EPIKO 

 
Ang epiko ay uri ng panitikan na tumatalakay sa mga kabayanihan at
pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na halos
hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuang makababalaghan at di-kapani-
paniwala. Kuwento ito ng kabayanihan na punung-puno ng mga kagila-
gilalas na mga pangyayari. Bawat pangkatin ng mga Pilipino ay may
maipagmamalaking epiko.

Halimbawa ng Epiko

Ibalon (Epiko)

Ang Ibalon ay matandang pangalan ng Bicol. Noong 1895, si Prayle Jose

Castaño ay may kinaibigang bulag na lagalag na mang-aawit na si Cadungdung.
Sa kanya narinig ng pari ang epikong Ibalon. Itinala at isinalin ng pari sa Castila
ang isinalaysay sa kanya ni Cadungdung.

Ang Epiko ay nababahagi sa trilogia. Inilalarawan dito ang kabayanihan nina

Baltog, Handiong, at Mantong.

Buod

Si Baltog ay nakarating sa lupain ng Ibalon dahil sa pagtugis niya sa isang

malaking baboy-ramo. Siya'y nanggaling pa sa lupain ng Batawara. Mayaman ang
lupain ng Ibalon at doon na siya nanirahan. Siya ang kinilalang hari ng Ibalon.
Naging maunlad ang pamumuhay ng mga tao. Subalit may muling kinatakutan ang
mga tao, isang malaki at mapaminsalang baboy-ramo na tuwing sumasapit ang
gabi ay namiminsala ng mga pananim. Si Baltog ay matanda na upang makilaban.
Tinulungan siya ng kanyang kaibigang si Handiong.

Pinamunuan ni Handiong ang mga lalaki ng Ibalon upang kanilang lipulin ang mga
dambuhalang buwaya, mababangis na tamaraw at lumilipad na mga pating at mga
halimaw na kumakain ng tao. Napatay nila ang mga ito maliban sa isang
engkantadang nakapag-aanyong magandang dalaga na may matamis na tinig. Ito
ay si Oriol. Tumulong si Oriol sa paglipol ng iba pang mga masasamang hayop sa
Ibalon.

Naging payapa ang Ibalon. Ang mga tao ay umunlad. Tinuruan niya ang mga tao
ng maayos na pagsasaka. Ang mga piling tauhan ni Handiong ay tumulong sa
kanyang pamamahala at pagtuturo sa mga tao ng maraming bagay.
Ang sistema ng pagsulat ay itinuro ni Sural. Itinuro ni Dinahong Pandak ang
paggawa ng palayok na Iluad at ng iba pang kagamitan sa pagluluto.
Si Hablon naman ay nagturo sa mga tao ng paghabi ng tela. Si Ginantong ay
gumawa ng kauna-unahang bangka, ng araro, itak at iba pang kasangkapan sa
bahay.
Naging lalong maunlad at masagana ang Ibalon. Subalit may isang halimaw na
namang sumipot. Ito ay kalahating tao at kalahating hayop. Siya si Rabut.
Nagagawa niyang bato ang mga tao o hayop na kanyang maengkanto. May
nagtangkang pumatay sa kanya subalit sinamang palad na naging bato. Nabalitaan
ito ni Bantong at inihandog niya ang sarili kay Handiong upang siyang pumatay
kay Rabut.

Nalaman ni Bantong na sa araw ay tulog na tulog si Rabut. Kaniya itong pinatay

habang natutulog.

Nagalit ang Diyos sa ginawang pataksil na pagpatay kay Rabut. Diumano, masama
man si Rabut, dapat ay binigyan ng pagkakataong magtanggol sa sarili nito.
Pinarusahan ng Diyos ang Ibalon sa pamamagitan ng isang napakalaking baha.

Nasira ang mga bahay at pananim. Nalunod ang maraming tao. Nakaligtas lamang
ang ilang nakaakyat sa taluktok ng matataas na bundok. Nang kumati ang tubig,
iba na ang anyo ng Ibalon. Nagpanibagong buhay ang mga tao ngayon ay sa
pamumuno ni Bantong.

