‫ال ُمنَا َ‬

‫س َبات َب ْي َن اآليات و السور‬

‫‪Prof. dr. Almir Fatić‬‬

 Jezičko značenje riječi ‫المناسبة‬

* Riječ ‫ المناسبة‬znači: spajanje, pridruživanje, veza i sl.;

odatle i imenica ‫ نسب‬- rod, rodbina.

* Riječ ‫ المناسبة‬je sinonimna riječima ‫ المشاكلة‬i ‫ المقاربة‬-

usklađivanje, približavanje, bliskost.

Terminološko značenje ( ‫) علم المناسبات‬

• Tefsirska disciplina koja proučava kontekstualne veze

između kur'anskih ajeta (također, i u jednom ajetu) i sura.
• Mali broj mufessira, kako kažu Zerkeši (u. 1391) i Sujuti (u.
1505), poklanjao je pažnju ovoj vrsti istraživanja Kur'ana.
• Najviše je na tom polju uradio imam Fahruddin Razi (u.
1210) koji je u svom tefsiru rekao: ''Najveće značenjske
ljepote (letā'if) Kur'ana pohranjene su u njegovom
rasporedu (tertībāt) i povezanostima (revābit)''.
• Zatim, njome se se bavili u svojim tefsirima Kurtubi (u.
1272) i Ebu Hajjan el-Endelusi (u. 1344).
(Zerkešī, Burhān, 1/36; Sujutī, Itqān, 2/216)
Šejh Ebu l-Hasan eš-Šehrābānī veli:

''Prvi ko je u Bagdadu izlagao'ilmu l-munāsebāt bijaše imam

Ebū Bekr en-Nejsābūrī (u. 935) kod koga smo prvo slušali
ovu nauku. On je imao obilno znanje u šeri'atu i književnosti;
sjedio je na ćursu i tu učio ajet po ajet i pitao:
Zašto je ovaj ajet stavljen do ovog ajeta? Kakva se mudrost
nalazi u stavljanju ove sure do ove sure? –
Rezilio je bagdadsku ulemu što se nimalo nije bavila el-
munāsebātom''.
El-Qādī Ebū Bekr Ibnu l-'Arebī (u.1148) u djelu Sirādžu l-
murīdīn:
''Djelovi Kur'ana su međusobno povezani tako da oni izgledaju
kao jedna riječ; njegova značenja su tijesno nanizana; njegove
tvorbe (mebānī) su također date u jednom harmoničnom
poretku. To je veličanstvena nauka!
Ovo je uvidio samo jedan učenjak koji se zadubio u suru El-
Beqare pa je Uzvišeni i nama otvorio ova vrata. Inače, nismo
našli nekog drugog ko se bavio ovom teškom naukom mada
smo se upoznali sa velikanima tefsira. Ta nauka stoji između
nas i Uzvišenog Allaha, a mi se uvijek vraćamo ovom našem
učenjaku!''
 Zerkešī također navodi da je jedan od njegovih šejhova rekao
sljedeće:
''Prije nego se počne istraživati bilo koji ajet u njegovoj cjelovitosti,
potrebno je najprije vidjeti šta se nalazi ispred njega pa onda,
posmatrajući ga odvojeno, tražiti vezu između njega i onoga što
stoji ispred njega. To je jedna široka naučna oblast, jer se na ovaj
način trebaju tražiti veze između svih sura i način kako su one
raspoređene u svom unutarnjem tkivu‘’ (Burhān, 1/36-37).

• Ovdje se uočava da je tefsirska disciplina 'ilmu l-munāsebāt vrlo

bliska jednoj drugoj tefsirskoj disciplini pod naslovom 'ilmu l -
vudžūhi ve n-nezā'ir, koja se bavi izučavanjem riječi u
kur'anskome kontekstu.
 Djela o munāsebātu
• Neki poznavaoci ove ''plemenite discipline'' (Sujutī) napisali
su posebna djela o međusobnoj povezanosti kur'anskoga
teksta kao cjeline, među kojima se posebno ističu:

1. Ebu Dža’fer ibnu z-Zubejr (u. 1308), El-Burhānu fi tenāsubi

suveri l-Kur’an.
2. Burhānuddin el-Biqā'ī (u. 1480), Nazmu d-dureri fī
tenāsubi l-āyāt ve s-suver.
3. Sujūtī,Tenāsuqu d-durer fī tanāsubi s-suver.
 Hermeneutička pravila ove discipline

I) ‫ الحاق النظير باالنظير‬/ilhaqu n-nezir bi n-nezir (suočavanje ili

spajanja sličnog sa sličnim) – riječi ili ajeti Kur'ana saznaju
se bolje na temelju njima srodnih ili bliskih riječi.

