkotike etj.)

2.3 Forma e kontratës

Manifestim i jashtëm i përmbajtjes së kontratës dhe parashihet shprehimisht me ligj (si kusht i veçantë i domosdoshëm)
si zakonisht për këto kontrata : mbi sendet e paluajtshme, mbi shfrytëzimin e banesës, mbi ndërtimin , mbi licencën,
mbi sigurimin, për garancitë bankare, mbi autorizimin, për llogarinë rrjedhëse bankare. Sipas efektit forma ka rëndësi si:
kusht qenësor për lidhjen e kontratës dhe për sigurimin e provave.

2.3.2 Llojet e formës së kontratës

Forma e kontratës mund të jetë:
a. solemne (as solemntiatem)- është element konstituiv i kontratës dhe forma e saj është me shkrim. Paraqitet te
(kontratat) për: 1. qiranë e lokaleve afariste; 2. për ndërtim; 3. për shfrytëzimin e banesës.
b. reale- dorëzimi i sendit është kusht për lidhjen e kontratës psh te kontrata e huasë, pengut, kaparit, depozitës,
huapërdorjes.
c. provuese(ad probationem): shërben si provë për vërtetimin e ekzistimit të kontratës në rast kontesti mes palëve.LMD
nuk e parasheh këtë formë të kontratës.
d. me shkrim-elementet kryesore janë: teksti (me dorë ose me makinë shtypi) dhe nënshkrimi i palëve (vërtetohet se
teksti me shkrim është pajtim i vullnetit të tyre mbi elementet thelbësore të kontratës- nëse sdin shkrim jep gisht, nëse
ska gisht jep gishta tjerë…).
e. ligjore (ex lege)- për vlefshmërinë e një kontrate formën e caktuar e parasheh ligji psh te kontrata mbi ndërtimin, mbi
licencën, mbi allotmanin.
f. kontraktore (ex contractus)-kur palët kontraktuese e parashohin formën e caktuar dhe mirren vesh që ajo të jetë
kusht i vecantë për vlefshmërinë e kontratës. Këtu forma është deklarative (jo thelbësore).

2.3.3 Sanksioni i mungesës së formës

Nëse nuk respektohet forma=kontrata shpallet e pavlefshme. Zgjidhja e kontratës varet se a është paraparë forma me ligj
(zgjidhja bëhet me marrëveshje formale) apo me kontratë (zgjidhja bëhet me marrëveshje joformale-gjykata merr
parasysh edhe qëllimin e formës).

KIII. Lidhja e kontratës

Lidhjes së kontratës i paraprijnë këto veprime paraprake:Negociatat, bisedimet dhe parabisedimet. Më pas ndërrmarin
veprimet kontrete për lidhjen e kontratës siç janë: oferta dhe pranimi i ofertës.
1. Negociatat
Subjektet e interesuara bisedojnë për elementet esenciale (çmimi, cilësinë, mënyrën dhe vendin e dërgimit, pagesën, etj).
Kjo fazë e bisedimeve quhet negociata dhe sipas nenit 20 të LMD: Negociatat nuk obligojnë përveq nëse janë me
keqbesim (mala fidae). Nëse shkaktohet dëmi si pasojë e sjelljes me keqbesim (culpa in contrahendo) në dëm llogariten
humbjet e pësuara, shpenzimet dhe fitimin eventual të humbur. Rëndësia e negociatav shprehet me faktin se palëve u
mundësohet njohja me të drejtat dhe detyrimet që mund ti marrin si dhe pasojat juridike, etj. Poashtu negociatat ndikojnë
me rastin e interpretimit të kontratës dhe ofertës.

2. Oferta (Ofertum) – 2.1 Nocioni i Ofertës

Oferta= inciativë për lidhjen e kontratës= shprehje e vullnetit duke ftuar personin tjetër për të lidhur kontratë. Subjektet=
Ofertuesi + I ofertuari. Oferta duhet të plotësoje këto kushte: 1. Ofertues të jetë personi që ka qëllim lidhjen e kontratës
ose personi i autorizuar nga ai; 2. Të përmbajë elementet thelbësore të kontratës (esentialia negoti); 3. Të përmbajë
vullnetin e qartë dhe serioz të ofertuesit për lidhjen e kontratës (animus contrahendi); 4. Të bëhet në formën e caktuar
(për kontratat formale). Psh. Malli në vitrinë të shitorës paraqet ofertë mirpo dërgimi i katalogjeve pa shënuar cmimin
nuk paraqet ofertë. Tek kontratat intiutu personae ka rëndësi edhe personaliteti i të ofertuarit (te kontratat tjera nuk ka
rëndësi). Oferta dallon prej ankandit për arsye se në ankand kemi të bëjmë me thirrje të drejtuar ndaj pjesmarrësve të
ankandit që të bëjnë ofertë me qëllim që të lidhet kontrata me ofertuesin më të përshtatshëm.

2.2 Mënyra e paraqitjes së ofertës

Dy mënyra :
1. E drejtëpërdrejtë ( të gjitha deklaratat e shprehjes së vullnetit të paraqitura me shkrim, apo makinë në të cilat
tregohet qëllimi I lidhjës së kontratës;
2. E tërthortë ( shprehjet e vullnetit nga të cilat nuk mund të kuptohet se shprehin vullnet të qartë për lidhjen e
kontratës por ai vullnet paraqitet tërthorazi- me veprime konkludente)

2.3 Efektet juridike të kontratës

Oferta nuk është kontratë. Për tu bërë kontratë , I ofertuari duhet ta pranojë oferten. Duhet dalluar oferten e drejtuar
personit të pranishëm (edhe kur janë në lidhje me mjete komunikimi) dhe atij jo të pranishëm ( edhe kur gjenden në të
njejtin vend mirpo I ofertuar është personi pa autorizim për lidhjen e kontratës).
Nëse afati është i caktuar në ofertë, ai rrjedh sic është caktuar në ofertë ose në telegram (ose formë tjetër me shkrim)
.Nese nuk është caktuar afati në asnjë formë, oferta duhet pranuar ose jo aty per aty.
Nëse afati nuk është caktuar ai rrjedh nga dita e dorëzimit të letrës në postë.
Si rregull ofertuesi nuk mund të revokojë oferten e bërë (përjashtimisht nese oferta nuk I ka arritur të ofertuarit).
Në rast vdekjeje të personit të ofertuar, oferta kalon tek trashëgimtarët (përveq te kontratat intuit personae).

2.4 Pranimi i ofertës (Akcept) = pëlqim= miratim

Kur i ofertuari miraton propozimin e ofertuesit për lidhjën e kontratës me kushtet e paraqitura në ofertë. Për tu
konsideruar së është pranuar oferta duhet plotësuar këto kushte :
1. Të bëhet nga i ofertuari ose i autorizuar nga ai;
2. Sipas përmbajtjes t’i përgjigjet plotësisht ofertës (pa kushte, kufizime, ndërrime);
3. Të përmbaj shprehjen e qartë (jo me dy kuptime) dhe serioze të vullnetit të ofertuarit (animus contrahendi);
4.Të arrij me kohë te ofertuesi (dmth. në afatin e caktuar në ofertë përndryshe për ofertuesin nuk ka efekte juridike)

2.5 Mënyrat e pranimit të ofertës

Mënyra direkte: deklaratat e bëra me gojë, shkrim, teleprinter ose shenja të përgjithshme të pranimit ( lëvizja e kokës,
dorës, duke dhënë kaparin etj). Pastaj nënshkrimi i ofertës, vënja e shenjës së gishtit etj.
Mënyra e tërthortë: me sjellje- veprime të personit (psh. hudhja e sendit në karrocën për blerje në VivaFresh Store- te
niti).
 2.6 Heshtja dhe pranimi i ofertës
Nuk është mënyrë jo e drejtëpërdrejtë e pranimit të ofertës (përjashtim bënë:
1. kur palët kanë lidhur kontratë dhe e vazhdojnë atë marrëdhënie me heshtje psh nëse kontrata për qiranë shuhet ndërsa
qiramarrësi e mban ende sendin kurse qiradhënësi heshtë për sjelljen e tij me c’rast në mënyrë të heshtur pranon
vazhdimin e kontratës;
2. Nëse mes palëve ekziston marrëdhënie e përhershme pune, heshtja e te ofertuarit konsiderohet si pranim respektivisht
vazhdim i ofertës;
3. Nëse palët me marrveshje përcaktojnë heshtjen si formë e pranimit të kontratës.

2.7 Efektet juridike të pranimit të ofertës

Pasi i ofertuari pranon oferten, lidhet kontrata e cila krijon të drejta dhe detyra ndërmjet atyre subjekteve. Deklarata për
pranimin e ofertës mund të revokohet nëse deklarata për revokim mbërrin para ose njëkohësisht kur arrin deklarata për
pranim të ofertës. Cdo revokim tjeter nuk ka kurfar efekti juridik.

3. Koha e lidhjës së kontratës

Caktimi i kohës së lidhjës së kontratës me c’rast ajo fillon të prodhoj efekte juridike ka rëndësi për caktimin e:
1.aftësisë punuesë të palëve(për të përcaktuar cila normë do të zbatohet kur bëhet ndërrimi i tyre për kët lloj kontratë);
2.afatit të rrjedhjes së parashkrimit;
3, ngritjen e Padisë Pauliana nga kreditori;
4. Vendin e lidhjës së kontratës( ku si vend i lidhjës në parim mirret vendbanimi ose vendqëndrimi i ofertuesit në castin
e paraqitjës së ofertës
. Kur palët janë të pranishme, koha e lidhjës së kontratës konsiderohet koha e pranimit të tij aty për aty apo gjerë në
afatin e përcaktuar në ofertë. Kur palët nuk janë të pranishme, mirren për bazë 4 teori:
a. e dërgimi (e ekspedimit): kur i ofertuari dërgon deklaratën për pranim;
b. e deklarimit: kur i ofertuari deklaron se pranon oferten;
c: e marrjes: kur ofertuesi e ka marrë përgjigjjen për pranimin e ofertës (teoria më e pranueshme);
d.e njoftimit: kur ofertuesi njoftohet për pranimin e ofertës.

KIV Klasifikimi i Kontratave të Detyrimeve

Kriteri Llojet Përshkrimi
A janë të me emër Janë të parapara dhe rregulluara shprehimisht me ligj/kode p.sh (kontrata) e shitjes, dhuratës,
përcaktua (contractus veprës, qirasë, këmbimit, etj.
ra me ligj nominatus)
apo jo? pa emër Nuk kanë emër dhe nukjanë të rregulluara me ligje/kode por krijohen nga palët duke u bazuar
(contractus në rregullat e përgjithshme të së drejtës kontraktuese si psh (kontrata): për sefin, për
innominatus ekspozimin, botimin, për angazhimin e kapaciteteve hoteliere, etj.
)
A lidhet Konsensuale Lidhen me marrëveshjen e thjeshtë të palëve kontraktuese (solo consensus) me c’rast palët
me vullnet (Solo shprehin qëllimin e kontraktimit (animus contrahendi). Kjo formë është e përkrahur në të
të e palëve concensus) drejtën bashkohore. P.sh (kontrata): mbi shitjen, mbi veprën, mbi qiranë, etj.
apo jo? Forma paraqet element konstituiv (pa formën përkatëse shpallet e pavlefshme kontrata). Nëse
Sipas parashihet me kontratë, forma është kontraktore. Nëse parashihet me ligj, forma është ligjore.
formës. Formale Nëse forma shërben për ekzistimin e kontratës, forma është provuese (forma ad probationem)
por në disa raste forma është thelbësore (forma ad solemnitatem). Me kontrata formale
mbrohet interesi i shoqërisë. Psh (kontrata): mbi ndërtimin, përfaqësimin tregtar, mbi
sigurimin, mbi kredinë, akreditivët, garancitë bankare, të shitjes me pagimin në kiste, etj.
A merr Me Ekziston barazvlera e prestimeve. Psh kontrata e shitjes, kontrata mbi veprën, ortakërinë, mbi
kundërvle shpërblim qiranë, mbi mbajtjen e përhershme, mbi ndërtimin, etj.
rë (oneroze)
kreditori Nuk ipet asnjë shpërblim (kundërvlerë) për atë që fitohet. Psh (kontrata): mbi dhuratën, mbi
apo jo për Pa huanë pa kamatë, mbi shërbimin, mbi depozitën, etj. Ky klasifikim ka rëndësi për faktin se
atë që ka shpërblim zbatohen rregulla të ndryshme për dy llojet. Psh te kontratat oneroze debitori përgjigjet për
dhënë? (lukrative) mungesat fizike dhe juridike të sendeve ndërsa te kontratat lukrative nuk përgjigjet për to por
vetëm për dashje. Kushtet për padinë pauliana te kontratat lukrative janë më të lehtë. Poashtu
interpretimi gjithmonë bëhet në favor të debitorit te kontratat lukrative.
Sipas të Të Krijohen vetëm nga njëra pale (e cila bëhet debitor) dhe pala tjetër thjesht fiton cilësinë e
drejtave njëanshme kreditorit. P.sh (kontrata): mbi dhuratën, mbi huanë, mbi depozitën, mbi shërbimin, mbi
dhe (unilaterale) autorizimin, etj.
detyrimev Krijohen nga dy palët respektivisht krijohen të drejta dhe detyrime për të dy palët. P.sh
e mes Të (kontrata): mbi qiranë, mbi veprën, mbi ortakërinë, mbi sigurimin, etj. Kjo ka rëndësi
palëve dyanëshme sidomos për faktin se rregullat e dëmtimit pa masë (laesio enormis), rreziku i zhdukjes së
kontraktue (bilaterale) sendit, kundërshtimi i mospërmbushjes së detyrimit (exception non adimpleti), rregullat e
se. ekuivalencës së prestimeve dhe zgjidhja e kontratës për mosekzekutim zbatohet vetëm në
kontratat e dyanshme por jo për kontratat e njëanshme detyruese.
Komutative Palët kontraktuese që në momentn e lidhjes së kontratës i dinë të drejtat dhe detyrat e
tyre.Emërtimi=commutatio=ndërrim=këmbim. Pra të drejtat dhe detyrat janë të sigurta. Tipar
Palët a i kryesor është barazvlera reciproka e prestimeve. P.sh (kontrata) mbi shitjen, këmbimin,
dinë të ndërtimin, sigurimin, qiranë, ortakërinë, etj.
drejtat Aleatore Palët në momentin e lidhjes së kontratës nuk i dinë të drejtat dhe detyrat e tyre, por kjo varet
dhe nga një rrethanë e ardhshme e pasigurtë. Emërtimi=alea=bixhoz=lojë fati. P.sh (kontrata) mbi
detyrimet sigurimin, mbi lojën dhe kushtin, mbi mbajtjen e përjetshme, mbi shitjen e shpresës, etj. Ky
e tyre. klasifikim ka rëndësi praktike për faktin se të dyja rregullohen me norma të ndryshme psh
rregullat e dëmtimit të pamasë vlejn vetëm për kontratat komutative. Nga kontratat
komutative krijohen detyrime të sanksionuara kurse nga ato aleatore edhe natyrale (psh
kontratat për lojën dhe kushtin, etj).
Sipas Me prestime Prestimi ekzekutohet aty për aty (menjëherë)=detyrimi përbehet pra prej një dare, facere ose
kohëzgjatj të non facere. Psh (kontrata)mbi shitjen e sendeve me para të gatshme, mbi dhuratën, mbi
es së përkohshme huanë, mbi këmbimin, etj.
prestimit. Me prestime Prestimi ekzekutohet me intervale më të gjata kohore. Pra detyrimi përbëhet shumë dare,
të facere, non facere ose pati. P.sh (kontrata) mbi qiranë, shërbimin, ndërtimin, sigurimin, etj.
përhershme Kemi dy lloje të kontratave me prestime të përhershme (kontratat me prestime): 1.
Periodike(prestimi ekzekutohet në intervale të sakta kohore psh pagimi i qirasë në qdo muaj;
2. Sukcesive(prestimi ekzekutohet në pjesë në afate të kontraktuara dhe në këste psh kontrata
mbi shitjen e mallrave me dërgime të sasive të caktuara të mallrave në afatet përkatëse). Ky
klasifikim ka rëndësi praktike për shkak të rregullave të ndryshme që zbatohen. Psh clausola
rebus sic standibus zbatohet vetëm për kontratat me prestime të përhershme. Pastaj lidhur me
zgjidhjen e kontratës, te ato me prestime të përhershme veprimi është ex nunc (nga dita e
zgjidhjes së kontratës psh qiraja) ndërsa tea to me prestime të përkohshme veprimi është ex
tunc (prej fillimit të kontratës, pra ka veprim retroaktiv).
A ka Të thjeshta Kanë elemente të vetëm një kontrate (paraqesin një lloj të kontratës). Psh kontrat e shitjes, etj.
elemente Të përziera Sipas përmbajtjes kanë elemente të disa llojeve të kontratave të thjeshta, por të cilat paraqesin
të vetëm një tërësi unike. Psh (kontrata mbi) pansionin, mbi sefin (përmban elementet e kontratës mbi
një qiranë dhe depozitën), mbi allotmanin (përmban elementet e kontratës së qirasë, depozitit,
kontrate shërbimit dhe shitjes), mbi inxhinieringun, shërbimin (përmban elementet e kontratës mbi
apo të më veprën, qiranë, shitjen dhe depozitën), etj. Lidhur me atë se me cilat rregulla duhet rregulluar
shumë kontratat e përziera kemi 4 teori (teoria e): 1. Absorbimit- zbatohen rregullat e asaj kontrate
sosh. që dominon, pra karakteristikat e së cilës e absorbojnë kontratën në tërësi. Psh te kontrata mbi
pansionin dominon kontrata e qirasë, etj. 2. Kombinimit- në rast kontesti gjykata i kombinon
rregullat e kontratave përbërëse. 3. Kreimit-gjykata zbaton ato rregulla që i përgjigjen situatës
konkrete. 4. Analogjisë-gjykata zbaton rregullat e analogjisë sipas një kontrate të ngjajshme
të rregulluar me ligj.
Në bazë të Të Palët i kanë caktuar, saktësuar të drejtat dhe detyrimet në mënyrë të përgjithshme për një
mënyrë së përgjithshm periudhë më të gjatë kohore. Psh te kontrata mbi ndërtimin e ndonjë pallati. Kryerja e punëve
lidhjes. e zgjatë shumë prandaj si rregull lidhen dy llojet e kontratave: të përgjithshme (duke caktuar të
D. dhe D. në përgjithësi) dhe të vecanta të cilat lidhen cdo vit dhe caktojnë vetëm punët
 përkatëse që do të kryhen brenda ati viti.
Të vecanta Pra janë ato kontrata në të cilat janë përcaktuar detyrimet dhe të drejtat e palëve për një
periudhë më të shkurtër kohore, si zakonisht 1 vit. Thënë ndryshe kontratat e vecanta e
konkretizojnë kontratën e përgjithshme dhe nuk mund të jenë në kundërshtim me të. Këtu
qëndron edhe rëndësi praktike e këtij klasifikimi ngase interpretimi psh gjithmonë bëhet
konform kontratës së përgjithshme ose psh clausola rebus sic standibus zbatohet vetëm tek
kontratat e përgjithshme, etj.
A mund të Të pavarura Krijojnë efekte juridike dhe shuhen pavarsisht nga ndikimi i ndonjë kontrate tjetër.
ekzekutoh Akcesore Lidhen, ekzistojnë dhe varen nga kontratat kryesore. Zakonisht lidhen si kontrata shtesë
et vetëm a (aneks) të kontratës kryesore. Si të tilla kryesisht shërbejnë për ekzekutimin e kontratës
po varet kryesore. P.sh (kontrata) për dorëzaninë, kaparin, pengu, hipoteka, kaucioni, pendimi, etj.
nga një Rëndësia praktike e këtij klasifikimi konsiston në atë se shurja/anulimi i kontratës kryesore
kontratë nënkupton edhe shuarjen e kontratës akcesore po jo edhe anasjelltas.
tjetër.
A duket Kauzale Shkaku i drejtpërdrejtë juridik për cka është lidhur kontrata është i njohur, jo vetëm për palët
baza apo kontraktuese por edhe për personat e tretë. P.sh(kontrata) për dhuratën, huanë, qiranë, veprën
nuk duket. Abstrakte Kanë qenë të njohura edhe në të drejtën romake përmes stipulatio. Baza e kontratës ekziston
dhe është lidhur me vullnetin e palëve mirpo (shkaku) nuk është i njohur për opionin.
Kontratë abstrakte psh është kambiali ose kur dikush me shkrim obligohet se dikujt do t’ia
paguaj shumën e caktuar të parave. K. kauzale me marrëveshje t’palëv mund bëhet abstrakte.
A marrin Kolektive Krijojnë efekte juridike për të gjithë subjektët që i përkasin grupit të caktuar pa marrë
pjesë të parasysh se të gjithë nuk kanë dhënë pëlqimin për lidhjen e saj. Lidhen nga përfaqësuesi i
gjithë grupit. Më së shumti zbatohen në të drejtën e punës me c’rast sindikatat dhe punëdhënësit
subjektët lidhin kontrata me qëllim të rregullimit të marrëdhënies së punës, kohës, pagave, pushimit,
apo vetëm mbrojtjes në punë, mënyrës së shuarjes së punës, etj.
një person Individuale Saktësohen detyrat mes subjekteve-anëtarëve të grupit në emër të të cilëve është lidhur
në emër të kontrata kolektive. Prandaj për të pasur efekt juridik duhet qenë në pajtim me kontratën
tyre. kolektive. Psh kontratat individuale të punës mes punëtorit dhe punëdhënësit.
A lidhet Paraprake Me anë të tyre palët obligohen që në të ardhmen të lidhin kontratë, elementet e së cilës janë
me qëllim (preliminare caktuar më parë (me parakontratë). Që të krijojë efekte juridike duhet të ketë elementet
që të ) thelbësore të kontratës kryesore. Forma është kusht i vlefshmërisë (ad solemnitatem) dhe
lidhet një varet nga forma e kontratës kryesore. Dallimi i parakontratave me punktacioni i cili paraqet
kontratë një koncept (projekt) me shkrim të kontratës me anë të së cilës palët kanë për qëllim të
tjetër apo obligohen. Parakontrata krijon obligim që të lidhet kontrata kryesore, kurse punktacioni është
jo? kontratë definitive që obligon të përmbushet prestimi në përputhje me përmbajtjen.
Kryesore Krijohen pasi të jetë përmbushur kontrata paraprake. Ky klasifikim ka rëndësi praktike për
(definitive) faktin se psh rregullat e përgjegjësisë për mungesat fizike dhe juridike të sendeve si dhe ato të
dëmtimit pamasë (laesio enormis) vlerësohen sipas momentit të lidhjes së kontratës kryesore.
A merren Intuitu Për lidhjen e tyre merren parasysh cilësitë e vecanta të palës kontraktues. Me fjalë tjera
parasysh Personae cilësitë e njërës ose të dy palëve përbëjnë elemente thelbësore të kontratës. Psh mjeshtëria e
cilësit e caktuar, talenti, besimi i caktuar, afiniteti ndaj ndonjë personi, etj. Si kontrata intuitu personae
vecanta të konsiderohen psh (kontrata) mbi: autorizimin, mbi veprën, ortakërinë, dhuratën, mbajtjen e
palës përhershme, etj.
kontraktue Non intuitu Nuk merren parasysh cilësitë e vecanta të palës kontraktuese. Psh (kontrata) e shitjes,
se apo jo. personae këmbimit, etj. Rëndësia praktike e këtij klasifikimi konsiston në atë se kontratat intuitu
personae psh shuhen me vdekjen e palës vetitë e së cilës janë marrë parasysh për lidhjen e
kontratës, pra nuk mund të bartet te personat tjerë.
Sipas Me Përmbajtja e kontratës është e caktuar me marrëveshje nga palët (elementet dhe kushtet e saj).
teknikës përmbajtje
dhe të caktuar
mënyrës Të adezionit Njëra palë përcakton elementet dhe kushtet e kontratës kurse pala tjetër nuk merr pjesë në
së lidhjes përpilim e as që ndikon në ndonjë element të saj. Ajo thjesht mund ta lidhë kontratën në fjalë
së tyre. ose ta refuzojë lidhjen e saj. Këto kontrata shprehen në disa prodhimtari ku kërkohen kushtet
e standardizimit, konformitetit ku lidhja e kontratave bëhet me anë formularëve të caktuar.
 P.sh (kontrata) mbi transportimin e mallrave në hekurudha, trafikun ujor, ajror, në lëmin e
sigurimit, në shërbimet postale, në shërbimet komunale, etj.

