მარიამ მაყიშვილი - კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა აშშ-ს, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიხედვით

კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის ერთგულების
მოვალეობა აშშ-ს, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის

მიხედვით
მარიამ მაყიშვილი
სამაგისტრო ნაშრომი წარდგენილია ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამართლის

სკოლაში კერძო (ბიზნეს) სამართლის მაგისტრის აკადემიური ხარისხის მინიჭების
მოთხოვნების შესაბამისად
კერძო (ბიზნეს) სამართლის პროგრამა
სამეცნიერო ხელმძღვანელი: დავით მაისურაძე, სამართლის დოქტორი
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი
თბილისი, 2016
აბსტრაქტი
წინამდებარე ნაშრომის მიზანია კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის

ერთგულების მოვალეობის საკითხის თაობაზე არსებული კანონმდებლობის,
ლიტერატურისა და სასამართლო პრაქტიკის მიმოხილვა ამერიკის, ინგლისისა და
საქართველოს საკორპორაციო სამართალში.
აღსანიშნავია, რომ განსახილველ საკითხთან დაკავშირებული ლიტერატურა,

სასამართლო გადაწყვეტილებები თუ სხვა სამართლებრივი წყაროები საქართველოს
საკორპორაციო სამართალში ძალიან მწირია. თუმცა, ნაშრომის დასკვნით ნაწილში
წარმოდგენილია რეკომენდაციები, თუ როგორ შეიძლება დომინანტი პარტნიორის
ერთგულების მოვალეობის სტანდარტის განვითარება და სრულყოფა.
ნაშრომი დაყოფილია ექვს თავად, პირველი და ბოლო თავი წარმოადგენს შესავალსა და

დასკვნას, მეორე თავში მოცემულია ერთგულების მოვალეობისა და დომინანტი
პარტნიორის ზოგადი განმარტებები, ასევე, საუბარია იმ სუბიექტებზე, რომელთა
მიმართაც არსებობს აღნიშნული მოვალეობა. მესამე, მეოთხე და მეხუთე თავში
წარმოდგენილია დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის მიმოხილვა
ამერიკის, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიხედვით.
აღნიშნულ თავებში ქვეთავებად გამოყოფილია ერთგულების მოვალეობის დარღვევის
მაგალითები, შესაბამისი სასამართლო პრაქტიკა, სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებული
სტანდარტები, მტკიცების ტვირთის განაწილების საკითხები და შუალედური დასკვნები.
ნაშრომის დასკვნით ნაწილში შეჯამების სახით არის წარმოდგენილი განსახილველი
საკითხი და მოცემულია რეკომენდაციები საქართველოს საკორპორაციო სამართალში
დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის საკითხის სრულყოფილად
დანერგვის მიზნით.
წინამდებარე ნაშრომში გაანალიზებული საკითხები იძლევა იმ დასკვნის გამოტანის

შესაძლებლობას, რომ დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის საკითხის
ii
ერთგვაროვნად ჩამოყალიბებასა და სრულყოფას დიდი მნიშვნელობა აქვს კორპორაციის
საკუთარი ინტერესების შესაბამისად მოქმედების უზრუნველსაყოფად, ვინაიდან
ნათლად დარეგულირდეს, ერთი მხრივ - პარტნიორისა და საწარმოს, ხოლო, მეორე
მხრივ, პარტნიორების ერთმანეთთან ურთიერთობა.
საძიებო სიტყვები: დომინანტი პარტნიორი, ერთგულების მოვალეობა, ფაქტობრივი

კონტროლი, საკუთარ თავთან დადებული გარიგება, მინორიტარის განდევნა, კაპიტალის
გაზრდა, შერწყმა, სამართლიანობის ტესტი, თაღლითობა, კორპორაციული მიზანი,
დივიდენდის განაწილება.
iii
Abstract
The purpose of this paper is to review the existing corporate law legislation, literature and the
judicial practice in the US, England and Georgia regarding the duty of loyalty of the dominant
partner in the capital based company.
It shall be noted that the information provided in the literature, court decisions and other legal
sources of corporate law of Georgia is very limited when it comes to the issue that will be discussed
in this paper. However, in the final part of the paper provides the recommendations on how the
standard of the duty of loyalty of the dominant partner should be developed and improved.
The paper is divided into six chapters, the first and the last chapter represent the introduction and
the conclusion, in the second chapter, the general definitions of the duty of loyalty and the sense
of dominant partner are discussed, altogether with the subjects toward whom the responsibility
exists. The third, fourth and fifth chapters present an overview of the duty of loyalty of the
dominant partner in the corporate law of the US, England and Georgia, respectively.
These chapters are divided into sections with reference to the examples of the violation of the
duty of loyalty, the relevant case law, the standards established by the Courts, the burden of proof
and the interim conclusions.
The final part as a summary stipulates the discussed issue and the recommendations on how to
thoroughly implement the duty of loyalty of the dominant partner in the corporate law of
Georgia.
The issues analyzed in this paper allows us to conclude that the establishment of the uniform and
impeccable approach towards the duty of loyalty of the dominant partner has a great importance
for ensuring the compliance of corporation's actions with its own interests. Accordingly, this will
clearly regulate the communication between on the one hand - a partner and an enterprise, and
on the other hand - the partners.
Key words: dominant partner, duty of loyalty, actual control, self-dealing transaction, expelling
the minor partner, increase of capital, merger, full test of justice, fraud, corporate purpose,
distribution of dividend
iv
როგორც წარდგენილი სამაგისტრო ნაშრომის ავტორი, ვაცხადებ, რომ ნაშრომი
წარმოადგენს ჩემს ორიგინალურ ნამუშევარს და არ შეიცავს სხვა ავტორების მიერ აქამდე
გამოქვეყნებულ, გამოსაქვეყნებლად მიღებულ ან დასაცავად წარდგენილ მასალებს,
რომლებიც ნაშრომში არ არის მოხსენიებული ან ციტირებული სათანადო წესების
შესაბამისად.
ხელმოწერა: _____________________ მარიამ მაყიშვილი
თარიღი: 30.06.2016
v
სარჩევი
1. შესავალი ................................................................................................................................................... 1
2. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის არსი ............................................................ 3
2.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება .................................................................................................... 4
2.1.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება ამერიკის საკორპორაციო სამართლის მიხედვით .... 4
2.1.2. დომინანტი პარტნიორის ცნება ინგლისის საკორპორაციო სამართლის მიხედვით .. 7
2.1.3. დომინანტი პარტნიორის ცნება საქართველოს საკორპორაციო სამართლის
მიხედვით .................................................................................................................................................. 8
2.2. ვის მიმართ ეკისრებათ დომინანტ პარტნიორებს ერთგულების მოვალეობა? .................... 8
3. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ამერიკის საკორპორაციო სამართალში 10
3.1. ერთგულების მოვალეობის დარღვევის სახეები .....................................................................12
3.1.1. საკუთარ თავთან დადებული გარიგება ............................................................................13
3.1.2. მინორიტარის განდევნა შერწყმის დროს(freeze out) .......................................................16
3.1.3. საკონტროლო წილის გაყიდვა ............................................................................................19
3.2. სამართლიანობის ტესტი ..............................................................................................................20
3.2.1. სამართლიანობის ტესტი შერწყმის განხორციელებისას ................................................23
3.2.1.1. ორსაფეხურიანი შერწყმა .............................................................................................. 23
3.2.1.2. მოკლე ფორმის შერწყმა ................................................................................................ 24
3.3. შუალედური დასკვნა....................................................................................................................25
4. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ინგლისის საკორპორაციო სამართალში
26
4.1. ადრეული სასამართლო გადაწყვეტილება ...............................................................................27
4.2. იურიდიულ ლიტერატურაში არსებული მიდგომა................................................................28
4.3. ერთგულების მოვალეობის დაკისრების შესაძლო ფარგლები .............................................29
4.3.1. კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტის ცვლილება ...................................................29
4.3.2. მაჟორიტარი აქციონერების მიერ უმცირესობაში მყოფი აქციონერების მიმართ
თაღლითობა ...........................................................................................................................................30
4.4. კორპორაციული მიზანი...............................................................................................................31
4.5. მეორე შუალედური დასკვნა .......................................................................................................33
5. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა საქართველოს საკორპორაციო
სამართალში.................................................................................................................................................... 34
5.1. საკანონმდებლო რეგულირება ....................................................................................................34
5.2. სასამართლო პრაქტიკა .................................................................................................................37
vi
5.3. მესამე შუალედური დასკვნა .......................................................................................................39
6. დასკვნები და რეკომენდაციები .......................................................................................................... 40
7. ბიბლიოგრაფია ...................................................................................................................................... 44
vii
1. შესავალი
საკორპორაციო სამართლის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს სფეროს წარმოადგენს

კორპორაციის ხელმძღვანელთა ფიდუციური ვალდებულებები. ის, რომ კორპორაციის
ხელმძღვანელებს ფიდუციური ვალდებულებები ეკისრებათ, დღეისათვის, წამყვან
სამართლებრივ სისტემებში სადავო გარემოებას არ წარმოადგენს.1 ამ ვალდებულებათა
ერთ-ერთ სახეს წარმოადგენს ერთგულების მოვალეობა,2 რომლის ხელმძღვანელებზე
დაკისრება გულისხმობს, რომ დირექტორებს, როგორც კორპორაციის ქონების
მმართველებს, მოეთხოვებათ კორპორაციის ინტერესების უპირატესად დაცვა სხვა
ნებისმიერ პირად ინტერესებთან შედარებით.3 ეს იმას ნიშნავს, რომ კორპორაციის
ინტერესებიდან გამომდინარე, დირექტორის მოქმედებები უნდა იყოს მიუკერძოებელი
და დამოუკიდებელი სხვათა ინტერესებისაგან.4
წინამდებარე ნაშრომის მიზნებისათვის, დირექტორებზე დაკისრებული ერთგულების

მოვალეობა დეტალებში არ იქნება განხილული, ვინაიდან ნაშრომი განიხილავს
ერთგულების მოვალეობის დომინანტ პარტნიორზე დაკისრებისა და მისი რეგულირების
საკითხს.
უნდა აღინიშნოს, რომ განსხვავებით დირექტორებისაგან, ცალსახა არ არის, ეკისრებათ

თუ არა კორპორაციაში არსებულ სხვა პირებს, კერძოდ, დომინანტ პარტნიორებს,
ფიდუციური ვალდებულებები.5 ერთგულების მოვალეობის ზოგადი განმარტების
მიხედვით, იგი შემდეგი ორგვარი მოქმედებით ხასიათდება: ერთი მხრივ, იგი
1
მაგ. Ira M. Millstain, Holly j. Gregory and others, Fiduciary Duties under US Law, (American Bar Association, 2011),
1.
Zipora Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View , 12 U. Pa. J. Int’l L. 379 (1991),
379.
2 Cristopher M. Forrester, Ferber, Celeste F., Fiduciary duties and other responsibilities of corporate directors and
officers, (Chicago: RR Dennelley, 2012), 14.

3 ლადო ჭანტურია, კორპორაციული მართვა და ხელმძღვანელთა პასუხისმგებლობა საკორპორაციო
სამართალში, (თბილისი: სამართალი, 2006), 303.

4 იქვე.
5Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View , 385.
1
მიმართულია საზოგადოების წევრთა ურთიერთდამოკიდებულებისაკენ, ხოლო მეორე
მხრივ, წევრებსა და საზოგადოებას შორის დამოკიდებულებისაკენ.6 შესაბამისად, ამ
ფართო განმარტების მიხედვით, საზოგადოების დომინანტ პარტნიორს, როგორც
საზოგადოების წევრს, შესაძლებელია ეკისრებოდეს ერთგულების მოვალეობა დანარჩენი
წევრებისა და საზოგადოების მიმართ.
წარმოდგენილ ნაშრომში განხილული იქნება კაპიტალურ საზოგადოებაში მყოფი

დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის არსი, რასთან დაკავშირებითაც
მიმოხილული იქნება ამერიკის, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის
კანონმდებლობა და სასამართლო პრაქტიკა.
აღნიშნული საკითხი გამოკვლეული იქნება შემდეგი მეთოდოლოგიების გამოყენებით:

საკანონმდებლო წყაროების ანალიზი, შედარებით–სამართლებრივი, კრიტიკული და
ლოგიკური ანალიზი. საკანონმდებლო წყაროების ანალიზის მეშვეობით განხილული
იქნება ამერიკის, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის
კანონმდებლობაში არსებული დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის
მარეგულირებელი ნორმები. შედარებით-სამართლებრივი ანალიზის საფუძველზე
წარმოდგენილი იქნება განსახილველ ქვეყნების სასამართლო პრაქტიკისა და
იურიდიულ ლიტერატურაში არსებული მიდგომების შედარება. კრიტიკული და
ლოგიკური ანალიზის მეშვეობით, კრიტიკულად იქნება განხილული რიგი სასამართლო
გადაწყვეტილებები, იურიდიულ ლიტერატურაში არსებული მოსაზრებები და
საკანონმდებლო რეგულირება, სადაც განსაკუთრებით უნდა ვიგულისხმოთ
საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიდგომა.
6 ირაკლი ბურდული, “ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და უმცირესობის ქმედების

მასშტაბი საკორპორაციო სამართალში”, ჟურნალი მართლმსაჯულება და კანონი, N4 (2009): 51.
2
2. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის არსი
ერთგულების მოვალეობის შინაარსს საწარმოს საერთო მიზნის მიღწევისაკენ სწრაფვა

წარმოადგენს.7 იგი მთავარ პრინციპად მიიჩნევს საწარმოს ინტერესების უპირატესად
მოქმედებას და მოიცავს როგორც მმართველის ვალდებულებას, განახორციელოს
ქმედებები საწარმოს ინტერესების დასაცავად, ასევე მის თავშეკავებას საწარმოს
ინტერესების საზიანო ქმედებებისგან.8 ერთგულების მოვალეობა უპირველესად
გულისხმობს საწარმოს საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად მოქმედებას, ნაცვლად
პირადი ინტერესისა.9
საკორპორაციო სამართლის ტრადიციული მიდგომის თანახმად, ერთგულების

მოვალეობა უმთავრესად მიემართება კომპანიის ხელმძღვანელ პირთა ქმედებებს.10 რაც
შეეხება პარტნიორებს, მათ, კაპიტალში შენატანის გარდა, არ ეკისრებათ რაიმე სახის
ვალდებულებები კომპანიისა თუ ერთმანეთის მიმართ. აღნიშნული მიდგომა თანაბრად
მიემართება როგორც უმრავლესობაში, ისე უმცირესობაში მყოფ პარტნიორს და არ ახდენს
დიფერენცირებას პარტნიორის სიძლიერისა და გავლენის შესაბამისად.11 თუმცა,
ვინაიდან პარტნიორების კონტროლისა და გავლენის ხარისხი განსხვავდება და რიგ
აქციონერებს შეუძლიათ როგორც კომპანიის, ისე სხვა აქციონერების ინტერესებზე
გავლენის მოხდენა, საკორპორაციო სამართლის ტრადიციული მიდგომა შეიცვალა და
ერთგულების მოვალეობა რიგ შემთხვევებში ვრცელდება დომინანტ პარტნიორებზეც.12
7 ბურდული, „ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და უმცირესობის ქმედების მასშტაბი

საკორპორაციო სამართალში,“ 51.
8 Guth v. Loft, Inc., 5 A.2d 503, 510 (Del. 1939).
9 Cede & Co. v. Technicolor, Inc., 634 A.2d 345, 361 (Del. 1993).
10 Iman Anabtawi, Lynn Stout, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, (Cornell University Law School, 2008),
1255.
11 Jinlong Zhao, Si Lv, “On Fiduciary Duties of Controlling Shareholders of Targeted Corporation,” Canadian Center
of Science and Education, Journal of Politics and Law Vol. 4, No. 2 (2011): 86.
12 Edwin W. Hecker, Jr, “Fiduciary Duties in Business Entities Revisited,” Kansas, Kansas Law Review vol. 61 : 926.
3
2.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება
ის, თუ ვინ არის დომინანტი პარტნიორი, თითოეული ქვეყნის მიდგომით

განსხვავებულად განიმარტება. შესაბამისად, წინამდებარე ქვეთავში წარმოდგენილია
დომინანტი პარტნიორის ცნების განმარტებები განსახილველი ქვეყნების
კანონმდებლობის მიხედვით.
2.1.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება ამერიკის საკორპორაციო სამართლის

ამერიკის სამართლის ინსტიტუტის მიერ მიღებული კორპორაციული მართვის

პრინციპები: ანალიზი და რეკომენდაციების მიხედვით13, დომინანტი პარტნიორი
განიმარტება, როგორც პირი, რომელიც:
1. ფლობს ხმის უფლების მქონე 50%-ზე მეტ აქციას, ან

2. სხვაგვარად აქვს მაკონტროლებელი გავლენა კომპანიის მართვასა ან პოლიტიკაზე,
ან კომპანიის მიერ განსახორციელებელ ტრანსაქციებსა და ორგანიზაციულ წესებზე, ან
3. ფლობს და აკონტროლებს ხმის უფლების მქონე 25%-ზე მეტ წილს, იმ შემთხვევაში
თუ სხვა პირს არ აქვს უფრო მეტი პროცენტული კონტროლი.
ამავე რეკომენდაციების მიხედვით, კონტროლი ნიშნავს შესაძლებლობას, პირდაპირ ან