II) ‫ تقابل األضداد‬/teqabulu l-addad (sučeljavanje suprotnosti) -

Princip semantičke opozitnosti, kontrastiranja ili značenjske
suprotstavljenosti (el-mudādde) figurira kao važno pravilo
tefsirske discipline 'ilmu l-munāsebāt u slučajevima kada je
značenjska povezanost sura i ajeta skrivene naravi.
 Primjeri za: ‫تقابل األضداد‬
- nakon kazne (azaba) redovno se spominje milost (rahmet);
- nakon straha – radost;
- šeri'atski propisi = obećenje i prijetnja = tevhid (npr. u
surama el-Beqare, en-Nisa' i el-Ma'ide);
- Knjiga koja sadrži ljudska djela = knjiga koja sadrži
vjerske propise za život na dunjaluku, tj. Kur'an; (v. npr.
ajete u suri el-Kehf, 49-54, ili u suri el-Isra', 71-89 (Sujūtī,
el-Itqān, 2/218, 222).
- Ovim se najbolje potvrđuje i dokazuje drevno pravilo da se
'stvari najbolje raspoznaju putem svojih suprotnosti' ( ‫ضدَّ َها‬
ِ ‫َو ِب‬
ُُ‫)تَتَ َبيَّ ُن أاْل أشياأ‬.
III) ‫ استطراد‬/ istitrad (namjerno, prividno, stilsko udaljvanje od
predmeta), što je način da se istakne udaljena poenta, npr. u el-
E’araf, 26:
‫َ ََ ِل َك َخي ٌأر‬
َ ‫و‬
َ ‫أ‬
‫ق‬ َّ ‫ت‬ ‫ال‬ ُ‫ا‬
ُ ‫ب‬
َ ‫ل‬
ِ ‫و‬
َ ‫ا‬‫ش‬ً ‫ي‬ ‫ر‬
ِ ‫و‬
َ ‫م‬
‫أ‬ ُ
‫ك‬ ‫ت‬
ِ ‫ا‬‫ء‬َ ‫و‬
‫أ‬ ‫س‬
َ ‫ي‬ ‫ار‬
ِ ‫و‬َ ُ ‫ي‬ ‫ا‬‫س‬ً ‫ا‬‫ب‬
َ ‫ل‬
ِ ‫م‬
‫أ‬ ُ
‫ك‬ ‫ي‬
‫أ‬ َ ‫ل‬‫ع‬َ ‫َا‬ ‫ن‬ ‫أ‬
‫ل‬ َ‫نز‬َ ‫َيا َبنِي آدَ َم قَ أد أ‬
IV) ‫لألولّية نوعا من األولويّة‬ ّ / lil evvellijje nev‘an mine l-evlevijje
(u onome što je prvo spomenuti nahodi se jedna vrsta
prioriteta), npr. sura el-Bekare kojom započinje tzv. sedam
dugih sura.

Ova disciplina je racionalna tefsirska disciplina, doznaje se

umnim naporom i racionalnim deriviranjem.
 VRSTE VEZA
Veza između sastavnih jedinica jednoga ajeta. Vezu koju određuje
redoslije riječi bilo kojeg kur’anskog ajeta možemo podijeliti na
formalnu i semantičku.
Formalna veza – misli se na glasovnu harmoniju jednog ajeta koju čini
sklad pojedinačnih fonetskih struktura njegovih riječi; npr.:
َ ‫ون ِِ َن أال ََا ِل ِك‬
‫ين‬ َ ‫ضا أَ أو تَ ُك‬ َ ‫ف َحتَّى تَ ُك‬
ً ‫ون َح َر‬ ُ ‫( قَالُواأ تَاهلل تَ أفتَأ ُ تَذأ ُك ُر يُو‬Jusuf, 85):
َ ‫س‬
- zakletva tellāhi je rijetka;
- ُ ‫ تَ أفتَأ‬pom. gl. koji glavnom ajetu daje kontunuitet, vrlo rijetko se
upotrebljava u odnosu na slične pomoćne glagole iz porodice kāne;
- izraz ‫ضا‬ ً ‫ َح َر‬rijedak je u značenju propodanja, propasti, nestajanja i sl.
Semantička veza – odnosi se na kontekst ili smisao koji diktira
redoslijed riječi u nekom ajetu, npr.:
• ‫ق نَّ أح ُن ن أَر ُزقُ ُك أم َو ِإيَّاهُ أم‬ ٍ َ‫( َوالَ تَ أقتُلُواأ أَ أوالَدَ ُكم ِِ أن أإِال‬el-En'am, 151)
• ‫ق نَّ أح ُن ن أَر ُزقُ َُ أم َو ِإيَّا ُكم‬ٍ ‫ال‬ ِ
‫أ‬ ‫إ‬
ِ َ ‫ة‬ ‫ي‬
َ ‫أ‬
‫ش‬ ‫خ‬
َ ‫م‬
‫أ‬ ُ
‫ك‬ ‫د‬
َ ‫ال‬ ‫و‬ ‫أ‬ َ ‫( َوالَ تَ أقتُلُواأ أ‬el-Isra', 31).