KV 1. Interpretimi i kontratës
1.1 Nocioni i interpretimit të kontratës

Interpretimi i kontratës = përcaktimi i kuptimit të vërtetë dhe efekteve të dispozitave të saj.

Dallojmë dy lloje të rregullave të interpretimit (rregullat) e përgjithshme dhe të vecanta. Lidhur me rregullat e
përgjithshme kemi tri teori:
1. Subjektive: sipas vullnetit të shprehur të palëve respektivisht sipas qëllimit të përbashkët të palëve kontraktuese (Kodi
Civil Frances, Italian, LMD I Zvicrës, etj);
2. Objektive: sipas dokeve dhe shprehive të rrethi shoqëror në të cilin është lidhur kontrata (Kodi Civil Gjerman);
3. I Kombinuar: pra edhe kriteri subjektiv edhe ai objektiv (Kodi Civil Austriak, Holandez, Polak, LMD I KOSOVËS,
etj). Neni 85 I LDM I KS – “gjatë interpretimit të dispozitave kontestuese nuk duhet t’i përmbahemi domenthënies
bukfale të shprehjeve të përdorura por duhet vërtetuar qëllimin e përbashkët të palëve kontraktuese dhe dispozita të
kuptohet ashtu sic u përgjigjet parimeve të së drejtës së detyrimeve të LMD.

1. 2 Rregullat plotësuese të interpretimit të kontratës

1. Të vërtetohet qëllimi i përbashkët i palëve;

2. T’i përgjigjet përmbajtjes, natyrës, lëndës dhe karakteristikave të kontratës;
3.Mes kuptimit të ngushtë dhe të gjerë të fjalës, të bëhet interpretimi në kuptim të ngushtë;
4. Te kontratat pashpërblim, interpretimi të bëhet ashtu që të jetë sa më i lehtë për debitorin (in dubio pro reo);
5. Te kontratat formulare interpretimi të bëhet në favor të palës tjetër e cila nuk ka marrë pjesë në formulimin e
kontratës.
2. Kontratat e ndaluara 2.1 Nocioni i kontratave të ndaluara
Kontrata e ndaluar=kur është në kundërshtim me parimet kushtetuese, me dispozitat dhunuese, me normat e moralit
shoqëror dhe me normat e dokeve të mira. LMD dispozitat për kontratat e ndaluara i parasheh në dispozitat mbi lëndën e
kontratës, kushtin dhe pasojat e vlefshmërisë. Ato paraqiten në të drejtën e detyrimeve, në të drejtën ekonomike, reale,
administrative dhe të drejtën e punës.

2.2 Raste e kontratave të ndaluara

Kontrata e lidhur mes:
1. Avokatit dhe klientit të tij me të cilën avokati merr më tepër shpërblim sesa tarifat e përcaktuara nga oda e avokatëve
të RKS;
2. Avokatit dhe klientit të tij ku avokatit i premtohet njëra pjesë e shumë të cilën pala e realizon nga ky kontest;
3. Kontrata për dhënien e shumës së caktuar msitit;
4. Kontrata ku njëri subjekt i premton tjetrit dobi pasurore ose i jep subjektit femër me qëllim që të krijojë bashkësi
ilegjitime;
5. Kontrata me të cilën premtohet dobia pasurore për të dhënë me qira lokalin ose për të zbrazur atë me qëllim që të
vendoset qiradhënësi ose personi i tretë;
6. Personit fizik dhe juridik e cila ka për lëndë të kontratës sendet në përdorim të përgjithshëm psh rrugët, liqejt, sheshet,
mineralet, etj;
7. Palëve kontraktuese kur njëra palë merr detyrim nga pala tjetër që të kryejë vepër penale;
8. Subjektëve në qarkullimin e mallrave dhe kryerjen e shërbimeve kur caktohet afati më i gjatë oe më i shkurtër i
rregullave të parashkrimit ose kur merren vesh që afati i parashkrimit të mos rrjedhë për një kohë të caktuar. Këto
rregulla kanë karakter imperativ.
 2.3 Pasojat juridike të kontratave të ndaluara

Kontratat e ndaluara janë kontrata të pavlefshme.

Pavlefshmëria mund të jetë relative ose apsolute, varësisht nga fakti se kontratat a cenojnë interesat individuale të
palëve apo interesin e përgjithshëm të shoqërisë. Anulimi i tyre krijon pasoja juridike si rregull institutio in integrum
(kthimi në gjendjen e mëparshme). Kthimi mund të jetë i njëanshëm ose i dyanshëm.
Cështja e pasojave juridike të këtyre kontratave nuk parashtrohet në raste kur është lidhur kontrata por nuk është
ekzekutuar asgjë sepse ab initio merret se këto janë të pavlefshme. E drejta për të kërkuar anulimin e një kontrate të
rrëzueshme shuhet me skadimin e afatit prej një viti nga dita kur të jetë ditur shkaku i rrëzueshmërisë, përkatësisht prej
pushimit të dhunës. Kjo e drejtë shuhet në cdo rast me skadimin e afatit prej 3 vitesh nga dita e lidhjes së kontratës.
Anulimi i kontr. bëhet ex officio për pavlefshmërinë apsolute ose me iniciativën e palëve për pavlefshmërinë relative.

3. Kontratat me fajde
3.1. Nocioni i kontratave me fajde

Kontratë me fajde=ajo sipas së cilës njëra palë kontraktuese fiton për vete ose për personin e tretë një dobi të pamasë
nga pala tjetër kontraktuese duke shfrytëzuar nevojën, varësinë, mendjelehtësinë, papërvojën e palës tjetër kontraktuese.
Sipas LMD kontratat me fajde=kontrata nule.
Dobia e përfituar në këto kontrata është haptazi në shpërpjestim me detyrimin.
Kushtet për të ekzistuar kontrata me fajde janë:
Rrethanat subjektive-
1. të jetë kontratë me shpërblim;
2.. të ekzistojë mendjelehtësia;
3. të ekzistojë papërvoja;
4. të shkaktohet disproporcioni i prestimeve; dhe
5. të ekzistojë nevoja e njërës palë kontraktuese. Këto kushte duhet plotësuar në mënyrë kumulative.

3.2 Të drejtat e palës së dëmtuar

Pala e dëmtuar ka të drejtë të kërkoj anulimin e kontratës
Nëse disproporcioni i dhënieve reciproke të palëve nuk mund të eliminohet, kontrata shpallet e pavlefshme.
E drejta e anulimit të kontratës realizohet në afatin 1-vjecar dhe rrjedh prej castit të lidhjes së kontratës.
Kontrata mund të mbetet në fuqi nëse eleminohet disproporcioni i prestimeve.
Pala e dëmtuar mund të kërkojë shpërblimin e dëmit. Pasojat juridike janë të njejta me ato të kontratave të ndaluara.

KVI Mjetet e sigurimit të ekzekutimit të kontratës

Si rregull ç’do kontratë është e siguruar me sanksion juridik (mjet dhune) i cili vjen në shprehje në rast të
mospërmbushjes së detyrimeve nga kontrata. Megjithatë ka raste kur kreditori deshiron që edhe me mjete të tjera të
sigurojë përmbushjen e kontratës.
Këto janë mjetet: reale (hipoteka, pengu, kapari, kaucioni dhe paradhënia(avansi)-dy të parat janë të drejtës
sendore, na bojm llaf veç për tri të fundit) dhe
mjetet personale (pendimi, kushti penal dhe dorëzania).

I. Mjetet e sigurimit personal të ekzekutimit të kontratës 1. Dorëzania

1.1 Nocioni dhe karakteristika e dorëzanisë

Dorëzania=mjet personal për sigurimin e kontratës=krijohet me marrëveshjen e kreditorit dhe dorëzanit (pëlqimi i
debitorit ska rëndësi) me ç’rast dorëzani (personi i tretë) merr obligim që të paguaj borxhin nëse nuk do ta paguaj
debitori.Dorzania është kontratë akcesore sepse lidhet bashkë me kontratën akcesore me klauzolë apo me kontratë të
veçantë.
Natyra e dorëzanisë si kontratë akcesore shprehet në disa aspekte si vijon:
1. Vlefshmëria e dorëzanisë varet nga ajo ekontratës kryesore;
2. Nëse detyrimi kryesorë do të krijohej si detyrim natyral nuk mund të krijohet dorëzania fare;
3. Dorëzania shuhet pas shuarjes së detyrimit kryesorë;
4. Dorëzania ≤ kontratën kryesore;
5. Dorëzania ndan fatin e kontratës kryesore prandaj nëse cedohet kontrata kryesore konsiderohet se është ceduar edhe
dorëzania;
6. Dorëzani ka të drejtë të mbrohet me të gjitha mjetet juridike që i ka në dispozicion edhe debitori;
7. Nëse forma është kusht i vlefshmërisë së kontratës kryesore, konsiderohet se kjo është edhe kusht për vlefshmërinë e
dorëzanisë.

1.2 Qëllimi i dorëzanisë

Qëllimi është sigurimi më i mirë i kreditorit.Me fjalë tjera te dorëzania kreditori ka “dy debitorë”. Njëri është debitor
kryesore, ndërsa dorëzani është debitor supsidiar dhe akcesor. Poashtu nuk është as debitor solidar. Prandaj së pari duhet
drejtuar debitorit kryesor pasaj dorëzanit.

1.3 Efektet e dorëzanisë

Dy lloje marrëdhëniesh.
a.Marrëdhënia ndërmjet kreditorit dhe dorëzanit: neni 1016 i LMD-“Nga dorëzani mund të kërkohet përmbushja e
detyrimit vetëm pasi debitori kryesor nuk e përmbushë në afatin e caktuar ftesën me shkrim”. Dorëzani është i mbrojtur
me mjete të veçanta nëse kreditori kërkon pagimin prej tij para se ta ketë kërkuar nga debitori kryesor. Kërkesën e tillë
ai mund ta refuzojë duke bërë kundërshtim që kreditori nuk ju ka përmbajtur rregullave (beneficium ordinis ose
beneficium execucionis). Ekzistojnë vetëm dy raste kur kreditori mundet drejtpërdrejt t’i drejtohet dorëzanit: 1. Nëse
debitori ka falimentuar dhe është insolvent dhe kreditorit i pamundësohet realizimi i kërkesave dhe 2. Nëse atij nuk i
dihet vendbanimi dhe ai është i zhdukur
.b. Marrëdhënia ndërmjet dorëzanit dhe debitorit kryesorë:Kur dorëzani ia ka paguar kërkesën kreditorit ai ka të
drejtën e regresit nga debitori. Me fjalë tjera cilësitë e kreditorit kalojnë tek dorëzani dhe debitori nuk shuhet nga
detyrimi. Ky quhet subrogim personal.

1.4 Llojet e dorëzanisë

1. Dorëzani i thjeshtë-subsidiar:është debitor i rendit të dytë ngase ai duhet të paguaj borxhin vetëm nëse këtë nuk e
bënë debitori kryesorë në afatin e paraparë në ftesën me shkrim.
2. Dorëzani pagues:është ai i cili përgjigjet bashkë me debitorin kryesorë. Kreditori kryesor ka të drejtë t’i drejtohet
direkt dorëzanit pagues. Ky i fundit ka të drejtë regresi më pas.
3. Bashkëdorëzania:Kur ka më shumë se një dorëzan të cilët i përgjigjen solidarisht kreditorit. Pra nëse debitori nuk
paguan borxhin cilido bashkëdorëzan mund të përgjigjet për borxhin. Ky i fundit ka të drejtë regresi më pas. Nëse ky
nuk paguan prap, atëherë bashëdorëzani në fjalë e realizon kërkesën propocionalisht nga bashkëdorëzanët tjerë.
4. Dorëzani i dorëzanit:një person detyrohet ndaj kreditorit se do të përgjigjet për përmbushjen e detyrimit tëdorëzanit.
5. Dorëzani për shpërblimin e dëmit:kur një person i garanton dorëzanit se do ta shpërblen dëmin nëse dorëzani ia
paguan kërkesën kreditorit dhe në atë rast nuk mund të regresojë nga debitori kryesorë.

1.5 Shuarja e dorëzanisë

Kur:
-shuhet kontrata kryesore;
-kreditori ia fal borxhin dorëzanit
- ndërrohet debitori (merret borxhi);
- me konfodim.
1.6 Parashkrimi -2 vite përveç nëse afati i parashkrimit të kontratës kryesore është më i shkurtë.

2. Pendimi (Multa Poenitentialis)

Pendimi=mjet personal=kontratë akcesore (ndjek fatin e kontratës kryesore)=në bazë të së cilës njëra ose të dy palët
ruajnë të drejtën që të tërhiqen nga kontrata kryesore.
Afati i pendimit duhet të caktohet, në të kundërtën si afat konsiderohet afati i përmbushjes së detyrimit. Pendimi
caktohet me klauzolë ose me kontratë të veçantë. Pendimi është premtim i ndonjë detyrimi tjetër (pare, etj) që do ta
paguaj në rast të pendimit. Pra efektet e pendimit konsistojn në të drejtën e opcionit (ose detyrimin kryesore ose
pendimin).

3. Kushti penal (stipulatio poenae) 3.1 Nocioni i kushtit penal

Kushti penal=mjet personal=kontratë akcesore=nënkupton detyrën e debitorit që të paguaj shumën e caktuar të të

hollave apo të ndonjë vlere tjetër pasurore, nëse ai dështon që ta ekzekutojë në tërësi kontratën ose atë e përmbushë në
mënyrë jo të rregullt. Lartësia e kushtit penal caktohet në mënyra të ndryshme (me pare, me përqindje, etj).Forma e
kushtit varet nga forma e kontratës kryesore.

3.2 Qëllimi i kushtit penal = t’i bëhet presion debitorit që ai ta përmbushë kontratën me kohë dhe në mënyrë të rregullt.

3.3 Mënyrat e kontraktimit të kushtit penal(dy mënyra)

1. Për mosekzekutimin e plotë të kontratës: kreditori alternativisht mund të kërkojë ose përmbushjen e plotë të
kontratës ose përmbushjen e kushtit penal. Zgjedhja e bërë është definitive.
2.Për përmbushjen e parregullt të kontratës(psh vonesa e debitorit): kreditori ka të drejtë të kërkojë kumulativisht të
kërkoj edhe përmbushjen e kontratës edhe pagimin e kushtit penal.

3.4 Rastet kur kushti penal nuk mund të kontraktohet

1. Për detyrimet me para (sepse në këto kontrata krijohet obligimi i kamatës);
2. Për detyrimet që rrjedhin nga akreditivi;
3. Nëse kontrata është e ndaluar dhe jomorale;

3.5 Zvogëlimi i lartësisë së kushtit penal = nga gjykata me kërkesë të debitorit.

4. Shpërblimi i caktuar me ligj dhe dënimi kontraktues (penalet)

Penalet paraqesin shumën e parave ose vlerave tjera pasurore të cilat duhet t’i paguaj debitori në rast se nuk e përmbushë
detyrimin e vetë ose e përmbushë në mënyrë jo të rregullt.
Penalet janë detyrim akcesor dhe rrjedhin nga ligji, tarifat e caktuara, doket tregtare, etj. Penalet nuk mund të paguhen
kumulativisht edhe penalet edhe dëmet ose kushti penal. Penalet më tepër janë përdorur në shtetet me udhëheqje
administrative ndërsa tani përdoren në punët bankare dhe transportimin e mallrave.

II. Mjetet reale të sigurimit të ekzekutimit të kontratës

1. Kapari 1.1 Nocioni dhe funksioni i kaparit

Mjet real=kontratë akcesore=shuma e parave ose vlerave tjera pasurore e cila dorëzohet me rastin e lidhjes së kontratës
dhe ka funksion të dyfishtë:
1. Si shenjë se kontrata është e lidhur dhe
2. Si mjet real për sigurimin e ekzekutimit të kontratës(me rastin e ekzekutimit kapari ose kthehet ose llogaritet në
borxh).
Ajo mund të parashihet me klauzolë ose me kontratë të vecantë. Si lëndë e kaparitmund të jetë përveç parave dhe
letrave me vlerë mund të jetë edhe sendi konsumues, jokonsumues, res in specie ose res in genere. Në rast të paraqitjes
së dëmit, kapari mund të llogaritet në dëmshpërblim. Me kërkesë të palës së interesuar kapari mund të zvogëlohet nga
gjykata nëse është shumë i lartë.

2. Kaucioni (cautio)
Mjet real=jepet në të holla me rastin e lidhjes së kontratës. Zakonisht shërben si garancion se blerësi do t’a kthejë
ambalazhin ose si mjet për sigurimin e pjesëmarrjes në ankand publik.

3. Paradhënia (avansi)
Mjet real=kontratë akcesore=jepet në çastin e lidhjes së kontratës=si lëndë ka paratë ose sendin e lujtshëm që ka vlerë
pasurore. Më së shpeshti përdore në kontratat: për ndërtim, mbi autorizimin, për prodhimet bujqësore. Avansi gjithnjë
llogaritet si ekzekutim i pjesshëm i kontratës. Si e tillë paradhënia shton sigurinë e kontratës kryesore.

KVII Efektet e kontratave

1. Teoria e efektit juridiko-obligues:për fitimin e pronësisë duhet dy kushte-1. Baza juridike ose iustus titullus (shitja,
dhurata, etj) si dhe
|2. Mënyra e fitimit (modus aquirendi) që mund të jetë dorëzimi i sendit (të luajtshëm) ose regjistrimi në libra publik(për
sendin e paluajtshëm). Pra vetëm kushti i parë nuk mjafton për fitimin e pronësisë.
2. Teoria e efektit juridiko-real (efekti translativ): pronësia fitohet nga momenti i krijimit të kontratës së plotfuqishme,
pavarsisht se lënda nuk i është dorëzuar kreditorit. Pra dorëzimi sështë element konstituiv i kontratës.
3. Teoria mikse: Për bartjen e të drejtave reale paraqiten dy kontrata. Njëra është kauzale dhe obligon ndërsa e dyta është
reale, shfaqet si kontratë e pavarur dhe shërben për dorëzimin e sendit. Pra dorëzimi kuptohet si punë e veçantë juridike.

I. Efekti i kontratës ndërmjet palëve kontraktuese

Ka efekt relativ. Vepron inter partes (vetëm ndërmjet palëve).Për palët e treta paraqet res inter alios acta (send
juridikisht irelevant). Si palë konsiderohet edhe përfaqësuesi (te kontratat me përfaqësim psh personat pa z.v që
përfaqësohen nga kujdestarët). Kontratat e shtrijnë efektin mbi sukcesorët universal me përjashtim të kontratave intuitu
personae. Nuk e shtrijnë efektin mbi sukcesorët singularë.

1. Kontratat në dobi të personave të tretë (pactum in favorem tereti)

1.1 Nocioni i kontratave në dobi të personit të tretë

Palët: 1. Promitenti (personi që duhet të ekzekutoj prestimin-debitori);

2. Stipulenti (kontraktuesi të cilit i premtohet se do të ekzekutohet dobia ndaj të tretit-kreditori);
3. Beneficiari(personi i tretë- subjekti i cili nuk merr pjesë në lidhjen e kontratës por vetëm në fitimin e dobisë
pasurore/prestimit).
Pactum in favorem tereti=kontratë e detyrimeve në të cilën një kontraktues (promitenti) obligohet ndaj kontraktuesit
tjetër (stipulentit) se do të ekzekutojë prestimin e caktuar në dobi të personit të tretë që quhet beneficiar
(shfrytëzues/përfitues). Stipulenti mund të revokoj dobinë ndaj të tretit përderisa beneficiari të mos deklarohet se e
pranon atë dobi. Parimisht çdo kontratë mund të lidhet në dobi të personit të tretë, përmes klauzolës përkatëse. Klauzola
nuk ndryshon as formën e as natyrën juridike të kontratës. Shembuj (kontrata): mbi sigurimin e jetës, për depozitën, për
dërgimin e mallit, për rentën jetësore, etj. Kontratat në dobi të personit të tretë duhet dalluar nga kontratat mbi
autorizimin sepse te këto i autorizuari vepron në emër dhe llogari të të autorizuarit dhe jo në emër dhe llogari të vet.

2. Kushtet për lidhjen e kontratës në dobi të personit të tretë

1. Të plotësohen kushtet e përgjithshme për lidhjen e kontratave ndërmjet promitentit dhe stipulentit (aftësia punuese,
pajtimi i vullnetit, lënda dhe baza e kontratës);
2. Të ekzistojë marrëveshja/kontraktimi ndërmjet promitentit dhe stipulentit e cila përmban klauzolën në dobi të personit
të tretë;
3. Nëse kërkohet formë e veçantë ajo të plotësohet.
Përndryshe nga beneficiari kërkohet të ketë zotësi juridike por jo edhe zotësi veprimi domosdoshmërisht. Ai mund të
mos jetë i caktuar por i caktueshëm (psh studenti më i mirë në gjeneratë). Lidhur me atë se sipas cilës mënyrë ka fituar
të drejtën përkatëse beneficiari, dominon qëndrimi se ai e ka fituar të drejtën në mënyrë orgjinere nga kontrata.

5. Efektet juridike të kontratës në dobi të personit të tretë

5.1 Marrëdhënia mes promitentit dhe stipulentit: a. Promitenti ka pozitën e debitorit dhe duhet të ekzekutoj prestimin e
caktuar në dobi të personit të tretë; b. Stipulenti ka pozitën e kreditorit dhe ka të drejtë të kërkojë ekzekutimin e prestimit
në dobi të personit të tretë. Dobia i takon stipulentit nëse beneficiari refuzon pranimin ose stipulenti e revokon
ekzekutimin e dobisë (revokimi mund të bëhet deri në vdekjen e stipulentit).

5.2 Marrëdhënia mes promitentit dhe beneficiarit:a. Promitenti është i detyruar të ekzekutojë prestimin në dobi të
beneficiarit. b. Beneficiari ka të drejtë të kërkojë ekzekutimin e prestimit.Promitenti ndaj beneficiarit mund të paraqesë
kundërshtime objektive (me vet kontratën, detyrimin, vlefshmërinë, afatet, lartësin e prestimit, etj) dhe kundërshtime
personale (për kompenzim, për falje të borxhit, etj).

5.3 Marrëdhënia mes stipulentit dhe beneficiarit: konsiston në arsyen pse stipulenti ka kontraktuar dobinë në llogari të
personit të tretë. Arsyet mund të jenë të ndryshme. Përndryshe stipulenti paraqitet në cilësinë e kreditorit dhe ka të
drejtën e revidimit të dobisë në të mirë të beneficiarit gjer në momentin e pranimit të dobisë nga beneficiari. E drejta e
revidimit është e drejtë presonale e stipulentit dhe nuk mund të bartet tek trashigimtarët. E drejta e revokimit paraqet një
nga karakteristikat kryesore të kësaj marrëdhënie. Pranimi i beneficiarit ka si efekt shuarjen e të drejtës së revokimit.
Pranimi mund të jetë i shprehur dhe i heshtur.
Kemi tri lloje marrëdhëniesh:
1. Causa solvendi-borxhi i stipulentit shuhet vetëm kur paguhet nga promitenti, pra me vet faktin e konstituimit të
borxhit nuk konsiderohet se stipulenti e ka shlyer borxhin e vet ndaj beneficiarit.
2. Causa credendi- nëse promitenti dhe stipulenti kanë kontraktuar që promitenti t’i japin hua personit të tretë atëherë
marrëdhënia stipulent beneficiar është marrëdhënie kreditore.
3. Causa donandi- nëse stipulenti dhe promitenti lidhin kontratë dhurimi në dobi të të tretit atëherë marrëdhënia e tyre
është mardhënie dhurimi.

6. Natyra juridike e kontratave në dobi të personit të tretë

Katër teori kryesore:
1. Teoria e ofertës: Kontrata lidhet kur ofertën e stipulentit dhe promitentit e pranon beneficiari. Nuk është e
qëndrushme sepse oferta vjen pasi që kontrata të lidhet (tek atëherë mund të refuzoj i treti dobinë).
2. Teoria mbi shprehjen e njëanshme të vullnetit: kontrata lidhet në bazë të shprehjen së njëanshme të vullnetit. Nuk
qëndron sepse nuk merr parasysh të drejtën e revokimit të stipulentit dhe beneficiarit.
3. Teoria e gjerimit të punëve të huaja pa porosi:Nuk qëndron sepse këtu stipulenti mund të revokojë kontratën, ndërsa
te gjerimi smundet.
4. Teoria e kontratës së veçantë: Doktrina juridike bashkohore e sheh si kontratë të pavarur me rregulla specifike, pa
pasur nevoj të shpjegohet me anë të institucioneve tjera të së drejtës së detyrimeve.