AWITING BAYAN

Ang mga awiting-bayan ay mga awit ng mga Pilipinong ninuno at

hanggang ngayon ay kinakanta o inaawit pa rin.

Halimbawa ng mga awiting ito ay 

1. Leron, Leron Sinta
2. Dalagang Pilipina
3. Bahay Kubo
4. Atin Cu Pung Singsing
5. Manang Biday
6. Paruparong Bukid.

ALAMAT     
Ang alamat ay isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa mga
pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig. Karaniwang nagsasalaysay ang
mga ito ng mga pangyayari hinggil sa tunay na mga tao at pook,at mayroong
pinagbatayan sa kasaysayan. Kaugnay ang alamat ng
mga mito at kuwentong-bayan.Ang salitang alamat ay panumbas sa salitang
"legend" ng ingles.

Mga Halimbawa ng Alamat

Ang Alamat Ng Buwan At Mga Bituin

Noong unang panahon ay mababang-mababa ang langit at walang buwan ni

bituin. Bakit kaya tumaas ang langit? Narito sa alamat na ito ang mga sagot.
 Si Maria at ang kanyang nanay ay nakatira sa isang bahay-kubo. Si Maria ay
may suklay na ginto at kuwintas na may butil-butil na ginto. Halos araw-araw ay
isinusukat niya ang suklay at kuwintas at tinitingnan niya sa kanyang anino sa
tubig kung siya ay maganda.
Isang araw nang isinusukat ni Maria ang suklay at ang kuwintas ay tinawag
siya ng kanyang nanay.
"Maria, magbayo ka ng palay," ang wika ng ina.
"Opo," ang sagot ni Maria, nguni't hindi siya kumilos.
"Maria, magmadali ka," ang tawag na muli ng matanda. "Wala tayong bigas
na isasaing."
"Opo, sandali po lamang," ang tugon ni Maria, nguni't hindi niya inaalis ang
kanyang tingin sa kanyang anino sa tubig.
"Maria, sinasabi ko na sa iyong magbayo ka ng palay. Madali ka," ang galit
na galit na utos ng matanda.
Tumindig si Maria at tuloy-tuloy siya sa lusong ng palay. Hindi na niya
naalis ang suklay at kuwintas. Nalalaman niyang kapag galit na galit na ang
kanyang nanay ay dapat siyang sumunod nang madali. Nagbayo na siya nang
nagbayo ng palay. Pagkatapos ng ilang sandali, siya ay pinawisan.
"Napupuno ng pawis ang aking kuwintas," ang wika ni Maria sa kanyang
sarili.
"Hinubad niya ang kuwintas. Inalis ang kanyang suklay. Isinabit ang mga ito
sa langit na noon ay mababang-mababa at naabot ng kamay. Samantalang siya ay
nagbabayo ay tinitingnan ang suklay at kuwintas.
"Kay ganda ng aking suklay at kuwintas," ang wika ni Maria sa kanyang
sarili. "Pagkatapos na pagkatapos ko nang pagbabayo ng palay ay isusuot ko uli
ang aking suklay at kuwintas."
Sa gayong pagsabi ay dinalas niya ang pagbabayo ng palay upang ito ay
matapos at maisuot niya uli ang suklay at kuwintas. Tumaas ng tumaas ang
pagbuhat niya ng halo at dumalas nang dumalas ang pagbagsak nito sa lusong.
Umaabot na pala ang dulo ng halo sa langit, nguni't hindi niya napapansin. Sa
palay na ngayon ang kanyang tingin. Tinitingnan niya kung malapit na siyang
makatapos upang maisuot niya ang suklay at kuwintas. Itinaas pa niyang lalo ang
pagbuhat ng halo upang lumakas ang pagbagsak nito sa lusong at nang madaling
mabayo ang palay.
Sa bawa't pagtaas pala niya ng halo ay bumubunggo ang halo sa langit at sa
bawa't pagbunggo naman ay tumataas ang langit. Nang mapuna ni Maria ang
nangyayari ay mataas na ang langit. Tangay-tangay ang kanyang gintong suklay at
kuwintas. Hindi na niya maabot ang mga ito.
Tumaas nang tumaas ang langit. Tumaas din nang tumaas ang suklay at
kuwintas. Noong gabing yaon ay umupo si Maria sa may bintana at tinintingnan
niya ang langit na ngayon ay mataas na mataas na. Hinanap niya ang kanyang
suklay at kuwintas. Naroroon ang kanyang gintong suklay at siyang naging buwan.
Ang mga gintong butil ng kanyang kuwintas at nagkahiwa-hiwalay at siya namang
naging mga bituin.
"Lalong maganda ngayon ang aking gintong suklay," ang wika ni Maria sa
kanyang sarali, "At anong kinang ng mga butil ng aking kuwintas!"

