5

Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan – Modyul 5:
Mga Katutubong Pilipino na
Lumaban sa mga Espanyol
Araling Panlipunan – Ikalimang Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikatlong Markahan – Modyul 5: Mga Katutubong Pilipino na Lumaban sa mga
Espanyol
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayunpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga
maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang
bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto
o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit
sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales.
Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Ang anumang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula
sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag

sa anumang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Nicolas T. Capulong, PhD, CESO V
Ronelo Al K. Firmo, PhD, CESO V
Librada M. Rubio, PhD

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Joven Q. Flores
Tagasuri: Angelica M. Burayag, PhD/ Ma. Leonora B. Cruz
Mary Jane P. Soriano/ Edelwiza L. Cadag
Rodel D. Lintag

Tagaguhit: Jane Racquel T. Aquino

Tagalapat: Joven Q. Flores

Tagapamahala: Nicolas T. Capulong, PhD, CESO V/ Librada M. Rubio, PhD

Angelica M. Burayag, PhD/ Ma. Editha R. Caparas, EdD
Nestor P. Nuesca, EdD/ Marie Ann C. Ligsay, EdD
Rodel D. Lintag/ Mary Jane Padilla-Soriano

Inilimbag sa Republika ng Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon III

Office Address: Matalino St., D.M. Government Center, Maimpis, City of San Fernando (P)
Telefax: (045) 598-8580 to 89
E-mail Address: region3@deped.gov.ph
 5

Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan – Modyul 5:
Mga Katutubong Pilipino
na Lumaban sa mga Espanyol
Paunang Salita

Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa

ating mag-aaral sa kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t ibang
bahagi na gagabay sa kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang
ang mga kasanayang itinakda ng kurikulum.

Ang modyul na ito ay may inilaang Gabay sa Guro/Tagapagdaloy na

naglalaman ng mga paalala, pantulong o estratehiyang magagamit ng mga
magulang o kung sinumang gagabay at tutulong sa pag-aaral ng mga mag-
aaral sa kani-kanilang tahanan.

Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang

nalalaman ng mag-aaral na may kinalaman sa inihandang aralin. Ito ang
magsasabi kung kailangan niya ng ibayong tulong mula sa tagapagdaloy o sa
guro. Mayroon ding pagsusulit sa bawat pagtatapos ng aralin upang masukat
naman ang natutuhan. May susi ng pagwawasto upang makita kung tama o
mali ang mga sagot sa bawat gawain at pagsusulit. Inaasahan namin na
magiging matapat ang bawat isa sa paggamit nito.

Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito

upang magamit pa ng ibang mangangailangan. Huwag susulatan o
mamarkahan ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay
na papel sa pagsagot sa mga pagsasanay.

Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa kanilang

guro kung sila ay makararanas ng suliranin sa pag-unawa sa mga aralin at
paggamit ng SLM na ito.

Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga

tagapagdaloy, umaasa kami na matututo ang ating mag-aaral kahit wala sila
sa paaralan.

ii
 Alamin

Sa modyul na ito ay tatalakayin ang aralin patungkol sa Mga Katutubong Pilipino

na Lumaban sa mga Espanyol upang mapanatili ang kanilang kalayaan. Tatalakayin
din ang mga dahilan ng paglulunsad ng pakikipaglaban ng mga Espanyol sa mga
katutubong Igorot at mga Muslim at kung bakit hindi nagtagumpay ang mga
mananakop na sakupin ang kanilang mga lupain. Matutunghayan mo rin ang mga
naging tugon ng mga katutubong pangkat sa armadong pakikidigmang inilunsad ng
mga Espanyol laban sa mga Pilipino.

Sa katapusan ng modyul na ito, ikaw ay inaasahan na:

1. Natutukoy ang mga katutubong Pilipino na lumaban sa mga Espanyol upang

mapanatili ang kanilang kalayaan, at

2. Naibibigay ang mga dahilan ng pananakop ng mga Espanyol sa mga katutubong

Pilipino at mga Muslim.

1
 Subukin

Panuto: Tukuyin ang inilalarawan sa bawat pahayag. Gamiting basehan ang mga
salitang hindi nakaayos na nasa loob ng panaklong sa pagsagot. Isulat ang sagot sa
sagutang papel.

