16

II. ИМЕНКИ

Вежба 1

а) Наведете дефиниција за зборовната група именки:

_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

б) Наведете по три примери нa сопствени имиња од аспект на следнава поделба:

-имиња на лица од машки и од женски пол (лично и галовно име)
________________________________________________________________________
-имиња на географски објекти (градови, реки, села, планини)
________________________________________________________________________
имиња на празници:
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
-Имиња на установи, на институции и на организации:
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
-наслови(на литературни, уметнички дела итн.):
_______________________________________________________________________________
Вежба 2
Наведете по три примери на општи именки од аспект на следнава поделба:
а) конкретни именки:
- избројливи: ____________________________________________________________
- неизбројливи(збирни)____________________________________________________
-неизбројливи(материјални): _______________________________________________
б) апстрактни именки: ____________________________________________________
Вежба 3
Одделни именки,како на пример: човек,татко,Стојан,Петре,Господ,можат да се
јават и во форми кои претставуваат остаток од некогашната падежна
промена(генитивно-акузативна форма). Посочете ги таквите форми на
горенаведените именки:
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

II.1. Именки: граматички категории-род,број,определеност

Вежба 4
А) Довршете ја следнава дефиниција:
По правило,во македонскиот јазик општите именки од машки род завршуваат на
____________, општите именки од женски род завршуваат на _____________ и
општите именки од среден род завршуваат на __________.
Б) Определете го родот на следниве именки притоа водејќи сметка за
исклучоците,општите именки од туѓо потекло и двојните форми:
Протеже-___________ ; вест-_________________; жиголо-______________;
Верност-____________; пеење-____________; дерби-_________________;
Песок-_____________; надеж-_____________; интервју-______________;
Рели-_____________; гордост-_____________; горила-______________;
Странка-__________; алваџија-____________; бебе-____________;
Потчинетост-_________; рандеву-__________; сол-____________;
Персона-___________; момче-____________; колибри-___________;
Индивидуа-__________; живот-___________; чорбаџија-____________;
Раскош-____________; вар-______________; аташе-_______________;
Песок-____________; судија-___________; почит-____________;
Прав-____________; храброст-__________; мов-______________;
Муштерија-___________; пони-__________; пепел-______________;
Вежба 5
А)Наведете ги називите на трите вида множина во македонскиот јазик:
________________________________________________________________________
Б) Наведете ги множинските наставки во македонскиот јазик:
________________________________________________________________________
Вежба 6
Наведете го значењето на множинските форми:
Елени,Петревци-_________________________________________________________
Филиповци,Ставревци-____________________________________________________
Вежба 7
Направете множинска(и) форма(и) од наведените именки притоа водејќи сметка за
случаите во кои не е можно таа да се образува,како и за можностите да се направат
двојни форми кај одделни именки:
Цвеќе-_________________________________________________________________
Радио-__________________________________________________________________
Табло-_________________________________________________________________
Клуч-_________________________________________________________________
Брат-_________________________________________________________________
Ниво-_________________________________________________________________
Јадење-_________________________________________________________________
Кавадарци-______________________________________________________________
Интервју-________________________________________________________________
Такси-_________________________________________________________________
Гатанка-_________________________________________________________________
Камен-_________________________________________________________________
Дрво-_________________________________________________________________
Оркестар-_______________________________________________________________
Евро-_________________________________________________________________
Небо-_________________________________________________________________
Рамо-_________________________________________________________________
Бифе-_________________________________________________________________
Мени-_________________________________________________________________
Жито-_________________________________________________________________
Фламинго-______________________________________________________________
Аташе-_________________________________________________________________
Лакомство-______________________________________________________________
Агресивност-____________________________________________________________
Даб-_________________________________________________________________
Човек-_________________________________________________________________
Свештенство-____________________________________________________________
Сведок-_________________________________________________________________
Кочани-_________________________________________________________________
Случај-_________________________________________________________________
Кадар-_________________________________________________________________
Сон-_________________________________________________________________
Брашно-_________________________________________________________________
Судија-_________________________________________________________________
Песок-_________________________________________________________________
Кум-_________________________________________________________________
Рака-_________________________________________________________________
Шеќер-_________________________________________________________________
Студио-_________________________________________________________________
Девизи-_________________________________________________________________
Резиме-_________________________________________________________________
Шпагети-________________________________________________________________
Оган-_________________________________________________________________
Трн-_________________________________________________________________
Вода-_________________________________________________________________
Решо-_________________________________________________________________
Вба 8
Пополнете ги празнините со членските наставки кои го означуваат тројниот
определен член:
Членски наставки
Еднина Множина
М.р. Ж.р. Ср.р.
-от
-ов
-ов