KVIII Efektet e veçanta të kontratave me shpërblim

Kundërshtimi për mospërmbushjen e kontratës (exceptio non adimpleti contractus), kundërshtimi për përmbushje të
parregullt të kontratës (exceptio non rihte adimpleti contractus), dëmtimi pa masë (laesio enormis), revidimi ose zgjidhja
e kontratës (clausola rebus sic standibus),mungesat juridike dhe fizike të sendit, garancioni i funksionimit të mirë sendit.

1. Kundërshtimi për mospërmbushjen e kontratës (exceptio non adimpleti contractus)

1.1 Nocioni i excpetio non adimpleti contractus
Mjet juridik me të cilin mbrohetbarazia në pikëpamje të njëkohësisë së përmbushjes së kontratës në kontratat e
dyanshme detyruese (bën pjesë në kundërshtimet dilatore-shtyese me të cilën mbrohet ekuivalenca, ndershmëria dhe
barazia e palëve).Me këtë mjet juridik para e ndërgjegjshme kontraktuese e njofton anën tjetër kontraktuese se do të
përmbushë detyrimin e vet nëse ajo nga ana e vet e përmbushë ose është e gatshme të përmbushë detyrimin kontraktor.
Në mbështjetje të këtij kundërshtimi gjykata mund të nxjerrë vendim (nëse plotësohen kushtet e caktuara) për t’i
detyruar palët kontraktuese që njëkohsisht t’i përmbushin detyrimet e tyre.

1.2 Kushtet e kundërshtimit

1. Të ekzistoj kontrata e dyanshme detyruese me shpërbil;
2. Asnjëra palë (me ligj, kontratë apo rrethana të rastit) të mos jetë e detyruar që të përmbushë detyrimin e vet;
3. Asnjëra palëderi në paraqitjen e kundërshtimit nuk e ka përmbushur detyrimin e vet;
4. Pala paditëse nuk ka dhënë deklaratë se është e gatshme të përmbushë detyrimin e vet.Pala që nuk e përmbushë
detyrimin e vet nuk mund të kërkoj as nga pala tjetër përmbushjen e detyrimit. Pra pala e cila me sukses e përdorë këtë
mjet juridik ka të drejtë të kërkojë zgjidhjen e kontratës.

2. Kundërshtimi për mospërmbushje të pasigurtë të kontratës (exceptio non rihte adimpleti contractus)

Mjet juridik me të cilin palës së ndërgjegjshme i ofrohet mundësia që të shtyhet përmbushja e kontratës derisa pala tjetër
të mos e përmbushë detyrimin e vet ose kur nuk ofron sigurim të mjaftueshëm se do ta përmbushë kontratën.

2.2 Kushtet e kundërshtimit

1. Të jetë lidhur kontrata e dyanshme detyruese me shpërbil;
2. Të rrjedhënga kontrata se njëra palë kontraktuese duhet e para të përmbushë kontratën;
3. Pas lidhjes së kontratës gjendja materiale e palës tjetër kontraktuese që duhet të përmbushë kontratën është keqësuar
në atë masë sa qëështë e pasigurtë se a mund të përmbushë detyrimin e vet;
4. Kjo gjendje materiale e palës tjetër duhet të jetë e vështirë, serioze dhe e rëndë;
5. Ana tjetër të mos i ketë ditur këto rrethana e as që ka qenë e detyruar që t’i dijë.
Pala e cila me sukses e përdorë këtë mjet mund të prolongoj përmbushjen e detyrës së vet dhe pas një afati (të
arsyeshëm) edhe zgjidhjen e kontratës.

3. Dëmtimi i pamasë (Laesio enormis) – dëmtimi përtej gjysmës

Dëmi material (i konsiderueshëm) të cilin e pëson njëra palë kontraktuese për shkak të disproporcionit të prestimebe të
shkaktuar në çastin e lidhjes së kontratës. Kemi tri teori mbi këtë institut: 1. Kuptimi subjektiv- për të ekzistuar laesio
enormis me rëndësi është me rëndësi të ekzistoj lajthimi për v
lerën e vërtetë të sendit (teoria e autonomisë së vullnetit);
2. Kuptimi objektiv-relevant është vetëm fakti i mungesës së ekuivalencës së prestimeve (pra disproporcioni); 3. Kuptimi
miks: i merr për bazë të dy elementet (LMD).

3.2Kushtet për laesio enormis: 1. Të ekzistoj kontrata e dyanshme detyruese me shpërblim (këto rregulla nuk zbatohen
te kontratat aleatore, shitja në ankand publik, blerja e sendit nga afiniteti i veçantë-pretium affectionis);
2. Të ekzistoj disproporcioni në prestime;
3. Pala e dëmtuar të mos ketë ditur për vlerën e vërtetë të sendit-të ekzistoj lajthimi i palës respektivisht mungesa e
vullnetit të tij.

3.3 Të drejtat e palës së dëmtuar me kontratën lesionare:

a. Të kërkoj anulimin e kontratës (brenda afatit njëvjeçar-afat objektiv);
b. Kontrata mund të mbetet në fuqi nëse palët pajtohen të realizohet ekuivalenca e detyrimeve reciproke.

4. Përgjegjësia për mungesat materiale të sendit

4.1 Nocioni i përgjegjësisë për mungesat materiale të sendit

Bartësi i sendit (tradensi) ka përgjegjësi ndaj marrësit (accipiensit) nëse sendi i bartur nuk i ka vetitë e kontraktuara, të
rëndomta, vetitë ligjore ose të supozuara, vetitë e veçanta ose vetitë që zakonisht i ka sendi i caktuar. Rregullat e këtij
instituti kanë karakter dispozitiv që nënkupton se palët mund të merren vesh që ta zgjerojnë, zvoglojnë ose ta
përjashtojnë tërësisht përgjegjësinëe tradensit për mungesat materiale (p.sh kontrata mbi shitjen kutura-kuturum).

4.2 Kushtet e përgjegjësisë për mungesat materiale të sendit

1. Të ekzistojë mungesa materiale e sendit;
2. Mungesa të jetë e fshehur/padukshme;
3. Të ekzistoj në momentin e kalimit të rrezikut;
4. Njoftimi për mungesën materiale të jetë sa mëi shkurtë (8 ditë por jo më i gjatë se 6 muaj-afat prekluziv)

.4.3 Të drejtat e marrësit të sendit me mungesa material

1. Të bëhet evitimi i mungesës nëse mungesa është e vogël;

2. Të zëvendësohet sendi nëse është res in genere;
3. Të zbritet çmimi proporcionalisht;
4. Të kërkoj zgjidhjen e kontratës;
5. Të kërkoj shpërblimin e dëmit.

4.4 Humbja e të drejtave: Pas njoftimit të shitësit kërkesa parashkruhet në afat prej 1 viti, në disa raste 3 vite.

5. Përgjegjësia për mungesat juridike të sendeve (evictio)

5.1 Nocioni i përgjegjësisë për mungesat juridike të sendeve

Shqetësi juridik i acipiensit kur tradensi e shet sendin me mungesa juridike (psh sendi është hipotek, tradensi so pronar
hiq, etj). Shqetësimi juridik bëhet me kontest sepse kur shitet sendi i huaj pronari i vërtetë paditë (pronësore) acipiensin.

5.2 Llojet e evikcionit

1. I Plotë: Kur marrësi e humb në tërësi posedimin e sendit (tradensi i shet sendin e huaj dhe pronari i vërtetë ia merr
sendin).
2. I Pjesshëm: kur marrësi ka të drejta vetëm në pjesë të caktuara të sendit-të drejta të kufizuara. Psh tradensi e shet
sendin për pa servitut ndërsa personi i tretë ka të drejtën e servitutit mbi sendin përkatës (ose të drejta sendore tjera).

5.3 Kushtet e përgjegjësisë për mungesat juridike të sendit

1. Të ekzistojë mungesa juridike;
2. Në çastin e kalimit të rrezikut (çka ndodh masnej tradensi s’ mërzitet fort);
3. Mungesa të jetë e fshehtë(marrësi të mos ketë ditur e as mos të ketë pasur mundësi të di për mungesën);
4. Të jetë bërë njoftimi me kohë për ekzistimin e mungesës (e tradensi t’i përgjigjet thirrjes së marrësit dhe të vizatohet
në gjykatë).

5.4 Të drejtat e marrësit të sendit me mungesa juridike

1. T’i evitojë mungesat juridike;

2. Të kërkojë zëvendësimin e sendit;
3. Zvogëlimin proporcional të çmimit;
4. Të kërkojë zgjidhjen e kontratës;
5. Të kërkojë shpërblimin e dëmit.

5.5 Humbja e të drejtave: 1 vit (afat prekluziv).

 6. Garancioni për funksionim të mirë të sendeve

Për mallërat tekniko-teknologjike (motorë elektrikë, aparate elektrike, teknika e bardhë, etj). Këto sende kanë të
bashkangjitur listën e garancionit me të cilën tradensi (shitësi/bartësi) premton se malli i caktuar ka veti dhe kualitete të
caktuara pozitive dhe nuk ka mungesa funksionale që do të shpreheshin me rastin e përdorimit dhe funksionimit të
senditderi në skadimin e kohës së caktuar.
Lista e garancisë përmban: Të dhënat për prodhimin/mallin, llojin e prodhimit, kohëzgjatjen e afatit të garancisë,
deklaratën mbi evitimin e mungesave funksionale, deklaratën e zëvendësimit të sendit me mungesa eventuale
funksionale, datën e prodhimit të sendit, vendbanimin e garantit, kushtet e garancisë dhe datën e shitjes.
Në rast se në prodhimin e sendit kanë marrë pjesë disa prodhues, blerësit i përgjigjet drejtpërdrejtë prodhuesi final kurse
kooperuesit mund t’i përgjigjen prodhuesit final nëse pjesët që kanë prodhuar kanë mungesa funksionale.

6.1 Kushtet e përgjegjësisë

1. Të ekzistojë mungesa funksionale;
2. Sendi të ketë garancion;
3. Mungesa funksionale të paraqitet brenda afatit të garancionit (zakonisht është 6-12-24 muaj);
4. Blerësi të mos jetë fajtor për mungesën funksionale;
5. Blerësi të njoftojë shitësin ose prodhuesin me kohë për mungesën funksionale.

6.2 Të drejtat e blerësit

1. Të evitojë mungesat funksionale;
2. Të zëvendësoj sendin me mungesa funksionale me send pa mungesa;
3. Të kërkojë zvogëlimin proporcional të çmimit;
4. Të kërkojë zgjidhjen e kontratës;
5. Të kërkojë shpërblimin e dëmit.

6.3 Humbja e të drejtave: 1 vit nga dita kur blerësi ka kërkuar zv. e sendit, ai i humb të drejtat-afat prekluziv.

7. Ndikimi i rrethanave të ndryshuara në ekzekutimin e kontratës (Clausola rebus sic standibus)

7.1 Nocioni dhe rëndësia e rrethanave të ndryshuara

Parimisht palët duhet të përmbushin detyrimet e marra nga kontrata bazuar në parimin pacta sunt servanda. Mirpo nëse
prej momentit të lidhjes së kontratës e deri në momentin e përmbushjes së saj paraqiten rrethana të cilat e rëndojnë
ekzekutimin e kontratës të vetëm njërës palë, kontrata e lidhur mund të zgjidhet apo revidohet-clausola rebus sic
standibus.
-Kjo klauzolë arsytohet me parimin e ekuivalencës së prestimeve, ndershmërisë, ndërgjegjshmërisë dhe drejtshmërisë.
Në LMD neni 116:”nëse pas lidhjes së kontratës paraqiten rrethana që e vështirësojnë përmbushjen e detyrimit të njërës
palë apo për shkak të tyre nuk mund të realizohet qëllimi i kontratës, kurse si në njërën ashtu edhe në rastin tjetër në një
masë të tillë del e qartë se kontrata nuk i përgjigjet asaj qëështë pritur nga palët kontraktuese dhe sipas mendimit të
përgjithshëm do të ishte e padrejtë të mbetet në fuqi ashtu siç ështëpala të cilës i është vështirësuar-rënduar përmbushja
e detyrimit mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës”.

7.2 Kushtet për zbatimin e clausula rebus sic standibus

1. Ndryshimi i rrethanave esenciale haptazi duhet të rëndojnë përmbushjen e detyrimit të njërës palë dhe të bëjnë të
pamundshëm realizimin e qëllimit të kontratës (në të kundërtën ekzekutimi i saj do të ishte i padrejtë);
2. Ndryshimet duhet të jenë të paparashikuara dhe të jashtzakonshme (psh vis major si termeti, thatësirat, vërshimet, etj);

3.Rrethanat e ndryshuara duhet të paraqiten pas momentit të lidhjes së kontratës;

4. Rrethanat e ndryshuara duhet të paraqiten në kontratat e dyanshme detyruese pa fajin e palëve kontraktuese.
 7.3 Të drejtat e palës së dëmtuar te clausola rebus sic standibus
Pala e dëmtuar me anë të padisë ose kundërshtimit mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës. Kontrata nuk do të zgjidhet
nëse palët rinegociojnë elementet e saj konform rrethanave të ndryshuara.

K.IX Shuarja e kontratave

Shkaqet e mënyrës së shuarjes së kontratës janë:
1. Me marrëveshje të palëve;
2. Kur zhduket lënda e saj;
3. Kur vdes pala kontraktuese;
4. Me anulimin e kontratës;
5. Mosekzekutimi i kontratës.

1. Shuarja e kontratës me marrëveshjen e palëve

1.1 Nocioni i shuarjes së kontratës me marrëveshjen e palëve kontraktuese

Palët nuk dëshirojnë që kontrata të krijojë efekte jurifike të cilat i kanë pasur në momentin e krijimit. Pra palët me
vullnetin e tyre pajtohen që të zgjidhet kontrata. Kjo formë e zgjidhjes vlen për të gjitha llojet e kontratave parimisht.

1.2 Efektet juridike të shuarje së kontratës me marrëveshjen e palëve

Efektet=kontrata nuk prodhon më efekte. Sa i përket efektit retroaktiv.
Nëse është përmbushur kontrata pjesërisht, këtu shuarja ka efekt në të ardhmen (ex nunc). Në disa kontrata tjera
veprimi mund tëjetëvetëm në të ardhmen (ex tunc) si psh te kontratat për mbajtje tëpërjetshme ose te ajo e qirasë, etj.

2. Shuarja e kontratës kur zhduket lënda e saj

2.1 Nocioni dhe kushtet
Me rastin e zhdukjes së lëndës së kontratës (psh vis major) pas lidhjes së kontratës, pamundësohet përmbushja e
kontratës dhe shkaktohet shuarja e kontratës. Rrezikun për zhdukjen e sendit e ka debitori, përveç kur bëhet vis major.

2.2 Kushtet e shuarjes së kontratës në këtë rast

1. Kontrata të jetë e dyanshme detyruese;
2. Lënda e kontratës të jetë res in specie;
3. Zhdukja të jetë bërë nën ndikimin e vis major pra pa fajin e palëve. Përndryshe kjo formë e shuarjes prodhon efekte
nga fillimi (ex tunc)-veprim retroaktiv.
Rrezikun për shkatërrimin e rastësishëm të sendit e bartë debitori.

3. Shuarja e kontratës me vdekjen e palës kontraktuese

Si rregull nëse pala vdes, kontrata nuk shuhet por kalon te trashigimtarët. Nga kjo rregull kemi dy përjashtime:
1. Te kontratat intuitu personae (kontrata mbi veprën, autorizimin dhe ortakërinë) dhe
2. Nëse palët janë marrë vesh ashtu. Kjo formë e shuarjes prodhon efekte në të ardhmen pra ex nunc.

4. Anulimi i kontratës: kur cenohet interesi individual/shoqëror=pavlefshmëri relative /apsolute=ska efekt juridik.

4.1 Kontratat apsolutisht të pavlefshme

Janë ato të cilat janë në kundërshtim me dispozitat ligjore, imperative, me normat e moralit dhe me normat e dokeve të
mira.
Pra ato kontrata të cilat janë tv ndaluara (me fajde, të firmave monopolistike, afati i parashkrimit më i gjatë ose më i
shkurtër, etj). Anulimi i këtyre kontratave bëhet ex officio por edhe me iniciativën e palës së interesuar.

4.1.1 Konversioni i këtyre kontratave

Konversion=kur një kontratë e pavlefshme i plotëson kushtet për një kontratë tjetër të vlefshme=kjo e fundit mund të
prodhoj efekte juridike.Për tëbërë konversionin duhet që palët të mos kenëditur për pavlefshmërinë e saj. Kjo kontratë
duhet të realizojë qëllimin e njëjtë të palëve në kontratën e parë. Këto kushte gjykata i vlerson ex officio.

4.1.2 Pasojat juridike:1. Pasojat janë që nga fillimi (ex tunc)-veprimi retroakiv (sikur të mos ishte lidhur fare. 2. I
mirret prestimi palës së pandërgjegjshme.

4.2 Kontratat relativisht të pavlefshme (Kontratat e rrëzueshme)

Kur cenohen interesat e palëve psh lidhet kontrata nga personi i mitur me aftësi të kufizuar, nën lajthim, mashtrim, etj.
Anulimin mund ta kërkoj pala e interesuar. Pasojat juridike janë: restitutio in integrum dhe shpërblimi i dëmit. Efektet
juridike janë ex tunc (veprim retroaktiv që nga fillimi). Afati për anulim është 1 vit subjektiv dhe 3 vjet objektiv nga dita
kur pala ka kuptur shkaqet e nulitetit relativ.
Konvalidimi=fuqizimi i kontratës relativisht të pavlefshme.

5. Zgjidhja e kontratës për shkak të mosekzekutimit

5.1 Nocioni i zgjidhjes së kontratës për shkak të mosekzekutimit

Zgjidhja e kontratës për shkak të mosekzekutimit me fajin e njërës palë kontraktuese.

5.2 Kushtet:
1. Kontrata të jetë e dyanshme detyruese dhe me shpërblim;
2. Kontrata të mos jetë ekzekutuar as plotësisht e as pjesërisht;
3. Debitori të jetë fajtor për mosekzekutimin e kontratës;
4. Kreditori të caktoj afatin plotësues (përveç nëse kontrata është fikse ose debitori është deklaruar se nuk do ta
përmbushë detyrimin as në afatin plotësues).
Efektet: si rregull ex tunc pra që nga fillimi (veprim retroaktiv), ndërsa te kontratat me prestime të vazhdueshme
zgjidhja ka efekt në të ardhmen-ex nunc. Kjo formë e shuarjes nuk ka efekt ndaj personave të tretë.

Shkaktimi i dëmit si burim i detyrimeve

1.Përgjegjësia deliktore civile

Shkaktimi i dëmit (burim i detyrimeve) = (humbje ose cenim i pasurisë, të drejtave ose personalitetit të një subjekti—të
cilat janë juridikisht të mbrojtura) detyrimi krijohet kur dëmi i shkaktohet të dëmtuarit.
Me këtë rast lind përgjegjsia civile e shpërblimit të dëmit nga dëmtuesi.
I ka dy (kuptime) :
1. Gjërë = detyrim i shpërblimit të dëmit që i është shkaktuar tjetrit dhe
2. Ngushtë= shkaktim dëmi ndaj tjetrit me veprim kundërëligjor me fajin e të dëmtuarit. Përgjegjësia e subjekteve
(dëmtuesve) është përgjegjësi juridike (rregullohet me norma juridike). Në të gjitha rendet juridike në botë ndalohet që
tjetrit ti shkaktohet dëmi (nemiem leadere).
Dy lloje të përgjegjsisë juridiko civile :
1. deliktore civile- ku dëmi është pasojë e veprimit deliktor dhe
2. përgjegjësia juridike kontraktore- dëmi shkaktohet nga cënimi i kontratës.
Në detyrimet e krijuara nga shkaktimi i dëmit ekzistojnë dy subjektë : 1. Dëmtuesi- Debitor dhe I dëmtuari- Kreditor.

2.Shkaqet e shkaktimit të dëmit

Mund të jenë :
1. Sjelljet e njerëzve ( ku dëmi shkaktohet me veprim(commisio)- psh. dëmtuesi then xhamin e vetures si dhe me
mosveprim (ommisio) kur personi nuk merr veprimin e caktuar.
2. Nga sendet (qe paraqesin rrezik të caktuar shoqëror si : helmet, eksplodimi i gazrave et,)
3. Nga veprimtaritë e rrezikshme (me të cilat mund të shkaktohet dëm si psh. dëmi i shkaktuar në xehërore, në
ndërtimtari, në trafik)
4. Nga ngjarjet (si psh . rrufeja, stuhia, tërmetet etj)
5. Nga veprimet e njerëzve ( dëmostratat, grevat, crregullimet tjera në shoqëri). Në doktrinë ekzistojnë dy lloje
kryesore të veprimit ose mosveprimit : Delikti ( dëmi që shkaktohet me qëllim= dashja- dolus) dhe Kuazi delikti( dëmi i
shkaktuar nga pakujdesia- culpa).

Historiku- Në periudhen romake kanë ekzistuar katër delikte civile : Furtum (cënim i pasurisë së huaj), rapina (grabitja),
domnum inuria datum ( cënim i vlerave materiale të huaja) dhe inuiria ( cënimi vlerave personale të huaja).

3.Përgjegjësia deliktore dhe përgjegjësia kontraktore

Të përbashkëta : të dy përgjegjësitë bartin detyren e dëmshpërblimit.

Dallimet : Përgjegjësia deliktore : krijohet me shkaktim të deliktit; dëmtuesi përgjigjet sipas fajit( përveq kur dëmi
shkaktohet nga sendet apo veprimtaritë e rrezikshme); rregullat e përgjegjësise janë imperative; detyrimi kryesor është
shpërblimi i dëmit; për dëmin mund të përgjigjet shkaktuesi, ndihmësi, shtytësi, pronari, poseduesi; afati i parashkrimit
te përgjegjësia deliktore është 3 vjet dhe fillon nga dita kur i dëmtuari e merr vesh për dëmin e shkaktuar( afati jo më i
gjatë se 5 vite).
Përgjegjësia kontraktore : krijohet për shkak të cënimit të kontratës nga debitori; cënuesi përgjigjet sipas fajit të
supozuar; rregullat e përgjegjësisë janë dispozitive; detyrimi i debitorit përfshin- përmbushje të detyrimit+ shpërblimi i
dëmit; përgjegjës është vetëm pala kontraktuese dhe trashëgimtarët e saj (përveq në kontratat intuitu personae); afati i
parashkrimit dallojnë prej një kontrate në tjetrën.

4. Përgjegjësia deliktore dhe penale.

Të përbashkëta: Një veprim i njejtë= delikt civil dhe vepër penale(psh. vjedhja e veturës).
Dallimet : Përgjegjësia deliktore : rrezikshmëria është më e vogël; deliktet nuk janë të numruara taksativisht; sanksioni
pasuror; ska përgjegjësi nëse ka tentim; dënimi përcaktohet nga gjykata në bazë të rrethanav; afati i parashkrimit është
më i shkurtë.
Përgjegjësia penale: rrëzikshmëria është më e madhe; vepra penale duhet paraparë me ligj dhe të parashihet dënimi i
caktuar (nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege); sanksioni personal; ka përgjegjësi edhe nësë ka vetëm tentim;
lartësinë e dënimit e parasheh ligji, afati i parashkrimit është me i gjatë.

