ΛΥΣΙΑ ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ § 1-3
Πραγματολογικά
 και ει τις προς με τυγχάνει άηδώς διακείμενος: Φαίνεται ότι τον Μαντίθεο τον αντιπαθούσαν κάποιοι
συμπολίτες του για τα αριστοκρατικά του φρονήματα, αλλά και για την εξωτερική του εμφάνιση
(ενδυμασία, κόμη) που θύμιζε συμπεριφορά των λακωνιζόντων
 ήνάγκασμαι των αυτών κινδύνων μετέχειν ύμιν : Ο Μαντίθεος δεν αναφέρεται στους κινδύνους που
διέτρεξαν οι εξόριστοι Αθηναίοι δημοκρατικοί στην εποχή των Τριάκοντα (404-403 π.Χ.), αφού τότε
απουσίαζε στον Πόντο ∙ αναφέρεται σε γεγονότα του Κορινθιακού πολέμου (395-387 π.Χ.) μετά την
αποκατάσταση της δημοκρατίας από τον Θρασύβουλο.
 περι τα άλλα: Αφορά όλες τις πτυχές της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής του Μαντίθεου, που
αναδεικνύουν όχι μόνο τη δημοκρατική του διαγωγή αλλά και το ήθος του.
 Ούχ ιππευον (επί των τριάκοντα) : Οι ιππείς, 1.000 περίπου άνδρες από πλούσιες και αριστοκρατικές
κυρίως οικογένειες, υπηρέτησαν πιστά τους Τριάκοντα και τους στήριξαν στην επιβολή του
καθεστώτος. Ήταν φανατισμένοι και γι' αυτό ο λαός τους μίσησε. Το όνομα του Μαντίθεου είχε
συμπεριληφθει στον κατάλογο των ιππέων αυτών, γεγονός στο οποίο στήριξαν οι κατήγοροί του τις
επικρίσεις τους, ότι δεν διέθετε δημοκρατικό ήθος.

Επιχειρήματα
Ο Μαντίθεος :
α. Ευγνωμονεί σχεδόν τους κατηγόρους του, γιατί του δίνουν την ευκαιρία να απολογηθεί για τις
πράξεις της ζωής του (§ 1.)
β. Υποστηρίζει ότι το κατηγορητήριο είναι συκοφαντίες εις βάρος του και αποτέλεσμα
κακότητας. Η απολογία του θα το αποδείξει αυτό και θα μεταστρέψει την όποια αντιπάθεια στο
πρόσωπο του σε συμπάθεια και εκτίμηση (§§ 1~2,)
γ. Δηλώνει ότι είναι αφοσιωμένος στη δημοκρατία (δήλωση νομιμοφροσύνης) και ότι συμμετείχε στους
ίδιους κινδύνους στους οποίους και οι βουλευτές (§ 3,)
δ. Τονίζει ότι η ζωή του είναι μετρημένη και κόσμια, χωρίς ακρότητες και πάθη, όπως δηλ. απαιτεί η
δημοκρατία (§ 3)
ε. Ισχυρίζεται ότι το τριπλό κατηγορητήριο δεν ισχύει, γιατί :
1)δεν υπηρέτησε στην τάξη των ιππέων,
2)δεν ήταν στην Αθήνα την εποχή των Τριάκοντα,
3) δεν συμμετείχε στο τότε τυραννικό καθεστώς.(§ 3)
Τα ρητορικά ήθη
α. Το ήθος του ομιλητή/κατηγορουμένου
Ο Μαντίθεος εμφανίζεται ανεξίκακος και σχεδόν ευγνώμων απέναντι στους κατηγόρους του, θύμα
της κακίας τους. Πολίτης με αυτογνωσία, αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση, που πιστεύει στη
δημοκρατία και αγωνίστηκε γι' αυτήν. Διακρίνεται για τη μετριοπάθεια και τη σύνεση στην ιδιωτική και
δημόσια ζωή του. Έτσι κερδίζει την συμπάθεια και την εύνοια των βουλευτών.
β. Το ήθος των κατηγόρων
Παρουσιάζονται ως κακοήθεις και συκοφάντες, που επιζητούν να βλάψουν έναν πολίτη δημοκρατικό
και ενάρετο. Είναι επικίνδυνοι , γιατί αντιδρούν στην αξιοσύνη και αποτρέπουν από τα κοινά κάποιον
που φιλοδοξεί να βοηθήσει την πολιτεία ασκώντας το βουλευτικό του αξίωμα. Δεν έχουν ήθος και το
κατηγορητήριο τους είναι αναξιόπιστο, γεγονός που προϊδεάζει αρνητικά τους βουλευτές.
γ. Το ήθος των βουλευτών/ακροατών
Οι βουλευτές έμμεσα εμφανίζονται πατριώτες και θερμοί υπερασπιστές της δημοκρατίας . Ο
Μαντίθεος τους κολακεύει τονίζοντας την φιλοπατρία τους. Τέλος, εννοεί πως εκπροσωπούν ένα
σεβαστό θεσμό (δέομαι ὑμῶν) για τους πολίτες και αποτελούν εγγύηση για την ομαλή λειτουργία της
πολιτείας.
Τα ρητορικά πάθη
Ο Μαντίθεος
α. Διεγείρει στις ψυχές των βουλευτών οργή και αγανάκτηση εναντίον των κατηγόρων του. Επίσης,
δημιουργεί αμφιβολίες για τα κίνητρα των αντιπάλων του, κλονίζοντας έτσι την αξιοπιστία τους.
β. Εμπνέει στους δικαστές εκτίμηση και θαυμασμό, καθώς παρουσιάζεται ως πολίτης σοβαρός, με
αυτοπεποίθηση, φιλόπατρις, ενάρετος και κόσμιος.
γ. Δημιουργεί ικανοποίηση και ευαρέσκεια στους βουλευτές, επειδή προβάλλει την αγωνιστική τους
διάθεση για την δημοκρατία.