არაპირდაპირ განხორციელდეს მაკონტროლებელი გავლენა კომპანიის
ხელმძღვანელობასა ან პოლიტიკაზე, ან ფიზიკური პირის მისამართით
(დამოუკიდებლად ან სხვა პირებთან შეთანხმებით), ხმის უფლების მქონე ფასიანი
ქაღალდების მეშვეობით, ერთი ან მეტი შუამავლის დახმარებით, ხელშეკრულებით ან
სხვაგვარი გარემოების საფუძველზე.“14
13 Marjorie Fine Knowles, Colin Flannery, “The ALI Principles of Corporate Governance Compared with Georgia
Law,” Mercer University, Walter F. George School of Law, Mercer Law Review, (1996): 32.
14 American Law Institute, Principles of Corporate Governance: Analysis and Recommendations, ( Washington, D.C.
1992), §1.08.
4
ვინაიდან, ზოგადად, პარტნიორების უფლებას წარმოადგენს კომპანიის ხელმძღვანელის
არჩევა და გათავისუფლება ხმათა უმრავლესობით, პარტნიორი, რომელიც ფლობს ხმის
უფლების მქონე აქციათა 50%-ზე მეტს, ავტომატურად მიიჩნევა კონტროლის
განმახორციელებელ პარტნიორად.15 ის პირები, რომლებიც არ ფლობენ აქციათა 50%-ზე
მეტს, ავტომატურად არ მიიჩნევიან კონტროლის განმახორციელებელ პარტნიორებად,
თუმცა, ისინი შეიძლება ჩაითვალონ მაკონტროლებელ პარტნიორებად მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ სასამართლო დაადგენს მათ „ფაქტობრივ კონტროლს“ კომპანიის
მიმართ.16
კონტროლის განმახორციელებელი პარტნიორის განმარტებასთან დაკავშირებით,

დელავერის სასამართლომ დაადგინა, რომ 50%-ზე ნაკლები აქციების მქონე აქციონერი
მაშინ ითვლება კონტროლის განმახორციელებლად, როდესაც იგი ფაქტობრივად
ახორციელებს კონტროლს დირექტორების არჩევისა თუ ვეტოს დადების უფლების
მეშვეობით.17 ასეთ შემთხვევაში მიიჩნევა, რომ ბორდი არის დამოკიდებული ამ
აქციონერზე და, შესაბამისად, ბორდის ხელმძღვანელობის მოვალეობები ვრცელდება
საკონტროლო პაკეტის მფლობელ აქციონერზეც.18
ერთ-ერთ საქმეში19, დელავერის უზენაესმა სასამართლომ 43% აქციების მფლობელ

აქციონერზე მსჯელობისას გაანალიზა თუ რამდენად სახეზე იყო ფაქტობრივი
კონტროლის განხორციელება უმცირესობაში მყოფი აქციონერის მხრიდან კომპანიის
კორპორაციულ საკითხებში დომინირების მეშვეობით. სასამართლომ დაადგინა, რომ
მინორიტარი აქციონერი წარმოადგენდა მაკონტროლებელ აქციონერს, რაც
გამოიხატებოდა იმაში, რომ იგი გავლენას ახდენდა დირექტორებზე. კერძოდ,
სასამართლომ გადაწყვეტილებაში მოახდინა ამ აქციონერის მიერ არჩეული დირექტორის
15 Anabtawi, Stout, „Fiduciary Duties for Activist Shareholders“, 1269.

16 Citron v. Fairchild Camera & Instrument Corp. (Del. 1989).
17 Williamson v. Cox Communications, Inc., 32 (Del. 2006).
18 დავით მაისურაძე, კორპორაციულ-სამართლებრივი თავდაცვითი ღონისძიებები კაპიტალური

საზოგადოების რეორგანიზაციისას (შედარებით სამართლებრივი კვლევა უპირატესად დელავერისა და
ქართული საკორპორაციო სამართლის მაგალითზე), (თბილისი: უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2014), 33.
19 Kahn v. Lynch Communication Systems, Inc., 638 A.2d 1110 (Del. 1994).
5
მიერ საბჭოს დანარჩენ წევრებზე განხორციელებული შემდეგი მითითების ციტირება:
„თქვენ უნდა გაიზიაროთ ჩვენი შეხედულებები და ისე მოიქცეთ, როგორც ჩვენ გეტყვით,
ვინაიდან ჩვენ წარმოვადგენთ 43 პროცენტს.“ აღნიშნულზე დაყრდნობით, სასამართლომ
მიიჩნია, რომ აქციონერი ცდილობდა კონტროლის განხორციელებას დირექტორებზე.
სასამართლომ ყურადღება მიაქცია იმ გარემოებას, რომ საბჭოს დამოუკიდებელი
დირექტორები გადაწყვეტილებას იღებდნენ მინორიტარი აქციონერის მიერ არჩეული
დირექტორის გადაწყვეტილების შესაბამისად და ძალაში დატოვა წინა ინსტანციის
გადაწყვეტილება იმის თაობაზე, რომ აქციონერის ქმედება წარმოადგენდა ფაქტობრივ
კონტროლს.
შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ კომპანიის პარტნიორი კომპანიაში არ ფლობს ხმის

უფლების მქონე აქციათა 50%-ზე მეტს, უნდა დადგინდეს თუ რამდენად აქვს მას
კონტროლის განხორციელების უფლებამოსილება იმისათვის, რომ იგი კონკრეტულ
ტრანსაქციაში ჩაითვალოს დომინანტად და დაეკისროს ერთგულების მოვალეობა.
განსხვავდება მიდგომა იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად შესაძლებელია

ერთგულების მოვალეობის დაკისრება აქციათა მცირე ოდენობის ფლობის დროს. იმ
შემთხვევაში, თუ მივიჩნევდით, რომ კონტროლის უფლებამოსილება არ არსებობს
როდესაც აქციონერთა აქციათა ოდენობა მწირია, ერთგულების მოვალეობის დაკისრების
გარეშე რჩებიან ის აქციონერებიც, რომლებსაც შესაძლებელია ჰქონდეთ ხმათა მცირე
ოდენობა, თუმცა წარმოადგენდნენ ე.წ. გადამწყვეტ ხმას (swing vote), რომლებიც გავლენას
ახდენენ შედეგზე. ტრადიციული მიდგომით, ასეთი აქციონერი არ ჩაითვლება
მაკონტროლებლად, ვინაიდან მას ზოგადად არ აქვს კომპანიის მაკონტროლებელ ხმათა
საკმარისი ოდენობა.20 თუმცა, აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, გონივრული იქნება,
გადამწყვეტი ხმის მქონე აქციონერს, თუნდაც აქციათა მცირე ოდენობის ფლობის
შემთხვევაში, კონკრეტული ტრანსაქციის განხორციელებისას ეკისრებოდეს
ერთგულების ვალდებულება, ვინაიდან ასეთ დროს მინორიტარი აქციონერი
20 Anabtawi, Stout, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, 1270.
6
ფაქტობრივად არ განსხვავდება სხვა ისეთი დომინანტი აქციონერისაგან, რომელსაც
შეუძლია გავლენის მოხდენა გადაწყვეტილების მიღებაზე.
დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკის საკორპორაციო სამართლის მიდგომით,

აქციათა მაკონტროლებელი პაკეტის არსებობა არ გულისხმობს აუცილებლად
უმრავლესობის მქონე აქციონერის არსებობას.21 მთავარია, აქციონერი მის
განკარგულებაში არსებული ხმების რაოდენობის მეშვეობით ახორციელებდეს
კონტროლს კომპანიაზე.22 შესაბამისად, დომინირებული მდგომარეობის არსებობა ყოველ
კონკრეტულ შემთხვევაში, სადავო ტრანსაქციის შეფასებისას უნდა გადაწყდეს.
2.1.2. დომინანტი პარტნიორის ცნება ინგლისის საკორპორაციო სამართლის

ინგლისის საკორპორაციო სამართალში მაკონტროლებელი პარტნიორის ცნება
განმარტებული არ არის. არსებობს მიდგომა, რომ მაკონტროლებელი პარტნიორის
განმარტების მიზნებისათვის გამოყენებულ უნდა იქნას „ჩრდილოვანი დირექტორების“
განმარტება, რომელიც მოცემულია კომპანიების შესახებ 2006 წლის კანონში. 23
აღნიშნული კანონის მიხედვით, ჩრდილოვან დირექტორად ითვლება პირი, რომლის

მითითებების შესაბამისადაც მოქმედებს კომპანიის დირექტორი.24 გაერთიანებული
სამეფოს უმაღლესი სასამართლოს განმარტებით, ჩრდილოვანი დირექტორი იმალება
ჩრდილში და ამტკიცებს, რომ ის არ არის დირექტორი და ამოფარებულია იმ პირის უკან,
რომელიც აცხადებს, რომ დირექტორია.25
იმ შემთხვევაში, თუ კონტროლის განმახორციელებელი აქციონერის განმარტებად

გამოყენებული იქნება ჩრდილოვანი დირექტორის განმარტება, მაკონტროლებელ
აქციონერად მიიჩნევა მხოლოდ ის აქციონერი, რომელსაც დირექტორზე შეუძლია
21მაისურაძე, კორპორაციულ-სამართლებრივი თავდაცვითი ღონისძიებები კაპიტალური საზოგადოების

რეორგანიზაციისას, 34.
22 იქვე.
23 Zhao, Lv, “On Fiduciary Duties of Controlling Shareholders of Targeted Corporation ,” 85.
24 Companies Act 2006, Sec. 251.
25 Re Hydrodam (Corby) Ltd. (1994) 2 BCLC 180.
7
გავლენის მოხდენა და, რომელიც, ფაქტობრივად, არაპირდაპირ ასრულებს დირექტორის
ფუნქციას. ასეთ შემთხვევაში ღიად რჩება საკითხი, თუ რამდენად უნდა ჩაითვალოს
ისეთი აქციონერი კონტროლის უფლებამოსილების მქონედ, რომელიც ნაცვლად
დირექტორზე გავლენის მოხდენისა, აქციონერთა საერთო კრების გადაწყვეტილებაზე
ახდენდეს არსებით გავლენას.
2.1.3. დომინანტი პარტნიორის ცნება საქართველოს საკორპორაციო სამართლის

საქართველოს საკორპორაციო სამართალში დომინანტი პარტნიორის ცნება მოცემულია
„მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-8 და 53-ე მუხლის მე-4
პუნქტებში, რომელთა მიხედვითაც, დომინანტად ითვლება პარტნიორი/აქციონერი ან
ერთად მოქმედ პარტნიორთა/აქციონერთა ჯგუფი, რომელთაც აქვთ პრაქტიკული
შესაძლებლობა, გადამწყვეტი ზეგავლენა მოახდინონ პარტნიორთა კრების/სააქციო
საზოგადოების საერთო კრების კენჭისყრის შედეგზე.
ამ განმარტებიდან ჩანს, რომ პარტნიორის დომინირება დაკავშირებულია საერთო კრების

კენჭისყრის შედეგზე გავლენის მოხდენის შესაძლებლობასთან. აღნიშნულის
სიტყვასიტყვითი განმარტება გულისხმობს იმას, რომ თუ პარტნიორს საერთო კრების
კენჭისყრის შედეგზე გავლენის მოხდენა არ შეუძლია, მაშინ იგი არ შეიძლება ჩაითვალოს
დომინანტად. ეს მიდგომა არ უნდა იქნეს მიჩნეული გონივრულად, ვინაიდან პარტნიორი
დომინანტად მიჩნეულ უნდა იქნეს მაშინაც, თუ იგი გავლენას ახდენს დირექტორის
გადაწყვეტილებაზეც. შესაბამისად, საქართველოს კანონმდებლობა დომინანტი
პარტნიორის განმარტების გაფართოებას საჭიროებს.
2.2. ვის მიმართ ეკისრებათ დომინანტ პარტნიორებს ერთგულების მოვალეობა?
ამერიკის საკორპორაციო სამართლში, დომინანტ პარტნიორზე ერთგულების

მოვალეობის დაკისრების პრაქტიკა ყველაზე მეტად დელავერის და კალიფორნიის
სასამართლოებში გვხვდება. კალიფორნიის სასამართლოები ერთგვაროვნად
მიუთითებენ, რომ მაკონტროლებელ აქციონერს ერთგულების მოვალეობა ეკისრება
8
როგორც კომპანიის, ისე მინორიტარი აქციონერის წინაშე.26 რაც შეეხება დელავერის
მიდგომას, საქმეებში გამოიკვეთა, რომ მაკონტროლებელ აქციონერებს ერთგულების
მოვალეობა, როგორც წესი, კომპანიის წინაშე ეკისრებათ27, ხოლო მინორიტარი
აქციონერების წინაშე ერთგულების მოვალეობის დაკისრებასთან დაკავშირებით,
დელავერის სასამართლოებს ერთგვაროვანი პრაქტიკა არ აქვთ. არსებობს საქმეები,
რომლებიც მიუთითებენ, რომ დომინანტ აქციონერებს ერთგულების მოვალეობა
ეკისრებათ მხოლოდ კომპანიის და არა მინორიტარი აქციონერების წინაშე.28 თუმცა,
კომპანიასთან მიმართებითაც, არის წინააღმდეგობრივი საქმეები, მაგალითად, Thorpe et.
al. . v. CERBCO ect., სადაც სასამართლომ დაადგინა, რომ მაკონტროლებელ აქციონერს
შეუძლია აქციონერთა კრებაზე ხმის მიცემა განახორციელოს საკუთარი ინტერესების
შესაბამისად, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ აღნიშნული წინააღმდეგობაში მოდის კომპანიის
საუკეთესო ინტერესებთან.29
შესაბამისად, დელავერის მიდგომა, თუ ვის მიმართ ეკისრებათ დომინანტ პარტნიორებს

ერთგულების მოვალეობა, კალიფორნიის მიდგომისგან განსხვავებით,
არაერთგვაროვანია. თუმცა, უმრავლეს საქმეებში გამოიკვეთა, რომ დომინანტ
პარტნიორებს ერთგულების მოვალეობა ეკისრებათ როგორც მინორიტარი აქციონერების,
ისე კომპანიის წინაშე.30
ამერიკის საკორპორაციო სამართლისგან განსხვავებით, ინგლისის სამართლით,

დომინანტ პარტნიორებზე ერთგულების მოვალეობის დაკისრების საკითხი ცალსახა არ
არის. თუმცა, ინგლისის სამართალი აღიარებს მაჟორიტარი აქციონერის
უფლებამოსილების შეზღუდვას მინორიტარი აქციონერების მიმართებით, როდესაც,
მაგალითად, გადაწყვეტილება ეხება კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტის
26 Edward Gartenberg, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware Corporations,” The State Bar of
California, Business Law News: 7.
27 მაგ: Hollinger International, Inc. v. Black (Del. 2004).
28 Gartenberg, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware Corporations,” 7.
29 Thorpe, et al. v. CERBCO, etc. (Del. 1996).
30 მაგ: Sinclair Oil Corp, v. Levien, Ivanhoe Partners v. Newmont Mining Corp. (De;. 1987).
9
ცვლილებას.31 აღნიშნულიდან გამომდინარე შეიძლება დავასკვნათ, რომ კომპანიის
მაჟორიტარ აქციონერებს რიგ საკითხებზე გადაწყვეტილების მიღებისას ეკისრებათ
ერთგულების მოვალეობის დაცვა როგორც კომპანიის, ისე მინორიტარი აქციონერების
წინაშე.
რაც შეეხება საქართველოს, პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა პირდაპირ არ არის

მოცემული „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონში, თუმცა, ამ კანონის მე-3 მუხლის
მე-8 პუნქტისა და 53-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით, დომინანტ აქციონერებს
ეკისრებათ დანარჩენი აქციონერებისათვის კომპენსაციის გადახდის ვალდებულება იმ
შემთხვევაში, თუ მათ განზრახ გამოიყენეს თავისი დომინანტური მდგომარეობა სააქციო
საზოგადოების საზიანოდ. ამ ნორმიდან გამომდინარე შეიძლება ითქვას, რომ დომინანტ
პარტნიორს ერთგულების მოვალეობა ეკისრება უმცირესობაში მყოფი აქციონერების
მიმართ. თუმცა, ვინაიდან აქციონერი ვალდებულია არ მოიქცეს კომპანიის ინტერესების
საზიანოდ დომინანტური მდგომარეობის გამოყენებით, შეიძლება დავასკვნათ, რომ მას
ერთგულების მოვალეობა ეკისრება საზოგადოების მიმართაც, თუმცა, კანონის
სიტყვასიტყვითი განმარტებით, მას კომპენსაციის გადახდის ვალდებულება ეკისრება
მხოლოდ აქციონერების მიმართ.
3. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ამერიკის

საკორპორაციო სამართალში
ამერიკის საკორპორაციო სამართალში ერთგულების მოვალეობის გავრცელების არეალის

