UNIVERSITETI I TIRANES

FAKULTETI I DREJTESISE
Departamenti i së Drejtës Penale

“STATISTIKA GJYQËSORE PENALE,

MATJA E KRIMIT NË SHQIPËRI DHE KRAHASIMI ME STANDARDET
EVROPIANE DHE NDËRKOMBËTARE”

DISERTACION
PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE

“DOKTOR”

KANDIDATI UDHËHEQËSI SHKENCOR

MND. EDLIRA JORGAQI PROF. DR. VASILIKA HYSI

Tiranë, 2016
ABSTRAKT

Statistika gjyqësore është një disiplinë shumë e rëndësishme. Kjo pasi, në vendet e zhvilluara,
informacioni statistikor është një instrument i fuqishëm që shërben për të paraqitur fakte komplekse në
mënyrë të qartë dhe t’i krahasojë ato në hapësirë dhe në kohë.
Statistika gjyqësore zë sot një vend të rëndësishëm në bashkësinë e madhe të statistikave që mblidhen
dhe përpunohen për të njohur, studiuar dhe krahasuar kriminalitetin dhe sistemin e drejtësisë penale në
nivel kombëtar, rajonal dhe ndërkombëtar. Statistika gjyqësore, tashmë ka fituar – pavarësisht tre
kolonave të saj (statistika, drejtësia dhe sociologjia) – origjinalitet dhe ka marrë formë të plotë si
disiplinë e pavarur shkencore.
Statistika gjyqësore bën pjesë në grupimin e Statistikave Shoqërore dhe i përket zbatimit të metodave
statistikore për ato fenomene shoqërore që përbëjnë objekt të dispozitave të së drejtës materiale dhe të
së drejtës procedurale.
Një histori e shkurtër rreth lindjes së statistikave të para kriminale që orientoheshin drejt studimit të
rregullsisë që gjendeshin në mekanizmat kriminalë, procesit të formimit të statistikës gjyqësore, si dhe
atyre të cilët konsiderohen si themeluesit e statistikës së kriminalitetit janë trajtuar në pjesën e parë të
këtij punimi.
Një vëmëndje të veçantë në këtë punim marrin edhe përdorimet e statistikave të drejtësisë penale. Ato
ndahen në tri fusha të ndërvarura: administrata, planifikimi, kërkimi dhe analiza e politikave. Secila
prej tyre zë një peshë specifike në këtë punim.
Autori ndalon jo vetëm në përkufizimin dhe kuptimin e statistikës gjyqësore që i rezervohet një
shtjellim i plotë por edhe në kujdesin e treguar për qëllimet e një sistemi të statistikave të drejtësisë
penale.
Hidhet dritë mbi rëndësinë praktike të studimeve të statistikës juridike që lidhet me përmirësimin e
punës së organeve të policisë, prokurorisë dhe gjykatave, si dhe rëndësinë teoriko-shkencore që
materialet statistikore japin në ilustrimin dhe argumentimin e tezave shkencore juridike, në
përgjithësimet teorike të këtyre shkencave etj. Në këtë kontekst, ajo që dëshiroj të theksoj është fakti që
edhe Shqipëria duhet të shkojë drejt përdorimit të të dhënave statistikore, në mënyrë të tillë që produkti
që do të dalë prej përpunimit dhe studimit të tyre, të ketë ndikimin e vet në të drejtën pozitive.
Punimi jep një historik të shkurtër rreth lindjes për herë të parë të organizimit të statistikave-gjyqësore
të vendit tonë, mënyrës së organizimit si dhe organet përgjegjëse lidhur me mirë administrimin e tyre.
Punimi analizon rolin e Policisë së Shtetit, prokurorisë, gjykatave, të Ministrisë së Drejtësisë dhe
organeve në varësi të saj në mbedhjen, përpunimin dhe analizimin dhe përhapjen e të dhënave
statistikore në fushën penale.
Punimi ndalet në mënyrë të posaçme në një analizë të instrumentave ndërkombëtarë dhe evropianë në
këtë fushë si dhe të qasjes së vendit tonë me këto instrumente.

Fjalëkyçe: kriminologji, statistikë gjyqësore, administratë gjyqësore, planifikim, drejtësi penale,

analiza e politikës, policia, prokuroria, gjykata, burgje.

ABSTRACT

Judicial statistics is a very important discipline. This is because, in developed countries, statistical
information is a powerful tool that serves to present complex facts clearly and match them in space and
time.
Judicial Statistics occupies an important place in the great community of statistics collected and
processed known, studied and compared crime and the criminal justice system at the national, regional
and international levels. Judicial statistics has already won - despite its three pillars (statistics, law and
sociology) - originality and has become full as the independent scientific discipline.
Judicial statistics is part of the grouping of Social Statistics and the implementation of statistical
methods to those social phenomena within the scope of the provisions of substantive law and
procedural law.
A short story about the birth of criminal statistics oriented toward the study of regularity found in
criminal mechanisms, the process of forming the judicial statistics, and those who are considered the
founders of the criminal statistics are treated in the first half of this paper.

ii 

 
A special attention in this paper takes the uses of criminal justice statistics. They are divided into three
interdependent areas: administration, planning, research and policy analysis. Each of them occupies a
specific weight in this paper.
Author prohibits not only the definition and understanding of the judicial statistics which reserved a
full exposition but also in the care shown for the purposes of a system of criminal justice statistics.
The paper sheds light on the practical importance of the study of judicial statistics related to improving
the work of the police, prosecution and courts, as well as the importance of theoretical and scientific
statistical materials give in illustration and argumentation of scientific theses, in theoretical
generalizations of these sciences etc. In this context, what I want to emphasize is that Albania should
move towards the use of statistical data, so that the product to be released from the processing and
study them, have its influence in positive law.
The paper gives a brief history about the birth for the first time of judicial statistics organization of our
country, the way of organizing the responsible bodies related to good management. The paper analyzes
the role of the State Police, Prosecution’s Offices, courts, the Ministry of Justice and its subordinate
bodies in the collection, recycling and processing analysis and dissemination of statistical data in the
criminal field.
Finally, this paper gives a specific importance on an analysis of international and European instruments
in this field as well as our country's approach to these instruments.

Keywords: criminology, judicial statistics, judicial administration, planning, criminal justice, policy
analysis, police, prosecution office, court, prisons.

iii 

 
© E drejta e autorit: Edlira JORGAQI

Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim,

përkthim, përshtatje, hua-përdorje, shfrytëzim, transmetim, regjistrim, ruajtje,
depozitim, përdorje dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim
cënues me çfarëdo lloj mjeti apo forme, pa lejen përkatëse me shkrim të autorit.

iv 

 
Mirënjohje,

Kjo temë disertacioni ka për qëllim të përmbushë një boshllëk në statistikat gjyqësore,
disiplinë që është pjesë e statistikave sociale. Bëhet fjalë për një boshllëk prej shumë
vitesh, pavarësisht Vjetarëve Statistikorë të përvitshëm, që më shumë janë një
përmbledhje të dhënash statistikore sesa një analizë e mirëfilltë e të dhënave
statistikore.
Tema është e përbërë nga tre shtylla kryesore. E para trajton në mënyrë të
përgjithshme këtë disiplinë. E dyta thellohet në të dhënat statistikore gjyqësore,
ndërsa shtylla e tretë trajton në mënyrë analizuese problematikat kryesore të
statistikës gjyqësore, konkluzione dhe rekomandime.
Sidoqoftë, rruga jo pak e mundimshme e analizimit të të dhënave statistikore në një
shoqëri për më tepër problematike edhe në fushën e drejtësisë si shoqëria shqiptare,
m’u bë më e lehtë edhe për shkak se si udhërrëfyese pata Prof. Dr. Vasilika HYSI, e
cila më udhëhoqi me durimin, profesionalizimin, përkushtimin dhe seriozitetin
maksimal të mundshëm.
Një falenderim të veçantë për dhënien e mundësisë së përgatitjes së këtij disertacioni
kam edhe për drejtuesin e Departamentit të së Drejtës Penale pranë Fakultetit të
Drejtësisë të Universitetit të Tiranës, Prof. Dr. Skënder Kaçupi, të cilit i detyrohem
për këshillat e vlefshme dhe sugjerimet, që kanë qënë një mbështetje e madhe gjatë
punës kërkimore shumëvjeçare.
Gjithashtu, dua të falenderoj pa masë të gjithë ata që, për mirësjellje, kuriozitet apo
për interes shkencor, lexuan këtë punim.
Informacioni që përmban ky punim është qëmtuar dhe dokumentuar me kujdesin më
të madh të mundshëm përgjatë shumë orëve punë përkushtuese.

Do t’i isha mirënjohës çdokujt për sugjerimet apo vërejtjet, pasi ato nuk do të ishin
veçse një vlerë e shtuar për këtë punim.

Edlira JORGAQI
Tiranë, mars 2016

v 

 
AKRONIMET E PËRDORURA

AKRONIMI KUPTIMI
ASOC Australian System of Offence Classification
BIPAR European Federation of Insurance Intermediaries
CDPC Committee on Crime Problems – Council of Europe
CEA European Insurance Committee
CEPEJ European Commission for the Efficiency of Justice – Council of
Europe
CJS Criminal Justice System
CMS Case Management System (Eurojust)
CoE Council of Europe
Cor Correctional
CP Contact Point
CSP Crime Statistics Project
CTS United Nations Survey of Crime Trends and the Operations of
Criminal Justice Systems
DG Directorate General
DG JLS Directorate General Justice, Freedom and Security
EAW European Arrest Warrant
EBF European Banking Federation
EC European Commission
ECRI European Criminal Record Information System
eDAMIS Electronic Data Files Management and Information System
EMCDDA European Monitoring Centre on Drugs and Drug Addiction
ESG European Sourcebook Group ESS European Statistical System
EU European Union
EUROJUST European Union’s Judicial Cooperation Unit
EUROPOL European Police Office
EUROSTAT Statistical Office of the European Communities
EULOCS EU-Level Offence Classification System
FATF Financial Action Task Force
FIS Frontex Information System
FRA European Union Agency for Fundamental Rights
FRALEX FRA’s Legal Experts Group
FRONTEX Frontières Extérieures: European Agency for the Management of
Operational Cooperation at the External Borders of the MS of the
EU
IDABC Interoperable Delivery of European eGovernment Services to
public Administrations, Businesses and Citizens
ILO International Labour Organisation
IO International Organisation
IRCP Institute for International Research on Criminal Policy
IT Information Technology
JHA Justice and Home Affairs MOI Ministry of Interior
MOJ Ministry of Justice
Moneyval Committee of Experts on the Evaluation of Anti-Money
Laundering Measures and the Financing of Terrorism (CoE)
vi 

 
MS EU Member State(s)
NCP National Contact Point
NFP National Focal Point
OCR Organised Crime Report
OCTA Organised Crime Threat Assessment
OECD Organisation for Economic Cooperation and Development
Oth Other
OSOR Open Source Observatory and Repository for European public
administrations
PC-CP Council for Penological Cooperation of the Council of Europe
POL Police
PROS Prosecution
QST Questionnaire
RAXEN European Racism and Xenophobia Information Network
SDDS Special Data Dissemination Standard format
SPACE Council of Europe Annual Penal Statistics
SPOC Single Point of Contact
TE-SAT Terrorism Situation and Trend Report
SEMIC Semantic Interoperability Centre Europe
STAT Statistics
UNICEF United National Children’s Fund
UISCC Unified Information System for Combating Crime
UNODC United Nations Office on Drugs and Crime

vii 

 
 PËRMBAJTJA

ABSTRAKT................................................................................................................. II
MIRËNJOHJE, ........................................................................................................... V
AKRONIMET E PËRDORURA ............................................................................. VI
PËRMBAJTJA....................................................................................................... VIII
PARATHËNIE ....................................................................................................... XIII
HYRJE .................................................................................................................... XIV
PJESA E PARË ............................................................................................................ 1
STATISTIKA GJYQËSORE PENALE DHE MATJA E KRIMIT ....................... 1
1.1 Hyrje në statistikën gjyqësore penale ............................................................... 1
1.2 Tre kolonat e statistikës gjyqësore penale ........................................................ 1
1.3 Përkufizimi i statistikës gjyqësore. ................................................................... 2
1.4 Ndarja e statistikës gjyqësore. .......................................................................... 3
1.5 Histori e shkurtër e statistikës gjyqësore. ......................................................... 3
1.6 Funksionet dhe rëndësia e statistikës gjyqësore. .............................................. 5
1.7 Raporti me disiplinat e tjera. ............................................................................ 6
1.8 Qasja në nivel ndërkombëtar............................................................................ 7
2. OBJEKTIVAT DHE KËRKESAT E NJË SISTEMI TË STATISTIKAVE TË
DREJTËSISË PENALE .............................................................................................. 8
2.1 Përdorimet dhe qëllimet e një sistemi statistikash të drejtësisë penale............ 8
2.2 Kërkesat parësore të sistemit të statistikave të drejtësisë penale ................... 11
2.3 Sigurimi dhe ruajtja e angazhimit të aktorëve................................................ 12
2.4 Përmirësimi i zhvillimit të programit të statistikave. ..................................... 12
2.5 Ruajtja e neutralitetit dhe objektivitetit politik. .............................................. 12
2.6 Përdorimi i burimeve analitike dhe teknike në mënyrë efektive. .................... 13
2.7 Artikulimi i qartë i objektit dhe përmbajtjes. .................................................. 13
2.8 Përdorimi i qasjes së integruar. ..................................................................... 14
2.9 Ruajtja e një profili të lartë publik. ................................................................ 14
2.10 Nevoja për informacion shtesë ..................................................................... 14
3. SISTEMI I DREJTËSISË PENALE NË SHQIPËRI ........................................ 15
3.1 Statistika procedurale penale në Shqipëri ...................................................... 16
4. KLASIFIKIMET DHE SISTEMI I TREGUESVE TË STATISTIKËS
JURIDIKE .................................................................................................................. 19
5. ORGANIZIMI STATISTIKO-GJYQËSOR NË SHQIPËRI ........................... 21
5.1 STATISTIKAT E POLICISË NË SHQIPËRI ................................................. 22
5.2 STATISTIKAT E ORGANIT TË PROKURORISË NË SHQIPËRI. ........... 30
5.2.1 Futja e të dhënave në organin e prokurorisë. ............................................. 30
5.2.2 Sistemi i klasifikimit të veprës penale. ......................................................... 32
5.2.3 Rregullat për numërimin e të dhënave për veprat penale. .......................... 32
5.2.4 Mbulimi Gjeografik dhe Institucional. ........................................................ 33
5.2.5 Kuadri kohor dhe periodiciteti. ................................................................... 34
5.2.6 Raportimi dhe shpërndarja.......................................................................... 34
6. STATISTIKAT E GJYKATAVE......................................................................... 34
6.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave ........ 34
6.2 Futja e të dhënave/regjistrimi i krimeve. ........................................................ 35
6.3 Numërimi i dosjeve të çështjeve dhe numrat e integruar të çështjeve. ........... 36
6.4 Sistemi i klasifikimit të veprave penale........................................................... 36
6.5 Rrjedhja e të dhënave. .................................................................................... 36
viii 

 
 6.6 Rregullat e numërimit. .................................................................................... 37
6.7 Mbulimi: gjeografik dhe institucional. ........................................................... 37
6.8 Afatet kohore dhe periodiciteti. ...................................................................... 38
6.9 Rezultati (Prodhimi i Statistikave).................................................................. 38
6.10 Raportimi dhe shpërndarja........................................................................... 39
7. STATISTIKAT E BURGJEVE. ........................................................................... 39
7.1 Të dhënat në lidhje me lëvizjen e të dënuarve. ............................................... 39
8. STATISTIKAT E SHËRBIMIT TË PROVËS ................................................... 41
9. TË DHËNAT STATISTIKORE PËR PASTRIMIN E PARAVE..................... 41
9.1 Institucionet e përfshira në mbledhjen e të dhënave dhe në prodhimin e
statistikave ............................................................................................................ 42
9.2 Futja e të dhënave........................................................................................... 42
9.3 Rrjedha e të dhënave. ..................................................................................... 43
10. STATISTIKA PËR TRAFIKIMIN E QËNIEVE NJERËZORE. .................. 44
10.1 Institucionet e përfshira në mbledhjen e të dhënave dhe prodhimin e
statistikave. ........................................................................................................... 45
10.2 Futja e të dhënave......................................................................................... 45
10.3 Rrjedhja e të dhënave. .................................................................................. 46
10.4 Rezultati i të dhënave.................................................................................... 47
11. STATISTIKAT PËR KRIME QË LIDHEN ME RACIZMIN DHE
KSENOFOBINË. ....................................................................................................... 48
11.1 Vlerësimi. Mbledhja e të dhënave për krimet që përfshijnë racizmin dhe
ksenofobinë ........................................................................................................... 48
12. RAPORTIMI NDËRKOMBËTAR I KRIMEVE DHE I DREJTËSISË
PENALE ..................................................................................................................... 49
12.1 Raportimi i të dhënave në nivelin evropian. ................................................. 49
12.2 Raportimi i të dhënave në nivelin e Kombeve të Bashkuara (CTS).............. 49
12. 3 Koordinimi ................................................................................................... 50
13. MIGRACIONI ..................................................................................................... 50
13.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave ...... 50
13.2. Të dhëna për prurjet dhe daljet e emigrantëve dhe imigrantëve................. 51
14. TË DHËNAT E LEJES SË QËNDRIMIT. ....................................................... 52
14.1 Përditësimi i të dhënave dhe regjistrave. ..................................................... 54
15. TË DHËNA PËR PARANDALIMIN E MIGRACIONIT TË PALIGJSHËM.
...................................................................................................................................... 54
16. TË DHËNA PËR LEHTËSIMIN E MIGRACIONIT TË PALIGJSHËM.... 56
17. STATISTIKAT E AZILIT .................................................................................. 57
17.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave ...... 57
17.2 Futja e të dhënave......................................................................................... 58
17.3 Të dhënat e hyrjeve dhe daljeve. .................................................................. 59
18. STATISTIKAT E VIZAVE ................................................................................ 59
18.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave ...... 60
18.2 Treguesit e lidhur me vizat. .......................................................................... 60
19. SONDAZHET E VIKTIMIZIMIT .................................................................... 62
19.1 Roli i sondazheve të viktimizimit nga krimi .................................................. 62
20. SISTEMI I KONSOLIDUAR I STATISTIKAVE RRETH SHKELJEVE QË
LIDHEN ME KORRUPSIONIN. ............................................................................. 62
20.1 Policia........................................................................................................... 65
20.2 Prokuroria. ................................................................................................... 67
ix 

 
 20.3 Gjykatat. ....................................................................................................... 69
21. SISTEMI NCAC. ................................................................................................. 70
22. STATISTIKA E KRIMINALITETIT DHE MATJA E KRIMIT .................. 76
22.1 Probleme të paraqitjes së të dhënave. .......................................................... 77
22.2 Kriminaliteti real, i dukshëm dhe ligjor. ...................................................... 78
22.3 Çështja e përkatësisë së nxjerrjes së të dhënave (krime dhe kundravajtje). 80
22.4 Shkalla e ndryshme e përfaqësimit (paraqitjes) së të dhënave të
kriminalitetit të dukshëm dhe ligjor në raport me atë real. .................................. 80
22.5 Vërejtjet kritike lidhur me evidencat statistikore mbi kriminalitetin. ........... 80
22.6 Karakteristikat e burimeve për studimin e kriminalitetit.............................. 82
22.7 Teoritë mbi studimin e kriminalitetit. ........................................................... 83
23. STUDIMI I KRIMINALITETIT NGA PIKËPAMJA OBJEKTIVE. ........... 86
23.1 Kriminaliteti në kohë. ................................................................................... 86
23.2 Kriminaliteti në hapësirë. ............................................................................. 87
23.3. Analiza e kriminalitetit për tipe të veçanta krimi. ....................................... 90
23.4 Kriminaliteti dhe problemi i rëndësisë së rrezikshmërisë shoqërore. .......... 90
23.5 Statistika e kriminalitetit............................................................................... 92
24. STUDIMI I KRIMINALITETIT NGA PIKËPAMJA SUBJEKTIVE TË
VEPRËS PENALE (PËRCAKTIMI I PROBLEMEVE). ..................................... 93
24.1 Krimet me autorë të panjohur. ..................................................................... 93
24.2 Kriminaliteti sipas gjinisë............................................................................. 94
24.3 Kriminaliteti sipas moshës. .......................................................................... 94
24.4 Kriminaliteti sipas gjendjes civile. ............................................................... 95
24.5 Kriminaliteti sipas arsimimit. ....................................................................... 95
24.6 Kriminaliteti sipas profesionit. ..................................................................... 96
24.7 Fenomeni i recidivizmit. ............................................................................... 97
24.8 Kriminaliteti i të miturit................................................................................ 98
25. ANALIZIMI I TË DHËNAVE STATISTIKORE. ......................................... 100
25.1 Statistikat përshkruese. ............................................................................... 101
25.2 Numërimet dhe shpeshtësia. ....................................................................... 101
25.3 Përqindjet. .................................................................................................. 101
25.4 Niveli........................................................................................................... 102
25.5 Hedhja në tabela......................................................................................... 102
25.6 Të tjera teknika analitike. ........................................................................... 102
26. MATJA E KRIMIT ........................................................................................... 103
KRIME TË INDEKSUARA ................................................................................... 103
KRIME JO TË INDEKSUARA ............................................................................. 104
26.1 Si bëhet mbledhja e të dhënave uniforme të krimit. .................................... 104
26.2 Matja e krimit në Shqipëri .......................................................................... 106
PJESA E DYTË........................................................................................................ 110
STANDARDET NDËRKOMBËTARE PËR ZHVILLIMIN E SISTEMEVE TË
STATISTIKAVE TË KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE .................... 110
1.1 MANUALI I KOMBEVE TË BASHKUARA PËR ZHVILLIMIN E SISTEMIT
TË STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE ................................................ 110
1.1.1 MODELET ORGANIZATIVE PËR NJË SISTEM KOMBËTAR TË
STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE ...................................................... 115
1.1.2 QASJA E CENTRALIZUAR .................................................................... 116
1.1.3 QASJA E DECENTRALIZUAR ................................................................. 118
1.1.4 PËRGJEGJËSI DHE ANGAZHIM I PËRBASHKËT ................................ 120
x 

 
 1.1.5 KRITERET PËR VLERËSIMIN E OPSIONEVE TË DISPONUESHME
ORGANIZATIVE ................................................................................................ 122
1.1.6 QËLLIMI DHE PËRMBAJTJA E NJË SISTEMI KOMBËTAR TË
STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE ...................................................... 123
1.1.7 SISTEMI I DREJTËSISË PENALE ........................................................... 125
1.1.8 PËRCAKTIMI I QËLLIMIT TË STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE
............................................................................................................................ 126
1.1.9 KUADËR ZHVILLIMOR ........................................................................... 128
1.1.9.2 Qasja sistematike .................................................................................... 130
1.1.9.3 Njësia e numërimit .................................................................................. 130
1.1.9.4 Përdorimi i skemës klasike të klasifikimit të veprës penale.................... 131
1.1.10. KËRKESAT DEMOGRAFIKE, SOCIALE DHE EKONOMIKE PËR
INFORMACION ................................................................................................. 132
1.1.11 IDENTIFIKIMI I PËRPARËSIVE TË ZBATIMIT ................................... 133
1.1.12 ZHVILLIMI I MËTEJSHËM: TREGUESIT E DREJTËSISË PENALE ..... 134
1.1.13 MBLEDHJA E STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE .................. 134
1.1.13.3.1 Çështje që kanë të bëjnë me nxjerrjen e të dhënat statistikore nga
sistemet operative ............................................................................................... 137
1.1.14. PËRPUNIMI I STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE ................ 142
1.1.14.4 ANALIZIMI, VLERËSIMI DHE SHPËRNDARJA E STATISTIKAVE TË
DREJTËSISË PENALE....................................................................................... 147
1.1.15 SHPËRNDARJA E TË DHËNAVE .......................................................... 147
1.1.16 ROLI I SONDAZHEVE TË VIKTIMIZIMIT DHE I BURIMEVE TË .... 148
TJERA TË TË DHËNAVE .................................................................................. 148
1.1.16.1 SONDAZHET PËR VIKTIMIZIMIN ..................................................... 148
1.1.16.1.4 Si i plotësojnë sondazhet e viktimizimit të dhënat e raportuara nga
policia? ............................................................................................................... 152
1.1.16.2 SONDAZHET VETËRAPORTUESE..................................................... 152
1.1.17 STATISTIKAT PËR SHKAKUN E VDEKJES ......................................... 153
1.1.18 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE SONDAZHET E FAMILJEVE ..... 153
1.2 MBLEDHJA NDËRKOMBËTARE E TË DHËNAVE PËR KRIMIN DHE
DREJTËSINË PENALE ......................................................................................... 154
1.3 SONDAZHI I KOMBEVE TË BASHKUARA PËR TENDENCAT E
KRIMIT DHE VEPRIMET E SISTEMEVE TË DREJTËSISË PENALE ....... 155
1.4 SONDAZHI NDËRKOMBËTAR PËR VIKTIMA TE KRIMIT ..................... 157
1.5 TOOLKIT VLERËSIMI I DREJTËSISË PENALE (UNODC) ...................... 159
1.6 MANUALI I KOMBEVE TË BASHKUARA PËR MATJEN E
INDIKATORËVE TË DRETËSISË PËR TË MITUR 2006 ............................... 160
1.7 KLASIFIKIMI NDËRKOMBËTAR I KRIMIT PËR QËLLIME
STATISTIKORE, UNODC (UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND
CRIME, (MARS 2015)............................................................................................. 167
1.7.1 Natyra dhe Qëllimi i Klasifikimit Ndërkombëtar të Krimeve për qëllime
Statistikore. ......................................................................................................... 167
1.7.2 Nevoja për një klasifikim ndërkombëtar të krimit. .................................... 168
1.7.3 Sfida e zhvillimit të një klasifikimi ndërkombëtar të krimit për një ngjarje të
caktuar në nivel kombëtar. ................................................................................. 169
1.7.5 Parimet e përdorura në ICCS................................................................... 171
1.7.6 Zbatimi i ICCS .......................................................................................... 180

xi 

 
PUNA MBI STATISTIKAT E DREJTËSISË DHE ÇËSHTJEVE TË
BRENDSHME NË NIVEL NDËRKOMBËTAR DHE NË NIVEL TË
BASHKIMIT EVROPIAN...................................................................................... 183
2.1 PARIMET E PËRGJITHSHME PËR NJË SISTEM TË STATISTIKAVE TË
DREJTËSISË DHE PUNËVE TË BRENDSHME .............................................. 187
UDHËRRËFYESIT NDËRKOMBËTARË PËR ZHVILLIMIN E SISTEMEVE
TË STATISTIKAVE TË KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE.............. 191
2.2 PUNA NË BASHKIMIN EVROPIAN PËR MATJEN E KRIMIT DHE TË
DREJTËSISË PENALE....................................................................................... 191
2.2.1 PLANI I VEPRIMIT I BASHKIMIT EVROPIAN PËR MATJEN E
KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE 2011-2015 ....................................... 192
2.2.2 OBJEKTIVAT E PLANIT TË VEPRIMIT 2011-2015 ............................... 194
2.2.3 SFIDAT E PLANIT TË VEPRIMIT 2011-2015 ......................................... 196
2.2.4 ZBATIMI DHE NDJEKJA E ZBATIMIT TË PLANIT TË VEPRIMIT 2011-
2015 .................................................................................................................... 197
2.2.5 NJË RAPORTIM I KRIMIT NË NIVEL EVROPIAN? ............................... 198
2.2.6 PËRKUFIZIMI I KRIMIT ............................................................................ 199
2.2.7 SISTEMI EVROPIAN I INFORMIMIT PËR TË DHËNAT KRIMINALE
DHE MANDATARRESTI EVROPIAN................................................................ 200
2.2.8 NJË SISTEM I KLASIFIKIMIT TË VEPRAVE PENALE NË NIVEL
EVROPIAN ......................................................................................................... 201
2.3 EUROSTAT DHE EUROPEAN SOURCEBOOK I STATISTIKAVE TË
KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE ......................................................... 203
2.4 SISTEMET E STATISTIKAVE NË NIVEL INSTITUCIONAL ................. 213
Indikatorët specifikë në nivel evropian. .............................................................. 217
2.4.1. Përmbledhje - sistemi i statistikave të policisë ......................................... 222
2.4.2. Sistemi i statistikave të prokurorisë. Metodologia për regjistrim. ........... 222
2.4.3 Sistemi i statistikave të gjykatave. Metologjia e regjistrimit ..................... 227
2.4.4 Përmbledhje mbi Statistikat bazuar në Sondazhe...................................... 234
2.5 MBLEDHJA E TË DHËNAVE STATISTIKORE NGA EUROSTAT ........ 236
2.6 SISTEMET E STATISTIKAVE PËR AZILIN, VIZAT DHE
MIGRACIONIN ...................................................................................................... 239
2.7 STANDARDET EVROPIANE PËR STATISTIKAT E MIGRACIONIT
DHE AZILIT - RREGULLORJA (EC) NO 862/2007 ........................................ 239
2.8 STANDARDET E BE-SË PËR STATISTIKAT E VIZAVE DHE
ZHVILLIMET SPECIFIKE TË SISTEMIT ........................................................ 243
PJESA E TRETË ..................................................................................................... 248
KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME.......................................................... 248
BIBILOGRAFIA...................................................................................................... 262
SITOGRAFI/FAQE WEB....................................................................................... 265

xii 

 
 PARATHËNIE

Për përmbushjen e qëllimit të kësaj teme jam nisur nga dëshira për të dhënë një
kontribut modest lidhur me statistikën gjyqësore penale që në vendet e zhvilluara ka
fituar prej kohësh vendin që i takon si një disiplinë shkencore dhe autonome, si për
rritjen e cilësisë së hetimeve, ashtu edhe për specifikën dhe origjinalitetin e
procedurave metodologjike që përfshin.
Duke qenë se ky punim mund të përbëjë një fillesë për këtë temë, atëhere si të gjitha
fillesat mund të ketë nevojë që edhe të shtohet apo të plotësohet, prandaj unë jam e
lutur që të më sugjerohet gjithçka që konsiderohet e nevojshme për këtë punim
doktorature pasi do të ishte e mirëpritur.
Jam munduar që në hartimin këtij punimi shkencor të pasqyroj ligjet tona në fuqi që
lidhen me statistikën juridike si dhe praktikën e institucioneve shtetërorë në këtë
drejtim.
Në trajtimin e çështjeve teorike të këtij punimi, në radhë të parë jam mbështetur në
tekstet e statistikës gjyqësore të vendeve të Bashkimit Evropian, të atyre ish-
komuniste, të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të Organizatës së Kombeve të
Bashkuara dhe të vendit tonë.
Dua të siguroj të gjithë të interesuarit e nderuar se në këtë punim, për shkak të
diapazonit të madh që ai përfshin dhe të literaturës në disa gjuhë të huaja që kam
konsultuar, jo gjithçka mund të gjendet në referenca, pasi kjo do të ishte një punë
pothuajse në kufijtë e së pamundurës.
Punimi ndahet në tri pjesë. Në pjesën e parë trajtohen çështje që lidhen me bazat
kryesore të teorisë së statistikës gjyqësore penale si dhe analizë e sistemit statistikor
në vendin tonë, veçanërisht atij penal.
Pjesa e dytë merr në analizë standardet evropiane dhe ndërkombëtare për statistikën
gjyqësore penale, matjen e krimit në vendet e huaja dhe krahasimin me standardet ku
vendi ynë gjendet aktualisht.
Pjesa e tretë trajton konkluzione dhe rekomandime.

