Taşiyici Si̇stem Tasarimi 1

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI 1
1.1
Tanım, Tarihsel Gelişme
TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI
Yapının taşıyıcı sistemini, üzerine etkiyen

yükleri uygun biçimde taşıyıp zemine
aktaran tüm taşıyıcı elemanlar oluşturur.
Yapı taşıyıcı sistemini:

 Temeller,
 Duvarlar ve kolonlar gibi düşey,
 Kirişler ve döşemeler gibi yatay
elemanlar oluşturur.
Bu taşıyıcı elemanlar, yapıyı

oluştururken çeşitli şekillerde düzenlenir.
YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 2
1
TAŞIYICI SİSTEMLER:
 ÇUBUK SİSTEMLER
 Tek doğrultuda yük aktaran sistemler
• Kolonlar (dolu, boşluklu ve kafes gövdeli)
• Kirişler (dolu, boşluklu ve kafes gövdeli)
• Kemerler (dolu, boşluklu ve kafes gövdeli)
• Kablolar
 İki doğrultuda yük aktaran sistemler
• Uzay Kafesler
 YÜZEYSEL TAŞIYICI SİSTEMLER
 Düzlem Yüzeysel Taşıyıcı Sistemler
• Plaklar
• Perdeler
• Katlanmış Plaklar
 Eğrilikli Yüzeysel Taşıyıcı Sistemler
• Kabuklar
• Çadırlar
• Şişme Sistemler
olarak sınıflandırılır.
Kaya Taş
Tarih boyunca taşıyıcı sistemlerin gelişimi,

malzeme ve teknolojik bilginin sınırlılığı nedeniyle çok yavaş olmuştur.
2
Taşıyıcı sistem olarak 20.yy başlarına kadar

yörede bulunan taş ve ahşap gibi doğal
malzemeler kullanılmıştır.

YIĞMA YAPILAR
3
AHŞAP YAPILAR
Ahşap, tarih boyunca her kültür tarafından

oldukça fazla kullanılmış bir yapım
malzemesidir. Kolaylıkla ormandan elde
edilir ve üretilir.

AHŞAP YAPILAR
Son yıllarda yüksek kalite ve büyük enkesitli

ahşap elemanları elde etmek için lamine ahşap,
glulam ve ahşap panel şeklinde oluşturulan ahşap
kompozitlerle büyük açıklıklar geçilebilmektedir.
4
BETONARME YAPI
Panteon, Roma Conrad Oteli, İstanbul
Başlangıcı Romalılara kadar giden betonun inşaat malzemesi olarak kullanılması,

bağlayıcı olarak Portland çimentosunun 1824’lerde bulunmasıyla mümkün olabilmiştir.
Betonarme ilk olarak Fransa’da 1849da kullanılmış, ilk patent 1857 de alınmıştır.

PREFABRİKE BETON YAPI
Prefabrike beton yapılar, genellikle öngerilmeli olarak fabrika koşullarında imal

edilmiş kiriş ve kolonların yada çerçevelerin birleştirilmesiyle oluşturulur.
5
Okul, İsviçre Bank Lambert, Brüksel Kütüphane, Bern

DEMİR YAPI
18.yy sonlarından itibaren “demir yapı”

köprülerde kullanılmaya başlamıştır. İlk
tamamen demir yapı, 1779 İngiltere’de Severn
Nehri üzerinde 31m. açıklıklı kemer şeklinde
inşa edilen Coalbrookdale karayolu köprüsüdür.
Bu köprü hala kullanılmaktadır.
Coalbrookdale köprüsü, 1779,
6
DEMİR YAPI
Crystal Palace, UK, 1851

Dökme demir kolonlar üzerinde dökme ve dövme demir kafesler
1851 de Londra Uluslararası sergi pavyonu olarak yapılan

Crystal Palas’da ilk kez demir çerçeve kullanılması bu
malzemenin binalarda da kullanımını gündeme getirmiştir.

DEMİR YAPI
Fortbridge,UK Çikolata Fabrikası, Fransa
Gardener Dükkanı, Glasgow, UK Green Park People House, Glaskow, UK
7
ÇELİK YAPI
Relience Building, Chicago, 1894 Chedanne Baro Binası, Paris, 1904

1860 larda geliştirilen bir ekonomik çelik elde etme yöntemi ile çelik iskeletli
yüksek yapılar yapılmaya başlamıştır.