გაფართოვება და მისი პარტნიორებზე დაკისრება ახალი არ არის. ჯერ კიდევ მე-19
საუკუნეში, მისი პარტნიორებზე გავრცელების საკითხი არაპირდაპირ იკვეთებოდა.
კერძოდ, 1886 წელს ნიუ იორკის სამხრეთ რაიონის საოლქო სასამართლომ დაადგინა,
რომ: „როდესაც რამდენიმე აქციონერი ერთიანდება ისე, რომ კომპანიაზე კონტროლის
განმახორციელებელ უმრავლესობას ქმნის, თუ ისინი ეცდებიან მოგების გაზრდას სხვა
პირების უფლებების შელახვით, მათი ქმედება უნდა ჩაითვალოს
არაკეთილსინდისიერად და მათ უნდა დაეკისროთ პასუხისმგებლობა სულ მცირე
31 Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View, 381.
10
კონსტრუქციული თაღლითობისთვის.“32 შესაბამისად, ამ საქმეში გამოიკვეთა, რომ
კონტროლის განმახორციელებელმა აქციონერებმა არ უნდა განახორციელონ მათი
უფლებამოსილება ბოროტად, პირადი სარგებლის მიღების მიზნით, ისე, რომ ზიანი
მიაყენონ სხვა აქციონერებს.
პარტნიორებზე ერთგულების მოვალეობის დაკისრების თაობაზე მსჯელობა

სასამართლოებმა მე-20 საუკუნეში გააფართოვეს. კერძოდ, მნიშვნელოვანია
კალიფორნიის შტატის 1969 წლის საქმე Jones v. H. F. Ahmanson Co., რომელმაც დაადგინა,
რომ „მაჟორიტარმა აქციონერებმა არ უნდა გამოიყენონ მათი უფლებამოსილება
იმგვარად, რომ სარგებელი მიიღონ მხოლოდ მათ ან ზიანი მიაყენონ უმცირესობაში მყოფ
აქციონერებს“, არამედ „ისე უნდა განხორციელდეს აქციონერებზე მინიჭებული
უფლებამოსილება, რომ სარგებელი მიიღოს ყველა აქციონერმა პროპორციულად და
აღნიშნული წინააღმდეგობაში არ მოვიდეს კომპანიის საქმიანობის შესაბამის ქცევის
წესებთან“.33 სასამართლომ დაადგინა, რომ აღნიშნული წესი წარმოადგენს კონტროლის
განმახორციელებელი აქციონერებისათვის თანდაყოლილ წესს, ვინაიდან მათ არ
განახორციელონ თავიანთი უფლებები ისე, რომ მიიღონ არასამართლიანი უპირატესობა
საკონტროლო აქციების გაყიდვით ან სხვაგვარი გამოყენებით.34 სასამართლომ აღნიშნა,
რომ მაკონტროლებელი აქციონერების მიერ ერთგულების მოვალეობის დარღვევა
შეიძლება ასევე გამოიხატოს დივიდენდების შემცირებასა ან მათ გაუცემლობაში.35
1981 წელს, მასაჩუსეტსის სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ „აქციონერებმა არ

უნდა იმოქმედონ ხარბად და მიზანშეუწონლად, საკუთარი ინტერესებიდან
გამომდინარე ისე, რომ დაარღვიონ მათი ერთგულების მოვალეობა სხვა აქციონერებისა
და კომპანიის წინაშე.“36 შესაბამისად, დომინანტ აქციონერებზე დაკისრებული
32 Ervin v. Oregon Ry. & Nav. Co. (S.D.N.Y. 1886).

33 Borut Bratina, Dušan Jovanovič, “Shareholders’ Duty of Loyalty and Positive Voting Duty,“ China-USA Business
Review, ISSN 1537-1514 Vol. 13, No. 5 (2014): 350.
34 Jones. v. Ahmanson & Co., 1 Cal.3d 93.
35 Melvin Aaron Eisenberg, “The Legal Role of Shareholders and Management in Modern Corporate Decision-
Making“, Cal. L.Rev. vol. 57.1, (1969): 132.

36 Smith v. Atlantic Properties, Inc, 12 Mass. App. Ct. 201, 422 N.E.2d 798 (App. Ct. 1981).
11
ერთგულების მოვალეობა უმთავრესად გულისხმობს კომპანიის ინტერესების
შესაბამისად მოქმედებას ისე, რომ არ იქნეს დარღვეული სხვა აქციონერების უფლებები.
3.1. ერთგულების მოვალეობის დარღვევის სახეები
დომინანტმა აქციონერმა კონტროლის უფლებამოსილებით შესაძლებელია ისარგებლოს

შემდეგ შემთხვევებში:37
1. დივიდენდის განაწილების პოლიტიკა - მაგალითად, როდესაც დივიდენდის

განაწილება ხდება იმ მიზნით, რომ უმცირესობაში მყოფი აქციონერები იძულებულნი
გახდნენ გაყიდონ მათი აქციები მაჟორიტარ აქციონერზე;38
2. აქციებთან დაკავშირებული გარიგებები - მაგალითად, კომპანია უშვებს ახალ
აქციებს მაჟორიტარი აქციონერისთვის სამართლიან ფასზე ნაკლებ ფასად, რაც ასუსტებს
მინორიტარი აქციონერის მდგომარეობას. ასევე, როდესაც კომპანია აქციებს ყიდულობს
მაჟორიტარი აქციონერისგან სამართლიან ფასზე მაღალ ფასად;39
3. მაჟორიტარ აქციონერსა და კომპანიას შორის არსებული გარიგებები - მაგალითად,
როდესაც კომპანია სახელშეკრულებო ურთიერთობაში იმყოფება მაჟორიტარ
აქციონერთან და ხელშეკრულების პირობები არასამართლიანია;40
4. შესაძლებლობების დაუფლება - მაჟორიტარი აქციონერი დამოუკიდებლად
სარგებლობს ახალი შესაძლებლობებით კომპანიის ჩართვის გარშე.41
ის, თუ რომელი ტრანსაქცია მიიჩნევა ერთგულების მოვალეობის დარღვევად, ცალსახა

არ არის. დომინანტი პარტნიორების მდგომარეობის შეფასება განსხვავდება
დირექტორისაგან, რადგან ამ უკანასკნელის მიერ იმ გარიგებაში მონაწილეობა,
რომელშიც თავად წარმოადგენს დაინტერსებულ პირს რეგულირდება დელავერის
ზოგადი ზოგადი საკორპორაციო კანონის 144-ე პარაგრაფისა და ბიზნეს კორპორაციების
შესახებ მოდელური კანონის 8.60-8.63 პარაგრაფების მიხედვით. ამასთან, აღსანიშნავია,
37 Alan R. Palmiter, Corporations, (Aspen Publishers, Seventh Edition, 2011), 353.

38 იქვე.
39 იქვე.
40 იქვე.
41 იქვე.
12
რომ ბიზნეს კორპორაციების შესახებ მოდელური კანონის 8.60 პარაგრაფი პირდაპირ
ადგენს, რომ აღნიშნული რეგულირება არ ვრცელდება მშობელი და შვილობილი
კომპანიის ურთიერთობაზე, რომელშიც, მოიაზრება ის ტრანსაქციებიც, რომელიც
დაკავშირებულია მაჟორიტარი აქციონერის ვალდებულებებთან.42
3.1.1. საკუთარ თავთან დადებული გარიგება
ერთგულების მოვალეობის დარღვევა უმთავრესად გვხვდება ისეთ გარიგებებში, სადაც

მაჟორიტარი აქციონერი გარიგების ორივე მხარეს წარმოადგენს და, ფაქტობრივად,
საკუთარ თავთან დებს გარიგებას (“self-dealing transaction”). ის, რომ აქციონერი გარიგების
ორივე მხარეს წარმოადგენს, დელავერის სასამართლო პრაქტიკის მიხედვით, per se
აკრძალული არ არის. ერთგულების ვალდებულების დასადგენად უნდა შემოწმდეს
სამართლიანობის ტესტი („entire fairness test”)43, კერძოდ, როდესაც მაჟორიტარი
აქციონერი გარიგების ორივე მხარესაა, მას ეკისრება იმის მტკიცების ტვირთი, რომ
კეთილსინდისიერად და კომპანიის ინტერესების შესაბამისად მოქმედებდა.44
გარიგების ორივე მხარეს მონაწილეობის განმსაზღვრელ ორ ძირითად ელემენტს

წარმოადგენს შემდეგი:
1. კონტროლის განმახორციელებელი აქციონერი გარიგების ორივე მხარესაა და

შესაძლებლობა აქვს, განსაზღვროს გარიგების პირობები, და
2. გარიგებიდან გამომდინარე, კონტროლის განმახორციელებელი აქციონერი იღებს
განსაკუთრებულ სარგებელს ისე, რომ აღნიშნულ სარგებელს არ იღებს უმცირესობაში
მყოფი აქციონერი45.
იმ შემთხვევაში, თუ დადგინდება, რომ უმცირესობაში მყოფმა აქციონერმა სარგებელი

თავისი აქციის პროპორციულად მიიღო და იგი არათანაბარ მდგომარეობაში არ ჩამდგარა,
42 Alan R. Palmiter, Corporations, (Aspen Publishers, Seventh Edition, 2011), 353.

43 Gartenberg, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware Corporations,” 8.
44 Kahn v. Tremont, Corp. (D.Del. 1997).
45 Sinclair Oil Corp. v. Levien (Del 1971).
13
მაშინ, მაღალი ალბათობით, დომინანტი აქციონერის მიერ ერთგულების ვალდებულების
დარღვევა სახეზე არ იქნება.
ერთგულების მოვალეობის დარღვევის განსაზღვრის მიზნებისათვის, მნიშვნელოვანია

დელავერის სასამართლოს 1971 წლის საქმე Sinclair Oil Corp. v. Levien, სადაც
სასამართლომ ერთმანეთისგან გამიჯნა რამდენიმე საკითხი და 97 პროცენტიანი წილის
მქონე პარტნიორის მიერ ნაწილობრივი დარღვევა დაადგინა. კერძოდ, სასამართლომ
იმსჯელა სამ საკითხზე:
1. დივიდენდების დიდი ოდენობით განაწილება - უმცირესობაში მყოფი აქციონერის

განცხადებით, დივიდენდების დიდი ოდენობით განაწილება სარგებელს აძლევდა
მხოლოდ მაჟორიტარ აქციონერს, თუმცა, აღნიშნული უარყოფით გავლენას ახდენდა
მინორიტარ აქციონერებზე, რომლებიც, მართალია პროპორციულად იღებდნენ
დივიდენდებს, მაგრამ ზარალდებოდნენ, რადგან არ ხდებოდა მოგების რეინვესტირება
კომპანიაში.
2. კორპორაციული შესაძლებლობების დამოუკიდებლად მითვისება - მინორიტარი
აქციონერის განცხადებით, მაჟორიტარი აქციონერი ინდუსტრიულ პროექტებს
ანაწილებდა მის შვილობილ კომპანიებზე, რაც ზიანს აყენებდა ამ კომპანიას;
3. მაჟორიტარ აქციონერსა და კომპანიას შორის დადებული ხელშეკრულება -
მინორიტარი აქციონერის განცხადებით, ადგილი ჰქონდა მაჟორიტარი აქციონერის
მხრიდან ხელშეკრულების პირობების შეუსრულებლობას, რამაც დააზარალა კომპანია
და მინორიტარი აქციონერები.
დივიდენდების საკითხთან დაკავშირებით, სასამართლომ აღნიშნა, რომ კომპანიის

საქმიანობა და სტრატეგიული გადაწყვეტილებები თანაბრად და მიუკერძოებლად
მოქმედებს როგორც მაჟორიტარ, ისე მინორიტარი აქციონერზე და ვინაიდან
დივიდენდის განაწილებით სარგებელი პროპორციულად მიიღო ყველა აქციონერმა,
სასამართლომ დარღვევა არ დაადგინა.
14
კორპორაციული შესაძლებლობის მითვისებასთან დაკავშირებით, სასამართლომ
დაადგინა, რომ მინორიტარი აქციონერების მიერ სადავოდ გამხდარი პროექტები
კომპანიის კორპორაციულ შესაძლებლობას არ წარმოადგენდნენ და, შესაბამისად,
დარღვევა არ დადგინდა.
ხელშეკრულებასთან დაკავშირებით, სასამართლომ აღნიშნა, რომ საკუთარ თავთან

დადებული გარიგება ფუნდამენტურად განსხვავდება კომპანიის სტრატეგიული
გადაწყვეტილებისაგან. კერძოდ, როდესაც კომპანიის მაკონტროლებელი აქციონერი
სარგებელს იღებს მინორიტარი აქციონერის ხარჯზე, აღნიშნული არღვევს ერთგულების
მოვალეობას. მაგალითად, ამ შემთხვევაში, როდესაც მაჟორიტარი აქციონერი
სარგებლობდა რა იმ გარემოებით, რომ ხელშეკრულების ორივე მხარეს თავად
აკონტროლებდა, იგი არღვევდა ხელშეკრულებას, მიუხედავად იმისა, რომ
ხელშეკრულების შესრულებით დაინტერესებულნი იყვნენ მინორიტარი აქციონერები.
ასეთი შემთხვევა სასამართლომ მიიჩნია საკუთარ თავთან დადებულ გარიგებად და
დაადგინა, რომ აქციონერს ეკისრებოდა იმის მტკიცების ტვირთი, რომ გარიგების
პირობები იყო სამართლიანი.46
ამ საქმეში სასამართლომ სწორად განსაზღვრა, რომ თუ მაჟორიტარი აქციონერი

გარიგებაში დაინტერესებულ პირს წარმოადგენს, მან უნდა ამტკიცოს ამ გარიგების
სამართლიანობა, თუმცა, ამ ტესტის მიხედვით, მინორიტარი აქციონერისთვის
ფაქტობრივად შეუძლებელია, დაამტკიცოს დივიდენდის განაწილების
მიზანშეუწონლობა ვინაიდან სასამართლო ეყრდნობა იმ გარემოებას, რომ დივიდენდის
განაწილებით მინორიტარი აქციონერიც იღებს პროპორციულ სარგებელს. სასამართლომ
საერთოდ არ იმსჯელა, თუ რამდენად იყო დივიდენდების განაწილება კომპანიის
ინტერესების შესაბამისი და აღნიშნული ემსახურებოდა თუ არა მხოლოდ მაჟორიტარი
პარტნიორის პირად ინტერესს. ის გარემოება, რომ დივიდენდი პროპორციულად მიიღო
მინორიტარმა აქციონერმაც საკმარისად იქნა მიჩნეული მაჟორიტარი აქციონერის
ქმედების შესაფასებლად. აღნიშნულ საკითხს განსხვავებულად მიუდგა სასამართლო
46 Sinclair Oil Corp. v. Levien (Del 1971).
15
Gabelli-ს საქმეში, სადაც მან იმსჯელა დივიდენდების განაწილების კომპანიისთვის
მიზანშეწონლობაზე.47 აღნიშნული მიდგომა გასაზიარებელია, რადგან მხოლოდ იმ
გარემოებაზე დაყრდნობა, რომ მინორიტარმა აქციონერმა სარგებელი მიიღო,
ერთგულების ვალდებულების დარღვევის შეფასებისთვის არასაკმარისია და ნებისმიერი
სადავო გადაწყვეტილება უნდა შეფასდეს კომპანიის მიზნებთან შესაბამისობის
კუთხითაც.
3.1.2. მინორიტარის განდევნა შერწყმის დროს(freeze out)
ერთგულების მოვალეობის დარღვევის საკითხი შესაძლებელია დადგეს კომპანიების

ისეთი შერწყმის დროს, რომელიც ხორციელდება მინორიტარი აქციონერის განდევნის
მიზნით. ასეთ დროს, კომპანიის მაჟორიტარი აქციონერი წარმოადგენს მეორე კომპანიას
ან მის მაჟორიტარ აქციონერს და, შესაბამისად, შერწყმის ორივე მხარის იმყოფება.48
ვინაიდან მაკონტროლებელ აქციონერს გავლენის მოხდენა შეუძლია დირექტორთა
საბჭოს გადაწყვეტილებაზე, შერწყმის დროს აღნიშნული ძალაუფლება შესაძლებელია
აქციონერის მიერ არაკეთილსინდისიერად იქნეს გამოყენებული. კერძოდ, მისი
გავლენით, მინორიტარი აქციონერი შესაძლოა იძულებული გახდეს, მისი სურვილის
საწინააღმდეგოდ, არასამართლიანად დაბალ ფასად მიყიდოს მისი აქციები იმ საწარმოს,
რომელიც მაჟორიტარი აქციონერის კონტროლის ქვეშაა.49 რადგან აქციონერი
დაინტერესებულ პირს წარმოადგენს შერწყმის ორივე მხარეში, ასეთ შემთხვევაში
სასამართლო, როგორც წესი, ადგენს ერთგულების მოვალეობის დარღვევას. აღნიშნულის
გასაბათილებლად, მაჟორიტარ აქციონერს შეუძლია დაამტკიცოს, რომ მიუხედავად
ტრანსაქციაში მისი ინტერესთა კონფლიქტის არსებობისა, იგი იქცეოდა სამართლიანად
და დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი პარტნიორის შესაბამისად.50
ამგვარი შერწყმის დროს, ვინაიდან მაჟორიტარი აქციონერი გარიგების ორივე მხარეს

წარმოადგენს, სახეზეა ინტერესთა კონფლიქტი, რა დროსაც, შესაძლებელია მინორიტარ
47 Mary Siegel, “The Erosion of the Law of Controlling Shareholders,” Del. Journal of Corporate Law, vol. 24: 76.
48 Anabtawi, Stout, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, 1266.
49 იქვე.
50 იქვე.
16
აქციონერთა ინტერესები მნიშვნელოვნად შეილახოს. მინორიტარი და მაჟორიტარი
აქციონერების ინტერესების ბალანსის მიზნით, ზოგიერთი სასამართლო შერწყმის
სამართლიანად განხორციელების დადგენასთან ერთად, აუცილებლად მიიჩნევს, იმის
დადასტურებას, რომ მაჟორიტარ აქციონერს შერწყმის განხორციელებისას ჰქონდა
კომერციული მიზანი და არა მინორიტარისთვის აქციების ჩამორთმევა.51 თუმცა,
კომერციული მიზნის ტესტი ფართოდ არის გაკრიტიკებული იურიდიულ
ლიტერატურაში, რადგან მაჟორიტარ აქციონერს ყოველთვის აქვს იმის შესაძლებლობა,
რომ შექმნას შერწყმის გამამართლებელი სათანადო საფუძველი, როგორიცაა ფინანსური
ეფექტიანობა ან საგადასახადო სიმარტივე.52
დელავერში, კომპანიების შერწყმისას მაკონტროლებელი აქციონერის დაინტერესების

დროს მინორიტატი აქციონერის დაცვის საკითხი სათავეს იღებს 1952 წლის საქმეში
Sterling v Mayflower Hotel Corp.53 ამ საქმეში სასამართლომ იხელმძღვანელა
სამართლიანობის ტესტით. მიუხედავად იმისა, რომ სამართლიანობის ტესტის
განმარტება სასამართლოს ამ საქმეში არ გაუკეთებია, მან დაადგინა, რომ შერწყმის
განხორციელებისას ყველა შესაბამისი გარემოება უნდა იქნეს მხედველობაში მიღებული
იმის დასადგენად, რომ მინორიტარი აქციონერების აქციების ჩამორთმევა არ იყო
შერწყმის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი.54
1977 წლის საქმეებში Singer v. Magnavox Co და Tanzer v. International General Industries, Inc.,
დელავერის სასამართლომ სამართლიანობის ტესტთან ერთად იხელმძღვანელა
კორპორაციული მიზნის ტესტითაც და დაადგინა, რომ მინორიტარების განდევნა
კორპორაციული მიზნის გარეშე არღვევდა მათ წინაშე არსებულ ფიდუციურ
ვალდებულებას.55 მიუხედავად იმისა, რომ კომერციული მიზნის ტესტი გამოყენებულ
51 Alpert v. Williams Street Corp. (N.Y. 1984).

