Ikatlong Markahan

Department of Education
Region X
Division of Misamis Oriental
JASAAN NATIONAL HIGH SCHOOL
Jasaan, Misamis Oriental
YUNIT 3
ARALIN 1: PAIKOT NA DALOY NG

EKONOMIYA
YUNIT 3
1
ARALIN 1: PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA
1. Bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya.

2. Ang kaugnayan sa isa’t isa ng mga bahaging bumubuo sa paikot na daloy ng
ekonomiya.
Pamantayan sa Pagkatuto
AP9MAKIIIa-1 Nailalalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya.

AP9MAKIIIa-2 Natataya ang bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na
daloy ng ekonomiya.
AP9MAKIIIa-3 Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa ng mga bahaging bumubuo sa
paikot na daloy ng ekonomiya.
Matapos ang araling ito, inaasahan na iyong:
1. Nailalalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya.

2. Natataya ang bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng
ekonomiya.
3. Nabibigyang-halaga ang pagiging responsableng mamamayan sa pagpapaunlad ng
bayan.
4. Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa ng mga bahaging bumubuo sa paikot na daloy ng
ekonomiya.
5. Nakagagawa ng video presentation tungkol sa paksa.
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ito ay tumutukoy sa lagay ng ekonomiya ng isang bansa.

a. Pamilihang Pinansiyal c. Pambansang Ekonomiya
b. Panlabas na sector d. Sambahayan
2. Ang unang modelo ay naglalarawan ng simpleng ekonomiya. Ito ay binubuo ng….

a. Bahay-kalakal at sambahayan c. Pananalapi
b. Pamilihan d.Pamahalaan
3. Aling pamilihan ibinibenta ng sambahayan ang lupa, paggawa at kapital?

a. bahay-kalakal c. Pamilihan ng kalakal at paglilingkod
b. Pinansiyal d. Pamilihan ng Salik ng Produksiyon
4. Dito nagbebenta ang bahay-kalakal ng mga tapos na produkto.

a. Pamilihan ng kalakal at paglilingkod c. Pananalapi
2
b. Pamilihan ng Salik ng Produksiyon d. Pamahalaa
5. Alin ang dalawang ginagampanan ng pamilihan pinansiyal?

a. Nagbebenta ng bahay-kalakal b. Nag-iimpok ang sambahayan
c. Nagbebenta ang sambahayan d. Umuutang ang bahay-kalakal
a. a b. a at b c. b at d d. a at d
6. Anong aktor ang nadagdag sa ikaapat na modelo?

a. Bahay-kalakal at sambahayan c. Panlabas na sektor
b. Pamilihan d. Pamahalaan
7. Ang aktor na ito ang nangongolekta ng buwis at nagkaloob ng serbisyo?

a. Panlabas na sektor c. Bahay-kalakal at sambahayan
b. Pamahalaan d. Pamilihan
8. Ano ang tawag sa pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa?

a. Import c. export
b. online business d. pakyawan
9. Ano ang tawag sa binibiling produkto sa ibang bansa?

a. export c. online business
b. Import d. caravan sale
10. Ano ang tawag sa pakikipagpalitan ng produkto at salik ng pambansang

ekonomiya sa mga dayuhang ekonomiya?
a. online marketing c. free trade
b. kalakalang panlabas d. international business
Gawain 1: Larawan-suri
3
Suriin ang mga larawan sa ibaba at tukuyin ang kanilang ginagampanan sa ating
ekonomiya.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
4
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
PAUNLARIN:
5
Matutunghayan ang ilustrasyon sa bawat modelo at ang paliwanag nito ay
makikita sa dayagram sa ibaba.
AKTOR GINAGAMPANAN GINAGAMPANAN SA

PAIKOT NA DALOY
Sambahayan at Lumilikha ng produkto at 1. Konsyumer ng mga tapos

bahay kalakal bumibili ng produkto. na produkto at kalakal na
nilikha ng bahay-kalakal.
2. Suplayer ng mga salik ng

produksiyon.
AKTOR GINAGAMPANAN GINAGAMPANAN SA PAIKOT NA

DALOY
Pamilihan 1. Pamilihan ng mga salik 1. Nagbebenta ang sambahayan ng mga

ng produksiyon o factor salik ng produksiyon (kapital,lupa,
markets paggawa, entreprenyur)
- kapital, lupa, paggawa, 2. Bumibili ang bahay kalakal ng mga
entreprenyur. salik ng produksiyon (kapital,
lupa, paggawa, entreprenyur)
2. Pamilihan ng mga salik 1. Nagbebenta ang bahay-kalakal ng

ng mga kalakal at mga tapos na produkto at paglilingkod.
paglilingkod o goods 2. Bumibili ang sambahayan ng mga
markets or commodity tapos na produkto at paglilingkod.
6
markets
AKTOR GINAGAMPANAN GINAGAMPANAN SA PAIKOT

NA DALOY
1. Sambahayan at 1. Nag-iimpok ang Nagpapautang sa bahay-kalakal

bahay kalakal samabahayan. para mapalawak ang negosyo. Ang
2.Tatlong 2. Umuutang ang bahay- perang pinahiram ay galing sa
Pamilihan kalakal. perang iniimpok ng sambahayan.
2.1. Salik ng
Produksiyon Halimbawa: bangko, Ang kita ng sambahayan mula sa
2.2. Tapos na kooperatiba, insurance pag-iimpok ay tinatawag na interes.
produkto company, pawnshop at stocks Ang pag-iimpok at pamumuhunan
2.3. Pinansiyal na market. ay dapat balanse.
kapital
7
PAIKOT NA DALOY
Pamahalaan 1. Nangongolekta ng Ang kita mula sa buwis ay
buwis sa sambahayan at tinatawag na public revenue
bahay-kalakal. na ginagamit ng pamahalaan
upang makalikha ng
pampublikong paglilingkod.
2. Nagkakaloob ng Ang kita ng pambansang

serbisyong pampubliko ekonomiya ay maitatakda ng
(transfer payments) kabuuang gastusin ng
sambahayan, bahay-kalakal at
pamahalaan.
Tatlong batayan sa paglago ng
pambansang ekonomiya:
1. Pagtaas ng produksiyon
2. Produktibidad ng
pamumuhunan
3. Produktibidad ng mga
gawain ng pamahalaan.
IKALIMANG MODELO: PANLABAS NA SEKTOR
8
PAIKOT NA DALOY
Kalakalang 1.Nagbebenta sa ibang Natutugunan ang

panlabas o bansa (export) pangangailangan sa
panlabas na pinagkukunang-yaman na
sector 2.Bumibili sa ibang bansa ginagamit bilang sangkap ng
(import) produksiyon
Pamprosesong Tanong:
9
1. Ano ang kaibahan ng sambahayan at bahay-kalakal sa una at ikalawang
modelo?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
2. Bakit mahalaga ang pagbayad ng tamang buwis?

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
3. Bakit mahalaga ang pamilihang pinansiyal sa ekonomiya?

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
4. Sa iyong palagay, mahalaga bang makipagkalakalan tayo sa ibang bansa?

Bakit?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
5. Bilang mag-aaral, paano ka makatutulong sa paglago ng pambansang

ekonomiya?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Gawain 2: Pagtatapat-tapatin
Panuto: Lagyan ng linya upang madugtong ang aktor, modelo, at ginagampanan nito
sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Aktor Modelo Ginagampanan
Pinansiyal Unang Nagbebenta ang sambahayan ng mga salik ng

Modelo produksiyon at bumibili ang bahay-kalakal ng mga
salik ng produksiyon.
Ikalawang Nagpapautang sa bahay-kalakal para mapalawak

Pamahalaan Modelo ang negosyo.
Sambahayan at bahay- Ikatlong

kalakal Modelo Nangongolekta ng buwis
Ikaapat na
Panlabas na sektor Modelo Nagbebenta sa ibang bansa
Pamilihan Ikalimang Konsyumer ng mga tapos na produkto at supplayer

Modelo ng mga salik ng produksiyon.
Gawain 3: Survey at video ko ito!
10
Gumawa ng survey sa bawat aktor upang malaman kung anong tulong ang
kailangan nila at upang malaman at madinig ang kanilang suhestiyon para sa
ikauunlad ng bansa. I-record upang makagawa ng video.
Rubric: Nilalaman – 15, Pagkamalikhain sa video presentation – 10, kahusayan sa
pagatatanong – 10, Disiplina – 5, Kabuuan – 40.
Gawain 4: Talento Ko, Ibahagi Ko
Gumawa ng tula, guhit o awit tungkol sa paksa.. Gawing gabay ang rubrik.
Rubrik para sa tula: Nilalaman (4 na saknong) - 15 puntos

Tugma – 10 puntos
Disiplina (pagbahagi) – 5 puntos
KABUUAN = 30 puntos
Rubrik para sa awit: Nilalaman – 15 puntos
Tono – 10 puntos
Disiplina (sa pag-awit) – 5 puntos
KABUUAN = 30 puntos
Rubrik para sa guhit: Nilalaman – 15 puntos
Kahusayan – 10 puntos
Kalinisan – 5 puntos
KABUUAN – 30 puntos
11
Region X
YUNIT 3
ARALIN 2: PAMBANSANG KITA
12
YUNIT 3
1. Pambansang produkto (Gross National Product- Gross Domestic Product) bilang

panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya.
2. Mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto.
3. Kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya.
Pamanatayan sa Pagkatuto
AP9MAKIIIb-4 Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross

Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya.
AP9MAKIIIb-5 Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang
produkto.
AP9MAKIIIc-6 Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa
ekonomiya.
1. Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic

Product)
2. Natutukoy ang kaibahan ng GDP at GNP.
3. Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya.
4. Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto.
5. Nakakapag-compute ng growth rate.
PAUNANG PAGTATAYA

13
1. Tumutukoy sa pangkalahatang kalagayan ng mga gawaing pang-ekonomiya ng
bansa.
a. economic stability c. economic performance
b. economic growth d. economic durability
2. Anong mga paraan sinusukat ang economic performance ng bansa?

a. GNP c. GNP AT GDP
b. GDP d. ekwilibriyo
3. Tumutukoy sa kabuuang halaga ng mga produkto at serbisyo na nagawa ng buong

ekonomiya (loob at labas) sa loob ng isang taon.
a. GDP c. NFIA
b. GNP d. Per Capita GNP
4. Alin dito ang hindi ibinibilang sa pagkwenta ng GNI?
a. halaga ng hilaw na sangkap c. pampamilihang Gawain
b. underground economy d. produktong segunda mano
5. Ito ang sumusukat sa kabuuang pampamilihang halaga ng lahat ng tapos na

produkto at serbisyo na ginawa sa loob ng isang bansa.
a. GNP c. GDP
b. NFIA d. pambansang kita
6. Ang mga sumusunod ay kahalagahan ng pagsukat sa pambansang kita maliban sa…

a. nagbibigay ideya sa antas ng produksiyon ng ekonomiya
b. haka-hakang basehan mula sa mga datos
c. gabay sa pagpaplano sa ekonomiya
d. masukat ang kalusugan ng ekonomiya
7. Alin ang hindi kabilang sa mga paraan ng pagsukat sa GNI?

a. Expenditure Approach c. Industrial Origin Approach
b. Human Development Approach d. Income Approach
8. Napapaloob dito ang mga gastos ng mga mamamayan tulad ng pagkain, damit at
paglilibang
a. Gastusin ng namumuhunan c. Gastusing personal
b. Gastusin ng pamahalaan d. gastusin ng panlabas na sector
9. Sa paraang ito, masususkat ang GDP ng bansa kung pagsasamahin ang kabuuang
halaga ng produksiyon ng mga pangunahing industriya ng bansa.
a. Net Factor Income from Abroad c. Income Approach
b. Expenditure Approach d. Industrial Origin Approach
10. Ang mga sumusunod ay kabilang sa paraan batay sa kita o Income Approach
maliban sa
a. sahod ng mga manggagawa c. net operating surplus
14
b. depresasyon d. statistical discrepancy
10. Ano ang tawag sa kabuuang halaga ng mga natapos na produkto at serbisyong
nagawa sa loob ng isang takdang panahon batay sa kasalukuyang presyo?
a. Current GNI c. Real GNI
b. Fix GNI d. Flexible GNI
Gawain 1: Lagyan ng ( ) ang patlang kung ito ay tumutukoy sa kahalagahan ng

pagsukat sa pambansang kita.
__________ 1. Ang pagsukat sa pambansang kita ay nakapagbibigay ng ideya tungkol

sa antas ng produksiyon ng ekonomiya sa isang partikular na taon.
__________ 2. Nasubaybayan ang direksyon na tinatahak ng ating ekonomiya at
malalaman kung may nagaganap na pag-unlad.
__________3. Mababawasan ang Underground economy.
__________4. Ang impormasyong nakalap ang magiging gabay ng mga nagpaplano
sa ekonomiya upang bumuo ng mga patakaran at polisiya na makapag-
pabuti sa pamumuhay ng mamamayan.
__________5. Kung walang sistematikong paraan sa pagsukat, haka-haka ang
basehan.
__________6. Sa pamamagitan ng National Income Accounting, maaaring masukat
ang kalusugan ng ekonomiya.
__________7. Naipaliwanag kung bakit ganito kalaki o kababa ang produksiyon ng
bansa.
__________8. Malalaman kung may naganap bang pag-unlad o pagbaba sa kabuuang
produksiyon ng bansa.
__________9. Magbibigay ng pagdadalawang isip sa pagpaplano para sa hinaharap.
__________ 10. Bibigyan ng pabor ng pamahalaan ang sektor ng Agrikultura.
PAUNLARIN:
Basahin ang mahahalagang impormasyon tungkol sa paksa at sagutin ang mga