________1. Pangkat ng mga katutubong Pilipino na naninirahan sa

bulubundukin ng Cordillera. (GORTOI)

________2. Pangunahing dahilan sa hangarin ng mga Espanyol na sakupin ang

Hilagang Luzon. (NOTGI)

________3. Relihiyong nais ipalaganap ng mga Dominikano at Augustiniano sa

mga katutubong Pilipino. (MOKRISYATINIS)

________4. Gobernador Heneral na nag-utos na siyasatin ang mga gintong

ibinebenta ng mga Igorot sa Ilocos. (ZPIALEGA)

________5. Mga pangkat sa Mindanao na lumaban upang hindi mapasailalim sa

kolonya ng Espanya. (LSIMUM)

________6. Pamahalaang militar na itinatag ng pamahalaang kolonyal upang

masigurong magiging mapayapa ang kanilang nasasakupan.
(DANCIACOMAN)

________7. Taktikang ginamit ng mga Espanyol na naglalayong pagwatak –

watakin ang mga katutubo upang hindi sila magkaisa laban sa mga
Espanyol. (VIDEDI DAN LURE CYLIPO)

________8. Nanguna sa pagsiyasat upang alamin ang kalidad at dami ng ginto sa

kabundukan ng Hilagang Luzon. (UANJ DE LSADOCE)

________9. Sinaunang relihiyon ng mga Igorot. (MOAMISNI)

________10. Sultan sa Mindanao na magiting na nakipaglaban sa mga Espanyol.

(TANSLU RATKUAD)

2
 Aralin
Mga Katutubong Pilipino na
1 Lumaban sa mga Espanyol

Bago pa man dumating ang mga mananakop mula sa Espanya ay payapang

namumuhay ang mga Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng bansa. May sariling relihiyon,
paniniwala at gawi ang mga katutubo na minana pa nila sa kanilang mga ninuno.

Ang payapang pamumuhay na ito ay unti-unting nagbago dahil sa pagdating

ng mga Espanyol. Tinangkang sakupin ang mga lupain sa bulubundukin ng
Hilagang Luzon at maging ang bahagi ng Mindanao. Hindi naging madali ang
pakikibaka ng mga katutubong Pilipino laban sa mga Espanyol. Sa kabila nito, hindi
nagpadaig ang mga Igorot at Muslim sa puwersa ng mga Espanyol at ipinakita ng
mga ito ang kanilang galing sa pakikipagdigma laban sa mga mananakop upang
mapanatili ang kanilang kalayaan.

3
 Balikan

Iyong balikan ang mga Pilipinong nakipaglaban sa iba’t ibang bahagi

ng bansa. Sagutin mo ang inihandang gawain.

HANAP-SALITA. Panuto: Hanapin ang mga pangalan ng sampung Pilipinong

nag-alsa laban sa mga Espanyol. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

T A Z Q R S U M U R O Y

A B X A F N O K A A W J

M A T A P A R J N L E U

B R C Z V K K O K O T I

L T V W T L A V A L Y L

O U B S G D A G W H O Y

T T N X B O B E M A O L

S S I L A N G N A S P P

A I N E Y P A L A R I S

H O M A L O N G W F L L

K L A K A N D U L A J E

L P Q C N D Y L L F N H

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

4
 Tuklasin

Panuto: Tingnan at suriin mo ang mga larawan sa ibaba. Tukuyin kung ano ang
ipinahihiwatig nito. Sagutin ang mga pamprosesong tanong sa ibaba. Isulat ang
iyong sagot sa sagutang papel.

Pamprosesong tanong:

1. Ano ang pangunahing layunin ng mga Espanyol sa pagsakop sa mga lupain ng

mga katutubong Igorot at mga Muslim?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

2. Bakit mahalaga sa mga Espanyol ang pangangalap ng mga ginto sa kabundukan

ng Cordillera?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

3. Sa iyong palagay, ano ang naging tugon ng mga katutubong Igorot at mga
Muslim upang mapanatili ang kanilang kalayaan?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

5
 Suriin

Mga Katutubong Pilipino na Lumaban sa mga Espanyol

Hindi naging madali sa mga Espanyol na sakupin ang Pilipinas. Kinailangan
nilang magkaroon ng isang magandang taktika upang mahimok ang mga
katutubong Pilipino na tanggapin ang kolonyalismo at masupil ang mga ito. Ang
Hilagang Luzon at Mindanao ay iilan sa mga lugar na nais sakupin ng mga Espanyol
dahil sa mga likas na yaman na mayroon ang mga lugar na ito at baguhin ang
kanilang paniniwala na may kinalaman sa relihiyon.

