ARALING PANLIPUNAN

9
Unang markahan
Taong Panuruan 2020-
2021

SUSI SA
Modyul 1 Aralin 1- PAGWAWASTO
kahulugan at kahalagahan ang mga sagot na: Hindi
ng ekonomiks pinag-isipan kung paano ito
gagamitin, hindi naging
Panimulang Pagsubok matalino sa paggastos, hindi isinaalang-
Online: alang ang kinabukasan, pagkakaroon ng
1. bisyo atbp. Bigyang pagkilala ang sagot
2. na: “gaano man kalaki ang pera madali
3. itong mauubos dahil walang katapusan
4. ang ating pangangailangan at
5. kagustuhan.
6.
7. 2. Tumpak ang sagot basta’t may
8. kaugnayan ito sa wastong paggamit ng
9. pera (pagtitipid, pag-iimpok, puhunan,
10. negosyo) at matalinong pag-iwas sa luho
11. at mga kagustuhan (matalino, disiplina,
12. simple atbp)
13.
14. Pagsasanay 2
15. 1. Tumataas din ang gastusin. May
Printed Pre-test: kakayahan na akong bilhin yung mga
1. B bagay na gusto ko subali’t di ko kayang
2. D bilhin.
3. A 2. Sa pagtaas ng baon, tumataas din ang
4. A lebel ng kagustuhan na gustong mapunan
5. B lalo pa’t nagkakaroon tayo ng kakayahang
bilhin ito.
Note: Ang Pagsasanay 1-3 sa modyul ay 2. Hindi pa rin kuntento dahil kulang na
pawag pormatibong pagtatasa kaya’t kulang pa rin ito kung ikukumpara sa dami
walang takdang sagot. ng gusto kong bilhin
Pagsasanay 1 Note: Walang itinakdang sagot. Ang mga
1. Madaling naubos ang napanalunang 14 sagot sa itaas ay pawang assumptions o
na milyong piso dahil hindi ito pinag-isipan inaasahang sagot. Maaaring taliwas rito
kung paano gagamitin. Ayon pa mismo ang sagot ng mag-aaral dahil pa sila
kay Mang Dionie, pagkatanggap ng pera, nalalagay sa totoong sitwasyon. Kapag
agad siyang bumili ng bahay (Php4 milyon nangyari ito, gabayan sila patungo sa
ang halaga), kotse at namigay ng balato punong ideya ng pagsasanay: palaging
sa kaanak na aabot sa Php 2 milyon. kulang ang kung ano mang pera tayo
Nalulong rin daw siya sa sugal, alak, dahil walang katapusan ang ating
babae at maging droga. Ang tanging kagustuhan.
natira sa kanya ay kanyang bahay na
balak niyang ibenta upang makabayad sa Pagsasanay 3.
utang na nagkakahalaga ng Php300 libo 1. Asahang iba-iba ang sagot ng mag-
na kanyang ginamit nang operahan sa aaral. Ang mahalaga ito’y tumpak na
puso. tumutugon sa 4 na pang-ekonomikong
Note: Hindi kailangan maidetalye ang katanungan. Bigyang punto rin ang
pinagkagastusan ni Mang Dionie sapat na kahalagahan ng matalinong

1|Page
pagdedesisyon sa paggamit ng yaman
dahil limitado ito kung ikukumpara sa ating
pangangailangan at kagustuhan.
Pangwakas na Gawain: Ipinapaubaya sa
guro ang pagbibigay ng laang iskor sa
bawat aytem.
1. Ang ekonomiks ay isang agham
panlipunan na nag-aaral kung paano
tutugunan ang kakapusan o ang tila
walang katapusang pangangailangan at
kagustuhan ng tao gamit ang limitadong
pinagkukunang-yaman. Mahalaga ang
asignaturang ekonomiks dahil ang mga
kaalamang matututunan dito ay mabisang
sandata upang makaagapay sa mga
suliraning hatid ng kakapusan (Maaaring
ang sagot ng mag-aaral ay ispesipiko
tulad ng tuturuan sa wastong paggamit ng
pera, pagbubudget at iba pa, tumpak ang
mga ito basta’t may kinalaman sa
matalinong paggamit ng yaman.
2. 1. Unlimited wants and needs o walang
hanggang pangangailangan at
kagustuhan
2. Limited resources o limitadong
pinagkukunang-yaman
3. Scarcity o kakapusan
4. Ekonomiks
Modyul 2 Aralin 2: Ang matalinong
ekonomista: Mga salik sa paggawa ng
matalinong desisyon
Pagsasanay 1. Walang takdang sagot.
Alin man sa dalawa ang pinili ng mag-
aaral (food crops o tobacco) tumpak ito
depende sa mga dahilan o argumento na
binigay ng mag-aaral. Halimbawa, “
“Tobacco ang pinili ko. Dahil sa ito’y cash
crop kikita ang aking bansa ng malaki.
Ang perang kikitain ng aking bansa sa
pagtatanim nito ay gagamitin ko para
masolusyunan ang problema sa pagkain
ng aking bansa”
Pagsasanay 2.
1. Maraming bansa sa Aprika ang
pinipiling magtanim ng tabako kaysa mga
food crops – Trade off
2. Ang paggamit ng lupa sa pagtatanim ng
tabako ay nangangahulugan ng pagliit ng
lupa na maaari sanang gamitin sa
pagtatanim ng pagkain – Opportunity
cost
2|Page
3. Sa pagtatanim ng food crops, hindi lang
nakatutulong na maibsan ang kagutuman
sa buong mundo, nababawasan pa nito
ang mga suliraning pangkalusugan na
maaaring idulot ng tabako o paninigarilyo
– Marginal thinking
4. Maraming bansa ang nagtatanim ng
tabako dahil itinuturing itong cash crop o
mas malaki ang maaaring kitain -
Incentive
Pagsasanay 3.
1. Mali ang ganitong argumento. Ang
totoo ang basag na bintana ay
nakakasama sa isang bansa o ekonomiya
dahil sa halip na gamitin sa iba pang
pangangailangan ang pera, napupunta
lamang ito sa pagsasaayos ng bintana.
Dito papasok ang konsepto ng opportunity
cost: ang perang ginamit sa pagsasaayos
ng bintana ay perang hindi na magagamit
sa iba pang pangangailangan. Ang
ganitong argumento ay pinalutang lamang
noong panahon upang bigyang katwiran
na ang digmaan at ang kasiraan na dulot
nito ay makabubuti sa ekonomiya.
Pangwakas na Gawain:
1. Bluff
2. Fact
3. Fact
4. Fact
5. Fact
Modyul 3 Aralin 3: Isa akong
househusband: A CSE Integration
Pagsasanay 1.
1. Dahil ang pamilya ay nahaharap sa
suliranin ng kakapusan at araw-araw
gumagawa ng desisyon kung paano
tutugunan ang magkakaibang
pangangailangan at kagustuhan ng bawat
miyembro. Natatanging halimbawa rin ang
pamilya kung paanong ang bawat
miyembro ay nagtutulungan upang
maisulong ang kabutihan ng lahat hindi
lang ang sa sarili.
2. May asawang lalaki na siyang
nananatili sa tahanan upang gampanan
ang mga gawaing bahay. Maiuugnay ang
kanilang pagdami sa mataas na bilang ng
mga babaeng nagtatrabaho sa ibang
bansa. Repleksiyon din ang kanilang
pagdami sa pagiging bukas ng isipan ng
maraming pinoy na isinantabi ang pride
alang-alang sa kapakanan ng kanyang
pamilya.
3. Dahil pantay-pantay tayo at malaya na
paunlarin ang ating sarili. Ang pagiging
miyembro ng isang pamilya ay
pagpapasailalim ng sariling sa interes at
kabutihan ng lahat ng miyembro nto.
Bagama’t may kanya-kanyang kahinaan
ang bawat kasarian, ito’y napupunuan sa
pagsasama ng dalawa sa iisang pamilya.
4. Bagama’t madalas ikinakabit ang
pangangailangang pampinansiyal sa
isang ama, isa lamang ito sa maraming
pangangailangan ng isang pamilya na
mapupunuan lamang ng kanilang
pagsasama-sama.
Pagsasanay 2
1. Kahanga-hanga sina Jay at Rogelio
dahil mas binigyang halaga nila ang
kapakanan ng pamilya kaysa sa iisipin at
sasabihin ng ibang tao.
2. Matalino itong desisyon sapagkat ito’y
magkatuwang na binuo at ito ang
makakabuti ito para sa pamily. Malaki ang
opportunity cost kapag pinairal ng lalaki
ang kanyang pride. Dahil sa pagiging
househusband, nagkaroon sila ng oras
para ayusin ang mga sira sa bahay at
magabayan sa paglaki ang kanilang mga
anak (marginal thinking)
3. (iba-iba ang magiging sagot depende
sa sariling pagpapahalaga ng mag-aaral)
4. Indikasyon ang pagdami ng