Вежба 9
Дали е можна употреба на формите:
А) Марето;
Б) Скопјево.
Вежба 10
Погледнете ги посочените примери:
-човекот,човеков,човекон,
-жената,женава,женана,
-пепелта,
-младоста,
-слугата,слугава,слугана,
-палтата,палтава,палтана,
-пилињата,пилињава,пилињана,
-камењата,камењава,камењана,
-ридиштата,ридиштава,ридиштана,
-окото,оково,оконо,
-срцето,срцево,срцено,
-резимето,
-дедото,дедово,дедоно,
-дербито,
-дабјето,дабјево,дабјено,
-луѓето,луѓево,луѓено,
-студентите,студентиве,студентине,
-таблите,табливе,таблине,
-рацете,рацеве,рацене,
-нозете,нозеве,нозене,
И обидете се да генерализирате:
А)На кои именки им се додаваат членските наставки;-от,-ов,-он:-
_________________________________________________________________
Б)На кои именки им се додаваат членските наставки:-та,-ва,-на(наведете ги сите
ситуации)
________________________________________________________________________
__________________________________________________________
В)На кои именки им се додаваат членските наставки:-то,-во,-но(наведете ги сите
ситуации):
________________________________________________________________________
__________________________________________________________
Г)На кои именки им се додаваат членските наставки: -те,-ве,-не(наведете ги сите
ситуации):
________________________________________________________________________
__________________________________________________________

Вежба 11
Определете го значењето на членските наставки во следниве примери:
А)Еве ти го весников; ____________________________________________________
Б)Вратана е искршена; ____________________________________________________
В)Земјата; __________________________________________________________
Г)ректорот на Универзитетот „Св.Кирил и
Методиј“__________________________________________________________
Вежба 12
Членувајте ги следниве именки:
Песок-__________________________________________________________
Памет-__________________________________________________________
Болест-__________________________________________________________
Жар-__________________________________________________________
Кал-__________________________________________________________
Прав-__________________________________________________________
Виски-__________________________________________________________
Интервју-__________________________________________________________
Пепел-__________________________________________________________
Пролет-__________________________________________________________
Младост-__________________________________________________________
Табу-__________________________________________________________
Вежба 13
Определете ги именките во наведениот текст од аспект на граматичките категории:
род,број и определеност и од аспект на составот:
Вџарен во малкуто бледило на прозорецот сред темната ноќ,се потсеќавав,не сега
на сонот, туку на настанот. Беше тоапред повеќе години, учествував на еден
меѓународен собир на писатели во Измир. Одбрани луѓе,во ексклузивен хотел на
морето,коктели,прошетки,приеми од страна на министри и градоначалници,возеше
со посебно закупен брод,размена на книги и адреси. Кога заврши собирот,требаше
да отпатувам со воз во Истанбул. Татко ми од Мелбурн додека беше уште жив,како
што се бевме договориле,ми испрати една сум пари во бренчот на Сити банк во овој
град(во нашите банки во тие години немавме доверба откако милионски суми на
нашите штедачи им пропаднаа) и јас,бидејќи веќе планирав да патувам во Измир,
реков дека и така ќе поминав во Истанбул и ќе ги земам парите.
Бунар,Димитар Башевски,Слово,Скопје 2001

__________________________________________________________-
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

II.2. Именки: вокативни форми

Вежба 14
Вокативната форма на именката,односно нејзината употреба за непосредно
обраќање кон соговорникот, може да има повеќекратна функција. Наведете ги
нејзините разновидности:
А) __________________________________________________________
-__________________________________________________________
-__________________________________________________________
-__________________________________________________________
Б) __________________________________________________________
-__________________________________________________________
-__________________________________________________________
-__________________________________________________________
-__________________________________________________________
Вежба 15
Употребете по едно лично,роднинско и професионално име во форма за обраќање:
А) __________________________________________________________
Б) __________________________________________________________
В) __________________________________________________________
Вежба 16
А) Образувајте вокативни форми од следниве именки:
поп-__________________________________________________________
Господ-__________________________________________________________
директор-__________________________________________________________
Ратка-__________________________________________________________
сестра-__________________________________________________________
господар-__________________________________________________________
претседател-__________________________________________________________
сват-__________________________________________________________
професор-__________________________________________________________
жена-__________________________________________________________
зет-__________________________________________________________
Елена-__________________________________________________________
Ведран-__________________________________________________________
баба-__________________________________________________________
ѕвер-__________________________________________________________
земја-__________________________________________________________
госпоѓица-__________________________________________________________
лисица-__________________________________________________________
крал-__________________________________________________________
мајстор-__________________________________________________________
Василка-__________________________________________________________
Кралица-__________________________________________________________
Б)Погледнете ги наведените примери и наведете со кои други зборовни групи се
комбинирани формите на вокативот:
-Кажи,убава девојко,дали сакаш да останеш кај мене?
-Ај сега,жено,кажи ми што да правам?!
-Ајде Тинке,зашто портата ќе ти ја затворам.
-Не седи овде,безумнице, да умреш без време!
-Ај таму да работиш ѓаволе!
-Ама зошто бре,брат Арсо?!
-Крепи се,мајко,крепи се, дури да ожениш внучиња.
-Е,попе,стадото што има лоши овчари...
-Не гази цвеќе, Стале овчаре,туку бери го!
-Аман замолчи, другар Антоние!
-Какво гледање бре,изветреан,кога ништо не гледаш!