Idinaan ng mga Espanyol sa marahas na pamamaraan ang pagsupil sa mga

Igorot at Muslim. Gamit ang iba’t ibang armas, ang pamahalaang kolonyal ay
nagpadala ng ekspedisyong militar sa Cordillera at Mindanao upang matiyak ang
pagkatalo ng puwersa ng mga katutubo.

Ipinatupad din nila ang divide and rule policy upang pagwatak-watakin ang
mga katutubo at upang humina ang puwersa ng mga ito sa pakikipaglaban.
Nagpadala rin sila ng mga mersenaryo upang labanan ang kapwa katutubo. Sa
kabila nito, buong giting na nakipaglaban ang mga ito upang mapanatili ang
kanilang mapayapang pamumuhay sa kanilang lupain.

Mga Katutubong Igorot sa Cordillera

Ang Bulubundukin ng Cordillera ay tahanan ng mga Igorot, na nahahati sa
iba’t ibang pangkat etnolingguwistiko: Ibaloi, Isneg, (Apayao), Kankanaey, Kalinga,
Bontoc, at Ifugao. Ang mga katutubong ito ay nabubuhay sa biyaya ng kalikasan.
Ang ilan sa kanilang mga hanapbuhay ay pagsasaka, paghahabi ng tela,
pagnganganga, pangangayaw o pakikilahok sa digmaan laban sa ibang katutubo.
May sariling paniniwalang panrelihiyon ang mga katutubong Igorot kung saan
pinaniniwalaan nila na ang kalikasan ay tahanan ng mga espiritu. Napanatili ng
mga katutubong ito ang kanilang pagiging malaya dahil hindi napagtagumpayang
sakupin ng mga Espanyol ang kanilang mga lupain.

6
Mga Dahilan ng Pananakop ng mga Espanyol sa Cordillera
Pangangalap ng Ginto

Pinaniniwalaan ni Gobernador
Heneral Miguel Lopez de Legazpi na ang
kabundukan ng Cordillerra ay mayaman sa
deposito ng ginto. Natuklasan niyang ang
mga gintong ito ay ibinebenta ng mga Igorot
sa Ilocos, tulad ng mga naging kolonya ng
Espanya, ninais ng mga Espanyol na
makinabang sa deposito ng ginto sa
Cordillera.

Nagpadala ng misyon si Legazpi sa

Ilocos sa pangunguna ng kanyang apo na si
Juan de Salcedo upang alamin ang mga
gintong ibinebenta rito. Ipinagpatuloy ng Gob. Hen. Miguel Lopez de Legazpi
mga sumunod na Gobernador Heneral ang
pagpapadala ng misyon sa Kabundukan ng Cordillera upang ipagpatuloy ang
paghahanap ng ginto. Lalong pinaigting ang pangangalap ng mga ginto dahil sa
pagsiklab ng Thirty Years War sa Europa dahil na rin sa pangangailangan ng
Espanya upang matutustusan ang kanilang pakikidigma.

Pagpapalaganap ng Kristiyanismo
Matapos hindi magtagumpay sa paghahanap ng ginto sa bulubundukin ng
Cordillera, nagpadala ng mga misyonerong Dominikano at Agustiniano ang mga
Espanyol upang ipalaganap ang relihiyong Kristiyanismo. Nasaksihan ng mga ito
ang paniniwalang animismo ng mga Igorot na
itinuring nilang isang uri ng pagsamba sa
demonyo. Ipinahayag din nila sa mga ito na upang
mailigtas ang kanilang mga kaluluwa ay
kinakailangan nilang yakapin ang Kristiyanismo.
Hinikayat din nila ang mga ito na bumaba ng
kabundukan at manirahan sa pueblo at maging
“sibilisadong katutubo” kagaya ng ginawa nila sa
mga nasa kapatagan. ipinag-utos ni Gobernador-
Heneral Francisco de Tello de Guzman ang
pagpapadala ng misyong relihiyoso sa Cordillera sa
pamumunuan nina Kapitan Mateo de Aranda at
Padre Esteban Marin, ang kura paroko ng Ilocos.