52 Palmiter, Corporations, 358.
53 Robert Biggart, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A Suggested Approach,”
Fordham L. Rev. 223: 229.

54 Sterling v Mayflower Hotel Corp. (Del. 1952).
55 Biggart, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A Suggested Approach,” 232.
17
იქნა მხოლოდ „გრძელი ფორმის“ (long-form56) შერწყმის დროს, სასამართლოებმა
შემდგომში იგი გაავრცელეს მოკლე ფორმის (“short-form57) შერწყმის დროსაც.58
კომერციული მიზნის ტესტმა კრიტიკა გამოიწვია ვინაიდან სასამართლომ ღიად დატოვა

კითხვა, თუ ვის კორპორაციულ მიზანს უნდა ემსახურებოდეს შერწყმა, იმისათვის, რომ
იგი მიზანშეწონილად ჩაითვალოს.59 უფრო მეტიც, სასამართლო თავადვე ხაზს უსვამს
ტესტის ბუნდოვანებას სინგერის საქმეში როდესაც კორპორაციულ მიზანზე
მსჯელობისას სვამს კითხვებს: „ვისი მიზანი?“ „ვისი კორპორაციული საქმიანობა?“60
ამასთან, ბუნდოვანების გამო, არსებობს საფრთხე, რომ მაჟორიტარ აქციონერს
გაუადვილდება სათანადო ეკონომიკური დასაბუთების წარმოდგენა შერწყმის
გამამართლებლად.61
კორპორაციული მიზნის ტესტი ეხება მხოლოდ შერწყმის მიზანშეწონილობის დადგენას

და იგი არ მოიცავს იმაზე მსჯელობას, თუ რამდენად შესაძლებელი იყო დამატებითი
აქციების გამოშვებით იგივე მიზნის მიღწევა. ის, რომ შერწყმას შესაძლოა ჰქონდეს
ეკონომიკურად გამართლებული მიზანი, არ ნიშნავს იმას, რომ შერწყმა უფრო
გამართლებულია, ვიდრე აქციების გამოშვება.62 შესაბამისად, აღნიშნული ტესტი ვიწროა
და ბუნდოვნად ტოვებს ისეთ საკითხებზე მსჯელობას, თუ კონკრეტულად ვის
მიემართება აღნიშნული მიზანი და არის თუ არა მინორიტარი აქციონერის ინტერსების
ნაკლებად შემლახავი საშუალება.
დელავერის სასამართლომ 1983 წლის გადაწყვეტილებაში, შერწყმის შეფასებისას

იმსჯელა მხოლოდ სამართლიანობის სტანდარტზე და უარი თქვა კომერციული მიზნის
56 დელავერის ზოგადი საკორპორაციო სამართლის 251-ე პარაგრაფის მიხედვით, გრძელი ფორმის შერწყმა
მოწონებულ უნდა იქნეს კომპანიის დირექტორატის მიერ და შემდეგ მიღებულ იქნეს ხმათა შესაბამისი
ოდენობის მქონე აქციონერების მიერ. ამავე კანონის 253-ე და 267-ე პარაგრაფების მიხედვით,მოკლე ფორმის
შერწყმა შესაძლებელია განხორციელდეს 90%-ზე მეტი ხმის უფლების მქონე აქციების მფლობელი
აქციონერის მიერ კომპანიის დირექტორატისა და აქციონერების მოწონების გარეშე.
57 იხ. სქოლიო N56.
58 მაგ. Najjar v. Roland Int'l Corp., 387 A.2d 701 (Del. Ch. 1978).
60 Singer v. Magnavox Co. 380 A.2d 969 (Del. 1977).
62 იქვე.
18
ტესტის გამოყენებაზე ვინაიდან, სასამართლომ მიიჩნია, რომ ამ მიდგომას არ აქვს
შინაარსობრივი და რეალური შედეგი მინორიტარი აქციონერის დაცვის კუთხით.63
3.1.3. საკონტროლო წილის გაყიდვა
მაჟორიტარი აქციონერის მიერ საკონტროლო წილის გაყიდვა მის ღირებულებაზე მაღალ

ფასად წარმოადგენს აქციონერის მიერ პირადი სარგებლის მიღების ერთ-ერთ
საშუალებას. 1955 წელს ერთ-ერთ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ საკონტროლო
აქციების საბაზრო ღირებულებაზე მაღალ ფასად გაყიდვისას, მაჟორიტარ აქციონერს
მხედველობაში უნდა მიეღო ყველა აქციონერის ინტერესი და არ უნდა ემოქმედა
მხოლოდ პირადი ინტერესების მიხედვით. შესაბამისად, სასამართლომ დაადგინა
ერთგულების მოვალეობის დარღვევა, თუმცა, ამ საქმეში დაიწერა განსხვავებული აზრი,
სადაც მოსამართლე, ერთი მხრივ, დაეთანხმა სასამართლოს, რომ დომინანტ
პარტნიორებს ეკისრებოდათ ერთგულების მოვალეობა, თუმცა, მეორე მხრივ, მათ არ
დაურღვევიათ აღნიშნული, ვინაიდან, მაჟორიტარი აქციონერი უფლებამოსილია
გაყიდოს მისი აქციები მისთვის მისაღებ საუკეთესო ფასად, ისე, რომ მხედველობაში არ
მიიღოს სხვა აქციონერების ინტერსები.64 მოგვიანებით, აღნიშნული განსხვავებული აზრი
გაიზიარა ნიუ იორკის სასამართლომ 1979 წლის საქმეში, სადაც სასამართლომ მიიჩნია,
რომ მაკონტროლებელ აქციონერს უფლება ჰქონდა გაეყიდა თავისი აქციები მისთვის
მისაღებ ფასად, მინორიტარი აქციონერისთვის მისაღები უფრო დაბალი ფასის
მხედველობაში მიღების გარეშე.65 იგივე წესია მოცემული ამერიკის სამართლის
ინსტიტუტის მიერ მიღებული კორპორაციული მართვის პრინციპების 5.16 პარაგრაფში
და დელავერის სასამართლოს არაერთ გადაწყვეტილებაში.66
63 Weinberger v. UOP, Inc. (Del. 1983).

64 Perlman v. Feldmann, 219 F.2d 173 (2d Cir. 1955).
65 Zetlin v. Hanson Holdings, Inc. (N.Y. 1979).
66 მაგ. Harris v. Carter, 582 A.2d 222, 234 (Del. Ch. 1990), Thorpe v.CERBCO, Inc., 676 A.2d 436, 442 (Del. 1996),
Sea-Land Corp. S'holders Litig., No. 8453, 1987 WL 11283, at *5 (Del. Ch. May 22, 1987).
19
ამერიკის სამართლის ინსტიტუტის მიერ მიღებული კორპორაციული მართვის
პრინციპები მაკონტროლებელი აქციონერის მიერ აქციებს ღირებულებაზე მაღალ ფასად
გაყიდვის უფლებაზე აწესებს გამონაკლისს:
1. როდესაც მაკონტროლებელი აქციონერი საკუთრებაში იღებს აქციას მინორიტარი

აქციონერისგან საკონტროლო წილის გაყიდვის განზრახვის გამჟღავნების გარეშე, და
2. როდესაც აშკარაა, რომ მყიდველი იღებს არამართლზომიერ პირად სარგებელს
კონტროლის ქვეშ მყოფი კომპანიის მართვის შედეგად.67
შესაბამისად, იმ შემთხვევაში თუ მაჟორიტარი აქციონერის მიერ საკონტროლო აქციების

თაობაზე გარიგების დადება ხდება შესაბამისი ინფორმაციის გამჟღავნებით და როდესაც
აშკარა არ არის, რომ მყიდველი იღებს არამართლზომიერ სარგებელს ამ ტრანსაქციით,
აქციონერის მიერ ფიდუციური ვალდებულებების დარღვევის საკითხი არ დადგება იმ
შემთხვევაშიც კი, თუ აქციების გაყიდვა მათ საბაზრო ღირებულებაზე მაღალ ფასად
ხდება და მინორიტარი აქციონერები აღნიშნულის წინააღმდეგ არიან.
3.2. სამართლიანობის ტესტი

როგორც ზემოთ იქნა წარმოდგენილი, მაჟორიტარი აქციონერის მიერ ინტერესთა
კონფლიქტის არსებობა გარიგებაში ავტომატურად არ ნიშნავს ერთგულების
ვალდებულების დარღვევას. აღნიშნულის დასადგენად, სასამართლო მიმართავს
სამართლიანობის ტესტს.
სამართლიანობის ტესტი მოპასუხე მაჟორიტარ აქციონერს აკისრებს იმის მტკიცების

ვალდებულებას, რომ გარიგების დადებისას სამართლიანად იქნა განხილული
მინორიტარი აქციონერების ინტერსები და მათ მიიღეს სამართლიანი ანაზღაურება.68
აღნიშნული ტესტი მოიცავს ორ საკითხის, სამართლიანი ფასისა (fair price) და
სამართლიანი ქცევის (fair dealing) შეფასებას.69
67 Ronald J. Gilson, Jeffrey N. Gordon, “Controlling Controlling Shareholders,” 152 U. PA. L. REV.785, (2003): 796.
68 Weinberger v.UOP, Inc., 457 A.2d 701, 711 (Del. 1983).
69 იქვე.
20
სამართლიანი ფასი მიემართება იმის განსაზღვრას, თუ რამდენად იქნა მხედველობაში
მიღებული ტრანსაქციის ეკონომიკური და ფინანსური მაჩვენებლები, რა დროსაც
შეფასებულ უნდა იქნეს არსებული აქტივები, საბაზრო ფასი, შემოსავლები, სამომავლო
პერსპექტივები სხვა ნებისმიერი ელემენტი, რომელმაც შესაძლოა გავლენა მოახდინოს
კომპანიის აქციების ღირებულებაზე. რაც შეეხება სამართლიან ქცევას, იგი
დაკავშირებულია იმის შეფასებასთან, თუ რა დროში იქნა გარიგება დადებული, როგორ
იქნა იგი ინიცირებული, სტრუქტურირებული და როგორ მიმდინარეობდა
მოლაპარაკებები, იყო თუ არა ინფორმაცია გამჟღავნებული დირექტორებისათვის და რა
ფორმით განხორციელდა თანხმობის მიღება აღნიშნული გარიგების დადებაზე.
აღსანიშნავია, რომ სამართლიანი ფასისა და სამართლიანი ქცევის განხილვისას
სამართლიანობის ტესტი არ უნდა იქნეს ორად გაყოფილი და ყველა გარემოება ერთიანად
უნდა იქნეს მხედველობაში მიღებული.70
დელავერის უზენაესმა სასამართლომ ვეინბერგერის ზემოაღნიშნული სტანდარტის

შემდგომ განავითარა სამართლიანი ქცევის ტესტი, კერძოდ, სამართლიან ქცევაზე
მსჯელობისას, სასამართლო მხედველობაში იღებს შვილობილი კომპანიის იმ ორგანოს
დამოუკიდებლობას, რომელთანაც ტრანსაქციასთან დაკავშირებით მოლაპარაკებები
მიმდინარეობდა, ასევე, მოწმდება, თუ რა ფორმით აწარმოებდა მშობელი კომპანია
მოლაპარაკებებს და რამდენად არსებობდა შვილობილი კომპანიის მინორიტარი
აქციონერების უმრავლესობის თანხმობა ტრანსაქციის განხორციელებაზე.71 ამასთან, თუ
ზოგადად სამართლიანობის მტკიცების ტვირთი ეკისრება გარიგების ორივე მხარეს მყოფ
მაჟორიტარ აქციონერს, იმ შემთხვევაში, თუ გარიგების დადებაზე თანხმობაა მიღებული
დამოუკიდებელი კომიტეტისგან ან/და მინორიტარი აქციონერების უმრავლესობისგან,
მაშინ სამართლიანობის მტკიცების ტვირთი მოპასუხისგან გადაინაცვლებს
მოსარჩელეზე.72
70 Weinberger v.UOP, Inc., 457 A.2d 701, 711 (Del. 1983).

21
იმისათვის, რომ მტკიცების ტვირთის გადატანა მოხდეს მოსარჩელეზე, სასამართლო
აფასებს თანხმობის გამცემი კომიტეტის არსსა და შემადგენლობას. სასამართლოს
შეფასებით, კომიტეტის წევრები უნდა იყვნენ დამოუკიდებლები, სრულად
ინფორმირებულები და ტრანსაქციასთან დაკავშირებულ განხილვებში აქტიურად
ჩართულები.73 აღნიშნულის შეფასება მნიშვნელოვანია იმის დასადგენად, ნამდვილად
ჰქონდა თუ არა კომიტეტს მოლაპარაკების დამოუკიდებლად წარმოების შესაძლებლობა
და იმყოფებოდა თუ არა იგი მაჟორიტარი აქციონერების გავლენის ქვეშ. საქმეში Rabkin v
Olin Corp.,74 სასამართლომ ჩამოაყალიბა ორნაწილიანი ტესტი იმის განსაზღვრისათვის,
თუ რამდენად შესაძლებელი იყო მტკიცების ტვირთის გადატანა მოსარჩელეზე,
სასამართლომ დაადგინა:
„დამოუკიდებელი კომიტეტის არსებობა საკმარისი არ არის მტკიცების ტვირთის

მოსარჩელეზე გადასატანად. ამისათვის აუცილებელია დასტურდებოდეს სულ მცირე
ორი გარემოება: 1. მაჟორიტარი აქციონერი არ უნდა განსაზღვრავდეს შერწყმის პირობებს;
2. სპეციალურ კომიტეტს უნდა ჰქონდეს მოლაპარაკებების წარმოების რეალური
შესაძლებლობა ისე, რომ იგი გაშლილი ხელის პრინციპით (მიუკერძოებლად)
მოქმედებდეს მაჟორიტარ აქციონერებთან ურთიერთობაში.75
ამ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ მიუხედავად სპეციალური კომიტეტის

არსებობისა, მას არ ჰქონდა მოლაპარაკების წარმოების რეალური შესაძლებლობა და
მაჟორიტარი აქციონერი აყალიბებდა ტრანსაქციის პირობებს. შესაბამისად, გარიგების
სამართლიანობის მტკიცების ტვირთი დარჩა მოპასუხე მაჟორიტარი აქციონერის
მხარეს.76
შესაბამისად, თუ არ არსებობს დამოუკიდებელი ორგანოს თანხმობა ტრანსაქციის
განხორციელებაზე, სასამართლო ტრანსაქციის სამართლიანობის მტკიცების ტვირთს
აკისრებს მაჟორიტარ აქციონერს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სასამართლო მსჯელობს
74 Rabkin v Olin Corp. (586 A.2d 1202 (Del. 1990).
75 Andreas Cahn, David C. Donald, Comparative Company Law: Taxt and Cases on the Laws Governing Corporations
in Germany, the UK and the USA (Cambridge University Press, 2010), 591.
76 იქვე.
22
საქმის ყველა არსებით გარემოებაზე იმის დასადგენად, რომ დამოუკიდებელი ორგანოს
თანხმობა ნამდვილად დამოუკიდებლად და მაჟორიტარი აქციონერის ზეგავლენის
გარეშე იყო მიღებული. აღნიშნულის დადგენის შემთხვევაში, ტრანსაქციის
უსამართლობის მტკიცების ტვირთი გადადის მოსარჩელის მხარეზე.
3.2.1. სამართლიანობის ტესტი შერწყმის განხორციელებისას
დელავერის სასამართლო სამართლიანობის ტესტით ყველაზე ხშირად სარგებლობს

