Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

Функции (Пресликувања)

Дефиниција: f е пресликување од M во N акко (xM) (!yN) y=f(x).

Множеството M се нарекува домен, а множеството N кодомен за
пресликувањето f.

Дефиниција: Нека f:MN.

1. f е инјекција акко (x,yM) (f(x)=f(y) → x=y).
2. f е сурјекција акко (yN)(xM) y=f(x).
3. f е биекција акко f е инјекција и f е сурјекција.

Дефиниција: 1M: MM се нарекува идентично пресликување, и е биекција

определена со 1M(x)=x, за xM.

Дефиниција: Нека f: MN е биекција, тогаш постои инверзно пресликување

f-1:NM определено со f-1(y)=x  f(x)=y.

Дефиниција: Нека f: XY, AX, BY,

1. f(A)={f(x)|xA}Y. слика на множеството А
2. f-1(B)={xX|f(x)B}X. инверзна слика на множеството B

Дефиниција: Нека f: XY, каде X,Y  . За функцијата велиме дека е

1. растечка ( строго растечка ) x,yX (x y  f(x) ≤ f(y)
( x,yX (x < y  f(x) < f(y) )
2. опаѓачка ( строго опаѓачка ) x,yX (x y  f(x) ≥ f(y)
( x,yX (x < y  f(x) > f(y) )

Дефиниција: Нека се дадени пресликувањата f: AB, g: BC. Композиција на

овие две пресликувања е пресликувањето g f: AC дефинирано со g f
(x)=g(f(x)).

Дефиниција: График на пресликувањето f: AB е подмножеството од AB

Гf={(a,b)|aA, bB и f(a)=b}

Задача 1: Дали е пресликување:

a) f:  f(x)=x/2
b) f:  f(x)= x/2
 x, x  Q
c) f:  f(x)= 
 x x Q
2

Решение:
a) е пресликување
b) не е пресликување, бидејки 1 нема каде да се преслика
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

c) не е пресликување бидејки 2 може да се преслика по двете правила.

Задача 2: Нека A={1,2,3}, B={a,b,c,d}. Да се определи една инјекција од A во B и

една сурјекција од B во A.

1 2 3
Решение: f: AB инјекција f :  
c a d 
a b c d
g: BA сурјекција g :  .
3 2 1 3 

Задача 3: Определи ги својствата на следниве пресликувања:

a b c d 
a) f: {a,b,c,d} {a,b,c} f :  
a c c b
б) f:  f(x)=2x+1
в) f:  f(x)=2x+1

Решение:
a) f не е инјекција затоа што с е слика на 2 елементи, а е сурјекција, затоа
што сите елементи од кодоменот се слики.
б) Нека f(x)=f(y) 2x+1=2y+1 x=y f е инјекција.
Нема елемент од кој се пресликува во 2 f не е сурјекција.
в) Нека f(x)=f(y) 2x+1=2y+1 x=y f е инјекција.
Нека y ℝ, тогаш (y-1)/2 ℝ, и f((y-1)/2)=y f е сурјекција.

Задача 4: Да се определат својствата и да се најдат композици на

пресликувањата. Потоа да се определат и неговите својства.

a) f:  f(x)=3x-1 g: ℝ  g(x)=[x]
б) f:  f(x)=x2 g:  g(x)=(-1)x x
в) f:  f(x)=2x g:  g(x)=x-1
г) f:  f(x)=5x g:  +
g(x)= x2

Решение:
a) Нека f(x)=f(y) 3x-1=3y-1 x=y → f е инјекција.
Нека y ℝ, тогаш (y+1)/3 ℝ, и f((y+1)/3)=y f е сурјекција.

g(1)=1=g(1.1), па следува дека g не е инјекција.

Нека y ℤ, тогаш [y]=y ℝ, и g(y)=y g е сурјекција.
g f:  g f(x)=[3x-1]
g f(1)=[3-1]=2=[3.3-1]=g f (1.1), па следува дека g f не е инјекција.
Нека y ℤ, тогаш [y]=y и (y+1)/3 ℝ, па g f((y+1)/3)=[y]=y g f е сурјекција.
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

Композицијата f ∘ не може да се дефинира бидејќи кодоменот на g се

разликува од доменот на f.

б) Нека f(x)=f(y) x2=y2 и поради тоа што x и y се природни броеви

следува дека x=y f е инјекција.
Во 2 не се пресликува ниту еден број f не е сурјекција.

Нека g(x)=g(y) (-1)x x =(-1)y y=a. a e или позитивен или негативен. Ако е
поизитивен, тогаш x и y се парни броеви, па (-1)x x =x и (-1)y y=y од каде следува

дека x=y. Ако пак а е негативен, тогаш x и y се непарни броеви, па (-1)x x =-x и
(-1)yy= -y од каде пак следува дека x=y. Од двете работи следува дека g е инјек-
ција.
Во 1 не се пресликува ниту еден број  g не е сурјекција.

2
g f:  g f (x)= (1) x x2
2 2
Нека g f(x)=g f(y) (1) x x2 = (1) y y2=a. a e или позитивен или
негативен. Ако е позитивен, тогаш x2 и y2 се парни броеви, односно x и y се
2 2
парни броеви, па (1) x x2=x2 и (1) y y2=y2 од каде следува дека x2=y2. Поради
тоа што x и y се природни броеви следува дека x=y. Ако пак а е негативен, тогаш
2 2
x2 и y2 се непарни броеви, па (1) x x2=-x2 и (1) y y2=-y2 од каде пак поради тоа
што броевите се природни следува дека x=y. Од двете работи следува дека g f е
инјекција.
Во 1 не се пресликува ниту еден број g f не е сурјекција.

Како и под а, композицијата f ∘ не може да се дефинира бидејќи кодоменот

на g се разликува од доменот на f.

в) Нека f(x)=f(y) 2x=2y x=y f е инјекција.

Нека y ℝ, тогаш y/2 ℝ, и f(y/2)=y f е сурјекција.

Нека g(x)=g(y) x-1=y-1 x=y g е инјекција.

Нека y ℝ, тогаш y+1 ℝ, и g(y+1)=y g е сурјекција.

g f:  g f(x)= 2x-1
Нека g f(x)=g f(y) 2x-1=2y-1 x=y g f е инјекција.
Нека y ℝ, тогаш (y+1)/2 ℝ, и g((y+1)/2)=y g f е сурјекција.

Композицијата f ∘ може да се дефинира. ( за дома )

г) Нека f(x)=f(y) 5x=5y x=y f е инјекција.

Нека y ℝ, тогаш y/5 ℝ, и f(y/5)=y f е сурјекција.

Нека g(1)=g(-1) g не е инјекција.

Нека y ℝ +, тогаш y  ℝ, и g( y )=y g е сурјекција.
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

g f:  +
g f(x)= 25x2
Нека g f(1)=gf(-1) g f не е инјекција.

Нека y ℝ +, тогаш y /5 ℝ, и g( y /5)=y g е сурјекција.

Композицијата f ∘ не може да се дефинира.

Својство: Нека f: AB и g: BC. Тогаш:

а) Ако g f e инјекција, тогаш f е инјекција.
б) Ако g f е сурјекција, тогаш g е сурјекција.

Задача 5: Нека A={1,2,3,4}, B={a,b,c}, C={x,y,z,w,r}.

 1 2 3 4
f:AB f :  
a b b a
 1 2 3 4
h: AC h :  
 y z w x
Определи ако е можно пресликување g: BC, т.ш. h=g f.

Решение:
Не е можно, бидејќи ако постои g: BC, треба f да е инјекција (бидејќи h е
инјекција), но f не е инјекција.

a b c
Задача 6: Нека A={a,b,c}, B={a,b,c,d} и f:AB дефинирано со f :   . Да
 a d b
се определи пресликување g:BA, такво што g f=1A.

Решение:
a b c d 
g: BA , g :   . (Ова е можно затоа што f е инјекција).
a c c b

Задача 7: Нека f:  дефинирано со f(x)= +1. Да се определи

пресликување g:  ℝ, такво што g f=1R .

Решение:

g:  ℝ, g(x)=2(x-1). (Ова е можно затоа што f е инјекција).

Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

Задача 8: Нека A={1, 2, 3, 4}, B={1, 2, 3} и g: AB дефинирано со

1 2 3 4 
g :   . Да се определи пресликување f: BA, такво што g f=1B.
1 1 2 3 

1 2 3 
Решение: f: BA , f :   . (Ова е можно затоа што g е сурјекција).
1 3 4 

Задача 9: Нека g:  +∪ {0} дефинирано со g(x)=x2. Да се определи

пресликување f: +∪ {0} ℝ, такво што g f=1R+ᴜ{0}.

Решение:
f: +∪ {0} ℝ, f(x)= x . (Ова е можно затоа што g е сурјекција).

Задача 10: Нека f: ℕ дефинирано со f(x)=x2+3. Да се определи:

f({1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}) и f-1({1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}).

Решение:
f({1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}) ={f(1), f(2), f(3), f(4), f(5), f(6), f(7), f(8), f(9), f(10)}={4, 7,
12, 19, 28, 39, 52, 67, 84, 103}.

0 се пресликува во 3, 1 во 4, 2 во 7, а останатите во броеви поголеми од 10. Па

според тоа f-1({1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10})={0,1,2}.

Задача 11: Нека f:XY е дадено пресликување. Докажи дека:

а) AB f(A)f(B), A,BX
б) AB f-1(A)f-1(B), A,BY

Решение:
а) Нека ABX. Нека xf(A). Значи (aА), x=f(a).
Од AB aB, x=f(a) т.е. xf(B). Од каде следи f(A)f(B).

б) Нека ABY. Нека xf-1(A). Значи f(x)А. Од AB f(x)B т.е. xf-1(B). Од
каде следи f-1(A)f-1(B).

Задача 12: Наjди пример на пресликување f: XY и множества A, BX, такви

што f(AB)  f(A)f(B).

Решение:
 1 2 3
Нека X={1, 2, 3}, Y={a, b}, A={1, 2}, B={2, 3} и f :   . Тогаш f(AB)={b}, a
a b a
f(A)f(B)={a, b}{a, b}={a, b} и тие се различни.
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

Задача 13: Нека f: XY е дадено пресликување и A,BX. Докажи дека:

а) Ако f е инјекција, тогаш f(AB) = f(A)f(B),
б) Ако f е инјекција, тогаш AB f(A)f(B).

Решение:
а) Нека f е инјекција. f(AB)f(A)f(B) (* да се покаже) важи за сите
пресликувања. Останува да се докаже: ако f е инјекција, тогаш важи и
обратното f(A)f(B)  f(AB).
Нека xf(A)f(B), значи xf(A) и xf(B) од каде следи дека
(aА) x=f(a) (3) (bB) x=f(b) (4)

Од (3) и (4) следи дека f(a)=f(b)=x.

Од f е инјекција имаме дека a=b. a=bAB и x=f(a)  xf(AB), од каде следи
f(A)f(B)f(AB) (**).
Од (*) и (**) следи f(AB) = f(A)f(B).

б) Нека f е инјекција и нека AB. Значи AB и (bB) bA. Од AB следи
f(A)f(B). Останува да се докаже дека f(A)f(B). Од bB имаме дека f(b)f(B).
Ако f(b)f(А) би имале дека (аА) f(b)=f(a). Од f е инјекција добиваме дека
b=aA, што е контрадикција со bA. Значи f(b)f(А), односно f(A)f(B).

Задача 14: Докажи дека за секое пресликување f: XY и множества A, BX,

f(AB) = f(A)f(B).

Решение:
Нека y f(AB). Ова е можно, ако и само ако постои некое x AB, такво што
f(x)=y. Значи y f(AB) ( x AB) f(x)=y  ( x) (x  AB  f(x)=y)  ( x)
((xA  xB)  f(x)=y)  (x) ((xA  f(x)=y)  (xB  f(x)=y))  (x) (xA  f(x)=y)
 (x) (xB  f(x)=y)  yf(A)yf(B)  y f(A)f(B).

Задача 15: Нека f: XY е дадено пресликување и AX, BY. Докажи дека:
а) Af-1(f(A)),
б) f(f-1(B))B,
в) f(A)B акко Af-1(B).

Решение:
а) Нека aA. Јасно е дека f(a)f(A), па од тука следи аf-1(f(A)), т.е Af-1(f(A)).

б) Ако yf(f-1(B)), тогаш постои xf-1(B) т.ш. y=f(x), т.е. f(x)B и y=f(x), односно
yB. Од тука следи f(f-1(B))B.
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

в) : Нека Af-1(B). Тогаш f(A)f(f-1(B)) и од f(f-1(B))B следи f(A)B.

: Нека f(A)B. Тогаш f-1(f(A))f-1(B) и од Af-1(f(A)) следи Af-1(B).

Од тука имаме f(A)B Af-1(B).

Задача 16: Да се определи домен и кодомен на функциите ( ) = √ , ( ) =

(√ ) , h(x) = |x| и да се определат нивните својства. Да се најдат нивните
композиции ( таму каде што може да се дефинираат ).

Одговор:
f:  +∪ {0} , не е инјекција, е сурјекција
g: +∪ {0}  +∪ {0} , е инјекција и сурјекција ( значи и биекција )
h:  +∪ {0} не е инјекција, е сурјекција
g∘ :  +
∪ {0} g ∘ ( ) = ( ) = (√ )=( √ ) ,
g∘ ℎ :  +
∪ {0} g∘ ℎ ( ) = ℎ( ) = (| |) = ( | | ) = | |

Задача 17: Докажи дека: f: X Y е инјекција акко за секое множество А и

пресликувања g1 ,g2: AX важи f∘g1=f∘g2  g1=g2.

Решение:
: Нека f: XY е инјекција и нека А e произволно множество т.ш.

g1,g2: AX, и f g1=f g2.

Нека x  А. Од условот f g1=f g2 важи f g1(x)=f g2(x) т.е. f(g1(x))=f(g2(x)) па од f е

инјекција следи g1(x)=g2(x). Од произволноста на xA следи g1=g2.

: Нека за секое множество A и пресликувања g1 ,g2:AX важи

f g1=f g2 g1=g2.
Нека f не е инјекција. Значи (x1,x2 X) т.ш. x1 x2, но f(x1)=f(x2)=y. Дефинираме
А=а, g1: AX со g1(a)= x1, g2: AX со g2(a)= x2 тогаш важи:

f g1(a)=f(g1(a))=f(x1)=f(x2)=f(g2(a))=f g2(a),

па f g1= f g2, a g1 g2, што е контрадикција, од каде следи дека f е инјекција.

Задача 18: Докажи дека: f: XY е сурјекција акко за секое множество А и

пресликувања g1 ,g2:YA важи g1 f=g2 f g1=g2.

Решение:
: Нека f: XY е сурјекција и нека А e произволно множество т.ш.
g1,g2: AX, и g1 f=g2 f.
Нека y  Y. Од тоа што f е сурјекција (xX), т.ш. y=f(x).
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

g1(y)=g1(f(x))= g1f(x)=g2f(x)=g2(f(x))=g2(y).

Од произволноста на yY следи g1=g2.

: Нека за секое множество A и пресликувања g1 ,g2: AX важи

f g1=f g2 g1=g2.

Нека f не е сурјекција. Значи (y Y) т.ш. (xX) yf(x), односно (y Y) yf(X).
Дефинираме А=а1, a2
g1: YA со g1(y)= a1 , (yY)
a y  f ( X )
g2: YA со g 2 ( y )   1
a 2 y  f ( X )

тогаш важи: g1f(x)=g1(f(x))=a1=g2(f(x))=g2f(x), па g1f= g2f, a g1 g2,

што е контрадикција, од каде следи дека f е сурјекција.

Задача 19. Нека пресликувањето f: MN, каде што M={1,2,3,4,5,6},

 1 2 3 4 5 6
N={a,b,c,d,e,g} е дадено со f :   .
a b b e d c
а) Да се определи дали f е инјекција, сурјекција и биекција;
б) Дали постои инверзното пресликување f -1?;
в) Ако A={2,3,4}, B={a,b,g}, да се определи f(A) и f -1(B).

Решение:
a) f е инјекција акко (x,yM)(f(x)=f(y)x=y) или еквивалентниот услов
(x,yM)(xyf(x)f(y)), т.е. не постојат два различни елементи кои имаат иста
слика. Ова практично значи дека f е инјекција акко во долниот ред од
дефиницијата на f сите елементи се различни, т.е. не постои елемент кој што се
јавува два или повеќе пати. Но, како што можеме да видиме b се јавува два
пати. Значи, f(2)=f(3)=b, 23, па заклучуваме дека f не е инјекција.

f е сурјекција акко (yN)(xM) f(x)=y. Ова значи дека f е сурјекција акко секој
елемент од кодоменот N се јавува во долниот ред во дефиницијата на f.
Можеме да видиме дека g не се јавува во долниот ред, т.е. (xM) f(x)g.

f е биекција акко f е инјекција и f е сурјекција. Значи, f не е биекција.

б) Инверзното пресликување f -1:NM постои акко f е биекција. Во тој случај

f -1 е дефинирано на следниот начин: f -1(y)=xf(x)=y.

в) f(A) ги содржи сликите на елементите од А при пресликувањето f, т.е.

f(A)={f(x)|xA}={f(2), f(3), f(4)}={b,e}.
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

f -1 (B) ги содржи оние елементи од М кои со f се пресликуваат во некој елемент

од B, т.е. f -1(B)={xM|f(x)B}. f(1)=a, f(2)=f(3)=b и не постои елемент кој се
пресликува во g. Значи, f -1(B)={1,2,3}.

Напомена: f -1(B) и f -1 се две различни работи. f -1(B) е инверзна слика на

множество и секогаш постои, додека пак f -1 е инверзно пресликување и постои
само ако f е биекција.

Задача 20. Нека пресликувањето f: MN, каде што M={1,2,3,4,5,6},

 1 2 3 4 5 6
N={a,b,c,d,e,g} е дадено со f :   . Да се определи f -1, доколку
 g a b e d c 
постои.

Решение:
Согласно образложението во претходната задача под а), заклучување дека f е
инјекција и сурјекција, што значи дека е биекција. Од тоа што f е биекција
следува дека постои инверзното пресликување f -1: NM. Да го определиме:

f(1)=g→f -1(g)=1 f(2)=a→f -1(a)=2 f(3)=b→f -1(b)=3

f(4)=e→f -1(e)=4 f(5)=d→f -1(d)=5 f(6)=c→f -1(c)=6.

1 a b c d e g
Значи, го добивме инверзното пресликување f :  .
2 3 6 5 4 1 

Задача 21: Нека f:  ℝ е пресликување дадено со f(x)=|x|.

а) Да се определи дали f е инјекција, сурјекција или биекција;
б) Нека A={x |x3}, B={x ℤ |x-4}. Да се определи f(A) и f -1(B).

Решение:
а) Бидејќи f(1)=f(-1)=1 и 1-1, следува дека f не е инјекција. Од тоа што -1R и
(yR) f(y)-1, следува дека f не е сурјекција. Значи, f не е биекција.

б) А={0,1,2,3}, па f(A)={f(0), f(1), f(2), f(3)}={0,1,2,3}=A.

f- -1(B)= ℤ.

Напомена: Кои својства ќе ги има дадено пресликување директно е врзано не

само за тоа како тоа е дефинирано, туку и за тоа кој е доменот и кодоменот. На
пример доколку пресликувањето f(x)=|x| се разгледува како f: + ℝ, тогаш f
е инјекција, но не и сурјекција. Ако пак се земе f: + ℝ +, тогаш f е инјекција и
сурјекција, т.е. биекција.

Задача 22: Нека A={1,2,3,4,5,6}, B={a,b,c,d,e}, C={x,y}, а пресликувањата f: AB,

 1 2 3 4 5 6 a b c d e 
g: BC се определени со: f :   и g :   . Да
d a b a d c  x x y x y
се определи композицијата g f.
Дискретна Математика Аудиториска вежба 6

Решение: Бидејќи доменот на g е еднаков со кодоменот на f, постои

композицијата g f: АC. По дефиниција, g f(x)= g(f(x)), за секое xA. Имаме,

g f(1)= g(f(1))=g(d)= x; g f(2)= g(f(2))=g(a)= x;

g f(3)= g(f(3))=g(b)= x; g f(4)= g(f(4))=g(1)= x;
g f(5)= g(f(5))=g(d)= x; g f(6)= g(f(6))=g(c)= y; па

1 2 3 4 5 6
gf :  
 x x x x x y