Tinangka ni Padre Marin na kumbinsihin

ang mga katutubong Igorot na makipagtulungan
kay Kapitan Aranda. Sumulat siya ng isang
diksyonaryo ng Wikang Igorot upang mas mapadali ang pakikipag-usap sa mga
katutubo.

7
 Mahigpit na tinutulan ng mga Igorot ang tangkang pagbibinyag sa kanila
bilang Kristiyano. Dinakip nila ang ilan sa mga misyonerong Espanyol at ito ay
kanilang pinatay. Bilang tugon ni Aranda, ipinasunog niya ang mga tahanan ng mga
Igorot at sinupil ang mga ito.

Nabigo ang mga misyonero sa tangkang binyagan ang mga katutubong Igorot
dahil sa mga kadahilanan. Una, nahirapan silang puntahan ng madalas sa
kabundukan. Pangalawa, hindi sapat ang bilang ng mga misyonero at ang huli
mahirap sa mga sundalong tunguhin ang lugar upang lupigin ang mga katutubong
Igorot dahil hindi nila kabisado ang pasikot-sikot ng bundok.

Monopolyo ng Tabako
Sa pagsapit ng ika-19 na siglo, muling nagpadala ng misyon ang mga
Espanyol sa Cordillera upang itatag ang pamahalaang militar upang masigurong
susunod ang mga Igorot sa mga ipinatutupad na
patakaran ni Gobernador- Heneral Jose Basco y
Vargas na monopolyo ng tabako noong 1781.

Sa patakarang ito, lahat ng maaaning

tabako ng mga Igorot ay maaari lang ibenta ng
mga katutubo sa pamahalaan. Humirang ng
kinatawan ang pamahalaan na siyang may
karapatan sa pagbili ng mga tabako ng mga
katutubo. Gayunpaman, ito ay mariing tinutulan
ng mga katutubo kaya patuloy pa rin silang
nagbebenta ng kanilang mga produkto nang
patago sa ibang mangangalakal.

Itinanatag ang Comandancia del Pais de

Igorrotes upang mabantayan ang mga Igorot at
ang mga taga-Pangasinan. Ito ay binubuo ng mga
beteranong sundalo sa pamumuno ni Guillermo Galvey. Nahati rin ang comandancia
sa iba’t ibang rehiyon. Mula 1829 hanggang 1839 ay inilunsad ng mga Espanyol ang
armadong pananalakay sa mga Igorot.
Sa ilalim ng monopolyo ng tabako, nakaranas ng iba’t-ibang pang-aabuso ang
mga katutubo dahil kadalasan sila ay niloloko ng mga ahente ng pamahalaan. Dahil
ang mga kinatawan na ito ang tanging may karapatan sa pagbili ng kanilang
produkto, madalas ito ay binibili sa kanila sa murang halaga pagkatapos ibebenta
ng mahal sa iba. Gayunpaman, hindi nagtagumpay ang comandancia na pasunurin
ang mga katutubo sa monopolyo ng tabako.

Katutubong Muslim sa Mindanao

Kagaya ng mga Igorot, hindi naging madali sa mga mananakop na sakupin
ang mga Muslim sa Mindanao. Naging aktibo ang mga sultanato sa
pakikipagkalakalan ng bawat isa at sa mga karatig sultanato sa Timog-silangang

8
Asya. Nagkasundo rin ang mga ito na ipagtatanggol ang bawat isa sa oras ng
kagipitan.

Noong 1571, ay sinimulan ng mga Espanyol na sakupin ang Mindanao.

Nilabanan ng mga Muslim ang puwersa ng mga mananakop na sumalakay sa
Mindanao na tinatawag nilang Digmaang Moro. Dahil sa ipinakitang katapangan ng
mga Muslim, sila ay nanatiling malaya (maliban sa ilang bahagi ng Mindanao)
hanggang sa matapos ang kolonyalismong Espanyol sa Pilipinas.