ისეთი შერწყმის განხორციელებისას, როდესაც გარიგების ორივე მხარეს დგას
მაჟორიტარი აქციონერი.77 შერწყმის სამართლიანობის დადგენისას, სასამართლო
მსჯელობს, მიიღებდა თუ არა მინორიტარი აქციონერი იმავე ღირებულების სარგებელს
ისეთი შერწყმის დროს, რომელიც იქნებოდა გაშლილი ხელის პრინციპის საფუძველზე
განხორციელებული, ანუ როდესაც შერწყმა განხორციელდებოდა ორი დამოუკიდებელი
მხარის მიერ. ასეთ დროს, სასამართლო მხედველობაში იღებს აქციათა სამართლიან
საბაზრო ღირებულებას, (განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც აქციები სავაჭროდ არის
დაშვებული საფონდო ბირჟაზე), თითოეული კომპანიის ღირებულებას, წინა წლების
შემოსავლებსა და დივიდენდების განაწილების საკითხებს და მინორიტარი აქციონერის
აქციების სალიკვიდაციო ღირებულებას.78
3.2.1.1. ორსაფეხურიანი შერწყმა
ორსაფეხურიანი შერწყმა სახეზეა, როდესაც მშობელი კომპანია ახორციელებს

ნაწილობრივი კონტროლის ქვეშ მყოფი შვილობილი კომპანიის შერწყმას შემდეგი
პროცედურით: 1. სატენდერო შეთავაზება მშობელი კომპანიის ჰოლდინგისთვის 90%-ზე
მეტი აქციების მისაღებად და 2. მოკლე ფორმის შერწყმა, როდესაც დარჩენილი
მინორიტარი აქციონერების განდევნა ხდება დამოუკიდებელი ორგანოს მოწონების
გარეშე.79 სატენდერო შეთავაზება წარმოადგენს სახელშეკრულებო ოფერტს, სადაც
განსაზღვრულია აქციათა შეძენის ღირებულება და მოცემულია აქცეპტის ვადა, რა
77 Leonardo Pinta, “The U.S. and Italy: Controlling Shareholders’ Fiduciary Duties in Freeze-Out Mergers and Tender
Offers,” N.Y.U. J.L. & Bus. Vol. 7.931, (2011): 935.
23
დროსაც მაჟორიტარი აქციონერი თავიდან ირიდებს როგორც დამოუკიდებელი ორგანოს
მიერ შერწყმის მოწონებას, ასევე, იგი პირველ ეტაპზე ამცირებს რისკებს ქცევის
სამართლიანობის დარღვევასთან დაკავშირებით.80
დელავერის სასამართლოებს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ერთგვაროვანი

მიდგომა ჩამოყალიბებული არ აქვთ. ერთი მიდგომით, აქციონერებს შეუძლიათ
სატენდერო წინადადების განხორციელებისას იმოქმედონ საკუთარი ინტერესების
შესაბამისად. იმ შემთხვევაში, თუ სატენდერო წინადადებით მინორიტარ აქციონერებს
ექნებათ სრულად ინფორმირებული, ნებაყოფლობითი არჩევანის გაკეთების
შესაძლებლობა, დელავერის სასამართლო არ იყენებს სამართლიანობის ტესტს.81
განსხვავებული მიდგომით, ამგვარი შერწყმა მკაცრად მოწმდება და, მიუხედავად იმისა,

რომ თანხმობა იყოს გაცემულ მინორიტარი აქციონერების უმრავლესობის მიერ, მაინც
ხდება ტრანსაქციის სამართლებრივი საფუძვლის შეფასება.82 დელავერის საკანცლერო
სასამართლოს მიხედვით, იმისათვის რომ სატენდერო წინადადება არ ჩაითვალოს
იძულებად, წინადადება უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ პირობებს:
1. უნდა ექვემდებარებოდეს მინორიტარი აქციონერების უმრავლესობის სატენდერო

პირობას;
2. უნდა შეიცავდეს დაპირებას, რომ საბოლოო შერწყმა განხორციელდება სატენდერო
წინადადებაში მოცემული ფასით და
3. არ უნდა შეიცავდეს რაიმე სადამსჯელო ხასიათის მუქარას83.
3.2.1.2. მოკლე ფორმის შერწყმა
როდესაც დედა კომპანია შვილობილ კომპანიაში ფლობს აქციათა სულ მცირე 90%-ის,
როგორც ბიზნეს კორპორაციების შესახებ მოდელური კანონის 11.05 პარაგრაფი, ისე
დელავერის ზოგადი საკორპორაციო სამართლის 253-ე და 267-ე პარაგრაფები, დედა

81 იქვე, 364.
82
იქვე.
83 იქვე.
24
კომპანიას საშუალებას აძლევს განახორციელოს მოკლე ფორმის შერწყმა შვილობილ
კომპანიასთან აქციონერების თანხმობის გარეშე. შერწყმის განხორციელებისთვის
საკმარისია დედა კომპანიის დირექტორთა საბჭოს თანხმობა. ასეთ შემთხვევაში,
შვილობილი კომპანიის მინორიტარი აქციონერების უფლება შემოიფარგლება მხოლოდ
აქციათა სამართლიანი ღირებულების მიღებით და შერწყმის შეფასება სამართლიანობის
ტესტის მიხედვით არ ხდება.84
დელავერის უზენაესმა სასამართლომ 2001 წლის საქმეში Glassman v. Unical Exploration

ცალსახად დადგინა, რომ მოკლე ფორმის შერწყმის განხორციელებისას სასამართლო არ
იყენებს სამართლიანობის ტესტს.85 წინააღმდეგ შემთხვევაში, აზრი დაეკარგებოდა
მოკლე ფორმის ტესტის არსებობას, თუ დედა კომპანია ვალდებული იქნებოდა
მოლაპარაკებები ეწარმოებინა დამოუკიდებელ კომიტეტთან, დაექირავებინა
დამოუკიდებელი ფინანსური და იურიდიული ექსპერტები და წარემართა ტრანსაქცია
გაშლილი ხელის პრინციპის საფუძველზე.86 თუმცა, სასამართლომ ერთმანეთისგან
განასხვავა სტანდარტული მოკლე ფორმის შერწყმა და ორსაფეხურიანი შერწყმა, რა
დროსაც მშობელი კომპანია ჯერ არ ფლობს აქციათა 90%-ს და აღნიშნულის
უზრუნველსაყოფად პირველ რიგში აცხადებს სატენდერო შეთავაზებას, რის შემდგომაც
მოკლე ფორმის შერწყმა იქნება საბოლოო შედეგი. სასამართლომ აღნიშნა, რომ
ორსაფერხურიანი შერწყმის დროს შესაძლოა სხვა შედეგი დამდგარიყო და
გამოყენებულიყო სამართლიანობის ტესტი.87
3.3. შუალედური დასკვნა
ზოგადად შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკის საკორპორაციო სამართალში, განსაკუთრებით

დელავერისა და კალიფორნიის სასამართლო პრაქტიკაზე დაყრდნობით, პარტნიორის
ერთგულების მოვალეობის თაობაზე ჩამოყალიბებული მიდგომა მეტნაკლებად
ერთგვაროვანია. ცალსახად ნაჩვენებია, რომ დომინანტ პარტნიორს ეკისრება

85 Glassman v. Unical Exploration Corp., 777 A. 2d 242 (Del. 2001).
87 Glassman v. Unical Exploration Corp., 777 A. 2d 242 (Del. 2001).
25
ერთგულების მოვალეობა იმის გამო, რომ მან არასამართლიანად არ გამოიყენოს მისთვის
მინიჭებული უფლებები. აღნიშნული მიდგომა იცავს, ერთი მხრივ, დანარჩენ
პარტნიორებს, რომ ისინი საზოგადოებიდან სარგებელს იღებდნენ მათი წილების
პროპორციულად, ხოლო მეორე მხრივ, საზოგადოებას, რომ კომპანიამ კორპორაციული
ეთიკისა და მიზნების შესაბამისად მოახდინოს ფუნქციონირება და იგი არ იქცეს
დომინანტი პარტნიორის პირადი ინტერესების ერთგვარ მსხვერპლად. თუმცა, რიგი
გადაწყვეტილებები ნათლად მიუთითებს, რომ ერთგულების მოვალეობის არსებობამ არ
უნდა დაგვავიწყოს პარტნიორის მთავარი ინტერესი საზოგადოებაში - მოგების მიღება.
შესაბამისად, ერთგულების მოვალეობა ისე არ უნდა იქნეს აღქმული, რომ პარტნიორს
ყოველთვის ეკისრებოდეს პირადი ინტერესების შეზღუდვის ვალდებულება. სწორედ
ერთგულების მოვალეობის დაცვასა და პირადი სარგებლის მიღების უფლებას შორის
არსებული ბალანსის დაცვას ემსახურება სამართლიანობის ტესტზე დაყრდნობით საქმის
გადაწყვეტა და თითოეულ შემთხვევაში სასამართლოს მხრიდან ინდივიდუალური
მიდგომის გამოყენება. აღნიშნული მიდგომა განსხვავდება ინგლისის საკორპორაციო
სამართლის შეხედულებისაგან, რაზეც შემდეგ თავში იქნება საუბარი.
4. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ინგლისის

ინგლისურ იურიდიულ ლიტერატურაში განსხვავდება შეხედულებები იმის თაობაზე,

ეკისრებათ თუ არა დომინანტ პარტნიორებს ერთგულების მოვალეობა საწარმოსა და
უმცირესობაში მყოფი პარტნიორების წინაშე. ერთი მიდგომით, უმრავლესობაში მყოფ
პარტნიორებს ეკისრებათ ზოგადი ფიდუციური ვალდებულება უმცირესობაში მყოფი
პარტნიორების წინაშე. მეორე შეხედულებით, უმრავლესობაში მყოფ პარტნიორებს
აღნიშნული ვალდებულება ეკისრებათ მხოლოდ კომპანიის სადამფუძნებლო
დოკუმენტის ცვლილებისა და უმცირესობის მიმართ თაღლითობის (fraud on the minority)
განხორციელების დროს. შუალედური შეხედულებით, ეკისრება თუ არა მაჟორიტარ
პარტნიორს ერთგულების ვალდებულება დამოკიდებულია კომპანიის ბუნებაზე.
კერძოდ, პატარა, კერძო ე.წ. „შინაურულ“ კომპანიებში, სადაც კომპანიის საკუთრება და
26
მართვა ფაქტობრივად იდენტურია, მაჟორიტარ პარტნიორებს უნდა ეკისრებოდეთ
ფიდუციური ვალდებულებები. თუმცა, დიდი კომპანიების შემთხვევაში, სადაც
აქციონერი უფლებამოსილია ხმის უფლება გამოიყენოს მისი ინტერესების შესაბამისად,
იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მისი ინტერესები არაგონივრულია, მას ფიდუციური
ვალდებულებები არ ეკისრება.88 აღნიშნული მიდგომები განპირობებულია იქიდან
გამომდინარე, რომ დომინანტი პარტნიორის ერთგულების ვალდებულების ცნება
პირდაპირი სახით არ გვხვდება როგორც საკანონმდებლო დონეზე, ისე სასამართლო
გადაწყვეტილებებში.
4.1. ადრეული სასამართლო გადაწყვეტილება
აღსანიშნავია, რომ სასამართლოებმა მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოდან დაადგინეს, რომ

უმრავლესობაში მყოფმა აქციონერებმა არ უნდა განახორციელონ მათი უფლებამოსილება
უმცირესობაში მყოფი აქციონერების უსამართლოდ ზიანის მიყენების (unfair detriment)
მიზნით.89 საქმეში Menier v. Hooper’s Telegraph Works,90 საკითხი ეხებოდა უმრავლესობის
მიერ საგანგებო კრების დროს მიღებულ გადაწყვეტილების ბათილობის მოთხოვნას
მინორიტარის მიერ, ვინაიდან კრებაზე მიღებული გადაწყვეტილებით, ისე, რომ
მოსარჩელე არ იყო ინფორმირებული, გადაწყდა კომპანიის ლიკვიდაცია და დადგინდა,
რომ უმრავლესობაში მყოფ აქციონერს შესაძლებლობა ჰქონდა გაეყიდა კომპანიის
მთავარი აქტივი.
სასამართლოს გადაწყვეტილებით, უმრავლესობაში მყოფმა აქციონერებმა მიიღეს

მხოლოდ მათთვის სასარგებლო გადაწყვეტილება მაშინ, როდესაც საკითხი ეხებოდა
მთლიანად კომპანიას და, შესაბამისად, უმცირესობაში მყოფი აქციონერების
ინტერესებსაც. უმრავლესობაში მყოფმა აქციონერებმა, ფაქტობრივად, გაინაწილეს
კომპანიის აქტივები ისე, რომ უმცირესობაში მყოფ აქციონერებს რაიმე სარგებელი არ
მიუღიათ.
88 Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View, 387.

89 Andreas Cahn, David C. Donald, Comparative Company Law, 575.
90 Menier v. Hooper's Telegraph Works (1874) L. R. 9 Ch. App. 350.
27
მოცემული საქმიდან ჩანს, რომ მიუხედავად ფიდუციურ ვალდებულებაზე პირდაპირი
მსჯელობის არარსებობისა, საქმის გარემოებებიდან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ადგილი
ჰქონდა აქციონერის მხრიდან ერთგულების ვალდებულების დარღვევას, ვინაიდან მან
მისი მდგომარეობა გამოიყენა მხოლოდ საკუთარი ინტერესებისამებრ და მინორიტარი
აქციონერის ინტერესებზე ზიანის მიყენების მიზნით. შესაბამისად, უნდა ითქვას, რომ
მეცხრამეტე საუკუნეში ინგლისის სასამართლოში არსებობს მაჟორიტარი აქციონერის
ერთგულების ვალდებულების დარღვევის თაობაზე არაპირდაპირი მსჯელობის
მაგალითი.
4.2. იურიდიულ ლიტერატურაში არსებული მიდგომა
იურიდიული ლიტერატურა პარტნიორის ერთგულების მოვალეობასთან დაკავშირებთ

არაერთგვაროვანია. მაგალითად, პროფესორი რობერტ პენინგტონი 1990 წელს თავის
ნაშრომში უთითებს, რომ ამერიკის საკორპორაციო სამართლისგან განსხვავებით,
ინგლისის საკორპორაციო სამართალში პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა
კომპანიის ან მინორიტარი აქციონერების წინაშე აღიარებული არ არის.91 მიუხედავად
ამისა, პროფესორი აღნიშნავს, რომ კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტების
ცვლილება მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა იქნეს მიჩნეული კანონიერად, თუ იგი
მიღებულია კეთილსინდისიერების პრინციპის დაცვით და ექცევა კომპანიის
აქციონერების ინტერესებში. ამასთან, გადაწყვეტილება არ უნდა იქნეს მიღებული, თუ
იგი უსამართლოდ მიაყენებს ზიანს კომპანიის დანარჩენ წევრებს.92
პროფესორ მაიკლ ლოუერის მოსაზრებით, ინგლისის სასამართლოები ერთგულების

მოვალეობის საკითხს განიხილავენ ინგლისის 2006 წლის კომპანიების შესახებ კანონით
დადგენილი „უსამართლო ზიანის“ (unfair prejudice) ჭრილში93. კერძოდ, პროფესორი
ლოუერის აზრით, მაჟორიტარი აქციონერის მიერ მინორიტარ აქციონერზე უსამართლო
91 Robert Pennington, Company Law, (6th ed. 1990), 643.

92 იქვე, 643-644.
93 ინგლისის 2006 წლის „კომპანიების შესახებ“ აქტის 994-ე პარაგრაფი.
28
ზიანის დადგენის შეფასებისას, სასამართლოს ანალიზი ფაქტობრივად იდენტურია
ერთგულების ვალდებულების დარღვევის დროს განსახორციელებელი შეფასებისა94.
ლიტერატურაში არსებული მსგავსი არაერთგვაროვანი მიდგომები კიდევ უფრო

ბუნდოვანს ხდის ისედაც პირდაპირ არაღიარებული პარტნიორის ერთგულების
მოვალეობის არსებობასა და მისი გამოყენების ფარგლებს. თუმცა, რიგი სასამართლო
გადაწყვეტილებების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ინგლისში პარტნიორის
ერთგულების მოვალეობა არაპირდაპირი სახით, თუმცა მაინც არსებობს.
4.3. ერთგულების მოვალეობის დაკისრების შესაძლო ფარგლები
ინგლისის სასამართლო პრაქტიკით პარტნიორის ხმის უფლება ძირითადად იზღუდება

შემდეგ საქმეებში: 1. როდესაც ხდება კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტისა და
მასთან დაკავშირებული დოკუმენტების („A Company’s Constitution”)95 ცვლილება და 2.
საქმე ეხება მაჟორიტარი აქციონერების მიერ უმცირესობაში მყოფი აქციონერების მიმართ
თაღლითობას.96
4.3.1. კომპანიის სადამფუძნებლო დოკუმენტის ცვლილება
ინგლისის სასამართლომ ჯერ კიდევ 1900 წელს დაადგინა, რომ უმრავლესობაში მყოფმა
პარტნიორებმა კომპანიის წესდების ცვლილება უნდა მოახდინონ კეთილსინდისიერად
(in good faith), კომპანიის ინტერესების სასარგებლოდ.97 ამასთან, საქმეში Brown v. British
Abrasive Wheel Co. Ltd., სასამართლომ დაადგინა, რომ მიუხედავად მაჟორიტარი
აქციონერების კეთილსინდისიერი ქცევისა, კაპიტალის გაზრდის თაობაზე
გადაწყვეტილება არ იყო მიზანშეწონილი, ვინაიდან ამ გადაწყვეტილებას შედეგად
მოჰყვებოდა მინორიტარი აქციონერების აქციების ჩამორთმევა.98
94 Andreas Cahn, David C. Donald, Comparative Company Law, 576.