Kushtet e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar

Që të ekzistojë përgjegjësia deliktore për dëmin e shkaktuar duhet të plotësohen këto kushte :
1. Të shkaktohet dëmi.
2. Me veprim të kundërligjshëm,
3.Të ekzistoj faji i dëmtuesit,
4. Të ekzistoj aftësia deliktore,
5. Lidhja kauzale midis demit dhe veprimit kundërligjo
r. Këto kushte duhet të ekzistojnë për përgjegjësine Subjektive. Në pergjegjsinë objektive faji nuk mirret parasysh,
ndërsa tek përgjegjsia për të tjertët faji ka karakter absolut/fare nuk mirret parasysh.
 1. Dëmi
Në( kuptim) të ngushtë : cënim i pasurisë, humbje e pasurisë;
të gjërë : cenim i pasurisë së ndonjë subjekti, i të drejtave ose personalitetit të tij. Dëmi mund të shkaktoj pasoja si në
pasuri ashtu edhe në personalitetin e të dëmtuarit.
Në kuptim ekonomik- humbje pasurie varësisht nga mënyra e humbjes;
në kuptimin juridik: humbje e të mirave që janë juridikisht të mbrojtura.

Llojet :
A. dëm material- cënim i pasurisë= dëm në sende dhe cënim i intergitetit fizik : lëndim trupor, i shëndëtit, humbje e të
ardhurave personale etj.
Llojet e dëmit material :
I vërtetë(domnum emergens)- zvogëlim i pasurisë ekzistutese të të dëmtuarit, p.sh thyerje e dritares; Fitimi i munguar
(lucrum cessans)- kur i dëmtuari pengohet që ta rritë pasurinë, psh. vozitësit të taksit i digjet vetura me crast vlera e
veturës është dëmi i vërtetë ndërsa fitimi që do realizohej prej veturës paraqet fitimin e munguar;
Konkret- kur vërtetohet dhe llogaritet në të holla duke u bazuar në vlerën e sendit të dëmtuar në treg;
Abstrakt : dëmi llogaritet pa në mënyrë paushalle apo me përqindje;
I drejtpërdrejtë : cënim i vlerës juridike të të dëmtuarit, psh. në dëmtim të shëndetit si dëmtim i drejtëpërdrejtë janë
shpenzimet e mjekimt;
I tërthortë: ku përveq dëmit direkt shkaktohet edhe dëmtim tjëtër në mënyre të tërthortë, psh. humbje e të ardhurave
personale si pasojë e dëmtimit të shëndetit;

dhe B. Dëm jomaterial (moral): cënim i të mirave personale të të dëmtuarit si : dinjiteti, autoriteti, cënimi i lirisë
personale, të mendimit , shkaktim i dhimbjes, cenimi i nderit etj.Paraqitet bashkaraisht me dëmin material si : lëndimi
trupor= dhimbje fizike+ shëmtimi.

2.Aftësia deliktore

Aftësia e një subjekti që ti kuptoj veprimet e veta. Aftësia e përgjegjësisë deliktore varet prej moshes dhe zhvillimit
mendor të tij. Sipas LMD për persona fizikë : Të miturit deri në moshën 7 vjeqare dhe personat me probleme mentale
nuk përgjigjen për dëmin e shkaktuar; Të miturit 7-14 vjeqar nuk përgjigjen për dëmin përveq nëse vertetohet se gjatë
shkaktimit të dëmit kanë qenë të aftë për gjykim; I mituri mbi 14 vjeq -ka përgjegjësi për dëmin e shkaktuar. Për persona
juridik : kanë përgjegjësi nese me veprimet e tyre të palejushme ju shkaktohet dëm personave të tretë.

3. Lidhja kauzale

Paraqet lidhjen midis veprimit të kundërligjshem dhe dëmit të shkaktuar. P.sh kur pronari para lokalit të tij nuk e
largon boren dhe kalimtarët lëndohen duke kaluar.Ekzistojnë 3 teori të përcaktimit të lidhjes kauzale dhe ato :
1. e kushtit : ku pasojat dëmtuese nuk do të shkaktoheshin nëse nuk do ndërmirrej veprimi i dëmshëm.
2. e drejtpërdrejtë : ku cdo kusht nuk është shkak i dëmit por vetëm ai kusht që është i drejtpërdrejtë, (psh. nese
personi peson fatkeqesi në trafik gjatë udhtimit me tren të dytë do të pergjigjet organizata hekurudhore e jo subjekti që e
ka penguar të udhtoj me tren të parë,)
3. kauzaliteti adekuat : si shkak i dëmit merret vetëm ai veprim që është adekuat me dëmin ku lidhjen e tillë kauzale e
përcakton gjykata.

4 .Veprimi i kundërligjshëm

4.1 Nocioni
Veprim njerëzor me anë të së cilit cënohet ndonjë normë juridike apo normë e moralit njerëzor. Veprimi i
kundërligjshem shkaktohet me veprimin :
aktiv ( dëmtuesi shkakton lëndim trupor ndaj tjetrit) dhe
pasiv : ( ndeshen trenat si rezultat i mosveprimit të ndërrrimit të binarëve).

4.2 Teoritë juridike mbi veprimin e kunderligjshem

Teoria objektive :veprim i kunderligjshem,ku cenohet interesi i përgjithshem i shoqërisë.

Teoria subjektive : veprim i kundërligjshëm ku cënohet interesi individual i të dëmtuarit.
Teoria objektivo-subjektive: veprim i kundërligjshëm ku cënohet interesi individual dhe aj shoqëror.

4.3 Perjashtimi i veprimit anti juridik - i kundërligjshëm

Në disa raste edhe pse me disa veprime dëmi i shkaktohet subjektit tjetër ato veprime nuk kanë karakter kundërligjor
dhe dëmtuesi nuk përgjigjet. Në rastet e përjashtimtit të veprimit të kundërligjshëm hyjnë
. 1. Dëmi i shkaktuar duke kryer të drejtën e vet : nuk konsiderohet veprim i kundërligjshëm nëse personi në
fjalë e ushtron të drejtën e tij brenda suazave ligjore(kush e realizon të drejtën e vet, askujt nuk i bën padrejtësi - Qui sou
iure utiter, nemini facit iniuriam). Nëse e drejta realizohet kundër qëllimit të vet, dhe me qëllim që ti shkaktohet tjetrit
atëhërë ekziston keqpërdorim i të drejtës.
Tri teori të keqpërdorimit të së drejtës:
Subjektive: kur e drejta realizohet kundër qëllimit të vet për të cilin është ndërmarrë,
Objektive : kur dikush realizon të drejtën me qëllim që tjetrit ti shkaktoj dëm. Duhet plotësuar dy kushte : subjektit ti
njihet e drejta e tillë dhe ajo të realizohet kundër qëllimit të paraparë;
Objektive-Subjektive: kur e drejta realizohet me qëllim që tjetrit ti shkaktohet dëmi si dhe kur e drejta realizohet
kundër qëllimt për të cilin është ndërmarrë.

2. Dëmi i shkaktuar duke kryer detyrën zyrtare : personi nuk përgjigjet nëse vertetohet se nuk janë tejkaluar
kufijtë e autorizimeve të tij, psh. rrënimi i objektit të ndërtuar pa leje të SHPENDIT.
3. Dëmi i shkaktuar në mbrojtje të nevojshme :që nënkupton kundërshtimin e sulimt të kundërligjshëm nga
vetvetja ose nga një subjekt tjetër me crast personi edhe pse shkakton dëm duke mbrojtur vetën ai nuk përgjigjet perveq
nëse kalon kufijtë e mbrojtjës së nevojshme. Vlera që mbrohet duhet të jëtë me e lartë se dëmi që shkaktohet për ta
mbrojtur atë
4. Dëmi i shkaktuar në mbrojtjë të nevojës ekstreme: kur dikush i shkakton dëm vetëvetës ose tjetrit duke
mënjanuar rrezikun që i kanoset drejtpërdrejtë. Subjekti që vepron në nevojë ekstreme nëse ka pësuar dëm, ka të drejtë
që nga subjekti të cilit ia ka mënjanuar rrezikun të kërkoj shpërblimin për dëmin që ka pësuar (psh.personi digjet për ta
evituar djegjen e plotë të shtëpisë së kojshiut);
5. Dëmi i shkaktuar në vetëndihmën e lejuar : qe paraqet mbrojtjen apo realizimin e të drejtës subjektive
vetvetiu pa ndihmën e organeve të shtetit publik. Plumi para hyqmetit ??
6. Dëmi i shkaktuar me pranimin e të dëmtuarit : kur subjekti në dëm të vet i lejon tjetrit shkaktimin e
ndonjë veprimi me crast nuk mund të kërkoj dëmshpërblim për atë dëm. psh. intervenimi mjeksor me pëlqimin e
pacientit. Në raste kur personi nuk është në gjendje të japë pëlqimin ndërsa mjeku është i detyruar ta ndërmerrë
veprimin në pajtim me rregullat e profesionit, në rast të shkaktimit të dëmit mjeku nuk do përgjigjet.
5. Faji
5.1 Nocioni i fajit
Faji paraqet mardhënien e vullnetit të dëmtuesit dhe pasojave që kanë rrjedhur si rezultat i veprimit apo mosveprimit të
tij. Në rast se ekziston edhe dëmi edhe veprimi i kundërligjshëm mirpo nuk ekziston faji, atëherë personi në fjalë nuk do
përgjigjet për dëmin e shkaktuar. Sipas LMD faji ekziston kur dëmtuesi e ka shkaktuar dëmin me qëllim apo nga
pakujdesia. Që një subjekt të shpallet fajtor personi në fjalë duhet të ketë aftësi të gjykimit në momentin e shkaktimit të
dëmit.
5.2 Shkalla e fajit
Dëmi mund të jetë i shkaktuar me dashje apo nga pakujdesia.
5.2.1 Dashja (dolus)= shkalla më e rëndë e fajit kur dëmtuesi me qëllim i shkakton dëm tjetrit
. Dy lloje të (dashjes) :
1. e drejtëpërdrejtë (dolus directus) (dëmtuesi me qëllim ë sjellje kunderligjore dhe dëshiron shkaktimin e pasojes,
psh. godet dritaren për ta thyer xhamin) dhe
2.eventuale (dolus eventualis) dëmtuesi nuk e dëshiron pasojen mirpo prap lejon që ti shkaktohet dëm tjetrit me
veprimin e tij kundërligjor. Detyrimi i dëmtuesit me dashje= shpërblimi i dëmit të vertetë dhe fitimit të munguar.

5.2.2 Pakujdesia (culpa) paraqet një sjellje të parregullt të dëmtuesit.

Dy lloje: (Pakujdesia)
1. e rëndë (culpa lata) e cila barazohet me dashjen, ku dëmtuesi e shkakton dëmin duke cënuar kujdesin e rëndomtë.
(psh. vozitësi vozit me shpejtësi të madhe dhe në gjendje të dehur; dhe
2. e rëndomtë (culpa levis) kur dëmtuesi me veprimin e vet nuk ka kujdes ashtu sic duhej të ketë.
Këtu përfshihen (pakujdesia)
a. e vetëdijshme- personi nuk e dëshiron pasojen, edhe pse e din që veprimi i tij mund ta shkaktoj atë, mirpo ai
konsideron se mund ta evitojë;
b. e pavetëdijshme : kur personi fare nuk di për pasojat që mund të shkaktohen për të cilat është dashur ti dinte;
c. Culpa levis in abstracto : kur dëmtuesi gjatë shkaktimit të dëmit nuk është sjellur si njeri i kujdesshëm;
d. Culpa levis in concreto : kur dëmtuesi gjatë shkaktimit të dëmit nuk e ka shprehur atë kujdes që e tregon për sendet e
veta.
Perjashtimi i përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar :
Që subjekti i caktuar të lirohet nga përgjegjësia për dëmin e shkaktuar nga ai duhet të ekzistojnë tri rrethana:
1. Fuqia madhore,
2. Faji i të dëmtuarit,
3. Faji i personit të tretë.

1.Fuqia madhore (Vis majoris) :

Ngjarje e jashtme që nuk është e paraparë ose që nuk mund të parashihet saktësisht se kur do të ndodh dhe që nuk mund
të përballohet ose të shmanget.
Lidhur me nocionin e fuqisë madhore ekzistojnë Tri (teori):
1.Objektive - ngjarje e jashtme, e paraparë, e pashmangshme e cila shkaktohet pavarsisht vullnetit të personit;
2. Subjektive- ngjarje që nuk mund ti shmangemi përkundër kujdesit të duhur;
3. Objektivo-Subjektive : fuqia madhore ekziston kur dëmi shkaktohet nga ngjarja e cila gjendet jasht sendit të
shkaktuar, si dhe në qoftëse kjo ngjarje është e paparaparë dhe e pashmangshme
Sipas LMD ekzistimi i fuqisë madhore duhet të përfshijë : elementet subjektive(ngjarja e paparaparë dhe e
pashmangshme) dhe elementet objektive( dëmi rrjedh nga ndonjë shkak që gjendet jashtë sendit).
Karakteristikat e ngjarjes madhore përfshijnë :
a. të jetë e paparaparë (psh termeti)
b. të jetë e pashmangshme, e papengueshme(nuk mund të evitohet, psh. vershimet),
c. të jetë e jashtme( të paraqitet jasht sendit apo veprimtarisë së rrezikshme, psh. shembja e tokës).
 Fuqia madhore shkakton pamundësinë e plotë ose të pjesshme të përmbushjes së kontratës, kurse në përgjegjësitë
deliktore shkakton lirim të plotë nga përgjegjësia e poseduesit të sendit apo kryersit të veprës së rrezik.

2.Rasti
Mungon sjelljae fajshme gjatë kryerjes së veprimit deliktor përkatsisht mungon lidhja kauzale midis ngjarjes së caktuar
dhe pasojave të shkaktuara (psh. shkaktohet dëmi nga pëlcitja e gomës së mjetit motorik.). Rasti shkaktohet pavarsisht
nga vullneti i subjektit dhe personi në fjalë duhet të vertetojë ekzistimin e rastit që të lirohet nga përgjegjsia.

3. Dëmi i shkaktuar nga personi i tretë

Nëse dëmi i shkaktuar rrjedhë nga personi i tretë , ai është përgjegjës. Rast i tillë mund të jetë psh. udhëtari që gjendet në
autobus hedh cigaren e ndezur dhe shkakton zjarr. Në këtë rast personi përgjegjës( i autobusit) duhet të vërtetojë se dëmi
është shkaktuar me veprimin e fshehur të personit të tretë në mënyre që të mos përgjigjet për dëmin e shkaktuar.
Baza e përgjegjsisë deliktore civile
Paraqet arsyen për të cilën dikush përgjigjet për dëmin e shkaktuar. Arsyet e përgjegjsisë për dëmin e shkaktuar mund të
jenë faji dhe rreziku i krijuar.
Tri lloje të përgjegjsisë :
1. Subjektive;
2. Objektive;
3.Përgjegjisa për të tjerët.

1.Përgjegjësia Subjektive(e fajit)

Është lloj i përgjegjësisë juridiko-civile ku personi përgjegjës përgjigjet për dëmin që e ka shkaktuar me veprimin apo
mosveprimin e tij dhe është fajtor për të.
Sipas LMD " subjekti i cilit tjetrit i shkakton dëm është i detyruar ta shpërblejë atë nëqoftë së nuk verteton së dëmi është
shkaktuar pa fajin e tij. Faji duhet të vërtetohet nga ana e të dëmtuarit si kreditor. Kjo sepse ai paraqet kërkesën për
dëmshpërblim.

2.Përgjegjësia objektive (për sendet dhe veprimtaritë e rrezikshme)

Përgjegjësi pa faj që mbështetet në faktin e shkaktimit të dëmit nga sendet e rrezikshme apo veprimtaritë e rrezikshme.
1.Send i rrezikshëm konsiderohet cdo send i luajtshëm/paluajtshëm që sipas pozitës, përdorimit apo vetive paraqet
rrezik dhe duhet të mbikqyret me kujdes. Disa sende janë të rrezikshme sipas: pozitës(saksia në ballkon); për nga
përbërja( rryma elektrite); kur vihen në përdorim (mjeti motorik në lëvizje) ; sipas vetive që kanë (mjetet narkotike).
2.Veprimtari e rrezikshme është ajo nga e cila krijohet rreziku për dëmin dhe është burim i rrezikut të shtuar. Psh.
ndërtimtaria, trafiku hekurudhor etj. Për dëmin e shkaktuar nga sendi apo veprimtaria e rrezikshme krijohet përgjegjësia
për shpërblimin e dëmit.

2.2 Subjekti përgjegjës

Për sendin e rrezikshëm përgjegjës është= pronari i sendit, apo bashkpronarët solidarisht nëse është në bashkpronësi.
Për veprimtari të rrezikshme= subjekti që ndërmerr atë veprimtari të rrezikshme. Në rast se pronari ia dorzon sendin e
rrezikshem një personi dhe dëmi shkaktohet kur gjendet tek poseduesi paraqiten dy situata :
-Nëse sendi është japur në shërbim të pronarit të sendit= përgjegjës është pronari i sendit;
-Nëse sendi është japur që ta përdorë përkohësisht por jo në shërbim të pronarit= përgjegjës është poseduesi. (psh.
qiramarrësi përgjigjet për sendin e marrë me qira).

2.3. Baza e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar nga sendet e rrezikshme

Paraqitet të jetë përgjegjësia pa faj apo përgjegjësia objektive. Përkundër ideve të ndryshme mund të themi që bazë e
përgjegjësis për dëmin e shkaktuar nga sendet e rrezikshme duhet mbështetet në rrezikun e krijuar , sepse pronari i
sendeve të rrezikshme i ka dobitë nga përdorimi i atyre sendeve, prandaj edhe duhet ti bartë pasojat e dëmshme të
veprimtarisë së tij. Argumentet kryesore për përgjegjësine objektive janë së kjo përgjegjësi është pa faj sepse me dëmin
e shkaktuar dëmtuesi përgjigjet pa u vërtetuar se ai është fajtor.

2.4 Rastet e veqanta të përgjegjësisë për sendet apo veprimtaritë e rrezikshme

Sipas LMD parashihen 12 raste të veqanta të kësaj përgjegjësie dhe atë :
(Përgjegjësia për)
1. dëmin e shkaktuar në organizatat industriale dhe në vendndërtime( ku ato mund të merren me veprimtari të
rrezikshme dhe të shkaktojn dëme me crast pergjigjen sipas përgjegjësisë objektive- Pronari i tyre)

2. për dëmin e shkaktuar në trafik ( në trafikun automobilistik- përgjigjet pronari i sendit ndërsa ndërmarrja që
merret me shërbime publike përgjigjet për dëmin që u shkaktohet udhëtarëve të vet ose personave të tjerë; në trafikun
hekurudhor/ ajror përgjigjen ndërmarrjet që ofrojnë shërbim hekurudhor/ajrore; në trafikun ujor- përgjigjet detari i
anijes, )

3. për dëmin e shkaktuar nga rrezimi , hedhja , derdhja nga ndërtesat :(p.sh. bie saksia nga ballkoni dhe lëndon
ndonjë perrson) përgjegjës është poseduesi ose shfrytzuesi i baneses përveq nëse dëmi shkaktohet vis majoris apo me
faj)

4. për dëmin e shkaktuar nga godina : (si psh shtyllë elektrike) përgjegjës është pronari, poseduesi dhe shfrytëzuesi i
banesës apo godinës. Dëmtuesi lirohet nga përgjegjësia nëse sendi shkatërrohet vis majoris apo me faj).

5. dëmi nga kafshët (psh. sulm nga kafsha duke cënuar integritetin fizik, trupor ose pasurinë e njeriut- përgjegjësia i
takon pronarit ose poseduesit të kafshës ndërsa për kafshët në kooposhtin zoologjik -organizata që i kontrollon ata; nëse
dëm shkakton kafsha e egër në pyll- përgjigjet ndërmarrja që mirret me mbrojtjen e pyjeve).

6.për dëmin e shkaktuar me mjetin motorik në qarkullim (nese shkaktohet me faj- zbatohen rregullat e përgjegjsisë
së fajit; nësë mjeti është në bashkpronësi-përgjigjen dy pronarët proporcionalisht)

7. përgjegjësia e prodhuesit të sendit me mungesa-( përgjegjës është prodhuesi nëse plotësohen këto kushte
(prodhuesi e lëshon sendin në qarkullim me mungesa, b.nuk ka dijeni për mungesen e sendit, c. sendi i tillë paraqet
rrezik ti dëmtuar njerëzit,d.sendi me mungesë duhet ta shkaktoj dëmin.)

8. për dëmin e shkaktuar me akte terroriste dhe me demostrata - (që rezultojnë me vdekje ose lëndim të rëndë
trupor përgjegjësi mban komuna organet e së cilës sipas ligjit është dashur ta pengojnë dëmin e tillë; në qoftë se akti
terrorist organizohet jashtë shtetit apo në aerpolanin me përkatësi të shtetit të vendit përgjegjës është shteti i vendit.
Nëse më vonë vertetohen përgjegjësit subjektivë të këtyrë dëmeve shteti/komuna kanë të drejtën e Regresit);

9. përgjegjësia e organizuesit të manifestimit publik ( sic janë klubet sportive, shoqatat amatore dhe muzikore-
përgjegjës është organizuesi i manifestimit sipas përgjegjësisë objektive. I dëmtuari nëse pëson dëm ka të drejtë të
kërkoj shpërblimin e dëmit nga organizata. Dëmi duhet shkaktohet a. në vendin ku janë tubuar njerëzit, b. tubimi duhet
të ketë organizator, c. duhet të shkaktohet në rrethana të jashtzakonshme (psh stadiumi ka 5000 ulëse ndërsa organizatori
lëshon 10000 me qrast shkaktohet dëmi),

10. përgjegjësia për shkak të mos ofrimit të ndihmës së domosdoshme - që të ekzistoj duhet të plotësoj tri kushte : a.
dëmi të shkaktohet si pasojë e mosofrimit të ndihmës, b. të rrezikohet jeta ose shëndeti i personit, c. ndihma të mund të
ofrohet pa ndonjë rrezik për vete. Në këtë rast baza juridike e përgjegjësisë është lëshimi i dëmtuesit dhe përgjegjësia e
tij është objektive)

11.për dëmin përkitazi me detyrën për lidhjen e kontratës( përgjegjësi mban përsoni i cili është i obliguar që ta lidh
kontratën e i cili nuk e bënë atë, me crast duhet të bëjë shpërblimin e dëmit, psh. është detyrim ligjor lidhja e kontratës
për sigurimin e detyrueshëm të pasurive për shfrytëzimin e mjeteve motorike nga përgjegësia për dëmin e shkaktuar.)

12. përgjegjësia lidhur me kryerjen e punëve me interes të përgjithshëm ( vjen në shprehje kur për shkaqe të
paarsyeshme ndërmarrjet kompetente ndërprejnë veprimtaritë e tyre me karakter publik si psh : mirmbajtja e rrugëve,
ndërtesave,banimit etj, me crast ato ndërmarrje përgjigjen për dëmin e shkaktuar. Që të vijë deri te kjo përgjegjësi duhet
plotsohen dy kushte : të shkaktohet dëmi nga ndërprerja e paarsyseshme e kryerjes së shërbimit apo refuzimi i kryerjes
së atyre shërbimeve).

Përgjegjësia për veprimet e tjetrit

1. Nocioni dhe karakteristikat e përgjegjësisë për veprimet e tjetrit

Është lloj i tretë i përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar për të mbrojtur interesin e të dëmtuarit në rastet kur dëmtuesi nuk
mund ta përmbush detyrimin e tij me rast përgjigjet subjekti tjetër në vend të dëmtuesit.
Subjektet në këtë përgjegjësi janë :
1. Shkaktuesi i dëmit,
2. Dëmtuesi, dhe
3. Subjekti përgjegjës (prindi, kujdestari, organi i shtetite etj.).
Kushtet për përgjegjësinë për të tjerët janë : të shkaktohet dëmi,dëmin ta shkaktoj dëmi të subjekti që ka ndërlidhje me
subjektin përgjegjës, të ëkzistojnë lidhja kauzale midis veprimit të kundërligjshëm dhe dëmit të shkaktuar dhe të
shkaktohet nga lëshimit e subjektit përgjegjës.
Baza e përgjegjësisë është (faji i supozuar) dhe atë si
1. relativ( presumtio iuris tantum) ku personi përgjegjës ka të drejtë ta provoj pafajsinë dhe
2. absolut( presumtio iuris et de iure) ku personi përgjegjës nuk mund ta provojë pafajsinë për dëmin e shkaktuar nga
subjekti tjeter.
Arsyeja e përgjegjësisë mbi të tjerët mbështetet në :
a. culpa in inspeciendo(mungesen e mbikqyrjës së nevojshme të disa subjektëve),
b. culpa in instruendo( mungesen e instrukcioneve të nevojshme) dhe
c. culpa in eligendo( zgjedhjen e gabueshme të bashkpuntorit tjetër).