ÇELİK YAPI
Woolworth Binası, 1913 52 katlı Chicago Tribunal Kulesi, 1922

8
ÇELİK YAPI
K-Building, Osaka Sergi Merkezi, Aomori Portopia Oteli, Kobe

ÇELİK YAPI
St Jordi Kültür Sarayı, Barcelona L=128m, h= 45m
Bugün, yüksek kaliteli yapı çeliklerinin

üretilmesi ve kaynak tekniğinin gelişmesi ile
birlikte gökdelenler ve büyük açıklıklı
yapılar yapılabilmektedir.
Amoco Bldg, Chicago 82kat
9
Bir yapının fonksiyonu ne olursa olsun, daha ön proje aşamasında

yapım sisteminin (taşıyıcı sistem malzemesinin) seçimi gerekir.
Yapı fonksiyonu,
Kullanma süresi,
Yapım için ayrılan para,
İnşaat süresi,
Zemin durumu,
İklim koşulları,
Ulaşım olanakları,
Yapı malzemesi fiyatları
gibi konular inşaat malzemesi seçiminde önemli etkenlerdir.
Seçimin uygun bir biçimde yapılabilmesi için seçimi yapan teknik

elemanın inşaat malzemesinin üstün ve zayıf yanlarını bilmesi gerekir.

Yapı Malzemeleri
EĞİLME DENEYİ
Yapı malzemelerinin özellikleri,

laboratuar deneyleri sonucu saptanır.
BASINÇ DENEYİ
10
Yapı Malzemeleri
Eğilme deneyi
Çekme deneyi Sertlik deneyi

Yapı Malzemeleri
Malzemelerin σ-normal ve  -kayma gerilmeleri ile E -elastisite modülü
gibi taşıma kapasiteleri, bir çekme deneyi ile belirlenir.
Çekme deneyi
Bu deneyde çubuk başka hiç bir etki olmaksızın yavaş yavaş
artırılan P=σ.Fo çekme kuvveti ile kopma sınırına kadar zorlanır.
Deney sonucu bir gerilme-uzama diyagramı ile gösterilir.
11
Yapı Malzemeleri
Deney sırasında P çekme kuvveti σo-
orantılı sınır gerilmesine ulaşıncaya kadar
artırıldığında, malzemenin lineer elastik
bir karakter gösterdiği görülür. Bu
bölgede uzama kuvvetle orantılıdır, yani
gerilmenin deformasyona oranı sabittir.
Yük kaldırıldığında deformasyon da
kalkar. Hooke kanunu geçerlidir.
σ < σF – Hooke bölgesi σe - Kritik sınır

Diyagramda başlangıç teğetinin eğimi
σa – Akma sınırı σB – Kırılma sınırı
E-elastisite modülünü verir. Çeliğin
elastisite modülü : E=tgα=0.21 kN/mm2dir.
Yük, gerilme akma sınırı σa‘ ya ulaşıncaya kadar artırıldığında büyük bir plastik
deformasyon oluşur. Burada gerilme artmasa da uzama devam eder ve kuvvet σk-
kırılma gerilmesine kadar artırıldığında hızlı bir kesit incelmesiyle çubuk kopar.

YIĞMA KAGİR YAPILAR
Kerpiç ev
Yığma kagir yapıları oluşturan doğal taş,

kumtaşı, tuğla, kerpiç, briket, beton,
gazbeton vb. bloklar basınca dayanımlı,
çekmeye karşı ise çok zayıf malzemelerdir.
Yığma kagir yapıları oluşturan bloklar
sünekliği az ve gevrektir (kırılgan).
Süneklik (düktilite), akma sınırının ötesinde Aachen Şapeli, tuğla
gerili bir malzemenin uzama kabiliyetidir.
12
AHŞAP YAPILAR
Ahşap hafiftir, hem çekmeye

hem de basınca dayanımlıdır.
Ahşap, doğal bir malzemedir. İçindeki
delikler, çentikler ve bölgesel korozyon
(çürükler), dayanımını etkiler.

AHŞAP YAPILAR
Ahşap kompozitlerin iki doğrultuda da çekme ve basınç

dayanımları aynıdır. I-kiriş, lamine ahşap, glulam ve ahşap
panel şeklinde oluşturulan bu kompozitlerle masif ahşapta
karşılaşılan şişme, büzülme, çatlama gibi olumsuzluklar
azaltılmıştır.
13
ÇELİK YAPI
Çelik, mekanik olarak işlenebilen, dövülerek preslenerek
haddeden geçirilerek şekillendirilen bir demir alaşımıdır.
Yapısında demirden başka
%0,3-1,7 arasında karbon (C) ile
toplamı %1’ i geçmeyen fosfor (P),
kükürt (S),
nitrojen (N) gibi kirli,
manganez (Mn)
silisyum (Si) gibi
yararlı
maddeler vardır.
Bu maddelerin ayarlanması ve alaşıma

başka yararlı maddelerin uygun eklenmesi
ile çeşitli özellikte çelik elde edilebilir.
Çelik, hem basınca hem de çekmeye dayanımlı bir malzemedir.

ALUMİNYUM YAPI
Uçak sanayisindeki gelişme ile yüksek dayanımlı alüminyum üretilmeye başlanmıştır.

Alüminyum, 1970 lerden beri yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır.
Alüminyumun sertliğini içindeki silis oranı belirler.
Alüminyum, hem çekmeye hem de basınca dayanımlıdır.
14
BETONARME YAPI
Beton; çimento, agrega ve suyun uygun oranlarda karıştırılmasıyla elde edilir.
Beton; ağır, gevrek, basınç mukavemeti yüksek, kayma mukavemeti

küçük ve çekme mukavemeti ise yok denecek kadar az bir malzemedir.
Bu nedenle yapıda çelik ile birlikte kullanılır. Beton ve
çeliğin birlikte kullanımı, Betonarme yapıyı oluşturur.

BETONARME YAPI
Betonarme, basınç kuvvetlerinin beton, çekme kuvvetlerinin çelik donatı ile

taşındığı bileşik bir yapı malzemesidir. Beton ve çeliğin ısı genleşme katsayısı ~ aynı
olduğu için iki malzeme birlikte çalışır. Ayrıca beton çeliği pastan korur.
15
Prefabrike beton yapı elemanları yüksek nitelikli malzeme,

işçilik ve kontrol ile üretildikleri için yüksek dayanımlıdır.

KABLOLU YAPI
Kablolu sistemler, asma ve germe sistemleri oluşturur. Burada kablo olarak sentetik,
organik yada çelik halatlar gibi zincirler ve hadde mamulü profiller de kullanılabilir.
Kablolar sadece çekme dayanımlıdır.
Kablolu Sistemler, kabloların yalnızca çekme etkisinde olmaları ve eğri biçimlerinin
yarattığı taşıyıcılık üstünlüğü ile büyük açıklıkların geçilmesine olanak verir.
16
TEKSTİL VE PLASTİK ÖRTÜLER
Plastik ve tekstil dokumaların taşıyıcı örtü

olarak kullanılması 1950 lerde başlamıştır.
Taşıyıcı örtü olarak kullanılan plastik ve tekstil dokumaların
kendi rijitlikleri yoktur, sadece çekme dayanımlıdır.

TEKSTİL VE PLASTİK ÖRTÜLER
Tribün, Bourges, Fr Nihon Üniversitesi Spor Merkezi, Tokyo
Amfitiyatro, EXPO 85 Suntory Pavyonu, EXPO 85
17
YENİ SİSTEMLER
Expo-İsviçre Şişme çatılar
Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde

malzemelerin üstün niteliklerinden
yararlanarak çok çeşitli yeni malzemeler
üretilmekte, pek çok yüksek yapı ve büyük
açıklıklı yeni sistemler geliştirilmektedir.
Petronas Kuleleri, Malezya
YÜKSEK YAPI SİSTEMLERİ

Çerçeve Sistem
Hilton Oteli, İzmir NEC Super Tower, Tokyo Singapur Oteli, Singapur
18
Çerçeve + Çekirdek Sistem
Rainer Bank Kulesi Washington, Lake Point Tower, Chicago Tokyo Belediye Binası

Çaprazlamalı Çerçeve + Perdeli Sistem
IBM Building, Pittsburg Alcoa Building, S.Francisco John Hancock Center, Chicago
19
Tüp Sistem
One Shell Plaza, Houston Oklahoma Bankası OUB Center, Singapur

Asma Sistemler
BMW Binası, Münih Shanghai Bank, Hongkong

20
Diğer Sistemler
Bishopgate, Londra (köprü tipi)
Nagakin Capsule, Tokyo

(Hücre sistem)
Çin Bankası, Hongkong
(Uzay kafes)
BÜYÜK AÇIKLIKLI SİSTEMLER

Çubuk Sistemler: Uzay Kafes
21
Katlanmış Plak Sistemler
Shizioka Spor Merkezi

Kabuklar - Betonarme
St.Mary Kilisesi, Tokyo
Sidney Opera Binası
Basel Benzin İstasyonu
22
Kabuklar - Betonarme
Bahai House, Y.Delhi

Kabuklar - Çelik
Glaskow Botanik Bahçesi
Geod Sinema Salonu, Paris Namihaya Dome, Osaka
23
Kabuklar - Ahşap
Silk Road Sergi Pavyonu, Nara Kilise, Oslo Sergi Salonu, Sidney

Asma Germe Sistemler: Çadırlar
24
Asma Germe Sistemler: Kablo Kirişli
Tek eğrilikli asma sistem
Çift eğrilikli asma sistem

Asma Germe Sistemler: Kablo Ağı
Kongre Sarayı, Berlin
Kapalı Buz Hokeyi Salonu, Jp Giorgia Dome, USA
25
Asma Germe Sistemler: Kablo Askılı
Renault Show Room, Swindon, UK Expo 87, Montreal
Spor Salonu, Jp Hokey Sahası Tribünü, Sidney

Şişme - Pnömatik Sistemler
Tiyatro – EXPO85
Kumamoto Dome – Kültür Merkezi Tokyo Big Egg – Baseball Sahası

26
Montaj
Atölyelerde hazırlanan Prefabrike beton,

Çelik ve Alüminyum yapı elemanları,
şantiyeye nakledilebilecek boyutlarda
hazırlanır.

Montaj
Prefabrike beton ve çelik yapılarda montaj;

eleman yöntemi,
blok yöntemi ve
kaldırma yöntemi
olarak üç şekilde yapılır.
27
Montaj
Eleman yöntemi: yapıyı oluşturan elemanlar

tek tek ve doğrudan yerinde birleştirilir.
Yüksekte çalışılması gerektiği için iş verimi
düşer, inşaat süresi uzar ve masraflar artar.

Montaj
Blok yöntemi: atölyede yada şantiyede yerde,

yapı elemanları kolay taşınabilir boyutta
çerçeve blokları haline getirildikten sonra
yerine kaldırılıp birleştirilir. Bu şekilde
yerinde birleşecek parça sayısı eleman
yönteminden daha az olacağından inşaat
süresi daha kısadır ve maliyet daha az olur.
28
Montaj
Kaldırma yöntemi: tüm kaplama, elektrik

ve mekanik donanımları ile yerde
tamamlanan çatı yada ara kat döşemesi
vinçler ve krikolar yardımıyla tasarım
yüksekliğine kaldırılıp tespit edilir.
Bu yöntemde iskele ortadan kaldırıldığı
için yüksekte yapılacak işler azdır ve
inşaat süresi kısadır. Kaldırma işi yukarı
çekme yada yukarı itme yoluyla yapılır.

Montaj
Montaj yöntemi; montaj sırasında

*elemanın kaldırılma noktasının yerine,
*elemanın kaldırılma noktası sayısına ve
*kaldırılma noktasında reaksiyon kuvvetinin
karşılanma şekline
bağlı olarak seçilir ve tasarımı büyük ölçüde
yönlendirir.
29
Tasarımda:
 Mal sahibi
Mimar
Mühendisler
Uygulayıcı
ortak çalışır ve her eleman yapı tasarımı için
gerekli bilgi ve deneyimini ortaya koyar.
Bu grubun lideri Mimardır.
Tasarımda:
– İhtiyaç programının çıkarılması
– Yapının yer alacağı zeminin incelenmesi
– Yapının arsa üzerindeki yerinin seçilmesi
– Taşıyıcı sistem malzemesinin seçilmesi
– Taşıyıcı sistem türüne karar verilmesi
– Yapı fonksiyon ilişkilerinin saptanması
– Sistemin geçeceği açıklıklara karar verilmesi
– Taşıyıcı sisteme ön boyut verilmesi
– Sistemin yatay kuvvetlere karşı rijitleştirilmesi
– Temel tipi ve derinliğinin saptanması
– Sistemin statik hesaplarının yapılması
– Taşıyıcı sistemin maliyet yönünden incelenmesi
ortak çalışma sonucunda oluşturulur.
30
Bir yapının tasarımında mimar

• Öncelikle zemin koşulları, yapı fonksiyonu ve yüksekliğine bağlı olarak taşıyıcı
sistem seçimini yapar.
• Sonra taşıyıcı sistem için seçilen malzeme özelliklerine ve yapı fonksiyonuna
bağlı olarak bir yada iki doğrultuda modülasyon ızgarası düzenler.
Yapı, insana benzer.

Kemikleri kolon, kiriş, duvar ve döşeme
gibi taşıyıcı sistem elemanlarını,
iskeleti taşıyıcı sistemini
Damarları, tesisat, havalandırma,

ısıtma, aydınlatma sistemlerini
oluşturur.
Gücü, tüm sistem elemanlarının sağlam

olmasına ve bağlantılarının iyi ve
düzgün yapılmasına bağlıdır.
31
Yapı elemanlarının üzerine etkiyen yükleri taşıyabilmesi için

her eleman yer çekimi kurallarına uygun düzenlenmeli ve
birbirine yeterli sağlamlıkta bağlanmalıdır.
32

Taşiyici Si̇stem Tasarimi 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Taşiyici Si̇stem Tasarimi 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI 1

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Yapının taşıyıcı sistemini, üzerine etkiyen

Yapı taşıyıcı sistemini:

Bu taşıyıcı elemanlar, yapıyı

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Tarih boyunca taşıyıcı sistemlerin gelişimi,

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 4

Taşıyıcı sistem olarak 20.yy başlarına kadar

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 5

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 6

Ahşap, tarih boyunca her kültür tarafından

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 7

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Son yıllarda yüksek kalite ve büyük enkesitli

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 8

Panteon, Roma Conrad Oteli, İstanbul

Başlangıcı Romalılara kadar giden betonun inşaat malzemesi olarak kullanılması,

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Prefabrike beton yapılar, genellikle öngerilmeli olarak fabrika koşullarında imal

Okul, İsviçre Bank Lambert, Brüksel Kütüphane, Bern

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 11

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

18.yy sonlarından itibaren “demir yapı”

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 12

Crystal Palace, UK, 1851

1851 de Londra Uluslararası sergi pavyonu olarak yapılan

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 13

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Fortbridge,UK Çikolata Fabrikası, Fransa

Gardener Dükkanı, Glasgow, UK Green Park People House, Glaskow, UK

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 14

Relience Building, Chicago, 1894 Chedanne Baro Binası, Paris, 1904

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Woolworth Binası, 1913 52 katlı Chicago Tribunal Kulesi, 1922

K-Building, Osaka Sergi Merkezi, Aomori Portopia Oteli, Kobe

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 17

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

St Jordi Kültür Sarayı, Barcelona L=128m, h= 45m

Bugün, yüksek kaliteli yapı çeliklerinin

Bir yapının fonksiyonu ne olursa olsun, daha ön proje aşamasında

Seçimin uygun bir biçimde yapılabilmesi için seçimi yapan teknik

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 19

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Yapı malzemelerinin özellikleri,

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 20

Çekme deneyi Sertlik deneyi

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 21

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

σ < σF – Hooke bölgesi σe - Kritik sınır

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 23

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Yığma kagir yapıları oluşturan doğal taş,

Ahşap hafiftir, hem çekmeye

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 25

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Ahşap kompozitlerin iki doğrultuda da çekme ve basınç

YTÜ Mimarlık Fakültesi TSBD 26

Bu maddelerin ayarlanması ve alaşıma

TAŞIYICI SİSTEM TASARIMI

Uçak sanayisindeki gelişme ile yüksek dayanımlı alüminyum üretilmeye başlanmıştır.

Beton; ağır, gevrek, basınç mukavemeti yüksek, kayma mukavemeti