95 მოცემულია 2006 წლის ინგლისის „კომპანიების შესახებ“ კანონის მე-3 თავში.
96 Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View , 381.
97 Allen v. Gold Reefs of W. Africa, Ltd., [1900] 1 Ch. 671 (C.A.).
98 Brown v. British Abrasive Wheel Co. Ltd., [1919] 1 Ch 290.
29
ერთ-ერთ საქმეში სასამართლომ დაადგინა, რომ კომპანიაში განსახორციელებელი
მნიშვნელოვანი ცვლილებების მიღების წესი დადგენილია კომპანიის წესებითა და
შესაბამისი მარეგულირებელი აქტებით. თუმცა, აქციონერის მიერ მისთვის მინიჭებული
უფლებამოსილების გამოყენების მართლზომიერება უნდა შეფასდეს სამართლის ზოგადი
პრინციპებიდან გამომდინარე, იმ მიზნით, რომ მაჟორიტარი აქციონერების
უფლებამოსილების გამოყენებამ არ გამოიწვიოს მინორიტარი აქციონერების
ინტერესების უსამართლოდ შელახვა.99 ამასთან, სასამართლომ განმარტა, რომ
მაჟორიტარი აქციონერის უფლებამოსილების ფარგლების შემოწმებისას შეფასებულ
უნდა იქნეს, თუ რამდენად ხელსაყრელია აღნიშნული უფლებამოსილების გამოყენება
კომპანიისათვის.100
4.3.2. მაჟორიტარი აქციონერების მიერ უმცირესობაში მყოფი აქციონერების მიმართ

თაღლითობა
სასამართლო პრაქტიკამ გამოკვეთა თაღლითობის ორი ძირითადი სახე. პირველ მათგანს

წარმოადგენს კომპანიის ქონების ჩამორთმევას უმრავლესობაში მყოფი აქციონერების
მიერ, რომლის კლასიკურ მაგალითს წარმოადგენს საქმე Cook v. Deeks.101 მოცემულ
საქმეში, დირექტორები სახელშეკრულებო ურთიერთობაში შევიდნენ საკუთარი
სახელით, მაშინ როდესაც ისინი მოქმედებდნენ კომპანიის ნაცვლად. აღნიშნული
ქმედება მოწონებულ იქნა პარტნიორების მიერ. სასამართლომ დაადგინა, რომ
დირექტორების ქმედება მაჟორიტარი აქციონერების მხრიდან მოწონებას არ
ექვემდებარებოდა, ვინაიდან სახელშეკრულებო ურთიერთობიდან გამომდინარე
სარგებელი უნდა მიეღო კომპანიას და არა დირექტორებს. უმრავლესობის მიერ
განხორციელებული მოწონება მიჩნეულ იქნა როგორც კომპანიის უფლებების
უგულებელყოფა, რომელიც აისახა მინორიტარების მიმართ განხორციელებულ
თაღლითობაში.102
99 Allen v. Gold Reefs of W. Africa, Ltd., [1900] 1 Ch. 671 (C.A.).

100 იქვე.
102 Cook v. Deeks, (1916) 1 A.G. 554 (P.C.).
30
თაღლითობის მეორე სახეს წარმოადგენს უმცირესობაში მყოფი აქციონერების ქონების
ჩამორთმევა უმრავლესობაში მყოფი აქციონერების მიერ.103 ამ მიდგომის თანახმად,
მაჟორიტარმა აქციონერმა ისე არ უნდა გამოიყენოს მისთვის მინიჭებული
უფლებამოსილება, რომ მოხდეს მინორიტარი აქციონერების წილების ჩამორთმევა.104
ერთ-ერთ საქმეში, მაჟორიტარი აქციონერების მხრიდან არაკეთილსინდისიერი ქმედების
არარსებობის მიუხედავად, სასამართლომ დაადგინა, რომ მაჟორიტარი აქციონერის
უფლებამოსილების განხორციელება მიზნად არ უნდა ისახავდეს მინორიტარი
აქციონერის საკუთრების ჩამორთმევას.105 აღნიშნული საქმისგან განსხვავებით, საქმეში
Sidebottom v. Kershaw, Leese & Co. Ltd, სასამართლომ მიზანშეწონილად მიიჩნია წესების
ცვლილება, რომელიც ეხებოდა მინორიტარი აქციონერის მიერ წილების დათმობას,
ვინაიდან სასამართლომ მიიჩნია, რომ ადგილი ჰქონდა მაჟორიტარი აქციონერის
კეთილსინდისიერ ქმედებას და აღნიშნული ქმედება ეკონომიკურად უფრო
გამართლებული იქნებოდა კომპანიის ფუნქციონირებისათვის.106
4.4. კორპორაციული მიზანი
კომპანიის პარტნიორებს, დირექტორების მსგავსად, ეკისრებათ მათი უფლებამოსილების

კორპორაციული მიზნით განხორციელების ვალდებულება.107 მიზანი ჩაითვლება
კორპორაციულად იმ შემთხვევაში, თუ აქციონერის ქმედება მიზნად ისახავს
კომპანიისათვის ან ზოგადად აქციონერებისათვის სარგებლის მოტანას. წინააღმდეგ
შემთხვევაში, თუ ქმედება მიზნად ისახავს სხვა წევრებისათვის ზიანის მიყენებას, ან
აქციონერთა ცალკეული ჯგუფებისათვის სარგებლის მიღებას - ქმედება არ მიიჩნევა
კორპორაციული მიზნის მქონედ.108
კორპორაციულ მიზნის საკითხთან დაკავშირებით, საინტერესო საქმეს წარმოადგენს

Clemens v. Clemens Bros. ltd, სადაც დავა წარიმართა დეიდა-დისშვილს შორის. კერძოდ,

104 Brown v. British Abrasive Wheel Co. Ltd [1919] 1 Ch. 290.
105 იქვე.
106 Sidebottom v. Kershaw, Leese & Co Ltd., [1920] 1 Ch. 154 (C.A.).
108 იქვე.
31
დეიდას ჰქონდა კომპანიაზე კონტროლი, ვინაიდან მის საკუთრებაში იმყოფებოდა ხმის
უფლების მქონე აქციათა 55%, და ასევე იყო კომპანიის დირექტორი. მისი დისშვილის
მიერ სარჩელის აღძვრის საფუძველს წარმოადგენდა კომპანიის მიერ გადაწყვეტილების
მიღება, რითაც კომპანიის კაპიტალი გაიზარდა 1650 აქციით, რომელთაგან თითოეულის
ღირებულება იყო არსებული თითო აქციის ტოლფასი. გადაწყვეტილების მიხედვით, 850
ახალი აქცია უნდა განაწილებულიყო დასაქმებულებზე, ხოლო დარჩენილი 800 აქცია
ნაწილდებოდა კომპანიის ოთხ დირექტორზე. მოსარჩელემ მოითხოვა გადაწყვეტილების
ბათილობა შემდეგი გარემოებებიდან გამომდინარე:
ა) გადაწყვეტილების მიღებით შემცირდა მისი მოგების მიღების წილი 4/9-დან 2/9-მდე;
ბ) აქციების ღირებულება ნაკლები იყო მათ საბაზრო ღირებულებაზე;
გ) გადაწყვეტილების მიღებით შემცირდა მისი ხის უფლება კომპანიაში 45 პროცენტიდან

24,65 პროცენტამდე;
დ) გადაწყვეტილების მიღებით მას შეეზღუდა აქციების შეძენის უფლება და,

შესაბამისად, იგი მუდმივად უნდა დარჩენილიყო უმცირესობაში მყოფ აქციონერად.109
სასამართლომ ბათილად ცნო სადავო გადაწყვეტილება იმ საფუძვლით, რომ მისი

მიღების მიზანი იყო მოსარჩელის ხმის უფლების შემცირება არაუმეტეს 25 პროცენტამდე.
ასეთ შემთხვევაში კი, მოპასუხეს ენიჭებოდა უფლებამოსილება, მიეღო რიგი
სპეციალური რეზოლუციები მოსარჩელის თანხმობის გარეშე.
სასამართლომ მიიჩნია, რომ კონტროლის განმახორციელებლი აქციონერი არ არის

უფლებამოსილი გამოიყენოს მისი უმრავლესობის მქონე ხმა მხოლოდ საკუთარი
სურვილისამებრ. თუმცა, სასამართლომ არ ჩამოაყალიბა რაიმე პრინციპი, რა დროსაც
შესაძლებელია დომინანტი აქციონერის უფლებამოსილების შეზღუდვა ვინაიდან
სასამართლომ მიიჩნია, რომ „კორპორაციული მიზანი“, „თაღლითობა მინორიტარი
აქციონერების მისამართით“ უნდა შეფასდეს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში რამდენად
არის გამოსაყენებელი. მოცემულ შემთხვევაში კი, მოპასუხის უფლების გამოყენების
109 Clemens v. Clemens Bros. Ltd., [1976] 2 All E.R.
32
შეფასება დაექვემდებარა „სამართლიანობის პრინციპს“, რომლის მიხედვითაც, მოცემულ
შემთხვევაში სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოპასუხის ქმედება იყო უსამართლო.110
4.5. მეორე შუალედური დასკვნა
იურიდიულ ლიტერატურაში არსებული აზრთა სხვადასხვაობისა და

არათანმიმდევრული სასამართლო პრაქტიკიდან გამომდინარე, პასუხი კითხვაზე,
ეკისრება თუ არა ერთგულების მოვალეობა დომინანტ პარტნიორს ინგლისის
საკორპორაციო სამართლის მიხედვით, ერთგვაროვანი არ არის. თუმცა, შეიძლება
დავასკვნათ, რომ სადამფუძნებლო დოკუმენტის ცვლილებისა და მინორიტარ
აქციონერებზე თაღლითობის განხორციელების დროს, დომინანტ პარტნიორებზე
ერთგულების მოვალეობა ვრცელდება.
მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, ღიად რჩება კითხვა, მხოლოდ ამ ორი შემთხვევით

შემოიფარგლება პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა, თუ შესაძლებელია არსებობდეს
რაიმე სხვა გარემოებაც, რა დროსაც პარტნიორის მხრიდან ერთგულების მოვალეობის
დარღვევა დადგინდება.
ინგლისის სასამართლოს მიერ კორპორაციული მიზნის შესაბამისად პარტნიორის

ქმედების დავალდებულება უნდა გულისხმობდეს იმას, რომ პარტნიორს არ აქვს
უფლება, განახორციელოს ისეთი ქმედება, რომელიც კომპანიის კორპორაციულ მიზანს
ეწინააღმდეგება, რაც ფართო გაგებით, შესაძლებელია გაგებულ იქნას, როგორც
ერთგულების მოვალეობის არსებობა.
110 Clemens v. Clemens Bros. Ltd., [1976] 2 All E.R.
33
5. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა საქართველოს
5.1. საკანონმდებლო რეგულირება
დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა საქართველოს საკორპორაციო

სამართალში პირდაპირი სახით ასახული არ არის. „მეწარმეთა შესახებ“ კანონი („მშკ“) არ
იცნობს ერთგულების ვალდებულების ზოგად, ლეგალურ დეფინიციას,111 თუმცა, ამ
კანონის დებულებების ფართო განმარტებით შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ დომინანტ
პარტნიორებს ეკისრებათ ერთგულების მოვალეობა. კერძოდ, მშკ-ს მე-3 მუხლის მე-8
პუნქტის მიხედვით:
„თუ საწარმოს დომინანტმა პარტნიორმა განზრახ გამოიყენა თავისი დომინანტური

მდგომარეობა ამ საზოგადოების საზიანოდ, მან დანარჩენ პარტნიორებს უნდა
გადაუხადოს შესაბამისი კომპენსაცია. დომინანტად ითვლება პარტნიორი ან ერთად
მოქმედ პარტნიორთა ჯგუფი, რომელსაც აქვს პრაქტიკული შესაძლებლობა, გადამწყვეტი
ზეგავლენა მოახდინოს პარტნიორთა კრების კენჭისყრის შედეგზე.“
სპეციალური რეგულირება არსებობს სააქციო საზოგადოების აქციონერებისთვის.

კერძოდ, ამავე კანონის 53-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით:
„აქციონერებს შეუძლიათ თავიანთი ხმის უფლება გამოიყენონ საკუთარი

ინტერესებისათვის, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მოსალოდნელი გადაწყვეტილება
ეხება მათთან გარიგების დადებას ან მათი ანგარიშის დამტკიცებას. თუ საქართველოს
ტერიტორიაზე არსებული სააქციო საზოგადოების დომინანტმა აქციონერმა განზრახ
გამოიყენა თავისი დომინანტური მდგომარეობა სააქციო საზოგადოების საზიანოდ, მან
დანარჩენ აქციონერებს უნდა გადაუხადოს შესაბამისი კომპენსაცია. დომინანტად
ითვლება აქციონერი ან ერთად მოქმედ აქციონერთა ჯგუფი, რომელთაც „აქვთ
111 ჭანტურია, კორპორაციული მართვა და ხელმძღვანელთა პასუხისმგებლობა საკორპორაციო

სამართალში, 311.
34
პრაქტიკული შესაძლებლობა, გადამწყვეტი ზეგავლენა მოახდინონ სააქციო
საზოგადოების საერთო კრების კენჭისყრის შედეგზე.“
მშკ-ს მე-3 მუხლის მე-8 პუნქტისა და 54-ე მუხლის მე-3 პუნქტის სიტყვასიტყვითი
განმარტების შედეგად შესაძლოა, გაკეთდეს დასკვნა, რომ კანონი დომინანტი
პარტნიორისგან ერთგულების იმ მოვალეობის გამოჩენას ითხოვს, რომელიც მხოლოდ
საერთო კრებაზე მის მოქმედებას უკავშირდება, რა დროსაც თითქოსდა მოწესრიგების
მიღმა რჩება ის საკითხი, რომელიც საზოგადოების სხვა მმართველ ორგანოებზე
ზემოქმედების მოხდენას ეხება.112 რეგულირების მიღმა რჩება ისეთი საკითხები,
როგორიცაა კომპანიის ხელმძღვანელობაზე ზემოქმედების შედეგად დირექტორის მიერ
დომინანტი პარტნიორების სასარგებლო გადაწყვეტილების მიღება, უმცირესობაში
მყოფი აქციონერების ინტერესების შელახვა აქციონერთა მიერ ისეთი შერწყმის
განხორციელებისას, რომელიც მიმართულია მინორიტარი აქციონერების გარიცხვისაკენ
და სხვა. პროფესორი ბურდულის მოსაზრებით, ყურადღება უნდა გამახვილდეს
მხოლოდ ვალდებულების არსზე, რომელიც გულისხმობს, რომ დომინანტი პარტნიორი,
რომელიც საზოგადოების საზიანოდ განზრახი ქმედებით იყენებს ამ დომინანტურ
მდგომარეობას, იგი დანარჩენ პარტნიორებს უნაზღაურებს ზიანს. ის, თუ როგორ
გააკეთებს უმრავლესობაში მყოფი პარტნიორი ამას - უმნიშვნელოა. კანონით
განსაზღვრული დომინანტი პარტნიორის ცნება კი გაგებულ უნდა იქნეს როგორც
პროცედურული ნიუანსი - კენჭისყრის შედეგებზე გავლენა. ბუნებრივია, ვისაც უნარი
შესწევს კენჭისყრის შედეგებზე მოახდინოს გავლენა, მას საზოგადოების დანარჩენ
ორგანოებზეც ექნება ზემოქმედების ბერკეტი.113
მშკ არ ადგენს პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის დარღვევის სახეებს, თუმცა

ზემოთ განხილული მშკ-ს მე-3 მუხლის მე-8 პუნქტისა და 54-ე მუხლის მე-3 პუნქტიდან
იკვეთება, რომ პარტნიორს დაეკისრება პასუხისმგებლობა თუ:
112 ბურდული, „ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და უმცირესობის ქმედების მასშტაბი

საკორპორაციო სამართალში,“ 63.
113 იქვე.
35
1. განზრახ გამოიყენებს თავის დომინანტურ მდგომარეობას საზოგადოების საზიანოდ;
2. ხმის უფლებას გამოიყენებს საკუთარი ინტერესებისათვის, როდესაც მოსალოდნელი
გადაწყვეტილება ეხება მასთან გარიგების დადებას ან მისი ანგარიშის დამტკიცებას.
პირველი ვალდებულება ეხება დომინანტური მდგომარეობის ბოროტად გამოყენებას,

ხოლო მეორე - აქციონერის ინტერესთა კონფლიქტის დროს პირადი სარგებლის
მინიჭების მიზნით მოქმედებას.
დომინირებული მდგომარეობის ბოროტად გამოყენებაზე შესაძლებელია გავავრცელოთ