2.Rastet e përgjegjësisë për veprimet e tjetrit.

2.1Përgjegjësnë e prindërve për fëmijë

Detyra e edukimit të fëmijëve të mitur iu përket prindërve prandaj në rast shkaktimi të dëmit nga i mituri përgjegjës
janë prindërit e tij. Kushtet : a. që dëmi të shkaktohet nga fëmija i mitur,b. dëtuesi (i mituri) dhe c. të jetoj përhërë me dy
prindërit ose njërin prej tyre. Përgjegjësia e prindërve për dëmshpërblim është solidare( nëse janë të shkurorëzuar
përgjigjet prindi me të cilin jeton fëmija). Për të miturin deri në 7 vjet përgjigjen gjithmonë prindërit pamarrë parasysh a
janë fajtor a jo. Prej moshës 7-18 vjeqare përgjegjësia e prindërve është sipas fajit të supozuar që nënkupton se mund të
përgjigjen edhe prindërit edhe fëmija në qoftë se vërtetohet së fëmija e ka kuptuar veprimin e vet më të cilin e ka
shkaktuar dëmin me crast cdonjeri prej tyre mund të provojnë pavajsinë e tyre për dëmin e shkaktuar.
 2.2 Përgjegjësia e kujdestarit ose organit të kujdestarisë për dëmin e shkaktuar nga personat tërësisht të
zhveshur nga aftësia e veprimit .
Për dëmin e shkaktuar nga personi pa zotësi veprimi përgjigjet kujdestari i tij. Ai mund të lirohet nga përgjegjëisa nëse
vërteton se nuk e ka bërë mbikqyrjen e duhur si duhet ose në qoftë se kujdestare provoon se dëmi do të shkaktohej edhe
në rastin e kryerjes së kujdestarisë në mënyrë të duhur. Përsoni pa zotësi veprimi mund të përgjigjet vet për dëmin e
shkaktuar në rast të - ludica intervalla(koha e ndritshme). Tek personat me zotësi të pjesshme të veprimit - përgjigjen
vetë për dëmin e bërë. Bazë e përgjegjësisë së kujdestarit për dëmin e shkaktuar nga përsoni pa zotësi veprimi është faji i
supozuar (me karakter relativ pasi kujdestari mund të provoj se obligimin e ka kryer si duhet).

2.3 Përgjegjësia e punëdhënësit për puntorët e vet.

Punëdhënësi përgjigjet për dëmin e shkaktuar nga puntori i vet për arsye të :
1. culpa in eligendo- (zgjedhja e gabuar e puntorit të cilit i është besuar kryerja e punës);
2. culpa in incipiendo (nuk e ka mbikqyrur punen që i ka besuar puntorit të vet);
3. culpa in instruendo (nuk i ka dhën instrukcionet e duhura puntorit të tij).
Baza e përgjegjësië është e karakterit relativ. Pundhënësi nuk përgjigjet nëse: dëmi shkaktohet nga personi i tretë, me
fajin e të dëmtuarit, nga vis majoris, me dashje apo pakujdesi të rëndë të puntorit. Në rast pagimi të dëmshpërblimint
nga punëdhënësi ai ka të drejtën e regresit ndaj punëtorit (afat 6 muaj). Kushtet që duhet të plotësohen që punëdhënësi
të përgjigjet: dëmi të jetë nga puna ose e lidhur me punën; dëmi të jetë shkaktuar gjatë orarit të punës; të jetë shkaktuar
duke kryer veprimtarinë e punëdhënësit.

2.4 Përgjegjësia e ndërmarrjes ekonomike për puntorët e vet

Njejtë si nalt

2.5 Përgjegjësia e personit juridik për organet e veta

Personi juridik përgjigjet për dëmin e shkaktuar nga organi i tij (drejtori ose bordi i ndërmarrjeve) ndaj personave të
tretë ose vet puntorit të personit juridik. Personi juridik përgjigjet për shkak të : (culpa in eligendo, in speciendo). Baza e
përgjegjësisë është faji i supozuar që ka karakter relativ. Nëse dëmi është shkaktuar me dashje ose pakujdesi të rëndë
nga ana e organit të personit juridik atëhëre i dëmtuari ka të drejtë ti drejtohet direkt atij e jo personit juridik. Nëse këtë
dëm e shpërblen personi juridik dhe nuk kërkon brenda afatit prej 6muaj kjo kërkesë parashkruhet.

Shpërblimi i dëmit
Nocioni dhe qëllimi i shpërblimit të demit

Shpërblim i dëmit- detyrë juridike e dëmtuesit që ta zhdëmtojë materialisht dhe moralisht subjektin e dëmtuar. Detyrimi
i tille lind në momentin kur shkaktohet dëmi material/jomaterial.
Qëllimi- mënjanimi i pasojave të dëmshme të dëmit të shkaktuar dhe tentimi i krijimit të gjendjes që ka ekzistuar tek i
dëmtuari para shkaktimit të dëmit. Në të kaluarën shpërblimi i dëmit - karakter ndëshkues, në të drejtën bashkohore - ka
karakter preventiv ( tek dëmi material- kompensim, tek dëmi jomaterial satisfakcion).

1.Shpërblimi i dëmit material

Dëmi material ekziston= kur dëmtohet sendi i ndonjë subjekti, cenohet dinjiteti, përhapen fakte të pavërteta që ndikojnë
që subjekti i dëmtuar nuk mund të punoj, humb klientet ose nuk mund të punësohet. Ky shpërblim realizohet para
gjykatës civile në procedurë të veqantë. Nëse dëmi shkaktohet së bashku me vepër penale- mund të shqyrtohet në
gjykatën penale (kërkesa pasurore juridike).
Dy mënyra të realizimit të dëmshpërblimit material
1. në natyrë, dhe
2. me para.

1.1 Dëmshpërblimi në natyrë.

Nënkupton kthimin e gjendjes së mëparshme - restitutio in intergum in natyra. Kjo vjen në shprehje kur dëmtuesi e
riparon sendin që e ka dëmtuar ose kur të dëmtuarit i jep ndonjë send me vlerë dhe lloj të njejtë (kur është res in
genere).
Nëse sendi është res in specie- nuk mund të përmirsohet ose zëvendësohet. Në rast të dëmtimit të shëndetit kthimi në
gjendjen e mëparshme bëhet me përmirsimin e shëndetit tëdëmtuarit ose aftësimin e tij për punën që ka kryer më parë.

1.2 Shpërblimi i dëmit me para

I dëmtuari në vend të sendit të asgjësuar merr një shumë të caktuar parash për ta blerë sendin e llojit të njejtë. LMD i
jep përparësi restitutimit në natyrë por në rast se ai nuk është i mundshëm ose nuk e mbulon dëmin në tërësi si dhe në
rastin kur gjykata konsideron se nuk është e domosdoshme tëtë ta bëhë subjekti përgjegjës, do ta caktoj detyrimin në
para. Në disa raste shpërblimi me para mund te caktohet në formë rente si psh. kur personi ka lëndime të rënda trupore të
kohëpaskoshme apo edhe të përhershme. Renta në të holla ipet si mjet për sigurimin e ekzistencës së të dëmtuarit.

1.3 Realizimi i shpërblimit të dëmit material

Në procedurë të veqantë civile para gjykatës kompetente. Nëse dëmi është pasojë e veprës penale mund të shqyrtohet
edhe nga gjykata penale nëse nuk zvarritet procedura penale. Me rastin e shqyrtimit të kërkesës për shpërblimin e dëmit
të shkaktuar me vepër penale gjykata civile është e lidhur me vendimin e gjykatës penale lidhur me vepren penale dhe
përgjegjësinë penale por jo edhe sa i përket ekzistimit të deliktit civil dhe përgjegjësisë juridiko civile.

1.4 Kriteret për caktimin e lartësisë së shpërblimit me para të dëmit material

Lartësia e dëmit - rrethanë vendimtare, që caktohet duke pasur parasysh (kriterin)
1. objektiv ( mirret parasysh vlera objektive e sendit të dëmtuar, të asgjësuar) dhe
2. subjektiv ( mirret parasysh vlera e posaqme- vlera e sendit të të dëmtuarit ndaj të cilit i dëmtuari ka pasur dashuri të
veqantë, psh. sendi i dhuruar për kujtim). I dëmtuari ka të drejtë në dëmshpërblim të plotë të dëmit ( dëmit të vërtetë+
dëmin e munguar). Lartësia e shpërblimit të dëmit caktohet sipas cmimeve në kohën kur mërret vendimi gjyqësor.

Shkalla e fajit- kur dëmi shkaktohet me dashje apo pakujdesi të rëndë= shperblimi i dëmit të vërtetë dhe fitimit të
munguar. Nëse dëm shkaktohet nga pakujdesia e rëndomtë= shpërblehet vetëm dëmi i vërtetë. Gjendja materiale e të
dëmtuesit dhe e të dëmtuarit- Shpërblimi i dëmit nuk duhet të sjellë dëmtuesin në pozitë të rëndë që ai mos të ketë
mjetë për mbatjen e familjes(zvoglohet lartësia e dëmit). Subjekti që shkakton dëmin me dashje apo pakujdesi të rëndë
nuk meriton që ti zvogëlohet shuma e shpërblimit të dëmit Gjykata poashtu merr parasysh sjelljen e të dëmtuarit : fajin e
tij, sa ka kontribuar ai në shkaktimin e dëmit etj. për të arritur në përfundim real për lartësinë e dëmit.

1.5 Rastet e veqanta të shpërblimit të dëmit material

1.5.1 Shpërblimi i dëmit material për shkak të lëndimit trupor dhe dëmtimit të shendetit-
Përfshin shpenzimet e shërimit, rehabilitimit për të dëmtuarin si psh. ( barnat, intervenimet mjeksore etj). Poashtu tek ky
lloj i shpërblimit përfshihen edhe : fitimi i humbur përshkak të aftësisë së përkohshme punuese (ku hyjnë të ardhurat nga
puna të cilat ai i humbë gjatë kohës së shërimit),
2. rastet kur shkaktohet paaftësia e përhershme ( ku personi humb aftësinë punuese dhe fitimin e të ardhuruave me crast
shpërblimi caktohet në formë të rentës mjeksore). E drejta për të kërkuar shpërbliminn e dëmit në formë rente në të
holla është e drejtë personale e lidhur ngushtë me personalitetin e të dëmtuarit dhe nuk mund të trashëgohet.

1.5.2 Shpërblimi i dëmit material për shkak të vdekjës së personit

I u takon antërëve të familjës së të vdekurit. Ky shpërblim përfshin shpenzimet e varrimit (caktohen në mënyrë
paushalle). Dëmtuesi është i detyruar të paguajë ato dhënie atyre njërzve të cilat i vdekuri i ka mbajtur rregullisht ku
shpërblimi i dëmit material caktohet në formë rente mujore (kohëzgjatja e kësaj rente vazhdon aq sa supozohet se do të
jetonte i vdekuri po të mos i shkaktohej vdekja) Kjo e drejtë është personale dhe nuk trashëgohet.

1.5.3 Shpërblimi i dëmit material për shkak të cënimit të dinjitetit dhe përhapjes së fakteve të pavërteta.
Cënimi i dinjitetit= kur për personalitetin e personit përhapen fakte të pavërteta mbi te kaluarën, aftësinë profesionale,
diturinë etj. të cilat shkaktojnë humbjen e të ardhurave personale, përparim në vendin e punës, humbje të klientëve etj. I
dëmtuari në këtë rast ka të drejtë në dëmshpërblimin e dëmit. Cënimi i dinjitetit mund të bëhet me shkrim, gojarisht apo
me gjetste publikisht apo vettëm para të dëmtuarit. Kjo e drëjtë nuk bartet/trashëgohet.
1.5.4 Shpërblimi i dëmit material të shkaktuar nga ana e shumë subjekteve.
Kur shumë veta i shkaktojnë dëm material të dëmtuarit , ata solidarisht përgjigjen për dëmshpërblim. Nëse njëri nga
dëmtuesit paguan dëmshpërblimin ndaj të dëmtuarit, ai ka të drejtën e regresit ndaj pjesmarrësve të tjerë që kanë
shkaktuar dëm.
2. Nocioni i dëmit jomaterial (moral)
Dëmi material= cenim i të drejtave personale= e drejta në jetë, integriteti trupor, shëndeti, nderi, përhapja e fakteve të
pavërteta për të dëmtuarin.Këto cënime shkaktojnë humbje të nderit,autoritetit, dhembje fizike, vuajtje psikike, frikë,
zvoglim i gjasave për martesë.
2.2 Kushtet për shpërblimin e dëmit material
a. që dëmi i shkaktuar ti cënoj vlerat personale të personit
b. të ekzistojë faji i të dëmtuarit
c. të ekzistojë intensiteti dhe kohëzgjatja e përjetimit të dhembjeve dhe
d. gjendja materiale e të dëmtuarit
. Gjykata gjatë vendosjes lidhur me kërkesën për shpërblim të dëmit material dhe lartësinë e tij duhet të ketë parasysh :
rëndësinë e vlerës së cënuar dhe qëllimin të cilit i shërben ai shpërblim. Personi që ka pësuar dëm jomaterial i gjykohet
shpërblimi me para dhe me këtë ndërmjetësim ndikohet në zbuejten e tronditjeve subjektive të shkaktuara në
personalitetin e viktimës. Funksioni i tillë i shpërblimit të dëmit material quhet satisfakcion dhe ka karakter subjektiv.

2.3 Rastet e shpërblimit të dëmit jomaterial

2.3.1 Shpërblimi i dëmit jomaterial për shkak të shkaktimit të frikës

Frika- përjetim i brendshëm, i pakëndshëm i të dëmtuarit i shkaktuar me veprim deliktor të dëmtuesit në fatkeqsi të
trafikut, në lëndime në vendin ose që kanë të bëjnë me punën.
Kushtet (për realizimin e dë drejtës në dëmshpërblim për shkak të frikës) :
a. subjekti i dëmtuar të ketë frikë;
b. frika të jetë e intensitetit të lartë;
c. frika ti shkaktojë pasoja të dëmtuarit;
d. i dëmtuari të paraqes kërkesë për realizimin e kërkesës në dëmshpërblim(e drejtë personale).
Rrethanat që ndikojnë në caktimin e cmimit të dëmshpërblimit për frikën e pësuar përfshijnë :rrethanat e rastit konkret,
gjendjen shëndetësore të dëmtuarit, mosha, gjinia, gjendja familjare, etj.
Shpërblimi i dëmit më para për shkak të frikës paraqet satiskakcion për të dëmtuarin.
LMD ka paraparaë dy afate të parashkrimit të së drejtës në dëshpërblim: subjektiv(prej 3 vitesh nga njoftimi i të
dëmtuarit me dëmin dhe me njoftmin e subjektit që e shkakton dëmin); objektiv (fillon të rrjedh na casti kur shkaktohet
dëmi).

2.3.2 Shpërblimi i dëmit jo material për shkak të dhimbjeve fizike

Dhimbje fizike= cenim i integritetit trupor= përfshin ndjenja të ndryshme të paknaqësisë psh. me rastin e paaftësisë
fizike mainfestohen vuajtje, brengosje, frikë apo cfardo ndjënje tjetër. Kushtet për shpërblimin e dëmit me para për
shkak të dhimbjeve fizke janë : kohëzgjatja dhe intensiteti i lartë i përjetimit të tyre nga i dëmtuari të cilat i vërteton
ekpserti. E drejta në dëmshpërblim= e drejtë personale= vetëm i dëmtuari (nuk trashëgohet).

2.3.3 Shpërblimi i dëmit jomaterial për shkak të vuajtjes psikike

Vuajtja psikike paraqitet si bazë për shpërblimin e dëmit jomaterial. Paraqet një ndjenjë, përjetim të pakëndshëm si
rrjedhojë e faktorëve të natyrës psikike e që pasqyrohet si dëmtim i jetës shpirtërorë të personit të caktuar. Sipas LMD "
për vuajtjet psikike të pësuara nëse gjykata gjen se rrethanat e rastit( intensiteti, kohëzgjatja) e arsyetojnë caktimin e
shpërblimit në para ajo do ta vendos për të pavarsisht nga shpërblimi apo jo i dëmit material. E drejta në shpërblim ju
takon edhe familjarve të të dëmtuarit për shkak të vuajtjeve psikike qe ata mund të kenë në rast të invaliditetit të personit
familjar të tyre.

2.3.4 Shpërblimi i dëmit jomaterial për shkak të shëmtimit

Shëmtimi- cenim i integritetit trupor= prishje e pamjës së jashtme të formës së trupit të njeriut ose të ndonjë pjese të tij
(vrragët e mëdha, deformimi i hundës, syve, këputja ose lëndimi i esktremiteteve ose pjesëve të tjera të jashtme të trupit
të njeriut.)
Nëse shëmtimi ndikon negativisht tek i dëmtuari duhet ti gjykohet shpërblimi në para. Shkalla e shëmtimit të trupit të të
dëmtuarit caktohet nga eksperti. Që te realizohet e drejta në shpërblim( e drejtë personale- nuk trashëgohet) duhet që të
shkaktohet shëmtimi, deformimi trupor, dhe shëmtimi i tillë të shkaktoj vuajtje shpirtërore me intensitet të lartë dhe
kohëzgjatje të caktuar.

2.3.5 Trashëgimi i të drejtës për shpërblimin e dëmit jomaterial

Kjo e ë nuk mund të trashëgohet e as të bartet pasi që është e ë e lidhur ngushtë me personalitetin e të dëmtuarit, përveq
nëse ajo është pranuar me vendim të formës së prerë ose me marrveshje me shkrim.

2.3.6 Kamata për shpërblimin e dëmit material

Fillon të rrjedhë nga dita e marrjes së formës së prerë të aktgjykimit (deri sa të paguhet vullnetarisht ose me dhunë) e jo
nga dita e ekzekutimit të aktgjykimit.

2.3.7 Parashkrimi i të drejtës për shpërblimin e dëmit material.

Dy afate :
Subjektiv : (3 vjet prej njoftimit e të dëmtuarit për dëmin dhe njoftimit me subjektin që i ka shkaktuar dëmin) dhe
Objektiv ( i cili fillon të rrjedhë prej castit kur është shkaktuar dëmi pamarrë parasysh njoftimin e të dëmtuarit për
dëmin/ të dëmtuarin . Afai i tillë përfundon me kalimin e afatit 5 vjeqar prej ditës së shkaktimit të dëmit)

P.IV. Burimet tjera të krijimit të marrëdhënieve të detyrimeve

K.I. Pasurimi pa bazë
1. Nocioni i pasurimit pa bazë
Pasurim pa bazë=kur nga një subjekt pasuria kalon pasuria te subjekti tjetër pa bazë juridike dhe pa shkak të justifikuar.
Subjekti që pasurohet quhet i pasuruar dhe ka pozitën e debitorit ndërsa subjektit të cilit i është zvogëluar pasuria quhet
i varfëruar dhe ka pozitën e kreditorit. I varfëruari/kreditori ka të drejtë të paraqesë padinë kundër të pasuruarit në
mënyrë të pabazë. Pasurimi pa bazë sot është burim i veçantë i rëndësishëm i marrëdhënieve të detyrimeve.

2. Kushtet e nevojshme për pasurimin pa bazë

1. Ekzistimi i pasurimit të një subjekti: pra duhet të ekzistojë pasurimi i një subjekti në dëm të një subjekti tjetër.
Zmadhimi i aktivës së pasurisë së të pasuruarit (me një të drejtë sendore ose detyruese) ose e drejta e tij ka fituar vlerë
më të madhe ose kursimi i tij që duhej harxhuar nuk është harxhuar, etj. Pasurimi (pa bazë) mund të jetë pasoj e
veprimeve të të pasuruarit, të të varfëruarit ose të personit të tretë (naj shembull për inati të shkijeve).

2. Varfërimi i subjektit tjetër: pasurimi i njërit subjekt nënkupton varfërimin e subjektit tjetër. Psh kur dikush ia paguan
tjetrit një shumë të hollash ose bartet ndonjë e drejtë reale a detyruese, kur bëhet ndonjë shërbim, etj.
3. Lidhja kauzale mes varfërimit dhe pasurimit: pra pasurimi (pa bazë) i të pasuruarit të jetë bërë në dëm të të
varfëruarit. Pra duhet të ekzistojë lidhja kauzale (shkak-pasojë)-rritja e pasurisë në njërën anë dhe zvogëlimit në tjetrën.

4. Mungesa e bazës juridike: pasurimi është bërë pa një shkak të ligjshëm, shkak që nuk është vërtetuar ose për një
shkak që është zhdukur më vonë. Pra pasurimi i tillë nuk i takon ta fitoj as me ligj e as me ndonjë punë juridike.

3. Rastet e pasurimit të pa bazë

1. Pagimi pa pasur borxh (condictio in debiti):
Kushtet- 1. Të jetë ekzekutuar prestimi (solvendi causa);
2. Borxhi të mos ketë ekzistuar;
3. Të ekzistojë lajthitja e subjektit që ka kryer pagesën (ai mund të jetë në lajthitje me subjektin ose lëndën e detyrimit).
Pagimi e detyrimit të parashkruar nuk konstituon bazën për aplikimin e rregullave të pasurimit të pa bazë. Të drejtat
mund të realizohen në bazë të padisë “Conditio in debiti”.

2. Pagimi sipas bazës që nuk është realizuar: rasti i ekzekutimit të prestimit duke pritur që baza e caktuar do të
realizohet (pagesa e borxhit) të ardhshëm, e në fakt nuk realizohet. Psh qiramarrësi paguan paraprakisht qiranë ndërsa
kontrata shuhet para se të ekzekutohet kontrata. Në rast të mosrealizimit të bazës ekziston e drejta e kthimit të asaj me
çka është pasuruar i pasuruari. Rasi më i shpeshtë është te kontratat e dyanshme me shpërblim. Të drejtat mund të
realizohen në bazë të padisë conditio ob causam futuram ose conditio causa data causa non secuta.

3. Pagimi sipas bazës që ka dështuar më vonë (conditio ob causam finitam): Kur dikush paguan për dicka që në castin
e pagimit ka ekzistuar baza mirpo kjo bazë ka dështuar më vonë. Rasti kur kontrata anulohet, revokohet dhurata, etj. Të
drejtat mund të realizohen në bazë të padisë conditio ob causam finitam. E drejta në kthim nuk i takon personit i cili ka
bërë pagesën që të arrihet dicka e palejueshme, e ndaluar dhe jomorale.

4. Pasurimi pa bazë me veprimin e subjektit të pasuruar: psh kur dikush e ndërton shtëpinë në tokën e vet por duke
përdorur materialin e huaj; ose e lëvron tokën e vet por gabimisht edhe një pjesë të tokës së kojshisë.

5. Pasurimi pa bazë me veprimin e personit të tretë: të drejtat mund të realizohen në bazë të padisë actio in rem verso –
padia e verzionit (të varfëruarit i takon e drejta që të kërkoj kthimin e sendit, shpërblimin e dëmit ose kthimin e fitimit të
realizuar. Psh shfrytëzimi i pabazë i shpikjes, shfrytëzimi i të drejtës së huaj.

6. Pasurimi pa bazë nga ndikimi i fuqisë madhore: psh shkaktohen vërshime, ndrrohet shtrati i lumit, etj me crast
ndonjë pjesë e tokës së dikujt mund të kalojë te dikush tjetër. I varfëruari ka të drejtë të paraqesë padinë conditio sine
causa që t’i kthehet vlera pasurore e atyre sendeve që janë tjetërsuar nga ndikimi i fuqisë madhore.

4. Efektet e pasurimit të pabazë

Shprehen ndërmjet të varfëruarit (kreditorit) dhe të pasuruarit (debitorit). I varfëruari mund të kërkojë: restitutio in
integrum (i pasuruari t’ia kthejë atë që e ka marrë ose t’i shpërblejë kundërvlerën me para). Nëse sendi ka fryte kthehen
frytet dhe paguhet kamata nga dita e fitimit. I pasuruari ka të drejtë në shpenzimet e domosdoshme dhe të dobishme (psh
ka paguar doganë, tatime, etj).