Sa pang-apat na Digmaang Moro inilunsad ang kauna-unahang jihad o banal

na digmaan ng mga Muslim laban sa mga Espanyol. Ito ay sa pamumuno ni Sultan
Kudarat.

Nagtatag ng mga kuta sa

iba’t ibang bahagi ng Zamboanga
ang mga Espanyol upang
magsilbing lunsaran ng pagsakop
nila sa mga sultanato. Sa
Mindanao rin nila napahina ang
puwersa ng mga Muslim at
naipalaganap ang Kristiyanismo
sa pangunguna ni Gobernador-
Heneral Sebastian Hurtado de
Corcuera.

Nakuha ng mga Espanyol

ang Lamitan noong 1637 ang
kabisera ng Kudarat. Isang taon ang lumipas bumalik si Corcuera sa Jolo at
napasuko si Kudarat. Dahil dito, nagpalakas muli si Kudarat at ipinagpatuloy ang
pakikipaglaban sa mga Espanyol. Napilitan ang mga Espanyol na makipagkasundo
kay Sultan Kudarat noong 1645. Pansamantalang nagkaroon ng kapayapaan sa
pagitan ng mga Espanyol at mga Muslim subalit noong 1655, pinatay ang
ipinadalang sugo ng mga Espanyol dahil sa pamimilit nitong tanggapin ang
Kristiyanismo kay Kudarat. Inilunsad ni Kudarat ang unang jihad. Hindi sumalakay
ang mga Espanyol bagkus ay kanilang isinara ang kuta sa Zamboanga noong 1663.
Dahil dito, pansamantalang naging mapayapa ang Mindanao mula sa mga
mananakop.

Makikita na ang pangunahing dahilan ng pagsalakay ng mga Espanyol ay ang

pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Subalit ang isa pa sa kanilang hangarin ay ang
masugpo ang malakas na puwersa ng mga katutubo upang maging ganap ang
kanilang pagsakop sa Pilipinas. Layunin din nilang mangalap ng mga yaman upang
may maipangtustos sa ibang digmaang kanilang kinasasangkutan. Gayonpaman,
nahirapan ang mga Espanyol sa pananakop dahil sa ipinakitang katapangan ng mga
katutubo.

9
 Pagyamanin

A. PAGBUO NG SALITA
Panuto: Ayusin ang pagkakaayos ng mga titik upang mabuo ang mga salitang
lilinang tungkol sa paksang aralin. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

1. GOITOR ______________________________
2. NIGOT ______________________________
3. LUISMM ______________________________
4. TISMONKISRAYI ______________________________
5. ELGAZPI ______________________________
6. MANCOCIADAN ______________________________
7. AJUN ED DOSALCE ______________________________
8. LLCORDIERA ______________________________
9. LOEUPB ______________________________
10. ADHIJ ______________________________

B. Punan ang tsart

Panuto: Gayahin ang tsart na nasa ibaba sa iyong sagutang papel. Gamit ang tsart
ay talakayin ang sanhi at bunga ng tangkang pananakop ng mga Espanyol sa mga
Igorot at Muslim.

Katutubo Sanhi Bunga

Igorot

Muslim

C. Panuto: Basahin ang bawat pahayag. Lagyan ng tsek (/) ang mga dahilan kung
bakit hindi nasupil ng mga Espanyol ang mga Muslim at ekis (X) naman kung
hindi. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

_____1. May pagkakaisa ang mga Muslim.

_____2. Kinilala ang mga kapangyarihan ng mga Espanyol.
_____3. Iginalang nila ang mga Espanyol.
_____4. Matatag at may paninindigan ang mga ito.
_____5. Iniwan nila ang kanilang lupain.
_____6. Gumawa sila ng mga armas.

10
_____7. Ayaw nilang maging Kristiyano.
_____8. Ipinaglaban ang kanilang paniniwala.
_____9. Mahusay sa pakikipagdigma.
_____10. Natakot ang mga kalaban.