KASABIHAN
 Ang kasabihan ay bahagi na ng kulturang Pilipino. Ito ay ipinasa sa atin ng
ating mga ninuno, ang kasabihan ay nagbibigay ng paalala at mabutiing aral
sa atin.

Ngayon ay marami ng bagong kasabihan na nagbibigay aral sa ating mga

kabataan. Narito ang mga halimbawa ng makabagong kasabihan.

Mga Halimbawa

1. Ang batang matapat, pinagkakatiwalaan ng lahat.

2. Ang kalinisan ay tanda ng kasipagan.
3. Ang pagsintang labis na makapangyarihan, pag ikaw ay pumasok sa
puso ninuman, hahamakin ang lahat masunod ka lamang.
4. Walang matimtimang birhen, sa matiyagang manalangin.
5. Ang kayamanang galing sa kasamaan, dulot ay kapahamakan.

 SALAWIKAIN
Ang salawikain ay binubuo ng mga parirala sa anyong patula na karaniwang
naghahayag ng mga gintong aral. 

Pinaniniwalan na ang mga salawikain ay kasabihan ng ating mga ninuno na

patuloy na nagpasalin-salin hanggang makarating sa ating
makabagong     henerasyon. 
Nabuo ang mga salawikain o kasabihan ng ating mga ninuno na may
makatang kakayahan o kaisipan at nakapagbibigay ito ng aral, paala-ala o
gabay sa mga kabataan upang maiwasto ang mga pamantayan ng
pamumuhay. 

Dahil sa salawikain o kasabihan ay naitatanim sa kaisipan ng mga kabataan

ang kabutihang asal, kadakilaan, pagmamahal sa bayan at sa kapwa tao,
maging sa paglilingod sa Diyos na sinasampalatayanan natin na siyang
nagpapala sa kaniyang mga nilalang.

Mga Halimbawa ng Salawikain

Mga Salawikain patungkol sa pakikisama, pakikipag-kaibigan at pakikipag-kapwa

tao.

1. Puri sa harap, sa likod paglibak

2. Kaibigan kung meron, Kung wala'y sitsaron

3. Ang tunay mong kaibigan, nasusubok sa gipitan

4. Matabang man ang paninda, matamis naman ang anyaya

5. Kapag tunay ang anyaya, sinasamahan ng hila

BUGTONG  
Ang bugtong, pahulaan o patuturan ayisang pangungusap o tanong na
may doble o nakatagong kahulugan na nilulutas bilang
[1]
isang palaisipan (tinatawag ding palaisipan ang bugtong).  May dalawang
uri ang bugtong: mga talinghaga (o enigma, bagaman tinatawag ding enigma
ang bugtong), mga suliraning ipinapahayag sa isang metapora o ma-
alegoryang wika na nangangailangan ng katalinuhan at maingat na
pagninilay-nilay para sa kalutasan, at mga palaisipan (o konumdrum), mga
tanong na umaaasa sa dulot ng patudyong gamit sa tanong o sa sagot.  

Mga Halimbawa ng Bugtong

Isang reynang maraming mata

nasa gitna ang mga espada.
Sagot: PINYA

Nagbibigay na'y
sinasakal pa.
Sagot: BOTE

Hinila ko ang baging

nag-iingay ang matsing.
Sagot: KAMPANA

May puno walang bunga

may dahon walang sanga.
Sagot: SANDOK

PALAISIPAN

Ang palaisipan ay isang suliranin o uri ng bugtong (enigma) na sinusubok

ang katalinuhan ng lumulutas nito. Sa karaniwang palaisipan, inaasahan na
lutasin ang palaisipan sa pamamagitan ng pagsama-sama ng mga piraso sa
isang lohikal na paraan para mabuo ang solusyon. Kadalasang nililikha ang
mga palaisipan bilang isang uri ng libangan, ngunit maaari rin namang
magmula ito sa seryosong matematikal at lohistikal na suliranin — sa mga
ganitong kaso, ang kanilang matagumpay na pagkalutas ay isang
mahalagang ambag sa pagsaliksik sa matematika.