5. Natyra juridike e padisë së pasurimit të pabazë dhe marrëdhëniet e saj me paditë tjera
Quhet condictio sine causa ose padia e kondikcionit. Ka karakter personal sepse i varfëruari mund ta paraqesë kundër të
pasuruarit nëse plotësohen kushtet e pasurimit të pabazë.
Ka karakter relativ sepse mund të ngrehet vetëm kundër subjektit të pasuruar. Qëllimi i saj është që të bëhet restetuimi
në natrë ose në para.
Ka karakter detyrues.
Ka marrëdhënie me padinë për: a. Zgjidhjen e kontratës; b. Për shpërblimin e dëmit; c. Rei vindikatio.
a. Kondikcioni dhe padia për mosekzekutimin e kontratës: nuk mund të shkojnë paralelisht dhe ti konkurojnë njëra
tjetrës. Kur paraqitet njëra nuk mund të paraqitet tjetra. Kondikcioni mund të ushtrohet vetëm nëse kontrata është
zgjidhur ose anuluar.
b. Kondikcioni dhe padia për shpërblimin e dëmit: burojnë nga baza të ndryshme, janë padi detyruese të dyjat.
Kondikcioni konsumohet nëse ushtrohet padia për shpërblimin e dëminit por jo edhe e kundërta.
c. Kondikcioni dhe padia e rei vindikimit: e përjashtojnë njëra tjetrën. Kush mund të vindikojë nuk mund të
kondicionojë. Reivindikimi është padi pronësore me karakter realo juridike dhe i shërben mbrojtjes së pronësisë. Ndërsa
padia e pasurimit të pabazë ka karakter juridiko detyrues dhe është personale.

Parashkrimi: afati 5 vjeçar nga dita kur mësohet për fitimin e pabazë dhe fituesin.

Gjerimi i punëve të huaja pa porosi- Autorizim

1.Nocioni i gjerimit të punëve të huaja pa porosi
Gjerimi i punëve të huaja pa porosi= burim i veqantë i detyrimeve (në të drejtën romake- negotoriom gestio(gati
kontratë) = ekziston kur një subjekt i kryen punët juridike ose faktike në vend të subjektit tjetër për llogari të tij pa
autorizimin e tij. Lidhur me këtë detyrim krijohen mardhënie detyrimi midis gjëruesit të punëve (negotorium gestor)-
subjekti që kryen punën për tjetrin pa porosinë e tij dhe paraqitet në pozitën e kreditorit i cili ka të drejtë të kërkojë nga
subjekti tjeter i zoti i punës (dominius negoti) që është në poziten e debitorit që tia paguaj shpenzimet të cilat i ka
pasur rreth kryerjes së punëve për të.

2.Kushtet e gjerimit të punëve të huaja pa porosi

2.1 Puna duhet të kryhet (me veprim)
Puna që kryhet mund të jetë : juridike (lidhja e kontrates, blerja e sendit për të zotin e punës) dhe faktike ( ti ofrohet
ndihma e nevojshme tjetrit, që të shpëtohet pasuria e tjetrit nga zjarri etj).
Punët që kryhen duhet , të jenë urgjente që nuk durojnë shtyrje ashtu që nga moskryerja e tyre do të shkaktohet dëm i
konsiderueshëm ose do të lëshohet dobia e hapur.

2.2 Puna e kryer është e huaj ( negotium alineum)

Paraqitet në dy kuptime : Objektive : (ku si punë të huaja trajtohen psh. kur një subjekt paguan faturën për energjinë
elektrike të shpenzuar të fqiut që nuk është në shtëpi) dhe Subjektive ( punët janë të natyrës neutrale por duke pasur
parasysh orientimin e vullnetit të kryersit të punës mund të themi që hyjnë në gjerimin e punëve të huaja pa porosi.
Veprimi i ndërmarrë duhët të bëhet për mbrojtjen e interesit të huaj apo për ti sjellë dobi pasurisë së huaj.

2.3 Puna duhet të kryhet pa porosi

Të mungoj leja, pëlqimi ose autorizimi nga i zotit të punës për kryerjen e saj nga gjeruesi.

3. Efektet juridike të gjerimit të punëve të huaja pa porosi

3.1 Të drejtat dhe detyrat e kryersit të punëve të huaja pa porosi

Detyrat : 1. Ta njoftoj të zotin e punës për punën e kryer (nëse është e kuptueshme dhe e mundshme)
2. Të sillet me kujdesin e ekonomikut të mirë ose si shtëpiak i mirë (puna që fillohet duhet të përfundohet duke ndjekur
qëllimin e mirë)
3. Të japë llogari dhe ti bartë të zotit të punës gjithë atë që e ka marrë duke e kryer punën e tij.
Të drejtat : a. të kërkojë nga i zoti i punës që ta lirojë nga të gjitha detyrat e marra;
b. ti paguaj shpenzimet e domosdoshme dhe të dobishme;
c. ta shpërblejë për dëmin e pësuar.
3.2 Detyrimet e zotit të punës (dominus negotti)
I zoti i punës ka për detyrë :
1. ti paguaj të gjitha shpenzimet e dobishme dhe të domosdoshme;
2. ta zhdëmtojë kryersin e punëve për veprimet që ka ndërmarrë ose që ka kryer në emër të vet;
3. ta shpërblejë dëmin në rast se kryersi ka pësuar dëm të caktuar.

4. Natyra juridike e gjerimit të punëve të huaja pa porosi

Ka mendime të ndryshme sa i përket natyrës juridike të saj : Gjerimi i punëve të huaja juridike si :
1. gati kontratë (quasi contractus) - nga e drejta romake;
2. punë e njëanshmë juridke ( nuk ka mbështetje sepse këtu krijohen mardhënie që dallojnë nga mardhëniet tek psh
premtimi publik i shpërblimit)
3. kontratë mbi autorizimin ( nuk ka mëbeshtetje sepse këtu ka pëlqim të vullnetit të të autorizuarit për dallim nga
gjerimi i punëve të huaja pa porosi) dhe
4. si burim i veqantë i detyrimeve ( në te drejtën bashkohore- institut i veqantë që nuk mund të barazohet me ndonjë
institut tjeter)

5. Llojet e gjerimit të punëve të huaja pa porosi

5.1 Gjerimi i domosdoshëm ( negotorium gestio neccesaria)
Kur kryersi ndërmerr veprime për të shmangur dëmin e drejtpërdrejtë që i kanoset ndonjë subjekti tjetër apo pasurisë së
tij (psh. ndreq gypin e ujsjellësit që ka pëlcitur në shtëpinë e huaj)
Në këtë rast të drejtat e zotit të punës ndaj gjeruesit janë :(ti paguajë)
a. shpenzimet e arsyeshme dhe të domosdoshme;
b. humbjen e të ardhurave personalë në rast se ka humbur.

5.2 Gjerimi i dobishëm i p.h.p ( negotorium gestio utilis)

Puna e kryer nuk është e domosdoshme , por i sjellë dobi të zotit të punës (psh. kryersi i punës blen diqka një send më
cmim shumë të volitshëm) me crast ndikon në rritjen e pasurisë së të zotit të punës. I zoti i punës në këtë rast ka për
detyrë : ti paguaj kryersit të gjitha shpenzimet e bëra për punën e ndërmarrë.

5.3. Gjerimi i palejueshëm i p.h.p ( negotiorum gestio in ulitis)

Kur gjëruesi ndërmerr veprim për të zotin e shtëpisë edhe pse ekziston ndalimi nga i zoti i punës që të mos kryhet ajo
punë (psh. kur dikush i ofron mbajtje edhe pse nuk është i detyruar sipas ligjit për ta mbajtur, kur kryersi i blen diqka të
shtrejtë qe nuk i përgjigjet pasurisë së të zotit të punës- psh. ferrari) Në këtë rast nuk krijohen obligime për të zotin e
punës.

K3. Shprehja e njëanshme e vullnetit si burim i detyrimeve

Shprehja e njëanshme e vullnetit= detyra krijohet me vullnetin e shprehur , e drejta krijohet më vonë me paraqitjen e
subjektit I cili e kërkon përmbushjen e detyrimit sipas deklaratës së dhënë. Ekzistojnë këto mardhënie të detyrimeve në
bazë të shprehjes së njëanshmë të vullnetit : Oferta për lidhjën e kontratës, Premtimi publik I shpërblimit, dhënia e
letrave me vlerë.

1. Premtimi publik i shpërblimit

1.1 Nocioni i premtimit publik të shpërblimit
Shprehje e njëanshmë e vullnetit që i bëhet një numri të pacaktuar personash ku premtuesi merr detyrim që t’ia paguaj
shpërblimin e caktuar atij subjekti I cili e kryen ndonjë veprim ose e realizon rezultatin e caktuar (psh. e shpërblen me
para atë që e gjen sendin e humbur të tij). Detyrimi i tillë i takon premtuesit, ndërsa e drejta në shpërblim I takon
personit që kryen veprimin.

1.2 Kushtet e nevojshme për premtimin publik të shpërblimit

(që premtimi)
a. të jetë publik ( të jetë bërë përmes shtypit,radios, tv, etj, me qëllim që të njoftohen dhe të kuptojnë një nr. më i madh
njerzish. Premtuesit- persona fizikë(me aftësi të plotë punuese dhe Personat juridik);
b.t’i jetë bërë një numri të pacaktuar njerzish (psh. Letërarëve, arkitektëve etj. sepse premtimi i dërguar vetëm një
personi të caktuar paraqet ofertë për lidhjen e kontratës);
c. Veprimi që kryhet të jetë i caktuar ( me c’rast caktohen edhe kushtet si do ndahet shpërblimi vetëm për punën më
të mirë të bërë, dhe caktohet koha e zgjatjës- të gjitha me konkurs).
d. Shpërblimi të jetë i caktuar ( shumë parash ose dhënie e ndonjë sendi, diplome, mirnjohje, etk. për personin që
kryen veprimin).

1.3 Efektet juridike të premtimit publik të shpërblimit

Efektet : Premtimi e detyron premtuesin-(debitorin)= në castin kur jepet deklarata dhe e autorizon kryersin e veprimit
(kreditorin) të kërkoj shpërblimin tek premtuesi për veprimin e kryer ose rez.të arritur. Nëse shum persona bashkarisht
kryejnë veprimin- shperblimi ndahet në mënyrë të barabartë. Nëse njeri prej pjesmarrësve (ndaras) e kryen veprimin I
pari atij i takon e drejta në shpërblimin e premtuar.

1.4 Revokimi i premtimit publik të shpërblimin

Duhet të bëhet në formë të caktuar dhe veprimi duhet të mos jetë i kryer. Nëse dikush kryen veprimin pa pasur mundësi
të dijë se premtimi është revokuar , apo ka shpenzuar në kryerjen e atij veprimi, atij I takon e drejta në shpërblim. Nëse
premtuesi heq dorë njëherë nga revokimi, ai nuk mund të revokojë premtimin e dhënë.

1.5 Natyra juridike e premtimit public të shpërblimit

Dy mendime :
1. Sipas mendimit të parë( teoria kontraktuese) : P.p.sh është ofertë për lidhjën e kontratës që i bëhët një nr. të
pacaktuar njerëzish ku publikisht ofrohet shpërblimi për personin që kryen veprimin e caktuar. Detyrimi krijohet në
momentin e pranimit të propozimit. Përkrahet nga e drejta : angleze dhe amerikane;
2. Sipas mendimit të dytë :p.p.sh.- (burim I veqantë I detyrimeve)- shprehje e njëanshme e vullnetit- ku detyra
krijohet për premtuesin në momentin e premtimit të tij e jo pranimit të tij. Përkrahet në të drejtën bashkohore.

1.6 Shuarja e detyrimit nga premtimi publik i shpërblimit

Dy raste : a. kur askush në afatin e caktuar në premtim nuk paraqitet se e ka kryer veprimin dhe b. nëse nuk ka afat të
caktuar në premtim për kryerjen e veprimit, detyrimi shuhet me skadimin e afatit prej 1 viti.

2. Letrat me vlerë
2.1 Nocioni dhe karakteristikat e letrave me vlerë.
Dokumente me shkrim me të cilat mund të përcaktohet ndonjë e drejtë pasurore që është inkorporuar në letër dhe është e
patjetërsueshme pa ekzistimin e letrës me vlerë. Fati i të drejtës është I lidhur me fatin e letrës.
Roli I tyre : si mjete për kreditim, pagese , të sigurimit dhe si mjete qarkulluese.
Sipas natyrës së të drejtave që përman , letrat me vlerë ndahën në (letra me vlerë) :
a.me natyrë juridikë të detyrimeve ( kambiali dhe çeku)
b. me vlerë realo-juridike ( konosmani, fletëmagazionimi dhe letrat hipotekore) dhe
c. me vlerë të koporacioneve (fletëaksionet). Detyrimi nga letra me vlerë krijohet kur dhënësi i saj atë ia dorzon
shfrytëzuesit të saj (remitentit). Karakteristikat : të saktësohet lloji i letrës me vlërë, emërtimi i lëshuesit dhe I subjektit
ndaj të cilit lëshohet letra me vlerë, caktimi I detyrimit që del nga l.m.v, vendi dhe data e lëshimit, nënshkrimi i lëshuesit
të letrës me vlerë.

2.2 Llojet e letrave me vlerë.

Sipas bartësit të të drejtave l.m.v ndahën në
1. Letrat në emër ( ku ceket emri i bartësit të të drejtave pronësore juridike dhe autorizimet që përmban letra);
2. Letrat sipas urdhërit ( ku cekët emri i titullarit të së drejtës, por edhe klauzola që titullari mund ta bartë të drejtën e tij
subjektit tjetër, e ky personit të tretë).

2.3 Nocioni dhe kushtet e letrës me vlerë për prurësin

Letrat për prurësin : ai që e ka letrën ka të drejtë ta realizoj të drejtën e shënuar në të. Posedues i ligjshëm- vet prurësi i
letrës. Dy subjekte : poseduesi i letrës (kreditor) dhe botuesi i letrës (debitor). Dhënësi i letrës bëhet debitor prej
momentit kur e ka dhënë letrën.
Elementet e l.m.v : caktimi i llojit të l.m.v. , firmës, emrit, selisë, caktimi se letra është e prurësit , detyrimi i dhënësit
që rrjedh nga l.m.v, vendi dhe data e botimit dhe nënshkrimi i l.m.v.
Kushtet për ekzistimin e letrave me vlerë të prurësit:
a. Personi fizik/juridik të lëshoj dokumentin me shkrim me të cilin obligohet se do të paguaj të drejtën e shënuar në të.
(debitori);
b. Që letra të arrij në dorë të subjektit që nuk është botues i saj. Poseduesi i kësaj letre ështe kreditor;
c. Poseduesi t’ia paraqes botuesit letrën për kryerjen e veprimit të shënuar në letër.

2.4 Efektet juridike të letrës me vlerë për prurësin ??

2.5 Natyra juridike e letrave me vlerë për prurësin ??

3. Letrat e legjitimacionit
Dokumente me shkrim në bazë të së cilave poseduesi është i autorizuar të kërkojë dhënësi i letrës kryerjen e veprimit të
caktuar në letër. (psh. Biletat- e udhëtimit, teatrit, kinemasë etj. librezat e kursimit.) Këto nuk janë letra me vlerë.

4. Shenjat e legjitimacionit
Janë ato letra në të cilat është shtypur ndonjë numër (në të cilën nuk ceket ndonjë detyrë e veqantë, psh. shenjat e
garderobës ) për dhënësin e letrës – por të cilat shërbejnë të tregohet se kush është kreditor në këtë mardhënie. Nukë janë
letra me vlerë.

K4. Efektet e detyrimeve

Dy subjekte : Kreditori (të drejtën në kërkesë), Debitori (detyrimi për bërjë,veprim, mosbërje ose pësim sipas
përmbajtjës së detyrimit të caktuara nga vetë palët). Ka raste kur cënohet mardhënia e detyrimit( kur pjesmarrësit nuk
sillen ndaj njëri-tjetrit sic janë marrë vesh) dhe atë nga : debitori ( mosekzekutimi i detyrimit, mospërmbushja e plotë, e
parregullt ose e pjesërishme e detyrimit) dhe nga kreditori ( nuk i ndërmerr veprimet më të cilat është i lidhur
ekzekutimi i detyrimit të debitorit). Kreditori ka të drejtën në padi ( nëse nuk përmbushet detyrimi nga debitori).
Nëse detyrimi nuk përmbushet në afatin për përmbushjen vullnetare të vendimit gjyqësor- kreditori mund të kërkojë
ekzekutimin e dhunshëm të detyrimit në pasurinë e debitorit. Në pjesën e efekteve të detyrimeve hyjnë : vonesa e
debitorit, e kreditorit, Padia Pauliana dhe e drejta e ndaljes.
1.Vonesa
Cënim i përmbushjes së detyrimit= veprimi nuk përmbushet në afatin e nevojshëm.( si nga debitori- mora debitorit ashtu
edhe nga kreditori- mora creditoris.)

1.1. Vonesa e debitorit (mora solvendi, mora debitoris)

Në dy raste :
-kur detyrimi është i afatizuar ( debitori nuk e përmbush detyrimin në afatin e paraparë për përmbushjen e tij)
-kur detyrimi nuk është i afatizuar ( debitori bie në vonesë kur për ta përmbushur detyrimin kreditori e fton me
shkrim, me vërejtje jashtgjyqësore, ose filllon procedurë qëllimi i së cilës është arritja e përmbushjes së detyrimit). Nuk
ka vonesë kur : detyrimi përmbushet ne vendin apo në mënyrë tjetër dhe kur është e pamundshme përmbushja e tij.

1.2 Kushtet për vonesën e debitorit

a. Detyra e debitorit duhet të arrijë për përmbushje ( arrin me skadimin e afatit për përmbushje me c’rast kreditori e
fton debitorin për përmbushjen e plotëfuqishëm dhe jokontestues të detyrimit.)
b. Kreditori duhet t’i paraqes vërejtje debitorit ( për mosekzekutimi të detyrimit dhe atë me gojë,me shkrim, përmes
gjykatës, me ngritjen e padisë, kundërpadisë etj. Vërejtja nuk mund të paraqitet tek detyrimet e afatizura (këtu debitori
bie në vonesë : dies interpellat pro homine). Vërejtjeen e paraqet kreditori/përfaqsuesi i tij e drejtuar ndaj debitorit.

1.3 Faji i debitorit

Debitori që vonohet= fajtor për mosekzekutimin me kohë të detyrimit. Nëse vonesa është si rezultat i fuqisë madhore,
me fajin e kreditorit ose të subjektit të tretë debitori nuk është në vonesë (vonesa është bërë pavarsisht nga vullneti i tij).

1.4 Pasojat e vonesës së debitorit

Me rastin e vonesës nga debitori :
Tek detyrimet me para ( debitori paguan borxhin kryesor + kamatën e vonesës).
Tek detyrimet në sende ( debitori kthen sendin + frytet që i ka sjellëur sendi në rast se debitori është i
papërgjegjshëm). Debitori që vonohet ka rrezik që ta humbas sendin, e në këtë rast është i detyruar t’ia shpërblej
kreditorit dëmin që e pëson ai për shkak të vonesës.

1.5 Shuarja e vonesës së debitorit

a. Kur debitori ofron përmbushjen e detyrimit të vet kryesor me detyrimet akcesore,
b. kur kreditori e zgjatë afatin për përmbushjen e detyrimit të debitorit dhe
c. Kur kreditori e tërheqë vërejtjen që ia ka paraqitur debitorit.

2. Vonesa e kreditorit (mora creditoris)

Ekziston kur kreditori pa shkak të justifikuar refuzon të marrë përmbushjen nga debitori (refuzon që ta marrë sendin e
dorëzuar) dhe me sjelljen e vet e pengon përmbushjen e detyrimit ( nuk e dërgon mjetin transportues për përgaditjen e
mallit për transportim).
2.1 Kushtet për vonesën e kreditorit
a. që debitori të refuzoj përmbushjen e detyrimit ( ofertën për ekzekutimin e detyrës nuk do ta bëjë debitori kur
veprimi i kreditorit për ekzekutimin e detyrës së debitorit është caktuar duke u bazuar në kohë me c’rast kreditori
vonohet)
b. që kreditori të refuzojë marrjen e detyrës të cilën ia ofron borxhliu (kur vetë kreditori me sjelljen e vet pengon
marrjen ose nuk ndërmerr veprime paraprake për përmbushjen e detyrimit).
 2.2 Pasojat e vonesës së kreditorit
Nuk shuhet detyrimi I debitorit mirpo lehtësohet pozita e tij. Pasojat kryesore juridike të vonesës së kreditorit
shprehën në : shuarjen e vonesës së debitorit, rrezikun e shkatërrimit eventual të sendit që e pëson kreditori pasi që ai
është në vonesë, shpërblimi I dëmit ndaj debitorit, pagimin e shpenzimeve të ruajtjes së sëndit të debitorit, të drejtën e
debitorit të deponojë borxhin në gjykatë dhe mundësia e debitorit që të kërkoj zgjidhjen e detyrimit që ekziston ndërmjet
tyre.

2.3 Shuarja e vonesës së kreditorit (purgation morae creditoris)

Kur kreditori cakton afat të ri për përmbushje , dhe kur debitori e tërheq ofertën për përmbushjen e detyrimit.

3. E drejta e ndaljes ( ius retentionis)

3.1 Nocioni i së drejtës së ndaljes (ndorësisë)
E drejta e ndaljes- e drejta e kreditorit që ndonjë send të luajtshëm të debitorit që e ka në posedim të vet, e që i përket
debitorit t’ia ndalë derisa të mos realizohet kërkesa e arritur e debitorit, pa marrë parasysh se nga cila mardhënie juridike
buron kërkesa e tij. Ka funksionin e mjetit juridik për realizimin e kërkesës së kreditorit nga sendi i debitorit.

3.2 Kushtet për ekzistimin e së drejtës së ndaljes

a. Kërkesat e debitorit duhet të jetë arritur për përmbushje ( kreditori në duart e cilit gjendet ndonjë send i debitorit
ka të drejtë ta ndalë derisa të paguhet kërkesa). E drejta e ndaljes nuk mund të realizohet në kërkesat që janë parashkrirë.

b. E drejta e ndaljes duhet të realizohet në sendet e caktuara dhe në kërkesat me para. (kreditori mund t’i ndalë
sendet që mund të shiten, por jo ti ndalë autorizimet që ka marrë nga debitori si psh. dokumentet, letrat e legjitimacionit.

3.3 Efektet e së drejtës së ndaljes ( efectus ius retetionis)

E drejta e ndaljes është mjet dhunues, sepse kreditori nga ky send mund ta inkasojë kërkesën e vet, dhe e shtyn debitorin
për të ekzekutuar detyrimin e vet. Kjo e drejtë realizohet në qoftë se debitori pas të drejtës së ndaljes nga ana e kreditorit
nuk e përmbush detyrimin e vet. Në këtë rast kreditori mund të kërkojë nga gjykata për të nxjerrë vendim për shitjen e
sendit në mënyrë publike . Te e drejta e ndaljes kreditori vepron në mënyrë analoge sikurse edhe kreditori I pengut.

4. Kundërshtimi i veprimeve juridike të debitorit ( Actio Pauliana)

4.1 Nocioni i padisë Pauliana

E drejta e kreditorit që ti kundërshtojë ato veprime juridike të debitorit me të cilat e ka zvogluar pasurinë e vet në
llogari të pasurisë së ndonjë personi të tretë.
Qëllimi- mbrojtja e interesit të kreditorit. Më ngritjen e padisë Pauliana kërkohet që veprimi juridik i goditur i debitorit
të bëhet pa efekt vetëm ndaj kreditorit dmth. Sendi që ka dalë nga pasuria e debitorit të kthehet në pasurinë e tij për
pagimin e detyrimit ndaj kreditorit. (psh. nëse debitori ia jep sendin personit të tretë, me padi Pauliana ky send i kthehet
përsëri debitorit). Padia shtrohet ndaj personit të tretë.