ΑΣΚΗΣΗ 2 (σχολικού βιβλίου, σελ 85)

Τι γνωρίζετε για τη δοκιμασία;

Η δοκιμασία ήταν μια υποχρεωτική διαδικασία εξέτασης όλων των αιρετών και κληρωτών αρχόντων,
προτού ασκήσουν το δημόσιο αξίωμα τους, για να διαπιστωθεί αν πληρούσαν όλες τις νόμιμες
προϋποθέσεις και ήταν άξιοι για την ανάληψη των καθηκόντων τους. Αν εγκρίνονταν, ἐπεδοκιμάζοντο·
αλλιώς ἀπεδοκιμάζοντο. Ο έλεγχος αυτός γινόταν στις αρχές της άνοιξης κάθε χρόνου από την
απερχόμενη βουλή, ενώ όσοι ασκούσαν έφεση για την «αποδοκιμασία» τους υφί σταντο νέα δοκιμασία
ενώπιον του δικαστηρίου της Ηλιαίας. Πιστεύεται ότι ο θεσμός καθιερώθηκε από τον Σόλωνα· μάλλον
όμως θεσπίστηκε από τον Κλεισθένη (508-507 π.Χ.), ο οποίος δημιούργησε και τη βουλή των
Πεντακοσίων για την ομαλή λειτουργία και την εδραίωση της δημοκρατίας.
Η διαδικασία της δοκιμασίας περιλάμβανε τα εξής στάδια: α. Στην αρχή υποβάλλονταν ορισμένες
τυπικές και καθιερωμένες ερωτήσεις, που στόχο είχαν να εξακριβωθεί αν οι υποψήφιοι άρχοντες ήταν
γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες (όνομα του πατέρα, της μητέρας, των δύο παππούδων και του δήμου της καταγωγής).
β. Στη συνέχεια οι ερωτήσεις ήταν ουσιώδεις και απέβλεπαν στο να διαπιστωθεί αν ο δοκιμαζόμενος:
• διακρινόταν για τα δημοκρατικά του φρονήματα
• είχε τη νόμιμη για το αξίωμα ηλικία
• διέθετε σχετική εμπειρία της λειτουργίας του δήμου / της φυλής που τον εξέλεξε
• σεβόταν τους γονείς του, όσο ζούσαν, και απέδιδε τις πρέπουσες τιμές στους τάφους τους
• λάτρευε τους θεούς και συμμετείχε στις θρησκευτικές τελετές
• γνώριζε τα δικαιώματα και τα καθήκοντα του πολίτη
• είχε εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις
• ήταν συνεπής στις φορολογικές του υποχρεώσεις
• κοσμούνταν από ήθος και αρετή στις σχέσεις του με τους οικείους, συγγενείς, φίλους και συμπολίτες του.
(Σημ.: Οι δηλώσεις του εξεταζόμενου στα δύο αυτά στάδια έπρεπε να επιβεβαιωθούν από μαρτυρικές
καταθέσεις)
γ. Έπειτα, όποιος πολίτης ήθελε είχε το δικαίωμα να διατυπώσει εναντίον του υποψήφιου άρχοντα κατηγορίες,
τις οποίες εκείνος ήταν υποχρεωμένος να αντικρούσει.
δ. Τέλος, η Βουλή (ή και οι Ηλιαστές) αποφάσιζαν για την έγκριση ή την απόρριψη της εκλογής του
δοκιμαζόμενου, που μετά έδινε τον όρκο ότι θα φανεί συνεπής στο αξίωμα του.

Η σημασία της δοκιμασίας ήταν η εξής:

• διαπαιδαγωγούσε τους πολίτες, ώστε να γίνουν ενάρετοι, ευσυνείδητοι και υπεύθυνοι
• παραμέριζε από τα δημόσια αξιώματα τους ανάξιους, κακοήθεις και καιροσκόπους
• επιβράβευε την αξιοκρατία
• συντελούσε στην ομαλή λειτουργία της πολιτείας
• εδραίωνε τη δημοκρατία με την άνοδο των δημοκρατικών μόνο πολιτών στις ανώτατες δημόσιες
θέσεις.