Halimbawa ng Palaisipan

1. Si Juan ay may limang candy, humingi ng tatlo si Bernard. Ilan Ang

naiwan? (5 parin kasi hindi binigyan ni Juan si Bernard)
 2. May tatlong baboy na nakakolong sa tangkal, umakyat ang isa ilan ang
naiwan. ( tatlo parin kasi hidi ito nakatakas)

3. Si Edna ay may 5 alagang aso, pinakain niya ang mga ito. Nabusog ba sila?
(hindi kasi hindi sila kumain)

TULA

Ang tula ay anyo ng panitikan at ito ay binubuo ng taludtod. Ang tula ay

isang anyo ng panitikan na nagpapahayag ng damdamin ng isang tao. Ito ay
binubuo ng mga saknong at ang mga saknong ay binubuo ng mga taludtud.

Halimbawa ng Tula

TILA KA GAGAMBA
Tila ka gagamba na kung dapithapon
ay manunungaw na sa lupi ng dahon;
ang hibla ng sapot na dala ng simoy
ikinakabit mo sa sanga ng kahoy.

Ibig mong lumabo ang mata sa dilim

at ibubukadkad ang sapot na bating;
walang ano-ano’y may susuling-suling
namang gamugamo, siyang huhulihin.

Iyang gamugamong ang nasa ay ilaw,

isang bayang aping laya iyang asam;
sa lambat ng iyong bating na kalakal,
gamugamong lahi’y iyong sinasakal.

At nakabantay ka sa buong magdamag

sa maraming diwang sa dilim ay bulag;
oras na masagi ang pain mong lambat,
sa nasaputan mo, kasabay ay kagat

Ganyan ka, ganyan ka, ang dugo ng dukha,

siyang iniinom, siyang pampataba;
ngunit nang bumagyo’t sapot mo’y magiba,
ikaw sa itaas, lagpak sa ibaba.

Sa laki ng iyong tiyang di makaya,

nagputok-sumabog noong lumagpak ka;
at sa aking bayang hinihitit mo na
ay lalagpak ka rin, O, imperyalista.
DULA

Ang dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming

tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o
entablado. Ang dula ay isang uri ng panitikang ang pinakalayunin ay
itanghal sa tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri ng
panitikan ang ukol sa isang dula sa pamamagitan ng panonood. 

Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang itinatanghal ay

hango sa totoong buhay maliban na lamang sa iilang dulang likha ng
malikhain at malayang kaisipan.

Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa isang nakasulat na dula na

tinatawag na iskrip. Ang iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi dula,
sapagkat ang tunay na dula ay yaong pinanonood na sa isang tanghalan na
pinaghahandaan at batay sa isang iskrip.

Ang tagpo ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan.

Ang dula ay mayroon ding sangkap.Ito ay simula, gitna, at wakas.

Simula - mamamalas dito ang tagpuan, tauhan, at sulyap sa suliranin. Gitna

- matatagpuan ang saglit na kasiglahan, ang tunggalian, at ang kasukdulan.
Wakas - matatagpuan naman dito ang kakalasan at ang kalutasan.

Halimbawa:

PASKO – Dula-dulaan
Sinulat nina: Laura B. Corpuz at Pacita D. Morales

Unang Tagpo
(Tanawin: Loob ng bahay) (Naghahanda ang mag-anak papunta sa simbahan.
Tumutugtog ang kampana.)

Nanay: “Dalian ninyo mga anak. Baka mahuli tayo sa misa.”

Anak 1: “Nandiyan na po ako, Nanay.”

Anak 2: “Hintayin ninyo ako. Hindi ko makita ang sapatos ko.”