4.2 Veprimet që mund të kundërshtohen me Padinë Pauliana

Cdo veprim juridik me të cilin debitori pakëson pasurinë e tij në dëm të kreditorit (si punën juridike ashtu edhe veprimet
faktike të debitorit) .
Këtu bëjnë pjesë :
1 . veprimet faktike ;
2. veprimet juridike ( punët juridike të simuluara, mosveprimet, lëshimet, mardhëniet kontraktore, shprehja e njëanshme
e vullnetit).
Në të drejtën reale : kur bartet pronësia , sajimi i së drejtës së pengut ose hipotekës.
Në të drejtën trashëgimore- debitori nuk ka të drejtë të heqë dorë nga trashëgima sepse e pakëson pasurinë e tij.
Veprimi juridik që kundërshtohet quhet veprim i kundërshtuar.
Nuk mund të kundërshtohen : mospranimi i dhuratës (nuk shtohet as nuk zvogëlohet pasuria); punët juridike intiuta
personae (psh. revokimi i dhuratës). 3. Lëshimet …

4.3 Zhvillimi historik ??

4.4 Palët në contest me rastin e paraqitjes së padisë Pauliana
Palët në contest janë :
kreditori,
debitori dhe
personi i tretë.
Paditësi
Cdo subjekt që ka ndonjë kërkesë ndaj debitorit , pa marrë parasysh se kur është shkaktuar ajo dhe çfarë është sipas
natyrës së vet. Personi qe kundërshton veprimin e marrë nga debitori me personin e tretë quhet kundërshtues dhe është
paditës në kontest. Padinë pauliana mund ta paraqes : kreditori, trashëgimtarët e kreditorit, subjekti në të cilin ka ceduar
kërkesën kreditori (cesionari), si dhe sukcesorët singularë.
Kjo padi ngritet nga kreditori i thjeshtë (që nuk e ka siguruar kërkesen me peng apo hipotekë). Megjithatë edhe kreditori
që ka siguruar kërkesën me peng apo hipotekë mund të paraqes padinë Pauliana në qoftë se nga vlera e sendit të lërë
peng/hipotekë nuk mund të mbulohet tërë kërkesa e tij.
I padituri
Eshtë personi i tretë ose subjekti me të cilët debitori ka ceduar ndonjë porosi të vet.Person I tretë është ai person që ka
lidhur mardhënie me debitorin. Ndryshe ky person quhet i kundërshtuar i sulmit apo edhe i paditur.
Sipas LDM “ padia pauliana paraqitet kundër personit të tretë që ka ndërmarrë veprimin juridik ose në dobi të atij që
është ndërmarrë, si dhe kundër trashëgimtarëve univerzalë të personit të tretë “.
Kundër këtyre subjekteve mund të kryhet me sukses kundërshtimi nëse në çastin kur e ka marrë pasurinë e debitorit
kanë ditur se veprimi juridik i paraardhësit të tyre mund të kundërshtohet pra kanë qenë të pandërgjegjshëm. Në rast se I
padituri përmbush detyrimin, personi I tretë mund ti shmanget kundërshtimit.

4.5 Kushtet për suksesin e Padisë Pauliana

Që kreditori të ketë sukses ti kundërshtojë veprimet juridike të debitorit duhet të vërtetoj ekzistimin e tri kushteve :
1. Të dëmtohet kreditori ( dëmi ndaj kreditorit të jetë i vërtetë. Kreditori duhet të provojë se veprimi juridik i
ndërmarrë nga debitori ka për qëllim që ta dobësojë pasurinë e tij në dëm të tij. Konsiderohet se veprimi juridik është
ndëmarrë në dëm të kreditorit nëse për këtë ekzekutim debitori nuk ka mjete të mjaftueshme për përmbushjen e kërkesës
së kreditorit. Insolvenca e debitorit mund të provohet nëqoftëse përmbushja e detyrimit është tentuar të bëhet nga
pasuria e ngelur, por ajo paraqitet si e pamjaftueshme.

2. Qëllimi i debitorit për ta dëmtuar kreditorin (cnnsilium fraudis) - përkatësishë qëllimi për të pakësuar sasinë ose
vlerën e pasurisë së tij me anë të një veprimit juridik në dëm të kreditorit. Debitori duhet të jetë i vetëdijshëm se me
veprimin juridik pakësohet pasuria e tij dhe si pasojë dëmtohet e drejta e kreditorit duke mos pasur mundësi të
realizohet nga mundësisa që mbetet. Faji i debitorit nuk supozohet por kreditori duhet ta provojë atë. Nuk mund të
kundërshtohet veprimi I debitorit nëse : në pasurinë e tijë ka sende të mjaftueshme për realizimin e të drejtës së
kreditorit, pagimi që bën debitori për kreditorët e tij(pasi nuk paraqet qëllim për të pakësuar dhe për të dëmtuar
kreditorët e tjerë). Nëse veprimi I debitorit mirret nga përfaqsuesi I tij- ai është fajtor për dëmin e shkaktuar kreditorit.
Nëse lidhet kontrata nga autorizuesi është I nevojshëm faji I autorizuesit dhe I të autorizuarit.

3.Personi i tretë duhet të ketë dijeni për qëllimin e debitorin për ta dëmtuar kreditorin (Consientio fraudis)-
përkatësisht të ekzistojë pandërgjegjshmëria e personit të tretë. LMD kërkon këtë kusht tek disponimi i debitorit me
shpërblim. Te disponimi I debitorit pa shpërblim kjo nuk kërkohet ( në këtë rast preferohet që kreditori të përpiqet të
mënjanojë një dëm që i është shkaktuar atij me pakësimin e pasurisë së debitorit , kurse personi i tretë nuk ka dhënë
asnjë kundërshpërblim por vetëm heq dorë nga ai përfitim I cili nuk duhet të shkojë në dëm të kreditorit). Nëse personi i
tretë është në lidhshëmri familjare me debitorin supozohet se ka qenë I njohur me faktin se debitori ndërmerr veprimin
për ti shkaktuar dëm kreditorit. Ky supozim ekziston deri në momentin sa nuk vërtetohet e kundërta. Në këtë rast barra e
të provuarit lidhur me qëllimin e debitorit I takon personit të tretë(familjar) që ka kryer veprimin e jo kreditorit.

4.6 Efektet juridike të kësaj padie

Qëllimi – mbrojtja e interesit të kreditorit duke I kundërshtuar veprimet e debitorit. Efekti themelor i Padisë Pauliana
është qe veprimi juridik I debitorit të zhvlerësohet vetëm ndaj kreditorit dhe vetëm aq sa do të nevojitej që ajo të jetë e
ngelshme. Vepra juridike pra nuk anulohet, ajo ngelë e vlefshme por efektet e saj suspendohen per të paguar kërkesën e
kreditorit.
Efektet juridike të Padisë Pauliana shprehen në :
1 .Mardhëniet e kreditorit dhe personit të tretë ( ku personi I tretë detyrohet të kthejë në pasurinë e debitorit atë që e
ka marrë prej tij që të paguhet kreditori për kërkesat e veta. Personi I tretë si rregull përgjigjet si posedues
pandërgjegjshëm(njejtë edhe trashëgimtari i tij) dhe ka për detyrë të kthej sendin e marrë dhe frytet e nxjerra prej tij);

2. Mardhëniet e debitorit dhe të personit të tretë : ( Në rast se personi I tretë ia ka dorzuar ia ka dorëzuar kreditorit
sendin të cilin e ka realizuar nga debitori me veprimin juridik të kundërshtuar, debitori ka për detyrë kompenzimin sipas
rregullave të evikcionit. Nëse personi I tretë ia ka bërë pagesën kreditorit por e ka mbajtur sendin, do të paraqitet
subrogimi personal ( ku personi I tretë paraqitet në vend të kreditorit dhe ka ndaj debitorit ato të drejta sikur para
paraqitjes së padisë )
4.7 Afati i paraqitjes së Padisë Pauliana

Padia për kundërshtimin e veprimeve juridike të debitorit mund të paraqitet në afatin prej1 viti për disponimet me
shpërblim , kurse për disponimet pa shpërblim afati I ngritjes së padisë është 3 vjet.Keto afate janë prekluzive dhe
kalimi I tyre nënkupton humbjen e të drejtës për ushtrimin e Padisë Paulina.
Afati 1 vjeqar fillon të rrjedh nga dita kur debitori ka ndërmarrë veprimin juridik ndaj kundershtarit të parë të sulmit
(personit të tretë).
Afati 3 vjeqar I ngritjës së Padisë Pauliana përfshin vetëm dispoonimet pa shpërblim të debitorit që bën me pasurinë e
vet dhe fillon të rrjedh prej castit të ndërmarrjes së veprimit e deri në castin e paraqitjës së kësaj padie.

K6. Ndërrimi I subjekteve në mardhëniet e detyrimeve

Nevoja e zhvillimi të qarkullimit juridik ka kuështëzuar mundësinë e ndërrimit të subjekteve në detyrim , që ajo të
mbetet sipas përmbajtjes mardhënie e njejtë e detyrimit. Nderrimi i subjekteve mund të bëhet si në anën e kreditorit
ashtu edhe debitorit. Kur ndërrohet personaliteti I kreditorit n MJC-të detyrimit do të ekzistojë cedimi dhe bartjet e
kontratës, kurse kur ndërrohet debitori do të ekzistojë marrja e borxhit(acceptilatio) dhe dërgimi ( asignacioni).

Ndërrimi I personalitetit të kreditorit

Bartja e kërkesës- Cedimi
1. Nocioni dhe kushtet e bartjës së kërkesës- Cedimit
Cedimi- ndërrim I kreditorit me c’rast në vend të tij paraqitet kreditori I ri në bazë të marrveshjës mbi cedimin të
lidhur midis kreditorit dhe personit të tretë ku kërkesa ekzistuese I bartet atij subjekti. Subjektet : Bartësi i
kërkesës- kreditori I vjetër (cedenti), marrësi I kërkesës kreditori I ri (cesionari), dhe debitori (cesus)
1.2 Lënda e cedimit
Është kërkesa e brendshme ( kërkesë para, dorëzimi i ndonjë sendi dhe kërkesat nga bërja). Lënda e cedimit që
bartet përfshinë : kërkesën kryesore dhe atë akcesore( hipoteka, pengu, kushti penal etj). Kërkesat të cilat nuk mund
të cedohen janë ato 1.(personale) : e drejta e mbajtjes,ushqimit, e sigurimit personal, e drejta e parablerjes, etj ) 2.
Kërkesat për të cilat kreditori dhe debitori janë marrur vesh ( pactum de non credendo). Kërkesat që janë të ndaluara
me ligj (kur ndalohet bartja e shpërblimit të dëmit në formë rente); 3. Kërkesa e shpërblimit të dëmit jomaterial e
cila nuk është pohuar me vendimin e plotfuqishëm gjyqësor.
1.3 Baza e cedimit
Cedimi krijohet në bazë të : kontratës, testamentit , ligjit, vendimit gjyqësor.
Bazë e cedimit mund të jetë : pagimi i borxhit të kreditorit(cedentit), kreditorit të ri(cesionarit) ose kreditimi i
cesionarit nga ana e cedentit dhe qëllimi i bamirsisë së cedentit nga cesionari (animus donandi).
Bartja e kërkesave bëhet – ex lege (psh. kur dorzani e paguan borxhin në vend të debitorit kryesor, kërkesa I kalon
dorëzanit). Cedimi mund të bëhet me vendim gjyqësor në procedurën e përmbarimit ( duke sekuestruar kërkesën e
debitorit ndaj personit të tretë dhe duke e bartur nga kreditori te debitori).

1.4 Kushtet e cedimit

Për të ekzistuar cedimi duhet që :
të lidhet kontrata ndërmjet kreditorit të vjetër dhe atij të ri, për kontratën e lidhur të njoftohet debitori(cesusi),
kërkesa duhet të jetë e bartshme (me para, bërje , por nuk mund të jenë kërkesat që janë nga ndonjë mosbërje).

1.5 Efektet e cedimit

Shprehën në mardhëniet ndërmjet
1.cedentit(kreditori) dhe cesusit(debitori)
2.cesionarit (kreditorit të ri ) dhe cesusit(debitorit) dhe
3. Cedentit(kreditorit) dhe cesionarit (kreditorit të ri).

1.5.1 Mardhëniet midis cedentit dhe cesusit

Cilësinë e kreditorit të vjetër e merr kreditori I ri të cilit debitori është I detyruar tia përmbush detyrimn.

1.5.2 Mardhëniet midis kreditorit të ri dhe debitorit.

Kreditori i ri i fiton të gjitha të drejtat që ka pasur kreditori I vjetër ndaj debitorit. Pozita e debitorit nuk ndryshohet
(ka të drejtë t’ia paraqes kreditorit të ri si kundërshtimet objective edhe ato subjective të cilat ia ka paraqitur
kreditorit të vjeter). Ai ka të drejtë : të paraqes kundershtimin për kompensim, për mosekzekutim të kontratës dhe
kundërshtimin për parashkrim.

1.5.3 Mardhëniet e cedentit dhe cesionarit

Bazë e mardhënies së tillë : kontrata e shitjës, huasë, dhuratës. Nëse kërkesa është ceduar me shpërblim ( cedenti=
shitës, ndërsa cesionari= blerës). Nëse kërkesa është ceduar pa shpërblim ( cedenti= dhuratëdhënës kurse cesionari=
dhuratëmarrës).

1.6 Rastet e veçanta të cedimit

1.6.1 Blanko Cedimi (cesio) –

Cedenti nuk e cek cesionarin (kreditorin e ri) andaj cesionari këtu veq është I caktuëshem.

1.6.2 . Cedimi fiduciar

Cedenti ia cedon kërkesën tjetrit si fiduciarit të vet, pra subjektit në të cilin ka besim.
Ekzistojnë tri raste të këtij (cedimi)
1. në vend të përmbushjes-;
2. për inkasim (incaso cesio) e ;
3. për sigurim- cedimi i kërkesës së cesionarit ndaj cedentit

1.6.3 Cedimi pa njoftim

Ku kreditori e bartë kërkesën e vet me anë të kontratës ndaj personit të tretë pa e njoftuar debitorin(në këtë rast
debitori eende është borxhli i kreditorit të vjetër dhe vetëm atij duhet t'ia bëjë pagimin e borxhit).

1.6.4 Cedimi i letrave me vlerë të prurësit

Me dorëzimin e letrës me vlerë të prurësit bartet edhe kërkesa e shënuar në të. (kërkesa është e lidhur me vetë
letrën).

1.6.5 Cedimi ligjor

Vjen në shprehje si psh. kur dorëzani e përmbush detyrimin në vend të debitorit kryesor, ai vjen në vend të
kreditorit, kur kundërshtari i sulmimit në Padinë Pauliana paguan, vjen në vend të kreditorit të vjetër dhe kërkon
kërkesën nga debitori kryesor .

1.6.6 Cedimi gjyqësor

Cedimi bëhet me vendim gjyqësor pavarsisht nga vullneti i bartësit të kërkesës.( në rastet kontestimore kur ndahet
pasuria e trashëgimtarëve).

2.Bartja e kontratës
Është kur ceduesi në kontratën e dyanshme detyruese ia bartë personit të tretë (marrësit) të drejtat dhe detyrat e veta
që i përkasin nga kjo kontratë, kurse marrësi e pranon këtë duke u bërë titullar i atyre të drejtave dhe detyrimeve të
bartësit si palë kontraktuese. Bartja e kontratës mund të bëhet me ligj ( në rastet e sukcesionit universal ligjor- kur
vdes ndonjë palë kontraktuese -vjen trashëgimtari) dhe në bzë të kontratës.

2.2 Kushtet për bartjen e kontratës (së dyanshme)

a. duhet të lidhet kontrata e dyanshme, pala tjeter kontraktuese të japë pëlqimin që në vend të bashkkontraktuesit të
vijë personi i tretë tek të cili është bartur kontrata, të drejtat dhe detyrat që barten të jenë të bartshme, të ekzistojë
marrveshja e bartësit dhe personit të tretë për bartjen e kontratës, pëlqimi i bartjës së kontratës të bëhet në formën e
paraparë me ligj.

2.3 Efektet juridike të bartjes së kontratës

Shprehen në të drejtat dhe detyrat e marrësit dhe bartësit të kontratës. Marrësi kalon në vend të bartësit (bëhet palë
 kontraktuese, ka të drejtën e përmbushjes së kontratës zgjidhjen e saj dhe shpërblimin e dëmit). Në këtë rast bartësi
më nuk është palë kontraktuese dhe pala tjetër ka të drejtë të kërkëojë nga marrësi përmbushjen e detyrimit.

K.II. Ndërrimi i debitorit

1. Marrja e borxhit (acceptilatio)
1.1 Nocioni i marrjes së borxhit
Ndërrimi i subjektit pasiv të vjetër me një të ri në marrëdhënien e njëjtë të detyrimit me pëlqimin e kreditorit. Si bazë e
marrjes së borxhit mund të jetë përmbushja e ndonjë detyrimi të marrësit të borxhit ndaj debitorit të vjetër ose marrja e
borxhit me shpërblim ose mund të jetë si bazë dhurata.

1.2 Kushtet e marrjes së borxhit

1. Të lidhet kontrata mes debitorit të vjetër dhe marrësit të borxhit mbi kalimin e borxhit (me gojë, me shkrim, direkt ose
tërthorazi); 2. Të japë pëlqimin kreditori (element konstituiv); 3. Borxhi duhet të jetë i bartshëm (të mos jetë i lidhur për
personalitetin si psh detyra e mbajtjes, e drejta e ushqimit, etj).

1.3 Efektet e marrjes së borxhit

a. Mes debitorit të vjetër dhe kreditorit: si rregull debitori i vjetër lirohet nga detyrimi ndaj kreditorit të vet përveç nëse
debitori i ri ka qenë insolvent dhe kreditori për këtë nuk ka ditur e as që ka pasur mundësi të dijë.
b. Mes debitorit të ri dhe kreditorit: debitori i ri merr pozitën e debitorit të vjetër pra atij i kalojnë të gjitha detyrimet e
debitorit të vjetër si dhe të gjitha të drejtat (kundërshtimet që ka mundur ti paraqesë, etj).
c. Mes debitorit të vjetër dhe debitorit të ri: Debitori i vjetër lirohet nga detyrimi ndërsa i riu vjen në vend të debitorit të
vjetër. Kreditori ka të gjitha të drejtat ndaj debitorit të ri që i ka pasur ndaj të vjetrit.

1.4 Hyrja në borxh (intercessio cumullativa) dhe marrja e përmbushjes

Marrja e borxhit duhet të dallohet nga hyrja në borxh dhe marrja e përmbushjes. Hyrje në borxh është kur një person i
tretë detyrohet ndaj kreditorit se do t’ia përmbushë detyrimin që debitori ka ndaj tij. Në këtë rast i treti dhe kreditori
lidhin kontratë. Ndërsa marrja e përmbushjes është kur bëhet me anë të kontratës mes debitorit dhe një personi të tretë
me të cilin ky detyrohet ndaj debitorit që të përmbushë detyrimin e vet ndaj kreditorit të tij, psh me përmbushjen e
detyrimit të blerësit nga kontrata me shitjen me pagesë në rata.

2.Dërgimi (Asignatio)
2.1 Nocioni i asignacionit
Asignacioni=deklaratën e një subjekti që quhet asignant me të cilën dërgon dhe autorizon personin tjetër që quhet
asignat që në llogari të asignantit të përmbushë prestimin e caktuar ndaj personit të tretë që quhet asignatarë. Asignanti
është debitori i vjetër, asignati është debitori i ri ndërsa asignatari është kreditori. Lëndë e asignacionit mund të jenë
paratë, letrat me vlerë (kambiali, çeku, letrat e kredisë, etj). Asignacioni mund të ketë baza të ndryshme të krijimit sepse
në një rast asignani dëshiron t’i sjellë dobi asignatarit (causa donandi) ose dëshiron të kreditojë (causa credendi) ose të
paguajë ndonjë borxh të vetin (causa solvendi). Asignacioni mund të paraqitet si: a. Mjet kredie-sepse asignanti mund t’i
sigurojë hua asignatarit për vetë në barrë të asignantit. b. Mjet i tërthortë pagese-sepse në një pagesë mund të shuhen dy
marrënie detyrimi, psh nëse asgnanti është kreditor i asignatit ashtu që ai detyrimin e vet do ta përmbushë duke e
autorizuar asignatarin për të marrë pagesën nga asignanti me ç’rast shuhet kërkesa e asignantit ndaj asignatit.

2.2 Kushtet e asignacionit:

1. Të ndërrohet ose ndryshohet marrëdhënia e detyrimit;
2. Të bëhet subrogimi personal i detyrimit;
3. Kërkesa që bartet të jetë e bartshme.

2.3 Efektet e asignacionit:

a. Marrëdhënia mes asignantit dhe asignatit-quhet edhe marrëdhënie mbulimi dhe konsiston në arsyen e vërtetë pse
asignanti duhet t’i kryejë ndonjë veprim asignatarit.Asignati kryen pagesën si debitor i asignantit.
b. Marrëdhënia mes asignantit dhe asignatarit- quhet edhe marrëdhënie e valutës dhe konsiston në arsyen se pse
asignatarit i kryhet pagesa na asignanti përmes asignatit. Asignanti është debitor i asignatarit dhe me dhënien e dërgimit
ai lirohet prej borxhit ndaj tij. Pra me ndihmën e marrëdhënies së mbulimit shuhet kjo marrëdhënie.

c. Marrëdhënia e asignatit dhe asignatarit-asignati nuk mund t’i paraqesë asignatarit kurfarë kundërshtimi nga
marrëdhënia e mbulimit dhe nga marrëdhënia e valutës sepse marrëdhënia e tij krijohet pavarësisht nga ato të
mëparshmet. E drejta e asignatarit që të kërkojë përmbushjen e veprimit të caktuar parashkruhet në afatin njëveçar.

2.4 Llojet kryesore të asignacionit

a. Asignacioni i plotë: kur për asignacionin jepin pëlqimin të gjitha subjetketet (asignanti- konsituiv, asignati, asignatari).

b. Asignacioni jo i plotë: kur për asignacionin nuk ka pëlqim nga të gjithë subjektet.

c. Asignacioni titullar: kur asignanti e dërgon asignatin për t’i paguar diçka asignatarit aq sa asignati është i detyruar për
t’ia paguar asignantit.
d. Asignacioni abstrakt: sepse marrëdhëniet asignati-asignatarë janë marrëdhënie abstrakte sepse mes këtyre të dyve
para pranimit të asignacionit nuk ka ekzistuar marrëdhënia e pavarur sipas ndonjë baze juridike por marrëdhënia e tyre
është krijuar kur kanë dhënë pëlqimin për asignacion.

e. Asignacioni në formë të letrës së prurësit: kur asignacioni bëhet mes poseduesit të letrës dhe bartësit të letrës.

f. Asignacioni në formë të letrës sipas urdhërit: dërgimi me shkrim që është me para, letër me vlerë ose send i
zëvendësueshëm mund të jepet me dispozitë “sipas urdhërit” nëse asignanti është subjekt që merret me veprimtarinë
ekonomike dhe nëse ajo që duhet përmbushë hyn në suazat e asaj ”veprimtarie”.

P.VII. Shuarja e marrëdhënieve të detyrimit

Pas realizimit të qëllimit marrëdhëniet e detyrimit shuhen.
Mënyrat e shuarjes së tyre ndahen në dy grupe:
1. Me vullnetin e palëve- përmbushja, kompensimi, falja e borxhit, përtërirja, konfodimi dhe skadimi i kohës.
2. Kundër vullnetit të palëve- pamundësia e përmbushjes, vdekja, parashkrimi dhe sipas urdhërit të ligjit.

K.I Mënyrat vullnetare të shuarjes së detyrimeve

1. Shuarja e detyrimeve me përmbushje (ekzekutimi, pagesa)

Përmbushja e detyrimit e ka kuptimin e pagesës ose të ekzekutimit (solutio). Përmbushje e detyrimit do të thotë realizim
i prestimit që është objekt i marrëdhënies së detyrimit. Që të shuhet detyrimi me anë të pagesës (dorëzimin e sendit, etj)
duhet të përmbushen kushtet e caktuara.
Këto kushte janë:
a. Debitori të ketë ndërmarrë veprime të caktuara me qëllim që të bëhet përmbushja e detyrimit (causa solvendi) dhe të
lirohet nga detyrimi;
b. Që veprimin ta ketë përmbushur përmbushur personalisht debitori ose personi i autorizuar i tij;
c. Që pagesa të jetë përmbushur ose ekzekutuar për kreditorin ose personin e autorizuar të tij; dhe
d. Veprimi të jetë ekzekutuar në mënyrë të rregullt në pikëpamje të kohës, mënyrës dhe vendit, ashtu si janë marrë vesh
kreditori dhe debitori.