D. Panuto: Ibigay ang iyong saloobin sa mga sumusunod na tanong. Isulat ang
iyong sagot sa sagutang papel.

1. Bakit ninais ng mga katutubong Pilipino at mga Muslim ang manatili sa

kanilang sinaunang relihiyon o paniniwala?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

2. Kaya mo bang ipagmalaki ang mga kababayan nating Igorot at Muslim dahil sa
kanilang ginawang pakikipaglaban o pagtutol sa mga Espanyol? Bakit?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

E. MARAMING PAGPIPILIAN
Panuto: Basahin ang bawat pahayag. Isulat ang letra ng tamang sagot sa sagutang
papel.

_____ 1. Ito ay isang malawak na bulubundukin sa gitnang hilaga ng Luzon sa

Pilipinas na napabalitang may deposito ng ginto.
A. Sulu C. Cordillera
B. Mindanao D. Leyte

_____ 2. Dahil sa balitang maraming ginto sa isang bulubundukin sa gawing

hilaga ng Luzon, naatasan siyang galugarin ang lugar na ito upang
hanapin ang deposito ng ginto.
A. Juan de Plasencia C. Miguel Lopez de Legazpi
B. Juan de Salcedo D. Ruy Lopez de Villalobos

_____ 3. Ang sumusunod ay mga dahilan kung bakit ang tangkang

pagsakop ng mga Espanyol sa lupain ng Mindanao ay bigo. Alin sa mga ito
ang HINDI dahilan?
A. malaki ang suporta sa kanila ng gobernador-heneral
B. organisado ang mga Sultanato sa Mindanao
C. matindi ang kanilang pananalig sa Islam
D. bihasa sila sa pakikidigma

12
_____ 4. Bakit nahirapan ang mga Espanyol na masakop ang Cordillera?
A. kulang ang armas ng mga Espanyol
B. kakaunti ang bilang ng mga armadong Espanyol
C. mahina sa pagpaplano ang naatasang mamuno sa digmaan
D. hindi kabisado ng mga Espanyol ang pasikot-sikot sa kabundukan

_____ 5. Ang mga sumusunod na pahayag ay mga aral o gintong kaisipan

na nais ipaalala sa atin ng mga katutubong Pilipinong nakipaglaban
sa mga mananakop na Espanyol, maliban sa isa, alin ito?
A. Ang bawat Pilipino ay kailangang pag-isipan at timbangin kung
saan siya makakakuha ng mas maraming pabor at ayuda.
B. Katulad ni Sultan Kudarat, kailangan ng ating bayan ang mga
pinunong may “political will” at may dangal.
C. May kalayaan ang bawat tao na pumili ng kanyang paninindigan
at paniniwala.
D. Kailangang manindigan sa anumang piniling desisyon.

13
 Isaisip

Panuto: Punan ng mga angkop na salita ang bawat patlang. Piliin sa kahon ang
tamang sagot. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

Katutubong Igorot kritiyanismo

Juan de Salcedo ginto

divide and rule policy

Hindi man tuluyang nasakop ng mga Espanyol ang mga _____(1)_____ at mga
Muslim dahil ang mga ito ay nagpakita nang galing sa pakikipagdigma. Isa sa mga
layunin ng pananakop ng mga Kastila sa bulubundukin ng Hilagang Luzon ay upang
ikalat ang relihiyong _____(2)_____ at upang makuha ang mga _____(3)_____ na
matatagpuan sa kabundukan. Ipinag-utos ni Miguel Lopez de Legazpi na siyasatin
ang dami ng mga gintong ibinebenta ng mga katutubo sa Ilocos sa pangunguna ng
kanyang apo na si _____(4)_____. Upang masugpo ang mga katutubo, nag-isip sila ng
taktika na tinatawag nilang _____(5)_____ na ang layunin ay pigilan ang mga ito na
magkaisa laban sa mga mananakop.

14
 Isagawa

Gawain 1
Panuto: Gayahin ang Venn Diagram na nasa ilalim sa iyong sagutang papel. Gamit
ang Venn Diagram ay sumulat ng tatlong (3) mabuti at ‘di mabuting naidulot ng
paglaban ng mga katutubo sa mga Espanyol.