Anak 3: “Handa na po ako, Tatay.”

Anak 4: “Ako rin po.” Nanay: “O sige, hihintayin namin kayo sa labas ng bahay,
mga anak.”
Tatay: “Mag-ingat kayo sa paglalakad sa kalsada.” (Lalakad ang mag-anak
papuntang simbahan.) Tilon

Pangalawang Tagpo
(Tanawin: Labas ng simbahan matapos ang misa) (May mga tindera. May
tugtuging pamasko.)
Nanay at Tatay: “Maligayang Pasko sa inyo, mga anak.”
Mga Anak: (Magmano) “Maligayang Pasko rin po sa inyo,
Nanay at Tatay.” (May mararaanang mga tindera ang mga bata paglabas ng
simbahan.)
Anak 1: “Ano po ang tinda ninyo?”
Tindera 1: “Mayruon akong puto at kutsinta.”
Anak 1: “Pagbilhan po ninyo ako ng puto.”
Anak 2: “Mayruon po ba kayong suman?”
Tindera 2: “Mayruon ako, anak. Ilan ba ang gusto mo?”
Anak 2: “Dalawa po.”
Anak 3: “Kina Lolo at Lola na lang ako kakain, Ate. Hindi pa naman ako gutom.”
Anak 4: “Ako rin; maraming magluto si Lola, marasap pa!”
Nanay: “Halina kayo kina Lolo at Lola. Hinihintay nila tayo.”
Tatay: (Kakatok sa pinto ng bahay nina Lolo at Lola.)
Lolo: (Bubuksan ang pinto.) “Tuloy kayo mga anak.” Tilon

Pangatlong Tagpo
(Tanawin: Loob ng bahay nina Lolo at Lola)
Mga Anak: “Mano po, Lolo. Mano po, Lola.” Lolo at Lola: “Kaawaan kayo ng Diyos,
mga anak.” (Nanay at Tatay – magmamano rin)
Ninong at Ninang: (Naka-upo sa silya.)
Anak 1: “Mano po, Ninong. Mano po, Ninang.”
Ninang at Ninong: “Kaawaan ka ng Diyos.”
Anak 2: “Lola, ang sarap naman ng amoy ng luto ninyo!”
Lola: “Para sa ating salu-salo ang lahat ng niluto ko.”
Lolo: “Halina na kayo, mga anak. Nakahanda na ang mga pagkain natin para sa
Noche Buena.”
Anak 3: “Gutom na nga ako eh.”
Anak 4: “Sabi ko na inyo eh, maraming magluto si Lola, at masarap pa.” (Matapos
kumain – Hahaplusin ang tiyan sa busog at magkukuwentuhan)
Anak 2: “Nanay, Tatay, sana’y maging Pasko araw-araw para narito tayong lagi
kina Lolo at Lola.”
Mga Anak: “Lolo, Lola, aalis na po kami.” “Maligayang Pasko po ulit sa inyo at
Manigong Bagong Taon sa lahat.”
Nanay at Tatay: “Maraning salamat po sa handa ninyong mga pagkain. Busog na
busog po kaming lahat.” Buong Mag-anak: (Muling mag-mamano kasabay ang
pagpapaalam.) “Paalam na po.” “Mamasko pa po kami sa ibang kamag-anak natin
pagkagising sa umaga.”
Lolo at Lola: “Mag-iingat kayo sa daan.” Tilon

Mga Tauhan:
Lolo at Lola: Lucas at Pacita Morales
Ninang at Ninong: Thelma Capati at Wilmer Andrada
Nanay at Tatay: Laura Corpuz at Lito Capati
Mga Anak: Aileen Capati, Jennifer at Robert Estoye, Zenaida Falcon
Mga Tindera: Perlita Nichols at Magdalena Raboza
Tagapagsalaysay: Alona Corpuz at Belinda Falcon
Musika: Renato Blancaflor at Daisy Franada
Tilon: Ric Corpuz at Carlito Vero