* Prvi ajet je upućen siromasima, onima koji ne strahuju od

siromaštva već ga stvarno proživljavaju, za razliku od drugog
ajeta koji nije upućen siromašnima nego onima koji se boje da
će njihova djeca zapasti u siromaštvo.
 VEZA IZMEĐU AJETA

Može se, također, podijeliti u dvije vrste: a) očiglednu i b)

formalnu.
• Očiglednom vezom smatra se vidljiva povezanost dvaju
ajeta, kada je drugi posljedica prvog, njegova potvrda,
objašnjenje, apozicija i sl. Ovu vezu je, uz elementarno
poznavanje arapske gramatike, lahko uočiti, npr.:
‫ت َو َِا فِي‬ َّ ‫َّللا الَّ ِذي لَهُ َِا فِي ال‬
ِ ‫س َم َاوا‬ ِ َّ ‫اط‬ ِ / ‫اط ُِّ أستَ ِق ٍيم‬
ِ ‫ص َر‬ ِ ‫• َو ِإنَّ َك لَتَ أَ ِدي ِإلَى‬
ٍ ‫ص َر‬
(eš-Šura, 52-53) ‫ض‬ ِ ‫أاْل َ أر‬
• Riječ sirat na početku drugog ajeta je bedel (apozicija) istoj
riječi na kraju prvog ajeta.
b) Skrivena veza – Dva ajeta mogu biti povezana nekim
veznikom, dijeleći opći sud (hukm), stoga je neminovno da
postoji zajednička veza koju je sa stilističkog aspekta moguće
otkriti. Takva je veza, npr., veza suprotnosti – antiteza (tibāq) i
opozicija (muqābele) kao u:

‫ب َوتَ َولَّى‬
َ َّ‫ َولَ ِكن َكذ‬/ ‫صلَّى‬ َ ‫( فَ َال‬el-Kijame, 31-32). •
َ ‫صدَّقَ َو َال‬

• Ovdje spada istidrad (Ve libasu t-taqva...)

 VEZA IZMEĐU SURA
• Prema tefsirskoj literaturi postoje tri vrste odnosa među kur'anskim surama:
- Veza početka i kraja iste sure, npr. prvi ajet sure el-Mu'minun (Kad efleha l-
mu'minun) i njezin predposljednji ajet: Innehu la juflihu l-kafirun, što jeste
kontrast.

- Veza početka jedne sure sa krajem prethodne sure, npr. početak sure en-
Nedžm (Ve n-nedžmi iza heva) i posljednji ajet prethodne sure, tj. sure Et-
Tur: Ve min l-lejli fe sebbih Hu ve idbare n-nudžum; sura el-Hadid počinje
tesbihom, i taj početak je povezan sa krajem sure el-Vaki'a u kome se nalazi
ista zapovijest (Fe sebbhih bismi Rabbike l-'azim).
- Veza početka sura sa njihovim intencijama, npr. početak sure el-Isra'
(Subhane llezi esra...) kojim se želi potvrditi njezina intencija – istinitost
Poslanikovog, a.s., Miradža; ili početak sure el-Kehf: El-Hamdulillahi llezi
enzele 'ala abdihi l-Kitabe...
 Semantička opozitnost sura el-Mā'ūn i el-Kevser