II.3. Именки: зборообразување на именките

Вежба 17
Определете го начинот на кој се образувани именките:
Вик,жал,од, __________________________________________________________
Свадба, столар, __________________________________________________________
Прабаба,предговор, __________________________________________________________
Бессоница,потколеница, _________________________________________________________
Дрворед,земјотрес, __________________________________________________________
Вежба 18
Наведете од која зборовна група се образувани именките и изделете ги суфиксите:
А)берач,копач,борба,жалба,белешка,оценка,грабеж,цртеж,градилиште,игралиште,ловиште
,проповедник,скитник,ученик
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Б)итрина, должина, острина, лудост, младост, богатство, совршенство, пијанство, белец,
самец, старец, црнка, белка, лудило, зеленило, сивило
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
В)пријателство, ропство, херојство, дописник, наставник, огниште, ѓубриште, банкар, рибар,
бозаџија, алваџија, гулабица, кралица, докторка, колешка, членка
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Вежба 19
А)Изделете ги суфиксите за изразување позитивен чувствен однос( деминутивно-
хипокристично значење):
Меше, моме, петле, раче, бетрец, снежец, годинка, лединка, гулапче, коњче, водица,
ластовичка, сликичка, окце, дрвце, детенце, стебленце, торбуле
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Б)Со суфиксот –че изведете деминутивни форми од следниве именки:
Врабец, леб, мост, трошка, воз, глава, глас, брег, образ, лист
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Вежба 20
А)Изделете ги суфиксите за изразување негативен чувствен однос(аугментативно-
пејоративно значење):
Влечко, дрдорко, плачко, будалетина, глупчо, забле, слепчо.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Б)Од следниве именки образувајте аугментативни форми:
Река-__________, дете-_____________, куќа-______________, маж-______________,
жена-_________, петел-_____________, човек-____________, баба-______________,
ѕвер-___________, јунак-_____________.
Вежба 21
А) Изделете ги сложените именки кои се образувани со составен вокал наспрема оние кои
се образувани со директно сраснување:
Очевидец-__________________________________________________________
Лицемер-__________________________________________________________
Знаменосец-__________________________________________________________
Кожодер-__________________________________________________________
Сончоглед-__________________________________________________________
Водовод-__________________________________________________________
Земјоделец-__________________________________________________________
Патеписец-__________________________________________________________
Белград-__________________________________________________________
Ороводец-__________________________________________________________
Војсководец-__________________________________________________________
Богохулник-__________________________________________________________
Илинден-__________________________________________________________
Законодавство-__________________________________________________________
Десетгодишнина-__________________________________________________________
Крводарител-__________________________________________________________
Тутунќесе-__________________________________________________________
Главоболка-__________________________________________________________
Сметководител-__________________________________________________________
Североисток-__________________________________________________________
Шеќерпаре-__________________________________________________________
Белоглав-__________________________________________________________
Трикатница-__________________________________________________________
Суводолица-__________________________________________________________
Виножито-_____________________________________________________________
Тврдоглавост-__________________________________________________________
Разнообразие-__________________________________________________________
Б)Посочете од кои зборовни групи се составени следниве сложени именки:
Заболекаар-__________________________________________________________
Злосторник-__________________________________________________________
Рамноденица-__________________________________________________________
В)Оформете сложени имиња сотавени од:
Број+именка- __________________________________________________________
Прилог+глагол-__________________________________________________________
Глагол+именка-__________________________________________________________
Вежба 22
Образувајте именки со помош на следниве префикси:
А)домашни префикси:
Не-/без-/против-/над-/под-/пред-/со-
Пр: активност-неактивност
Вистина- ______________________, перспективност- _______________________
Пријател- ____________________, време- ______________________
Напад- ______________________, услуга- ___________________________
Војвода- ____________________, претседател- __________________
Јадење-_____________________, говорник- ______________________
Б)туѓи префикси
анти-/дис-/ контра-/вице-/супер-/хипер-/ултра-/прото-/про-/ко-
Пр:теза-антитеза
Хармонија-_________________ функција-________________________________
Баланс-___________________ офанзива-_________________________________
Адмирал-_________________ гувернер-_________________________________
Ревизија-__________________ инфлација-______________________________
Продукција-_______________ социјалист-_______________________________
Автор-____________________ репетитор-_______________________________
Радикал-__________________ пропаганда-______________________________