MAILKLING KWENTO

Ang maikling kuwento - binaybay ding maikling kwento - ay isang

maiksing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring
kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon
lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Tulad ng nobela at dula,
isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang momento
lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng
pangunahing tauhan. Si Deogracias A. Rosario ang tinuturing na "Ama ng
Maikling Kuwento". Tinawag rin itong dagli noong panahon ng mga
Amerikano at ginagawa itong libangan ng mga sundalo.
Ang alamat ay naiiba dito at sa kasaysayan bagamat may mga elemento ang
dalawa. Ang ito ay di-totoo. Ang kasaysayan ay totoo, samantalang ang
alamat ay may mga bahaging totoo at mayroon din naman na hindi totoo ang
kuwento at kadalasang ang kuwento ay tungkol sa mga naganap sa di-
totoong lugar at di-totoong panahon.

Halimbawa:

Ang Kuwento ni Mabuti

Nagsimula ang istorya sa buhay ni Mabuti, isang guro, habang kinukwento mula sa
pananaw ng isa sa kanyang mga estudyante.

Tinatawag siyang ‘Mabuti’ ng kaniyang mga estudyante sa kanyang likod dahil

lahat ng kaniyang mga salita ay naglalaman ng mga kabutihan. Bukod roo’y
binudburan rin ng salitang ‘mabuti’ ang mga sinasabi niya.

Isang hapo’y may isang estudyante ang umiiyak nang patago sa silid-aklatan,
nakita siya ni Mabuti at inalo ito. Sinabi ni Mabuting hindi niya alam na may tao
roo’t ang pagpunta niya roo’y hindi rin nagkataon lamang. Pumupunta rin si
Mabuti sa sulok ng silid aklatan na iyon upang umiyak rin.

Kung anong kadahilan ay hindi niya na sinabi. Nakinig lamang siya sa kanyang
estudyante kahit na napaka babaw lamang ng iniiyak nito.

Simula ng engkwentrong iyon ay mas naging bukas na si Mabuti sa pagkukuwento

ng kaniyang buhay, maliban ng tungkol sa kaniyang asawa. Iniikutan ng kaniyang
mga pangarap ng kabutihan ang kaniyang anak, halata sa mga kwento niyang
patungkol dito na ang anak niyang ito ang kaniyang buhay.

Wala pang isang taon mula ng siya’y mabiyuda. Sa kabila ng bigat na kaniyang
dinadala ay patuloy pa rin ang kaniyang optimismo. Ang kanyang katatagan ay
patuloy ng pagniningas kahit nilulunod na siya ng kalungkutan.

Uri ng nobela

Nobela ng Tauhan

 Binibigyang-diin sa nobelang ito ang katauhan ng pangunahing tauhan, mga

hangarin, kalagayan, sitwasyon, at pangangailangan
Halimbawa:
Lalaki sa Dilim ni Benjamin M. Pascual

Nobela ng Romansa 

 Nobelang pumapaksa sa pag-ibig.

 Mayroong iba't ibang uri ng pag-ibig: sa bayan, sa Diyos, sa kapwa, sa mga
magulang, sa kasintahan, at iba pang uri ng pag-ibig. 
Mga Halimbawa:
Landas ng pag-ibig ni Deogracias Rosario at Pinaglahuan ni Faustino
Aguilar  

Nobela ng Kasaysayan 

 binibigyang-diin ang kasaysayan o pangyayaring nakalipas na 

 uri ng nobelang humango ng materyal sa mga pangyayaring naganap sa

kasaysayan ng Pilipinas.

Mga Halimbawa:
Anino ng Kahapon ni Francisco Lacsamana

Dalagang Marmol ni Isabelo delos Reyes

Nobelang Makabanghay
  Isang akdang nasa pagkakabalangkas ng mga pangyayari ang ikawiwili ng
mga mambabasa.

Nobelang Masining

 Paglalarawan sa tauhan at pagkakasunud-sunod ng pangyayari ang

ikinawiwili ng mga mambabasa. 

Nobela ng Layunin

 Mga layunin at mga simulan, lubhang mahalaga sa buhay ng tao. 

Nobela ng Pagbabago

 Ukol sa mga pangyayari na nakakapagpabago ng ating buhay o sistema.

Nobela ng Pangyayari

 Uri ng nobelang nagbibigay-diin sa mga pangyayari sa nobela