katanungan.
Nakapagbibigay ng ideya
Nasubaybayan ang
tungkol sa antas ng
direksyon na tinatahak
produksiyon ng ekonomiya
ng ating ekonomiya at
sa isang partikular na taon.
malalaman kung may
KAHALAGAHA nagaganap na pag-unlad.
Sa pamamagitan ng
N NG
National Income 15
Accounting, maaaring PAGSUKAT SA
masukat ang PAMBANSANG
kalusugan ng KITA
ekonomiya.
Ang impormasyong
nakalap ang magiging
gabay ng mga nagpaplano
sa ekonomiya upang
bumuo ng mga patakaran
Kung walang at polisiya na
sistematikong paraan sa makapagpabuti sa
pagsukat, haka-haka ang pamumuhay ng
basehan. mamamayan.
Kaibahan ng Gross National Income sa Gross Domestic Product.
Papa, may takdang-

aralin po kami, alam Ang Gross National Income (GNI) ay
niyo po ba ang tungkol dating tinatawag na Gross National
sa GNI o Gross Product. Ito ay kabuuang halaga ng mga
National Income? prdukto at serbisyo na ginawa sa loob ng
isang taon. Tandaan mo GNP o Gawa ng
Pinoy. Hindi isinama sa pagkwenta ang
hilaw na sangkap, hindi pampamilihang
gawain, impormal na sector, at mga
produktong segunda mano.
Salamat Papa, ang

pangalawang tanong
po, ano naman ang
kaibahan ng GNI sa
GDP?
Ang Gross Domestic Product
(GDP) ay tumutukoy sa halaga ng
kabuuang produkto at serbisyo
kasama ang partisipasyon ng mga
dayuhan sa loob ng bansa.
Halimbawa, ang kita ng mga
dayuhang hinango sa loob ng
Pilipinas ay kabilang sa Gross
Domestic Product dahil nabuo ito
sa loob ng ating bansa.
16
MGA PARAAN NG PAGSUKAT SA GNI
MGA PARAAN NG PAGSUKAT NG GROSS NATIONAL INCOME (GNI)
1. PARAAN BATAY SA 2. PARAAN 3. PARAAN BATAY SA KITA
PAGGASTA BATAY SA (Income Approach)
(EXPENDITURE PINAGMULANG
APPROACH) INDUSTRIYA
(Industrial
Origin/Value Added
Approach)
1.1 Gastusing Personal (C) - Nasusukat kung 3.1 Sahod ng mga Manggagawa
napapaloob dito ang mga gastos pagsasamahin ang – sahod na ibinabayad sa
ng mga mamamayan tulad ng kabuuang halaga ng sambahayan mula sa mga
pagkain, damit, paglilibang, produksiyon ng mga bahay-kalakal at pamahalaan.
serbisyo ng manggugupit ng pangunahing
buhok, at iba pa. industriya ng bansa.
1.2 Gastusin ng mga Kinapapalooban ito 3.2 Net Operating Surplus –
namumuhunan ( I ) – gastos ng ng sektor ng tinubo ng mga korporasyong
mga bahay-kalakal tulad ng mga agrikultura, pribado at pag-aari na
gamit sa opisina, hilaw na industriya, at pinapatakbo ng pamahalaan at
materyales para sa produksiyon , serbisyo. iba pang mga negosyo.
sahod ng manggagawa at iba pa.
1.3 Gastusin ng pamahalaan (G) 3.3 Depresasyon – pagbaba ng
– gastusin ng pamahalaan sa halaga ng yamang pisikal bunga
pagsasagawa ng mga proyektong ng pagkaluma ng tuloy tuloy na
panlipunan at iba pang gastusin. paggamit paglipas ng panahon.
1.4 Gastusin ng panlabas na 3.4 Di-tuwirang buwis- subsidy
sector (X-M) – makukuha ito 3.4.1 Di-tuwirang buwis –
kung ibabawas ang iniluluwas o kabilang dito ang sales tax,
export sa inaangkat o import. custom duties, lisensiya at iba
pang di-tuwirang buwis.
1.5 Statistical Discrepancy (SD) 3.4.2 Subsidiya – salaping
- anumang kakulangan o binabalikat at binabayaran ng
kalabisan sa pagkuwenta na pamahalaan nang hindi
hindi malaman kung saan tumatanggap ng kapalit na
ibibilang. produkto o serbisyo.
1.6 Net Factor Income from
Halimbawa, ang pag-ako ng
Abroad (NFIFA) – tinatawag ding
17
Net Primary Income. Makukuha pamahalaan sa ilang bahagi ng
ito kapag ibinawas ang gastos ng bayarin ng mga sumasakay sa
mga mamamayang nasa ibang Light Rail Transit.
bansa sa gastos ng mga dayuhang
nasa loob ng bansa. Ang pormyula
nito ay
GNI = C + I + G + (X-M)
+ SD + NFIFA
Kaibahan ng Current/Nominal at Real/Constant Prices
Current/Nominal Gross National Real/Constant Gross National Income

Income
-kumakatawan sa kabuuang halaga -kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga
ng mga natapos na produkto at tapos na produkto at serbisyong ginawa sa
serbisyong nagawa sa loob ng loob ng isang takdang panahon batay sa
isang takdang panahon batay sa nakaraan pang presyo
kasalukuyang presyo. -ginagamit upang masukat kung talagang may
-sinusukat ng Price Index ang pagbabago o paglago sa kabuuang
average na pagbabago sa presyo ng produksiyon ng bansa nang hindi naapektuhan
mga produkto at serbisyo. ng pagtaas ng presyo.
-mas mababa dahil gumamit ng batayang taon
- mas kapani-paniwala dahil ito ang tunay na
kumakatawan sa kabuuang produksiyon ng
bansa
Price Index base year

Real GNI = ------------------------- x Current GNI
Price Index current year
Price Index- average na pagbabago sa presyo ng mga produkto at serbisyo.
Growth Rate- sumusukat kung ilang bahagdan ang naging pag-angat ng

ekonomiya kumpara sa nagdaang taon.
GNI sa kasalukuyang taon-GNI sa nakaraang taon

Growth Rate = ----------------------------------------------------------------- X 100
GNI sa nakaraang taon
MGA LIMITASYON SA PAGSUKAT NG PAMBANSANG KITA
Hindi pampamilihang Gawain

Hal. Pag-aalaga ng anak, Externalities o hindi
paghuhugas ng pinggan, sinasadyang epekto
pagtatanim sa bakuran Hal.Halaga ng malinis na
18 kapaligiran
Impormal na Sektor Kalidad ng buhay
Hal. Black market, pamilihan Hal. Mahabang oras ng
sa illegal na droga, nakaw na pahinga at malusog na
sasakyan at kagamitan pamumuhay
1. Bakit mahalagang masukat ang pambansang kita?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Ano ang kaibahan ng Gross National Income sa Gross Domestic Product?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Paano sinusukat ang pambansang kita?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Bakit kailangang malaman ang limitasyon sa pagsukat ng pambansang kita?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5. May epekto ba ang maliit na GNI ngunit malaki ang populasyon ng bansa?
Ipaliwanag
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Gawain 2: Kaya kong magcompute!
Kompyutin ang Growth Rate. Gamitin ang 2010 bilang batayang taon.
Taon Nominal GNP Growth Rate Real GNP Growth Rate

2010 10,500 10,250
2011 11,300 11,100
2012 12,250 12,150
2013 13,560 13,240
2014 14,765 14,560
19
Gawain 3: Pambansang Kita’y tukoy!
Piliin sa loob ng kahon ang sagot at isulat sa patlang.
Subsidiya Depresasyon Expenditure Approach

Current GNI Gross Domestic Product Statistical Discrepancy
Real/Constant GNI Price Index Gross National Income
Growth rate Net Factor Income from Abroad Net Operating Surplus
_________________ 1. Ito ay kabuuang halaga ng mga prdukto at serbisyo na ginawa

sa loob ng isang taon.
_________________ 2. Ito ay tumutukoy sa halaga ng kabuuang produkto at serbisyo
kasama ang partisipasyon ng mga dayuhang sa loob ng bansa.
_________________ 3. Nasusukat ang GNI sa pamamagitan ng pormyulang ito C + I
+ G + (X-M) + SD + NFIFA.
_________________ 4. Pagbaba ng halaga ng yamang pisikal bunga ng pagkaluma ng
tuloy-tuloy na paggamit paglipas ng panahon.
_________________ 5. Anumang kakulangan o kalabisan sa pagkuwenta na hindi
malaman kung saan ibibilang.
_________________ 6. Salaping binabalikat at binabayaran ng pamahalaan nang
hindi tumatanggap ng kapalit na produkto o serbisyo.
_________________ 7. Makukuha ito kapag ibinawas ang gastos ng mga mamama-
yang nasa ibang bansa sa gastos ng mga dayuhang nasa loob
ng bansa.
_________________ 8. Kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga natapos na
produkto at serbisyong nagawa sa loob ng isang takdang
panahon batay sa kasalukuyang presyo.
_________________ 9. Ginagamit upang masukat kung talagang may pagbabago o
paglago sa kabuuang produksiyon ng bansa nang hindi
naapektuhan ng pagtaas ng presyo.
_________________ 10. Average na pagbabago sa presyo ng mga produkto at
serbisyo.
20
Region X
YUNIT 3
ARALIN 3: UGNAYAN NG KITA,

PAG-IIMPOK AT PAGKONSUMO
= EXPENSES
21
YUNIT 3
ARALIN 3: UGNAYAN NG KITA, PAG-IIMPOK, AT PAGKONSUMO
1. Kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok.

2. Katuturan ng consumption at savings sa pag-iimpok
AP9MAKIIIc-6 Naipapahayag ang kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok.

AP9MAKIIIc-7 Nasusuri ang katuturan ng consumption at savings sa pag-iimpok.
1. Natutukoy ang ugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok.

2. Nabibigyang halaga ang pagtitimpi at pag-iimpok.
3. Naipapahayag ang kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok sa
pamamagitan ng paggawa ng budget plan.
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay deklarasyon ng lahat ng pag-aari (assets), pagkakautang (liabilities, negosyo,

at iba pang financial interest ng isang empleyado ng gobyerno, kasama ang kaniyang
asawa at mga anak na wala pang 18 taong gulang.
a. SALN c. savings
b. kita d. pagkonsumo
2. Ginagamit sa pagbili ng mga bagay na kinakailangan upang mapunan ang

pangangailangan at kagustuhan ng mga tao.
22
a. kita c. savings
b. pagkonsumo d. pera
3. Halagang natatanggap ng tao kapalit ng produkto o serbisyong kanilang ibinibigay.

Tinawag din itong sweldo.
a. savings c. pagkonsumo
b. kita d. pera
4. Ito ay paraan ng pagpapaliban ng paggastos.

a. pagkonsumo c. kita
b. savings d. pera
5. Ito ang tawag sa ipon na ginamit upang kumita.

a. savings c. mutual funds
b. bonds d. investment
6. Alin dito ang hindi salik sa pinanggalingan ng kita?
a. empleyado c. renta
b. interes d. loan
7. Ano ang tawag sa ugali ng isang tao na bili ng bili kahit hindi kailangan basta may
pera inuubos sa paggasta?
a. panic buying c. impulse buying
b. spendthrifts d. average spender
8. Alin dito ang hindi kabilang kung sa alkansiya mag-iimpok?

a. madaling butasin c. walang insurance
b. hindi lalago d. may tubo/interes
9. Alin dito ang hindi kasali sa 7 habits of a wise saver?

a. kilalanin ang iyong bangko c. alamin ang produkto ng iyong bangko
b. ingatan ang iyong bank records d. makipagtransaksiyon sa mga fixers.
10. Dito inilagak ang perang hindi nagastos sa pagkonsumo.

a. bangko c. paaralan
b. mall d. pamilihan
Gawain 1: Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo Alam ko!
Lagyan ng (X) ang larawang naiba sa hanay. Lagyan ng paliwanag ang patlang
tungkol sa iyong sagot.
23
SHAPE \* MERGEFORMAT
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
24
Suriin ang schematic diagram tungkol sa ugnayan ng kita, pagkonsumo at pag-iimpok
upang masagot ang mga pamprosesong tanong.
PAUNLARIN
UGNAYAN
KITA PAGKONSUM PAG-IIMPOK

O
-halagang natanggap
ng tao kapalit ng pro-
-paggastos mula sa -Paraan ng pagpapa-
dukto o serbisyong
kita o sweldo liban ng pagagstos
ibinigay
- kailangang -tinawag ding savings
-pinagkukunan ng
magplano -mag-impok sa bangko
pamilya upang
/magbudget sa upang lalago ang pera
matustusan ang araw-
paggasta at huwag dahil may tubo/interes
araw na kailangan.
kalimutang mag- o dibedendo.
impok
Dapat may sapat na kaalaman sa pagbudget ng tama at pahalaghan ang perang

pinaghirapan. Sa pag-budget, masobrahan ka sa iyong pera na siyang iipunin
mo para sa hinaharap at upang hindi mabaon sa utang. Ang tamang pag-iipon,
paggastos at sakripsiyo ay ang tunay na susi para sa isang matiwasay na buhay.
Ang matatag na sistema ng pagbabangko ay magdudulot ng mataas na antas ng

pag-iimpok (savings rate) at capital (capital formation). Ang ganitong
pangyayari ay nakapagpapasigla ng mga economic activities na indikasyon
naman ng pagsulong ng pambansang ekonomiya.
25
Suriin ang pigura sa ibaba at sagutin ang pamprosesong tanong:
Pamprosesong tanong:
1. Ano ang kahalgahan ng pag-iimpok sa bangko?

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Ano ang ginagampanan ng financial intermediaries?

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Ano ang pagkakaiba ng pag-iimpok at pamumuhunan?
___________________________________________________________________
26
1. Ano ang hamon sa iyon bilang mag-aaral para mas mapatatag pa ang
ekonomiya ng bansa sa usaping pag-iimpok?
__________________________________________________________________
____________________________________________________________
2. Makikipagsapalaran kaba sa tinatawag na economic investment? Bakit?

__________________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Paano mo pahahalagahan ang 7 habits of a wise saver?

__________________________________________________________________
____________________________________________________________
Gawain 2: Budget Plan!
PINAGMUMULAN NG KITA BAWAT HALAGA

BUWAN
1. Suweldo
2. Iba pang kita
KABUUANG KITA
GASTOS BAWAT BUWAN
1. Pagkain
2. Koryente
3. Tubig
4. Matrikula/Baon sa paaralan
5. Proyekto sa paaralan
6. Upa sa bahay
7. Damit
8. Load
9. Iba pang gastusin
KABUUANG GASTOS :
KABUUANG KITA - GASTOS BAWAT
BUWAN
27
1. Batay sa ginawa mong talahanayan, mas malaki ba ang kita ng iyong pamilya
kumpara sa gastusin?
_______________________________________________________________
______________________________________________________________
2. Kung mas malaki ang gastusin, ano ang ginawa ng iyong mga magulang upang
matustusan ang inyong pangangailangan sa araw-araw?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
3. Ano ang dapat ninyong gawin sa mga gastusin upang magkaroon ng maiipon?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
4. Kung sakaling mas malaki ang kita kompara sa gastusin o di kaya’y malaki na
ang iyong naipon, ano ang balak mong gawin sa pera at bakit?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Gawain 3: HULA-LETRA
Panuto: Dugtungan ang mga letra upang makabuo ng tamang sagot.
_I_A 1. Pinagkukunan ng bawat pamilya ng pangtustos sa araw-araw.

B__G__ 2. Kailangang marunong nito at mapapahalagahan ang perang
pinaghihirapan.
P_ _ K _ _ S _ _ _ 3. Paggastos mula sa kita at ginastusan ang pagkain, tubig at
kurente.
P__I_M___ 4. Paraan ng pagpapaliban sa paggastos.
B____O 5. Dito mag-impo dahil may tubo/interes o dibedendo.
I____T___T 6. Ipon na ginamit upang kumita.
S____S 7. Minsay tatawaging “share” na ibig sabihin hati sa
pagmamay-ari ng kompanya.
B___S 8. Isang uri ng kontrata na kung saan ay pinapautang ng mga
investors ang mga issuer kalakip ang kasunduan na ibabalik ng
mga ito ang buong halaga sa mga investors kasama ang interest
28
sa napagkasunduang panahon.
M _ _ _ _ L F _ _ D 9. Ito ay pinangangalagaan ng mga propesyonal na money
managers at ang layunin nila ay iinvest ang resources upang
kumita ng pera para sa mga shareholders.
B _ _ K R _ _ _ _ _ S 10. Napapaloob ito sa 7 Habits of a wise saver kung saan
ingatan at dapat up-to-date.
Gawain 4: K P N MAGKAUGNAY!
Buuin ang pangungusap upang makabuo ng buod sa aralin.
Magkaugnay ang Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo dahil

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
29
Region X
YUNIT 3
ARALIN 4: IMPLASYON
YUNIT 3
30
ARALIN 4: IMPLASYON
1. Konsepto ng Implasyon
2. Mga Dahilan ng Implasyon
3. Mga Epekto ng Implasyon
4. Paraan ng Paglutas ng Implasyon
AP9MAKIIId-8 Nasusuri ang konsepto at palatandaan ng Implasyon

AP9MAKIIId-9 Natataya ang mga dahilan sa pagkaroon ng implasyon
AP9MAKIIIe-10 Nasusuri ang iba’t ibang epekto ng implasyon
AP9MAKIIIe-11 Napapahalagahan ang mga paraan ng paglutas ng implasyon
AP9MAKIIIf-12 Aktibong nakikilahok sa paglutas ng mga suliraning kaugnay ng
Implasyon
1. Nasusuri ang konsepto at palatandaan ng implasyon.

2. Natataya ang mga dahilan sa pagkakaroon ng implasyon.
3. Nasusuri ang iba’t ibang epekto ng implasyon.
4. Napapahalagahan ang mga paraan ng paglutas ng implasyon.
5. Aktibong nakikilahok sa paglutas ng mga suliranin kaugnay ng implasyon.
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay isang economic indicator upang sukatin ang kalagayan ng ekonomiya ng

isang bansa.
a. Patakarang Pananalapi c. Implasyon
b. Patakarang Piskal d. Investment
2. Ito ay nagaganap kapag ang pagnanais ng bawat sector ng ekonomiya, sambahayan,

kompanya o pamahalaan na makabili ng proyekto at serbisyo na mas marami sa
isusuplay o ipoprodyus ng pamilihan.
a. Demand Pull c. Cost Push
b. Structural Inflation d. Importasyon
3. Ang implasyon na ito ay bunga ng pagtaas ng presyo ng mga gastusing

pamproduksiyon na naging sanhi ng pagtaas ng presyo ng mga bilihin.
a. Cost Push c. Demand Pull
b. Structural Inflation d.Economic inflation
4. Kawalan ng kakayahan ng ilang sektor na malaman ang anumang pagbabago sa
lebel at dami ng kabuuang demand ng ekonomiya.
a. Economic Deflation c. Cost Push
31
b. Demand Pull d. Structural Inflation
5. Alin dito ang hindi kabilang sa mga dahilan ng Implasyon?

a. kapag tumaas ang palitan ng piso sa dolyar c. Mataas na halaga ng piso.
b. Kulang ang suplay sa local na pamilihan d. monopoly
6. Ito ang karaniwang ginamit sa pagsukat ng implasyon.

a. Consumer Price Index c. GNP Price Index
b. Wholesale Price Index d. Market Price Index
7. Ang mga sumusunod ay paraan ng paglutas ng suliraning dulot ng implasyon

maliban sa
a. Nagpapatupad ang Bangko Sentral ng patakaran sa pananalapi
b. Maaaring mangulekta ng mataas na buwis upang maraming proyekto ang
magagawa.
c. Dapat taasan ang antas ng produktibidad lalo sa pagsasaka.
d. Magtipid ang mga mamamayan.
8. Bilang isang mamimili, paano ka makatutulong sa paglutas ng suliranin sa

implasyon?
a. Bumili lamang kung mura ang presyo
b. Bumili lamang sa kalye upang mas makatipid
c. Huwag bumili ng marami upang maiwasan ang kakulangan.
d. Hintaying mag-sale upang makabili ng marami
9. Alin dito ang bunga ng implasyon?

a. Dahil sa kakulangan ng pumapasok na dolyar, bumababa ang halaga ng piso.
b. Bababa ang demand o paggasta kaya mahahatak ang presyo pababa
c. Mababa lamang ang demand kaysa produkto
d. Kapag makontrol ang presyo at dami ng produkto, tataas ang presyo.
10. Ang mga sumusunod ay nakinabang sa implasyon maliban sa…

a. umuutang c. negosyante
b. real state broker d. mga trabahante
Gawain 1: Paunti nang paunti
Suriin ang larawan at sagutin ang mga sumusunod na katanungan.
32
1998 2010 2017
1. Magkapareho ba ang dami ng produktong nabili noong 1998 at 2017?
2. Ano sa palagay mo ang dahilan ng kaunting nabili sa parehong halaga na P1000.00?
3. Ano ang maaari mong gawin upang masulit nang maayos ang perang pinaghirapan
mo?
Suriin ang larawan at isulat ang iyong pananaw tungkol dito.
33
Basahin ang dayagram sa susunod na pahina upang masagot ang mga tanong sa ibaba.
34
IMPLASYON
KAHULUGAN MGA URI URI NG PRICE DAHILAN AT EPEKTO SA

INDEX BUNGA MAMAMAYAN
Patuloy na pagtaas 1. Demand-Pull Mekanismo ng DAHILAN BUNGA MGA TAONG MGA TAONG
ng pangkalahatang - nagaganap kung may pagsukat ng presyo 1. Pagtaas ng 1.Tataas ang demand o NAKINABANG APEKTADO
presyo ng mga mataas ang demand ng Supply ng Salapi ang pagagsta kaya KAPAG MAY NG
bilihin sa mga produkto at 1.GNP Implicit mahahatak ang presyo IMPLASYON IMPALSYON
ekonomiya. 2. Pagdedepende paitaas.
serbisyo kaysa supply Price Index o GNP
sa Importasyon 1. Mga umuutang 1. Mga taong
na nasa pimilihan. Deflator para sa hilaw na 2. Kapag tumaas ang may tiyak na
-avergae price sangkap palitan ng piso sa dolyar 2. Mga kita
- Ginamit sa 2. Cost-Push index upang sa materyales na negosyante/ may-
pagsukat ng -ang pagtaas ng mga mapababa ang 3. Pagtaas ng inaangkat ay tataas ang ri ng kompanya 2. Ang mga
implasyon ang gastusing halaga ng Palitan ng piso sa presyo. taong
Consumer Price pamproduksiyon ang kasalukuyang GNP dolyar 3. Mga Speculator nagpapautang
Index (CPI) siyang sanhi ng pagtaas 3, Kapag kulang ang at mga
ng mga ppresyo ng 2. Wholesale or 4. Kalagayan ng pumapasok na dolyar, negosyanteng may 3. Mga taong
-Price Index – mga bilihin. Producer Price Pagluluwas bababa ang halaga ng malakas ang loob nag-iimpok
kumakatawan sa Index (PPI) (Export) piso at tataas ang presyo na mamumuhunan
kabuuan at average ng mga produkto.
3. Structural Inflation - Index ng mga
na pagbabago ng 5. Monopolyo
- nagaganap kapag ang tindahang 4. Kapag magkulang ang
presyo. pagnanais ng bawat nagtitingi 6. Pambayad- produkto sa pamilihan
sector ng ekonomiya, utang dahil sa pagluluwas,
sambahayan, 3. Consumer Price tataas ang presyo.
Basket of goods –
kompanya o Index (CPI)
mga produktong
pamahalaaan na - pagbabago ng 5.Kapag kinontrol ang
pangunahing presyo at dami ng
makabili ng proyekto presyong gamit ng
pangangailangan at produkto, tataas ang
at serbisyo na mas mga konsyumer.
pinagkakagastusan. presyo.
marami sa isusuplay o
ipoprodyus ng
Market basket – 6. Kapag ang bahagi ng
pamilihan.
Ginagamit sa pambansang badyet at
pagsukat ng antas 35 ibabayad ng utang imbes
ng pamumuhay ng magamit sa produksiyon,
mga konsyumer. tataas ang presyo.
1. Anu-ano ang mga epekto ng implasyon sa ekonomiya ng bansa?
2. Ano ang reaksyon mo sa katotohanang ang taong nag-iimpok ay apektado sa

implasyon?
3. Bilang mag-aaral, ano ang iyong mungkahi sa ibang mag-aaral upang makatulong
sa paglutas ng implasyon?
4. Bakit itinuring na economic indicator and Consumer Price Index?
5. Pangatwiranan na mayroon pa ring mga taong nakinabang sa implasyon.
MGA PORMULA:
1. Pormula upang makuha ang Consumer Price Index

Total Weighted Price ng Kasalukuyang Taon
CPI = ----------------------------------------------------------- X 100
Total Weighted Price ng Basehang Taon
2. Pormula upang makuha ang antas ng implasyon
CPI ng kasalukuyang Taon - CPI ng Nagdaang Taon

Antas ng Implasyon = -------------------------------------------------------------------- X 100
CPI ng Nagdaang Taon
3. Pormula upang makuha ang Consumer Price Index
CPI ng Batayang Taon

Purchasing Power = ------------------------------- X 100
Gawain 3: Masayang Magkompyut CPI ng Kasakuluyang Taon
36
Panuto: Punan ng tamang sagot ang talahanayan. Gamitin ang 2010 bilang batayang
taon sa pagkompyut.
Taon Total Weighted CPI Antas ng Purchasing

Price Implasyon Power
2010 1,250
2011 1,550
2012 1,680
2013 2,185
2014 2,200
2015 2,350
Gawain 4: Piliin sa kahon
Panuto: Piliin ang sagot sa loob ng kahon at isulat ito sa patlang.
Market basket Implasyon Cost-push

Price Index GNP Implicit Price Index Demand Pull
Basket of Goods Consumer Price Index Retailer
Structural Inflation Wholesale Price Index Real State broker
___________ 1. Patuloy na pagtaas ng pangkalahatang presyo ng mga bilihin sa

ekonomiya.
___________2. Nagaganap kung mas mataas ang demand ng mga produkto at
serbisyo kaysa supply na nasa pimilihan.
___________3. Kumakatawan sa kabuuan at average na pagbabago ng presyo.
___________4. Mga produktong pangunahing pangangailangan at pinagkakagastusan.
___________5. Ginagamit sa pagsukat ng antas ng pamumuhay ng mga konsyumer.
___________ 6. Average price index upang mapababa ang halaga ng kasalukuyang
GNP.
___________ 7. Pagbabago ng presyong gamit ng mga konsyumer.
___________8. Price Index ng mga tindahang nagtitingi.
___________ 9. Ang pagtaas ng mga gastusing pamproduksiyon ang siyang sanhi ng
pagtaas ng mga presyo ng mga bilihin.
___________ 10. Nagaganap kapag ang pagnanais ng bawat sector ng ekonomiya,
sambahayan, kompanya o pamahalaaan na makabili ng proyekto at
serbisyo na mas marami sa isusuplay o ipoprodyus ng pamilihan.
37
Region X
YUNIT 3
ARALIN 5: PATAKARANG PISKAL
38
YUNIT 3
1. Layunin ng patakarang piskal

2. Kahalagahan ng papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga
patakarang piskal na Ipinapatupad nito
3. Patakaran sa pambansang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan
Halimbawa:
Policy on Priority Assistance Development Fund,
Policy on the Privatization of GOCCs,
Policy on Conditional Cash Transfer
Patakaran sa Wastong Pagbabayad ng Buwis (VAT EVAT/ RVAT)
4. Mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya
AP9MAKIIIf-13 Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal.

AP9MAKIIIg-14 Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan
kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinatutupad nito.
AP9MAKIIIg-15 Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng
pamahalaan.
AP9MAKIIIg-16 Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong
pagbabayad ng buwis.
AP9MAKIIIh-17 Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan
ng pambansang ekonomiya.
1. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal.

2. Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan.
3. Napapahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga
patakarang piskal na ipinatutupad nito.
4. Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong pagbabayad ng
buwis.
5. Naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang
ekonomiya.
39
PAUNANG PAGTATAYA

1. Pagbawas ng gastusin ng pamahalaan at pagtataas ng singil sa buwis upang
maiwasan ang implasyon.
a. Expansionary Fiscal Policy c. Contractionary Fiscal Policy
b. buwis d. budget deficit
2. Nagaganap kung mas malaki ang paggasta ng pamahalaan kompara sa kita.

a. Expansionary Fiscal Policy c. patakarang piskal
b. Contractionary Fiscal Policy d. budget deficit
3. Alin ang hindi napapaloob sa patakarang piskal?

a. paghahanda ng badyet c. pangungulekta ng buwis
b. paggamit ng pondo d. import and export
4. Alin ang hindi kasali sa layunin ng expansionary fiscal policy?

a. mapababa ang demand c. mapasigla ang ekonomiya
b. magpapababa sa presyo ng kalakal b. pagbabawas sa ibinabayad ng buwis
5. Anong uri ng patakarang piskal na may layuning bawasan ang sobrang kasiglahan
ng ekonomiya?
a. patakarang pananalapi c. patakarang piskal
b. Contractionary Fiscal Policy d. Expansionary Fiscal Policy
6. Ang mag sumusunod ay hakbang ng contractionary fiscal policy maliban sa

a. Pagbabawas sa gastusin ng pamahalaan c. pagbabawas ng buwis
b. pagsasapribado ng ilang pampublikong korporasyon d. pagtaas ng buwis
7. Ito ang salapi na sapilitang kinukuha ng pamahalaan sa mga mamamayan.

a. Penalty c. buwis
b. interest d. reward
8. Ang mga sumusunod ay layunin ng pagbubuwis. Alin ang hindi kasali?

a. Mapataas ang kita ng pamahalaan c. pagpapatatag ng ekonomiya
b. Mapangalgaan ang industriyang panlabas d. tamang distribusyon ng kita
9. Ano ang tawag sa buwis ng mga binibiling kalakal?

a. Business tax c. Value added tax
b. Income tax d. amusement tax
10. Naglalaman ito ng inaasahang kita at ipinakikita rin kung paano gagastusin ito.
a. Check and balances c. pambansang badyet
b. capital outlay d. personal services
40
Gawain 1: President’s Projects
1. Nasiyahan ka ba sa maraming nagawang proyekto ng ating pangulo?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Kung ikaw ang pangulo ng Pilipinas, anong proyekto ang gagawin mo maliban
sa nagawa na ng mga nagdaang mga pangulo ng Pilipinas?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Ang perang ginamit sa paggawa ng mga proyekto ay galling sa buwis. Sa

iyong palagay, mas mainam ba na malaking buwis ang sisisngilin sa
sambahayan? Pangatwiranan.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Linangin
Basahin nang mabuti ang tungkol sa Patakarang Piskal sa susunod na pahina upang
masagot nang mabuti ang mga susunod na katanungan.
41
PATAKARANG PISKAL
PATAKARANG PISKAL
KAHULUGAN URI PAMBANSANG BADYET GASTUSIN
Pagkontrol ng EXPANSIONARY- CONTRACTIONARY

pamahlaan sa layuning mapasigla - layuning bawasan ang
PAGBUO NG
ekonomiya upang ang pambansang sobrang kasiglahan ng SANGAY NG SITWASYON NG GASTUSIN AYON SA GASTUSIN AYON
KAHULUGAN PAMBANSANG
mapatatag ang ekonomiya. ekonomiya. PAMAHALAAN NA BUDYET URI SA SEKTOR
BADYET
pambansang NAMAMAHALA SA
ekonomiya. BADYET
Napapaloob: Mga Hakbang: Mga Hakbang: Isang plano kung paano 1. Department of 1. Budget Deficit - 1. Budget Preparation - 1. Personal Services 1. Serbisyong
1.Paghahanda ng 1. Pamumuhunan ng 1. Pagbabawas sa tutugunan ng pamahalaan Finance (DOF) nagaganap kung paghahanda ng (PS) - gastusin para pang-ekonomiko
badyet, pamahalaan gastusin ng pamahalaa ang mga gastusin nito. 2. Bangko Sentral ng mas mataas ang panukalang badyet. sa suweldo, 2. Serbisyong
2. pangungulekta 2. Pagbabawas sa 2. Pagsasapribado ng Kilala rin sa tawag na Pilipinas (BSP) gastos sa kita ng 2. Budget Legislation - honoraria at Panlipunan
ng buwis, ibinabayad na buwis ilang pampublikong General Appropriations 3. National Economic pamahalaan. pagsusuri at pag- bonuses. 3. Pambansang
3. paggamit ng korporasyon Act (GAA) and Development 2. Budget Surplus - apruba 3. 2. Maintenance and Tanggulan
pondo 3. Pagpapatas sa singil Authority (NEDA) nagaganap kung Budget Execution - Other Operating 4. Pangkalahatang
ng buwis 4. Department of mas mataas ang pagbibigay ng badyet Expenses (MOOE) - Pampublikong
Resulta: Resulta: Budget and kita sa gastos ng at paggamit nito gastusin para sa Paglilingkod
1. Magpapataas sa 1. Magpapababa sa Management (DBM) pamahalaan 4. Budget operasyon tulad ng 5. Pambayad
demand demand 2. 5. Commission on Audit Accountability - kuryente, papel, Utang
2. Magpapababa sa Magpapataas sa presyo (COA) paghahanda ng ult tubig, gasolina at
presyo ng kalakal upang malaman kung iba pa.
3. Magpalaki s a output 3. Pagbabawas sa output BUWIS nagamit ng tama ang 3. Capital Outlay
ng ekonomiya ng ekonomiya
badyet (CO) - gastusin para
sa karagdagang
SANGAY NG asset tulad ng
PAMAHALAAN NA gusali, lupa,
KAHULUGAN LAYUNIN URI MGA HALIMBAWA
KUMOKOLEKTA NG sasakyan o
BUWIS makinarya
salapi na 1. Mapataas ang 1. Tuwiran (direct tax) Income tax -kita ng 1. BUREAU OF
sapilitang kita ng pamahalaan. - buwis na tuwing mamamayan INTERNAL REVENUE
kinikuha ng 2. Pagpapatatag ng ipinapataw Road user's tax - may-ari (BIR) - nangangalap ng
pamahalaan sa ekonomiya hal. With-holding tax ng sasakyan buwis sa mga kalakal o
mga mamamayan 3. Mapangalagaan 2.Di-tuwiran (indirect Business tax - may-ari ng serbisyo mula sa loob
ang industriyang tax) negosyo ng bansa.
panloob laban sa -buwis na ipinapataw Value-added tax - 2. BUREAU OF
mga dayuhang sa mga kalakal binibiling kalakal CUSTOMS (BOC) -
kalakal Hal. Value-added tax Amusement tax - nangangalap ng buwis
4. Gamit para sa libangan tulad ng sa mga kalakal o
tamang distribusyon sinehan, parke at serbisyo mula sa labas
ng kita sugalan Import duties ng bansa.
5. Regulasyon para tax - kalakal mula ibang
sa tamang pagbili at bansa
pagkonsumo ng
kalakal.
42
1. Ipaliwanag ang layunin ng patakarang piskal.

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Ipaliwanag ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan.

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Mahalaga na ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga

patakarang piskal na ipinatutupad nito.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Bilang kabataan, ano ang maipapayo mo sa mga mamamayan upang magbayad

nang wasto sa buwis?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5. Ipaliwanag ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang

ekonomiya.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Gawain 2: Budget Reaction
Tunghayan ang proposed budget para sa taong 2019. Sa taong ito, may bagong sistema
na ginamit sa pagbubudget na tinawag na COFOG o Classification of the Functions of
the Government. Pag-aralang mabuti upang masagot nang maayos ang mga susunod
na katanungan.
43
44
45
1. Anong sektor ang makakatanggap ng pinakamalaking budget? Ang pinakamaliit?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Anong uri ang makatatanggap ng pinakamalaking budget? Ang pinakamaliit?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Para sa iyo, aling sector at uri ang dapat makakatanggap ng pinakamalaking budget
at bakit?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Kung ikaw ang pangulo ng Pilipinas, pagsunud-sunurin ang bawat sector at bawat
uri at pangatwiranan ang iyong dahilan.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Ayon sa Sektor Dahilan

1._________________ _________________________________________________
2._________________ _________________________________________________
3._________________ _________________________________________________
4._________________ _________________________________________________
5._________________ _________________________________________________
6._________________ _________________________________________________
7._________________ _________________________________________________
8._________________ _________________________________________________
9._________________ _________________________________________________
46
Region X
YUNIT 3
ARALIN 6: PATAKARANG PANANALAPI
YUNIT 3
47
(Monetary Policy)
1. Layunin ng Patakarang Pananalapi

2. Kahalagahan ng Pagiimpok at Pamumuhunan bilang isang salik sa Ekonomiya
3. Mga Bumubuo sa Sektor ng Pananalapi
4. Ang Papel na Ginagampan ng Bawat Sektor ng Pananalapi
5. Mga Paraan at Patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag
ang halaga ng salapi - Money Laundering - Easy and Tight Monetary Policy
Pamantayan sa Pagkatuto:
AP9MAKIIIh-18 Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi.

AP9MAKIIIi-19 Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at
pamumuhunan bilang isang salik ng ekonomiya.
AP9MAKIIIi-20 Natataya ang bumubuo ng sektor ng pananalapi.
AP9MSPIVj-21 Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong
sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming
Pilipino.
AP9MSPIVj-22 Natitimbang ang epekto ng mga patakaran pang-ekonomiya na
nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng
nakararaming Pilipino.
1. Nasusuri ang layunin ng patakarang pananalapi.

2. Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang isang
salik ng ekonomiya.
3. Natataya ang bumubuo ng sektor ng pananalapi.
4. Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang
panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino.
5. Natitimbang ang epekto ng mga patakaran pang-ekonomiya na nakakatulong
sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino.
6. Nakagagawa ng poster na naglalaman ng paksa.
PAUNANG PAGTATAYA
48
1. Tumutukoy sa pmamahala o pagkontrol sa suplay ng salapi upang patatagin ang
halaga ng salapi ng bansa.
a. Patakarang Piskal c. Patakarang Pananalapi
b. Panlabas na sektor d. Stability
2. Layunin nito na hikayatin ang mga negosyante na palakihin o magbukas ng bagong

negosyo.
a. Expansionary Money Policy c. Contractionary Money Policy
b. Panlabas na sector d. Investment
3. Ito ang hakbang ng pamahalaan upang maibaba ang implasyon.

a. Contractionary Money Policy c. Bangko Sentral
b. Expansionary Money Policy d. Economic stability
4. Anong bangko ang central monetary authority ng bansa?

a. BDO c. Bangko Sentral
b. BPI d. Landbank
5. Tinawag ding savings bank na humihikayat sa mga tao na magtipid at mag-impok

ng ilang bahagi ng kanilang kita.
a. Thrift Bank c. Commercial Bank
b. Rural Bank d. Trust Companies
6. Kapisanan na binubuo ng mga kasaping may magkakaisang panlipunan o

pangkabuhayang layunin.
b. interes d. kooperatiba
7. Itinatag sa ilalim ng RA No. 6848 upang tulungan ang mga Pilipinong Muslim sa
pagkakaroon ng puhunan.
a. Pawnshop c. Commercial Bank
b. Al-Amanah d. Thrift Bank
8. Alin ang hindi kabilang sa layunin ng Philippine Deposit Insurance Corporation

(PDIC)?
a. bilang tagaseguro ng deposito c. bilang receiver at liquidator
b. bilang imbestigador d. mangalakal ng negosyo ng seguro
9. Ito ang nagtatala o nagrerehistro sa mga kompanya sa bansa.

a. PDIC c. IC
b. SEC d. DOF
10. Ito ang ahensiyang nagbibigay seguro (life insurance) sa mga kawanaing
nagtatrabaho sa mga ahensiya ng gobyerno.
a. PAG-IBIG b. SSS c. GSIS d. SEC
49
Gawain 1: Logo at Tungkulin
Panuto: Makikita ang mga logo at ang mga tungkulin sa ibaba. Itugma ang logo at ang
tungkulin nito sa pamamagitan ng pagsulat ng bilang na nasa itaas ng logo sa patlang.
1 2 3 4
5 6 7
8 9 10
__________ 1. Nagkakaloob ng seguro sa mga manggagawa sa mga pribadong

industriya at kompanya.
__________ 2. Itinatag upang matulungan ang mga kasapi nito na magkaroon ng
sariling bahay.
__________ 3. Nagbigay tulong pinansiyal sa pagpapatupad ng mga programa at
proyekto sa sektor ng agrikultura at industriya.
__________ 4. Itinatag sa ilalaim ng RA No.6848, upang tulungan ang mga
Pilipinong Muslim na magkaroon ng puhunan at mapaunlad ang
kanilang kabuhayan.
__________ 5. Namamahala sa pagkakaloob ng tulong sa mga manggagawa ng
pamahalaan.
__________ 6. Namamahala sa mga patakaran ng pamahalaan tungkol sa pananalapi,
pagbabangko at pagpapautang.
__________ 7. Ang bangkong ito ay naglalayong tulungan ang mga magsasaka upang
50
magkaroon ng puhunan.
__________ 8. Layuning ng bangkong ito na itaguyod ang pagpapatupad ng reporma
sa lupa.
__________ 9. Dito irerehistro ang mga kooperatiba.
__________ 10. Isang halimbawa ng bahay-sanglaan, magpapautang sa mga taong
walang paraan upang makalapit sa bangko.
Gawain 2 : Venn Diagram
Panuto: Punan ang Venn diagram tungkol sa pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawang

uri ng patakarang pannaalapi.
Expansionary Contractionary
Fiscal Policy Fiscal Policy
Basahin ang nasa dayagram at sagutin nang maayos ang susunod na mga katanungan.
51
PATAKARANG PANANALAPI
BANGKO
BANGKO
INSTITUSYONG
KAHULUGAN URI ng MONEY POLICY SENTRAL NG KAHULUGAN MGA URI NG BANGKO MGA INSTITUSYONG DI-BANGKO
PANANALAPI
PILIPINAS
CONTRACTIO- itinatag sa pangunahing 1. Uri ng institusyong 1. Bangko ng Pagtitipid (Thrift Bank) - tinawag ding 1. Kooperatiba - kapisanan na binubuo ng mga
EXPANSIONARY
Monetary Policy NARY pamamagitan ng RA isntitusyong pananalapi na savings bank na humihikayat sa mga tao na magtipid at mag- kasapi na may magkakaisang panlipunan o
Pamamahala o "easy money policy" "tight money policy" No.7653 bilang mamamahala sa tumatanggap at lumilikom impok ng ilang bahagi ng kanilang kita. pangkabuhayang layunin. Irehistro sa Cooperative
pagkontrol sa LAYUNIN: LAYUNIN: central monetary paglikha, pagsu- ng labis na salapi na Mga Halimbawa: Development Authority (CDA). Ang mga kasapi
suplay ng salapi Hikayatin ang mga Bawasan ang authority ng bansa. supply, pagsasalin- iniimpok ng tao at 1. Savings and Loan Association ay nag-aambag ng puhunan at nakikibahagi sa
upang patatagin ang negosyante na paggasta ng Layuning mapanatili salin ng salapi sa ating pamahalaan. 2. Private Development Bank tubo, pananagutan at iba pang benepisyo.
halaga ng salapi sa palakihin o sambahayan at ng ang katatagan ng ekonomiya. Nahahati 2. Tagapamagitan sa mga 3. Savings and Mortgage Bank. 2. Pawnshop (Bahay-Sanglan) -magpautang sa
loob at labas ng magbukas ng mga mamumuhunan halaga ng bilihin at ng sa dalawang uri: taong may labis na salapi 2. Bangkong Komersyal (Commercial Bank) - nakikipag- mga taong walang paraan upang makalapit sa
bansa at tiyakin na bagong negosyo kaya nababawasan ating pananalapi. bangko at di-bangko at mga negosyanteng ugnay sa mga nag-iimpok at mga negosyante at kapitalista. bangko. Makipagpalitan ng mahahalagang ari-
magiging matatag AKSYON NG din ang produksiyon, Namamahala sa mga namumuhunan sa bansa. 3. Bangkong Rural (Rural Bank) - naglalayong tulungan arian tulad ng alahas at kasangkapan (bilang
ang buong PAMAHALAAN: na magreresulta ng patakaran ng ang mga magsasaka upang magkaroon ng puhunan. kolateral) kapalit ng salaping katumbas ng
ekonomiya Ibababa ang interes pagbaba ng presyo pamahalaan tungkol 4. Trust Companies - nangangalaga sa mga ari-arian at isinangla kasama ng interes.
TOP 10 BANKS
sa pagpapautang at pagbagal ng sa pananalapi, kayamanan ng mga tao na walang kakayahang pangalagaan 3. Pension Funds
pagbabangko at 1. BDO, Banco De Oro ang kanilang ari-arian lalo na mga bata. PAG-IBIG Fund Pagtutulungan sa Kinabukasan-
pinangungunahan ng kaya mas maraming ekonomiya.
pagpapautang. 2. BPI, Bank of the 5. Mga Espesyal na Bangko Ikaw, Bangko Industriya at Gobyerno -itinatag
Bangko Sentral ng mamumuhunan ang NAIS NG
Philippine Islands
Pilipinas mahihikayat na PAMAHALAAN: 5.1 Land Bank of the Philippines - itaguyod ang upang matulungan ang mga kasapi nito na
3. Metrobank pagpapatupad ng reporma sa lupa. magkaroon ng sariling bahay.
humiram ng pera. Ibaba ang implasyon
4.Llandbank of the 5.2 Development Bank of the Philippines -nagbigay Government Service Insurance System
Philippines
tulong pinansiyal sa pagpapatupad ng mga programa at (GSIS)- Namamahala sa pagkakaloob ng tulong
5. RCBC (Rizal Com- proyekto sa sektor ng agrikultura at industriya. sa mga manggagawa ng pamahalaan.
mercial Banking Corp.)
5.3 Al-Amanah Islamic Investment Bank of the Social Security System (SSS)- nagkakaloob ng
6. PNB (Philippine
Philippines (Al-Amanah) - itinatag sa ilalaim ng RA seguro sa mga manggagawa sa mga pribadong
National Bank) No.6848, upang tulungan ang mga Pilipinong Muslim na industriya at kompanya.
7. China Bank
magkaroon ng puhunan at mapaunlad ang kanilang Pre-Need - ang mga Pre-Need Companies ay
8. UnionBank kabuhayan mga kompanya na rehistrado sa SEC
9. DBP (Development
Insurance Companies - mga rehistradong
Bank of the Philippines
korporasyon sa SEC at binigyan ng karapatan ng
10. Security Bank Komisyon ng Seguro (Insurance Commisission)
PHILIPPINE DEPOSIT INSURANCE na mangalakal ng negosyo ng seguro sa Pilipinas.
CORPORATION (PDIC)
- ahensiya ng pamahalaan na naglalayon na mapataas ang
pag-iimpok ng Pilipinas
52
53
1. Bakit mahalaga ang Bangko Sentral ng Pilipinas?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Ihambing ang Bangko at di-bangko bilang sektor ng pananalapi?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Mahalaga ba ang ginagampanan ng mga bangko sa ating bansa?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Ngayong alam mo na ang tungkol sa patakarang pananalapi, paano mo hikayatin

ang ibang kabataang tulad mo na mag-impok sa bangko?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5. Magbigay ng dalawang dahilan bakit mahalagang mag-ipon sa pension funds?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Gawain 3: Pananalapi Itugma!

53
Panuto: Lagyan ng tsek (√ ) ang linya upang matukoy ang uri ng pananalapi.
Pagkatapos, lagyan ng linya upang madugtong ang institusyong pananalapi sa layunin
nito.
Bangko Di Bangko Institusyong Pananalapi LAYUNIN
______ ______ Bangko Sentral Malalaking bangko at may

kakayahang magpahiram ng
malaking halaga
______ ______ Rural Bank Tustusan ang mga proyektong
pangkaunlaran sa sektor ng
agrikultura at industriya.
______ ______ Land Bank Nagrerehistro sa mga kompanya
sa bansa
______ ______ Development Bank Layuning magkaloob ng pondo sa
mga programang pansakahan
______ ______ Kooperatiba Nagbibigay seguro (life
insurance) sa mga kawaning
nagtatrabaho sa ahensiya ng
gobyerno
______ ______ GSIS Binubuo ng mga kasapi na may
nagkakaisang panlipunan o
pangkabuhayang layunin
______ ______ SSS May tanging kapangyarihang
maglimbag ng pera sa bansa at
nagsisilbi bilang opisyal na
bangko ng pamahalaan.
______ ______ Pag-IBIG Matatagpuan sa mga lalawigang
malayo sa Maynila at tumutulong
sa mga magsasaka o maliit na
negosyante.
______ ______ SEC Nagbibigay seguro sa mga kawani
ng pribadong kompanya.
______ ______ Commercial Bank Itinatag upang matulungan ang
mga kasapi nito lalo na sa
pangangailangan sa pabahay.
Gawain 4: Poster ng Pananalapi

54
Panuto: Gumawa ng poster tungkol sa patakarang pananalapi. Gawing gabay ang
rubric. Nilalaman – 15, Kahusayan sa pagguhit – 15, Paliwanag – 10, Kabuuan = 40.
Gawain 5: Research ko, dagdag info!
Magsaliksik sa mga sumusunod:
1. Mga layunin ng Bangko Sentral ng Pilipinas.

2. Mga gawain ng Bangko Sentral ng Pilipinas.
3. Mga Paraan upang kontrolin ang supply ng salapi.
4. Ipaliwanag ang pamantayan sa pagmomoneda ng salapi.
55
Gabay sa
Pagwawasto
Ikatlong
Markahan
YUNIT 3
ARALIN 1: PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA
GABAY SA PAGWAWASTO
56
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay tumutukoy sa lagay ng ekonomiya ng isang bansa.
a. Pamilihang Pinansiyal c. Pambansang Ekonomiya

b. Panlabas na sector d. Sambahayan
2. Ang unang modelo ay naglalarawan ng simpleng ekonomiya. Ito ay binubuo ng….

a. Bahay-kalakal at sambahayan c. Pananalapi
b. Pamilihan d.Pamahalaan
3. Aling pamilihan ibinibenta ng sambahayan ang lupa, paggawa at kapital?

a. bahay-kalakal c. Pamilihan ng kalakal at paglilingkod
b. Pinansiyal d. Pamilihan ng Salik ng Produksiyon
4. Dito nagbebenta ang bahay-kalakal ng mga tapos na produkto.

a. Pamilihan ng kalakal at paglilingkod c. Pananalapi
b. Pamilihan ng Salik ng Produksiyon d. Pamahalaan
5. Alin ang dalawang ginagampanan ng pamilihan pinansiyal?

a. Nagbebenta ng bahay-kalakal b. Nag-iimpok ang sambahayan
c. Nagbebenta ang sambahayan d. Umuutang ang bahay-kalakal
a. a b. a at b c. b at d d. a at d
6. Anong aktor ang nadagdag sa ikaapat na modelo?

a. Bahay-kalakal at sambahayan c. Panlabas na sektor
b. Pamilihan d. Pamahalaan
7. Ang aktor na ito ang nangongolekta ng buwis at nagkaloob ng serbisyo?

a. Panlabas na sektor c. Bahay-kalakal at sambahayan
b. Pamahalaan d. Pamilihan
8. Ano ang tawag sa pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa?

a. Import c. export
b. online business d. pakyawan
9. Ano ang tawag sa binibiling produkto sa ibang bansa?

a. export c. online business
b. Import d. caravan sale
10. Ano ang tawag sa pakikipagpalitan ng produkto at salik ng pambansang

ekonomiya sa mga dayuhang ekonomiya?
a. online marketing c. free trade
57
b. kalakalang panlabas d. international business
Suriin ang mga larawan sa ibaba at tukuyin ang kanilang ginagampanan sa ating
ekonomiya.
Sambahayan- nagbebenta ng mga salik pamproduksyon at sila rin ang bumibili ng

tapos na produkto.
Bahay-kalakal-bumibili ng mga salik pamproduksyon na ibinebenta ng

sambahayan at nagpoproseso upang makagawa ng produkto na gagamitin ng
sambahayan.
Pamahalaan- gumagawa ng batas upang mapasigla ang kalakalan sa loob at labas ng

bansa. Komokolekta ng buwis mula sa sambahayan at bahay-kalakal at nagbibigay ng
serbisyo at paglilingkod.
58
Kalakalang Panlabas – nakipagpalitan tayo ng produkto sa ibang bansa upang
magkaroon tayo ng sangkap na wala sa ating bansa upang makabuo ng produkto.
Pamilihang Pinansiyal – dito nag-iimpok ang sambahayan at ang perang inimpok

ay ginamit nila sa pagpapahiram sa mga bahay-kalakal.
Gawain 2: Pagtatapat-tapatin
Panuto: Lagyan ng linya upang madugtong ang aktor, modelo, at ginagampanan nito
sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Aktor Modelo Ginagampanan
Pinansiyal Unang Nagbebenta ang sambahayan ng mga salik ng

Modelo produksiyon at bumibili ang bahay-kalakal ng mga
salik ng produksiyon.
59
Pamahalaan Ikalawang Nagpapautang sa bahay-kalakal para mapalawak
Modelo ang negosyo.
Ikatlong
Sambahayan at bahay- Modelo
kalakal Nangongolekta ng buwis
Ikaapat na
Panlabas na sektor Modelo Nagbebenta sa ibang bansa
Pamilihan Ikalimang Konsyumer ng mga tapos na produkto at supplayer

Modelo ng mga salik ng produksiyon.
YUNIT 3
GABAY SA PAGWAWASTO
PAUNANG PAGTATAYA
1. Tumutukoy sa pangkalahatang kalagayan ng mga gawaing pang-ekonomiya ng

60
bansa.
a. economic stability c. economic performance
b. economic growth d. economic durability
2. Anong mga paraan sinusukat ang economic performance ng bansa?

a. GNP c. GNP AT GDP
b. GDP d. ekwilibriyo
3. Tumutukoy sa kabuuang halaga ng mga produkto at serbisyo na nagawa ng buong

ekonomiya (loob at labas) sa loob ng isang taon.
a. GDP c. NFIA
b. GNP d. Per Capita GNP
4. Ang mga sumusunod ay hindi ibinibilang sa pagkwenta ng GNI maliban sa….

a. halaga ng hilaw na sangkap c. pampamilihang gawain
b. underground economy d. produktong segunda mano
5. Ito ang sumusukat sa kabuuang pampamilihang halaga ng lahat ng tapos na

produkto at serbisyo na ginawa sa loob ng isang bansa.
a. GNP c. GDP
b. NFIA d. pambansang kita
6. Ang mga sumusunod ay kahalagahan ng pagsukat sa pambansang kita maliban sa…

a. nagbibigay ideya sa antas ng produksiyon ng ekonomiya
b. haka-hakang basehan mula sa mga datos
c. gabay sa pagpaplano sa ekonomiya
d. masukat ang kalusugan ng ekonomiya
6. Alin ang hindi kabilang sa mga paraan ng pagsukat sa GNI?

a. Expenditure Approach c. Industrial Origin Approach
b. Human Development Approach d. Income Approach
7. Napapaloob dito ang mga gastos ng mga mamamayan tulad ng pagkain, damit at
paglilibang
a. Gastusin ng namumuhunan c. Gastusing personal
b. Gastusin ng pamahalaan d. gastusin ng panlabas na sector
8. Sa paraang ito, masususkat ang GDP ng bansa kung pagsasamahin ang kabuuang
halaga ng produksiyon ng mga pangunahing industriya ng bansa.
a. Net Factor Income from Abroad c. Income Approach
b. Expenditure Approach d. Industrial Origin Approach
9. Ang mga sumusunod ay kabilang sa paraan batay sa kita o Income Approach

61
maliban sa
a. sahod ng mga manggagawa c. net operating surplus
b. depresasyon d. statistical discrepancy
10. Ano ang tawag sa kabuuang halaga ng mga natapos na produkto at serbisyong
nagawa sa loob ng isang takdang panahon batay sa kasalukuyang presyo?
a. Current GNI c. Real GNI
b. Fix GNI d. Flexible GNI
Gawain 1: Lagyan ng ( ) ang patlang kung ito ay tumutukoy sa kahalagahan ng

pagsukat sa pambansang kita.
__________ 1. Ang pagsukat sa pambansang kita ay nakapagbibigay ng ideya tungkol

sa antas ng produksiyon ng ekonomiya sa isang partikular na taon.
__________ 2. Nasubaybayan ang direksyon na tinatahak ng ating ekonomiya at
malalaman kung may nagaganap na pag-unlad.
__________3. Mababawasan ang Underground economy.
__________4. Ang impormasyong nakalap ang magiging gabay ng mga nagpaplano
sa ekonomiya upang bumuo ng mga patakaran at polisiya na makapag-
pabuti sa pamumuhay ng mamamayan.
__________5. Kung walang sistematikong paraan sa pagsukat, haka-haka ang
basehan.
__________6. Sa pamamagitan ng National Income Accounting, maaaring masukat
ang kalusugan ng ekonomiya.
__________7. Naipaliwanag kung bakit ganito kalaki o kababa ang produksiyon ng
bansa.
__________8. Malalaman kung may naganap bang pag-unlad o pagbaba sa kabuuang
produksiyon ng bansa.
__________9. Magbibigay ng pagdadalawang isip sa pagpaplano para sa hinaharap.
__________ 10. Bibigyan ng pabor ng pamahalaan ang sektor ng Agrikultura.
Gawain 2: Kaya kong magcompute!
Kompyutin ang Growth Rate. Gamitin ang 2010 bilang batayang taon.
Taon Nominal GNP Growth Rate Real GNP Growth Rate

2010 10,500 0 10,250 0
2011 11,300 7.62% 11,100 8.29%
2012 12,250 8.41% 12,150 9.46%
2013 13,560 10.69% 13,240 8.97%
2014 14,765 8.89% 14,560 9.97%
Gawain 3: Pambansang Kita’y tukoy!

62
Piliin sa loob ng kahon ang sagot at isulat sa patlang.
Subsidiya Depresasyon Expenditure Approach

Current GNI Gross Domestic Product Statistical Discrepancy
Real/Constant GNI Price Index Gross National Income
Growth rate Net Factor Income from Abroad Net Operating Surplus
Gross National Income 1. Ito ay kabuuang halaga ng mga prdukto at serbisyo na

ginawa sa loob ng isang taon.
Gross Domestic Product 2. Ito ay tumutukoy sa halaga ng kabuuang produkto at
serbisyo kasama ang partisipasyon ng mga dayuhang
sa loob ng bansa.
Expenditure Approach _ 3. Nasusukat ang GNI sa pamamagitan ng pormyulang ito
C + I + G + (X-M) + SD + NFIFA.
Depresasyon ________ 4. Pagbaba ng halaga ng yamang pisikal bunga ng
pagkaluma ng tuloy-tuloy na paggamit paglipas ng
panahon.
Statistical Discrepancy 5. Anumang kakulangan o kalabisan sa pagkuwenta na
hindi malaman kung saan ibibilang.
Subsidiya __________ 6. Salaping binabalikat at binabayaran ng pamahalaan nang
hindi tumatanggap ng kapalit na produkto o serbisyo.
Net Factor Income from Abroad 7. Makukuha ito kapag ibinawas ang gastos ng mga
mamamayang nasa ibang bansa sa gastos ng mga
dayuhang nasa loob ng bansa.
Current GNI ________ 8. Kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga natapos na
produkto at serbisyong nagawa sa loob ng isang
takdang panahon batay sa kasalukuyang presyo.
Real/Constant GNI ___ 9. Ginagamit upang masukat kung talagang may
pagbabago o paglago sa kabuuang produksiyon ng bansa
nang hindi naapektuhan ng pagtaas ng presyo.
Price Index _________ 10. Average na pagbabago sa presyo ng mga produkto at
serbisyo.
YUNIT 3
ARALIN 3: UGNAYAN NG KITA, PAG-IIMPOK, AT PAGKONSUMO
GABAY SA PAGWAWASTO
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay deklarasyon ng lahat ng pag-aari (assets), pagkakautang (liabilities, negosyo,

at iba pang financial interest ng isang empleyado ng gobyerno, kasama ang kaniyang
asawa at mga anak na wala pang 18 taong gulang.
a. SALN c. savings
63
b. kita d. pagkonsumo
2. Ginagamit sa pagbili ng mga bagay na kinakailangan upang mapunan ang

pangangailangan at kagustuhan ng mga tao.
a. kita c. savings
b. pagkonsumo d. pera
3. Halagang natatanggap ng tao kapalit ng produkto o serbisyong kanilang ibinibigay.

Tinawag din itong sweldo.
a. savings c. pagkonsumo
b. kita d. pera
4. Ito ay paraan ng pagpapaliban ng paggastos.

a. pagkonsumo c. kita
b. savings d. pera
5. Ito ang tawag sa ipon na ginamit upang kumita.

a. savings c. mutual funds
b. bonds d. investment
6. Alin dito ang hindi salik sa pinanggalingan ng kita?

b. interes d. loan
7. Ano ang tawag sa ugali ng isang tao na bili ng bili kahit hindi kailangan basta may
pera inuubos sa paggasta?
a. panic buying c. impulse buying
b. spendthrifts d. average spender
8. Alin dito ang hindi kabilang kung sa alkansiya mag-iimpok?

a. madaling butasin c. walang insurance
b. hindi lalago d. may tubo/interes
9. Alin dito ang hindi kasali sa 7 habits of a wise saver?
a. kilalanin ang iyong bangko c. alamin ang produkto ng iyong bangko
b. ingatan ang iyong bank records d. makipagtransaksiyon sa mga fixers.
10. Dito inilagak ang perang hindi nagastos sa pagkonsumo.

a. bangko c. paaralan
b. mall d. pamilihan
Gawain 1: Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo Alam ko!
Lagyan ng (X) ang larawang naiba sa hanay. Lagyan ng paliwanag ang patlang
tungkol sa iyong sagot.
64
SHAPE \* MERGEFORMAT
Ang naiba ay tungkol sa pagkabaon sa utang samantalang ang dalawa ay nagpapakita

ng kita, ang isa ay sahod ang isa ay nagnenegosyo.
Ang naiba ay nagpapakita ng pag-iimpok samantalang ang dalawang natirang larawan

ay nagpapakita ng paggasta.
Ang naibang larawan ay nagpapakita ng pagwaldas ng pera habang ang dalawang

naibang larawan ay nagpapakita ng pag-iimpok.
Gawain 3: HULA-LETRA
65
Panuto: Dugtungan ang mga letra upang makabuo ng tamang sagot.
KITA 1. Pinagkukunan ng bawat pamilya ng pangtustos sa araw-araw.

BUDGE T 2. Kailangang marunong nito at mapapahalagahan ang perang
pinaghihirapan.
PA G K O N S U M O 3. Paggastos mula sa kita at ginastusan ang pagkain, tubig at
kurente.
P A G I I M P O K 4. Paraan ng pagpapaliban sa paggastos.
BANGKO 5. Dito mag-impo dahil may tubo/interes o dibedendo.
I N V E S T M E N T 6. Ipon na ginamit upang kumita.
STOCKS 7. Minsay tatawaging “share” na ibig sabihin hati sa
pagmamay-ari ng kompanya.
BONDS 8. Isang uri ng kontrata na kung saan ay pinapautang ng mga
investors ang mga issuer kalakip ang kasunduan na ibabalik ng
mga ito ang buong halaga sa mga investors kasama ang interest
sa napagkasunduang panahon.
M U T U A L F U N D 9. Ito ay pinangangalagaan ng mga propesyonal na money
managers at ang layunin nila ay iinvest ang resources upang
kumita ng pera para sa mga shareholders.
B A N K R E C O R D S 10. Napapaloob ito sa 7 Habits of a wise saver kung saan
ingatan at dapat up-to-date.
YUNIT 3
ARALIN 4: IMPLASYON
GABAY SA PAGWAWASTO
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay isang economic indicator upang sukatin ang kalagayan ng ekonomiya ng

isang bansa.
a. Patakarang Pananalapi c. Implasyon
b. Patakarang Piskal d. Investment
2. Ito ay nagaganap kapag ang pagnanais ng bawat sektor ng ekonomiya, sambahayan,

kompanya o pamahalaan na makabili ng proyekto at serbisyo na mas marami sa
isusuplay o ipoprodyus ng pamilihan.
a. Demand Pull c. Cost Push
b. Structural Inflation d. Importasyon
66
3. Ang implasyon na ito ay bunga ng pagtaas ng presyo ng mga gastusing
pamproduksiyon na naging sanhi ng pagtaas ng presyo ng mga bilihin.
a. Cost Push c. Demand Pull
b. Structural Inflation d..Economic inflation
4. Kawalan ng kakayahan ng ilang sektor na malaman ang anumang pagbabago sa

lebel at dami ng kabuuang demand ng ekonomiya.
a. Economic Deflation c. Cost Push
b. Demand Pull d. Structural Inflation
5. Alin dito ang hindi kabilang sa mga dahilan ng Implasyon?

a. kapag tumaas ang palitan ng piso sa dolyar c. Mataas na halaga ng piso.
b. Kulang ang suplay sa local na pamilihan d. monopoly
6. Ito ang karaniwang ginamit sa pagsukat ng implasyon.

a. Consumer Price Index c. GNP Price Index
b. Wholesale Price Index d. Market Price Index
7. Ang mga sumusunod ay paraan ng paglutas ng suliraning dulot ng implasyon

maliban sa
a. Nagpapatupad ang Bangko Sentral ng patakaran sa pananalapi
b. Maaaring mangulekta ng mataas na buwis upang maraming proyekto ang
magagawa.
c. Dapat taasan ang antas ng produktibidad lalo sa pagsasaka.
d. Magtipid ang mga mamamayan.
8. Bilang isang mamimili, paano ka makatutulong sa paglutas ng suliranin sa

implasyon?
a. Bumili lamang kung mura ang presyo
b. Bumili lamang sa kalye upang mas makatipid
c. Huwag bumili ng marami upang maiwasan ang kakulangan.
d. Hintaying mag-sale upang makabili ng marami
9. Alin dito ang bunga ng implasyon?

a. Dahil sa kakulangan ng pumapasok na dolyar, bumababa ang halaga ng piso.
b. Bababa ang demand o paggasta kaya mahahatak ang presyo pababa
c. Mababa lamang ang demand kaysa produkto
d. Kapag makontrol ang presyo at dami ng produkto, tataas ang presyo.
10. Ang mga sumusunod ay nakinabang sa implasyon maliban sa…

a. umuutang c. negosyante
b. real state broker d. mga trabahante
67
Suriin ang larawan at isulat ang iyong pananaw tungkol dito.
Ang mga taong may maliit na sweldo ang labis na maapektuhan sa implasyon.
Gawain 3: Masayang Magkompyut
Panuto: Punan ng tamang sagot ang talahanayan. Gamitin ang 2010 bilang batayang
taon sa pagkompyut.
Taon Total Weighted CPI Antas ng Purchasing

Price Implasyon Power
2010 1,250
2011 1,550 124 114.40
2012 1,680 108.39 -12.59 83.34
2013 2,185 130.06 20.43 129.17
2014 2,200 100.69 -22.55 94.26
2015 2,350 106.82 6.82
Gawain 4: Piliin sa kahon
Panuto: Piliin ang sagot sa loob ng kahon at isulat ito sa patlang.
Market basket Implasyon Cost-push

Price Index GNP Implicit Price Index Demand Pull
Basket of Goods Consumer
68 Price Index Retailer
Structural Inflation Wholesale Price Index Real State broker
Implasyon __ 1. Patuloy na pagtaas ng pangkalahatang presyo ng mga bilihin sa
ekonomiya.
Demand Pull 2. Nagaganap kung mas mataas ang demand ng mga produkto at
serbisyo kaysa supply na nasa pimilihan.
Price Index _ 3. Kumakatawan sa kabuuan at average na pagbabago ng presyo.
Basket of Goods 4. Mga produktong pangunahing pangangailangan at
pinagkakagastusan.
Market basket _5. Ginagamit sa pagsukat ng antas ng pamumuhay ng mga
konsyumer.
GNP Implicit Price Index 6. Average price index upang mapababa ang halaga ng
kasalukuyang GNP.
Consumer Price Index 7. Pagbabago ng presyong gamit ng mga konsyumer.
Wholesale Price Index 8. Price Index ng mga tindahang nagtitingi.
Cost-push ___ 9. Ang pagtaas ng mga gastusing pamproduksiyon ang siyang sanhi ng
pagtaas ng mga presyo ng mga bilihin.
Structural Inflation 10. Nagaganap kapag ang pagnanais ng bawat sector ng
ekonomiya, sambahayan, kompanya o pamahalaaan na makabili ng
proyekto at serbisyo na mas marami sa isusuplay o ipoprodyus ng
pamilihan.
YUNIT 3
GABAY SA PAGWAWASTO
PAUNANG PAGTATAYA
1. Pagbawas ng gastusin ng pamahalaan at pagtataas ng singil sa buwis upang

maiwasan ang implasyon.
a. Expansionary Fiscal Policy c. Contractionary Fiscal Policy
b. buwis d. budget deficit
2. Nagaganap kung mas malaki ang paggasta ng pamahalaan kompara sa kita.