სამოქალაქო კოდექსის 115-ე მუხლი. კერძოდ, ამ მუხლის მიხედვით, სამოქალაქო
უფლება უნდა განხორციელდეს მართლზომიერად. დაუშვებელია უფლების გამოყენება
მარტოოდენ იმ მიზნით, რომ ზიანი მიადგეს სხვას.
ვინაიდან, დომინანტ პარტნიორს შეუძლია მისი ხმა გამოიყენოს პირადი

ინტერესებისათვის, შესაბამისად, მას აქვს ხმის გამოყენების უფლება. თუმცა, თუ იგი ამ
უფლებას გამოიყენებს მხოლოდ იმ მიზნით, რომ ზიანი მიაყენოს სხვა პარტნიორებს
ან/და საზოგადოებას, მაშინ მის მიერ უფლების გამოყენება უნდა ჩაითვალოს უფლების
ბოროტად გამოყენებად.
რაც შეეხება პარტნიორის ინტერესთა კონფლიქტს, აღნიშნული მშკ-ით არ არის

მოწესრიგებული. ინტერესთა კონფლიქტი ვრცლად რეგულირდება „ფასიანი
ქაღალდების ბაზრის შესახებ“ საქართველოს კანონით, რომელის მე-161 მუხლი ადგენს,
რომ ხმათა საერთო ოდენობის 20%-ის ან მეტის მფლობელი აქციონერი
ანგარიშვალდებულ საწარმოში ითვლება ინტერესთა კონფლიქტის მქონედ და მასზე
ვრცელდება რიგი რეგულირებები. კერძოდ, ამ მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით,
დაინტერესებული აქციონერი ვალდებულია, დასადებ გარიგებაში თავისი
დაინტერესების ფაქტის, გარიგების ხასიათისა და მოცულობის თაობაზე დაუყოვნებლივ
წერილობით აცნობოს სამეთვალყურეო საბჭოს და, რიგ შემთხვევებში, საერთო კრებასაც.
ზემოაღნიშნული კანონი მხოლოდ ანგარიშვალდებულ საწარმოებს ეხება, თუმცა,

ვინაიდან მშკ აქციონერის ინტერესთა კონფლიქტის საკითხს არ არეგულირებს,
36
გასაზიარებელია პროფესორი ჯუღელის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ზემოთ
განხილული 161 მუხლი უნდა გავრცელდეს არაანგარიშვალდებული საწარმოების
ინტერესთა კონფლიქტის საკითხებზე, ვინაიდან მისი მნიშვნელობა არ არის
განპირობებული სააქციო საზოგადოების ფასიანი ქაღალდებით ვაჭრობით.114
5.2. სასამართლო პრაქტიკა
უზენაესმა სასამართლომ ერთ-ერთ საქმეში აღნიშნა, რომ „საზოგადოების ყველა ორგანო

და ყოველი წევრი ვალდებულია, ხელი შეუწყოს საზოგადოებას და მისი ინტერესების
განხორციელებას.“115 ცხადია, საზოგადოების ყველა ორგანოსა და ყოველ წევრში
იგულისხმებიან პარტნიორებიც, რომელთა ვალდებულებას წარმოადგენს ისეთი
ქმედებების განხორციელებაზე თავის შეკავება, რომელიც წინააღმდეგობაში მოდის
საზოგადოების ინტერესების განხორციელებასთან.
ხმათა უმრავლესობის მქონე პარტნიორის მიერ უმცირესობაში მყოფი პარტნიორის

უფლების განზრახ შეზღუდვასთან დაკავშირებით, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ
2015 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილებაში განმარტა, რომ მშკ-ს მე-8 მუხლის შინაარსის
მიუხედავად, სასამართლო ყოველთვისაა უფლებამოსილი, გადაწყვიტოს დივიდენდის
განაწილების საკითხი, რათა დომინანტ პარტნიორს არ მიეცეს შესაძლებლობა, კანონით
პირდაპირ გაუთვალისწინებელ შემთხვევაში, არაპროპორციულად შეზღუდოს
მცირე პარტნიორის საკუთრების უფლება, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე
მუხლით დაცული სიკეთეა.116
სააპელაციო სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილება გასაჩივრდა უზენაეს

სასამართლოში, სადაც დადგინდა, რომ სააპელაციო სასამართლო გასცდა თავისი
უფლებამოსილების ფარგლებს, როდესაც დაიდგინა კომპეტენცია დივიდენდის
განაწილების საკითხში, რადგან განსახილველ საქმეში სააპელაციო საჩივრის ავტორის
მოთხოვნა იყო მოპასუხე საწარმოსა და მისი დირექტორის დავალდებულება, მოეწვია
114 გიორგი ჯუღელი, კაპიტალის დაცვა სააქციო საზოგადოებაში, (თბილისი: სიესტა, 2010), 253.
115 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2002 წლის 8 ნოემბრის გადაწყვეტილება N 3კ/1154-02.
116 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილება Nას-863-813-2015.
37
პარტნიორთა კრება და გაენაწილებინა დივიდენდი, სააპელაციო სასამართლომ კი
მხარეს მიაკუთვნა საწარმოში მისი წილის პროპორციული მოგება.117
საკასაციო სასამართლომ გაიზიარა სააპელაციო სასამართლოს დასკვნა იმის თაობაზე,

რომ სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორს გააჩნია დივიდენდის მოთხოვნის უფლება,
თუმცა, საკასაციო სასამართლოს განმარტებით, ყველა შემთხვევაში აღნიშნული არ
შეიძლება იქნეს მიჩნეული საწარმოს ხელმძღვანელობით უფლებამოსილებაში
სასამართლოს მხრიდან ჩარევის ლეგიტიმურ საფუძვლად.118 განსახილველ საქმეში
დადგინდა, რომ როგორც კანონის, ისე საწარმოს წესდების შესაბამისად, დივიდენდის
გაცემის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღება საწარმოს დისკრეციაა, რაც გულისხმობს
გასანაწილებელი მოგების ოდენობის განსაზღვრის დისკრეციასაც და ამ
გადაწყვეტილების მიღებაში სასამართლო უნდა შეიჭრას შემდეგ შემთხვევებში:
 თუ უფლებამოსილ პირთა მხრიდან ადგილი ექნება არაკეთილსინდისიერ

ქმედებებს,
 თუ უფლებამოსილ პირთა მხრიდან ადგილი ექნება პარტნიორის უფლებების
განზრახ უგულებელყოფას ან
 თუ მოხდება დისკრეციის ბოროტად გამოყენება.119
აღნიშნული საქმე პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის შესაფასებლად

მნიშვნელოვანია იმ კუთხით, რომ წარმოადგენს ფაქტობრივად ერთადერთ
გადაწყვეტილებას, სადაც სასამართლომ ჩამოაყალიბა კრიტერიუმები, რა დროსაც
შესაძლებელია სასამართლოს ჩარევა და დომინანტი პარტნიორის მიერ ერთგულების
ვალდებულების დარღვევის დადგენა დივიდენდის გაუნაწილებლობის შემთხვევაში.
დივიდენდის გაცემასთან დაკავშირებით, 2009 წლის საქმეში უზენაესმა სასამართლომ

განმარტა, რომ „პარტნიორს დივიდენდის მოთხოვნის უფლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში
ექნებოდა თუ დამტკიცდებოდა, რომ პარტნიორთა კრების გადაწყვეტილებით მოხდა
117 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილება Nას-863-813-2015.

118 იქვე.
119 იქვე.
38
დივიდენდების განაწილება და მას, როგორც პარტნიორს, მისი წილის პროპორციული
თანხა არ გაუნაწილეს, ან თუ ის მოითხოვს პარტნიორთა კრების მოწვევას და
საწარმოს პარტნიორთა კრება მიიღებს გადაწყვეტილებას დივიდენდების განაწილების
თაობაზე.“120
აღნიშნული საქმიდან გამომდინარე შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ დომინანტი

პარტნიორის მხრიდან ერთგულების მოვალეობის დარღვევას ადგილი ექნება იმ
შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, შემდეგი გარემოებიდან ერთ-ერთი:
1. დივიდენდების განაწილება მოხდა არაპროპორციულად, მინორიტარი აქციონერის

ინტერესების საზიანოდ;
2. დივიდენდის განაწილება მოხდა მინორიტარ აქციონერზე განაწილების გარეშე;
3. დივიდენდის განაწილების თაობაზე გადაწყვეტილება არსებობს, თუმცა მისი
განაწილება არ მომხდარა დომინანტი პარტნიორის მიერ აღნიშნულის აღსრულების
გაჭიანურების გამო.
5.3. მესამე შუალედური დასკვნა
როგორც აღნიშნა, სასამართლო გადაწყვეტილებები საკმაოდ მწირია და პირდაპირ არ

მსჯელობს დომინანტი პარტნიორების მხრიდან ერთგულების მოვალეობის დარღვევის
თაობაზე. თუმცა, დივიდენდების გაცემასთან დაკავშირებით, სასამართლოს
მიდგომიდან იკვეთება, რომ სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს ხმათა
უმრავლესობისა და უმცირესობის მქონე პარტნიორების თანასწორუფლებიანობასა და
ხმათა უმრავლესობის მქონე აქციონერის კეთილსინდისიერებაზე.
შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ მშკ დომინანტი პარტნიორის ერთგულების

ვალდებულებასთან დაკავშირებით გარკვეულ ხარვეზს შეიცავს, სასამართლო პრაქტიკის
განვითარება, სადაც მოცემული იქნება პარტნიორის ერთგულების ვალდებულების
სტანდარტსა და მის სახეებზე მსჯელობა, იქნება აღნიშნული სტანდარტის
სწორხაზოვნად დანერგვის ერთგვარი გარანტი.
120 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2009 წლის 2 ივლისის გადაწყვეტილება Nას-75-408-09.
39
6. დასკვნები და რეკომენდაციები
წინამდებარე ნაშრომში განხილული ქვეყნების საკორპორაციო სამართალში არსებული

მიდგომებიდან გამომდინარე, შესაძლებელია ითქვას, რომ დომინანტი პარტნიორის
ერთგულების მოვალეობა პირდაპირი თუ არაპირდაპირი სახით, მაგრამ მაინც არსებობს.
ამ მხრივ, მნიშვნელოვანია ამერიკის, განსაკუთრებით კი დელავერის სასამართლო
პრაქტიკის წვლილი.
უმთავრესი საფუძველი, რომლითაც პარტნიორს ერთგულების მოვალეობა შეიძლება

დაეკისროს, არის კორპორაციის სამეწარმეო მიზნის შესაბამისად მოქმედება და
პარტნიორთა თანასწორუფლებიანობის პრინციპი. პირველ შემთხვევაში, აქციონერის
უფლება იზღუდება იმის გამო, რომ აქციონერმა იმგვარად არ გამოიყენოს თავისი
უფლებები, რომ კორპორაცია მხოლოდდამხოლოდ მისი პირადი სურვილების
არამართლზომიერად განხორციელების საშუალება გახდეს. მეორე შემთხვევაში კი,
ერთგულების მოვალეობის არსებობა მნიშვნელოვანია კონტროლის განხორციელებას
მოკლებული პარტნიორის ინტერესების დაცვის მიზნით, ვინაიდან თითოეულმა
პარტნიორმა საზოგადოებიდან მიიღოს მისი წილის პროპორციული სარგებელი.
უნდა აღინიშნოს, რომ ინგლისის საკორპორაციო სამართალი პარტნიორის ერთგულების

მოვალეობის აღიარებასთან დაკავშირებით უფრო ფრთხილია. კერძოდ, როგორც
ნაშრომის მეოთხე თავში გამოიკვეთა, მიუხედავად იმისა, რომ ინგლისის სასამართლო
პრაქტიკა დარღვევად მიიჩნევს დომინანტი პარტნიორის რიგ ქმედებებს, აღნიშნულს
ერთგულების მოვალეობას, როგორც წესი, არ უწოდებს. თუმცა, დარღვევის ხასიათის
შესწავლის შედეგად შეიძლება ითქვას, რომ ინგლისის სასამართლო პრაქტიკა არ
უარყოფს ერთგულების მოვალეობის არსებობას. ამგვარი ბუნდოვანი მიდგომა კი ხელს
უშლის ერთიანი მიდგომის ჩამოყალიბებას. როგორც დომინანტი, ისე უმცირესობაში
მყოფი აქციონერისთვის წინასწარ განჭვრეტადი არ არის ორი საკითხი: 1. რა ქმედების
განხორციელებამ შეიძლება გამოიწვიოს დარღვევა; 2. დარღვევად მიჩნეული ქმედება რა
დროს შეიძლება იქნეს მიჩნეული ერთგულების მოვალეობის დარღვევად. აღნიშნულის
განჭვრეტადობის მიზნით, უმჯობესი იქნება, თუ ინგლისის მიდგომა გაიზიარებს
40
ამერიკის მიდგომას და ჩამოყალიბდება ერთგულების მოვალეობის დარღვევის
განმსაზღვრელი ზოგადი ტესტი.
რაც შეეხება საქართველოს საკორპორაციო სამართლის მიდგომას, როგორც ნაშრომში

გამოიკვეთა, ხარვეზი არსებობს საკანონმდებლო დონეზე. კერძოდ, პარტნიორის
დომინანტად მიჩნევისას, კანონი მხოლოდ საერთო კრების მიერ გადაწყვეტილების
მიღების პროცესზე პარტნიორის გავლენის შესაძლებლობაზე ამახვილებს ყურადღებას.121
შესაბამისად, ერთი შეხედვით, პასუხისმგებლობისგან თავისუფლდება პირი, რომელსაც
გავლენის მოხდენა კენჭისყრის შედეგზე არ შეუძლია, მაგრამ წარმომადგენელთა
უმრავლესობა მმართველ და საზედამხედველო ორგანოებში მისი ინტერესების
განმახორციელებელია.122
მეორე მხრივ, უნდა აღინიშნოს, რომ ქართულ სასამართლო პრაქტიკაში დომინანტი

პარტნიორის პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებული საქმეები ძალიან მწირია.
შესაბამისად, დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის საქართველოს

საკორპორაციო სამართალში გაუმჯობესებისა და სრულყოფის მიზნით,
რეკომენდირებულია შემდეგი ქმედებები:
1. დომინანტი პარტნიორის ცნების დახვეწა, რა დროსაც მიზანშეწონილია

გამოყენებულ იქნეს შემდეგი ფორმულირება: „დომინანტად ითვლება პარტნიორი,
რომელიც საწარმოში ფლობს 50%-ზე მეტ წილს, ან სხვაგვარად აქვს
მაკონტროლებელი გავლენა კომპანიის მართვასა ან პოლიტიკაზე, ან კომპანიის მიერ
განსახორციელებელ ტრანსაქციებსა და ორგანიზაციულ წესებზე.“ მიზანშეწონილია
აღნიშნული ცვლილება შევიდეს „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონში. ასეთ
შემთხვევაში, უმცირესობაში მყოფი პარტნიორის დომინირება შემოსაზღვრული არ
იქნება მხოლოდ კრებაზე ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობით, რაც
უზრუნველყოფს ერთგულების მოვალეობის გავრცელებას სხვა მმართველ
121 ჯუღელი, კაპიტალის დაცვა, 253.