househusband sa lumalakas na
paniniwala ng mga Pinoy sa gender
equality.
Pagsasanay 3
Walang itinakdang sagot. Mahalaga na
maipakita sa awtput ang kaalaman at pag-
unawa sa mga konsepto, kasanayan at
pagpapahalagang pinag-aralan tungkol sa
ekonomiks.
Pangwakas na Gawain
1. Limited resources
2. Unlimited wants and needs
(1-2 in any order)
3.Scarcity
4. Choice
5. Matalinong desisyon
6. Trade off
7. Opportunity cost
3|Page
8. Marginal thinking
9. Incentives
Modyul 4 Aralin 1: Alokasyon: Mga
sistemang pang-ekonomiya.
Panimulang pagtataya
1. Bluff
2. Fact
3. Bluff
4. Fact
5. Fact
Pagsasanay 1
Command economy
 Gobyerno ang nagmamay-ari ng lahat
ng salik ng produksiyon
 Estado ang nagdidikta ng mga
patakaran sa ekonomiya
 Walang kalayaang pang-indibidwal
 Walang pribadong pag-aari at walang
pribadong negosyo
 Sentral na alokasyon ng mga
resources
Traditional economy
 Ang mga gawaing pang-ekonomiya ay
nakabatay sa mga tradisyon at
lumang paniniwala
 Limitado ang kalayaan dahil ang papel
ng isang indibidwal ay permanente at
naipapasa sa susunod na henerasyon
 Sama-samang kumikilos ang
komunidad upang tugunan ang
pangangailangan ng bawat isa.
 May mababang antas ng
modernisasyon at kalidad ng buhay
Market economy
 Ang mga negosyo ay pagmamay-ari
ng mga pribadong indibidwal
 Malayang kumpetisyon sa pagitan ng
mga pribadong negosyo
 Batas ng suplay at demand ang
nagtatakda ng presyo
Mixed economy
 Ang mga negosyo ay pagmamay-ari
ng mga pribadong indibidwal
 Malayang kumpetisyon sa pagitan ng
mga pribadong negosyo
 Panghihimasok ng pamahalaan sa
ilang aspeto ng ekonomiya tulad ng
buwis at mga batas
 Sistemang sinusunod ng
nakakaraming bansa sa kasalukuyan
 Batas sa produksiyon, pagkonsumo,
market at pagpepresyo
Pagsasanay 2
1. Market economy
2. Mixed economy
3. Command economy
4. Traditional economy
Pagsasanay 3
Ang sistemang sinusunod ng Pilipinas ay
mixed economy. Patunay nito ang
maraming batas ukol sa pagnenegosyo na
isang paraaan ng regulasyon ng
pamahalaan
Pangwakas na gawain:
1. …bumili ang magsasaka ng baka,
ginatasan niya ito saka ipinagbili ang
gatas. Mula sa tinubo, magbabayad siya
ng buwis sa pamahalaan - Mixed
economy
2. …nag-alaga ng baka ang isang
magsasaka upang magamit sa
pagbubungkal ng lupa. Kanya rin itong
pinarami at ginagatasan upang
matugunan ang pangangailangan ng
kanyang buong komunidad – Traditional
economy
3. …bumili ang magsasaka ng baka,
kinuha ng gobyerno ang baka at
ipinakulong ang magsasaka – Command
economy
4. …bumili ang magsasaka ng isang baka,
ginatasan niya ito at ibinenta ang gatas.
Mula sa tinubo, bumili siya uli ng isa pang
baka – Market economy
Modyul 5 Aralin 2: Mga sistemang
pang-ekonomiya: Paglalapat at
pagtataya
Pagsasanay 1
1. Walang itinakdang tamang sagot.
Hayaan ang mag-aaral na maglahad ng
kanyang sariling saloobin o pagtataya
subali’t hindi dapat ito lumihis at may pag-
uugnay pa rin sa sistemang pang-
ekonomiya na pinag-uusapan.
2. Maaaring ipunto ng mag-aaral ang
malayang kumpetisyon sa pamilihan
dahilan upang tanging malalaking
negosyo lamang ang nangingibabaw sa
pamilihan. Idagdag pa ang mahinang
suporta ng pamahalaan kaya’t hindi
nagagawang makipagsabayan ng maliliit
4|Page
na negosyante sa kumpetisyon sa
pamilihan.
3. Maituturing na ideyal ang mixed
economy dahil binabalanse nito ang
kahinaan at negatibong aspeto ng
command at market economy. Bagama’t
malaya ang isang indibidwal na
magnegosyo, nanghihimasok ang
pamahalaan sa pamamagitan ng mga
batas upang maiwasan ang pang-aabuso
sa kalayaang ito.
Pagsasanay 2
1. Pagpapalakas ng kanyang sandatahan
2. Hindi ito makatwiran dahil nagagawa ito
ng kanilang pamahalaan sa kabila ng
laganap na kahirapan sa bansa.
Kapakanan ng mamamayan ang siyang
dapat mauna sa lahat ng pagkakataon.
3. Command economy. Nakabubuti ang
sistemang ito sa aspeto ng mabilis na
pagdedesisyon at pagpapatupad ng
programa. Dahil walang oposisyon at iilan
lang ang gumagawa ng desisyon,
naiiwasan ang sobrang burukrasya at
mabilis na naipatutupad ang programa.
Nakasasama ito dahil walang boses ang
mamamayan sa pamahalaan kaya’t hindi
naisasaalang-alang ang kanilang
kapakanan. Pamahalaang diktaduryal ang
kakabit ng sistemang ito.
Pangwakas na gawain
Negatibo
Command economy – Ang kabutihan ng
bansa ay ayon sa pananaw ng ilang lider
at hindi ng mga mamamayan nito. Walang
boses ang mamamayan sa pamahalaan
kaya’t hindi prayoridad ang pagpapabuti
ng kanilang kalagayan. Wala ring
kalayaan ang sinuman sa pagmamay-ari.