El-Mā'ūn El-Kevser

karakterstike licemjera : karakteristike vjernika

1) škrtost
2) izostavljanje namaza
3) pretvaranje u namazu
(i drugim ibadetima)
4. oni koji sprečavaju davanje zekjata
drugih materijalna davanja)
1) udjeljivanje
2) ustrajnost u namazu
3) iskrenost u namazu
(i drugim ibadetima)
4. oni koji daju zekjat (i
(i druga mater. davanja)
Literatura

Karić, Enes, Dželaluddin es-Sujuti – život i

komentatorsko djelo, El-Kalem, Sarajevo, 288-299.
Šošić, Dževad, ‘’Uzajamna povezanost kur’anskih
dijelova i cjelina’’ (Tenasubu l-Qur’an), Zbornik radova
FIN-a, str. 71-86.
Ez-Zerkeši, Bedruddin ''Međusobna povezanost ajeta
(El-Munasebat bejne l-ajat)'', u: priredio: prof. dr.
Džemaludin Latić, Terminologija tefsira, Fakultet
islamskih nauka, Sarajevo, 2005, str. 205-209.
Fatić, Almir, ''Dimenzije značenja kur'anske sure El-
Kevser'', Takvim za 2009., El-Kalem, 2008, str. 31-43.
 • ‫علم الفواصل‬
‫علم رؤس االيات‬
• ‫فاصلة ج فواصل‬
• ‫ فصل‬- razdvojiti; za sve što razdvaja nešto od nečega može
se kazati da predstavlja fāsil ili fāsile.
• Za posljednju riječ u nekom ajetu kaže da je fāsila ( ‫)فاصلة‬
jer razdvaja jedan ajet od drugoga.
• Rummani za fevasil kaže da su to ''isprepleteni harfovi na
krajevima (riječi) koji razdvajaju ajet od ajeta i gdje se čini
predah, tzv. meqāti (‫‘')ِقاطع‬.
Riječ ُ‫ رؤ‬je množina od riječi ُ‫ رأ‬koja, pored ostalih, ima
i ova značenja: glava, osoba, poglavica, vrh, gornji dio i dr.
Kada se kaže ‫رأُ اآلية‬, onda se misli na njegov posljednji
dio, tj. završetak.
Dakle, za posljednju riječ, odn. slovo u ajetu kaže se da su
to ‫( رأُ اآلية‬re‘su l-aje).
Imam Ed-Dani (u. 1053) pravi razliku između ova dva
termina pa kaže: 'El-Fāsila je govor odvojen od onoga što
mu slijedi. Takav odvojeni govor može da bude kraj ajeta
(ru'ūs l-āje), ali i ne mora. Tako isto el-fevāsil mogu biti
završeci ajeta, ali i ne moraju. Shodno tome, svaki
zavšetak ajeta je fāsila, ni nije svaka fāsila i kraj ajeta''.
 Definicija
• Ilmu l-fevāsil je tefsirska disciplina koju interesira broj ajeta
u svakoj kur'anskoj suri utemeljen na osnovu utvrđivanja
završne forme (riječi) svakog ajeta.

Djela
• Ebu 'Amr ed-Dani, El-Bejānu fī 'addi āji l-Qur'ān,
• Ibrahim b. Umer el-Dža'beri, Risāletu l-meded fī l-'aded,
• 'Amr b. Muhammed b. 'Abdu l-Baqi, Bejānu 'aded suveri l-
Qur'āni l-kerim ve ājātih.
 Značaj nauke o završecima ajeta

Šeri'atsko pravne implikacije

• Onaj ko ne zna suru el-Fatihu napamet, obaveza mu je
umjesto nje u namazu proučiti drugih sedam ajeta; onaj ko
ne zna gdje se završavaju ajeti, nije u stanju to učiniti;

• za ispravnost hutbe obavezno je citiranje jednog potpunog

ajeta, a nije dovoljno proučiti dio ajeta, osim ako se ne
radi o dužem dijelu. Ta dužina određuje se prema
mišljenju većine učenjaka
 Tedžvidske implikacije
Primjena pauzalnih formi (vaqf) prilikom učenja Kur'an
iziskuje poznavanje riječi na kojima su pozicionirani
završeci ajeta.
Imam Bejheki kaže:

''Praviti stanke na mjestima gdje se završavaju ajeti, pa

makar oni formalno i misaono bili vezani za prethodne ajete,
sunnet je Poslanikov, a.s., koji treba slijediti''.
 Ostvarivanje obećane nagrade
Učenje na noćnom namazu
• u hadisima se kaže: ''Ko prouči deset ajeta, neće biti upisan u
nemarne'' (‫;) َِ أن قرأَ بعشر آيات لم يكتب ِن الغافلين‬
• ''Ko prouči pedeset ajeta na noćnom namazu, bit će upisan u
zaštićene'' (‫;) َِ أن قرأَ بخمسين آية في ليلة كتب ِن الحافظين‬
• ''Ko prouči stotinu ajeta, bit će upisan u pokorne'' ( ‫َِ أن قرأَ بمائة آية‬
‫;)كتب ِن القانتين‬
• ''Ko prouči dvije stotine ajeta, bit će upisan u spašene'' ( َ‫َِ أن قرأ‬
‫;)بمائتي آية كتب ِن الفائزين‬
• ''Onome ko prouči tri stotine ajeta, bit će upisana nagrada u
vrijednosti čitavog bogatstva'' ( ‫َِ أن قرأَ بثالثمائة آية كتب له قنطار ِن‬
‫‘ ;)اْلَجر‬
 Nadnaravnost Kur'ana

I'džaz je prisutan samo u cjelovitom ajetu. Prema tome,

poznavanje broja ajeta ima ogromnu važnost u tom smislu.
Metode određivanja završnih pozicija kur'anskih ajeta

O ukupnom broju ajeta ne postoji saglasnost među islamskim

učenjacima. Ibn Durejs prenosi, predajnim nizom od Osmana
b. 'Ata'a, a on od svoga oca, da je Ibn 'Abbas rekao: ''Broj
ajeta u Kur'anu iznosi 6600; broj slova u Kur'anu je 323
671''.
• Dani veli: ''Islamski učenjaci su saglasni da u Kur'anu ima
6000 ajeta. Razilaze se u povećanju tog broja; neki taj broj
povećavaju, dok neki kažu da je taj broj 6204. Neki kažu
6214; drugi 6219; treći 6225, četvrti 6236''.

• Prihvaćeno je sedam različitih računanja sveukupnog

broj ajeta.

• Većina mushafa se štampa ili piše po kufskom broju, koga

prenosi Dani od imama Hamze b. Habiba ez-Zejjata, a
iznosi 6236.
 Dva osnovna metoda u određivanju završetaka ajeta

1) Tevqifi metod (et-tarīqu t-tevqīfijj): Poslanikova, a.s.,

praksa. Postoje ajeti na čijim je završecima Poslanik,
a.s., konstantno pravio stanke i nije ih spajao sa drugim
ajetima, kao što postoje riječi na čijim završecima
Poslanik, a.s., nikada nije pravio stanku, pa se zbog toga
i ne uzimaju u obzir u određivanju cjelovitosti ajeta.
Međutim, postoje riječi na kojima je Poslanik, a.s.,
katakada pravio stanku, ali ih je i ponekada spajao da
drugim riječima, i upravo se tu otvara polje idžtihada i
razilaženja među islamskim učenjacima.
2) Analogni metod (et-tarīqu l-qijāsijj):

Ovaj metod je usmjeren na ajete čiji su završeci identični ili

slični završecima susjednih ajeta, ali za njih ne postoji jasna
identifikacija u Poslanikovoj, a.s., tradiciji učenja Kur'ana.
Svrha ovog metoda je da se na osnovu određenih pokazatelja
pokuša ustanoviti da li se na nekoj riječi formalno završava
cjelovitost nekog ajeta ili ne.

Postoji četiri takva pokazatelja:

 ‫المساواة بين اآليات في الطول والقصر‬
1. Simetričnost dužine među ajetima iste sure.
Za ovu simetričnost uzimaju se dva osnova:

a) simetričnost u dužini ili kratkoći između ajeta i

sure u kojoj se nalaze, odn. većine njezinih ajeta i

b) simetričnost u dužini ili kratkoći između ajeta i

susjednih ajeta iz iste sure.
• Znači, ako dugi ili kratki ajet ne odgovara dužini ili
kratkoći ajeta iz iste sure, on se ne računa cjelovitim
ajetom, npr.: Efegajre dinillahi jebgun (Ali 'Imran) ne
računa se cijelim ajetom jer njegova kratkoća odudara od
dužina ostalih ajeta u toj suri.

• Ili, ajet iz sure el-Ma'ide: Efehukmu l-džāhilijjeti jebgūn ne

posjeduje simetričnost u dužini sa drugim ajetima u istoj
suri pa se ne ubraja među cijele ajete.
• Postoje i izuzeci od ovoga, npr. u suri el-Muddessir.
 ‫المشاكلة‬
2. Međusobna podudarnost ajeta iste sure u posljednjem
konsonantu ili dužini ispred njega.