Mabuti
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
Pakikipaglaban ‘Di-mabuti
____________________________
ng mga ______________________________________
Katutubo______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________

Gawain 2
Panuto: Bilang isang mag-aaral, nanaisin mo bang sumang-ayon na lang sa
kagustuhan ng mga Espanyol o tututulan mo ito upang manatiling maging malaya
sa kamay ng mga mananakop? Bakit? Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

15
 Tayahin

A. MARAMING PAGPIPILIAN
Panuto: Piliin ang angkop na sagot sa mga tanong. Isulat ang letra ng
tamang sagot sa sagutang papel.

1. Pamahalaang militar na itinatag ng pamahalaang kolonyal upang masigurong

mapayapa ang partikular na teritoryo at susunod ang mga Pilipino sa
patakaran.
A. Bandala
B. Comandancia
C. Polo y servicio
D. Kalakalang Galyon

2. Alin sa sumusunod ang hindi kabilang sa dahilan ng pagsakop ng mga Espanyol

sa bulubundukin ng Luzon?
A. ginto
B. tributo
C. kristiyanismo
D. monopolyo ng tabako

3. Nag-utos upang magsiyasat ng mga gintong ibinebenta ng mga Igorot sa Ilocos.

A. Gob. Heneral Miguel Lopez de Legazpi
B. Gob. Heneral Jose Basco y Vargas
C. Kapitan Garcia de Aldana Cabrera
D. Gob. Heneral Ferdinand Magellan

4. Nakagisnang relihiyon ng mga Igorot na naniniwalang ang kalikasan ay tahanan

ng mga espiritu at ng kanilang mga yumaong ninuno.
A. Muslim
B. Animismo
C. Born Again
D. Kristiyanismo

5. Nagmula sa salitang golot na ang ibig sabihin ay “bulubundukin”.

A. Igorot
B. Muslim
C. Tagalog
D. Kapampangan

16
6. Bakit naging mahirap para sa mga Espanyol na masakop ang lahat ng pangkat
na nakatira sa masusukal na kabundukan at magkakahiwalay na pulo?
A. Dahil magaling magtago ang mga Pilipino.
B. Dahil sa katangiang heograpikal ng Pilipinas.
C. Dahil maraming mababangis na hayop sa kabundukan.
D. Dahil sila ay gumawa ng mga patibong at ikinatakot ito ng mga Espanyol.

7. Isa sa mga lugar na hindi napagtagumpayang sakupin ng mga Espanyol ay ang

mga kabundukan ng Cordillera. Naninirahan dito ang mga Igorot. Alin sa
sumusunod na hanapbuhay ng mga nabanggit na pangkat ang HINDI kabilang?
A. Paghahabi ng Tela C. Pagsasaka
B. Pagnganganga D. Pangingisda

8. Tawag sa banal na digmaang inilunsad ng mga Muslim upang maipagtanggol

ang kanilang relihiyon at pamumuhay.
A. Jihad B. Moro C. Bandala D. Comandancia

9. Maituturing bang tagumpay ng mga katutubo at Muslim ang kanilang ginawang

pagtatanggol sa kanilang teritoryo?
A. Oo, dahil napanatili nila ang kanilang sariling kultura.
B. Oo, dahil dito natakot ang mga Espanyol sa mga katutubo.
C. Hindi, dahil hindi naging maunlad ang kanilang pamumuhay.
D. Hindi, dahil hanggang ngayon sa kabundukan pa rin sila naninirahan.

10. Ang mga sumusunod ay mga dahilan kung bakit nagrebelde ang mga
katutubo laban sa mga Espanyol maliban sa isa.
A. Pagbawi sa nawalang kalayaan.
B. Labis-labis na paniningil ng buwis.
C. Pakikipagkaibigan ng mga Espanyol sa mga katutubo.
D. Pangangamkam ng mga lupain ng mga pinunong Espanyol.

17
 Karagdagang Gawain

Panuto: Gumupit ng larawan ng isang taong iyong hinahangaan sa dyaryo o

magazine (maaaring pulitiko, personalidad, guro o magulang). Idikit ito sa isang
piraso ng malinis na bond paper. Isulat sa kung ano ang kanyang naging
kontribusyon para sa ating bayan.