Mixed economy – Mahinang suporta ng
pamahalaan sa maliliit na negosyo kaya’t
yaung malalaki lamang ang dumodomina
sa pamilihan. May pagkakataon na
nagagawang diktahan ng malalaking
negosyong ito ang ekonomiya lalo sa
aspeto ng pagpepresyo.
Positibo
Command economy – Mabilis na
pagpapatupad ng mga programang pang-
ekonomiya dahil iilan lang ang gumagawa
ng desisyon kaugnay nito.
Mixed economy – may kalayaan sa
pagmamay-ari ang isang indibidwal at
may mga batas na pipigil sa pang-aabuso
ng kalayaang ito.
Karagdagang gawain
1. tatsulok – malaking agwat ng bilang ng
mayaman at mahirap. Malawakang di
pagkakapantay-pantay sa lipunan
2. Hayaan ang mag-aaral na maglahad ng
kanyang sariling saloobin o pagtataya
subali’t hindi dapat ito lumihis at may pag-
uugnay pa rin sa sistemang pang-
ekonomiya na pinag-uusapan.
3. Linawin na hindi ang pagbaliktad ng
tatsulok ang nararapat na solusyon tulad
ng sinasabi sa kanta (hangga’t may
tatsulok at sila ang nasa tuktok…) sa halip
ay dapat magpatupad ng programa ang
pamahalaan na mag-aahon sa kanyang
mga mamamayan sa kahirapan.
Modyul 6 Aralin 1: Mga salik ng
produksiyon
Panimulang pagsubok
1. C
2. A
3. B
4. C
5. D
Pagsasanay 1
Ang sagot ay batay sa produktong napili
ng mag-aaral
Pagsasanay 2
Ang sagot ay ayon sa produktong napili
ng mag-aaral
Pagsasanay 3
Traktora – Kapital
Tao/nagmamaneho – Paggawa
Idea bulb – Entrepreneur
Lupa – Lupa
Kahalagahan ng mga salik: (Ang mga
sagot sa ibaba ay pawang punong ideya
ng tumpak ng sagot. Dito ibabatay ang
konteksto ng sagot ng mag-aaral)
Lupa: Pinagmumulan ng lahat ng hilaw na
sangkap. Lahat ng output sa produksiyon
ay nagmumula rito.
5|Page
Kapital: Napapabilis ang proseso ng
produksiyon. Naging posible ang paglikha
ng mga produktong hindi kaya ng kamay.
Paggawa: Ang kamay na siyang
direktang nagpapatakbo sa proseso ng
produksiyon. Malaking salik ang kanyang
kasanayan at kakayahan sa paglikha ng
iba’t-ibang produkto.
Entrepreneur: Ang pasimuno ng
produksiyon. Ang kanyang malikhaing
pag-iisip ang nagsilbing “spark o kislap”
upang magsimula ang produksiyon.
Balewala ang iba pang salik kung wala
ang entrepreneur na nakaisip ng
produktong mangangailangan sa iba pang
salik.
Pangwakas na pagsubok
1. Kapital
2. Lupa
3. Kapital
4. Paggawa
5. Kapital
6. Lupa
7. Kapital
8. Kapital
9. Entrepreneur
10. Lupa
Modyul 7 Aralin 2: Mga salik ng
produksiyon: Kahalagahan at
implikasyon sa pang-araw-araw na
pamumuhay
Pagsasanay 1
Ang mga sagot ay ibinigay na sa
ikalawang talata. Maaaring buksan ang
link para sa karagdagang produkto. Kung
may ibang sagot ang mag-aaral, iberipika
ito sa online o offline sources.
Pagsasanay 2
1. Hindi nagawang makasabay ng Nokia
sa mga makabagong features ng
cellphone na inilabas ng iba’t-ibang
kumpanya tulad ng Apple at Samsung.
2. Dapat maging matalas ang pakiramdam
sa gusto ng konsyumer at palaging
nagpapasimuno ng bago sa industriya.
3. Innovator – Hindi lang sumusunod sa
uso kundi nagpapauso. May malikhaing
pag-iisip.
Risk taker – Hindi natatakot sumubok ng
bago
Matalas ang pakiramdam sa pagbabago Pagsasanay 1
sa industriya at sa gusto ng konsyumer Kawalan ng sapat na kita o pera dahilan
upang hindi siya makabili ng “totoong”
Pagsasanay 3 ulam na gusto niya.
Lupa – sa pamamagitan ng
imprastraktura, nagiging mabilis ang Pagsasanay 2
paglipat ng mga hilaw na sangkap Sitwasyon blg 1 – Presyo
patungo sa pamilihan at mga bahay- Sitwasyon blg 2 – Kita
produksiyon. Ang lupa ay nagkakaroon ng Sitwasyon blg 3 – Inaasahan
mas mahalagang kapakinabangan na Sitwasyon blg 4 – Pagkakautang
kailangan sa makabagong industriya tulad Sitwasyon blg 5 – Demonstration effect
ng pagtatayo ng mga gusali at pagawaan
Paggawa – Nagkakaroon ng sapat na Pagsasanay 3
trabaho para sa mga manggagawa
Entrepreneur – Ang mga imprastraktura Pagkonsumo
Sitwasyon Salik (lagyan ng tsek)
tulad ng mga highways ay malaking tulong Tataas Bababa
sa mga entrepreneur sa pagpapaunlad ng Pgpataw ng dagdag
na buwis sa
kanilang negosyo. Nagiging mabilis ang softdrinks dahil sa
Presyo /
paghahatid ng kanilang produkto at Train Law
nailalapit nito ang mga mamimili sa Bentahan ng
bulaklak kaugnay ng
pamilihan. nalalapit na Inaasahan /
pagdiriwang ng
Pangwakas na pagsubok Valentine’s day
Pagdoble sa sahod
1. Produksiyon ng mga Pulis at
Kita /
2. Input uniformed arm
3. Lupa personnel
Nagbabadyang
4. Paggawa pagpasok ng bagyo Inaasahan /
5. Kapital sa Bicol
6. Sahod Pagiging patok at ‘in’
Demonstration
ng mga online /
7. Interes selling shop
effect

8. White collar
9. Blue collar Pangwakas na pagsubok
10. Kita I. Ang sagot ay iba-iba depende sa
11. Innovator personal na karanasan ng mag-aaral. Ang
12. Proseso mahalaga ay nagawang iugnay ito sa
13. Upa paksang pinag-aaralan
14. Output
15. Entrepreneur II. 1. Inaasahan
16. Kakapusan 2. Hindi matalinong pagtugon ang panic
II. Four-Box Synectic buying sa panahon ng krisis. Maaari itong
(Iba-iba ang magiging sagot ng mag- magdulot ng shortage o kakulangan ng
aaral. Bigyan ito ng puntos sa pagiging suplay na makakaapekto sa mas
malikhain ng napiling bagay at maraming tao. Hindi sapat na may pera sa
kongrektong pag-uugnay nito sa salik ng sarili, dapat isasaalang-alang din ang
produksiyon) ibang tao na hindi agad makakabili sa
panahon ng krisis dahil sa kakulangan ng
Modyul 8: Mga salik na nakakaapekto kita.
sa Pagkonsumo
Modyul 9: Karapatan at tungkuin ng
Panimulang pagsubok isang mamimili
1. M
2. T Panimulang pagsubok
3. T 1. Karapatan sa kaligtasan at
4. T karapatang bayaran at tumbasan
5. M sa ano mang kapinsalaan

6|Page
 2. Pananagutan ng isang konsyumer ang rubrik ng pagmamarka sa pagtataya
na maging mapanuri sa pagpili ng ng sagot ng mag-aaral.
mga produktong kanyang bibilhin.

Pagsasanay 1
Karapatang nilabag ng “no return no
exchange policy”
- Karapatan sa patalastasan at
karapatang bayaran at tumbasan
sa ano mang kapinsalaan.
Karapatan ng mamimili na
mapangalagaan laban sa
mapanlinlang, madaya at hindi
matapat na gawain ng mga
negosyo.
Pananagutan ng mamimili kaugnay ng “no
return no exchange policy”
-Mapanuring kamalayan. Dapat tiyakin na
nasa maayos na kondisyon ang anumang
produktong bibilhin .
Pagsasanay 2
1. Department of Trade and Industry
2. Department of Trade and Industry
3. Professional regulation
commission
4. Energy regulatory commission
5. Bureau of food and drugs

II. Implikasyon ng pagsasawalang bahala

ng paglabag sa mga karapatan –
Tungkulin ng bawat isa na isuplong sa
kinauukulan ang anumang paglabag sa
karapatan bilang mamimili. Kapag
winalang-bahala ito, parehong paglabag
ang maaaring maranasan ng iba pang
mamimili.

Pagsasanay 3
1. Karapatan sa patalastasan –
Dapat maging mapanuri sa pagpili
ng produkto. Kalidad ng produkto
ang dapat unang tinitingnan at
hindi ang makulay na patalastas o
artistang nag-eendorso nito. Ang
personal na karanasan natin sa
mga produktong ito ay magagamit
natin bilang batayan upang hindi
agad basta-basta maniwala sa
mga makukulay na patalastas ng
mga produkto.

Pangwakas na gawain
Ang sagot ay batay sa produkto o
sitwasyong napili ng mag-aaral. Gamitin

7|Page