• Na primjer, sure en-Nisa', el-Kehf i el-Isra u kojima se ajeti

završavaju elifom tenvina (kebirā, alimā, hakimā) ili:

• sure el-Bekare, Ali Imran, el-Ma'ide i druge sure u kojima se

ajeti završavaju dužinom ispred posljednjeg konsonanta, a
najčešće su to nastavci za množinu (īn, ūn).
 • ‫نظائر الفاصلة‬
3. Završeci ajeta sa istim riječima; npr.: drugi ajet u suri Ali
Imran završava se na riječ el-qajjūm te na osnovu toga neki
učenjaci smatraju da Ajetu l-kursijj iz sure el-Bekare čine dva
ajeta od kojih se prvi završava na riječi el-qajjūm.
‫• انقطاع الكالم‬
4. Prekid misaonog toka u govoru.
Ako se neka riječ u kur'anskoj rečenicu ni na koji način ne
može povezati sa sljedećom riječju, to je znak da je jedan ajet
završen, a da misao drugog ajeta tek počinje, npr.: završetak
ajeta iz sure Merjem (Ve ilejnā jurdže'ūn) i početak sljedećeg
ajeta: Vezkur fi l-Kitabi Ibrahim.
 Broj riječi u Kur’anu

• Jedni islamski učenjaci kažu da broj kur'anskih riječi iznosi

77 934, drugi 77 437, a prema trećima u Kur'anu ima 77 277
riječi.
• Razlog razilaženja u broju kur'anskih riječi je u tome što
pojedina riječ ima stvarno (leksičko) i preneseno značenje,
ima svoj izgovor i svoju ortografiju.
• Uzimanje u obzir navedenih elemenata je dozvoljeno, tako
da pojedini učenjaci imaju različite kriterije (oko toga šta
računaju kao jednu riječ).
 Broj slova u Kur’anu
• Naprijed je spomenut broj slova (harfova) u Kur'anu
prema računanju Ibn 'Abbasa (323 671)''. O tome postoje i
drugačija mišljenja.

• Ovo pitanje opširno je tretirao Ibnu l-Dževzi u djelu

Funūnu l-efnān (‫)فنون اْلفنان‬, gdje je pobrojao polovine
Kur'ana (u odnosu na njegove harfove, riječi, ajete i sure),
njegove trećine, i sve tako do desetina, i o tome opširno
raspravljao.
• Jedan učač Kur'ana kaže da veličanstveni Kur'an ima svoje
polovine u odnosu na harfove, riječi, ajete i sure:

• Harf nun iz riječi ‫ نُ أك ًرا‬ružno (el-Kehf, 74) predstavlja završetak

prve polovine kur'anskih harfova, a od harfa kaf započinje druga
njihova polovina.
• Harf dal u riječi ُ‫ َو أٱل ُجلُود‬kože u suri el-Hadždž (20) završetak je
prve polovine kur'anskih riječi, dok riječima ‫ َولَ َُ أم َِقَا ِِ ُع‬maljevima
(bit će mlaćeni) (el-Hadždž, 21) započinje druga polovina
njegovih riječi.
• Završetak ajeta َ‫ َيأ أ ِف ُكون‬...ono što su oni lažno izveli... iz sure Eš-
Šu'ara (45) završetak je prve polovine kur'anskih ajeta, dok
početak ajeta ُ‫س َح َرة‬
َّ ‫ي ٱل‬ ‫ق‬
ِ ‫أ‬
‫ل‬ ُ ‫ فَأ‬Čarobnjaci se onda baciše… (eš-Šu'ara,
َ
46) predstavlja drugu polovinu njegovih ajeta.
• Polovina u odnosu na broj kur'anskih sura je završetak
sure el-Hadid, a sa surom el-Mudžadele započinje druga
polovina njegovih sura – što predstavlja desetinu u
odnosu na hizbove (petine Kur'ana).

• Neko je rekao da se polovina Kur'ana u odnosu na

harfove završava na harfu kaf u riječi ‫ ;نُ أك ًر‬ima i mišljenje
da se radi o harfu fa u riječi ‫ف‬ َّ َ‫و أل َيتَل‬...i
‫ط أ‬ َ neka bude
ljubazan... (El-Kehf, 19).