1.2 Subjektët e pagesës:Subjekti që paguan borxhin (solvensi)-debitori dhe ai që i bëhet pagesa (accipiensi)-kreditori.

a. Subjekti që ekzekuton pagesën: quhet pagues. Pagesën e kryen personalisht ose përmes përfaqësuesit të vet. Për t’u
bërë në mënyrë të plotfuqishme debitori duhet të ketë aftësi të plotë punuese (përveç nëse ekzistimi i detyrimit është i
padyshimtë dhe nëse ka arritur afati për përmbushjen e tij, sepse kjo do të ishte në vet interesin e tij). Detyrimi është i
padyshimtë nëse nuk është i pavlefshëm, fiktiv ose i pamundshëm. Shtyerja e pagesës mund të sjellë krijimin e detyrave
të reja siç: pagesa e kamatës dhe shpenzimet e procedurës para gjyqit. Në detyrimet intuitu personae debitori duhet
personalisht ta bëjë pagesën psh në kontratën mbi veprën debitori t’i qepë rrobat, pikturojë veprën, etj. Përveç debitorit
pagesën mund ta bëjë edhe ndonjë subjekt tjetër në vend të tij nëse ka interes juridik për ekzekutimin e detyrimit. Këta
subjektë janë: dorëzani, pronari i sendit të luajtshëm të dhënë peng ose sendit të paluajtshëm në formë të hipotekës dhe
kundërshtari i përzierjes në Padinë Pauliana. Kreditori detyrohet të marrë pagesën nga këta subjektë që kanë ndonjë
interes juridik për përmbushjen e detyrimit edhe nëse vet e kundërshton atë përmbushje. Pagesën mund ta bëjë edhe
personi i tretë që nuk ka ndonjë interes për përmbushjen e detyrimit (kreditori detyrohet ta pranojë, debitori mund të japë
pëlqimin para, gjatë ose pas përmbushjes së detyrimit.

b. Pagesa me subrogim: Nëse personi i tretë e bën pagesën dhe e zë vendin e kreditorit të paguar do të ekzistojë rasti i
pagimit me subrogim (ndërrim). Subrogimi e ka domethënien e ndërrimit dhe mund të jetë i dyllojshëm: real dhe
personal. 1. Subrogimi personal:paraqet ndërrimin e personalitetit të kreditorit kur dorëzani e ekzekuton detyrimin dhe
ai vjen në vend të kreditorit kurse pozita e debitori fare nuk ndryshohet. 2. Subrogimi real: kur ndërrohet lënda, sendet e
pagesës. Pagimi me subrogim mund të krijohen në dy mënyra: a. sipas urdhërit të ligjit (ex lege) dhe 2. me vullnetin e
paguesit (ex contractus). a. Subrogimi ligjor (ex lege):kur krijohet në bazë të dispozitave ligjore. Kur dorëzani, pronari i
sendit ose kundërshtari në Padinë Pauliana kryen pagesën sipas vet ligjit. b. Subrogimi kontraktor (ex contractus):
krijohet me lidhjen e kontratës ndërmjet kreditorit dhe paguesit të detyrimit. Pëlqimi i kreditorit nuk është i
domosdoshëm sepse pozita e tij këtu nuk ndryshon. Në këto raste të subrogimit të paguesit të drejtat e kreditorit
krijohen në momentin e pagesës. c. Subrogimi me rastin e përmbushjes së pjesshme: të kërkesës së kreditorit mbi
paguesin kalojnë të drejtat akcesore me të cilat sigurohet përmbushja e kësaj kontratës, vetëm nëse nuk janë të
nevojshme për përmbushjen e pjesës së ngelur të kërkesës së kreditorit. Mjetet e provës në subrogimin e pjesshëm në
bazë të pagesës së pjesshme po që se ka mundësi e ndan atë me paguesin dhe me kreditorin në proporcion me vëllimin e
të drejtave të tyre. Nëse një gjë e tillë nuk është e mundur, kreditori këto mjete të provës ia dorëzon paguesit, duke
dhënë edhe mjetet e sigurimit sic janë: kaucioni, letrat me vlerë, deklarata e dorëzanit, etj.

c. Subjekti të cilit i bëhet pagesa: Pagesa i bëhet kreditorit ose të autorizuarit të tij. Pagesa duhet medoemos t’i bëhet
kreditorit ose personit të caktuar me ligj, me vendim gjyqësor, me kontratën mes kreditorit dhe debitorit ose nga ana e
vetë kreditorit. Për të marrë pagesën të plotfuqishme, kreditori duhet të ketë aftësi të plotë punuese. Pagesa mund t’i
bëhet edhe personit të tretë në këto raste: a. Nëse debitori dhe kreditori merren vesh ashtu psh banka nga e cila ka marrë
hua kreditori; b. Nëse është caktuar sipas ligjit psh poseduesit e paligjshëm të letrës me vlerë; c. Nëse është caktuar me
vendim gjyqësor; d. Nëse është caktuar nga vetë kreditori (psh me asignacion); e. Nëse personi i tretë është cedent kurse
debitori nuk është i njoftuar për cedimin; f. Nëse kreditori më vonë e paraqet pagimin për personin e tretë.

1.3 Deponimi i borxhit

Deponim i borxhit=kur debitori në mënyrë të plotfuqishme ta bëjë pagesën në gjykatë dhe të konsiderohet sikurse t’ia
kishte bërë vetë kreditorit. Për t’u bërë deponimi i borxhit duhet të plotësohen këto kushte: a. kreditori duhet të jetë në
vonesë me marrjen e borxhit; b. nuk dihet se ku është debitori; c. kreditori është i panjohur; c. kreditori është me paaftësi
për të vepruar dhe nuk e ka përfaqësuesin e vet; d. sendi është i luajtshëm i cili mund të ruhet lehtë (paratë, letrat me
vlerë, sendet e çmueshme, etj); e. të njoftohet kreditori nëse di për vendbanimin e tij. Përvec deponimit të rregullt në
gjykatë ekziston edhe deponimi duke ia dhënë sendin subjektit tjetër e ky quhet deponim me ndërmjetësim-sekuestrim.

1.4 Lënda e pagesës

Ajo të cilën debitori ia ka borxh kreditorit. Lënda e pagesës mund të përbëhet nga dorëzimi i një sendi, kryerja e një
pune, veprimi të caktuar, dhënia e sasisë së caktuar të parave, nga mosveprimi ose pësimi. Përmbushja e lëndës së
detyrimit-përmbushja e plotë; Përmbushja e detyrimit gjenerik-kualiteti, cilësia, sasia.
1.5 Zëvendësimi i borxhit (datio in solutum): kur palët merren vesh që në vend të lëndës së borxhit (psh veturës)
debitori t’ia dorëzojë lëndë tjetër, shumën e parave në vlerë të njejtë. Kjo quhet edhe surogatin i përmbushjes.
1.6 Dhënia për përmbushje (datio pro solvendo): psh debitori ia dorëzon kreditori veturën e vet që ta shesë dhe që me
shumën e marrë ta realizojë kërkesën e vet, kurse pjesën e mbetur të cmimit t’ia kthejë debitorit.
1.7 Koha e pagesës:afati kohor brenda të cilit duhet përmbushur detyrimi. Nëse e caktojnë me marrëveshje palët ky afat
quhet i kontraktuar. Afati i caktuar mund të jetë apsolut-kur është fiksuar në kalendar, dhe relativ-nëse lidhet me ndonjë
ngjarje të caktuar psh pas 3 muajve pas martesës së kreditorit. Përndryshe nëse palët nuk e kanë caktuar afatin e pagesës
atë e bën ligji. Poashtu përmbushja e detyrimit mund të bëhet edhe para afatit nëse plotësohen këto kushte: a. afati është
i caktuar në kontratë; b. afati është në llogari të debitorit; c. debitori duhet të ketë të drejtë të mos e shfrytëzojë këtë
veprim në pak kohë.
1.8 Vendi i pagesës: Për sendet e paluajtshme (lex rei sitae). Për sendet e luajtshme (vendi ku është lidhur kontrata).
Detyrimet me para përmbushen në vendin ku kreditori e ka vendimin e në mungesë të vendbanimit/vendqëndrimin e tij.
1.9 Vërtimi i pagesës: deftesa e pagesës=pagesa e plotfuqishme.
1.10 Llogaritja e përmbushjes (imputacioni): kur mes palëve ka më shumë marrëdhënie të detyrimit. Nëse nuk
ekziston marrëveshja do të zbatohen këto rregulla: a. Së pari kërkesat e arritura sipas rradhës për përmbushje; b. nëse
kanë arritur njëkohësisht, së pari ato më pak të sigurta për kreditorin e nëse sigurimi është i njejtë atëherë së pari ato që
janë barrë më e madhe për debitorin. c. Nëse janë të barabarta në të gjitha aspektet përmbushen proporcionalishit.

K.II. Shuarja e detyrimit me kompensim 1. Nocioni i kompensimit

Mënyrë e shuarjes së dy detyrimeve reciproke dhe të njëllojta gjer në shumën e detyrimit më të vogël. Pra debitori bëhet
kreditor i kreditorit të tij. Në kompensim marrin pjesë së paku dy subjekte: ai që realizon kompensimin dhe ai me të cilin
realizohet kompensimi.
2. Kushtet e kompensimit: që të ekzistojnë kërkesat reciproke (të mos jetë personi i tretë debitor/kreditor-detyrimet
solidare janë reciproke); të ekzistojnë kërkesat e njëllojshme(baza mund të jetë e ndryshme por duhet të mos jenë sende
res in specie dhe të mos jenë lëndë të ndryshme); të ekzistojnë kërkesat likuide-të vërteta (kontratat të jenë të ligjshme
dhe jo të pavlefshme) dhe që të ekzistojë kërkesa e arritur (të arrijnë kërkesat për përmbushje).
3. Rastet ku nuk mund të bëhet kompensimi: a. kur palët merren vesh se disa kërkesa nuk mund të
rrafshohen(kompensohen); lëndët e kërkesave janë të atilla që smund të kompensohen; kërkesat e sendeve që i janë
dhënë debitorit për ruajtje ose shërbim ose që debitori i ka ndaluar në mënyrë të paligjshme; kërkesat e shpërblimit të
dëmit të shkaktuar; kërkesat që rrjedhin nga shkaktimi doloziv i dëmit; kërkesa që rrjedh nga detyrimi ligjor për mbajtje.
4. Mënyrat e kompensimit: 1. Kompensimi kontraktor-kur debitori dhe kreditori lidhin kontratë për kompensimin e
kërkesave të tyre me crast parashohin format e rrafshimit, kushtet, etj. 2. Kompensimi ligjor-caktohet me ligj, është mjet
dhune për inkasimin e borxhit dhe bëhet pa dijenin e palëve. 3. Kompensimi gjyqësor: me vendim gjyqësor.
5. Efekti i kompensimit:efekti kryesor shprehet në shuarjen e detyrimeve ekzistuese mes palëve. Kompensimi nuk
mund të bëhet në dëm të personave të tretë. Me komensim të kërkesës kryesore shuhet ajo akcesore (peng, hipotek, etj).

K.II Shuarja e detyrimeve me faljen e borxhit 1. Nocioni i faljes së borxhit

Falja e borxhit nënkupton deklaratën e kreditorit se vullnetarisht heq dorë nga të drejtat e tij ndaj debitorit me c;rast ky I
fundit lirohet nga detyrimet e tij.Për faljen e borxhit është e domosdoshme të jepet deklarata e pëlqimit edhe e debitorit
edhe e kreditorit. Kjo sepse nëse s’ekziston deklarata e debitorit atëherë kjo nuk paraqet falje të borxhit por vetëm
premtim të njëanshëm të kreditorit se nuk do t’I kërkojë debitorit pagesën pactum de non petendo.

2. Llojet e faljes së borxhit

Sipas pjesëmarrjes së kreditorëve kemi
falje individuale (1 kreditor 1 debitor) dhe
kolektive (shumë kreditor 1 debitor).
Sipas vëllimit të faljes dallojmë falje të plotë (tuto kompleto) dhe falje të pjesshme (vetëm një pjesë të borxhit).

3. Efekti i faljes së borxhit

Në rast të faljes shuhet kërkesa në tërësi, si ajo kryesore edhe ajo akcesore.Te falja e pjesshme kontrata akcesore shuhet
proporcionalisht.Te efektet solidare, me faljen in rem fallen të gjithë debitorët ndërsa me faljen intuitu personae falja
përfshin debitorët përkatës ndërsa për tjerët kërkesa mbetet në fuqi.Ska efekt ndaj personave të tretë.

KIV Shuarja e detyrimeve me përtërirje (novatio)

1. Nocioni i përtërirjes

Kur palët merren vesh që detyrimin ekzistues të plotfuqishëm ta zëvendësojnë me tjetrin i cili dallon nga i vjetri si për
nga lënda edhe nga baza.Novatio mund të kuptohet nëdy mënyra: si formë e shuarjes së detyrimit dhe si formë e krijimit
të një detyrimi të ri.Dallon nga ndërrimi i përmbushjes (datio in solutum) ku debitori në një detyrim të njëjtë me
përmbajtje të caktuar jep dicka dhe lirohet përfundimisht nga detyrimi. Ndërrimi i përmbushjes është përmbushje e
detyrimit ndërsa përtëritja nuk është përmbushje por shuarje e detyrimit të vjetër dhe krijim të detyrimit tëri.

2. Kushtet e përtëritjes (novatio):1. Të ekzistojë detyrimi I vjetër I vlershëm; 2. Të ekzistojë detyrimi i ri i vlershëm3.
Të ekzistojë dallimi mes detyrimit të vjetër dhe tëri; 4. Të ekzistojë qëllimi I palëve për të kryer përtëritjen.

3.Efekti i përtërirjes:shuhet detyrimi i vjetër krijohet i riu. Kontrata akcesore shuhet (ndjek fatin e kontratës kryesore).

KV. Bashkimi i kërkesave dhe borxhit-konfodimi

1. Nocioni i konfodimit
Nëse i njëjti subjekt bëhet edhe kreditor edhe debitor në marrëdhënien e njëjtë të detyrimit, detyrimi do të shuhet sepse
askush nuk mund t’i ketë borxh vetvetes- nemo contra se obligasse videtur.

2. Rastet kur nuk mund të shkaktohet konfodimi:

1. Kur dorëzani bëhet kreditor detyra e dorëzanit nuk shuhet;
2. Detyra e regjistruar në librin public nuk shuhet me konfodim kur bëhet regjistrimi i fshirjes;
3. Nëse cenohen të drejtat e personave të tretë (pengu, e drejta e gëzimit të fryteve, etj);
4. Kur letra e prurësit gjendet në duart e dhënësit të saj (botuesit).
5. Për kreditorët e trashigimlënësit;
6. Kur marrësi i sendit të ngarkuar me hipotekë paguan kreditorin e hipotekuar.Në këtë rast hipoteka vazhdon të
ekzistojë por tani në llogari të tij.

KVI Shuarja e detyrimeve me skadimin (kalimin) e kohës

1. Nocioni i skadimit të kohës
Si rregull është mënyrë vullnetare e shuarjes por mund të bëjë pjesë edhe në mënyrat e shuarjes kundë vullnetit. Si raste
kryesore konsiderohen:
1. Kontrata mbi marrëdhënien e nënqiragjinjëve që lidhet në afat prej 2 viteve dhe pas skadimit të këtij afati detyrimi
shuhet;
2. Lënësi ia lë detyrimin trashigimtarit me legatë që t’i paguajë ndonjë subjekt 1000 euro për cdo muaj deri sa të arrij
moshën madhore.

KVII. Mënyrat e shuarjes së detyrimeve kundër vullnetit të subjektëve

1. Vdekja e subjektëve
Si rregull vdekja e subjektit nuk shkakton shuarjen e detyrimin por kalimin e detyrimit te trashigimtarët. Mirpo
përjashtim bëjnë detyrimet intuitu personae (kontrata mbi autorizimin, ortakërinë, mbajtjen e përjetshme, mbi veprën,
detyra e shpërblimit të dëmit jomaterial, etj).

2. Shuarja e detyrimeve me urdhërin e ligjit

Sipas urdhërit të ligjit shuhen detyrimet kontraktore por mund të anulohen edhe detyrimet e krijuara psh nga letrat e
prurësit. Psh kontrata mbi shfrytëzimin e banesës mund të shuhet nëdy raste: a. Nëse titullari i të drejtës për banesë pa
shkaqe të arsyeshme nuk hyn në banesë në afat prej 30 ditësh nga dita e lidhjes së kontratës dhe b. nëse ndërtesa duhet të
rrënohet me vendim të organit kompetent.

3. Shuarja e detyrimeve me denoncim

Kur koha e zgjatjes së marrëdhënies së borxhit nuk është caktuar atëherë secila palë mund të ndërprejë marrëdhënien me
denoncim Psh kontrata mbi qiranë.
 4. Pamundësia e përmbushjes
Pamundësia e përmbushjes ekziston kur pas çastit të krijimit të detyrimit është paraqitu ngjarja që ian bën të
pamundshme debitorit që t’i përmbushë detyrimet e veta. Kjo sjell shuarjen e detyrimit (kundër vullnetit të palëve).
4.1 Llojet e pamundësisë së përmbushjes (pamundësia): a. Fizike; b. juridike; c. objektive; d. subjektive; e.fillestare;
f. e plotë; g. e pjesshme. (kemi fol më herët për këto….).
4.2 Kushtet e pamundësisë: 1. Të shkaktohet pamundësia e përmbushjes pas castit të krijimit të detyrimit dhe të mos
jetë shkaktuar me fajin e debitorit por vis major (që dtth se ngjarjen që janë parashikuar po që se do të ndodhnin nuk do
të shkaktohej pamundësia).
4.3 Efektet e pamundësisë së përmbushjes: te pamundësia e plotë detyrimi shuhet ipso facto në tërësi ndërsa te
pamundësia e pjesshme debitori lirohet nga detyrimi vetëm për pjesën e pamundshme për t’u përmbushur.

5. Parashkrimi
5.1 Nocioni i parashkrimit
Parashkrimi=humbja e mundësisë juridike që me anë të padisë të kërkohet përmbushja e detyrimit pas skadimit të afatit i
cili është përcaktuar me ligj. Pra me parashkrim nuk humbet e drejta në tërësi por vetëm mundësia e realizimit të së
drejtës me anë të mjeteve të dhunës.
Parashkrimin gjykata nuk e merr parasysh ex officio por pala e interesuar duhet të thirret në të. Me parashkrimin e
detyrimit kryesor shuhen edhe detyrimet akcesore. Si rregull nuk mund të parashkruhen të drejtat reale por vetëm ato të
detyrimeve (përvec e drejta e mbajtjes si detyrim ligjor dhe e drejta që të ndahen sendet e përbashkëta).

5.2 Koha e parashkrimit

Koha është elementi kryesor i parashkrimit. Llogaritja e afateve bëhet sipas ditëve, javëve, muajve dhe viteve.

5.3 Afatet e parashkrimit

LMD ka paraparë afatin e përgjithshëm dhe afatet e vecanta për disa lloje të kërkesave. Nëse për kërkesat përkatëse nuk
është paraparë afati i vecantë atëhere vlen afati i përgjithshëm.

a. afati i përgjithshëm: është 10 vite dhe në këtë afat parashkruhen të gjitha kërkesat që skan afat të vecantë. Të gjitha
kërkesat me vendim të plotëfuqishëm gjyqësor ose të ndonjë organi tjetër si dhe të gjitha kërkesat për të cilat ligji
parasheh afat më të shkurtër të parashkrimit. Për disa kërkesa afati i përgjithshëm i parashkrimit është edhe pesë vjet
(psh kontrata mbi sigurimin, pasurimi pa bazë, gjerimi i punëve pa porosi, etj).

b. afatet e vecanta: mund të jenë 3 vite dhe 1 vit. Në afatin tre vjet parashkruhen: 1. Kërkesat e kohëpaskohshme që
vijnë në intervale të caktuara kohore si psh kërkesa e kamatës, etj; 2. Kërkesat reciproke nga kontratat komerciale; 3.
Kërkesat nga kontrata mbi qiranë; 4. Kërkesat nga kompensimi i dëmit të shkaktuar nga veprimet deliktore. Ndërsa në
afatin 1vjecar parashkruhen: 1. Kërkesat lidhur me pagesat e energjisë elektrike, të ngrohjes, gazit, ujit, higjieno
teknikës, dhe tjerat për nevoja shtëpiake; 2. Kërkesat për shërbimet e radiostacioneve për nevojat e aparateve
(televizive); 3. Kërkesat e postës për shërbimet e saj telefonike, telegrafike, etj; 4. Për parapagimin në publikimet e
kohëpaskohshme duke llogaritur nga skadimi i kohës për të cilën është porositur publikimi.

Afati subjektiv i parashkrimit=parashkrimi fillon nga casti kur kuptohet për dëmin e shkaktuar. Ky afat rrjedhë duke
pasur parasysh dy fakte të rëndësishme: 1. Momenti kur I dëmtuari dhe nga rrethanat e rastit ka mund të kuptojë
subjektin që e ka shkaktuar dëmin. 2. Kërkesat parashkruhet për 3 vite nga momenti kur i dëmtuari kupton për dëmin
dhe për subjektin që e ka shkaktuar atë.

Afati objektiv=afat apsolut dhe fillon të rrjedhë nga momenti objektiv pra nga momenti I shkaktimit të dëmit. Sipas këtij
afati parashkrimi fillon të rrjedhë prej ditë së parë pas ditës kur kreditori ka pasur të drejtë për të kërkuar përmbushjen e
detyrimit.

5.4 Ndalja e parashkrimit

Paraqitet në ato raste kur ligji urdhëron që rrjedhja e parashkrimit të ndalohet për një kohë të caktuar ose të mos fillojë
rrjedhja për një kohë të caktuar dhe pas kalimit të asaj kohe fillon të rrjedhë.
Parashkrimi ndalet nëse paraqiten këto raste:
a. Kërkesat mes bashkëshortëve;
b. Mes prindërve dhe fëmijëve, kujdestarit dhe të mbrojturit përkatësisht organit të kujdestarisë deri zgjat e drejta
prindore ose e kujdestarisë;
c. mes personave që jetojnë në bashkësi jashtmartesore;
d. gjatë kohës së mobilizimit dhe luftës sa u përket kërkesave tv subjektëve me detyra ushtarake; e. gjatë kohës kur
kreditori për shkak të pagesave të pakapërcyeshme nuk ka mundur me anë të gjykatës të kërkojë përmbushjen. Pasi të
shuhen shkaqet e ndaljes parashkrimi vazhdon të rrjedhë.

5.5 Ndërprerja e parashkrimit

Ndërprerja e parashkrimit në ato raste kur ligji urdhëron që tërë koha që ka rrjedhë të mos llogaritet dhe të konsiderohet
si e humbur. Ndërprerja mund të shkaktohet me veprimin e debitorit ose kreditorit. psh debitori e pohon borxhin, me
ngritjen e padisë, me dorëheqje, me hedhje posht ose refuzim të padisë. Pas kryerjes së ndërprerjes afati llogaritet dhe
fillon të rrjedhë parashkrimi nga fillimi.

5.6 Dallimet mes parashkrimit dhe usucapi

Me parashkrim humb e drejta ndërsa me usucapio fitohet e drejta në mënyrë origjinere (pronësia, shfrytëzimi, servituti)
duke bërë kryerjen faktike të së drejtës brenda një kohe të caktuar dhe duke pasur posedimin e atij sendi. E përbashkët
mes tyre është se nevojitet skadimi i kohës së caktuar.

5.7 Parashkrimi dhe prekluzioni

Dallimet : Afatet e parashkrimit : humb e drejta që me mjete të dhunës te realizohet ajo e drejtë; afatet e parashkrimit
janë të shumta; rregullat e parashkrimit mund të ndalen dhe të ndërpriten; kujdesi për afatin e parashkrimit bëhet sipas
iniciativës së subjekteve; afatet e parashkrmit i parasheh vetëm ligji;

Afati prekluziv : shkaktohet humbja e të drejtës në tërësi pas skadimit të kohës së paraparë me ligj; afatet prekluzive janë
më të pakta në nr. dhe janë afate të rrepta ligjore; rregullat e prekluzionit nuk mund të ndalen e as të ndërpriten; kujdesi
për afatin prekluziv bëhet ex officio; si afate prekluzive paraqiten : (kur blerësi mund të paraqes ndaj shitësit
kundërshtimin për cilësistë e mallit në afat prej 6 muaj pas marrjes); afatet prekluzive I cakton ligji dhe gjykata me punë
juridike.