a. Expansionary Fiscal Policy c. patakarang piskal
b. Contractionary Fiscal Policy d. budget deficit
3. Alin ang hindi napapaloob sa patakarang piskal?

a. paghahanda ng badyet c. pangungulekta ng buwis
b. paggamit ng pondo d. import and export
69
4. Alin ang hindi kasali sa layunin ng expansionary fiscal policy?
a. mapababa ang demand c. mapasigla ang ekonomiya
b. magpapababa sa presyo ng kalakal b. pagbabawas sa ibinabayad ng buwis
5. Anong uri ng patakarang piskal na may layuning bawasan ang sobrang kasiglahan
ng ekonomiya?
a. patakarang pananalapi c. patakarang piskal
b. Contractionary Fiscal Policy d. Expansionary Fiscal Policy
6. Ang mag sumusunod ay hakbang ng contractionary fiscal policy maliban sa

a. Pagbabawas sa gastusin ng pamahalaan c. pagbabawas ng buwis
b. pagsasapribado ng ilang pampublikong korporasyon d. pagtaas ng buwis
7. Ito ang salapi na sapilitang kinukuha ng pamahalaan sa mga mamamayan.

a. Penalty c. buwis
b. interest d. reward
8. Ang mga sumusunod ay layunin ng pagbubuwis. Alin ang hindi kasali?

a. Mapataas ang kita ng pamahalaan c. pagpapatatag ng ekonomiya
b. Mapangalgaan ang industriyang panlabas d. tamang distribusyon ng kita
9. Ano ang tawag sa buwis ng mga binibiling kalakal?

a. Business tax c. Value added tax
b. Income tax d. amusement tax
10. Naglalaman ito ng inaasahang kita at ipinakikita rin kung paano gagastusin ito.
a. Check and balances c. pambansang badyet
b. capital outlay d. personal services
70
YUNIT 3
(Monetary Policy)
GABAY SA PAGWAWASTO
PAUNANG PAGTATAYA
1. Tumutukoy sa pmamahala o pagkontrol sa suplay ng salapi upang patatagin ang

halaga ng salapi ng bansa.
a. Patakarang Piskal c. Patakarang Pananalapi
b. Panlabas na sektor d. Stability
2. Layunin nito na hikayatin ang mga negosyante na palakihin o magbukas ng bagong

negosyo.
a. Expansionary Money Policy c. Contractionary Money Policy
b. Panlabas na sector d. Investment
3. Ito ang hakbang ng pamahalaan upang maibaba ang implasyon.

a. Contractionary Money Policy c. Bangko Sentral
b. Expansionary Money Policy d. Economic stability
71
4. Anong bangko ang central monetary authority ng bansa?
a. BDO c. Bangko Sentral
b. BPI d. Landbank
5. Tinawag ding savings bank na humihikayat sa mga tao na magtipid at mag-impok

ng ilang bahagi ng kanilang kita.
a. Thrift Bank c. Commercial Bank
b. Rural Bank d. Trust Companies
6. Kapisanan na binubuo ng mga kasaping may magkakaisang panlipunan o

pangkabuhayang layunin.
b. interes d. kooperatiba
7. Itinatag sa ilalim ng RA No. 6848 upang tulungan ang mga Pilipinong Muslim sa
pagkakaroon ng puhunan.
a. Pawnshop c. Commercial Bank
b. Al-Amanah d. Thrift Bank
8. Alin ang hindi kabilang sa layunin ng Philippine Deposit Insurance Corporation

(PDIC)?
a. bilang tagaseguro ng deposito c. bilang receiver at liquidator
b. bilang imbestigador d. mangalakal ng negosyo ng seguro
9. Ito ang nagtatala o nagrerehistro sa mga kompanya sa bansa.

a. PDIC c. IC
b. SEC d. DOF
10. Ito ang ahensiyang nagbibigay seguro (life insurance) sa mga kawanaing
nagtatrabaho sa mga ahensiya ng gobyerno.
a. PAG-IBIG b. SSS c. GSIS d. SEC
Gawain 2: Logo at Tungkulin
Panuto: Makikita ang mga logo at ang mga tungkulin sa ibaba. Itugma ang logo at ang
tungkulin nito sa pamamagitan ng pagsulat ng bilang na nasa itaas ng logo sa patlang.
1 2 3 4
72
5 6 7
8 9 10
__8___ 1. Nagkakaloob ng seguro sa mga manggagawa sa mga pribadong

industriya at kompanya.
__5___ 2. Itinatag upang matulungan ang mga kasapi nito na magkaroon ng sariling
bahay.
__9___ 3. Nagbigay tulong pinansiyal sa pagpapatupad ng mga programa at proyekto
sa sektor ng agrikultura at industriya.
__6___ 4. Itinatag sa ilalaim ng RA No.6848, upang tulungan ang mga Pilipinong
Muslim na magkaroon ng puhunan at mapaunlad ang kanilang kabuhayan.
__7___ 5. Namamahala sa pagkakaloob ng tulong sa mga manggagawa ng
pamahalaan.
__1___ 6. Namamahala sa mga patakaran ng pamahalaan tungkol sa pananalapi,
pagbabangko at pagpapautang.
__4___ 7. Ang bangkong ito ay naglalayong tulungan ang mga magsasaka upang
magkaroon ng puhunan.
__3___ 8. Layuning ng bangkong ito na itaguyod ang pagpapatupad ng reporma sa
lupa.
__2___ 9. Dito irerehistro ang mga kooperatiba.
__10___ 10. Isang halimbawa ng bahay-sanglaan, magpapautang sa mga taong
walang paraan upang makalapit sa bangko.
73
Gawain 3: LOGO mo, tukoy ko!
Lagyan ng linya upang madugtong ang logo sa layunin nito. Lagyan ng tsek (√ ) ang
linya upang matukoy ang uri ng pananalapi.
Bangko Di Bangko LOGO LAYUNIN
__√___ ______ Bangko Sentral Malalaking bangko at may

kakayahang magpahiram ng
malaking halaga
__√___ ______ Rural Bank Tustusan ang mga proyektong

pangkaunlaran sa sektor ng
agrikultura at industriya
__√___ ______ Land Bank Nagrerehistro sa mga kompanya

sa bansa
__√___ ______ Development Bank Layuning magkaloob ng pondo sa

mga programang pansakahan
74
______ ___√__ Kooperatiba Nagbibigay seguro (life Insu-
rance) sa mga kawaning nagta-
trabaho sa ahensiya ng gobyerno
______ __√___ GSIS Binubuo ng mga kasapi na may

nagkakaisang panlipunan o
pangkabuhayang layunin
______ __√___ SSS May tanging kapangyarihang

maglimbag ng pera sa bansa at
nagsisilbi bilang opisyal na
bangko ng pamahalaan
______ __√___ Pag-IBIG Matatagpuan sa mga lalawigang

malayo sa Maynila at tumutulong
sa mga magsasaka o maliit na
negosyante
______ __√___ SEC Nagbibigay seguro sa mga kawani

ng pribadong kompanya
__√___ ______ Commercial Bank Itinatag upang matulungan ang

mga kasapi nito lalo na sa
pangangailangan sa pabahay.
MGA SANGGUNIAN
EKONOMIKS 10 Araling Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral Unang Edisyon 2015
Imperial, Consuelo M. et al. (2014), Kayamanan Ekonomiks , Batayan at Sanayang Aklat sa
Araling Panlipunan, Rex Bookstore, Inc.
Mga larawan sa pahina 1
https://www.google.com/search?
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=YaBNXKnvIdivoATsoITQBQ&q=PAIKO
T+NA+DALOY+NG+EKONOMIYA&oq=PAIKOT+NA+DALOY+NG+EKONOMI
YA&gs_l=img.3..0i19l10.41942.45569..45949...0.0..0.98.1583.18......9....1..gws-wiz-
img.......35i39.re2aLryBpjg#imgrc=cMg3cHSY0FbidM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=dkhMXJ7qNMfchwONorioCg&q=sambah
75
ayan&oq=sambahayan&gs_l=img.3..35i39j0l9.67937.70053..70559...1.0..0.101.996.9
j2......1....1..gws-wiz-img.....0..0i67.XuUzRpcZTqA#imgrc=HkE7knutk6HM3M:
q=philippine+congress&tbm=isch&tbs=rimg:CYhNKMfFs5PPIjgJW5IGTB77dCAi
W-JEnB090n03txMOxuu0reQbyD-dVs-
g_1QpJOcYQ6iYE8hsLdY76sKZT14DakioSCQlbkgZMHvt0EbllmrddbfjDKhIJICJb
4kScHT0RaQHN_10wWxwEqEgnSfTe3Ew7G6xEpsZ4VVvPS6ioSCbSt5BvIP51W
EV3oOZcrPxXEKhIJz6D9Ckk5xhARbmoOVz2BeTcqEgnqJgTyGwt1jhEAYint7lYN
0CoSCfqwplPXgNqSEXyOCtPs5fSC&tbo=u&sa=X&ved=2ahUKEwiFy8eHzIvgAh
UHF4gKHWxXBxQQ9C96BAgBEBg&biw=1366&bih=657&dpr=1#imgrc=-
rCmU9eA2pJQ8M:
biw=1366&bih=657&tbm=isch&sa=1&ei=nmZMXPwU1a2gBMPbhOgK&q=kalakla
ang+panlabas+ng+pilipinas&oq=kalaklaang+panlabas+ng+pilipinas&gs_l=img.3...18
082.23490..23721...0.0..0.93.2576.32......0....1..gws-wiz-
img.......0j0i67j0i24.Tzt8bQV4Hus#imgdii=shMsn7Fx8uDcHM:&imgrc=xBJunP1Qw
UuXlM:
biw=1366&bih=657&tbm=isch&sa=1&ei=6mZMXI2KE5j7wQP_3pz4Cg&q=landba
nk&oq=landbank&gs_l=img.3..0l10.2844.3328..3817...0.0..0.83.164.2......0....1..gws-
wiz-img.......0i10.GiUDig05x-k#imgrc=HCfv0T-ikENdFM:
biw=1366&bih=657&tbm=isch&sa=1&ei=7mZMXPvvOdjU-
QbCsLyYAg&q=unang+modelo+ng+ekonomiya&oq=unang+modelo+ng+ekonomiya
&gs_l=img.3..0j0i8i30l7j0i24.24540.27764..28674...0.0..0.303.2467.21j2j1j1......0....1
..gws-wiz-img.......0i67.gyzLyxIzGDg#imgrc=77Oc6C2AK150hM:
..gws-wiz-img.......0i67.gyzLyxIzGDg#imgrc=__mMdW4XRX1Z5M:
Ang larawan sa pahina 7
76
..gws-wiz-
img.......0i67.gyzLyxIzGDg#imgdii=_NbTZO70jZdN0M:&imgrc=__mMdW4XRX1Z
5M:
..gws-wiz-
img.......0i67.gyzLyxIzGDg#imgdii=oE9fVJxYy86pjM:&imgrc=__mMdW4XRX1Z5
M:
..gws-wiz-img.......0i67.gyzLyxIzGDg#imgdii=roa-
NAh1ojm7_M:&imgrc=__mMdW4XRX1Z5M:
https://www.rappler.com/business/202132-gross-domestic-product-philippines-q1-
2018-economic-growth
https://www.google.com/search?biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=l6lNXN-
yEI6voASgjZjYCQ&q=philippines+gdp+growth+rate+quarter+2018&oq=philippines
+gdp+growth+rate+quarter+2018&gs_l=img.3...11172.13479..13758...0.0..0.82.314.4.
.....0....1..gws-wiz-img.vhAfR-KzjT0#imgrc=9dd97NNqsg7oXM:
77
biw=1366&bih=657&tbm=isch&sa=1&ei=xGdMXLADkteHA5zMjOgG&q=father+a
nd+son+cartooning&oq=father+and+son+cartooning&gs_l=img.3...40571.40852..414
59...0.0..0.83.241.3......0....1..gws-wiz-img.XveXR8FtjiA#imgrc=Ph1hd8L5UtTORM:
https://www.google.com/search?q=INCOME+-+SAVINGS+
%3D+EXPENSES&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiGlo-v-
43gAhUIwrwKHXpODbQQ_AUIDigB&biw=1517&bih=772#imgrc=Ykm2lRqdcaC-
4M:
q=SAVINGS&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjkm9HL_I3gAhWLbr
wKHe7EB3cQ_AUIDigB&biw=1517&bih=772#imgdii=1bCRggvL2fuXAM:&imgrc
=rtkYbucMd9InaM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=xTtNXL3mF4qqoASW-
4ewCQ&q=debt+animation&oq=debt+animation&gs_l=img.3..35i39.150760.153145.
.153539...0.0..0.120.1320.11j3......1....1..gws-wiz-
img.......0j0i67j0i8i30.0Zv0AoA9e9Q#imgrc=tJvZnePostM9PM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=lDtNXMjbHZq-
wAO1z43IDA&q=police+showing+money+animation&oq=police+showing+money+
animation&gs_l=img.3...42690.47152..47566...0.0..0.191.1312.12j2......1....1..gws-
wiz-img._N4FpYuyhcI#imgrc=Lb_THeB9Y958AM:
biw=1366&bih=657&tbm=isch&sa=1&ei=7mlMXIqiE4v6wAOerYdY&q=tindahan&
oq=tindahan&gs_l=img.3..0j0i67j0l5j0i67l2j0.48927.49955..50691...0.0..0.95.668.8....
..0....1..gws-wiz-img.Zt8Wg7d9AsM#imgrc=OzFALsLQ6VtRlM:
78
tbm=isch&q=saving+money+in+piggy+bank&chips=q:saving+money+in+piggy+ban
k,online_chips:clipart&usg=AI4_-
kQWXpYm3SFrBmNzYttkOOoJK50Dag&sa=X&ved=0ahUKEwiwlNy7mY3gAhV
U7mEKHYXGAqQQ4lYIKygC&biw=1517&bih=772&dpr=0.9#imgdii=vQxZQ8el-
bXbXM:&imgrc=c2p55N1Fr0F5iM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=ozxNXMjyGoP48gWj96KwCQ&q=spendi
ng+money+animation&oq=spending+money+animation&gs_l=img.3..35i39.47173.50
720..51049...0.0..0.108.2067.23j1......1....1..gws-wiz-
img.......0i67j0j0i30j0i8i30j0i24.Q0tqr01-F2w#imgrc=qwJXEE-pjCM-mM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=mD1NXJ74JdC9hwP7pLKQAQ&q=savin
g+for+education+in+the+future+animation&oq=saving+for+education+in+the+future
+animation&gs_l=img.3...220288.226335..226702...0.0..0.148.4125.34j10......1....1..g
ws-wiz-img.......35i39j0i67j0j0i8i30j0i24j0i30.Xbk2a5VxyDY#imgdii=skbn9-
4vySNzvM:&imgrc=7rR0507-GSLMjM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=b6VNXIyeFoKL8wWFmJHgAg&q=IMP
LASYON&oq=IMPLASYON&gs_l=img.3..0l10.603201.605690..606140...1.0..0.192
.1048.8j2......0....1..gws-wiz-
img.......0i67.gWca4g5z3AA#imgdii=clIEbHJ0oKWl7M:&imgrc=yfs0jx35HX_88M:
https://www.google.com/search?biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=zqdNXL-
lFIeDoASHgJqwAQ&q=MATAAS+NA+PRESYO+NG+MGA+PANGUNAHING+
BILIHIN+IDINADAING+NG+MGA+KONSYUMER&oq=MATAAS+NA+PRESY
O+NG+MGA+PANGUNAHING+BILIHIN+IDINADAING+NG+MGA+KONSYU
MER&gs_l=img.3...46440.60284..60531...1.0..0.107.6078.70j2......0....1..gws-wiz-
img.....0..0i67j0j0i5i30j0i8i30j0i24j0i30.6ynPgUXssZU#imgrc=s4IdAnGmeh2kOM:
https://www.slideshare.net/sirarnelPHhistory/aralin-17-inflation

79
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=PKxNXNUCgrnAA9nMpIgF&q=fiscal+p
olicyof+the+philippines&oq=fiscal+policyof+the+philippines&gs_l=img.3...15877.18
414..18637...0.0..0.169.1515.17j1......0....1..gws-wiz-
img.mpv9Br_X6xA#imgdii=OLU0YjVRmWSh4M:&imgrc=21jahUfHZHkjYM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=FrBNXNKfPMeqoATS64qQCQ&q=dutert
e+with+green+lei&oq=duterte+with+green+lei&gs_l=img.3...124515.125388..126019
...0.0..0.82.469.6......0....1..gws-wiz-img.En29R1iOxhA#imgrc=C34g__NLgxda3M:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=lrBNXIOzAcuqoAThipJ4&q=bir&oq=bir
&gs_l=img.3..0i67j0j0i67l2j0l3j0i67l3.265677.266296..266898...0.0..0.157.313.2j1....
..0....1..gws-wiz-img.peXiRDJ9cWQ#imgrc=qtPihB0FUSoFeM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=ibNNXLXcDMeB-
QaFwYL4CA&q=2018+philippine+tax+reform&oq=2018+philippine+tax+reform&g
s_l=img.3..0i24.34729.40875..41253...0.0..0.173.2317.27j1......0....1..gws-wiz-
img.....0..0j0i67j0i5i30j0i8i30.TnyrC965nMc#imgrc=HHOe3pCTQMJT_M:
https://www.google.com/search?q=build+build+build+duterte&hl=en-
PH&authuser=0&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwitwfClzYzg
AhVSc3AKHT1QAnEQ_AUIDigB&biw=1517&bih=772#imgrc=MDAjIZ13qDQnU
M:
https://www.dbm.gov.ph/images/pdffiles/2019-Peoples-Proposed-Budget-for-
Posting.pdf
q=bangko+sentral+ng+pilipinas+logo&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=D4ladaof6l
IUsM%253A%252CruPwtD8gVoM29M%252C_&usg=AI4_-kSY1kV0SoRqo-
80
mMQ9rZAgGpEnkozw&sa=X&ved=2ahUKEwjFm52e5YzgAhUFS7wKHeQOAZk
Q9QEwAHoECAAQBA#imgrc=D4ladaof6lIUsM:
biw=1517&bih=772&tbm=isch&sa=1&ei=47NNXNfTEYzahwPk7aLYDw&q=mone
tary+policy&oq=monetary+policy&gs_l=img.3..0l10.191622.194175..194562...0.0..0.
92.1237.15......0....1..gws-wiz-
img.......0i67.KZQUJ6oJ_M8#imgrc=MMz0NqWMmI34-M:
tbm=isch&sa=1&ei=ugZNXOf6HMqf8QWJjKqABw&q=cooperative+development+
authority+logo&oq=cooperative+development+authority+logo&gs_l=img.3..0j0i24.2
8214.35505..35882...0.0..0.124.3298.28j7......1....1..gws-wiz-
img.......0i67j0i10j0i7i30j35i39j0i8i7i30j0i7i5i30.5HzEcURJ7h4#imgrc=bYkavkBiAp
g0zM:
tbm=isch&sa=1&ei=3wZNXIHFI4mN8wXayKqABw&q=landbank+logo&oq=landba
nk+logo&gs_l=img.3..0j0i67j0l2j0i7i30j0i30j0i8i30j0i24.40436.41903..42431...0.0..0.
202.919.7j1j1......1....1..gws-wiz-
img.......0i8i7i30.Uh0aMOY6BD8#imgrc=E_GF5zOmq18P7M:
tbm=isch&sa=1&ei=CwdNXKGXC8iK8gW3sJ7YCQ&q=rural+banklogo&oq=rural+
banklogo&gs_l=img.3..0i7i30l3j0i7i5i30l4.44067.45726..46493...0.0..0.124.1053.9j2..
....1....1..gws-wiz-
img.......0i67j0j0i10i67j0i10j0i8i7i30.jOcUdTRNuNU#imgrc=Ih7P2gfLZACPDM:
tbm=isch&sa=1&ei=OwdNXLfZDpLq8wXmq5aIBA&q=pag-ibig+logo&oq=pag-
ibig+logo&gs_l=img.3..0l2j0i7i30l5j0i30j0i8i30l2.26266.29775..30078...0.0..0.207.11
33.5j4j1......1....1..gws-wiz-
img.......35i39j0i5i30j0i24j0i8i7i30.tqwBvs8a7gE#imgrc=mczirSJrXEgEQM:
tbm=isch&sa=1&ei=WgdNXO7UJY2M8gXRr6GoCA&q=amanah+islamic+bank+lo
go&oq=amanah+islamic+bank+logo&gs_l=img.3..0i8i30.17799.20879..21218...0.0..0
.197.2019.16j4......1....1..gws-wiz-
img.......0i67j0j0i7i30j0i7i5i30j0i8i7i30.ODyiYebrvH8#imgrc=PasgGjoGwxbloM:
81
tbm=isch&sa=1&ei=cQdNXPTuDYvS8QWb2JLoBA&q=gsis+logo&oq=gsis+logo&
gs_l=img.3..35i39j0l3j0i7i30j0i8i30j0i24.20367.20913..21214...0.0..0.96.362.4......1...
.1..gws-wiz-img.......0i67.RtII6IeXEDM#imgrc=rbk3AIGQT9NV-M:
tbm=isch&sa=1&ei=hwdNXLbiJsP08AXWp62gCQ&q=sss+logo&oq=sss+logo&gs_l
=img.3..35i39j0j0i67j0l5j0i67j0.28247.29370..29595...0.0..0.112.406.2j2......1....1..gw
s-wiz-img.XdnXi632A00#imgrc=M2h4gTmLDqV9xM:
tbm=isch&sa=1&ei=pgdNXOH7EJjg8wWnuZyQAQ&q=dbp+logo&oq=dbp+logo&g
s_l=img.3..0j0i67j0j0i7i30l3j0i7i5i30j0i24l2.60879.61737..62729...0.0..0.111.397.2j2.
.....1....1..gws-wiz-img.5sbeRf1HceE#imgrc=H2hxMCewVC0cxM:
tbm=isch&sa=1&ei=5gdNXOrPGdjmwQPV0KXYCg&q=cebuana+lhuilier+logo&oq
=cebuana+lhuilier+logo&gs_l=img.3..0i10i24.49906.52596..53144...0.0..0.122.1536.1
4j3......1....1..gws-wiz-
img.......0i67j0j0i7i30j0i30.hSPVpMQO5zs#imgrc=fcJWYQw4MFkWwM
82

Ikatlong Markahan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ikatlong Markahan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Department of Education

ARALIN 1: PAIKOT NA DALOY NG

1. Bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya.

AP9MAKIIIa-1 Nailalalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya.

Matapos ang araling ito, inaasahan na iyong:

1. Nailalalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya.

Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ito ay tumutukoy sa lagay ng ekonomiya ng isang bansa.

2. Ang unang modelo ay naglalarawan ng simpleng ekonomiya. Ito ay binubuo ng….

3. Aling pamilihan ibinibenta ng sambahayan ang lupa, paggawa at kapital?

4. Dito nagbebenta ang bahay-kalakal ng mga tapos na produkto.

5. Alin ang dalawang ginagampanan ng pamilihan pinansiyal?

6. Anong aktor ang nadagdag sa ikaapat na modelo?

7. Ang aktor na ito ang nangongolekta ng buwis at nagkaloob ng serbisyo?

8. Ano ang tawag sa pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa?

9. Ano ang tawag sa binibiling produkto sa ibang bansa?

10. Ano ang tawag sa pakikipagpalitan ng produkto at salik ng pambansang

AKTOR GINAGAMPANAN GINAGAMPANAN SA

Sambahayan at Lumilikha ng produkto at 1. Konsyumer ng mga tapos

2. Suplayer ng mga salik ng

AKTOR GINAGAMPANAN GINAGAMPANAN SA PAIKOT NA

Pamilihan 1. Pamilihan ng mga salik 1. Nagbebenta ang sambahayan ng mga

2. Pamilihan ng mga salik 1. Nagbebenta ang bahay-kalakal ng

AKTOR GINAGAMPANAN GINAGAMPANAN SA PAIKOT

1. Sambahayan at 1. Nag-iimpok ang Nagpapautang sa bahay-kalakal

2. Nagkakaloob ng Ang kita ng pambansang

IKALIMANG MODELO: PANLABAS NA SEKTOR

Kalakalang 1.Nagbebenta sa ibang Natutugunan ang

2. Bakit mahalaga ang pagbayad ng tamang buwis?

3. Bakit mahalaga ang pamilihang pinansiyal sa ekonomiya?

4. Sa iyong palagay, mahalaga bang makipagkalakalan tayo sa ibang bansa?

5. Bilang mag-aaral, paano ka makatutulong sa paglago ng pambansang

Aktor Modelo Ginagampanan

Pinansiyal Unang Nagbebenta ang sambahayan ng mga salik ng

Ikalawang Nagpapautang sa bahay-kalakal para mapalawak

Sambahayan at bahay- Ikatlong

Pamilihan Ikalimang Konsyumer ng mga tapos na produkto at supplayer

Gawain 4: Talento Ko, Ibahagi Ko

Rubrik para sa tula: Nilalaman (4 na saknong) - 15 puntos

ARALIN 2: PAMBANSANG KITA

1. Pambansang produkto (Gross National Product- Gross Domestic Product) bilang

AP9MAKIIIb-4 Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross

Matapos ang araling ito, inaasahan na iyong:

1. Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic

Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

2. Anong mga paraan sinusukat ang economic performance ng bansa?

3. Tumutukoy sa kabuuang halaga ng mga produkto at serbisyo na nagawa ng buong

5. Ito ang sumusukat sa kabuuang pampamilihang halaga ng lahat ng tapos na

6. Ang mga sumusunod ay kahalagahan ng pagsukat sa pambansang kita maliban sa…

7. Alin ang hindi kabilang sa mga paraan ng pagsukat sa GNI?

Gawain 1: Lagyan ng ( ) ang patlang kung ito ay tumutukoy sa kahalagahan ng

__________ 1. Ang pagsukat sa pambansang kita ay nakapagbibigay ng ideya tungkol

Basahin ang mahahalagang impormasyon tungkol sa paksa at sagutin ang mga

Papa, may takdang-

Salamat Papa, ang

Current/Nominal Gross National Real/Constant Gross National Income

Price Index base year

Price Index- average na pagbabago sa presyo ng mga produkto at serbisyo.

Growth Rate- sumusukat kung ilang bahagdan ang naging pag-angat ng

GNI sa kasalukuyang taon-GNI sa nakaraang taon

MGA LIMITASYON SA PAGSUKAT NG PAMBANSANG KITA

Hindi pampamilihang Gawain

1. Bakit mahalagang masukat ang pambansang kita?