122 იქვე.
41
ორგანოებზე (დირექტორებსა და სამეთვალყურეო საბჭოზე) პარტნიორის
ზეგავლენის შემთხვევაში.
2. დომინანტი პარტნიორის ცნება მიზანშეწონილია განისაზღვროს როგორც სააქციო
საზოგადოების, ისე შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემთხვევაში.
3. დომინანტი პარტნიორის ცნების დახვეწამდე, მიზანშეწონილია მოხდეს არსებული
რეგულირების ფართო ინტერპრეტაცია იმგვარად, რომ პარტნიორის დომინირება არ
შემოისაზღვროს მხოლოდ 50%-იანი წილის ფლობით ან/და პარტნიორთა კრებაზე
ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობით.
4. მიზანშეწონილია, მშკ-ით განისაზღვროს დაინტერესებული პარტნიორის ცნება.
კერძოდ, აღნიშნულის დანერგვის მიზნით, რეკომენდირებულია „ფასიანი
ქაღალდების ბაზრის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-161 მუხლის მე-2 პუნქტით
განსაზღვრული დაინტერესებული პირის ცნების ინტეგრირება „მეწარმეთა შესახებ“
კანონში.
5. მიზანშეწონილია, მშკ-ით განისაზღვროს პარტნიორის ვალდებულებები ისეთი
ტრანსაქციის განხორციელების დროს, რომელშიც იგი წარმოადგენს
დაინტერსებულ პირს. ასეთ შემთხვევაში, რეკომენდირებულია, მშკ-ით
რეგულირებული იყოს დანარჩენი პარტნიორების ინფორმირების ვალდებულება
მისი დაინტერესების ფაქტის, გარიგების არსისა და მოცულობის თაობაზე. ამასთან,
კანონი უნდა განსაზღვრავდეს პარტნიორის მიერ კანონით დადგენილი
ვალდებულებების დარღვევის შედეგებს. აღნიშნული მნიშვნელოვანია როგორც
პარტნიორების, ისე საზოგადოებისთვის, ვინაიდან ორივე მხარისათვის ნათელი
იყოს, თუ როგორ არის შესაძლებელი დაინტერსებული ტრანსაქცის
განხორციელება, რაც მნიშვნელოვნად შეამცირებს ერთგულების მოვალეობის
დარღვევის საფრთხეებს.
6. მიზანშეწონილია, საქართველოს სასამართლოები არ მოერიდონ დომინანტი
პარტნიორის ერთგულების მოვალეობის განმარტების საკითხებსა და მის სახეებზე
მსჯელობას, ვინაიდან სამოსამართლეო პრაქტიკის განვითარების გარეშე, თუნდაც
42
საკანონმდებლო ბაზის სრულყოფის შემთხვევაში, ფაქტობრივად შეუძლებელია
მოცემული საკითხის განვითარება.
7. მიზანშეწონილია საქართველოს სასამართლოები დაეყრდნონ კანონის ფართო
განმარტებას და შეიმუშავონ ერთგვარი ტესტები, რის ჩამოყალიბებაშიც ქართულ
სასამართლო პრაქტიკას მნიშვნელოვნად დაეხმარება წამყვანი ქვეყნების
სასამართლო პრაქტიკით ჩამოყალიბებული სტანდარტები.
დასკვნის სახით უნდა ითქვას, რომ წინამდებარე ნაშრომში წარმოდგენილი

რეკომენდაციები მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს პარტნიორის ერთგულების
მოვალეობის საქართველოს საკორპორაციო სამართალში სრულყოფილად
ინტეგრირებაში. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ გაზიარებულ იქნეს ამერიკის
სასამართლო პრაქტიკაში დამკვიდრებული მიდგომები, ვინაიდან, როგორც ნაშრომიდან
გამოიკვეთა, ერთგულების მოვალეობის სტანდარტი ყველაზე სრულყოფილად სწორედ
ამერიკის სამართლებრივ სისტემაშია ჩამოყალიბებული.
43
7. ბიბლიოგრაფია
 გამოყენებული ნორმატიული მასალა
1. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი, 2015 წლის 11 დეკემბრის რედაქცია;

2. „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონი, 2016 წლის 19 თებერვლის რედაქცია;
3. „ფასიანი ქაღალდების ბაზრის შესახებ“ საქართველოს კანონი, 2016 წლის 19
თებერვლის რედაქცია;
4. Companies Act 2006;
5. Model Business Corporation Act;
6. General Corporation Law of Delaware;
 გამოყენებული ლიტერატურა
1. ჭანტურია, ლადო, კორპორაციული მართვა და ხელმძღვანელთა
პასუხისმგებლობა საკორპორაციო სამართალში, (თბილისი: სამართალი, 2006);
2. მაისურაძე, დავით, კორპორაციულ-სამართლებრივი თავდაცვითი ღონისძიებები
კაპიტალური საზოგადოების რეორგანიზაციისას (შედარებით სამართლებრივი
კვლევა უპირატესად დელავერისა და ქართული საკორპორაციო სამართლის
მაგალითზე), (თბილისი: უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2014);
3. ჯუღელი, გიორგი, კაპიტალის დაცვა სააქციო საზოგადოებაში, (თბილისი: სიესტა,
2010);
4. ბურდული, ირაკლი, “ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და
უმცირესობის ქმედების მასშტაბი საკორპორაციო სამართალში,”
მართლმსაჯულება და კანონი N4, 2009;
5. American Law Institute, Principles of Corporate Governance: Analysis and
Recommendations, (Washington, D.C. 1992);
6. Andreas Cahn, David C. Donald, Comparative Company Law: Text and Cases on the Laws
Governing Corporations in Germany, the UK and the USA (Cambridge University Press,
2010);
44
7. Cristopher M. Forrester, Ferber, Celeste F., Fiduciary Duties and Other Responsibilities of
Corporate Directors and Officers, (Chicago: RR Dennelley, 2012);
8. Millstain, Ira M., Gregory, Holly j., Altschuler, Ashley R,, Guglielmo T. Di Christine,
Fiduciary Duties under US Law, (American Bar Association, 2011),
https://www.nacdonline.org/files/PDF/Events/Fiducuiary%20Duties%20Under%20US%2
0Law_1354642384104_1.pdf (13.06.16);
9. Hecker, Edwin W. Jr., “Fiduciary Duties in Business Entities Revisited,” Kansas, Kansas
Law Review vol. 61,
https://kuscholarworks.ku.edu/bitstream/handle/1808/20240/Hecker.pdf?sequence=1
(13.06.16);
10. Palmiter, Alan R. Corporations, (Aspen Publishers, Seventh Edition, 2011);
11. Anabtawi, Iman, Stout, Lynn, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, (Cornell
University Law School, 2008),
http://poseidon01.ssrn.com/delivery.php?ID=865073071082093098102107078104085123
11807503704908602510612208311211500309811209110302001302110000805103000512
61270940960171100510550540150280860650040310060110870560580540930910670970
87005104114090125108068122018067117066030069028108100080115005104&EXT=pdf
(13.06.16);
12. Zhao, Jinlong, Lv, Si, “On Fiduciary Duties of Controlling Shareholders of Targeted
Corporation,” (Canadian Center of Science and Education, Journal of Politics and Law
Vol. 4, No. 2, 2011,
http://www.ccsenet.org/journal/index.php/jpl/article/view/11993/8410 (13.06.16);
13. Fine Knowles Marjorie, Flannery Colin, “The ALI Principles of Corporate Governance
Compared with Georgia Law,” Mercer University, Walter F. George School of Law, Mercer
Law Review, 1996, http://www2.law.mercer.edu/lawreview/getfile.cfm?file=47101.pdf
(13.06.16);
14. Gartenberg, Edward, “Review of Fiduciary Duties in California and Delaware
Corporations,” The State Bar of California, Business Law News,
45
http://www.gghslaw.com/pubs/Review%20of%20Fiduciary%20Duties%20in%20Californ
ia%20and%20Delaware%20Corporations.pdf (13.06.16);
15. Zipora Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View, 12 U.
Pa. J. Int’l L. 379 (1991),
https://www.law.upenn.edu/journals/jil/articles/volume12/issue3/Cohen12U.Pa.J.Int'lBus
.L.379(1991).pdf (13.06.16);
16. Bratina, Borut, Jovanovič, Dušan, “Shareholders’ Duty of Loyalty and Positive Voting
Duty,” China-USA Business Review, ISSN 1537-1514, Vol. 13, No. 5, 2014,
http://www.davidpublishing.com/davidpublishing/Upfile/10/10/2014/2014101003900422.
pdf (13.06.16);
17. Biggart, Robert, “The Fiduciary Duty of Majority Shareholders in Freezeout Mergers: A
Suggested Approach,“ Fordham L. Rev. 223.
http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2337&context=flr (13.06.16);
18. Gilson, Ronald J., Gordon, Jeffrey N., “Controlling Controlling Shareholders,” 152 U. PA.
L. REV.785, 2003),
http://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3177&context=penn_law_r
eview (13.06.16);
19. Eisenberg Melvin Aaron, “The Legal Role of Shareholders and Management in Modern
Corporate Decision-Making,” Cal. L.Rev. vol. 57.1, 1969,
http://scholarship.law.berkeley.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2771&context=calif
ornialawreview (13.06.16);
20. Pennington Robert, Company Law, (6th ed. 1990).
21. Siegel Mary, “The Erosion of the Law of Controlling Shareholders,” Del. Journal of
Corporate Law, vol. 24, http://www.djcl.org/wp-content/uploads/2014/08/The-
EROSION-OF-THE-LAW-OF-CONTROLLING-SHAREHOLDERS.pdf (13.06.16);
22. Pinta Leonardo, “The U.S. and Italy: Controlling Shareholders’ Fiduciary Duties in Freeze-
Out Mergers and Tender Offers,” N.Y.U. J.L. & Bus. Vol. 7:931, 2011,
http://www.nyujlb.org/wp-content/uploads/JLBv7n2_14_Pinta_Italy_931.pdf (13.06.16);
46
 გამოყენებული სასამართლო გადაწყვეტილებები
1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილება
№ას-863-813-2015;
2. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2009 წლის 2 ივლისის გადაწყვეტილება
№ას-75-408-09;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2002 წლის 8 ნოემბრის გადაწყვეტილება N
3კ/1154-02;
4. Guth v. Loft, Inc., 5 A.2d 503, 510 (Del. 1939);
5. Ivanhoe Partners v. Newmont Mining Corp., 535 A.2d 1334, 1345 (Del. 1987);
6. Citron v. Fairchild Camera & Instrument Corp. (Del. 1989);
7. Williamson v. Cox Communications, Inc., 32 (Del. 2006);
8. Kahn v. Lynch Communication Systems, Inc., 638 A.2d 1110 (Del. 1994);
9. Hollinger International, Inc. v. Black (Del. 2004);
10. Thorpe, et al. v. CERBCO, etc. (Del. 1996);
11. Sinclair Oil Corp, v. Levien 280 A.2d 717 (Del. 1971);
12. Ervin v. Oregon Ry. & Nav. Co. (S.D.N.Y. 1886);
13. Jones. v. Ahmanson & Co., 1 Cal.3d 93;
14. Menier v. Hooper's Telegraph Works (1874) L. R. 9 Ch. App. 350.
15. Smith v. Atlantic Properties, Inc, 12 Mass. App. Ct. 201, 422 N.E.2d 798 (App. Ct. 1981);
16. Kahn v. Tremont, Corp. (D.Del. 1997);
17. Rabkin v Olin Corp. (586 A.2d 1202 (Del. 1990).
18. Alpert v. Williams Street Corp. (N.Y. 1984);
19. Sterling v Mayflower Hotel Corp. (Del. 1952);
20. Najjar v. Roland Int'l Corp., 387 A.2d 701 (Del. Ch. 1978);
21. Singer v. Magnavox Co. 380 A.2d 969 (Del. 1977);
22. Tanzer v. International General Industries, Inc. 379 A.2d 1121 (Del. 1977);
23. Weinberger v. UOP, Inc. (Del. 1983);
47
24. Perlman v. Feldmann, 219 F.2d 173 (2d Cir. 1955);
25. Zetlin v. Hanson Holdings, Inc. (N.Y. 1979);
26. Harris v. Carter, 582 A.2d 222, 234 (Del. Ch. 1990);
27. Thorpe v.CERBCO, Inc., 676 A.2d 436, 442 (Del. 1996);
28. Sea-Land Corp. S'holders Litig., No. 8453, (Del. 1987);
29. Glassman v. Unical Exploration Corp., 777 A. 2d 242 (Del. 2001);
30. Northern Counties Sec. Ltd. v. Jackson & Steeple Ltd., [1974] 1 W.L.R. 1133,1144;
31. Allen v. Gold Reefs of W. Africa, Ltd., [1900] 1 Ch. 671 (C.A.);
32. Brown v. British Abrasive Wheel Co. Ltd., [1919] 1 Ch 290;
33. Cook v. Deeks, (1916) 1 A.G. 554 (P.C.);
34. Sidebottom v. Kershaw, Leese & Co Ltd., [1920] 1 Ch. 154 (C.A.);
35. Clemens v. Clemens Bros. Ltd., [1976] 2 All E.R.
48

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის ერთგულების

მოვალეობა აშშ-ს, ინგლისისა და საქართველოს საკორპორაციო სამართლის

სამაგისტრო ნაშრომი წარდგენილია ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამართლის

კერძო (ბიზნეს) სამართლის პროგრამა

სამეცნიერო ხელმძღვანელი: დავით მაისურაძე, სამართლის დოქტორი

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

წინამდებარე ნაშრომის მიზანია კაპიტალურ საზოგადოებაში დომინანტი პარტნიორის

აღსანიშნავია, რომ განსახილველ საკითხთან დაკავშირებული ლიტერატურა,

ნაშრომი დაყოფილია ექვს თავად, პირველი და ბოლო თავი წარმოადგენს შესავალსა და

წინამდებარე ნაშრომში გაანალიზებული საკითხები იძლევა იმ დასკვნის გამოტანის

საძიებო სიტყვები: დომინანტი პარტნიორი, ერთგულების მოვალეობა, ფაქტობრივი

ხელმოწერა: _____________________ მარიამ მაყიშვილი

საკორპორაციო სამართლის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს სფეროს წარმოადგენს

წინამდებარე ნაშრომის მიზნებისათვის, დირექტორებზე დაკისრებული ერთგულების

უნდა აღინიშნოს, რომ განსხვავებით დირექტორებისაგან, ცალსახა არ არის, ეკისრებათ

officers, (Chicago: RR Dennelley, 2012), 14.

სამართალში, (თბილისი: სამართალი, 2006), 303.

5Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View , 385.

წარმოდგენილ ნაშრომში განხილული იქნება კაპიტალურ საზოგადოებაში მყოფი

აღნიშნული საკითხი გამოკვლეული იქნება შემდეგი მეთოდოლოგიების გამოყენებით:

6 ირაკლი ბურდული, “ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და უმცირესობის ქმედების

ერთგულების მოვალეობის შინაარსს საწარმოს საერთო მიზნის მიღწევისაკენ სწრაფვა

საკორპორაციო სამართლის ტრადიციული მიდგომის თანახმად, ერთგულების

7 ბურდული, „ერთგულების მოვალეობა, როგორც უმრავლესობისა და უმცირესობის ქმედების მასშტაბი

ის, თუ ვინ არის დომინანტი პარტნიორი, თითოეული ქვეყნის მიდგომით

2.1.1. დომინანტი პარტნიორის ცნება ამერიკის საკორპორაციო სამართლის

ამერიკის სამართლის ინსტიტუტის მიერ მიღებული კორპორაციული მართვის

1. ფლობს ხმის უფლების მქონე 50%-ზე მეტ აქციას, ან

ამავე რეკომენდაციების მიხედვით, კონტროლი ნიშნავს შესაძლებლობას, პირდაპირ ან

კონტროლის განმახორციელებელი პარტნიორის განმარტებასთან დაკავშირებით,

ერთ-ერთ საქმეში19, დელავერის უზენაესმა სასამართლომ 43% აქციების მფლობელ

15 Anabtawi, Stout, „Fiduciary Duties for Activist Shareholders“, 1269.

18 დავით მაისურაძე, კორპორაციულ-სამართლებრივი თავდაცვითი ღონისძიებები კაპიტალური

შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ კომპანიის პარტნიორი კომპანიაში არ ფლობს ხმის

განსხვავდება მიდგომა იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად შესაძლებელია

20 Anabtawi, Stout, Fiduciary Duties for Activist Shareholders, 1270.

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკის საკორპორაციო სამართლის მიდგომით,

2.1.2. დომინანტი პარტნიორის ცნება ინგლისის საკორპორაციო სამართლის

აღნიშნული კანონის მიხედვით, ჩრდილოვან დირექტორად ითვლება პირი, რომლის

იმ შემთხვევაში, თუ კონტროლის განმახორციელებელი აქციონერის განმარტებად

21მაისურაძე, კორპორაციულ-სამართლებრივი თავდაცვითი ღონისძიებები კაპიტალური საზოგადოების

25 Re Hydrodam (Corby) Ltd. (1994) 2 BCLC 180.

2.1.3. დომინანტი პარტნიორის ცნება საქართველოს საკორპორაციო სამართლის

ამ განმარტებიდან ჩანს, რომ პარტნიორის დომინირება დაკავშირებულია საერთო კრების

2.2. ვის მიმართ ეკისრებათ დომინანტ პარტნიორებს ერთგულების მოვალეობა?

ამერიკის საკორპორაციო სამართლში, დომინანტ პარტნიორზე ერთგულების

შესაბამისად, დელავერის მიდგომა, თუ ვის მიმართ ეკისრებათ დომინანტ პარტნიორებს

ამერიკის საკორპორაციო სამართლისგან განსხვავებით, ინგლისის სამართლით,

რაც შეეხება საქართველოს, პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა პირდაპირ არ არის

3. დომინანტი პარტნიორის ერთგულების მოვალეობა ამერიკის

ამერიკის საკორპორაციო სამართალში ერთგულების მოვალეობის გავრცელების არეალის

31 Cohen, Fiduciary Duties of Controlling Shareholders: a Comparative View, 381.

პარტნიორებზე ერთგულების მოვალეობის დაკისრების თაობაზე მსჯელობა

1981 წელს, მასაჩუსეტსის სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ „აქციონერებმა არ

32 Ervin v. Oregon Ry. & Nav. Co. (S.D.N.Y. 1886).

Making“, Cal. L.Rev. vol. 57.1, (1969): 132.

3.1. ერთგულების მოვალეობის დარღვევის სახეები

დომინანტმა აქციონერმა კონტროლის უფლებამოსილებით შესაძლებელია ისარგებლოს

1. დივიდენდის განაწილების პოლიტიკა - მაგალითად, როდესაც დივიდენდის

ის, თუ რომელი ტრანსაქცია მიიჩნევა ერთგულების მოვალეობის დარღვევად, ცალსახა

37 Alan R. Palmiter, Corporations, (Aspen Publishers, Seventh Edition, 2011), 353.

3.1.1. საკუთარ თავთან დადებული გარიგება

ერთგულების მოვალეობის დარღვევა უმთავრესად გვხვდება ისეთ გარიგებებში, სადაც

გარიგების ორივე მხარეს მონაწილეობის განმსაზღვრელ ორ ძირითად ელემენტს

1. კონტროლის განმახორციელებელი აქციონერი გარიგების ორივე მხარესაა და

იმ შემთხვევაში, თუ დადგინდება, რომ უმცირესობაში მყოფმა აქციონერმა სარგებელი