METAKOGNITIBONG ULAT # _1__

GEMS 01: Buhay at mga Ginawa ni Rizal/Life and Works of Rizal

=====================================================================================

PAKSA/TOPIC: Filipinas sa Ika-19 dantaon sa konteksto ni Rizal

Sanggunian/Reference: https://www.scribd.com/search?content_type=tops&page=1&query=Pilipinas
%20sa%20Ika-19%20dantaon%20%20ni%20Rizal

Kaharian ng Espanyol sa Pilipinas

 MAGULO ang katapusan ng panahon ng Español, sinimulan ng aklasan ng mga
taga-Ilocos dahil sinarili ng pamahalaan sa Manila ang paggawa at kalakal ng
kanilang giliw na inumin, basi, at natapos sa pagpasok ng mga Amerkano.
 Sa Bohol, tumagal pa ng 27 taon ang himagsikang sinimulan ni Dagohoy nuon
pang 1744.
 Nuong 1841, naghimagsik ang mga Tagalog sa Laguna atTayabas dahil sa
pagsupil sa matimtimang ‘Ka Pule’ Apolinario dela Cruz.

 Napuksa ang malaking himagsikan subalit pahiwatig ito ng lumalawak na pag-

alsa ng buong Katagalugan, lalong lumawak nang bitayin ang 3 pari nuong 1872,
sina Mariano Gomez, Jose Burgos at Jacinto Zamora.
 Higit ang gulong naganap sa España: Sinakop ng mga taga-France, nalagas ang
mga sakop ng kaharian sa buong America, marami sa madugong himagsikan,
hanggang umabot sa digmaan ng Español laban sa Español sa España mismo.
 Ang gulo, intriga at agawan sa kapangyarihan at katungkulan ay dinala ng mga
dayong Español sa Pilipinas at naipit sa kalupitan ng magkabilang panig ang
mga Pilipino na, walang nabalingan, napilitang naghimagsik nuong 1896.
 Sa isang taginting na saglit, nagkaisa ang mga Tagalog sa pagpalayas sa mga
Español subalit nasupil ang himagsikannang nabigo silang damayan ng mga
taga-Ilocos, Bicol at Visaya.
 Sila-silang mga Tagalog mismo ay nagpatayan din, gaya ng mga Español.
 Subalit lahat ay nawalan ng katuturan - ang himagsikan, ang agawan, pati na
mismo ang panahon ng Español - nang dumating ang mga Amerikano nuong
1898 at dinaig silang lahat.
1. Kaunlaran ng Komersyo at Agrikultura
 19th century – binigyang karapatan – dayuhan pangangalakal at paninirahan
sa Manila
 nakadagdag ang pagbubukas ng porto ng Sual – Pangasinan, Iloilo,
Zamboanga at Cebu – para – panlabas, pangangalakal
 Ito – nakapagpalago – kabuhayan – Pilipinas
 Umunlad – Agrikultura at dayuhang mangangalakal kasama sa pag-unlad –
agrikultura
 *pamilya Mercado o Rizal sa Calamba
2. Pagbabago sa Edukasyon
 Batas ng Eduk. 1863 – pagtatatag ng paaralan para sa mga guro sa Maynila at
itinaas – sahod – guro
 Ang Ateneo Municipal – dati’y nasa ilalim ng pamamahala ng Ayuntamiento –
inilipat sa pangangasiwa ng paring Heswita
 Dito nag-aral – batang – Rizal
3. Sekularisasyon ng mga Pari
 Problema: panahon - panunungkulan ni Obispo Sta. Justa at Gob. Hen. Anda
 Dumami – parokya – dapat – magdag-dag – pari/kura paroko
 Inilagay – paring secular na Pilipino
 Minasama ng mga paring regular – kastila
 Ipinaglaban – P. Jose Burgos ang sekularisasyon ng mga parokya
 Ngunit walang buting ibinunga dahil ipinagkait – pamahalaan -- kahilingan
4. Liberalismo ni Carlos Ma. Dela Torre
 1868 – nakamit – paring liberal – kapangyarihan pagkatapos – rebolusyon
 Carlos Ma. Dela Torre – gobernador at kapitan heneral – Pilipino (ipinadala ni
Serrano)
 Dala – diwang liberalismo at demokrasyang pinagtagumpayan sa Rebulosyong
1868
 Sa pamamagitan nito – nagkaroon – pagkakataon – Pilipino – ipinakita –
kanilang kakayahan sa pagpapaganap sa sariling pamahalaan
 1871 – pinabalik si dela Torre – Espanya at ipinalit si Rafael de Izquierdo
5. Si IZQUIERDO at ang Pag-aalsa sa Cavite
 Enero 1872 – nag-alsa – sundalong Pilipino – Cavite
 Di minabuti – muling pagbabayad ng buwis
  Pag-aalsa: kinasangkapan ng bagong pamahalaan
 Upang hulihin – Pilipino kaaway – kastila upang parusahan
 Ipinadakip din – tagapamuno – pag-aalsa
Kabilang sa mga nagiging biktima sina Padre Gomez, Burgos at Zamora
- ipinapatay sa pamamagitan - GAROTE
iba – ipinatapon – pulo – MARIANAS

Ano ang kahalagahan ng naganap na pangyayaring ito?

 NAMULAT –PILIPINO – UPANG MAG-ALSA
 PAGSASANIB NG SIMBAHAN AT NG PAMAHALAAN ESPANYA – Relihiyon at
Pamahalaan – iisa HARI – isang karapatan nasa – pagtataguyod ng Papa (Royal
Patronage) ipinatupad din – Pilipino
Ano ang nagiging malaking kontrobersiya ukol sa pagsasarili ng simbahan at
pamahalaan
 Hindi naging malinaw ang kapangyarihang sinasaklaw ng mga pinuno
 Prayle – nagkaroon ng malaking impluwensya maging sa labas ng simbahan