_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________

18
 19
Pagyamanin C
/ 1. May pagkakaisa ang mga
Muslim
x 2. Kinilala ang mga kapangyarihan
ng mga Espanyol
x 3. Iginalang nila ang mga Espanyol
/ 4. Matatag at may paninindigan
ang mga ito
x 5. Iniwan nila ang kanilang lupain
x 6. Gumawa sila ng mga armas
/ 7. Ayaw nilang maging Kristiyano
/ 8. Ipinaglaban ang kanilang
paniniwala
/ 9. Mahusay sa pakikipagdigma
x 10. Natakot ang mga kalaban Pagyamanin B
Katutub Sanhi Bunga
o
1. ginto 1. Di pagsunod
2. Kristiyanismo sa patakaran
Tuklasin
1. Ipalaganap ang relihiyong
Pagyamanin A
Kristiyanismo
2. Upang matustusan ang kanilang mga
1. igorot 6. comandancia
gastusin sa pakikidigma sa ibang mga
2. ginto 7. Juan de salcedo
bansa.
3. muslim 8. cordillera
3. Buong giting na nakipaglaban ang
4. kristiyanismo 9. pueblo
mga katutubong Igorot at mga
5. legazpi 10. jihad
Muslim.
(Tanggapin ang iba pang may kaugnay
na sagot)
Balikan
Subukin
1. tamblot 6. silang 1. igorot 6. Comandancia
2. dagohoy 7. bankaw 2. ginto 7. divide and rule policy
3. pule 8. malong 3. kristiyanismo 8. juan de salcedo
4. lakandula 9. sumuroy 4. legazpi 9. animismo
5. tapar 10. palaris 5. muslim 10. sultan kudarat
Susi sa Pagwawasto
 20
Tayahin Isagawa Gawain 2
Opo, dahil ito ay pagpapakita ng
1. B 6. B pagpapahalaga at pagmamahal sa
2. B 7. D kalayaan at sa kanilang lupang
3. A 8. A tinubuan.
4. B 9. A (Tanggapin ang iba pang may
5. A 10. C kaugnay na sagot)
Isagawa Gawain A
Mabuti Di mabuti
1. napanatili 1. napag-
ang iwanan Isaisip
kanilang ng panahon
kultura ang 1. igorot
2. napanatili mga Igorot 2. kristiyanismo
ang (iba pang 3. ginto
Sariling sagot) 4. Juan de salcedo
relihiyon 5. Divide and rule policy
(iba pang
sagot)
(Tanggapin ang
iba pang may
kaugnay na
sagot)
Pagyamanin D
1. dahil ito ay paniniwala na
Pagyamanin E ipinamana pa sa kanila ng
kanilang mga ninuno. (iba pang
1. C sagot)
2. B 2. oo, dahil sa kanila napanatili nila
ang kanilang sariling kultura na
3. A siyang yaman ng ating bansa.
Dahil ipinakita nila ang kanilang
4. D katapangan. (iba pang sagot)
5. A (Tanggapin ang iba pang may
kaugnay na sagot.)
Sanggunian
Antonio, Eleonor D. et al. Kayamanan I Kasaysayan ng Pilipinas. (2005). Rex
Bookstore, Inc. 856 Daang Nicanor Reyes, Sr. Sampaloc, Maynila,
Philippines. pp. 150-151

Gabuat, Maria Annalyn P. et al. Araling Panlipunan 5 Pilipinas Bilang

Isang Bansa. (2016). Vibal Group, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue,
Quezon City, Philippines. pp. 208-218

Leong, Conchita F. et al. Kasaysayan ng Pilipinas I (2004). Innovative Educational

Materials, Inc. 2356 Syquia St., Sta. Ana Manila, Philippines. pp. 125

Rama, Michael DC. et al. Pilipinas Isang Sulyap at Pagyakap. (2006). EdCrisch
International, Inc. 5059 Filmore Street, Palanan, Makati City, Philippines.
pp. 109-110

Santiago, Aurora P. et.al. Kasaysayan at Pamahalaan ng Pilipinas. (2012). JO-ES

Publishing House, Inc. 388 Mc Arthur Highway, Dalandanan, Valenzuela
City, Philippines. pp.134-135

21
 Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph