Pojam prava Gustav Radbruh

Pojam prava je kulturni poja, ciji je smisao da sluzi nekoj vrijednosti I pravdi. Ideja prava je PRAVDA.
Pravda je moralno dobo, kada se posmatra kao ljudska vrlina. Pravednim se mogu nazvati primjena
nekog zakona ili pokoravanje tom zakonu ali I sam taj zakon. Ovdje je rijec o pravednosti po kojoj se
mjeri pozitivno pravo. Pravda u tom smislu moze da znaci jednakost a sama jednakost moze da se
tumaci razlicito – vezano za ljude ili dobra. S druge strane jednakost po svom moralu moze da bude
apsolutna ili relativna. Za Aristotela apsolutna jednakost izmedju dobara (npr. izmedju rada I nagrade,
stete I naknade) jeste komutativna Pravda- naspram distributivne pravde- kao npr. potpora siromastvu,
kaznjavanje prema krivcu.Komutativna Pravda zahtijeva najmanje 2 lica a distributivna 3. Komutativna
pravda je pravda privatnog prava a distributivna je Pravda javnog prava. U borbi za prevlast u pravu sa
pravdom se takmici pravednost. Aristotel je nagovijestio da Pravda I pravednost nisu razlicite vrijednosti
nego razliciti putevi da se dodje do jedinstvene pravne vrijednosti. Pravda posmatra slucaj sa gledista
opste norme, pravicnost u pojedinacnom slucaju trazi I njegov vlastiti zakon, koji mora biti moguce uzdici
na stepen opsteg zakona. Iz karaktera prava, pozitivnog I normativnog proizilazi pojam pravnog propisa a
sa pravnim propisom I pojam njegovih sastavnih dijelova. Svaki pravni propis nesto regulise> cinjenicno
stanje I pravnu posljedicu.

Pravo I moral Gustav Radbruh

Iz pojma prava moze se izvesti razlika izmedju prava I morala I ona se oznacava kao spoljasnji karakter
prava I unutrasnji karakter morala. Tu se kriju 4 razlicita znacenja:

1.suprotnost “spoljasnji karakter – unutrasnji karakter”. Najprije su se vezivali za suprotnost prava I

morala ocjenjujuci da spoljasnje ponasanje podlijeze pravnom a unutrasnje moralnom regulisanju. Taj
stav proizilazi iz shvatanja prava kao skupa propisa za zajednicki zivot ljudi

2. antiteza “spoljasnji karakter-unutrasnji karakter” moze imati pred ocima I subjekte svrhe prava I
morala. Pravna vrijednost karakterise neku radnju kao dobru za zajednicki zivot , moralna vrijednost
naprosto kao dobru. Pravna vrijednost je vrijednost neke radnje za druge ili ukupnost drugih , moralna
vrijednost naprosto vrijednost neke radnje. Onaj koji je pravno obavezan uvijek pred sobom ima nekog
ko je zainteresovan, ko zahteva, ko je ovlasten, dok se moralnoj obavezi samo simbolicki pridodaje
znacaj kao obaveza prema Bogu, vlastitom bicu I savjesti, covjecanstvu I prema boljem ja.

3.suprotnost spoljasnjeg I unutrasnjeg karaktera cini se da se na trecem mjestu odnosi na razlicitost

njihovih nacina obavezivanja. Moral nalaze da se obaveza izvrsi zato sto to nalaze osjecanje obaveznosti,
pravo dopusta I druge pobude. Moralu je dovoljna samo duhovna nastrojenost koja odgovara normama,
a pravu koja odgovara propisima- “kant”- moral zahtijeva moralnost, pravo legalnost. Moral za predmet
ima pojedinca sa njegovim pobudama a pravo zajednicki zivot u kome se pojavljuje samo spoljasnje
ponasanje pojedinog covjeka, ali ne I njegove pobude kao takve.

4.spoljasnji karakter prava I unutrasnji karakter morala trazio se u razlicitosti izvora njihovog vazenja:
pravu se pripisuje heteronomija (pravo pristupa spolja), moralu se pripisuje autonomija (zakone namece
vlastita volja).
Svrha prava Rosko Paund

O pravu se u period njegove zrelosti razmisljalo kao o samodovoljnom, de se ono procjenjuje po osnovu
same njegove idealne forme, mislilo se kao o necemu sto se ne moze stvoriti ili ako je to moguce, da bi
ga trebalo stvarati obazrivo. Gledajuci iz ugla sta pravo zapravo jeste izvlaci se 12 koncepcija:

1.mora se istaci ideja o bozanski zavedenom nacelu ili skupu nacela za ljudsko djelovanje, kao npr.
Mojsijev zakon ili Hamurabijev zakonik koji mu je gotov predao bog sunca.

2.postoji I ideja prava kao predaja starih obicaja koji su se pokazali prihvatljivim za bogove I time stvorili
put kojim se covjek sigurno moze kretati.

3. pravo se smatralo kao zapisana mudrost starih mudraca koji su spoznali put covjekovog djelovanja

4. pravo se moze shvatiti kao filozofski utemeljen system nacela, koji izrazava prirodu stvari, prema
kojem bi ljudi trebali da usklade svoje ponasanje

5.na pravo se gledalo kao na skup utvrdjenih nacela I kao na objavu vjecnog I nepromjenjivog moralnog
kodeksa

6.ideja o pravu kao skupu podobnih ljudi u politicki organizovanom drustvu, koje ce regulisati
medjusobni njihov odnos (Platon –demokratija)

7.pravo je bilo zamisljeno I kao odraz bozanskog razuma koji upravlja univerzumom (Toma akvinski)

8.pravo se zamisljalo kao skup naredbi suverenog autoriteta u politicki organizovanom drustvu, koje su
nalagale kako da se ljudi ophode (rimski pravnici u vrijeme republike)

9.smatra se da je pravo system nacela koja su otkrivena iskustvom I pomocu kojih pojedinacna ljudska
volja moze da shvati najpotpuniju slobodu koja je moguca I usaglasi je sa takvom slobodom volje drugih
pojedinaca

10.ljudi su ponovo razmisljali o pravu kao sistemu nacela otkrivenih filozofskim putem I do detalja
usavrsenih u pravnim spisima I presudama na osnovu cega je javni covjekov zivot zamjenljiv razumom
-19. Vijek

11. pravo se smatralo skupom ili sistemom normi koje je vladajuca klasa svjesno ili nesvjesno radeci na
ocuvanju svojih interesa nametnula ljudima I drustvu.

12. ideja o pravu nastalom po nuznosti ekonomskih ili drustvenih zakona, kada se imaju u vidu odnosi
ljudi I drustv, do kojih se doslo posmatrajuci I koji su iskazani u nacelima ustanovljenim na osnovu
iskustva u pogledu onoga sta donosi a sta ne donosi rezultat pri vrsenju pravde (krajem 19.V).
Dvije moralnosti- Moralnost duznosti I moralnosta aspiracije *Lon L. Fuler

Njihovo razlikovanje nije nista novo. Grcka filozofija moralnost aspiracije tumaci kao moralnost dobrog
zivota, izvrsnosti, najpotpunije realizacije ljudskih moci. Kod grka umjesto ideja o dobru I zlu , o
moralnom zahtjevu I moralnoj duznosti imamo koncepciju o pravilnom I odgovarajucem ponasanju, koje
odgovara ljudskom bicu koje funcionise na najbolji nacin. Dok moralnost aspiracije polazi sa vrha
ljudskog dostignuca, moralnost duznosti polazi sa dna. Ona postavlja osnovna pravila bez kojih je
drustveni poredak nemoguc ili je usmjeren ka izvjesnim specificnim ciljevima pa mora promasiti svoju
svrhu. To je moralnost starog zavjeta. Moralnost duznosti je ustvari samo pravo moralnog a moralnost
aspiracije ono nesto cemu ljudi teze.

Svrha prava- Gustav Radbruh

Pravda je specificna ideja prava, dovoljna da se iz nje razvije pojam prava ali se ideja prava ne iscrpljuje u
pravdi. Da bi se doslo do sadrzine prava, mora se dodati svrsishodnost. Posto je pravo znatnim dijelom
drzavna volja, a drzava znatnim dijelom pravna institucija, pitanja o svrsi prava I o svrsi drzave su
nerazdvojna.

Moralna skola Postoji nevidljivi indicator koji oznacava granicnu liniju na kojoj pritisak duznosti prestaje
a izazov izvrsnosti pocinje. Da bi smo bili u stanju da procenimo sta je zlo u ljudskom ponasanju moramio
znati sta je savrseno dobro . Moralne duznosti mogu se racionalno razluciti a da se prethodno ne
obuhvati opsezna moralnost aspiracije. Ovoj predpostavci suprostavlja se najelementarnije ljudsko
iskustvo.

Pravo I obicaj- Gustav Radbruh

Nemoguce je povuci granicu izmedju njih. Obicaj nemoze koordinirati sa drugim kulturnim pojmovima,
on nema mjesto u sistemu kulturnih pojmova. On se nalazi u istorijskom odnosu I predstavlja predhodni
oblik u kome su pravo I moral sadrzani jos nerazvijeni I nerazdijeljeni