Mars 2016

 
xiii 

 
HYRJE

Administrimi i sistemit të drejtësisë është një objekt me interes në rritje si nga ana e
opinionit publik ashtu edhe nga ana e institucioneve. Drejtësia është në fakt një nga
sektorët e administratës publike që më shumë se kushdo tjetër përfshin qytetarin.
Eficenca, funksionimi i mirë e aparatit të drejtësisë dhe proceset e inovacionit
përbëjnë aspektet më të rëndësishme të cilësisë së jetës dhe reflektojnë vullnetin e
sistemit gjyqësor për t’u përshtatur në kohë dhe me nevojat e qytetarit.

Kërkesa për drejtësi është në rritje të vazhdueshme dhe jo vetëm në Shqipëri. Kjo
kërkesë në rritje është e lidhur edhe me zhvillimin ekonomik dhe social të vendit, me
shtimin në rritje të marrëdhënieve dhe raporteve me procesin e globalizimit si dhe
zgjerimin e formave të mbrojtjes, rritjen e vetëdijes së qytetarëve dhe informacionin
në lidhje me të drejtat e tyre.

Detyra për administrimin e drejtësisë në mënyrë të saktë, pra të drejtë dhe të shpejtë,
bëhet gjithmonë dhe më e domosdoshme e në të njëjtën kohë komplekse.
Informacioniet statistikore që kanë të bëjnë me fushën e drejtësisë duhet të merren
parasysh jo vetëm në kontekstin shqiptar, por edhe në dritën e një dimensioni
ndërkombëtar, nga krahasimi me realitetet e tjera evropiane, në bazë të kritereve
përkatëse dhe integrimin dhe harmonizimin e shumë sistemeve të mundshme
rregullatore dhe preceduriale.

Statistika gjyqësore bën pjesë në statistikat sociale dhe studion fenomenet gjykuar
zyrtarisht negative dhe aktet e dënueshme me ligj në lidhje me zhvillimin e shoqërisë.
Ajo e ka origjinën e rrënjosur në kohë që nga lashtësia duke u shfaqur si
domosdoshmëri për të garantuar qetësinë publike në bazë të karakteristikave të
popullatave. Në kohën e Revolucionit Francez, De Moivre1 fut studimin e mundësisë
për një individ që mund të dënohet. Me Napoleonin, statistikat gjyqësore bëhen
zyrtare dhe në fakt që prej atij momenti fillon për here të parë rregjistrimi i të
dënuarve.

Njëkohësisht, antropologët studiojnë dhe klasifikojnë “jetën morale” të njeriut duke

analizuar fenomene sociale si për shembull vepra penale të ehta, zënkat apo
prostitucionin që cilësohen poli negativ i jetës “morale” në kundërshtim me
manifestimin e sjelljeve të mira, altruizimin dhe të tjera që natyrisht nuk mund
llogariten nga ana statistikore sasiore.

Objektivi parësor i statistikave gjyqësore është mbi të gjitha furnizimi i administratës

me informacione që janë parakushte për veprime korrigjuese dhe përmirësime
organizative. Instrument transparence për qytetarët, ato janë në gjendje të furnizojnë
me informacione të përditësuara të dhënat dhe flukset themelore në bazë të kërkesës
së drejtësisë në vendin tonë si dhe me kapacitetin e përgjigjes së sistemit edhe në
këndvështrimin e globalizmit.

                                                            
1
 https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_de_Moivre

xiv 

 
Është e rëndësishme të themi që në 25-vjeçarin e fundit në fushën e drejtësisë kanë
ndërhyrë disa ndryshime legjislative, që kanë ndikuar në aspektet organizative,
procedurale dhe normative, me pasoja të konsiderueshme në deklaratat statistikore.

Midis modifikimeve më të rëndësishmë të bëra në gjyqësor, vlejnë të përmenden

reforma e gjykimeve civile dhe e gjykimeve penale në këndvëështrimin e
ndryshimeve socialeve të viee ‘90. Ndryshime të tilla, në mënyrë të pashmangshme
kanë kushtëzuar mbledhjen e të dhënave dhe analizave statistikore të kryera në 25
vitet e fundit që kërkojnë kritere të reja hetimi.

Nga ana tjetër, duke pasur parasysh pafundësinë e argumenteve, ky tekst nuk
pretendon të jetë shterues për lëndën.

Ky punim ka për qëllim të jetë një mjet mësimor, i menduar dhe i shkruar jo vetëm
për studentët, por për të gjithë ata që duan të përdorin mjete metodologjike të
furnizuara nga statistika dhe interpretim nga shkalla sasiore për të gjitha fenomenet që
lidhen me shkeljen e ligjeve në fushën penale.

xv 

 
 PJESA E PARË

STATISTIKA GJYQËSORE PENALE DHE MATJA E KRIMIT

1.1 Hyrje në statistikën gjyqësore penale

Statistika gjyqësore zë sot një vend të rëndësishëm në bashkësinë e madhe të

statistikave që mblidhen dhe përpunohen për të njohur, studiuar dhe krahasuar
kriminalitetin dhe sistemin e drejtësisë penale në nivel kombëtar, rajonal dhe
ndërkombëtar. Tashmë, statistika gjyqësore, pavarësisht tri kolonave të saj (statistika,
drejtësia dhe sociologjia), ka fituar origjinalitet dhe ka marrë formë të plotë si
disiplinë e pavarur shkencore.
Statistika gjyqësore penale synon ndër të tjera karakterizimin edhe të masës së
fenomeneve kolektive që burojnë nga sjellja njerëzore, e rregulluar nga e drejta dhe që
dalin nga zbatimi i ligjit duke ndjekur metodat statistikore nëpërmjet stadeve të
ndryshme të kërkimit shkencor, nga mbledhja e të dhënave bazë deri në paraqitjen e
tyre sintetike si dhe formulimin e hipotezave dhe të teorive në vërtetimin e tyre
empirik.
Statistika gjyqësore është gjithashtu një disiplinë shumë e rëndësishme. Në vendet e
zhvilluara, ajo përbën një modul bazë në kurrikulat e shumë universiteteve, jo vetëm
në studime juridike për formimin profesional për një grup të caktuar operatorësh, por
veçanërisht për të punësuarit në administratën publike. Statistika gjyqësore është një
disiplinë me spektër të gjerë dhe, për rrjedhojë, jo e lehtë për t’u sistemuar edhe për
qëllime të një teme doktorate.
Statistika gjyqësore bën pjesë në grupimin e Statistikave Shoqërore dhe i përket
zbatimit të metodave statistikore për ato fenomene shoqërore që përbëjnë objekt të
dispozitave të së drejtës materiale dhe të së drejtës procedurale.

1.2 Tre kolonat e statistikës gjyqësore penale

Kur flitet për statistikën gjyqësore penale kemi parasysh përdorimin e saj në dy
kuptime: si disiplinë dhe si metodë studimi në fushën penale.
Statistika gjyqësore penale sot përbën “një provim të detyrueshëm me gojë” për të
gjithë operatorët e administratës gjyqësore në vendet e zhvilluara, në institutet e
parandalimit të krimit e tjerë.
Kur flitet për statistikën gjyqësore penale si disiplinë themi se ajo përbëhet nga tre
kolona: atë të statistikës, të drejtësisë dhe të sociologjisë.
Në fakt, përreth bërthamës së saj të të dhënave, nuk duhet të harrojmë se bëhet fjalë
për një statistikë të aplikuar. Kështu, statistika gjyqësore penale mund të studiohet
ekskluzivisht si statistikë-matematike duke e zhvilluar ate si një sistem formulash
duke u thelluar në përmbajtjen e tyre si edhe duke përdorur instrumentet më të
përpunuara të analizës dhe të interpretimit statistikor.

Mund t’i japim edhe një interpretim të dytë, në një drejtim kryesisht juridik, por jo
ekskluzivisht i tillë duke vlerësuar zhvillimin, evolucionin dhe rënien në
papërdorshmëri të instituteve të ndryshme (në fushën civile) ose të llojeve të caktuara
të krimit (në fushën penale) dhe për rrjedhojë mundësi konkrete të ndryshimeve të
mundshme të karakterit legjislativ, në organizimin gjyqësor dhe penitenciar dhe
1 

 
ndoshta edhe të vetë kodeve, ligjeve dhe dispozitave konkrete, pikërisht nën dritën e
instrumentit “të ftohtë” dhe objektiv, i përbërë nga tërësia e të dhënave statistikore në
të cilat vërtitet lënda.
Një mënyrë e tretë e të lexuarit dhe e të studiuarit të statistikës gjyqësore penale ka të
bëjë me dhënien e një interpretimi të tipit sociologjik për shumë probleme të
transformimit të shoqërisë, të zakoneve të njerëzve që nxisin dhe kërkojnë një
zgjidhje konkrete; do të mjaftonte në këtë drejtim të përmendim çështjen e
kriminalitetit si atij të madh ashtu edhe atij më të përhapurit, mikrokriminalitetit, i
lidhur ngushtë me problemet e mëdha që kanë të bëjnë me përshtatjen e individit dhe
të masës në përgjithësi me kushtet e reja të jetës dhe të punës sidomos në metropol, në
transformimin që vendi po përjeton e që në një farë mënyre do të vijojë të ndihet edhe
në vitet në vazhdim, ndoshta me një ritëm tjetër.

1.3 Përkufizimi i statistikës gjyqësore.

Sikurse dihet, një nga përkufizimet e statistikës, që përgjithësisht është pranuar, e

përfshin atë si displinën që ka për objekt studimin sasior të fenomeneve kolektive.
Është e vërtetë që një fenomen kolektiv mund të konsiderohet si një tërësi e
fenomeneve individuale, por ato megjithatë duhet të kenë një minimum
homogjeniteti. Për të qenë më korrekt, mund të pranojmë si fenomene kolektive një
tërësi fenomenesh individuale dhe homogjene.
Nisur nga përkufizimi i statistikës gjyqësore penale, mund të vihet re se ka një
kufizim të fushës së studimit të statistikës sociale në studimin sasior të fenomeneve
kolektive sociale.

Është e natyrshme që janë të shumta interesat që shtyjnë studiuesit drejt një studimi
gjithnjë e më të thelluar të fenomeneve dhe disiplinave të ndryshme të tilla si
sociologjia, ekonomia e tjerë. Nga ana tjetër është gjithashtu e dukshme, edhe në disa
raste e pashmangshme, ndihma dhe kontributi që ofrojnë për studime të tilla statistikat
e karakterit social dhe ekonomik. Në fakt ato lejojnë mbledhjen e informacionit të
tipit sasior mbi fenomene të caktuara dhe arrijnë më së pari të japin një bazë për
ngritjen e një hipoteze të mundshme për zgjidhjen e problemeve në fokus.
Japin ndërkohë edhe mundësinë për të parashikuar, sigurisht brenda limiteve të
caktuara, zhvillimet e ardhshme të fenomeneve të ndryshme dhe që janë marrë në
analizë duke i dhënë në këtë mënyrë një ekonomisti, një politikani, një sociologu dhe
një administratori mundësinë për të patur në kohën e duhur planet për të përballuar
situata të reja, por të parashikuara.
Së fundmi, aspekti tjetër, ndoshta më i rëndësishmi se dy të tjerët, lejojnë ndikimin e
tyre jo vetëm mbi dimensionin sasior, por edhe mbi atë cilësor. Ndërkaq, njohja e
aspektit sasior të fenomenit lejon, ose të paktën mund të na vendosi në një pozicion të
tillë që të mund të na lejojë, të përgatisim kushtet paraprake për përgatitjen e
ndryshimeve të tipit silësor, në të kundërt do të ishim në kushtet e marrjes së
vendimeve në një “errësirë” totale.
Duke arritur në këtë pikë, tashmë është e lehtë të japim një përkufizim të statistikës
gjyqësore si ajo pjesë e statistikës që studion të gjitha ato fenomene dhe sjellje
shoqërore që përfshihen në sferën e së drejtës.

2 

 
1.4 Ndarja e statistikës gjyqësore.

Fusha e studimit të statistikës gjyqësore mund të organizohet në mënyrë skematike në

tre ose në dy pjesë. Në rastin e parë artikulimi përfshin statistikën gjyqësore civile, atë
penale dhe atë penitenciare; në rastin e dytë vetëm statistikën gjyqësore civile dhe
penale duke përfshirë në këtë të fundit edhe statistikën penitenciare.
Duke analizuar në mënyrë më analitike, mund të konfigurohen edhe disa ndarje të
tjera të mëdha.

Në fushën civile dhe penale përbëjnë objekt studimi nga njëra anë aspekti
proceduralo-administrativ (statistika procedurale civile dhe statistika proçedurale
penale, që studiojnë nga pikëpamja sasiore aktivitetin e organeve respektive
gjyqësore); nga një aspekt tjetër, më shumë sociologjik (statistika e
mosmarrëveshjeve dhe statistika e kriminalitetit) që studiojnë nga pikëpamja sasiore,
fenomenet shoqërore që lindin gjatë mosmarrëveshjeve civile dhe nga kriminaliteti.
Edhe në sektorin e statistikës së burgjeve merren ne analizë kryesisht aspektet
juridiko-administrative, që dalin nga lëvizja e të dënuarve në institucione të ndryshme
të vuajtjes së dënimit, ndërsa aspekti sociologjik i këtyre statistikave merr në
konsideratë karakteristikat personale të të dënuarve. Ndërkaq, merret në konsideratë
edhe fenomeni i kriminalitetit nën profilin e parandalimit te kriminalitetit (statistikat e
masave të dënimit).

Një aspekt tjetër shumë i rëndësishëm i statistikës gjyqësore civile dhe penale është
edhe fakti që të dhënat statistikore dhe studimi i fenomeneve nuk kufizohen vetëm në
faktet kriminale, mosmarrëveshjet (aspekti objektiv), por përfshijnë edhe personat që,
në situate të ndryshme, përfshihen në procedime penale apo civile duke përbërë
kështu një fushë studimi gjithashtu shumë të gjerë dhe interesante (aspekti subjektiv).

Nga ana tjetër, në disa raste, kur kërkohet të trajtohet në aspektin sociologjik, një
fenomen i caktuar mund të qëllojë që të merret në konsideratë në të gjitha drejtimet
procedurale duke mos lënë mënjanë ato drejtime apo aspekte që, në një trajtim
thellësish skolastik, do të duhet të konsideroheshin të tipit juridiko-administrativ. Kjo
për faktin se realiteti është shumë më pragmatik sesa doktrina dhe diferencat, shpesh
thjesht formale, nga një aspekt në tjetrin të një fenomeni, kapërcehen qetësisht kur
kalohet nga stadi i analizës në tavolinë (desk-ëork) në atë punës në praktikë (field-
ëork).

1.5 Histori e shkurtër e statistikës gjyqësore.

Ishte fundi i shekullit XIX kur lindën statistikat e para kriminale që orientoheshin
drejt studimit të rregullsisë që gjendet në mekanizmat kriminalë. Përsa i takon fillimit
të procesit të formimit të statistikës gjyqësore, kontributet më të mëdha i jepen
francezit A.M. Guerry (‘’Essai sur la statistique morale de la France’’, 1833)2 dhe
Adolfo Quetelet, matematikan dhe staticien belg (‘’Sur l’homme et le developpement
de ses faculties ou essai de Physique sociale’’ 1835 dhe ‘’Penchant au Crime’’ 1831),
të cilët konsiderohen si themeluesit e statistikës së kriminalitetit.
                                                            
2
  Per me gjere shiko “Statistica Giudiziaria”, Sebastiano Corrado, Maggioli Editore; 2 edizione (30
settembre 1992), faqe 27.

3 

 
Veçanërisht të rëndësishme janë koordinatat nëpërmjet të cilave Quetelet, që në atë
kohë, orientoi studimin e kriminalitetit duke u ndalur në mënyrë të veçantë në
studimin e të akuzuarve (për më tepër tek të dënuarit përsa i përket aspekteve sasiorë
të studimit të kundërvajtjeve) mbi influencën e përcaktuar nga faktorë të ndryshëm të
tillë si lloji i profesionit, kushtet klimatike dhe ambientale, sezonaliteti, niveli i të
ardhurave, seksi, mosha e tjerë.

Guerry iu kthye argumentit me një vepër tjetër të rëndësishme (‘’Statistique morale de

L’angleterre compare avec le statistic morale de la France’’ 1864)3 e karakterit
krahasues. Tërheq vëmendje termi “statistika morale” – konsiderohej se fenomene të
tilla si kundërvajtjet penale, mosmarrëveshjet e ndryshme dhe prostitucioni nuk ishin
gjë tjetër veçse poli negativ i “jetës morale”, ndërkohë që poli pozitiv ishte natyrisht i
përbërë nga manifestimi i mirësisë, i altruizmit, e tjerë, natyrisht të vështirë, për të
mos thënë të pamundur për t’u cilësuar nga pikëpamja statistikore.
Në Itali, studimet mbi statistikën gjyqësore u trajtuan kryesisht nga Angelo
Messedaglia (‘’Le statistiche criminali dell’ Impero Austriaco dal 1856 al 1859’’)4 i
botuar më 1866 dhe (‘’La statistica della criminalita’’, 1879). Messedaglia u bë më
vonë president i Komisionit të Statistikave Gjyqësore, nga Enrico Ferri (‘’Studi sulla
criminalita in Francia dal 1827 al 1878’’), i botuar më 1881, e tjerë.

Përsa i takon precedentëve, nga pikëpamja historike e statistikës gjyqësore në Itali,

përpara bashkimit kombëtar të mbretërisë së Italisë, të dhëna të karakterit statistikor
që lidheshin me drejtësinë kishte në disa prej shteteve si për shembull në Toskana
(nga 1826) dhe në Mbretërinë e Sardenjës që, nga viti 1842, u bashkoi të dhënave
statistikore të fushës penale edhe të dhënat statistikore të fushës civile. Në përgjithësi,
qëllimi i mbledhjes së këtyre të dhënave statistikore ishte mbi të gjitha administrativ
dhe lidhej me aktivitetin dhe veprimtarinë e aparatit të drejtësisë në përgjithësi. Me
përfundimin e procesit të bashkimit të Italisë, u bë edhe unifikimi i statistikave të
ndryshme, si ai i statistikave penale ashtu edhe ai i statistikave civile, në kuadrin e
Ministrisë së Drejtësisë, pranë së cilës u krijua Zyra Qendrore e Statistikave (dhjetor
1872).
Në Shqipëri, të dhënat lidhur me lindjen dhe evoluimin e procesit të mbledhjes së të
dhënave statistikore në fushën e drejtësisë janë të pakta. Tekste, botime që të trajtojnë
çështje që lidhen me statistikën gjyqësore penale dhe me matjen e krimit në vendin
tonë janë të pakta. Botime të autorëve të ndryshëm si të prof. Ismet Elezi, studiuesit
Jani Papandile tregojnë se ka patur të dhëna sporadike për forma të veçanta të
kriminalitetit në Shqipëri. Burimi i vetëm që më ka ndihmuar në këtë drejtim kanë
qenë punimet e prof.asoc.dr. Vasilika Hysi, qoftë në kuadër të tekstit të kriminologjisë
të punuar prej saj, qoftë edhe në kuadër të artikujve shkencorë të botuar po prej saj në
revistën shkencore të Fakultetit të Drejtësisë, Tiranë, nëpërmjet leksioneve të
përgatitura në ndjekje të këtij masteri. Kontribut dhe ndihmesë të paçmuar dhe shumë
pak të falenderuar kam patur nga prof.asoc.dr. Vasilika Hysi edhe në cilësinë e saj si
përfaqësuese e Shqipërisë në grupin e ekspertëve evropianë të angazhuar nga ana e
Këshillit të Evropës dhe që i dha dritë punës së tyre nëpërmjet European Sourcebook.
                                                            
3
  Per me gjere shiko “Statistica Giudiziaria”, Sebastiano Corrado, Maggioli Editore; 2 edizione (30
settembre 1992), faqe 27.
4
 Po aty

4 

 
1.6 Funksionet dhe rëndësia e statistikës gjyqësore.

Statistikat kanë marrë gjithnjë e më shumë rëndësi me kalimin e kohës, si nga

pikëpamja e mbledhjes së tyre ashtu edhe nga pikëpamja e produktit që del nga
përpunimi i tyre.

Thamë se një ndër aspektet më të rëndësishme të statistikës gjyqësore është ai i

mundësisë për të ndikuar, pikërisht mbi bazën e asaj që prodhohet, rrjedhojë e
mbledhjes së të dhënave statistikore, si nën një profil sasior ashtu edhe nën një profil
cilësor, mbi zhvillimet e mëvonshme të vetë fenomenit që përbën edhe objektin e
mbledhjes së të dhënave statistikore.

Ajo që duam të theksojmë është fakti që edhe ne duhet të shkojmë drejt përdorimit të
të dhënave statistikore, në mënyrë të tillë që produkti që do të dalë prej përpunimit
dhe studimit të tyre, të ketë ndikimin e vet në të drejtën pozitive.
Rëndësia praktike e studimeve të statistikës juridike lidhet me përmirësimin e punës
së organeve të policisë, prokurorisë dhe gjykatave, kurse rëndësia teoriko-shkencore e
këtyre studimeve lidhet me ndihmën që japin materialet statistikore në ilustrimin dhe
argumentimin e tezave shkencore juridike, në përgjithësimet teorike të këtyre
shkencave e tjerë.

Materialet e studimeve të statistikës juridike përdoren në praktikë për të përpunuar

vijën kryesore të politikës së shtetit për përmirësimin e legjislacionit në fuqi, për të
drejtën penale ose atë civile e tjerë, për të hartuar planin e masave konkrete në këtë
drejtim dhe për të kontrolluar rezultatet e arritura nga zbatimi i këtyre masave. Po në
këtë mënyrë ato ndihmojnë edhe në luftën kundër kriminalitetit, domethënë materialet
e statistikës juridike shfrytëzohen për përpunimin e vijës dhe të masave konkrete të
luftës kundër krimeve si edhe për të kontrolluar rezultatet e arritura nga zbatimi i
këtyre masave.

Në bazë të materialeve të statistikës juridike si dhe të materialeve te tjera, të nxjerra

nga kontrollet, nga studimet e kategorive të veçanta të proceseve e tjerë, kemi
mundësi të bëjmë përgjithësimin e përvojës së mirë të praktikës gjyqësore lidhur me
çështje të ndryshme penale ose civile.

Materialet e studimeve të statistikës juridike mund të shfrytëzohen edhe nga organet

legjislative lidhur me përpunimin, ndryshimin dhe plotësimin e ligjeve në sektorin e
së drejtës penale ose asaj civile, të së drejtës materiale dhe procedurale lidhur me
organizimin gjyqësor, për nxjerrjen në pah të volumit të punës së organeve të
drejtësisë e si rrjedhim me orientimin ashtu siç duhet të burimeve njerëzore të këtyre
organeve.

Një fushë tjetër, megjithëse me përmasa modeste, mbi të cilën statistika gjyqësore
mund të ushtrojë një ndikim të caktuar është ajo e një rishpërndarjeje më të mirë të
burimeve njerëzore dhe materiale me qëllim shmangien e përqëndrimit të madh apo të
vogël nga pikëpamja territoriale, për shembull në lidhje me procedimet (gjë që mund
të vlejë si nga pikëpamja civile ashtu edhe nga pikëpamja penale) ose edhe në lidhje
me të dënuarit me heqje lirie.

5 

 
1.7 Raporti me disiplinat e tjera.

Përsa i takon raportit të statistikës gjyqësore me disiplinat e tjera, ato janë të shumta,
por me një intensitet dhe rëndësi të ndryshme.
Në radhë të parë mund të evidentojmë një numër të konsiderueshëm disiplinash të
natyrave të ndryshme që mund të konsiderohen të karakterit përgatitor në studimin e
statistikës gjyqësore. Bëhet fjalë, nga njëra anë, për disiplina të natyrës juridike ose të
korpusit të normave dhe nga ana tjetër të disiplinave që lidhen me teknikat
statistikore.
Ndërmjet të parave mund të përmendim të drejtën civile, të drejtën penale, të drejtën
kushtetuese, të drejtën administrative, e tjerë, jo vetëm në tërësinë e legjislacionit
civil, penal, organet e drejtësisë, atë të burgjeve, e tjerë, por edhe nën një aspekt tjetër.
Më pas, rëndësi marrin ato disiplina të cilat kanë natyrë teknike, të tilla si statistika
metodologjike, që përbëjnë baza të fuqishme teknike, e njëjtë si edhe për pjesën tjetër
të degëve të statistikës së aplikuar, për realizimin me një qëllim të caktuar
metodologjik të produkteve të ndryshme, si tërësore ashtu edhe të pjesshme, dhe për
përpunimin e mëtejshëm të produkteve të ndryshme të të dhënave që mblidhen.
Një rol veçanërisht të rëndësishëm marrin një bllok i caktuar disiplinash që përbëjnë
një ndihmë të vlefshme për statistikën gjyqësore duke marrë në disa raste edhe një rol
mbështetës. Ajo është demografia (për ballafaqimet e domosdoshme që duhet të
bëhen edhe nëpërmjet statistikës gjyqësore në lidhje me ecurinë e popullsisë, si në
vlerë absolute ashtu edhe në raport me shpërndarjen territoriale në zona të caktuara
gjeografike, administrative apo gjyqësore); statistika sociale (lidhjet e së cilës me
statistikën gjyqësore nuk kanë nevojë për një ilustrim të veçantë, mjaft të kihet në
konsideratë se statistika gjyqësore, në fund të fundit është vetë pjesë e statistikës
sociale në një farë mënyre); statistika ekonomike (për elementët e natyrës ekonomike
që përbëjnë një mbështetje të domosdoshme ballafaqimi për të gjitha ato fenomene që
dalin nga statistika gjyqësore) dhe që mund të lidhen, edhe në mënyrë të
drejtpërdrejtë, me ecurinë ekonomike të shoqërisë.
Së fundmi, pas disiplinave të karakterit përgatitor, dhe të atyre që mund t’i quajmë
“paralele”, mund të konfigurohet një grup i tretë i disiplinave për të cilat është këtë
herë statistika gjyqësore, natyrisht së bashku me disiplina të tjera të natyrës juridike,
historike dhe filozofike që ofron mbështetjen e saj.
Në këtë rast, nëse do të kufizohemi në disa shembuj domethënës, bëhet fjalë për
politikën kriminale, antropologjinë kriminale të sociologjisë në kuptimin e saj më të
gjerë dhe në mënyrë të veçantë përsa i takon thellimit të studimit të fenomeneve
juridike dhe kriminale; të politikës legjislative në përgjithësi, por me një referim të
veçantë përsa i takon rendit juridik dhe penitenciar, politikës së parandalimit të krimit
dhe asaj të masave të riedukimit.
Statistika juridike penale bazohet në tezat kryesore të shkencës së të drejtës penale,
kurse statistika juridike civile bazohet në tezat kryesore të shkencës së të drejtës
civile.
Statistika juridike penale, duke u bazuar në parimet e përgjithshme të së drejtës
penale, studion dinamikën, strukturën, intensitetin e kriminalitetit, lidhjet e
kriminalitetit me fenomenet e tjera shoqërore, ndihmon në zbulimin e shkaqeve të
kriminalitetit e tjerë.
Nocionet kryesore të statistikës juridike penale janë përpunuar nga shkenca e së
drejtës penale (per shembull nocioni i krimit, ai i dënimit e tjerë) dhe ajo e procedurës
penale (karakterizimi i etapave të ndryshme të luftës kundër kriminalitetit e tjerë).
6 

 
Statistika juridike penale paraqitet si një disiplinë shkencore që ka si detyrë jo vetëm
të organizojë evidencën mbi kriminalitetin, mbi fajtorët dhe dënimet, por edhe të
karakterizojë nga ana sasiore ndryshimet që ndodhin në fushën e kriminalitetit si dhe
lidhjet që ka me fenomenet e tjera shoqërore.
Prandaj statistika juridike penale nuk mund të konsiderohet si pjesë e së drejtës
penale, por si një disiplinë e veçantë që, nga njëra anë, bazohet në teorinë e së drejtës
penale, dhe nga ana tjetër në teorinë e përgjithshme të statistikës. Ajo ndihmon në
zhvillimin e mëtejshëm të shkencës së të drejtës penale, sepse tregon ku, si dhe në
çfarë kushtesh zhvillohen fenomenet që përbëjnë objektin e së drejtës penale, cilat
janë rregullsitë që i karakterizojnë këto fenomene dhe lidhjet reciproke mes tyre.
Nuk do të ishte e drejtë po të konsideronim punë të statistikës vetëm mbledhjen dhe
përpunimin e të dhënave numerike, pa përfshirë aty edhe përgjithësimet shkencore.
Puna përfundimtare e statistikës është që, pas mbledhjes dhe përpunimit të të dhënave
numerike, të nxjerrë konkluzione shkencore mbi rregullsinë e fenomeneve.

1.8 Qasja në nivel ndërkombëtar.

Trajtimi i këtij aspekti është shumë i rëndësishëm e trajtohet gjerësisht një kapitujt në
vijim. Ndërkaq një interes të madh njohës paraqet kjo qasje nga pikëpamja sociale,
historike dhe politike, ndërtuar nga statistikat gjyqësore ndërkombëtare.
Në radhë të parë duhet të sqarojmë se me një term të tillë kemi ndërmend t’i
referohemi ballafaqimeve ndërkombëtare nëpërmjet statistikave të ndryshme
ndërkombëtare. Është një fushë e njohur me studime të thelluara, por meqenëse nuk
është ky rasti i mundshëm për ta trajtuar, do të kufizohemi në momentet më të
rëndësishme.
Teorikisht, fusha e të dhënave për t’u krahasuar është mjaft e gjerë duke dashur të
konsiderojmë çështjet civile, penale dhe sektorin e të dhënave statistikore
penitenciare.
Pavarësisht ndryshimeve të mëdha dhe të kuptueshme në fushën e së drejtës ndërmjet
institucioneve të ndryshme në vende të ndryshme të botës, një kufizim parësor ndodh
në fakt me praktikën civile, përveç disa fenomeneve në trajtim e sipër si për shembull,
protestat, falimentimet, parashikimet në fushën e së drejtës familjare si divorci dhe
ndarjet, e tjerë, për të cilat është e mundur të bëhen krahasime. Për këtë përjashtim të
faktit, kemi ndërmend t’u referohemi krahasimeve që i përkasin, nëse jo gjithë
vendeve të botës, të paktën atyre për të cilat janë të disponueshme statistikat dhe aq
më pak grupeve të përfaqësuara mjaftueshëm të vendeve në nivel të paktën
kontinental.
Në fakt, në analizat përfundimtare, vështirësitë e krahasimit të të dhënave statistikore
në fushën e së drejtës që i përkasin vendeve të ndryshme, vijnë përveçse nga mungesa
objektive e të dhënave statistikore mjaftueshmërisht homogjene, të tilla që mund të
bëhen krahasime, mbi të gjitha nga ndryshueshmëria – që është në thelb të problemit -
të rendeve respektive juridike dhe si rrjedhim të institucioneve juridike të ndryshme
që mbledhin dhe përpunojnë të dhëna në vende të ndryshme. Sikurse dihet, ekzistojnë
një sërë institutesh, entesh dhe fondacionesh të specializuara pikërisht në këtë fushë
(Instituti ndërkombëtar për Unifikimin e të Drejtës Private, Instituti për Unifikimin e
të Drejtës Penale, Instituti për Unifikimin e të Drejtës Ndërkombëtare e tjerë) që prej
dekadash i dedikojnë kërkimet dhe përpjekjet e tyre për qëllimet për të cilat janë
krijuar.

7 

 
Që të kryhen studime krahasuese të fenomeneve juridike në vende të ndryshme,
kërkohen, përveç kompetencave themelore, bazë teknike në fushën e statistikës, edhe
njohuri të thelluara në të drejtën në përgjithësi dhe, të paktën përsa i përket
elementeve bazë, të institucioneve kryesore juridike të vendit që ka për qëllim të
studiojë, si edhe njohuri të mjaftueshme në fushën gjuhësore përkatëse (me qëllim që
të ketë mundësi të futet tek të dhënat e dorës së parë) dhe nuk është për t’u përjashtuar
edhe në fushën politike dhe historike për të shqyrtuar më mirë ndryshimet më të
mëdha legjislative të ndodhura në vende të caktuara, shpesh në përputhje me
ndryshimet shoqërore, historike dhe/ose institucionale që kanë lënë gjurmë edhe në
fushën e së drejtës.
Në përfundim, mund të themi se një element i fundit që e bën të vështirë krahasimin
në fushën ndërkombëtare është mënyra e ndryshme e paraqitjes së të dhënave
kombëtare në vende të ndryshme. Por, pavarësisht vështirësive, mund të arrijmë në
një nivel të kënaqshëm të homogjenitetit në paraqitjen e të dhënave me karakter
kombëtar, edhe në fushën e statistikave në fushën e drejtësisë, nga pikëpamja formale
dhe përmbajtjes së tyre. Në këto raste, do të ishte më e përshtatshme të bëheshin
studime të veçanta për grupe vendesh të cilët kanë një afërsi gjeografike, për shembull
Italia dhe Franca ose që kanë një afërsi gjuhe dhe tradite juridike si për shembull
vendet që flasin gjuhën angleze, Britania e Madhe, Irlanda, Zelanda e Re, Australia
ose vendet skandinavo-veriore ose vendet anëtare të Benelux-it).

2. OBJEKTIVAT DHE KËRKESAT E NJË SISTEMI TË STATISTIKAVE TË

DREJTËSISË PENALE5

2.1 Përdorimet dhe qëllimet e një sistemi statistikash të drejtësisë penale

Statistikat për krimin dhe drejtësinë penale i ndihmojnë qeveritë të vlerësojnë dhe të
monitorojnë kushtet, rrethanat dhe tendencat e mirëqenies dhe të ndikimit social të
shpenzimeve dhe politikave publike. Mbledhja e statistikave të besueshme dhe të
plota të drejtësisë penale në vende të ndryshme ka një rëndësi shumë të madhe për të
gjithë ata që janë të përfshirë në drejtësinë penale dhe, në veçanti, këto të dhëna janë
me rëndësi për administratorin e drejtësisë penale. Çdo komponent i drejtësisë penale
krijon në mënyrë të paevitueshme sasi të mëdha të dhënash, por këto të dhëna japin
informacion të vlefshëm për vendimmarrjen e drejtësisë penale vetëm kur ato
transformohen nëpërmjet një mbledhjeje të qëllimshme dhe organizimit të tyre në
statistika.
Më gjerësisht, përdorimet e statistikave të drejtësisë penale mund të ndahen në tri
fusha të ndërvarura: administrata, planifikimi, kërkimi dhe analiza e politikave. Secila
nga këto fusha trajtohet më poshtë.

Administrata. Çdo organizatë ose agjenci duhet të jetë në gjendje të monitorojë

aktivitetet e saj. Në përgjithësi, menaxhimi mund të përshkruhet si një proces
organizimi i një grupi burimesh për arritjen e qëllimeve dhe objektivave të përcaktuar.
Menaxhimi efektiv kërkon informacion për të caktuar nëse qëllimet dhe objektivat
arrihen në kohën e duhur, sipas një rendi të caktuar dhe nëse burimet përdoren në
mënyrë eficente dhe efektive. Sa më komplekse të jetë organizata, aq më e lartë do të

                                                            
5
 Per me gjere shiko: http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesF/SeriesF_89A.pdf

8 

 
jetë nevoja për informacion statistikor, në veçanti në statistika për burimet dhe
ndarjen e burimeve dhe për çështjet dhe ngarkesat e çështjeve.
Për shembull, një administratori policie i kërkohet të plotësojë objektivat në lidhje me
sigurinë publike, thirrjet e qytetarëve për ndihmë, ndalimin e autorëve të veprave e
kështu me radhë. Ai duhet të planifikojë disa lloje burimesh duke përfshirë personelin,
paratë, procedurat operative, makineritë dhe pajisjet për të përmbushur këto objektiva.
Raportet e rregullta të statistikave që integrojnë informacionin për shpërndarjen e
burimeve si dhe informacioni në lidhje me shpeshtësinë e telefonatave për shërbime,
llojet e krimit dhe identifikimi i të dyshuarve janë shumë të rëndësishme nëse
administratori do të kuptojë problemet aktuale të agjencisë dhe të formulojë zgjidhjet
e mundshme. Po ashtu, administratorët e institucioneve të lirimit me kusht dhe me
provë mund të përdorin statistikat rutinë për ngarkesën e çështjeve për të përcaktuar,
për shembull, nëse ngarkesa puna aktuale e punës është në përputhje me politikën e
agjencisë, dhe, nëse nuk është, çfarë ndryshimesh nevojiten.
Më pas, statistikat bëjnë një matje të faktit nëse personeli po i realizon pritjet
minimale dhe sa po i arrin një institucion qëllimet dhe objektivat e tij. Një
informacion i tillë është kyç për stafin dhe për vendimet që lidhen me buxhetin dhe
mund t’u tregojë njësive dhe agjencive të tjera nëse po realizohen objektivat në
përputhje me procedurat dhe politikat e përcaktuara. Në disa vende, kërkesa për
informacion lidhur me efektivitetin dhe eficencën është gjithnjë e më shumë në rritje
nga institucionet kontrolluese, publiku dhe përfaqësuesit e interesit publik, në veçanti
media dhe grupe të veçanta interesi. Raportet vjetore statistikore dhe studime të
posaçme statistikore mund të ndikojnë shumë drejt plotësimit të këtyre kërkesave.

Planifikimi. Planifikimi përfshin identifikimin e procedurave alternative për arritjen e

disa qëllimeve në të ardhmen. Për shembull, për administratorin e gjykatës, ai mund të
përfshijë zhvillimin e një sistemi më të mirë klasifikimi në mënyrë që të mund të
shpërndahen burime për të identifikuar nevojat dhe objektivat. Procesi i planifikimit
përfshin këto hapa:

(a) Kuptimi i situatës aktuale;

(b) Formulimi i një deklarate të qartë të një objektivi që do të arrihet ;
(c) Identifikimi i qasjeve alternative për arritjen e objektivave dhe avantazhet dhe
disavantazhet e secilës qasje;
(d) Përcaktimi i kritereve sipas të cilave të përzgjidhet qasja më e mirë;
(e) Zbatimi i qasjes së planifikuar për arritjen e qëllimit;
(f) Instalimi i një sistemi për të dhënë informacion për të dëshmuar nëse plani po i
arrin objektivat në mënyrë efikase.

Secili hap në procesin e planifikimit kërkon informacion duke përfshirë edhe

statistikat.
Marrim si shembull një administrator të drejtësisë penale, i cili e di se burgjet
aktualisht janë të mbushura në masën 95% të kapacitetit të tyre. Tendencat historike
në pranimet dhe lirimet në burg tregojnë se brenda dy vitesh burgjet do të
funksionojnë me kapacitet 102%. Gjithsesi, një qasje konvencionale sugjeron se
burgjet nuk duhet të jenë asnjëherë të mbushur mbi kapacitetin 95%. Në mënyrë që të
lejohet një shkallë lirie në klasifikimin dhe në ndarjen administrative të të burgosurve
si dhe për përmirësimin e ambienteve të burgjeve nëpërmjet ndërtimit, rinovimit ose
zgjerimeve, kërkohen njohuri për kapacitetin e mbushur të burgjeve. Mbi bazën e këtij
9 

 
informacioni, administrata mund të nxjerrë disa opsione, si për shembull ndryshimin e
standardeve të klasifikimit; rritjen e lirimeve nëpërmjet pushimeve dhe metodave të
tjera; zgjerimin e ambienteve ekzistuese dhe ndërtimin e ambienteve të reja. Me fjalë
të tjera, statistikat ndihmojnë administratorin të njohë problemin, të identifikojë
pasojat, të identifikojë veprimet që do të merren në përgjigje të çështjes dhe të njohë
avantazhet dhe disavantazhet e secilës prej tyre. Informacioni statistikor është i
dobishëm për diferencimin mes opsioneve dhe monitorimin e zbatimit të veprimeve të
zgjedhura.
Çdo administrator duhet të parashikojë mundësitë dhe të vërë në lëvizje planet bazuar
në këto parashikime. Teknikat e parashikimit shkojnë nga procedurat cilësore, bazuar
në eksperiencën praktike, deri në teknika të sofistikuara statistikore. Pa pasur një qasje
sistematike ndaj parashikimit, administratorët e drejtësisë duhet ta marrin të ardhmen
siç u vjen duke hartuar një stil reagues menaxhimi që në rastin më të madh mund të
transformohet në menaxhim krize. Pavarësisht nga teknika, të gjitha metodat e
parashikimit prezumojnë se të gjitha rastet janë të lidhura disi me të shkuarën dhe me
të tashmen. Në këtë mënyrë, si minimum, parashikimet për krimet dhe aspektet e
ndryshme të administrimit të drejtësisë kërkojnë përdorimin e të dhënave statistikore.

Kërkimi dhe analiza e politikës. Analiza e politikës u referohet përpjekjeve të

ndryshimeve në politikë, legjislacion ose procedura ose në mjedis dhe zhvillimit të
strategjive në kuadrin e këtyre efekteve të parashikuara. Për shembull, një analist
politikash mund të dëshirojë të përcaktojë efektet e ndryshimeve demografike, si për
shembull uljen e moshës mesatare të popullsisë ose një migrim të vazhdueshëm të
punëtorëve të pakualifikuar për nivelin e krimit ose efektet e ndryshimeve të nivelit të
krimit mbi ngarkesën e punës së policisë, gjykatës dhe burgjeve. Analisti mund të
jetë i interesuar dhe për efektin e ndryshimeve të politikave ose ndryshimeve
procedurale për procesin e drejtësisë penale, si për shembull niveli i rritjes së
kapacitetit gjyqësor i cili do të ndikohet nga një ndryshim në procedurat e depozitimit
të çështjeve duke ulur periudhën mesatare rast pas rasti deri në 5%.
Analiza e politikës mund të ketë dy forma: analiza e brendshme për përcaktimin e
efekteve të politikës së vetiniciuar ose ndryshimeve procedurale për funksionimin e
agjencisë; dhe analiza e jashtme për të përcaktuar efektin e ndryshimeve në politikat
dhe procedurat e një agjencie tjetër ose të ndryshimeve në mjedis. Çdo lloj analize
mund të ndodhë para ndryshimit, kur shpesh njihet si stimulim politikash, dhe pas
ndryshimit, si vlerësim ose analizë ndikimi. Analiza të tilla kërkojnë të dhëna
statistikore.
Kërkimi dhe analiza e politikave përgjithësisht bazohen nga pikëpamja se krimi është
kompleks; se për të kuptuar krimin lidhja ndërmjet ndryshimeve në krim dhe
ndryshimeve në kushtet sociale që prodhojnë, ruajnë, ulin ose rrisin nivelin e tij dhe
krijojnë formën dhe natyrën e tyre, të cilat, nga ana e tyre, duhet të kuptohen. Kjo
nënkupton se statistikat e drejtësisë penale japin vetëm një panoramë të pjesshme të
krimit dhe të kuadrit të kryerjes së tij. Për më tepër, duke qenë se krimi thuhet se është
proces që shpesh shoqëron “zhvillimin”, marrëdhënia ndërmjet krimit dhe zhvillimit
mund të kuptohet dhe specifikohet vetëm përmes një analize të mirë të marrëdhënies
ndërmjet krimeve të ndryshme dhe proceseve të ndryshme zhvillimore në nivele të
ndryshme zhvillimi. Në këtë mënyrë, ashtu siç janë të nevojshme statistikat e tjera
sociale për të kuptuar krimin, drejtësia penale mund të luajë një rol të rëndësishëm në
vlerësimin e ndryshimit social dhe në formulimin e politikës sociale.

10 

 
Në këtë kuadër, statistikat e drejtësisë penale mund të konsiderohen si pjesë e një
trupi më të madh të statistikave sociale dhe treguesve që përbëhen nga të dhëna të
përgjithshme dhe agregate për tiparet kryesore në shoqëri. Për të kuptuar
marrëdhënien ndërmjet krimit dhe zhvillimit social, pra për të kuptuar ndryshimin
social, përpilimi dhe vlerësimi i statistikave të drejtësisë penale duhet të shihet në
lidhje me fusha të tjera të statistikave, të tilla si:

(a) Njohuria (arsimi, novacioni, lloje të tjera njohurish);

(b) Ndryshimet e popullsisë;
(c) Organizimi i shoqërisë;
(d) Kultura dhe ndryshimet kulturore;
(e) Teknologjia;
(f) Ndryshimet në strukturat politike dhe ligjore;
(g) Forma të ndryshme të dallimit social.

2.2 Kërkesat parësore të sistemit të statistikave të drejtësisë penale

Vetëm ideja e sistemit ose programit të statistikave në vetvete është ambicioze; ajo
nënkupton shumë planifikim dhe koordinim. Si çdo tjetër sistem statistikor, sistemi i
statistikave të drejtësisë penale duhet të plotësojë kërkesa të caktuara bazë për
përdoruesin dhe menaxhimin, duke përfshirë dhe elementët e mposhtëm:
(a) Ai duhet të jetë i orientuar drejt përdoruesit. Statistikat nuk duhet të konsiderohen
si mjete në vetvete, por si mjete për qëllime të tjera, si për shembull si mjete për të
arritur vendimmarrjen, për të realizuar kërkimin dhe për një iluminim të përgjithshëm.
Statistikat mund t’i shërbejnë përdoruesit ose, idealisht, duhet t’u shërbejnë shumë
përdoruesve në shumë mënyra;
(b) Statistikat janë më të dobishme kur përdoren në një kuadër të caktuar ose kur janë
të lidhura me statistika të tjera. Kjo dy implikime. Së pari, observimet e serive kohore
janë zakonisht më të dobishme dhe udhëzuese se një observim i vetëm e diskret. Së
dyti, një masë e caktuar statistikash është më e kuptimtë kur lidhet me statistika të
tjera si brenda dhe jashtë temës, pasi kjo gjë thekson rëndësinë e koordinimit dhe
harmonizimit të koncepteve, përkufizimeve, klasifikimeve, metodave dhe
procedurave;
(c) për të qenë i dobishëm informacioni statistikor duhet të jetë i disponueshëm në
kohën e duhur. Ai duhet të mblidhet, përpunohet dhe jepet duke shqyrtuar siç duhet
kërkesat e vendimmarrësve;
(d) një program statistikor duhet të jetë i besueshëm. Për të ruajtur dëshirën e mirë të
furnizuesve të të dhënave dhe informacionit, i duhet kushtuar rëndësi shqetësimeve të
tyre, në veçanti shqetësimeve që lidhen me konfidencialitetin e të dhënave të
identifikueshme individualisht;
(e) një sistem statistikor i drejtësisë penale duhet të planifikohet dhe menaxhohet po
aq sa sistemi i drejtësisë penale. Prodhimi i statistikave të mira është një proces
kompleks dhe me shpenzime, dhe, si i tillë kërkon menaxhim efektiv të burimeve
njerëzore dhe fiskale.
Përveç këtyre kërkesave bazë të përdoruesve dhe të menaxhimit, ka dhe shumë
faktorë të tjerë që kontribuojnë për funksionimin e suksesshëm dhe qëndrueshmërinë
e një sistemi të statistikave të drejtësisë penale. Ato përfshijnë:
(a) sigurimin dhe ruajtjen e angazhimit të aktorëve;
(b) forcimin e zhvillimit të programit statistikor;
11 

 
(c) ruajtjen e neutralitetit dhe objektivitetit politik;
(d) përdorimin e burimeve analitike dhe teknike në mënyrë efektive;
(e) artikulimin e qartë të qëllimit dhe të përmbajtjes;
(f) përdorimin e një qasje të integruar;
(g) ruajtjen e një profili të lartë publik.

2.3 Sigurimi dhe ruajtja e angazhimit të aktorëve.

Një aktor është një person ose grup personash që kanë aksione ose janë të përfshirë
financiarisht në një ndërmarrje ose sipërmarrje. Në rastin e një sistemi statistikash të
drejtësisë penale, aktorët janë të shumtë dhe mund të përfshijnë zyrtarët e qeverisë,
personelin e drejtësisë penale, median, kërkuesit, studiuesit dhe publikun.
Zhvillimi i një sistemi kombëtar të statistikave të drejtësisë penale është proces
kompleks. Ai kërkon pjesëmarrjen dhe bashkëpunimin e shumë komponentëve të
sistemit, duke përfshirë policinë, prokurorët, gjykatat dhe organet
korrektuese/riedukuese. Eksperienca tregon se programet e informacionit nuk do të
zhvillohen pa angazhimin e menaxherëve të lartë të drejtësisë penale. Të dhënat bazë
për prodhimin e informacionit statistikor kombëtar në fushën e drejtësisë penale
merren nga regjistrat administrativë që mbahen nga komponentë të ndryshëm të
përfshirë, ku mund të përmenden policia, prokurorët, gjykatat dhe personeli
riedukues. Ky aktivitetet në vetvete bazohet tek burimet, por komplikohet më tej nga
nevoja e pasjes së standardeve kombëtare, përkufizime të përbashkëta për të dhënat
dhe atribute të tjera të detyrueshme të pritura nga të dhëna statistikore të besueshme
dhe të dobishme. Në praktikë, ata që mbajnë regjistra për qëllime operative i
kushtojnë shumë pak rëndësi përdorimeve jooperative të këtyre regjistrave. Pa
angazhimin e drejtuesve të lartë, konvertimi i regjistrave zyrtarë në të dhëna
statistikore të përdorshme bëhet i vështirë.
Mund të përdoren shumë iniciativa për ruajtjen e angazhimit të aktorëve kryesorë. Më
efektivi ndër to është angazhimi bazuar në vlerën e statistikave të drejtësisë për
arritjen e objektivave kryesore për sistemin e drejtësisë penale. Nga ana tjetër,
angazhimi më pak efektiv është situata në të cilën legjislacioni përdoret si mekanizmi
i vetëm për t’i detyruar administratorët e programeve të drejtësisë të marrin pjesë në
një ndërmarrje statistikash të drejtësisë kombëtare. Sidoqoftë, shpesh është i
nevojshëm një kuadër legjislativ për përcaktimin e autoritetit ligjor të sistemit dhe
përgjegjësitë ligjore të administratorit.

2.4 Përmirësimi i zhvillimit të programit të statistikave.

Pasi të jetë krijuar një program bazë statistikash, sfida më e madhe e një sistemi
statistikash të drejtësisë penale është përmirësimi i zhvillimit të kontributeve të tyre në
përgjigje të nevojave më të mëdha të përdoruesve të të dhënave. Nevojat kyçe
operative në këtë fushë janë kapaciteti për ndërveprime efektive me një gamë të gjerë
grupesh klientësh, një sistem planifikimi që mund t’i përkthejë këto nevoja në
projekte specifike dhe burimet për arritjen e rezultateve të dëshirueshme.

2.5 Ruajtja e neutralitetit dhe objektivitetit politik.

Një detyrim thelbësor i programit të statistikave kombëtare të drejtësisë penale është

përgjegjësia publike. Ky detyrim nuk mund të plotësohet në mënyrë efektive nëse
12 

 
programi i statistikave të drejtësisë penale konsiderohet si program që abonohet në një
ideologji politike apo është objekt i ndërhyrjes nga qeveria në fuqi. Programi mund të
jetë i paanshëm dhe objektiv.
Duke qenë se në pjesën më të madhe të rasteve programet e statistikave për drejtësinë
penale zhvillohen nga qeveritë për qëllime të planifikimit dhe monitorimit të sistemit
të drejtësisë penale, krijimi i paanshmërinë politike mund të jetë proces shumë
sfidues. Bërja e sistemit statistikor të pavarur nga sistemi i drejtësisë penale mund të
jetë e dobishme përsa i përket rritjes së paanshmërisë. Për shembull, krijimi i një
agjencie të pavarur statistikash për drejtësinë, e pavarur nga çdo agjenci tjetër e
drejtësisë penale (policia, prokuroria, gjykatat dhe organet e riedukimit) çon në rritjen
e autonomisë, pavarësisë dhe, së fundmi, paanshmërisë së saj.

2.6 Përdorimi i burimeve analitike dhe teknike në mënyrë efektive.

Njohuria dhe eksperienca e specialistëve të fushës është e vyer për çdo program
statistikor, dhe fusha e statistikave të drejtësisë penale nuk bën përjashtim. Ekspertët e
krimeve dhe viktimizimit, policia e drejtësisë penale dhe administrimi i programit
duhet të luajnë një rol të madh në përcaktimin e serive statistikore, në zhvillimin e
koncepteve dhe përkufizimeve që do të përdoren; në kryerjen e planifikimit dhe
analizës dhe në përgatitjen e kontributeve. Një pjesë e mirë e të dhënave të
papërpunuara për programin e statistikave prodhohet brenda sistemit të drejtësisë
operative (p.sh. agjencitë e policisë, gjykatat, burgjet) dhe, si rezultat, ka tendencë të
reflektojë politikat dhe proceset e nevojshme për administrimin e përditshem të
sistemit dhe jo të përshkruajë fenomenet substanciale. Njohuri dhe eksperience mbi
temën nga ekspertët janë të domosdoshme për t’u siguruar se të dhënat analizohen në
mënyrë kompetente dhe vendosen në kuadrin e duhur.
Përpunimi dhe analiza e të dhënave kërkon infrastrukturën e një teknologjie
kompjuterike. Zhvillimet teknologjike të kohëve të fundit, nëse përdoren siç duhet,
lehtësojnë shumë të gjitha aspektet e prodhimit të informacionit. Puna me
kompjuterat, gjithsesi, shtron shumë çështje që duhet të trajtohen siç duhet. Këto
çështje variojnë nga çështje organizative deri tek siguria dhe aksesi, nga prokurimet
dhe mirëmbajtja deri tek trajnimi dhe zhvillimi.

2.7 Artikulimi i qartë i objektit dhe përmbajtjes.

Një program gjithëpërfshirës i statistikave të drejtësisë penale duhet të përshkruajë

objektin dhe strukturën e krimit në shoqëri në kuadrin e realiteteve demografike,
sociale dhe ekonomike. Ai duhet të reflektojë edhe përgjigjen ndaj problemit të krimit
nga ana e drejtësisë penale duke përfshirë dhe kostot e ndërhyrjeve administrative.
Këto objektiva të gjera mund të interpretohen në gjëra të ndryshme nga njerëz të
ndryshëm. Gjithsesi, një sistem kombëtar i statistikave të drejtësisë penale nuk mund
të përmbajë çdo gjë për të gjithë përdoruesit. Si rezultat, duhet të merret një vendim
nëpërmjet një ushtrimi për përcaktimin e përparësive përsa i përket paketave
informative që do të kërkohen. Rezultati i këtij ushtrimi varet nga masa e burimeve të
disponueshme, angazhimit dhe gatishmërisë së furnizuesve të të dhënave për të ofruar
të dhënat e kërkuara dhe hierarkinë e kërkesave të informacionit të aktorëve kryesorë.
Eksperienca tregon se katër kategoritë e gjera të informacionit, të dhëna më poshtë,
duhet të kenë përparësinë më të madhe në përcaktimin e përmbajtjes së programit
kombëtar të statistikave të drejtësisë penale:
13 

 
(a) Të dhënat e krimit tregojnë rastet e viktimizimit në shoqëri sipas llojit të
viktimizimit; krimet e raportuara dhe të paraportuara tek organet dhe arsyet e
mosraportimit, niveli i frikës nga krimet;
(b) të dhënat e ngarkesës së punës që tregojnë numrin dhe llojet e çështjeve të
trajtuara nga komponentë të ndryshëm të sistemit të drejtësisë penale (policia,
gjykatat, organet e riedukimit); dhe karakteristikat e personave të përpunuar
nëpërmjet sistemit, të tilla si mosha, seksi, arsimi, statusi i gjuhës dhe ai martesor;
(c) të dhënat burimore në lidhje me numrin e personave që punojnë në shërbime e
drejtësisë penale; shpenzimet dhe shpërndarja e shërbimeve;
(d) përshkrimet cilësore të shërbimeve të drejtësisë, duke theksuar strukturat
organizative, përgjegjësitë dhe juridiksionet si dhe programet e kryera
Rëndësia e mbledhjes së të dhënave të krimit është e vetëshpjegueshme. Statistikat
për ngarkesën e punës i lejon administratorët e drejtësisë të krahasojnë volumin dhe
përmbajtjen e ngarkesave të tyre të punës dhe ndarjen e çështjeve. Të dhënat
burimore, kur kombinohen me të dhënat e ngarkesës së punës, mund të japin tregues
performance dhe të japin nivelin e shërbimeve të ofruara nga qeveritë bashkiake,
rajonale dhe qendrore. Përshkrimi i saktë i shërbimeve të drejtësisë japin një kuadër
brenda të cilave statistikat mund të interpretohen në mënyrë të kuptimtë.

2.8 Përdorimi i qasjes së integruar.

Vendet ndryshojnë shumë në nivelin e tyre të zhvillimeve statistikore në fushën e

drejtësisë penale. Llojet e objektivave të programeve të përcaktuar nga secili vend
varet në gjendjen aktuale të statistikave kombëtare penale, por objektivi përfundimtar
është arritja e një sistemi të integruar të statistikave të drejtësisë penale, një objektiv
që e kanë arritur vetëm prej pak njerëzve, për të mos thënë nga askush.
Një hap i rëndësishëm drejt një sistemi të integruar të statistikave të drejtësisë penale
është zhvillimi dhe përdorimi i koncepteve dhe klasifikimeve të përbashkëta, si
brenda dhe jashtë komponentëve të sistemit të drejtësisë penale, si dhe, sa të jetë e
mundur, ndërmjet drejtësisë penale dhe agjencive të jashtme. Klasifikimet uniforme
lejojnë lidhjen e të dhënave nga komponentët e ndryshëm të sistemit të drejtësisë
penale dhe ndërmjet sistemit të drejtësisë penale dhe agjencive të tjera.

2.9 Ruajtja e një profili të lartë publik.

Një profil i lartë publik nga sistemi i statistikave të drejtësisë ka avantazh nga shumë
pikëpamje. Ai kontribuon për një nivel më të lartë të ndërgjegjësimit për
informacionin statistikor dhe, si rezultat, të përdorimit të tij të gjerë. Ai ndihmon në
arritjen e një niveli më të lartë përgjigje dhe, si pasojë, të dhëna të një cilësie më të
mire. Ai kontribuon për efikasitetin e mekanizmave të reagimit me përdoruesit e të
dhënave dhe, ajo çka është shumë e rëndësishme, ai rrit mbrojtjen e sistemit nga
ndërhyrja politike.

2.10 Nevoja për informacion shtesë

Një sistem i drejtësisë penale mund të gjenerojë dhe mbajë të dhëna të shumta në
formën e të dhënave të aktiviteteve, viktimave, autorëve të veprave, proceseve,
dispozitave dhe vendimeve. Të dhëna të tilla janë materiali i parë për vendimet për
çështjet individuale dhe përgjithësisht organizohen pak a shumë në dosje
14 

 
operative/sistem regjistrash për t’ju shërbyer qëllimeve administrative. Këto sisteme
operative përfaqësojnë burimin kryesor të statistikave bazë të drejtësisë penale.
Pjesa më e madhe e sistemeve operative janë hartuar kryesisht për monitorimin e
operacioneve ditore të komponentëve të ndryshëm të sistemit të drejtësisë penale. Si
rezultat, ato nuk përmbajnë gjithnjë disa lloje informacioni të nevojshme për të
mbështetur vendime të mira për politika, programe dhe shërbime. Ndërkohë që
zhvillimi i statistikave të drejtësisë penale duhet të fillojë pa diskutim nga këta
regjistra, ka shumë burime alternative të dhënash si dhe shumë qasje për mbledhjen e
të dhënave që duhet të konsiderohen si plotësuese, të cilat gjenden në regjistrat
administrativë të sistemeve të ndryshme operative të drejtësisë.
Që prej fillimit të mbledhjes së informacionit modern për krimin, njihet se një pjesë e
aktiviteteve kriminale nuk raportohen kurrë në polici, dhe, si rezultat, nuk përfshihen
në statistikat e policisë ose statistika të tjera. Ky numër i panjohur, që shpesh njihet si
“shifra e errët” e krimit, i ka bërë kërkuesit të shikojnë përtej instrumenteve të
statistikave tradicionale të drejtësisë penale për të gjetur mënyra për vlerësimin e saj.
Sondazhet për viktimizimin e krimit janë zhvilluar si një burim i vlefshëm shtesë për
statistikat e policisë, për shkak të faktit se ata raportojnë për këtë “shifër të errët”.
Burime të tjera të dhënash për statistikat e krimit përfshijnë sondazhe të vetëraportimit
dhe regjistrime të përgjithshme popullsie. Edhe agjencitë publike dhe private që nuk
perceptohen si organizata të drejtësisë penale mund të japin informacion rreth
krimeve specifike, autorëve të veprave penale dhe viktimave.

3. SISTEMI I DREJTËSISË PENALE NË SHQIPËRI

Në këtë kre synohet të bëjmë një analizë të sistemit të drejtësisë penale në vendin tonë
dhe të organeve që mbledhin, përpunojnë dhe analizojnë statistika penale në
Shqipëri.
Drejtësia penale në Shqipëri6 përbëhet nga gjykata e zakonshme, me të cilat kemi
parasysh gjykatat e Shkallë së Parë, gjykatat e Apelit dhe Gjykata e Lartë. Kjo përsa i
përket juridiksionit të zakonshëm. Kur flasim për juridiksion të veçantë kemi parasysh
Gjykatën e Shkallë së Parë, Gjykatën e Krimeve të Rënda dhe Gjykatën e Apelit për
Krime të Rënda.
Në mënyrë respektive ngrihet edhe sistemi i prokurorisë në vendin tonë. Kështu,
organi i prokurorisë ushtron aktivitetin e tij në përputhje me Kushtetutën dhe me ligjin
organik si një organ i centralizuar. Organi i prokurorisë përbëhet nga:
a) Prokuroria e Përgjithshme e Republikës;
b) prokuroria pranë Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda;
c) prokuroritë pranë gjykatave të apelit;
ç) prokuroria pranë gjykatës së shkallës së parë për krime të rënda;
d) prokuroritë pranë gjykatave të shkallës së parë.

                                                            
6
  Ligj nr.8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, shpallur me dekretin nr.2260 datë 28.11.1998 të
Presidentit të Republikës së Shqipërisë, miratuar nga populli me referendumin e datës 22 Nëntor 1998, Dt.Aktit:21.10.1998,
Dt.Miratimit:21.10.1998, Flet.Zyrtare Nr.28, Faqe:1073. Ndryshuar me ligjin nr. 9675, datë 13.1.2007 “Për disa ndryshime në
ligjin nr. 8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”; ndryshuar me ligjin nr. 9904, datë 21.04.2008 “Për disa
ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë” (të ndryshuar)
Dt.Aktit:13.01.2007, Dt.Miratimit:13.01.2007, Flet.Zyrtare Nr.2, Faqe:39, Dt.Aktit:21.04.2008, Dt.Miratimit:21.04.2008,
Flet.Zyrtare Nr.61, Faqe:2728 ndrysuar me Ligj, Nr.88/2012, Dt.Aktit:18.09.2012, Dt.Miratimit:18.09.2012, Flet.Zyrtare Nr.132,
Faqe:7618; ndryshuar me lijin nr. 137/2015, datë 17.12.2015

15 

 
Prokuroria, nëpërmjet një strukture të posaçme, bën mbledhjen dhe përpunimin e të
dhënave statistikore që mblidhen nga organi i prokurorisë. Kjo srukturë është
përgjegjëse edhe për përgatitjen e raportit vjetor të Prokurorit të Përgjithshëm në
Kuvend. Prokurori i Përgjithshëm raporton në Kuvend ose komisionet parlamentare të
paktën një herë në gjashtë muaj ose sa herë që kërkohet prej tyre. Raportimi përmban
të dhëna dhe shpjegime për numrin, llojet, shtrirjen territoriale, intensitetin dhe format
e kriminalitetit në Republikën e Shqipërisë, si dhe drejtimet dhe përparësitë në luftën
ndaj kriminalitetit.

Ministria e Drejtësisë, në zbatim të parashikimeve të nenit 5, paragrafi 15 të ligjit

nr.8678, datë 14.05.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e ministrisë së
drejtësisë” (i ndryshuar), drejton shërbimin e unifikuar statistikor ne fushën e
Drejtësisë. Ministria e Drejtësisë bën mbledhjen dhe përpunimin e të dhënave që vijnë
nga gjykatat, drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve në një vjetar statistikor.
Ministria e Brendshme, Policia e Shtetit në mënyrën e organizimit të saj mbledh dhe
përpunon të dhëna statistikore në lidhje me vepra të ndryshme penale që më pas
referohen në prokurori ose sipas rastit drejtpërdrejt në gjykata.

Ligji nr. 8328 date 16.4.1998 “Për të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me burgim
dhe paraburgosurve”, (i ndryshuar) përcakton të drejtat dhe trajtimin e të dënuarve me
burgim, kompetencat dhe detyrat e organeve shtetërore kompetente. Ligji, në pjesën e
dytë “institucionet” parashikon shprehimisht institucionet e ekzekutimit të vendimeve
me burgim janë: burgu i sigurisë së lartë, burgu i zakonshëm, burgu i sigurisë së ulët,
institute të veçanta dhe institucionet e paraburgimit. Po sipas këtij ligji, "Krijimi,
klasifikimi dhe mbyllja e institucioneve të ekzekutimit të vendimeve penale me
burgim apo seksioneve të veçanta në këto institucione bëhen me urdhër të ministrit të
Drejtësisë".
Pra, sikurse vihet re ka disa burgje, ku mblidhen të dhëna, në lidhje me transferimet,
lirimet, hyrjet dhe daljet. Nëpërmjet këtyre të dhënave dhe përpunimit të tyre mund të
arrihet të njihet gjendja në vendet e paraburgimit dhe burgjet dhe të merren masa
konkrete në përputhje me standartet ndërkombëtare në fushë.

Kjo mënyrë e organizimit të statistikave të drejtësisë penale duhet të synojë

përfshirjen dhe trajtimin e tyre nga çdo agjenci.
Avantazhi i kësaj mënyre është se është më e lehtë dhe sigurisht dhe me më pak
shpenzime që të zhvillohet një sistem ekzistues sesa të krijohet një sistem i ri, në
veçanti kur burimet janë të kufizuara. Për më tepër, personeli përgjegjës për
mbledhjen e të dhënave, të cilët janë të angazhuar nga afër me agjencitë e përmendura
më sipër, pritet të ketë angazhim më të madh për të siguruar angazhimin dhe
besueshmërinë e të dhënave.

3.1 Statistika procedurale penale në Shqipëri

Statistika gjyqësore penale ka për objekt aktivitetin dhe veprimtarinë e organeve të

drejtësisë penale.
Përsa i takon uniformitetit të nxjerrjes së të dhënave, është procedimi, që do të thotë
ajo tërësi e akteve nëpërmjet të cilave zhvillojnë aktivitetin e tyre organet e drejtësisë
penale.

16 

 
Bëhet fjalë për një uniformitet që nga pikëpamja statistikore përkufizohet si
komplekse, përsa kohë përbëhet nga një tërësi të dhënash individuale të tilla si (krimi,
i pandehuri, masat e tjerë) të cilat do të trajtohen me detaje në kapitujt e mëposhtëm.
Organet që nxjerrin këto lloj të dhënash statistikore janë, sikurse e thamë më sipër,
organet e drejtësisë penale.
Në përcaktimin e objektit të statistikës gjyqësore duhet të kemi parasysh, nga njëra
anë, ndryshimet në karakterin e shkeljeve ligjore, dhe nga ana tjetër, ndryshimet e
veçoritë në karakterin e institucioneve që merren praktikisht me statistikën juridike.
Duke u bazuar në këtë, S.S. Ostrounov e ndan statistikën juridike në dy degë me
nënndarjet e tyre përkatëse:

Statistika gjyqësore penale;

Statistika gjyqësore civile.

Statistika gjyqësore penale ka si objekt studimi krimet, dënimet dhe aktivitetin e

organeve të policisë, prokurorisë, gjykatave, organeve të ekzekutimit të vendimeve
për çështjet penale e tjerë.
Statistika gjyqësore civile ka si objekt studimi marrëdhëniet juridike, personale
familjare dhe ato të pronësisë së qytetarëve, marrëdhëniet juridike civile midis
personave juridikë, si dhe marrëdhëniet juridike civile midis shtetasve dhe personave
juridikë, institucioneve apo organizatave, që janë objekt shqyrtimi nga ana e
gjykatave, prokurorive.
Duke u bazuar në etapat e proçesit të luftës kundër kriminalitetit, statistika gjyqësore
penale ka këto nënndarje:
-statistika e hetimeve të para të çështjes penale që pasqyron veprimtarinë e organeve
të policisë së shtetit dhe prokurorisë. Kjo statistikë evidenton veprat penale kryerja e
të cilave është njohur nga organet kompetente (krimet e zbuluara, arrestimet,
regjistrimi i fajtorëve) si dhe afatet për hetimin e çështjeve.
-statistika procedurale-penale që cila studion vëllimin, efektivitetin, eficencën dhe
politikën penale të ndjekur nga gjykatat e shkallës së parë, nga gjykatat e apelit dhe
nga Gjykata e Lartë, punën e prokurorisë dhe të organeve që janë ngarkuar nga ligji
për ekzekutimin e vendimeve penale të formës së prerë.

Në këtë nënndarje të statistikës gjyqësore penale evidentohen nga njëra anë, çështjet
penale që janë dërguar në gjyq dhe nga ana tjetër veprimet kryesore procedurale, si
mosfillimi i çështjes, pushimi i çështjes penale, pezullimi i çështjes penale, dërgimi në
gjyq i çështjeve penale e tjerë. Statistika e ekzekutimit të vendimeve penale për
çështje penale që studion punën e organeve të ekzekutimit të vendimeve dhe punën e
prokurorisë lidhur me kontrollin mbi organet e ekzekutimit të vendimeve për çështje
penale. Kjo statistikë evidenton numrin e të burgosurve të ndarë sipas kategorive të
tyre, sipas llojit të krimeve, karakteristikës proçedurale, e tjerë) si dhe veprimtarinë e
organeve të burgjeve e tjerë.
Në formularët statistikorë (të statistikës procedurale penale) përfshihen të dhëna
statistikore në lidhje me proçedimet e mbartura, dhe të përfunduara në çdo ditë të
muajit e tjerë.
Nga analiza e këtyre të dhënave mund të studiohen aspekte të ndryshme të
funksionimit, nga pikëpamja thellësisht administrative, të sistemit të drejtësisë penale.
Në fakt është e mundur të analizohet mënyra e funksionimit të zyrave të ndryshme që
e trajtojnë këtë material statistikor, si në drejtim të volumit të lëvizjes së procedimeve,
17 

 
ashtu edhe në drejtim të përfundimit të vetë procedimeve; përmbledhur në një fjalë të
vetme, funksionimin (nga pikëpamja sasiore) dhe nëse duam edhe eficencën e sistemit
të drejtësisë penale.
Ndërkaq, është e rëndësishme të theksojmë se ecuria e procedimeve penale nuk
pasqyron e vetme kompleksitetin e veprimtarisë proceduriale, përsa nuk është e thënë
që domosdoshmërisht për çdo procedim të korrespondojë vetëm një vepër penale apo
edhe vetëm një i pandehur, por asaj mund t’i korrespondojë një numër më i madh
veprash penale dhe të pandehurish. Nga ana tjetër, në të njëjtin vit, në rast se i njëjti
person fizik rezulton i pandehur në disa procedime të ndryshme, do të konsiderohet,
nga pikëpamja statistikore, për aq herë sa do të paraqitet në procedimet e ndryshme.
Kjo nuk nuk do të thotë se statistikat procedurale të mos shërbejnë si një referencë e
vlefshme si në tërësinë e territorit të vendit që merret në shqyrtim ashtu edhe vite të
ndryshme që merren në konsideratë.
Dy veçori të tjera që merren në konsideratë janë edhe se jo të gjithë procedimet e
përfunduara në një fazë procedurale mundet, domosdoshmërisht, të ndjekin fazën
pasardhëse, dhe për më tepër fakti që cikli procedural të mund të ndodhë që të
përfundohet brenda një viti. Kjo do të thotë që duhet të marrim në konsideratë, në
momentin që duam t’i referohemi, të dhënat statistikore të një viti të vetëm. Nëse do
të duam të analizojmë të dhënat statistikore për një organ të caktuar që prodhon të
dhëna statistikore penale, gjithnjë nga pikëpamja procedurale, kjo analizë mund të
bëhet duke patur parasysh analizën sipas llojit të organit (gjykatë, prokurori) që
merret në analizë, sipas fazës së procedimit, nga pikëpamja kohore, dhe nën aspektin
e ritmit të përfundimit të procedimit.

Një ndër njësitë që bëjnë pjesë në tërësinë e quajtur “procedim” përbëhet nga vepra
penale të ndryshme. Këto të fundit ndahen në krime dhe kundërvajtje penale.
Një ndër aspektet që duhet të merret në konsideratë në lidhje me veprat penale ka të
bëjë pikërisht me peshën specifike që zë numri i krimeve me autorë të panjohur mbi
totalin e veprave penale të proceduara. Duhet të mbahet parasysh se një aspekt i tillë
është mjaft i rëndësishëm përsa i përket qëllimeve sociale si dhe mund të merret në
konsideratë si një ndër treguesit e funksionimit të sistemit të drejtësisë penale.

Një njësi tjetër e thjeshtë që bën pjesë në tërësinë e konceptit “procedim” është edhe
“të pandehur”. Duke marrë për bazë të dhënën “të pandehur” është e nevojshme të
bëhet dallimi ndërmjet të pandehurve të denoncuar dhe të pandehur të dënuar. Në
fakt, bëhet fjalë për dy entitete që kanë karakteristika tërësisht të dallueshme dhe të
ndryshme nga njëra-tjetra, për të parën bëhet fjalë për thjesht persona për të cilët është
paraqitur ndjekje penale (bëjnë përjashtim ata për të cilët është vendosur mosfillimi i
procedimit penal ose pushimi i procedimit penal).

Një e dhënë tjetër ka të bëjë me “masat” e marra apo të dhëna nga ana e organeve të
drejtësisë penale gjatë veprimtarisë së tyre, sikurse është rasti i vendimit të prokurorit
për pushimin e çështjes, vendimi i pushimit të çështjes nga gjykata apo vendimi i
gjykatës së shkallës së parë për dënimin e të pandehurit. Analiza e të dhënave që
lidhen me arsyet, motivet që shtyjnë organet e drejtësisë penale në një vëndimmarrje
të tillë është shumë interesante. Analiza e të dhënave statistikore që lidhen me këtë të
dhënë mund të themi që është si “spiun” i funksionimit të sistemit të drejtësisë penale
në tërësinë e tij.

18 

 
Është mjaft e dukshme rëndësia që kanë nga pikëpamja sociale raportet e ndërvarura
mes numrit efektiv të të dënuarve në raport me tërësinë e procedimeve ose me tërësinë
e të pandehurve të gjykuar. Sa më shumë që ky numër i afrohet tërësisë, aq më shumë
mund të themi se ose mund ta interpretojmë si eficencë të sistemit të drejtësisë penale
në tërësinë e saj.
Në të kundërt, një raport që vjen gjithnjë duke u zmadhuar ndërmjet numrit të të
dënuarve në raport me totalin e të gjykuarve, mund të çojë në një vlerësim jo të mirë
(jo eficent) të punës së organeve të policisë ose në një liberalizim të punës të sistemit
të drejtësisë, që vjen për shkak të motiveve subjektive (zemërbutësi të tepruar të
gjyqtarëve) dhe/ose objektive (norma penale dhe/ose procedurale jo të përshtatshme
ose në përgjithësi të lidhura me situatën sociale në vend).

4. KLASIFIKIMET DHE SISTEMI I TREGUESVE TË STATISTIKËS

JURIDIKE

Anën sasiore të fenomeneve shoqërore, statistika e shpreh me anën e shifrave

statistikore. Treguesit statistikorë përfaqësojnë kuptime ose kategori me anën e të
cilave statistika shpreh madhësinë ose volumin e fenomeneve të studiuara prej saj.
Treguesit statistikorë pasqyrojnë madhësitë, raportet dhe lidhjet midis tyre të
fenomeneve shoqërore. Kështu për shembull, treguesit e statistikës juridike të numrit
të të dënuarve dhe të atyre që kanë marrë pafajësinë, të numrit të burrave dhe grave të
dënuar, të numrit të të dënuarve dhe atyre që kanë marrë pafajësinë sipas moshave e
tjerë gjenden në lidhje me njëri-tjetrin. Çdo tregues statistikor është i lidhur me shumë
tregues të tjerë dhe të gjithë këta së bashku formojnë sistemin e treguesve statistikorë.
Sistemi i treguesve statistikore nuk është diçka e qëndrueshme që nuk ndryshon. Me
kalimin e kohës ai vjen gjithnjë duke u perfeksionuar, në mënyrë të tillë që me anën e
tij të kapen sa më mirë fenomenet shoqërore që studion statistika. Përveç kësaj, gjatë
procesit të zhvillimit të shoqërisë, disa fenomene zhduken dhe disa të tjerë lindin,
prandaj lind nevoja që disa tregues statistikorë të ndryshojnë ose të hiqen fare e si
rezultat të ndryshojë edhe i tërë sistemi i treguesve. Kështu, për shembull, në
statistikën juridike meqë me kalimin e kohës disa lloje veprash penale zhduken fare
dhe disa të tjera ndryshojnë formën e tyre, del nevoja që edhe treguesit e tyre përkatës
të zhduken ose të ndryshojnë.
Për të zbuluar rregullshmërinë e zhvillimit të fenomeneve shoqërore në përgjithësi,
dhe të atyre juridike në veçanti, statistika bën krahasime, llogarit madhësi mesatare të
ndryshme dhe në këtë mënyrë nxjerr karakteristika përgjithësuese të fenomeneve të
studiuara, domethënë nxjerr tregues të tillë, që karakterizojnë në përgjithësi
fenomenet në fjalë.
Për shembull, në statistikën juridike llogaritet ritmi i uljes së kriminalitetit për çdo vit,
koha mesatare e dënimit e tjerë. Ritmi i uljes së kriminalitetit, koha mesatare e
dënimit e tjerë janë, në vetvete, tregues përgjithësues, me anën e të cilëve ne shikojmë
prirjen e uljes së kriminalitetit në përgjithësi; nivelin e kohës mesatare të dënimit e
tjerë.
Formulat matematike, me anën e të cilave llogariten këta tregues përgjithësues, nuk
janë në vetvete tregues statistikorë. Ato përbëjnë vetëm mjetin me anën e të cilit dalin
treguesit statistikorë përgjithësues. Duhet mbajtur parasysh që formulat që përdoren
për llogaritjen e mesatareve, indekseve e tjerë nuk duhet të ngatërrohen me vetë
treguesit statistikorë përgjithësues.

19 

 
Treguesit e statistikës gjyqësore ndërtohen në përputhje me funksionet e organeve të
prokurorisë, gjykatës dhe të policisë. Baza kryesore e treguesve të statistikës
gjyqësore janë Kodi Penal dhe ai Civil, procedura penale dhe civile, si edhe ligjet e
tjera që rregullojnë veprimtarinë e këtyre organeve në luftën kundër kriminalitetit dhe
për mbrojtjen e ligjshmërisë. Megjithëse nga pikëpamja organizative dhe
metodologjike struktura e treguesve të organeve të drejtësisë duhet të harmonizohet
në praktikën tonë, një përputhje e tillë e plotë nuk ekziston, për faktin se secili prej
këtyre organeve, megjithëse si objekt studimi ka luftën kundër kriminalitetit dhe
mbrojtjen e ligjshmërisë, sistemin e treguesve të tij e ndërton në baza të ndryshme, në
mënyrë që ai të pasqyrojë jo vetëm luftën kundër këtyre shfaqjeve kriminale, por edhe
veçoritë e punës së vetë organit dhe efikasitetin e formave dhe të metodave të punës
së tij. Kjo përcaktohet nga vetë funksionet e ndryshme që kanë këto organe.

Për shembull, në praktikë një çështje penale kalon shpesh herë një sërë instancash,
nga policia në prokurori, pastaj mund të kthehet përsëri në polici për veprime
plotësuese, nga policia përsëri në prokurori dhe nga prokuroria në gjykatën e shkallës
së parë; nga gjykata e shkallës së parë në gjykatën e shkallës së dytë dhe nga kjo
mund të kthehet përsëri në gjykatën e shkallës së parë. Nga kjo del se duke bërë
mbledhjen e thjeshtë të numrit të cështjeve të lindura ose të hetuara nuk mund të dalë
numri i saktë i krimeve të hetuara gjatë një kohe të caktuar mbasi secili organ e ngre
çështjen penale në mënyrë të pavarur, pavarësisht nga fakti se e njëjta çështje mund të
jetë ngritur edhe nga një organ tjetër ose nga i njëjti organ, por në një kohë të
mëparshme. Për shembull, çështjet e regjistruara një herë në polici, hetimet e të cilave
kanë përfunduar, i janë dërguar prokurorisë dhe janë regjistruar edhe tek ajo. Kur
ndodh që po këto çështje i kthehen më pas policisë për hetime plotësuese, kjo e fundit
i regjistron ato përsëri.

Përveç faktorëve të mësipërm, një rrethanë tjetër që vështirëson krijimin e një sistemi
unik treguesish për të gjitha këto organe është mospërputhja në kohë e veprimeve të
tyre, që kanë të bëjnë me të njëjtin problem. Kështu, për shembull në rastin e zbulimit
të një krimi, organet e policisë e konsiderojnë si të zbuluar në kohën që kanë marrë
fund veprimet e tyre operative, organet e prokurorisë e konsiderojnë si të tillë pasi të
ketë marrë fund hetimi i çështjes, ndërsa gjykata pasi të ketë dhënë vendimin e
dënimit. Siç shihet, për të njëjtin fakt kemi evidentime nga aspekte të ndryshëm, gjë
që rrjedh nga funksionet e ndryshme të organeve të drejtësisë dhe të Ministrisë së
Brendshme, të cilat nuk përputhen as edhe në kohë. Ose problemi i çështjeve të
mbartura nga viti në vit në organin e prokurorisë. Është e pamundur aktualisht që të
bëhet një bilanc i saktë në lidhje me çështjet e mbartura në vite në raport me mënyrën
e përfundimit të tyre.
Fenomenet që studion statistika gjyqësore janë të shumta, prandaj, për të ndërtuar
sistemin e tyre të treguesve duhet të bazohemi në klasifikimin e grupimin e tyre sipas
disa kritereve të caktuara në evidenca statistikore.
Duke pasur parasysh mungesën e prakticitetit ose më mirë vështirësitë e bërjes së
statistikave të drejtësisë penale të krahasueshme, po i jepet gjithnjë e më tepër rëndësi
përcaktimit të disa çështjeve kryesore të caktuara ku është e nevojshme dhe e mundur
të prodhohen të dhëna konsistente dhe të krahasueshme. Baza e treguesve të drejtësisë
penale është përgjigjja ndaj pyetjeve më të rëndësishme dhe që zgjasin në kohë për
administratën, planifikimin dhe politikëbërjen në drejtësinë penale. Ndërgjegjësimi
për rëndësinë e treguesve të drejtësisë penale për të kuptuar dhe monitoruar
20 

 
marrëdhënien ndërmjet krimit dhe rritjes ekonomike dhe zhvillimit po rritet ndërmjet
agjencive kombëtare dhe ndërkombëtare.
Duke folur në përgjithësi, treguesit socialë, duke përfshirë treguesit e krimit dhe të
drejtësisë penale, i ndihmojnë qeveritë të vlerësojnë dhe të monitorojnë kushtet,
rrethanat dhe tendencat e mirëqënies në popullsi dhe ndikimin social të shpenzimeve
dhe politikave publike. Pra, treguesit e krimit dhe të drejtësisë penale në kuadrin e
treguesve socialë ndihmojnë në identifikimin dhe monitorimin e problemeve dhe
mospërputhshmërive sociale.

Një tjetër lloj treguesi, shpesh i njohur si tregues të performancës, përdoren për të
matur efikasitetin dhe efektivitetin e kostos për shpenzimet publike dhe performancën
e institucioneve qeveritare. Kërkesat statistikore për treguesit socialë dhe treguesit e
performancës shkojnë përtej informacionit të mbledhur në mënyrë rutinë nga regjistrat
administrativë dhe kërkojnë integrimin e statistikave të drejtësisë penale me statistika
të tjera social-ekonomike.
Në përmbledhje, marrëveshja për zhvillimin e treguesve kyçë mund të konsiderohet si
niveli tjetër në zhvillimin e një sistemi të statistikave të drejtësisë penale.

5. ORGANIZIMI STATISTIKO-GJYQËSOR NË SHQIPËRI

Me organizim statistiko-gjyqësor kuptojmë tërësisë së atyre organeve që pjesë të

veprimtarisë e tyre kanë edhe mbledhjen e informacioneve statistiore në fushën e
drejtësisë.
Po në vendin tonë, si është organizuar dhe në cilin institucion?
Ministria e Drejtësisë ka një zyrë përgjegjëse për këtë gjë. Kjo zyrë bën unifikimin e
statistikave që vijnë nga gjykatat dhe prokuroria.
Shërbimi statistikor në Republikën e Shqipërisë realizohet nga:
- Instituti i Statistikës (INSTAT).
- Drejtoritë e statistikës në rrethe.
- Drejtoritë (departamentet) e statistikës në ministri dhe institucione të tjera
qendrore.
- Zyrat e gjendjeve civile si dhe nga persona juridikë e fizikë.

Para krijimit të shtetit shqiptar, më 1912, shërbimi statistikor nuk ekzistonte7. Në vitin
1924 për herë të parë ekzistonte një zyrë statistikore që mbante evidenca të ndryshme
ekonomike pranë Ministrisë së Punëve Botore (mirëmbajtjes së rrugëve) dhe
Bujqësisë. Veprimtaria e kësaj zyre kufizohej në inventaret bujqësore që përfshinin
numrin e bujqve dhe llojin dhe sasinë e shfrytëzimit të tokës me bimë bujqësore e
blegtorale si dhe në disa statistika të cekta mbi industrinë, tregtinë, eksport-importet
dhe çmimet.

Për herë të parë shërbimi statistikor në Shqipëri është institucionalizuar me Dekretin

nr. 121, datë 8.04.1940. Sistemi statistikor në shtetin shqiptar është themeluar me
Vendimin nr. 35, datë 13.01.1945 me krijimin e Drejtorisë së Statistikës të atashuar
pranë Këshillit të Ministrave. Më vonë kjo drejtori kaloi nën varësinë e Komisionit të

                                                            
7
 Faqe internetit e INSTAT http://www.instat.gov.al/al/home.aspx
 
21 

 
Planit të Shtetit. Sot ky sistem është organizuar në formën e një instituti të veçantë
nën varësinë e Këshillit të Ministrave.

INSTAT është Instituti i Statistikave. Përgjegjësia e INSTAT, roli, të drejtat, detyrat

janë parashikuar shprehimisht në nenet 8 dhe 9 të ligjit “Për statistikat zyrtare”8.

Po të shohësh botimet apo faqen zyrtare të internetit të INSTAT vihet re se nën

rubrikën “treguesit socialë” është edhe një nëndarje që i përket “martesat dhe
divorcet”. Theksojmë se e dhëna në lidhje me divorcet është e vetmja e dhënë që
lidhet me vendimmarrjen e gjykatave shqiptare në lidhje me kërkimet konkrete
përpara tyre për zgjidhje martese. Të dhënat statistikore mbi zgjidhjet e martesave
merren nga Zyra e Statistikës, pranë Ministrisë së Drejtësisë. Nga ana e INSTAT-it
përpunohen vetëm paditë e zgjidhura (vetëm çështjet e përfunduara me vendim
gjyqësor).
Në këtë kuadër mendoj se roli i INSTAT-it është i vakët për të mos thënë që nuk
ndihet fare përsa i përket të dhënave statistikore në fushën e drejtësisë. Pranë
Ministrisë së Drejtësisë mblidhen të dhëna statistikore që lidhen si me sistemin e
gjykatave, me sistemin e prokurorisë të ekzekutimit të vendimeve penale (burgjet)
birësimet e tjerë, të dhëna të cilat nuk gjejnë pasqyrimin e tyre në botimet e INSTAT-
it, përveçse në Vjetarin Statistikor të Ministrisë së Drejtësisë apo në Raportin e
Prokurorit të Përgjithshëm.

5.1 STATISTIKAT E POLICISË NË SHQIPËRI

Aktor i rëndësishëm në organizimin statistiko-gjyqësor është policia. Çdo shtet

mbledh të dhëna statistikore dhe në nivel policie e megjithatë, jo gjithmonë këto të
dhëna statistikore japin një pasqyrë të qartë të krimit. Kjo për shumë arsye. Për
shembull, viktima mund të zgjedhë të mos e denoncojë krimin, raportimi mund të jetë
“vetëkriminalizimi’’ rasti kur viktima është në të njëjtën kohë edhe shkelës i ligjit ose
viktima mendon se nuk do të shërbejë për asgjë denoncimi në organet përkatyëse të
krimit e tjerë, janë të gjitha raste që normalisht nuk regjistrohen si e dhënë statistikore
në regjistrat e policisë e që përfshihen në faktin që e dhëna statistikore e policisë nuk
jep të qartë masën e krimit në shoqëri. Në shumë vende policia konsiderohet si shkalla
e parë e procesit të drejtësisë penale dhe në disa të tjera jo, për faktin se në këto vende
prokurori mund të fillojë procedimin edhe pa referimin nga ana e policisë9.

Policia e Shtetit e Shqipërisë funksionon nën varësinë e Ministrisë së Brendshme dhe

është e organizuar në nivel qendror dhe lokal.

5.1.1 Të dhënat (regjistrimi i krimeve)/ Futja e të dhënave.

Si rregull, çdo ngjarje ose rast që raportohet i dyshuar, për të cilin policia fillon
kryesisht hetimin, duhet të regjistrohet si incident krimi nga organi përgjegjës (ose
para ose pas hetimit paraprak). Duhet të përcaktohet qartë se kur një ngjarje, incident
                                                            
8
 Ligj nr. 9180, datë 5.2.2004 “Për statistikat zyrtare” , Dt.Aktit:05.02.2004, Dt.Miratimit:05.02.2004,
Flet.Zyrtare Nr.12, Faqe:489

9
 European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics – 2010, Botimi i katërt
22 

 
ose vepër mund të regjistrohet si një vepër penale e mundshme. Me qëllim që të ketë
një regjistrim sa më të saktë dhe të unifikuar mes organeve të njëjta që mbledhin dhe
përpunojnë të dhëna, duhet së paku të ekzistojnë dy premisa:
Së pari, pasja e rregullave të sakta për regjistrimin e të dhënave, të cilat të jenë të
disponueshme për të gjitha njësitë përgjegjëse për regjistrimin e të dhënave;
Së dyti, këto rregulla duhet të zbatohen në mënyrë të njëjtë në të gjithë sistemin.

Kur regjistron një ngjarje ose vepër penale, policia duhet të përdorë një sistem me
bazë njësie regjistrimi, që përmban të dhëna për çdo incident individual dhe çdo
person të akuzuar (“kontakti formal” me policinë si i dyshuar).
Vlerësohet se të dhënat për krimet regjistrohen si për çështjet penale (numri i krimeve
të raportuara) dhe për të dyshuarit për krime (numri i personave të dyshuarve të
identifikuar). Në përgjithësi, mbledhja e parë e informacionit për krimet ndodh kur një
polic vihet në dijeni të një ngjarjeje që mund të përbëjë një vepër penale (nuk dihet
ende është krim apo kundravajtje) dhe e regjistron atë duke plotësuar një formular
standard ngjarjeje. Policia më pas kryen hetim në terren, duke prodhuar më shumë
dokumentacion për ngjarjen e krimit, informacion i cili reflektohet në Raportin Ditor
të Drejtorisë së Policisë. Mbi bazën e këtij dokumentacioni, ngjarja regjistrohet në
regjistrin përkatës të krimit nga Shefi i Sektorit10që ka kompetencë për llojin përkatës
të krimit. Regjistrat e përgjithshëm të krimit janë në nivelin e komisariateve, ndërsa
regjistrat për krime më të rënda, të tilla si: krimet e lidhura me lëndët narkotike
gjenden në Drejtorinë Rajonale të Policisë.
Përveç kësaj procedure, regjistrimi në të njëjtin regjistër krimesh i të gjitha krimeve të
raportuara zyrtarisht nga qytetarët në polici është i detyrueshëm (kjo bëhet me
nënshkrimin e një formulari nga qytetarët). Regjistrimi i një vepre penale ose ngjarje
nënkupton hapjen e një çështjeje, që i referohet ngjarjes. Në Regjistrin e Krimit
regjistrohet informacioni i mëposhtëm për çështjen: një numër progresiv, i caktuar
sipas muajit, lloji i veprës penale, data dhe koha e kryerjes së veprës, vendi i kryerjes
së veprës, emri dhe gjeneralitetet e tjera të viktimës, fillimi i hetimit, shuma e dëmit
në monedhën vendase, përshkrim i shkurtër i veprës. Në të njëjtin rresht të regjistrit të
krimit, regjistrohet informacion për zbulimin e çështjes (fjala “zbulim” i referohet
identifikimit të të dyshuarit): zbulimi i çështjes, data e zbulimit, burimi i informacionit
që çon në identifikimin e të dyshuarit (personat, sektori përkatës, shërbimet policore,
etj.); autori i dyshuar, informacioni vetjak për të dyshuarin dhe informacioni për
përsëritës të veprës penale; masat e marra kundër të dyshuarit. Ndërsa formulari fizik i
Regjistrit të Krimit (një libër shumë i madh protokolli) kërkon regjistrimin e një mase
të madhe informacioni, dhe ka elementë të rëndësishëm që mungojnë (të tilla si seksi
dhe nënshtetësia e një të dyshuari), disa informacione janë të vjetra dhe nuk
regjistrohet më nga policia (të tilla si qëndrimi, përkatësia/lidhja politike e të
dyshuarit).

                                                            
10
  Për më gjerë shih: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për Institucionet Gjyqësore
dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME, HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS
me financimin e Komisionit Evropian, 2009-2011.Qershor 2010
 

23 

 
Regjistrimet e njësisë, në këtë mënyrë mbahen vetëm në formën e shënimeve me
shkrim në Regjistrat e Krimeve në Komisariat dhe në nivelet rajonale, ku çdo vepër
penale regjistrohet në një rresht të veçantë, së bashku me një përshkrim të shkurtër të
incidentit. Disa vepra penale të kryera nga një i dyshuar jepen njëra pas tjetrës. Këto
të dhëna më pas shtohen në raportin ditor me shkrim, i cili shkruhet nga specialisti i
hetimit pas inspektimit në skenën e krimit. Incidenti klasifikohet së pari në raportin
ditor, sipas nenit përkatës të Kodit Penal dhe ku identifikohet i dyshuari për krim.
Informacioni i dhënë në Regjistrin e Krimit, së bashku me raportin me shkrim për
hetimin dhe klasifikimin transferohet më pas në formularët statistikorë në zyrat
rajonale të policisë.
Policia e Shtetit ka nxjerrë rregulla mbi regjistrimin e veprave penale në përputhje me
Kodin Penal. Sipas praktikave aktuale të regjistrimit, në Shqipëri kriteret nuk duket se
janë të përcaktuara mirë lidhur me rastet dhe kur duhet të regjistrohet një krim nga
policia. Duket se pragu për regjistrimin e një krimi është vendosur i lartë, kështu që
shumë vepra penale të dyshuara, ngjarje dhe rastet që janë me vendgjarje nuk
regjistrohen11.
Sipas intervistave me punonjës të policisë, krimet regjistrohen në Regjistrin e Krimit
vetëm pasi një oficer i policisë gjyqësore ka vlerësuar çështjen dhe prokurori
përgjegjës ka rënë dakord për të marrë çështjen, që duket se kërkon identifikimin e një
të dyshuari, në përjashtim të rastit kur krimi raportohet nga një qytetar i cili është i
gatshëm të japë dëshmi. Në këtë mënyrë, pjesa e krimeve të regjistruara si krime “të
zbuluara” shfaqet relativisht e lartë, (në krahasim me situatën në forcat e tjera të
policisë), por gjithashtu duket se përbën një tregues të varfër performance që ka
ndikim negativ mbi regjistrimin e plotë të incidenteve të krimeve në statistikat e
policisë.
Duket gjithashtu se nuk ka rregulla të qarta mbi regjistrimin e të dhënave penale që të
shpërndahen tek të gjitha njësitë përgjegjëse të regjistrimit të të dhënave për aplikim
të njëtrajtshëm në të gjithë sistemin. Për më tepër, praktikat dhe kriteret për
regjistrimin e krimit duket se ndryshojnë me kalimin e kohës.
Aktualisht, sipas zyrtarëve të policisë, përmirësimet në praktikat e regjistrimit çojnë
në rritje domethënëse të numrit të veprave penale të regjistruara nga policia (+33% në
vitin 2008 krahasuar me vitin 2007). Gjithsesi, kur shihet në kuadrin e krahasimit
ndërkombëtar, numri i krimeve të raportuara në lidhje me popullsinë duket se është
shumë i ulët, çka mund të jetë tregues domethënës i raportimit të ulët.
Sistemi i regjistrimit statistikor në polici aktualisht është i gjatë e i lodhshëm. Duket
se situata kërkon një përmirësim të praktikave aktuale të regjistrimit dhe një
përmirësim i tillë do të çojë në regjistrimin e shumë më shumë krimeve të dyshuara që
aktualisht nuk raportohen në statistikat zyrtare ose për shkak se ata nuk ndiqen më ose
sepse ato nuk klasifikohen ose regjistrohen si vepra penale. Përmirësimi sigurisht
mendoj se duhet të jetë më së pari në njohjen e standardit evropian dhe ndërkombëtar
në këtë drejtim, pra në mënyrën e mbledhjes së të dhënave statistikore duke shkuar
deri në strukturën e çdo të dhëne; më tej, integrimin gradual të këtyre standarteve në

                                                            
11
  Shih për më gjerë Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatija e instrumenteve të Monitorimit për Institucionet Gjyqësore
dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME, HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS
me financimin e Komisionit Evropian, 2009-2011.Qershor 2010, faqe 6
 

24 

 
kushtet aktuale të vendit tonë; përmirësimin e metodave të përdoruara për mbledhjen
e të dhënave statistikore sigurisht drejt një qëllimi final, informatizimin e këtij sistemi
dhe ndërlidhja edhe me agjenci të tjera ligjzbatuese dhe që prodhojnë të dhëna
statistikore që lidhen me drejtësinë penale; burimet njerëzore të mjaftueshme në
numër dhe të kualifikuar në fushën e mbledhjes, përpunimit dhe të analizës së të
dhënave statistikore.

5.1.2 Standardi i regjistrimit të personave të dyshuar si autorë të veprës penale.

Regjistrimet e personave të dyshuar si autorë veprash penale (dhe, kur është e
aplikueshme, viktima) duhet të përmbajnë detaje për moshën, seksin, nënshtetësinë,
marrëdhënien autor vepre-viktimë, nënshtetësinë dhe zonën gjeografike të banimit. Të
dhënat e personit japin qartë ndryshimin në lidhje me dispozitat përkatëse ligjore.
Aktualisht, regjistrimet e personave për autorët e dyshuar të veprave dhe (kur është
rasti) viktimat mbahen vetëm në Regjistrin e Krimit (regjistër me shkrim dore) dhe në
Librin e Ngjarjeve Ditore. Të dhënat aktuale për të dyshuarit dhe viktimat janë të
pakta dhe përmbajnë vetëm pak detaje për profilin e autorëve të krimit dhe viktimat.
Përveç informacionit për çështjen dhe veprat penale të kryera, të regjistruara siç u
shpjegua më lart, shënohet informacion edhe për autorin e dyshuar, informacion
personal për të dyshuarin dhe të dhëna për kryerjen e të njëjtës vepre penale më parë,
si dhe masat e marra kundër të dyshuarit (arrestuar në flagrancë, ndaluar, ndiqet në
gjëndje të lirë). Plus kësaj, jepet dhe informacion për viktimën si pjesë e informacionit
të çështjes (emri, mosha,nënshtetas shqiptarë apo i huaj). Nuk ka rreshta të veçantë në
Regjistrin e Veprave Penale për seksin dhe shtetësinë as për autorinë e dyshuar as për
të dëmtuarin dhe as për lidhjen autor-viktimë.

5.1.3 Numërimi i dosjes së çështjes dhe numrat e integruar të dosjeve.

Standardet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se është praktikë e mirë për një
sistem të caktojë një “numër incidenti” për ngjarjet e raportuara dhe një “numër të
integruar dosjeje” (NID) për personat e dyshuar se kanë kryer një krim. Personi lidhet
me incidentin nëpërmjet NID-it dhe numrit të incidentit. NID-i duhet të ruhet kur
dosja kalon nga një nivel policie në prokurori e më pas në gjykatë dhe mund të
përdoret për të gjurmuar personat në të gjithë sistemin në mënyrë që të përllogaritet
niveli specifik i firos, kohët mesatare të përpunimit dhe tregues të tjerë performance.
Për momentin, incidenteve kriminale të regjistruara u jepet një numër progresiv në
bazë mujore në Regjistrin e Krimit, i cili nuk ndahet me të dhënat e prokurorisë dhe të
gjykatës. Pra, nuk ka një identifikues unik që lejon gjurmimin e një çështjeje të vetme
ose të një të dyshuari në të gjithë sistemin e drejtësisë penale. Në kuadrin afatmesëm,
njësia e regjistrimit elektronik12 regjistron nëpërmjet një programi të lidhur me
Sistemin e Përgjithshëm të Menaxhimit të Informacionit (TIMS) dhe parashikon një
identifikues unik në nivel policie. Sistemi aktualisht është në fazë testimi në Tiranë
dhe ka mundësinë të zhvillohet në një sistem të gjerë të regjistrimit dhe të raportimit
të krimit në të gjitha rajonet e policisë në Shqipëri.

                                                            
12
Shih për më gjerë Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010, faqe 8.

25 

 
5.1.4 Sistemi i klasifikimit të veprave penale.
Standardi që ofrohet në këtë drejtim thekson se incidentet e raportuara duhet të
klasifikohen duke përdorur një sistem standard veprash dhe duhet të kenë një sistem
të mirëpërcaktuar me “akuza” të bashkëngjitura për çdo të dyshuar. Skema e
klasifikimit të krimit duhet të zbatohet në mënyrë të njëtrajtshme nga të gjitha rajonet
e policisë.

Në të gjitha statistikat e policisë, veprat penale klasifikohen sipas dispozitave të së

drejtës penale në fuqi13. Skema e klasifikimit parashikohet në Kodin Penal Shqiptar,
në të cilin nenet janë organizuar në 11 kapituj dhe janë ndarë më tej në seksione. Kjo
skemë klasifikimi përdoret si në nivelin e regjistrit të Krimit edhe në formularët
standarde për ndarjen e të dhënave. Për shembull, nëse analizojnë krimet kundër jetës
dhe shëndetit, ato ndahen: 1. Vrasje me dashje (Neni 76); 2. Vrasje me dashje e lidhur
me një krim tjetër (Neni 77); 3. e tjerë. B) krimet kundër shëndetit: 1. tortura (neni
86, 87); 2. dëmtim i rëndë me dashje; 3. e tjerë.

Rrjedha e të dhënave nga niveli lokal në atë qendror sipas standarteve ndërkombëtare
duhet të bëhet në mënyrë të tillë që të dhënat nga rajonet lokale të policisë duhet t’i
raportohen një institucioni qendror në një format të njëtrajtshëm duke përdorur
skemën standarde të krimit.

Në bazë të të dhënave në Regjistrin e Krimit në nivelet lokale dhe rajonale, prodhohen

statistika të përbashkëta një herë në muaj dhe një herë në tre muaj. Çdo muaj, shefi i
çdo sektori ka përgjegjësinë e transformimit të çështjeve të regjistruara në Regjistrin e
Krimit në statistika duke bashkuar informacionin e mbledhur në Regjistër (të
plotësuar nga informacioni për klasifikimin e veprës në një Raport të Përditshëm) dhe
duke i futur këtë informacion në formularë standarde përmbledhëse të përcaktuar në
Ministrinë e Brendshme. Ka dy lloje formularësh përmbledhës, njëri për çështjet e
regjistruara dhe tjetri për të dyshuarit e regjistruar. Të dy formularët përdorin një
sistem klasifikimi krimi të bazuar në Kodin Penal.

Formulari i përdorur për kërkesat e çështjeve të regjistruara, numri i krimeve të

regjistruara dhe të zbuluara sipas llojit të veprës penale, numrin e çështjeve të
raportuara në prokurori, numri dhe grupi i moshës së personave të dëmtuar, numri i
viktimave femra, numri i biznesmenëve dhe i të huajve ndërmjet viktimash, numri i
krimeve të pazbuluara si dhe përqindja e krimeve të zbuluara. Format e numrit të
përgjithshëm të çështjeve të vjedhjes, vjedhjes së makinave dhe vjedhjeve të tjera
përfshijnë dhe vlerën e dëmit në monedhën kombëtare. Format e krimeve të lidhura
me drogën përfshijnë dhe shumat e llojet e drogave të sekuestruara.
Statistikat e përgjithshme për të dyshuarit e krimit, përfshin informacion për numrin e
përgjithshëm të të dyshuarve; të dyshuarit me dosje të mëparshme penale; të dyshuarit
që veprojnë në bashkëpunim; si pjesë e një grupi kriminal; i një grupi të armatosur,
një organizatë kriminale; numri i përsëritjeve të veprës penale (totali dhe i njëjti
                                                            
13
Shih për më gjerë Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010, faqe 8.
 

26 

 
krim); të dyshuarit sipas grupmoshës (deri në 14, 14-18, 19-26, 26-45, mbi 45 vjeç,
me përjashtimin e krimit ekonomik dhe financiar ku përdoren kategoritë e moshës për
të rriturit dhe minorenët/të rriturit e rinj (<25); të dyshuarit që banojnë në qytet; të
huajt; femrat; të dyshuarit sipas nivelit arsimor; të dyshuarit e papunë dhe
informacione të tjera.
Në nivelin rajonal, të dhënat mblidhen nga secili shefi i sektorit, një herë në muaj.
Statistikat e mbledhura një herë në tre muaj për çështjet e hapura nga të gjithë sektorët
në Drejtoritë Rajonale i dërgohen sektorëve përkatës të Departamentit të të Dhënave
Penale si dhe Njësia e Statistikave në Departamentin e Përpunimit dhe të Mbrojtjes së
të Dhënave në Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë në Tiranë, së bashku me raportet
(shpjeguese) ditore për ngjarjet e krimeve që raportohen nga policia në çdo rajon. Si
raportet e përditshme dhe statistikat tremujore transmetohen nga Drejtoritë Rajonale
në nivelin qendror nga posta zyrtare. Të dhënat e përmbledhura më pas hidhen me
shkrim dore në fletë elektronike për të prodhuar të dhëna të përgjithshme kombëtare.
Kuptohet, hedhja e të dhënave statistikore me dorë është një e metë që lidhet
drejtpërsëdrejti me saktësinë e të dhënave statistikore.

Sistemi aktual i transferimit të të dhënave nga të dhënat individuale në statistika të

përgjithshme në funksionet e nivelit qendror funksionon mirë. Gjithsesi, formatimi i
regjistrit të krimit kërkon trajtimin e volumeve të mëdha letre dhe numrat e
përgjithshëm të incidenteve të krimit kopjohen disa herë nga një format letre në një
tjetër. Ndërkohë që të dhënat transmetohen dhe grumbullohen në nivel lokal në
mënyrë manuale, në Tiranë është në proces një projekt pilot për zbatimin e një sistemi
elektronik për regjistrimin e ngjarjeve kriminale. Sistemi i ri do të bëjë të mundur
mbajtjen e të dhënave të ngjarjeve kriminale mbi bazën e një njësie regjistrimi dhe
prodhimin e statistikave në kohë reale nëpërmjet një programi që është i lidhur me
Sistemin të Përgjithshëm të Menaxhimit të Informacionit (TIMS).

5.1.5 Mbulimi dhe afati kohor: Gjeografik dhe institucional.

Standardet ndërkombëtare kërkojnë që të dhënat për incidentet e raportuara të krimit
në të gjitha rajonet gjeografike dhe nga të gjitha organet përkatëse të zbatimit të ligjit
duhet të regjistrohen dhe të përfshihen në statistikat e përgjithshme kombëtare.
Të dhënat në lidhje me veprat penale të lehta të raportuara14, për viktimat dhe autorët
e veprës penale mblidhen në të gjitha rajonet e vendit nga komisariatet e policisë, të
cilët merren me parandalimin e krimit dhe policimin në komunitet dhe më pas i
kalohen Drejtorive Rajonale për përpunim statistikor. Të dhënat për incidente
kriminale më të rënda dhe për viktimat e autorët e veprave mblidhen vetëm nga
sektorët përkatës në të gjitha Drejtoritë Rajonale si dhe (si përjashtim) Komisariatet e
Tropojёs, Pukës, Krujës, Kurbinit, Matit, Lushnjes, Pogradecit, Sarandёs dhe Kavajёs.
Pra, të dhënat për të gjitha llojet e krimeve, dhe, kur është rasti, për viktimat dhe
autorët e veprave penale, mblidhen nga policia që mbulon të gjithë territorin
kombëtar. Nga Drejtoritë Rajonale, të dhënat i dërgohen më tej Drejtorisë së
                                                            
14
 Shih për më gjerë Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria “Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010, faqe 10.

27 

 
Përgjithshme të Policisë për përpunim në nivel kombëtar. Niveli më i ulët i ndarjes
territoriale për statistikat është niveli bashkiak për krimet e vogla dhe niveli i qarkut
për krimet e rënda.
Të dhënat e mbledhura nga çdo shef sektori mbi bazë mujore dhe statistikat i
dërgohen një herë në muaj Drejtorisë së Policisë Rajonale. Statistikat tremujore (3, 6,
9 dhe 12 muaj) prodhohen dhe i dërgohen si Sektorit përkatës brenda Departamentit
tetë dhënave Penale dhe Njësisë së Statistikave dhe Departamentit të Përpunimit dhe
Mbrojtjes së të Dhënave në nivelin qendror.
Të dhënat mblidhen në mënyrë qëndrore dhe kontrollohen në Njësinë e Statistikave në
Departamentin e Përpunimit dhe Mbledhjes së të Dhënave në Drejtorinë e
Përgjithshme të Policisë në Tiranë. Në rast mospërputhshmërie, Njësia e Statistikave
ka përgjegjësinë e kontaktimit me Drejtoritë Rajonale, dhe, kur bëhen ndryshime,
duhet të bëjë korrigjimet përkatëse. Gjithsesi, me një numër të kufizuar stafi në
Njësinë e statistikave, verifikimi i saktësisë së statistikave është i kufizuar.
Standardet ndërkombëtare mbi analizën e krimit theksojnë se analizimi i krimit dhe
statistikave të drejtësisë penale ndihmojnë për të demonstruar tek përdoruesit e synuar
vlerën e statistikave të tilla. Ndërkohë që analiza e politikës dhe interpretimi i të
dhënave duhet të bëhet me anë të specialistëve për çështje të caktuara, një pjesë e mirë
e analizave mund të ofrohet në formën e statistikave të thjeshta përshkruese, të tilla si
frekuenca, përqindjet, nivelet dhe nivelet e këmbimit.
Sot në vendin tonë, analiza e statistikave të krimit kryhet kryesisht për përdorim të
brendshëm brenda çdo departamenti në Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë, kohë në
të cilën në vendet e tjera evropiane aksesi mbi statistikat dhe analizat e mbështetura
mbi këto statistika është i plotë si në rrugë elektronike ashtu edhe me botime të
veçanta. Statistikat penale përdoren nga strukturat qendrore dhe lokale të policisë për
të analizuar situatën kriminale, tendencat e kriminalitetit, për periudha kohore dhe
zona të ndryshme të vendit, me qëllim nxjerrjen e konkluzioneve e marrjen e masave
për organizimin e shërbimeve policore në funksion të parandalimit dhe goditjes së
veprimtarisë kriminale. Në nivel Qarku, analizat shërbejnë si bazë për hartimin e
strategjive vjetore për sigurinë në komunitet dhe në nivel qëndror analizat shërbejnë si
bazë për përcaktimin e objektivave specifike të Programit Vjetor të Drejtorisë së
Përgjithshme të Policisë së Shtetit. Në përgjithësi, tendencat dhe shpërndarjet
llogariten, ashtu siç edhe përqindjet e çështjeve të zbuluara. Për të matur tendencat
kriminale dhe performancën e policisë, përdoren tregues, duke përfshirë numrin e
veprave penale, të dyshuarit, të dëmtuarit, përqindja e krimeve të zbuluara, numri i
autorëve të arrestuar të veprave; ose numri i çështjeve që i dërgohen prokurorisë. Për
më tepër, informacion statistikor mbi mënyrën e kryerjes së krimit, mjetet e kryerjes
së krimit, klasifikimin e ngjarjes (e dyfishtë, e trefishtë e më tepër), veprën e kryer
nga grup i strukturuar, mund të hedh dritë mbi tendencat e krimit të organizuar.
Treguesit e performancës për krimin e të miturve nuk përdoren, megjithëse
informacioni për moshën e autorëve të dyshuar të veprës është i disponueshëm sipas
llojit të krimit.

5.1.6 Raportimi i të dhënave.

Standartet ndërkombëtare mbi raportimin e të dhënave statistikore theksojnë se
raportimi i të dhënave për veprat penale të raportuara, viktimat dhe autorët e dyshuar
duhet të bëhet në mënyrë të rregullt (të paktën një herë në vit për vitin pararendës) në
formë përmbledhëse nga një organ qëndror. Numri i incidenteve të regjistruara gjatë
një viti duhet të raportohet i ndarë sipas llojit të krimit, ndërsa numri i personave që
28 

 
kanë kontakt formal me policinë gjatë një viti duhet të raportohet sipas llojit të krimit,
moshës, seksit dhe nënshtetësisë. Ndarja sipas llojit të krimit të veprave penale të
regjistruara dhe i personave që hyjnë në kontakt formal duhet të përfshijë të paktën
kategoritë e mëposhtme: vrasjet me dashje; dëmtimet kundër shëndetit; përdhunimin;
sulmet seksuale/dhunën seksuale; veprat seksuale kundër fëmijëve; vjedhja me dhunë,
vjedhja, plaçkitja; vjedhjet në shtëpi; vjedhjet e mjeteve motorike; mashtrimin; krimin
e lidhur me lëndët narkotike; trafikimin e lëndëve narkotike; rrëmbimin; përfshirjen
në krimet e organizuara; pastrimin e parave; korrupsionin; trafikimin e qenieve
njerëzore; kontrabandimin e emigrantëve; krimin kibernetik dhe krimin që përfshin
racizmin dhe ksenofobinë15.

Sot, raportimi bëhet në mënyrë të tillë që statistikat e krimit mbi bazë vjetore i
dërgohen presidentit të Republikës, kryeministrit, ministrit të Brendshëm dhe
zëvendësve të tij dhe Komisionit të Përhershëm të Rendit dhe Sigurisë në Kuvendin e
Shqipërisë. Policia e Shtetit e Shqipërisë raporton në faqet e saj të internetit
informacion bazë, të tillë si numri i përgjithshëm i krimeve të raportuara dhe numrin e
“krimeve të zbuluara”, së bashku me një analizë statistikash për lloje të posaçme
krimi (të tilla si vrasja, dëmtimet kundër shëndetit, krimet e lidhura me lëndët
narkotike dhe krimi financiar). Statistikat paraqiten në një prezantim në Poëer Point,
me tabela dhe grafikë. Gjithsesi, nuk ka formate sistematike dhe tabela të përdorura
në mënyrë të vazhdueshme me kalimin e viteve për të raportuar krimet e zbuluara nga
policia dhe nuk ka meta-analizë për statistikat penale.
Ky format ka vlerat e veta, por në thelb duhet të përmirësohet me qëllim kryesor
transparencën, mundësinë për t’u përdorur nga kushdo që ka një interes të caktuar në
këtë drejtim, qofshin këta ekspertë, profesionistë, studiues, media, publiku i gjerë e
tjerë.

Standartet ndërkombëtare mbi shpërndarjen e të dhënave statistikore të policisë

orientojnë se shpërndarja e të dhënave duhet të sigurojë se statistikat për krimin dhe
drejtësinë penale përdoren dhe janë të dobishme për përdoruesit e tyre. Shpërndarja
mund të jetë në formën e raporteve të brendshme dhe të jashtme, përgjigje për
kërkesat për informacion, në tabulate të caktuara ose në forume akademike dhe
shkencore. Përdorimi i internetit është një metodë efektive kostoje dhe në kohë për të
arritur një game të gjerë përdoruesish. Përveç statistikave, metodat e përdorura në
mbledhje, përpunim dhe analizim të dhënash si dhe përkufizimet, rregullat e
numërimit dhe baza të tjera të dhënash duhet të shpërndahen për të dhënë kuptim dhe
për të bërë të mundur një interpretim korrekt të të dhënave.

Siç e theksuan edhe më lart, informacioni bazë për krimet e regjistruara dhe krimet e
zbuluara shpërndahet në faqen e internetit të policisë së shtetit dhe përditësohet një
herë në vit. Statistikat aktuale mbulojnë vitin 201516. Përveç procedurave të
                                                            
15
  Në nivelin e BE-së, llojet kryesore të krimeve për raportimet të përdorura nga Eurostat janë vrasjet
me dashje, krimet e dhunshme (duke përfshirë sulmet fizike, vjedhjet dhe veprat seksuale), grabitjet,
vjedhjet e banesave, vjedhjet e mjeteve motorike dhe trafikimin e lëndëve narkotike. Për më tepër,
acquis-i i BE-së dëshmon se duhet të mblidhen të dhëna për pastrimin e parave, trafikimin e personave
dhe krimet që përfshijnë racizmin dhe ksenofobinë.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu
 
16
 http://asp.gov.al/2008/STATISTIKA2008.htm (25.2.2010) 
29 

 
brendshme të raportimit, statistikat të krimit i nisen dhe INSTAT-it. Gjithsesi,
INSTAT-i nuk ka botuar statistika policie që prej vitit 2001. Regjistrimi i Statistikave
1999-2004 përmban vetëm të dhëna për ndjekjet penale dhe dënimet e marra nga
Ministria e Drejtësisë. Regjistri tjetër pasardhës 2001-2007 do të përfshijë vetëm të
dhënat e marra nga Ministria e Drejtësisë për ndjekjet dhe dënimet, por jo të dhëna të
krimit nga policia.

5.2 STATISTIKAT E ORGANIT TË PROKURORISË NË SHQIPËRI.

Në parashikim të nenit 53 të ligjit «Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë»

të emërtuar “Marrëdhëniet me Kuvendin » Prokurori i Përgjithshëm raporton17 në
Kuvend ose komisionet parlamentare të paktën një herë në gjashtë muaj ose sa herë që
kërkohet prej tyre. Raportimi përmban të dhëna dhe shpjegime për numrin, llojet,
shtrirjen territoriale, intensitetin dhe format e kriminalitetit në Republikën e
Shqipërisë, si dhe drejtimet dhe përparësitë në luftën ndaj kriminalitetit. Gjithashtu,
po në ligjin organik të prokurorisë është parashikuar edhe marrëdhënia e kësaj të
fundit me Ministrinë e Drejtësisë, ku ndër të tjera parashikohet shprehimisht kontrolli
i Ministrisë së Dretësisë për rregullshmërinë e mbajtjes dhe administrimit të
statistikave dhe regjistrimit të veprave penale si dhe detyrimi për prokurorinë për të
dërguar pranë Ministrisë së Drejtësisë të dhëna statistikore me qëllim përgatitjen e
statistikës së unifikuar në fushën e drejtësisë nga ana e Ministrisë së Drejtësisë.
Institucioni përgjegjës për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave është Zyra e
Prokurorit të Përgjithshëm.
Me përjashtim të krimeve që ndiqen në mënyrë të drejtpërdrejtë në nivelin e
Prokurorisë së Përgjithshme, mbledhja e të dhënave fillon në nivel rrethi, çdoherë që
hapet një çështje nga një prokuror, dhe vijon në nivelin e apelit. Në nivelin qendror,
një strukturw e posaçme në Prokurorinë e Përgjithshme mbledh, përpilon të dhëna
kombëtare për se krimet, procedimet penale, të pandehurit, etj. Aktualisht, puna me
metodikën e mbledhjes së të dhënave statistikore në organin e prokurorisë bëhet mbi
bazën e një udhëzimi i Prokurorit të Përgjithshëm të vitit 2002 dhe i ndryshuar disa
herë nga viti 2008 e deri tani. Hartimi dhe zbatimi i këtij udhëzimi përbën një bazë të
mirë dhe ka sjellë një statistikë të organit të prokurorisë më të zhndërvjellët se më
parë, por sigurisht ende larg standarteve evropiane dhe ndërkombëtare, si përsa i
përket metodologjisë së përdorur ashtu edhe mënyrës së mbledhjes së të dhënave
statistikore.

5.2.1 Futja e të dhënave në organin e prokurorisë.

Standartet18 ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se të dhënat për të gjitha akuzat
e bëra dhe personat e ndjekur duhet të regjistrohen nga organet përkatëse. Pragu për
fillimin e një regjistrimi në prokurori (persona e ndjekur penalisht) duhet të
                                                            
17
 Prokurorit të Përgjithshëm nuk i lejohet njoftimi për çështje konkrete, me përjashtim të çështjeve të
dërguara me vendim të Kuvendit.
 
18
  Për më gjerë shih Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010, faqe 14.
 

30 

 
përcaktohet qartë dhe për çdo person duhet të hapet një njësi regjistrimi. Duhet të
nxirren rregulla të qarta për regjistrimin e të dhënave për të gjitha njësitë përgjegjëse
të regjistrimit të të dhënave dhe ato duhet të zbatohen në mënyrë të njëtrajtshme në të
gjithë sistemin. Të dhënat për personin (të dhënat për njësi) duhet të përfshijnë qartë
akuzën (një ose më shumë akuza) dhe detajet e çështjes (p.sh. dalja para gjyqit,
dënimi ose qëndrime të tjera nga prokurori). Të dhënat për personin duhet të
përfshijnë detaje për moshën, seksin, nënshtetësinë, marrëdhënien e autorit të veprës
me viktimën dhe zonën e banimit.

Sot, në organin e prokurorisë çdo çështje regjistrohet më së pari me dorë në një

regjistër fizik (zakonisht një rresht për çdo çështje me përjashtim të rasteve kur ka
disa autorë apo disa vepra penale që nuk mund të vendosen në një rresht).
Informacioni për çështjen përditësohet në mënyrë të vazhdueshme, menjëherë sapo
informacioni i ri të bëhet i disponueshëm. Informacioni i regjistruar për çdo çështje të
regjistruar përfshin informacion për statusin e çështjes (nëse çështja është filluar ose
jo, çështjet e pezulluara, të transferuara, pushuara, të mosfilluara nën gjykim, vendimi
i gjykatës, apelimet e prokurorit), të dhëna për autorin të pandehurin (seksi, mosha, i
huaj, niveli i arsimimit, statusi i punësimit, nëse ka qenë oficer policie, vendi i
banimit, të dhëna të mëparshme penale) të dhëna për viktimat dhe të dhëna për
dëmtimet.
Si të tilla, mbahen të dhëna të posaçme vetëm për çështjet e trajtuara nga prokurori
dhe nuk ka të dhëna të veçanta për personin, të cilat japin qartësisht veprën, dhe
përcaktimin e çështjes për personin. Pra, mbi nivelin e zyrtarëve të prokurorisë së
rrethit dhe të apelit, statistikat për personat e ndjekur (sipas seksit, moshës,
nënshtetësisë, arsimit, statusit të punësimit, banimit dhe të dhënave të mëparshme
penale) janë të disponueshme vetëm në mënyrë të përmbledhur, megjithëse ato mund
të filtrohen sipas neneve të Kodit Penal19.
Prokuroria20 merr dijeni për veprat penale me iniciativën e vet dhe me njoftimin e
bërë nga të tjerët. Këta mund të jenë: nëpunës publikë, nga personeli mjekësor dhe
nga ana e shtetasve. Për veprat penale të parashikuara nga nenet 89, 102 paragrafi i
parë, 105, 106, 130, 239, 240, 241, 243, 264, 275 dhe 318 të Kodit Penal ndjekja
penale mund të fillojë vetëm me ankimin e të dëmtuarit, i cili mund ta tërheqë atë në
cdo fazë të proçedimit. Prokurori shënon në rregjistër cdo njoftim të veprës penale
(krime dhe kundërvajtje penale) që i vjen ose që ka marrë me iniciativën e vet dhe në
të njëjtën kohë ose nga momenti në të cilin rezulton, emrin e personit të cilit i
atribuohet vepra penale21.
Mendoj se, pragu për fillimin e një çështje nga prokuroria nuk duket se është
përcaktuar qartë, në veçanti përderisa shumë çështje të trajtuara nga ana e prokurorisë
nuk raportohen nga policia, por fillohen kryesisht nga ana e prokurorisë ose kallëzimi
bëhet nga shtetas privatë ose subjekte të tjera (numri i personave të regjistruar nga
                                                            
19
  Për shembull, për të përcaktuar se sa minoren janë akuzuar për vjedhje, të dhënat në fletën
përmbledhëse në Excel mund të filtrohen nëpërmjet Nenit 134 të Kodit Penal (vjedhja) dhe aty mund të
gjendet se sa të paditur janë minoren, cili është arsimimi i tyre, seksi e tjerë.
20
Nenet 280 e vijues të ligjit nr. 7905, datë 21.3.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së
Shqipërisë” (i ndryshuar).
21
Neni 287 i ligjit nr. 7905, datë 21.3.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë” (i
ndryshuar).

31 

 
zyra e prokurorisë është zakonisht më i lartë se numri i të dyshuarve të regjistruar nga
policia). Pragu për regjistrim duket se është i paqartë, në veçanti në lidhje me
kategorinë “mosfilluar”22. Në këtë rast, pra kur ekzistojnë rrethanat që nuk lejojnë
fillimin e proçedimit të parashikuara në nenin 290 të Kodit të Procedurës Penale,
prokurori jep vendim të arsyetuar për mosfillimin e procedimit. Nga të dhënat
statistikore të organit të prokurorisë për vitin 2010 numri i referimeve të ardhura në
prokurori nga Policia e Shtetit ishte 13772 referime, ndërsa numri i procedimeve
penale të filluara kryesisht nga prokurori është 300 procedime penale.

Numërimi i dosjeve të çështjeve dhe numrat e integruar të dosjeve duhet të bëhen

duke marrë në konsideratë praktikat e mira të vendeve të zhvilluara23. Kështu, është
praktikë e mirë që individët e ndjekur të kenë një “numër integral dosjeje” (NID).
Personi duhet të jetë i lidhur me të dhënat e policisë nëpërmjet NID-it. Ndryshimet
ndërmjet akuzës dhe skemës së klasifikimit të incidentit nga policia duhet të
identifikohen qartësisht. i njëjti NID duhet të mbahet në të dhënat e gjykatës dhe
mund të përdoret për të gjurmuar persona në të gjithë sistemin për të llogaritur nivele
specifike vonese, kohët mesatare të përpunimit dhe tregues të tjerë performance.
Vlerësohet se në regjistrimin e parë manual nga prokurori në nivelin e rrethit ose në
atë qendror çdo çështje merr një identifikues unik, i përbërë nga një shifër progresive
(mbi bazë vjetore)/vitin/identifikuesin e rrethit. Gjithsesi, ky identifikues nuk është i
lidhur me të dhënat e njësisë në nivelin e policisë dhe nuk mbahet në nivel gjykate.

5.2.2 Sistemi i klasifikimit të veprës penale.

Standardi në këtë drejtim është i tillë që të dhënat njësi për personat e ndjekur
përfshijnë një ose më shumë akuza të qarta penale të lidhura me dispozitat përkatëse
ligjore. Lidhjet ndërmjet akuzës dhe strukturës së klasifikimit të incidenteve të
policisë identifikohen qartë. Skema e akuzës zbatohet në mënyrë të njëtrajtshme nga
të gjithë prokurorët.
Sipas standarteve ndërkombëtare rrjedha e të dhënave nga niveli lokal në atë qendror
duhet të bëhet në një format të unifikuar në Prokurorinë e Përgjithshme.
Vlerësohet (situata aktuale) se çdo fund muaji informacioni i të gjitha çështjeve të
regjistruara nga prokurorët mblidhet në nivel rrethi në programin Excel. Të dhënat
dërgohen nga nivelet lokale në ato qëndrore me CD-ROM-e si edhe të printuara. Këto
të dhëna merren nga Drejtoria e Studimeve, Kërkimeve Ligjore dhe Integrimit pranë
Zyrës së Prokurorit të Përgjithshëm. Ky departament, që përbëhet vetëm prej dy
personash, i përpunon më tej të dhënat për raportime të brendshme dhe të jashtme.

5.2.3 Rregullat për numërimin e të dhënave për veprat penale.

Udhëzimet në nivel ndërkombëtar sugjerojnë se mund të jetë me vend zbatimi i
parimit të “veprave penale kryesore” në numërimin dhe regjistrimin e personave.
Rregullat e shkruara të numërimit duhet të trajtojnë minimalisht pyetjen nëse zbatohet

                                                            
22
Neni 291 i ligjit nr. 7905, datë 21.3.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë” (i
ndryshuar).
23
Shih pikën 2.2.4.2 të Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit
për Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010, faqe 14.

32 

 
parimi i veprave penale kryesore apo jo dhe si llogariten veprat penale komplekse dhe
ato të kryera nga më tepër se një person.

Sot, rregulla më të detajuara që trajtojnë regjistrimin dhe mbledhjen e të dhënave në

organin e prokurorisë janë prashikuar në Urdhrin24 nr. 282 të vitit 2002 dhe në
Urdhrin nr. 104 të vitit 2004, të lëshuar nga Prokurori i Përgjithshëm. Në veçanti,
Urdhri nr. 28925, datë 30.12.2002 (i ndryshuar), specifikon formularët që duhen
përdorur dhe rregullat për regjistrimin e të dhënave. Gjithsesi, në praktikë është vënë
re në jo pak raste se këto rregulla nuk janë kuptuar siç duhet dhe nuk janë zbatuar
gjithmonë në mënyrë të njëtrajtshme nga prokuroritë e rretheve, gjë që sigurisht çon
drejt cedimit në raport me saktësinë e mbledhjes së të dhënave statistikore.

Në lidhje me rregullat e numërimit të përdorura, kur regjistrohet një çështje që ka të

bëjë me më shumë se një vepër penale, kur mblidhen të dhënat vetëm vepra penale më
e rëndë merret në konsideratë (parimi i veprës penale kryesore). Veprat penale të
kryera më shumë se një herë, zakonisht mblidhen se bashku në një çështje të vetme
dhe në këtë rast merret parasysh vetëm numri i çështjeve. Nëse në proceset penale
përfshihet më tepër se një person, atëherë çështja regjistrohet vetëm si një çështje me
disa të pandehur.

5.2.4 Mbulimi Gjeografik dhe Institucional.

Standartet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se institucionet qendrore duhet të
mbledhin të dhëna nga njësitë regjistruese të të gjithë prokurorëve në juridiksionin
territorial.
Në mënyrën sesi operohet sot, mendojmë se, meqenëse prokurorët i bashkëngjiten
Gjykatave të Rrethit dhe atyre të Apelit dhe Zyrës së Prokurorit të Përgjithshëm në
nivel qendror, nivelet territoriale të mbledhjes së të dhënave të prokurorisë janë: niveli
i rrethit (që bashkon disa njësi bashkiake) dhe niveli qendror. Përveç krimeve që
ndiqen ligjërisht drejtpërdrejtë nga Prokuroria e Përgjithshme (si p.sh. apelimet në
Gjykatën e Lartë apo në Gjykatën Kushtetuese dhe ndjekjet penale të shkallës së parë
për veprat penale të kryera nga nëpunësit e lartë shtetërorë (i njohur si juridiksion
fillestar)26, mbledhja e të dhënave fillon në nivelin e rrethit sa herë që hapet një dosje
penale nga prokurorët (kërkohen prova te mjaftueshme për ta bërë këtë), dhe është
nën përgjegjësinë e Drejtuesit të prokurorisë së Rrethit. Kështu ndodh dhe për çështjet
në të cilat përfshihen të pandehur të mitur. Mbledhja e të dhënave vijon në nivelin e
apelit dhe të gjitha të dhënat në nivelin qendror mblidhen nga Drejtoria e Studimeve,
Kërkimeve Ligjore dhe e Integrimit në Prokurorinë e Përgjithshme. Informacioni që

                                                            
24
 Per me gjere shiko
http://www.pp.gov.al/web/Urdhera_Udhezime_te_Prokurorit_te_Pergjithshem_51_1.php#.Vt1n6vkrLI
U
25
Per me gjere shiko
http://www.pp.gov.al/web/Urdhera_Udhezime_te_Prokurorit_te_Pergjithshem_51_1.php#.Vt1n6vkrLI
U
26
  Çështjet penale në të cilat i pandehuri gëzon imunitet dhe nuk ndiqet penalisht (si p.sh. deputetët,
ministrat, kryeministri, etj.) trajtohen vetëm nga Gjykata e Lartë (e cila gjykon vetëm disa çështje në
vit). Si rrjedhojë, të dhënat mbi këto çështje regjistrohen nga Drejtoria e Hetimit dhe Ndjekjes Penale
në Prokurorinë e Përgjithshme.

33 

 
merret në nivelin qendror përshin të gjithë prokurorët e rretheve në territorin e
Shqipërisë.

5.2.5 Kuadri kohor dhe periodiciteti.

Standardi ndëkombëtar - Të dhënat nga zyrat e prokurorisë duhet të mblidhen dhe të
raportohen në mënyrë të rregullt.
Sot në organin e prokurorisë të dhënat nga prokurorët e rretheve mblidhen çdo muaj.
Dërgimi i të dhënave në nivelet qendrore në Zyrën e Prokurorit të Përgjithshëm bëhet
çdo tre muaj (pra në fund të muajve 3, 6, 9 dhe 12 të çdo viti). Të dhënat
transmetohen në mënyrë të përmbledhur në tabela statistikore dhe reflektojnë statusin
kumulativ në fund të tremujorit të fundit.

5.2.6 Raportimi dhe shpërndarja.

Standardi ndërkombëtar - Numri i personave që ndiqen penalisht gjatë një viti duhet
të regjistrohen sipas akuzës penale, në përputhje me masat ligjore përkatëse. Ndarja e
llojeve të krimeve për personat që ndiqen penalisht duhet të përfshijë të paktën
kategoritë e mëposhtme: vrasjet me dashje; përdorimin e dhunës; përdhunimin;
dhunën seksuale: dhunën seksuale ndaj fëmijëve; vjedhjen me dhunë; vjedhjen;
plaçkitjen e shtëpisë; vjedhjen e automjeteve; krimet e lidhura me lëndët narkotike;
trafikimin e lëndëve narkotike; pengmarrjen; përfshirjen në krimet e organizuara;
pastrimin e parave; korrupsionin; trafikimin e qenieve njerëzore; emigrimin e
paligjshëm; krimet kibernetike dhe krimet e lidhura me racizmin dhe ksenofobinë.
Aktualisht, raporti vjetor i Prokurorit të Përgjithshëm në Parlament përmban statistika
mbi punën e prokurorisë, të cilat mund të shkarkohen online27. Në faqen e internetit të
Prokurorisë së Përgjithshme gjenden disa statistika shtesë, por ato nuk janë të ndara
sipas llojit të krimeve. Statistika si numri i përgjithshëm i çështjeve penale të
proceduara dhe të përfunduara i dërgohen Ministrisë së Drejtësisë e më pas nga kjo e
fundit tek INTAT-i. Parashikohen gjithashtu dhe forma të tjera të ndryshueshme për
audienca të kufizuara (në raste të tilla të dhënat përpunohen zakonisht dy javë pasi të
jenë marrë). Për më tepër, çdo zyrë e prokurorisë së rrethit bën raporte për përdorim
vetjak.

Ndërsa sistemi i klasifikimit të krimeve që zbatohet nga sistemi i statistikave të Zyrës

së Prokurorit të Përgjithshëm teorikisht duhet të lejojë regjistrimin e personave të
akuzuar sipas llojit të krimeve, nuk botohen statistika të përgjithshme të kuptueshme
mbi personat e ndjekur penalisht sipas krimit të kryer prej tyre.

6. STATISTIKAT E GJYKATAVE

6.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave

Mbledhja e statistikave nga gjykatat në Shqipëri organizohet sipas tre shkallëve të

gjykimit në Shqipëri; 22 Gjykatat e Shkallës së Parë (Gjykatat e Rrethit), plus
Gjykata e Krimeve te Rënda në Tiranë; 6 Gjykatat e Apelit si edhe gjykata për krimet
e rënda në Tiranë dhe Gjykata e Lartë. Gjykatat e Rrethit janë gjykatat kompetente
për gjykimin e të gjitha veprave penale, me përjashtim të atyre çështjeve që janë
kompetencë e Gjykatës për Krime të Rënda, Gjykatës Ushtarake dhe Gjykatës së
                                                            
27
http://www.pp.gov.al/web/Raporte_te_Prokurorit_te_Pergjithshem_353_1.php#.Vt1ocPkrLIU
34 

 
Lartë28. Gjykatat e Apelimit janë në parim Gjykatat e Apelit. Gjykata e Lartë është
organi më i lartë gjyqësor në Shqipëri. Përveç kompetencës si gjykatë rekursi ajo ka
edhe kompetencën e Gjykatës së Shkallës së Parë për vepra penale të kryera nga
zyrtarë të lartë shtetërorë29. Ajo është e ndarë në tre seksione: seksioni penal, civil dhe
ushtarak.

6.2 Futja e të dhënave/regjistrimi i krimeve.

Standardi ndërkombëtar - Të dhënat mbi të gjitha akuzat penale dhe personat e çuar
përpara gjykatës duhet të regjistrohen nga organet kompetente. Pikënisja e një procesi
gjyqësor (personat që çohen përpara një gjykate penale) duhet të jetë e
mirëpërcaktuar. Standardet ndërkombëtare dhe ato të Bashkimit Eropia sugjerojnë se
organet gjyqësore duhet të përdorin një sistem regjistrues që përmban të dhëna mbi
akuzën ose akuzat që bien mbi çdo person (sipas seksioneve/neneve përkatëse të
Kodit Penal) dhe vendimet përfundimtare të gjykatave (pafajësi ose fajësi dhe detajet
e dënimit). Të dhënat e personave duhet të përmbajnë informacion mbi moshën,
gjininë, origjinën, marrëdhëniet mes të pandehurit dhe viktimës, nënshtetësinë dhe
zonën gjeografike të banimit.
Sot, çdo Gjykatë Rrethi Gjyqësor ose Apeli regjistron të dhëna si për çështjet penale
ashtu dhe për personat e sjellë përpara gjykatës. Informacioni i çdo çështjeje të vetme
përditësohet sapo në të hyn informacion i ri. Informacioni specifik në lidhje me
çështjet e regjistruara përfshin: akuzat (sipas Kodit Penal); datën e regjistrimit të
çështjes; të dhëna personale të të pandehurit (të gjitha); gjininë, moshën, arsimimin,
datëlindjen, e tjerë.; numrin e vendimit; datën e vendimit; datën e seancave dëgjimore;
statusin e çështjes; llojin e dënimit; emrin e gjykatësit, e tjerë. Në të gjitha gjykatat, të
dhënat regjistrohen me shkrim dore në regjistrin përkatës. Paralelisht, pjesa më e
madhe e gjykatave përdorin dhe sistemin elektronik për regjistrimin e çështjeve,
sistem i cili përfshin një tërësi informacioni më të zgjeruar.
Që prej vitit 2002, në thuajse një të tretën e Gjykatave të Rrethit (7 prej 22 gjykatave),
të dhënat mbi çdo çështje regjistrohen në një sistem të unifikuar për menaxhimin e
çështjeve, i cili mundëson përpunimin e shpejtë dhe shqyrtimin e një sasie të madhe
informacioni. Edhe pse është instaluar në të shumtën e gjykatave, ky sistem deri tani
është përdorur vetëm nga disa gjykata, kjo edhe për shkak të problemeve me
kompaninë kontraktuese. Në pjesën tjetër të Gjykatave të Rrethit përdoren sisteme të
tjera automatike.
Në varësi të disponueshmërisë së sistemit të regjistrimit elektronik të çështjeve,
brenda çdo gjykate mund të zhvillohen hetime të shumta duke përdorur si një kriter
kërkimi të thjeshtë ashtu edhe një kriter kompleks (si p.sh. të gjitha çështjet e trajtuara
nga data 01.01.08 deri më 31.12.08 dhe gjininë: femër). Sistemi regjistron të dhëna
nga burime të ndryshme, si: nga zyrat e prokurorisë (përfshirë këtu të miturit); çështjet
ushtarake; të gjitha aplikimet penale (si p.sh. për të ulur dënimet/masat para gjykimit;
ndjekjen private; urdhrat për ndalim (masat e sigurimit).

Në nivel lokal, të dhënat regjistrohen nga kancelari i çdo gjykate, i cili është
përgjegjës për të përmbushur afatet kohore të raportimit dhe për saktësinë e të
                                                            
28
 Gjykata e Krimeve të rënda, në veçanti gjykon krimet e përmendura në Nenin 73 (Gjenocidi), 74
(Krimet kundër Njerëzimit),
29
 Sipas nenit 75/b të Kodit të Procedurës Penale,Gjykata e Lartë dëgjon apelimet që kanë të bëjnë me
shkeljen e ligjit dhe kërkesat për rishikimin e vendimeve përfundimtare. Gjithashtu, Gjykata e Lartë, në
veprimin e saj si gjykatë e shkallës së parë 
35 

 
dhënave statistikore, dhe nga sekretari i çdo gjykatësi, i cili është në dijeni të
regjistrimeve fillestare në veçanti vetëm për atë gjykatës. (si p.sh. mbi numrin e
çështjeve të dëgjuara, të pandehurit, numrin e sesioneve për çdo çështje, e tjerë.)

6.3 Numërimi i dosjeve të çështjeve dhe numrat e integruar të çështjeve.

Standardet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se duhet të bëhet sipas praktikave
të mira të vendeve të zhvilluara. Është një praktikë mjaft e mirë që për personat
individë të akuzuar të caktohet “një numër i integruar dosje” (NID) në dosjen e
gjykatës. NID-i duhet të jetë i njëjtë me numrin që i është caktuar personit në
regjistrimin në polici ose prokurori. Ky numër personi më pas mund të lidhet me
regjistrimet në polici dhe prokurori nëpërmjet numrit NID në mënyrë që të llogariten
normat e veçanta të dëmtimeve, afatet kohore mesatare të përpunimit dhe tregues të
tjerë të performancës. Duhet të identifikohen qartë dhe ndryshimet ndërmjet akuzës
dhe skemës së klasifikimit të incidentit nga policia.
Që prej vitit 2002 thuajse një e treta e Gjykatave të Rrethit përdorin Sistemin e
Unifikuar të Menaxhimit të çështjeve (SUM), që është ende në fazë prove, për
hedhjen e të dhënave për të gjitha çështjet e gjykatave. Pjesa tjetër e Gjykatave të
Rrethit zbaton sisteme të tjera automatike. Në Gjykatat e Rrethit ku përdoret SUM-i,
çdo çështje e një viti përkatës unifikohet vetë nga sistemi duke marrë me një numër
progresiv. Në gjykatat e rrethit që nuk përdorin SUM-i, çdo çështjeje i bashkëngjitet
një identifikues unik në bazë të vitit dhe kodit të gjykatës. Ky kod identifikues
bazohet në rregulloren e arkivit të shtetit, e cila është e ndryshme për aktorë të
ndryshëm të drejtësisë penale. Kjo nënkupton se policia, prokuroria dhe gjykatat
përdorin identifikues të ndryshëm dhe të dhënat nuk janë të thjeshta për t’u lidhur.

6.4 Sistemi i klasifikimit të veprave penale.

Standardet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se njësia e të dhënave për
personat e çuar para gjykatës përfshin një ose më shumë akuza penale të qarta duke iu
referuar dispozitave ligjore përkatëse. Identifikohen qartë dallimet mes akuzës penale
dhe klasifikimit të incidentit nga policia. Skema e akuzave zbatohet në mënyrë
uniforme nga të gjitha gjykatat.
Aktualisht statistikat e gjykatave mbi çështjet penale dhe personat e përfshirë në to
(personat e gjykuar) janë të disponueshme për të gjitha veprat penale (veçmas për
krimet dhe veçmas për kundërvajtjet), të cilat parashikohen nga Kodi Penal, duke u
bazuar në përkufizimin e tyre ligjor. Ky sistem ka vite që përdoret. Nuk janë bërë
ndryshime të rëndësishme në metodat e regjistrimit të të dhënave që nga Kodi i ri
Penal i vitit 1995.

6.5 Rrjedhja e të dhënave.

Standardi - Rrjedha e të dhënave nga niveli lokal në nivelin qëndror duhet të bëhet
nga të gjitha gjykatat në drejtim të një institucioni qendror sipas një formati të
njëtrajtshëm që përdor skemën e klasifikimit të krimit.
Aktualisht, gjykatat e rretheve mbajnë të dhëna të kompjuterizuara si dhe
procesverbale fizike (duke përdorur sisteme të ndryshme menaxhimi të çështjeve), të
cilat mblidhen në shkallën e parë të regjistrimit të të dhënave (gjykatat e rrethit) dhe u
dërgohen niveleve qendrore në formë tabelash statistikore. Formati dhe përmbajtja e
këtyre tabelave specifikohet në Udhëzimin e Ministrisë së Drejtësisë nr. 99, datë 7
janar 2002 i titulluar “Për Plotësimin e të Dhënave Statistikore”. Ky udhëzim
administrativ specifikon se cilat të dhëna të përmbledhura duhet të mbahen dhe se si
36 

 
duhet të mbahen ato në nivel lokal. Udhëzimi përmban gjithashtu edhe 3 formularë
standardë të cilët plotësohen dhe i dërgohen Njësisë së Statistikave në Ministrinë e
Drejtësisë. Formulari i parë përmban çështjet penale, i dyti personat e gjykuar dhe i
treti apelimet e çështjeve penale. Këta formularë dorëzohen në formë tabelash nga të
gjitha gjykatat e rrethit dhe të apelit dhe përpunohen më tej në nivel kombëtar nga
sektori e Statistikave në Ministrinë e Drejtësisë.
Formularët rendisin vepra penale të ndryshme, të përcaktuara nga Kodi Penal (përveç
njërit prej tyre). Formulari 1, i çështjeve penale, rendit numrin e çështjeve sipas
neneve të Kodit Penal, në kolona dhe seksione duke përfshirë: çështjet në procesl;
çështjet regjistruara çështjet e mbyllura me vendim gjyqësor (fajtor, i pafajshëm,
çështje e anuluar etj.); kohëzgjatja e gjyqeve (mbi 2 muaj, 2-6 muaj, 6-12 muaj, mbi
12 muaj); apelimet; kërkesat penale (paraburgim, arrest shtëpie, etj.); Formulari 2,
mbi personat e gjykuar mbledh të dhëna sipas neneve të Kodit Penal mbi: personat e
dënuar; personat e shpallur të pafajshëm; femrat e gjykuara; personat me precedent
penal (të përgjithshëm dhe për të njëjtin krim); dhe dënimet (nga, burgimet deri në
2vjet, 2-5 vjet, 5-10 vjet, 10-25 vjet, burgim i përjetshëm).

6.6 Rregullat e numërimit.

Standardet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se rregullat e numërimit, rregulla
të qarta përsa i përket regjistrimit të të dhënave, duhet t’u jepen të gjitha njësive
përgjegjëse për regjistrimin e të dhënave dhe këto rregulla duhet të aplikohen në
mënyrë të njëllojtë në sistem. Rregullat e shkruara të numërimit duhet të trajtojnë
minimalisht pyetjet nëse zbatohet Parimi i Veprave Penale Kryesore apo jo; si
numërohet një person që është dënuar për më shumë se një vepër penale të të njëjtit
tip (si një person apo si dy apo më shumë persona) dhe si numërohet një person që
është proceduar më shumë se një herë brenda vitit.
Sot, rregullat e shkruara për numërimin e personave dhe çështjeve në statistika
gjyqësore të përmbledhura specifikohen në një Urdhër të posaçëm të Ministrisë së
Drejtësisë30. Nëse një person akuzohet për më shumë se një krim, duke u bazuar në
raportin e prokurorit, vetëm krimi më i rëndë regjistrohet në statistikat e përmbledhura
(zakonisht vepra e parë penale e përmendur në raport). Kjo do të thotë që aplikohet
parimi i veprës penale kryesore. Kësaj i bashkëngjitet një shtojcë e krimeve të tjera
(vepra penale dytësore). Kur më shumë se një person akuzohen për të njëjtën çështje,
regjistrohet dhe numërohet vetëm një çështje me disa të akuzuar. Nëse një person
akuzohet për më shumë se një vepër penale të të njëjtës kategori (vepra penale të
përsëritura apo të vazhdueshme) këto ngjarje zakonisht bashkohen në një çështje të
vetme dhe numërohen si një çështje. Gjithsesi, nëse një person gjykohet dhe dënohet
për më shumë se një vepër penale në çështje të ndryshme të regjistruara brenda vitit
numërimi i tij/saj i përgjithshëm përkon me numrin e çështjeve.

6.7 Mbulimi: gjeografik dhe institucional.

Standardet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se një institucion qendror duhet
të mbledhë e krahasojë sistematikisht të dhëna nga njësitë regjistruese të të gjitha
gjykatave në juridiksionin territorial.
Aktualisht, statistikat e marra nga Ministria e Drejtësisë mbulojnë të gjithë territorin e
vendit dhe përfshijnë të dhëna nga të gjitha gjykatat, duke përfshirë edhe Gjykatat e

                                                            
30
  Udhëzimi nr. 324, dt 21.01.2004 “Për disa Ndryshime të Udhëzimit nr. 99, dt 7.01.2002 “Për
plotësimin e të dhënave statistikore”
37 

 
Krimeve të Rënda. Niveli më i vogël i mbledhjes territoriale për të cilin ka të dhëna të
disponueshme është niveli i rrethit.

6.8 Afatet kohore dhe periodiciteti.

Standardet ndërkombëtare në këtë drejtim theksojnë se të dhënat nga të gjitha gjykatat
duhet të mblidhen dhe të raportohen në mënyrë të rregullt.
Urdhri i Ministrisë së Drejtësisë nr. 471/1, dt. 21 janar 2002, përcakton mbledhjen e të
dhënave statistikore çdo tre muaj, si dhe një raport të përgjithshëm statistikor vjetor
në fund të vitit31. Në veçanti, formularët 1, 2 dhe 3 duhet t’i dërgohen Ministrisë së
Drejtësisë deri në datën 20 të muajit pas përfundimit të tremujorit, dhe brenda janarit
për raportimin vjetor.
Statistikat dërgohen si në formë të printuar ashtu dhe në CD-ROM që i bashkëngjitet
kopjes së printuar (në disa raste ato dërgohen edhe me e-mail). Sapo të ketë hyrë në
funksion plotësisht Sistemi i Menaxhimit të Çështjes, dërgimi i të dhënave do të bëhet
i mundur në mënyrë automatike.

6.9 Rezultati (Prodhimi i Statistikave).

Sipas standarteve ndërkombëtare, të dhënat statistikore duhet të kontrollohen për të
parë nëse ato janë në përpuethshmëri, të sakta dhe të besueshme. Nëse shfaqen
papërputhshmëri ose dyshime mbi besueshmërinë e të dhënave duhet të nisin hetimet
mbi burimet e mundshme të gabimeve gjatë përpilimit, dërgimit apo mbledhjes së të
dhënave. Pasi të jenë vërtetuar vlefshmëria apo besueshmëria e të dhënave, një pjesë e
mirë e analizës mund të bëhet në formë të statistikave të thjeshta përshkruese, të tilla
si shpeshtësitë, përqindjet, normat dhe shkalla e ndryshimit.
Aktualisht, veprohet në mënyrë të tillë që, një herë në tre muaj ose sapo të jenë marrë
në Tiranë të dhënat statistikore, Njësia e Statistikave në Ministrinë e Drejtësisë bën
vleftësimin e disa të dhënave të kufizuara (problemi që haset më shpesh është
mospërputhja e totaleve). Nëse zbulohen papërputhshmëri, të dhënat i kthehen
mbrapsht personit që i dërgon këto të dhëna. Gabimet ndodhin kryesisht si pasojë e
regjistrimit me dorë të të dhënave.

Të dhënat shqyrtohen çdo vit nga Njësia e Statistikave. Gjetjet nga analizat paraqiten
kryesisht në Raportin Vjetor, por disa prej tyre sigurohen edhe me një kërkesë të
posaçme (si p.sh. mbi numrin e çështjeve për trafikimin e drogës që janë në gjykim e
sipër. Burimi i vetëm i të dhënave të vlefshme në Ministrinë e Drejtësisë është
ngarkesa e punës për secilin gjykatës, e shprehur në formën e numrit të çështjeve
penale të përfunduara dhe kërkesave penale çdo vit nga secili gjykatës. Ky
informacion, i cili vjen çdo muaj, dhe më pas në fund të çdo viti, regjistrohet në
regjistrin vjetor saktësisht siç është marrë (dmth pa u përpunuar) nga secila gjykatë
rrethi. Nuk ekziston asnjë mundësi për të përllogaritur normat e përgjithshme të
mospërputhjeve/firove nga niveli i policisë e deri në prokurori ose në gjykate duke
qenë se sistemi statistikor dhe ai i gjykatave nuk është i integruar.

                                                            
31
Duhet të theksohet se gjykata me Sistem Automatik Menaxhimi Çështje mund të gjenerojnë të dhëna
automatike për çdo periudhë të caktuar kohe.
 

38 

 
6.10 Raportimi dhe shpërndarja.
Në përputhje me standartet ndërkombëtare numri i personave të dënuar gjatë një viti
duhet të regjistrohen veçmas sipas llojit të krimit, moshës, gjinisë dhe nënshtetësisë.
Ndarja e llojeve të krimeve për personat e dënuar duhet të përfshijë të paktën
kategoritë e mëposhtme: vrasjet me dashje; përdorimin e dhunës; përdhunimin;
dhunën seksuale: dhunën seksuale ndaj fëmijëve; vjedhjen me dhunë/armë; vjedhjen;
plaçkitjen; vjedhjen e automjeteve; mashtrimin; krimet e lidhura me lëndët narkotike;
trafikimin e lëndëve narkotike; pengmarrjen; përfshirjen në krimet e organizuara;
pastrimin e parave; korrupsionin; trafikimin e qenieve njerëzore; imigrimin e
paligjshëm; krimet kibernetike dhe krimet e lidhura me racizmin dhe ksenofobinë.

Aktualisht, shpërndarja ndodh kryesisht nëpërmjet Raportimit Vjetor të Sektorit të

Statistikave të Ministrisë së Drejtësisë. Raporti Vjetor është i shkruar në shqip dhe
pjesërisht në anglisht dhe mund të shkarkohet nga faqja e internetit e Ministrisë së
Drejtësisë32. Statistikat relatojnë numrin e çështjeve të gjykuara, veprat penale dhe
personat e dënuar sipas të gjitha neneve të Kodit Penal. Raporti Vjetor botohet rreth
3-4 muaj pas fundit të çdo viti për një vit më parë.

7. STATISTIKAT E BURGJEVE.

Një drejtim i veçantë i statistikave gjyqësore penale është ajo që i përket përfundimit
(rezultatit) të vendimeve penale që kanë marrë formë të prerë duke iu referuar të
dënuarve. Në terma të tjerë, statistika që i përket të dënuarve dhe në mënyrë të
veçantë, të dënuarve me burgim që vuajnë dënimin në institucione të ndryshme të
ngritura për këtë qëllim. Një statistikë e tillë quhet ndryshe me një terminologji më
komplekse, por më të saktë, statistika e institucioneve të parandalimit dhe dënimit,
ose më shkurt, statistika e burgjeve.

Objekt i statistikës së burgjeve, sikurse mund të hamendësohet lehtësisht, është

nxjerrja e të dhënave në lidhje me lëvizjen e të dënuarve në institucione të ndryshme
të vuajtes së dënimit si dhe të dhëna në lidhje me popullimin e burgjeve. Është e qartë
se, nëse do të kërkonim nga pikëpamja statistikore të përfshinim të gjitha të dhënat në
lidhje me dënimet, atëhere do të na duhej të përfshinim si ato me burgim, pavarësisht
masës ashtu edhe ato me gjobë, por për lehtësi, në këtë rast do të ndalemi vetëm tek
dënimet me burgim dhe në veçanti tek masat e sigurimit. Statistikat e institucioneve të
vuajtjes së dënimit japin të dhëna mbi lëvizjen dhe mbi karakteristikat social-
ekonomike të të dënuarve, mbi pozicionin juridik të tyre, të dhëna në lidhje me jetën e
tyre në institucion, mbi strukturat e institutit dhe të organeve të ruajtjes.

7.1 Të dhënat në lidhje me lëvizjen e të dënuarve.

Kjo realizohet nëpërmjet plotësimit pranë secilit institucion riedukimi të regjistrave të
posaçëm, që duhet të pasqyrojnë ditë pas dite çdo lëvizje të të dënuarve si në dalje
ashtu edhe në hyrje shoqëruar edhe me të dhënat që lidhen me këto lëvizje si për
shembull arsyet e hyrjes, arsyet e daljes e tjerë. Në bazë të këtyre të dhënave në fund
të çdo muaji bëhet një përmbledhje në një formular statistikor që duhet t’i dërgohet
INSTAT-it.

                                                            
32
 Shih Ministrinë e Drejtësisë, Vjetari Statistikor, Tiranë, 2008, në adresën www.justice.gov.al.  

39 

 
Nga statistika e lëvizjes së të dënuarve mund të nxirren të dhëna që lidhen me të
dhëna si në lidhje me hyrjet dhe daljet në institucion ashtu edhe me situatën e të
dënuarve (mund të jenë shtruar në spital apo t’i jenë nënshtruar masave të sigurimit në
një moment të caktuar). Për qëllime administrative të përgjithshme të dhënat duhet të
hartohen periodikisht çdo muaj, por për studimin e serive historike, përgjithësisht i
referohemi të dhënave që i korrespondojnë fundvitit.

Të dhëna të tilla janë veçanërisht të rëndësishme, përveçse për matjen e fenomenit për
të pasur një situatë të saktë rreth popullimit të burgjeve në institutet e paraburgimit
dhe të vuajtjes së dënimit me burgim, që mund të nxjerrë në pah problemin e
mbipopullimit të burgjeve, që mund të çojë në zbatimin e politikave të amnistisë.
Është gjithashtu e rëndësishme të theksojmë se të dhëna të tilla janë të rëndësishme
dhe shërbejnë si bazë përsa i përket asaj që quhet “politika penitenciare”.

Standardet ndërkombëtare, sidomos ato evropiane kërkojnë që të dhënat të mbahen

sipas ndarjes sipas kategorisë së personave të dënuar (femra, meshkuj, të mitur, të
rritur, shtetas të vendit, të huaj) dhe sipas llojit të veprave penale për të cilat janë
dënuar. Sipas Vjetarit Penal të Këshillit të Evropës, administratata e burgjeve duhet të
mbajë të dhëna të sakta lidhur me dënimet e dhëna dhe institucionet e vuajtjes së tyre.

Të dhënat mbi lëvizjen e të dënuarve konfigurojnë një lloj statistike me një karakter
kryesisht administrativ dhe që mund të krahasohen me atë të lëvizjes së procedimeve
si në fushën civile ashtu edhe në atë penale. Për një studim të tërësisë së të dënuarve
nga pikëpamja juridiko-sociologjike ekzistojnë edhe të dhëna të tjera që i përkasin
pikërisht të dënuarve nën aspekte të ndryshme si për shembull të dhëna që lidhen me
gjendjen civile të të dënuarve (seksi, mosha, gjendja civile, profesioni e tjerë) ose
juridike (pozicioni juridik) ose që lidhen me dënimin (si për shembull kohëzgjatja e
dënimit e tjerë). Nga këto aspekte të veçanta, të marra në konsdieratë si në mënyrë të
veçantë ashtu edhe kombinuar ndërmjet tyre, është e mundur të nxirren të dhëna
interesante mbi universin e burgjeve të një vendi. Janë të shumta mundësitë për të
bërë analiza të të dënuarve të tillë, por megjithatë është e rëndësishme të kujtojmë se,
për qëllime administrative një i dënuar mund të numërohet (llogaritet) disa herë
brenda një viti ndërsa për qëllime sociologjike përfshihet në llogaritje vetëm njëherë.
Një aspekt i parë i rëndësishëm ka të bëjë për shembull me mospërputhjen e grave në
tërësinë e popullsisë së burgjeve (del më e ulët) se kuota e e pjesëmarrjes së grave në
kriminalitet në përgjithësi (të pandehur të denoncuar) që është vetë më e ulët si shifër.
Ka edhe të dhëna të tjera që mund të analizohen. Të tilla mund të përmendim të dhëna
statistikore që lidhen me sjelljen e të dënuarve në institucion, dënimet e mundshme që
mund të ketë marrë gjatë periudhës që qëndron në institucion, nëse këto ditë vihen në
raport me totalin e ditëve që i dënuari ka qëndruar në institucion. Një seri tjetër të
dhënash i përket edhe njoftimeve mbi aktivitetin e të dënuarve dhe mbi strukturat e
institucioneve. Mund të nxirren të dhëna mbi ditët e qëndrimit në institucion (sa të
kaluara me punë dhe sa prej tyre jo) sa prej tyre ka kaluar në spital e tjerë.

Në përfundim nuk mund të lemë pa përmendur atë të quhet ''politika penitenciare'',

degë e veçantë e politikës kriminale.

40 

 
Bëhet fjalë për atë tërësi tezash, normash (të shkruara e të pashkruara) dhe të
praktikave të zbatuara që mund të shërbejnë si bazë për konfigurimin e një programi
të mundshëm si në përmirësimin e veprimtarisë së organeve penitenciare ashtu edhe
në perspektivat strategjike për një periudhë afatshkurtër, afatmesme dhe afatgjatë.

8. STATISTIKAT E SHËRBIMIT TË PROVËS

Me Ligjin nr. 10 024, datë 27.11.2008, "Për disa ndryshime dhe shtesa në Ligjin nr.
8331, datë 21.4.1998, "Për ekzekutimin e vendimeve penale", është miratuar kuadri
normativo-ligjor për ngritjen dhe funksionimin e institucionit të Shërbimit të Provës si
organ shtetëror i specializuar për mbikëqyrjen e dënimeve alternative ndaj burgimit.
Misioni parësor i Shërbimit të Provës është mbrojtja e komunitetit dhe parandalimi i
recidivizmit (përsëritjes së veprës penale), asistimi dhe konsultimi për riintegrimin
dhe risocializimin me sukses në komunitet të shkelësve të ligjit duke ndihmuar,
nëpërmjet metodave dhe instrumenteve më bashkëkohore, në kapërcimin e
vështirësive për riintegrimin shoqëror dhe sjelljen e ndryshimeve pozitive në jetën e
tyre.
Qëllimi i Shërbimit të Provës në Shqipëri është mbikëqyrja dhe mbështetja e: Zbatimit
të dënimeve alternative me qëllim mbrojtjen e interesave publike; parandalimit të
kryerjes së veprave penale; asistimit të personit të dënuar për përmbushjen e
detyrimeve që rrjedhin nga dënimi alternative; bashkëpunimit dhe paraqitjes së
informacionit dhe raporteve para prokurorisë dhe gjykatës. Të dhënat statistikore të
prodhuara nga ky shërbim janë të paraqitura online në faqen zyrtare të këtij
shërbimi33. Këto të dhëna përqëndrohen në numrin e personave të cilët janë vendosur
me vendim gjykate në njërën prej alternativave të dënimit me burgim, mbikëqyrja e të
cilëve realizohet mbi bazën e programeve individuale të trajtimit.

9. TË DHËNAT STATISTIKORE PËR PASTRIMIN E PARAVE.

Standardi - Direktiva 2005/60/EC34 për parandalimin e përdorimit të sistemit financiar

për qëllimin e pastrimit të parave përmban një numër minimal çështjesh për të cilat
statistikat duhet të jenë të vlefshme. Një grup i Eurostat-it po merret aktualisht me
pilotimin e mbledhjes për një listë shumë specifike të dhënash për pastrimin e parave,
bazuar në Direktivën 2005/60/EC35. Lista përmban të dhëna për numrin e raporteve të
transaksioneve të dyshimta (RTD), raportet e transaksioneve të mjeteve monetare
(parave cash) (RGJP), urdhrat për shtyrjen e afatit kohor, hetimet për pastrimin e
parave, zbulimin e operacioneve të kontrabandimit të parave, aktivitete të dyshimta
parash në zonën kufitare, raporte të transaksioneve të dyshimta të hetuara nga organet
e zbatimit të ligjit, dhe raporte të transaksioneve të dyshimta të paketuara, si dhe
numrin e stafit që i dedikohet me kohë të plotë (ose ekuivalentit me kohë të plotë)
çështjes së pastrimit të parave në Njësinë e Hetimit Financiar (FIU) dhe në agjencitë e
zbatimit të ligjit. Për më tepër, duhet të mblidhen të dhëna për numrin e çështjeve të
                                                            
33
 http://www.sherbimiproves.gov.al/
 
34
 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:309:0015:0036:en:PDF
35
 Grupi i treguesve të pilotuar nga Eurostat-i nuk përfaqëson (ende) standarde detyruese të BE-së, por,
pavarësisht nga kjo, ai përbën një udhëzim të rëndësishëm për përparësinë që po zhvillohen në fushën e
dhënave të pastrimit të parave në kuadër të Bashkimit Evropian. Eurostat-i planifikon të botojë
rezultatet e para të ushtrimit të tij të mbledhjes së të dhënave në vitin 2010 
41 

 
filluara, të ndara sipas zërave të përmendur më lart, si dhe të dhënat mbi numrin e
dënimeve dhe pafajësive për akuzat e ngritura. Të dhënat për personat e dënuar dhe
ata që deklarohen të pafajshëm duhet të ndahen sipas “palës së tretë”, vetëpastrimit,
akuzës, llojit të dënimit, moshës, gjinisë, dhe nënshtetësisë. Statistikat për numrin e
procedurave të ngrirjes dhe konfiskimit, dhe numri i kërkesave të marra për urdhrat e
ngrirjes dhe të konfiskimit të pronave duhet të tregojnë vlerën e pronave të
konfiskuara dhe shumat e siguruara. Burimi parësor i të dhënave është parashikuar të
jenë Njësia e Hetimit Financiar (NJHF) në kuadër të organeve të zbatimit të ligjit.

9.1 Institucionet e përfshira në mbledhjen e të dhënave dhe në prodhimin e

statistikave

Drejtoria e Përgjithshme që merret me Parandalimin e Pastrimit të Parave (DPPPP)

është krijuar në vitin 2001 pranë Ministrisë së Financës dhe është Njësia e Hetimit
Financiar në Shqipëri (NJHF). Ajo gëzon pavarësi administrative dhe buxhetore36.
Duke qenë njësi e hetimit financiar, DPPPP-ja mbledh, analizon dhe shpërndan të
dhëna për transaksionet financiare të dyshuara që lidhen me krimet e pastrimit të
parave dhe financimin e terrorizmit, por nuk ka kompetenca të mëtejshme hetimore.
Mbledhja e të dhënave organizohet në dy nivele. Të dhënat fillimisht mblidhen nga
subjektet regjistruese dhe më pas grumbullohen në NJHF. Subjektet që i nënshtrohen
raportimit jepen në ligjin kundër pastrimit të parave37 dhe përfshijnë një gamë të gjerë
institucionesh bankare dhe jobankare që kanë të bëjnë me transaksionet shërbimet e
pagesave, transferimet me vlerë, sigurimet, lojërat e fatit ose transaksione të tjera
monetare e me vlerë.

9.2 Futja e të dhënave.

Përkufizimet në Nenin 287 të Kodit Penal “Për procedimin e veprave që lidhen me
pastrimin e parave’’ dhe për “Financimin e Terrorizmit’’, siç përcaktohet në Nenet
230/a dhe 239/b të Kodit Penal përbëjnë bazën për qëllime të mbledhjes së të
dhënave. Përveç këtyre neneve, ligji kryesor që parashikon aktivitetet e DPPPP-së,
duke përfshirë dhe mbledhjen e të dhënave, është Ligji nr. 9917, dt. 19 maj 2008 ‘’Për
parandalimin e pastrimit të parave dhe financimin e terrorizmit’’, i cili është
ndryshimi i fundit prej shumë ndryshimeve që i janë bërë ligjit fillestar kundër
pastrimit të parave të vitit 2000.
Subjektet që i nënshtrohen detyrimit të raportimit sipas ligjit kundër pastrimit të
parave duhet t’i raportojnë DPPPP-së në lidhje me tre lloj transaksionesh:
1) çdo transaksion të dyshimtë -- që janë transaksionet e dyshuara se kanë lidhje me
pastrimin e parave ose financimin e terrorizmit, pavarësisht vlerës së tij. Çështja i
duhet raportuar menjëherë DPPPP-së si dhe duhet të kërkohen udhëzime nëse subjekti
mund të ekzekutojë transaksionin apo jo. NJHF-ja duhet të përgjigjet brenda 48 orëve;
2) të gjitha transaksionet monetare që kanë vlerën e 1 500 000 (një milionë e pesëqind
mijë) lekëve ose më të lartë ose vlerën korresponduese në monedha të tjera.
3) të gjitha transaksionet jo me mjete monetare (jo cash) që kanë vlerën e 6 000 000
                                                            
36
  Për më tepër informacion shih Njësinë e Hetimit Financiar në Shqipëri, Raporti Vjetor i vitit 2008,
2009 në adresën http://www.fint.gov.al/doc/RaportiFinal2008.pdf.
 
37
  Ligji nr. 9917, dt. 19 maj 2008, Neni 3 rendit subjektet raportuese në bazë të Direktivës së Tretë të
BE-së për Pastrimin e Parave.
 
42 

 
(gjashtë milionë) lekë ose më shumë, ose ekuivalentin e saj në valuta të tjera, të
ekzekutuara si transaksione të vetme ose si tërësi transaksionesh të lidhura zinxhir.

9.3 Rrjedha e të dhënave.

Të dhënat futen çdo ditë sapo vjen një raport i ri. Megjithëse raporti statistikor i
NHHF-së bëhet një herë në vit, statistikat duhet të gjenerohen sipas klasifikimeve çdo
kohë (edhe sipas çdo dite).
Përsa i përket mbulimit gjeografik të raportimit, ai deri para pak kohësh ka qenë
shumë i kufizuar pasi raportet vinin kryesisht nga raportet raportuese me seli në
Tiranë. Gjithashtu, deri para pak kohësh, raportet merreshin kryesisht nga bankat, dhe
vetëm në vitin 2008 kanë filluar të raportojnë për herë të parë dhe subjekte të tjera (si
për shembull tregtarët e makinave; fondacionet/shoqëritë)38.

Për qëllime raportimi janë të vlefshme23 tre formularë standard, një për transaksionet
e dyshimta, një për transaksionet monetare me vlerë mbi 1 500 000 lekë dhe një tjetër
për transaksionet jomonetare me vlerë mbi 6 000 000 lekë39.

Formulari i parë mbledh informacion:

1) nëse dyshimet kanë të bëjnë me aktivitete të pastrimit të parave ose financimin e

terrorizmit;
2) në lidhje me një raport të ri ose një raport që ka përditësuar një raport të
mëparshëm;
3) mbi transaksione të dyshimta, duke përfshirë: statusin ligjor të personit që kryen
transaksionin; të dhëna të përgjithshme mbi personin, duke përfshirë emrin,
mbiemrin; nënshtetësinë; datën e regjistrimit, numrin e dokumentit identifikues dhe
organin lëshues; adresën; statusin e punësimit; datën e transaksionit; shumën dhe
monedhën
4) informacion për subjektin raportues: të dhëna kontakti; data e raportit

Formulari i dytë dhe i tretë mbledh informacion mbi:

1) personin që kryen transaksionin (si p.sh. emrin dhe mbiemrin e tij dhe atë
tëfamiljes; statusin ligjor; dokumentin e identifikimit, etj.);

                                                            
38
  Kjo shtrirje mbulimi pasqyrohet edhe ne statistikat e disponueshme: nga 2 raporte për aktivitete të
dyshimta në vitin 2001, në 13 në vitin 2006, 748 në vitin 2007 dhe 152 në vitin 2008. Numri i
raporteve të transaksioneve me vlerë të marra nga NjHF-ja u rrit nga 61,342 në vitin 2007 në 231,531
në vitin 2008. Kjo ndodhi si pasojë e disa faktorëve kryesorë: mbulim gjeografik i zgjeruar raportimi,
rritja e kapaciteteve të informacionit dhe teknologjisë, rritja e burimeve njerëzore (dy analistë shtesë),
rritja e shkëmbimit të informacioneve me organet e tjera, ndryshimet ligjore (duke përfshirë këtu uljen
e pragut të raportimeve për transaksionet jo-monetare (nga 70 deri në 20 milion lekë në vitin 2003 dhe
deri në 6 milion lek në vitin 2008), prezantimi i detyrimit për raportimin e transaksioneve monetare
mbi shumën 1,5 milionë lek dhe zgjatja e listës së subjekteve raportuese) dhe inspektimet e
vazhdueshme . Shih Raportin Vjetor të Njësisë së Hetimit Financiar, f. 29 - 33. Për më tepër, NJHF–ja
ofron këshillim periodik për subjektet raportuese në formën e tipologjive të pastrimit të parave dhe të
trajnimit.
 
39
 Formularët mund të shkarkohen nga kjo faqe interneti: http://www.fint.gov.al/index.php?mid=5. 
 

43 

 
2) personin në emër të të cilit është kryer transaksioni (i njëjti informacion si më
sipër);
3) përfituesin e transaksionit
4) vetë transaksionin: datën; monedhën dhe sasinë;
5) subjektin raportues: emrin; të dhënat e kontaktit; datën e raportimit.

Transaksioni është njësia e llogaritjes, ashtu siç i është raportuar fillimisht NJHF-së.
Të dhënat hyrëse janë pikërisht ato të formularëve standardë. Informacioni për secilin
transaksion përtërihet në mënyrë që zyra e prokurorisë të ndjekë çështjet e dyshimta e
t’ia referojë këto çështje të dyshimta Policisë së Shtetit për hetim të mëtejshëm.
Media mund t’i transmetojë raporte NJHF-së në varësi të rrethanave. Në rast se ka
raporte të dyshimta, duke qenë se është e nevojshme që këto raporte të merren
menjëherë ato mund të dërgohen me postë elektronike. Në çdo rast vijohet më pas me
dërgimin e raporteve me postën e zakonshme. Raportimi online ka nisur të
praktikohet edhe pse janë vëne re vështirësi në raportimin e transaksioneve
elektronike.
Me të ardhur një raport, informacioni hidhet tanimë në një program menaxhimi
elektronik të çështjeve (që funksionon mbi bazën e një programi Oracle), që
centralizon ruajtjen dhe analizimin e të dhënave. Deri para pak kohe ekzistonte një
sistem i përzier (dosje në Excel, letër, e tjerë).
Kur një çështje hidhet në sistemin e menaxhimit elektronik, ajo merr dy identifikues
unikë të ndryshëm: njëri është numri i protokollit të raportit të marrë me postë; dhe i
dyti është numri automatik që gjenerohet nga sistemi. Këta identifikues nuk ndahen
nga i gjithë sistemi i drejtësisë penale (si p.sh. prokuroria).

9.4 Produkti i të dhënave.

Sipas tre kategorive të detyrimeve raportuese (që u përmenden më lart), statistikat
bëhen menjëherë të vlefshme për tre lloje transaksionesh financiare që raportohen
NJHF-së: transaksione të dyshimta, transaksione me mjete monetare me vlerë mbi 1
500 000 lekë; transaksione jomonetare me vlerë mbi 6 000 000 lekë. Shembuj të
statistikave të vlefshme të mbledhura nga PPP-ja janë;
Numri vjetor i raporteve të dërguara nga subjektet, sipas llojit të subjektit;
Numri vjetor i raporteve të dërguara nga një subjekt i caktuar, sipas pozicionit
gjeografike
Numri vjetor i çështjeve që i çohen Policisë së Shtetit për hetim të mëtejshëm, sipas
llojit të veprës penale
Numri vjetor i çështjeve që i çohen Prokurorisë, sipas llojit të veprës penale.
Këto statistika ofrohen nga raporti vjetor i NJHF-së, i cili mund të shkarkuar nga
internet.40

10. STATISTIKA PËR TRAFIKIMIN E QËNIEVE NJERËZORE41.

                                                            
40
 Raportet vjetore mund të shkarkohen në adresën http://www.fint.gov.al/index.php?mid=183.
 
41
 Per me gjere shiko Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
44 

 
Standarti - Bazuar në Vendimet Kuadër të Këshillit të Bashkimit Evropian dhe
Direktivat e Këshillit mbi trafikimin e qenieve njerëzore si edhe Protokollin e
Kombeve të Bashkuara për parandalimin, shtypjen dhe ndëshkimin e trafikimit të
qenieve njerëzore, Komisioni Evropian, DG-JLS, ka përgatitur një raport ekspertësh, i
cili përmban rekomandime për të dhëna të standardizuara dhe të krahasueshme mbi
viktimat, trafikantët, procesin e trafikimit dhe përgjigjen e drejtësisë penale ndaj
trafikimit. Të dhënat që duheshin mbledhur përfshinin numrin total të viktimave të
identifikuara për vend për vit (të ndara sipas gjinisë, moshës, kombësisë, vendit të
lindjes dhe llojit të shfrytëzimit); Numrin total të viktimave për vend për vit, duke
bashkëpunuar me agjencitë e zbatimit të ligjit; numrin total të trafikantëve për vend
për vit (të ndarë sipas personave të arrestuar, personave të akuzuar (sipas akuzave
përkatëse);numrin e hetimeve të filluara dhe numrin e hetimeve të përfunduara me
sukses (të ndara sipas gjinisë, moshës, kombësisë, vendit të lindjes dhe llojit të
shfrytëzimit). Për më tepër, u përfshinë dhe statistika mbi numrin e trafikantëve të
ndjekur dhe të dënuar në vit (sipas akuzës, të ndarë sipas gjinisë, moshës, kombësisë,
vendit të lindjes dhe llojit të shfrytëzimit, si dhe të dhëna për dënimet dhe viktimat që
dëshmonin në gjykatë dhe paditë e për kompensim, sipas akuzave.

10.1 Institucionet e përfshira në mbledhjen e të dhënave dhe prodhimin e

statistikave.

Zyra e Koordinatorit Kombëtar për luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore

(TQNJ), e drejtuar nga Koordinatorja Kombëtar për TQNJ, e cila është gjithashtu dhe
zëvendësministri i Brendshëm, ka funksionuar që prej shtatorit të vitit 2008 dhe ka si
detyrë të vërë në zbatim strategjinë kombëtare kundër trafikimit të qenieve njerëzore.
Zyra merret me trafikimin e personave, trafikimin e grave dhe trafikimin e të miturve
dhe administron bazën kombëtare të të dhënave të viktimave të trafikimit42.
Kjo bazë e të dhënave është instaluar në disa institucione të cilat janë përgjegjëse
përfutjen e të dhënave për viktimat, si për shembull: 1) Ministria e Brendshme fut të
dhëna për rastet e pranuara nga Policia (Policia kufitare dhe njësia e antitrafikimit); 2)
Ministria e Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta siguron të dhëna të
mbledhura nga qendrat e pritjes për mbrojtjen dhe rehabilitimin e viktimave43; 3)
Ministria e Çështjeve Sociale fut të dhëna të mbledhura nga misionet diplomatike
shqiptare dhe zyrat konsullore jashtë shtetit.

10.2 Futja e të dhënave.

Në Shqipëri trafikimi i qenieve njerëzore përcaktohet në përputhje me Nenin 3 të
Protokollit të Kombeve të Bashkuara për parandalimin, shtypjen dhe ndëshkimin e
trafikimit të qënieve njerëzore, sidomos gratë dhe fëmijët duke plotësuar Konventën e
Kombeve të Bashkuara kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar. Dispozitat ligjore
mbi trafikimin e qenieve njerëzore përfaqësohen nga nenet e mëposhtme të Kodit
                                                            
42
  Drejtoria e Përgjithshme e Policisë së Shtetit ka nxjerrë një Urdhër të Drejtorit të Përgjithshëm, nr.
865, dt. 26. 12. 2008 “Për hedhjen e të dhënave në bazën e të dhënave të viktimave të trafikimit”. Shih:
Raportin e Vlerësimit “Për zbatimin e strategjisë kombëtare kundër trafikimit të qenieve njerëzore 2005
– 2007, Ministria e Brendshme, Zyra e Koordinatorit Kombëtar për Luftën Kundër Trafikimit të
Qenieve Njerëzore, Tiranë 2008, f. 14.
 
43
 Një nga këto qendra pritëse financohet nga shteti, ndërsa të tjerat financohen dhe menaxhohen nga
OJF-të 
45 

 
Penal Shqiptar. Neni 110/a Trafikimi i Qenieve Njerëzore, Neni 114/b Trafikimi
Grave për Prostitucion dhe Neni 128/b Trafikimi i të Miturve. Baza e të dhënave për
viktimat bën më tej dallimin ndërmjet viktimave të trafikimit të qenieve njerëzore dhe
viktimave potenciale të trafikimit44. Për secilin rast të një viktime të dyshuar ose një
viktime të mundshme trafikimi, organi përgjegjës mbledh informacion lidhur me
kompetencën e tij dhe e fut atë në bazën e të dhënave të viktimës si njësi regjistrimi45.
Idealisht, secila njësi regjistrimi duhet të ketë informacion të plotë nga institucione të
ndryshme, përfshirë informacionin për viktimat (emrin, vendin dhe datën e lindjes,
kombësinë, nënshtetësinë, e tjerë), identifikimin (institucionin, vendin, ndihmë
aktuale, e tjerë.), të dhëna mbi akomodimin, informacion për intervistën, të dhëna për
personin që rekrutoi viktimën (vendin dhe datën e lindjes, etj.) metodat e rekrutimit,
statusin aktual, e tjerë ( shih Shtojcën VII për listën e plotë).
Përveç bazës së të dhënave për viktimat e trafikimit, po zhvillohet një tjetër bazë të
dhënash me ndihmën e ICMPD46-së për autorët e veprave të trafikimeve. Në kohën
kur u shkrua raporti nuk u dha asnjë informacion tjetër për këtë bazë të dhënash.

10.3 Rrjedhja e të dhënave.

Qeveria ka krijuar struktura të reja kundër trafikimit në nivelet lokale dhe kombëtare
që prej vitit 2006. Një urdhër i përbashkët i ministrive përgjegjëse në vitin 2005
përcakton detyrat e institucioneve të përfshira në proces, Mekanizmin Kombëtar të
Referimit për Viktimat e Trafikimit dhe menaxhimi e bazës së të dhënave të
viktimave. Për më tepër, një urdhër i Policisë së Shtetit përcakton procedurat që
duhen ndërmarrë për shtetasit shqiptarë dhe huaj të cilët janë kthyer nga vende të
tjera. Në të gjitha pikëkalimet e kufirit, personat e kthyer nga një tjetër vend
intervistohen nga policia kufitare me qëllim që të identifikohen viktimat e mundshme
të trafikimit. Te pikëkalimet e kufirit ku është i instaluar sistemi elektronik TIMS, të
dhënat e personit të intervistuar janë futur direkt në sistem47. Të kthyerit e identifikuar
si viktima të trafikimit më pas transportohen dhe akomodohen në ambientet e
posaçme, në bashkëpunim me Shërbimin Social të Shtetit dhe OJF-të. Në këto
ambiente identifikohen dhe rehabilitohen viktimat dhe viktimat e mundshme, si dhe
integrohen të dhëna të mëtejshme me të dhënat e regjistruara nga Policia Kufitare.
Institucione të tjera regjistruese të dhënash si njësitë e policisë, qendrat e pritjes dhe
ambasadat mbledhin të dhëna dhe i hedhin ato në tabela. Kopje të tyre më pas iu
dërgohen institucioneve të përfshira në proces, Mekanizmit Kombëtar të Referimit për

                                                            
44
  Një viktimë e mundshme trafikimi është dikush që mund të ketë qenë i trafikuar, por nuk ka
prova/informacion tëmjaftueshëm për ta provuar këtë gjë, dhe vetë personi nuk e pranon ose nuk e
identifikon shprehish veten si viktimëtrafikimi pse e mohon të qenit të një viktime trafikimi. Në këtë
rast çështja i dërgohet organeve kompetente për hetime tëmëtejshme.
 
45 Baza e të dhënave funksionon sipas një platforme në Oracle dhe është pjesë e Sistemit të
Përgjithshëm tëMenaxhimit të Informacionit të Ministrisë së Brendshme.
46
 http://www.icmpd.org/: Interntional Center for Migration Policy Development

47 Që prej shtatorit të vitit 2009 ka filluar të funksionojë sistemi TIMS në Drejtoritë e Policive të
Qarkut në Tiranë, Durrёs, Vlorё, dhe në pikat e kalimit kufitar në Rinas, Kapshticё, Kakavijё, Portin e
Durrёsit, Qafё Thanё, Han i Hotit, Morinё,Portin e Vlorёs, Murriqan, Tushemisht, Bllatё, Gorricё, Tre
Urat, Qafe Botё dhe Portin e Sarandёs. (Aktualisht sistemi është instaluar në të gjitha pikat e kalimit të
kufirit,).
 
46 

 
Viktimat e Trafikimit dhe menaxhimit të bazës së të dhënave të viktimave.
Institucione të tjera regjistruese të dhënash si njësitë e policisë, qendrat e pritjes dhe
ambasadat mbledhin të dhëna dhe i hedhin ato në tabela. Kopje të tyre më pas i
dërgohen (me CD-ROM ose USB) Zyrës së Koordinatorit Kombëtar për Trafikimin e
Qenieve Njerëzore. Po ashtu, integrohet dhe të dhëna për rastet e regjistruara më parë,
duke shmangur mbivendosjet dhe dyzimet. Të dhëna futen në bazën e të dhënave të
viktimës sapo të vihet re një viktimë ose një viktimë e mundshme trafikimi nga
autoritetet përgjegjëse. Kështu, statistikat mund të ndahen mbi bazë ditore, por
normalisht përpilohen vetëm në bazë vjetore.
Statistikat për trafikimin mbulojnë territorin kombëtar, për më tepër informacioni për
viktimat e trafikimit që merret nga misionet diplomatike shqiptare dhe zyrat
konsullore futet në bazën e të dhënave të viktimave të trafikimit nga Ministria e
Punëve të Jashtme.

10.4 Rezultati i të dhënave.

Vlefshmëria e të dhënave garantohet nga përditësimi i vazhdueshëm i informacionit
që vjen nga institucione të ndryshme dhe futet në bazën e të dhënave të viktimave.
Kur organi i parë përgjegjës fut një rast në bazën e të dhënave të viktimave, sistemi
automatikisht gjeneron një kod unik, i cili i referohet personit, dhe lejon monitorimin
e rastit brenda sistemit. (Megjithatë numri i dosjes dhe njësia e regjistrimit zakonisht
nuk ndahet me institucionet e tjera për qëllime statistikore. Regjistrimi i njësive dhe
emrat kodohen dhe institucioneve të ndryshme u garantohen nivele të ndryshme të
drejte hyrjeje në bazën e të dhënave.
Duke marrë parasysh sasinë e madhe të informacionit të mbledhur bëhet vetëm një
analizë e kufizuar e statistikave të trafikimit të qenieve njerëzve. Prodhohen dhe disa
tregues të drejtësisë penale, të tilla si numri i viktimave të identifikuara dhe përqindjet
e grave dhe fëmijëve.
Zyra e Koordinatorit Kombëtar për Trafikimin e Qenieve Njerëzore nxjerr një raport
vjetor për trafikimin e qenieve njerëzore. Raportiete duhet të bëhen të disponueshëm
online. Në vitin 2008 Zyra e Koordinatorit Kombëtar për Luftën Kundër Trafikimit të
Qenieve Njerëzore publikoi “Raportin e Vlerësimit mbi Zbatimin e Strategjisë
Kombëtare kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore 2005-2007. Ky raport u botua në
anglisht dhe shqip, dhe përfshin statistikat e mëposhtme mbi trafikimin e qenieve
njerëzore dhe krime të tjera të lidhura:
- Policia: çështjet, çuar për ndjekjes, palët e dëmtuara, kriminelët, personat earrestuar,
personat e ndaluar, personat të liruar me kusht, personat në kërkim; çështjet e
trafikimit të grave dhe çështjet e trafikimit të fëmijëve.
- Prokuroria: çështjet e transferuara, të regjistruara, rifilluara, dërguar për gjykim, të
përfunduara, të pezulluara, nën hetim, vendimi i prokurorisë;
- Gjykatat: çështjet e përgjithshme, çështje të papërfunduara, çështje tëpërfunduara
ku pala është deklaruar fajtore, çështje që përfundojnë me pafajësi, çështje të
pezulluara, çështjet e kthyera për përfundim hetimi, çështjet të deklaruara si jashtë
kompetence.

47 

 
11. STATISTIKAT PËR KRIME QË LIDHEN ME RACIZMIN DHE
KSENOFOBINË48.

Ndërsa e drejta penale kombëtare në Bashkimin Evropian për krimet që kanë të bëjnë
me racizmin dhe ksenofobinë është ende e ndryshme49, shtetet anëtare të Bashkimit
Evropian duhet të marrin masat e nevojshme të përmbushin Vendimin Kuadër të
Këshillit Evropian 2008/913/JHA për luftën kundër racizmit dhe ksenofobisë me anë
të së drejtës penale deri më 28 nëntor 201050. Në Bashkimin Evropian të dhënat e
krimeve raciste të regjistruara nga policia, krimet antisemitike dhe krimet me motive
ekstremiste të krahut të djathtë janë mbledhur dhe raportuar nga Agjencia e Bashkimit
Evropian për të Drejtat Themelore (FRA)51. Të dhënat e raportuara përfshijnë edhe
aktet specifike të nxitjes dhe incidentet kriminale me racizëm të dyshuar, antisemitik
dhe motive52 ekstremiste të krahut të djathtë. Ndërsa nuk janë detyruese, raportimi i
këtyre tre llojeve të krimeve të gjera sugjeron një standard zhvillimi në nivel të BE-së
i cili duhet të përfshijë të dhënat e mëposhtme: numrin vjetor të krimeve raciste të
raportuara nga policia, krimet antisemitike dhe krimet me motiv ekstremist të krahut
të djathtë, numrin vjetor të personave të përndjekur dhe numrin e padive të nisura për
secilin nga këto tre lloje krimesh; numrin vjetori të personave të dënuar dhe të liruar
nga akuzat për secilin nga këto tre lloje krimesh (sipas akuzës, moshës, seksit dhe
nënshtetësisë).

11.1 Vlerësimi. Mbledhja e të dhënave për krimet që përfshijnë racizmin dhe

ksenofobinë

Krimet që kanë të bëjnë me racizmin dhe ksenofobinë mbulohen pjesërisht nga Kodi
Penal (Neni 265: Nxitja e urrejtjes ose grindjeve ndërmjet kombësive, racave dhe feve
dhe Neni 266: Thirrja për urrejtje nacionale) dhe llogariten si shkelje sipas këtyre
neneve. Krime të tjera që janë kryer për motive specifike racore, ksenofobike apo
motive të tjeraurrejtje mund të marrin dënime më të rrepta si krime në rrethana të
rënduese (Neni 50 i Kodit Penal). Megjithatë nuk ka statistika të rregullta të
                                                            
48
 Per me gjere shiko Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 
49 Ndërkohë që formulimet janë të ndryshme, e drejta penale kombëtare e kategorizon
‘[diskriminimin], [urrejtjen], ose [dhunën] për shkaqe [race], [ngjyre], [origjine kombëtare ose etnike]’
vepër penale. Përveç kësaj, disa ligje kombëtare e identifikojnë motivimet për racizmin, ksenofobinë
ose anti-semitizmin si faktor rëndues në vepra të tjera penale.

50 Shih Vendimin Kuadër të Këshillit 2008/913/JHA të datës 28 nëntor 2008 për luftën kundër
formave dhe shprehjeve të caktuara të racizmit dhe ksenofobisë nëpërmjet të drejtës penale, OJ L
328/55. E disponueshme në adresën:
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:328:0055:0058:EN:PDF

51 Të dhënat janë mbledhur nga FRA-ja në përputhje me Nenin 4(1)(a) të rregullores së Këshillit (EC)
Nr 168/2007 të datës 15 shkurt 2007 i cili parashikon krijimin e një Agjencie të Bashkimit Evropian
për të Drejtat e Njeriut. Shih
http://fra.europa.eu/frawebsite/material/pub/FRA/reg_168-2007_en.pdf
52 Shih, për shembull, FRA, Përqasje Krahasuese e Gjetjeve nga RAXEN, Raportet e Pikave
Kombëtare Fokale 2001-2004, Raport Përmbledhës, në faqen 27. I disponueshëm në adresën:
http://fra.europa.eu/frawebsite/material/pub/comparativestudy/CS-RV-05-SUM.pdf 
48 

 
mbledhura për krime motive racore, ksenofobike ose motive të tjera urrejtjeje edhe
pse policia mbledh disa statistika mbi vrasjet e motivuara nga gjakmarrja.

12. RAPORTIMI NDËRKOMBËTAR I KRIMEVE DHE I DREJTËSISË

PENALE53

12.1 Raportimi i të dhënave në nivelin evropian.

Standardi - Në nivelin e Bashkimit Evropian, llojet bazë të krimeve mbi të cilat të
dhëna duhet t’i raportohen Eurostat-it përshijnë krimin total, vrasjen, krimet e
dhunshme (përfshirë sulmin fizik, grabitjen dhe ngacmimet seksuale), grabitjet,
vjedhjet e shtëpive, vjedhjet e mjeteve motorike dhe trafikimin e lëndëve narkotike.
Brenda kufijve kombëtarë të së drejtës penale, skema e përdorur për klasifikimit e
krimeve duhet të renditet sa më parë që të jetë sipas e mundur me përkufizimet e
Eurostat-it. Për më tepër, në nivelin evropian janë në zhvillim tregues specifikë për
krime që kanë të bëjnë me racizmin dhe ksenofobinë, pastrimin e parave dhe
trafikimin e qenieve njerëzore54.

Deri në vitin 2009 Shqipëria nuk ka qenë e përfshirë në përpjekjet për mbledhjen e të
dhënave nga Eurostat-i në fushën e krimit dhe të drejtësisë penale. Megjithatë, bazuar
në skemën e klasifikimit të krimeve sipas Kodit Penal, Shqipëria duhet të mbledhë të
dhënat e kërkuara mbi krimin total, vrasjet, krimet e dhunshme, grabitjen, vjedhjen
emjeteve motorike, vjedhjet e shtëpive dhe trafikimin e lëndëve narkotike. Krimet
lidhur me pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit si edhe trafikimin e
personave janë kategori specifike sipas Kodit Penal dhe konsiderohen në forma të
ndara (përkatësisht Formulari 12 dhe Formulari 8) nga Policia shqiptare. Krimet që
kanë të bëjnë me racizmin dhe ksenofobinë mbulohen pjesërisht nga Kodi Penal (Neni
265: Nxitja e urrejtjes ose grindjeve ndërmjet kombësive, racave dhe feve dhe Neni
266: thirrje përurrejtje nacionale) dhe trajtohen sipas këtyre neneve.

12.2 Raportimi i të dhënave në nivelin e Kombeve të Bashkuara (CTS).

Standardi - Sondazhi i Kombeve të Bashkuara për Tendencat e Krimeve dhe

Operacionet e Sistemit të Drejtësisë Penale (UN-CTS)55 është tashmë në edicionin e
tij të dymbëdhjetë. Ky botim mbulon vitin 2009. UN-TCS zbatohet nga UNODC56-ja
dhe u kërkon të gjitha shteteve anëtare të Kombeve të Bashkuara të japin të dhëna të
standardizuara për krimet dhe drejtësinë penale të mbledhura nga policia, prokuroria,
gjykatat dhe institucionet e burgimit. Duhet të identifikohen qartë ndryshimet midis
skemës së përdorur të klasifikimit të krimit dhe përkufizimeve të aplikuara nga UN-

                                                            
53
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 
54
 Duhet të theksohet se treguesit e propozuar për këto tre lloje krimesh nuk janë detyruese, por ofrojnë
udhëzim tërëndësishëm në lidhje me përparësitë që dalin për mbledhjen e të dhënave të krimit brenda Bashkimit Evropian.
 
55
  Per me gjere shiko: https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/United-Nations-Surveys-on-
Crime-Trends-and-the-Operations-of-Criminal-Justice-Systems.html
56
 https://www.unodc.org/: United Nation Office on Drugs and Crime 
49 

 
CTS. Shqipëria siguroi të dhëna për sondazhin e 8, 9 dhe 11 të UN-CTS, duke
mbuluar vitet 2003-2008. Të dhëna për UN-CTS u dhanë vetëm në lidhje me
statistikat e prokurorisë, ndërsa për UN-CTS 10 nuk u dha asnjë statistikë. Të dhëna
për UN-CTS11 janë shumë të përgjithshme dhe mbulojnë policinë, prokurorinë,
gjykatat dhe statistikat e burgut. Brenda seksionit të policisë u raportuan të dhëna për
të gjitha llojet e krimeve. Të dhënat e policisë për autorët e veprave mbulonin vetëm
numrin e autorëve të krimeve të mitur.

12. 3 Koordinimi

Pikat e kontaktit për statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale. Standardet

ndërkombëtare për mbledhjen e të dhënave të krimeve dhe të drejtësisë penale
rekomandojnë përcaktimin e zyrave ose organeve përgjegjëse për koordinimin e
mbledhjes së të dhënave në nivelin e vendit me qëllimin e përmirësimit të
bashkëpunimin më Kombet e Bashkuara57. Kjo mund të arrihet nëpërmjet vendosjes
së një rrjeti të pikave kombëtare të kontaktit për statistikat e krimit dhe të drejtësisë
penale. Rrjeti duhet të përfshijë pika kontakti në zyrat kombëtare të statistikave, të
agjencive të zbatimit të ligjit, prokurorisë, gjykatat dhe administratat penale
kombëtare. Inkurajohet58 shprehimisht koordinimi i brendshëm i mbledhjes së të
dhënave në nivel kombëtar, duke përfshirë dhe përdorimin e mundshëm të pikave të
vetme të kontaktit.

Zyrat qendrore në Ministrinë e Brendshme (Njësia e Statistikave në Departamentin e

Përpunimit dhe Mbrojtjes së të Dhënave), zyra e prokurorit të përgjithshëm
(Departamenti i Studimit, Kërkimit Ligjor dhe Integrimi) dhe Ministria e Drejtësisë
(Njësia e Statistikave) janë organet përgjegjëse për mbledhjen dhe përpilimit të të
dhënave të krimeve dhe të drejtësisë penale në nivel kombëtar59. Megjithatë, nuk ka
koordinim të brendshëm të të dhënave dhe nuk ka një pikë kontakti të vetme
përraportimin e gjithë të dhënave të krimeve dhe të drejtësisë penale në nivel
kombëtar dhe ndërkombëtar.

13. MIGRACIONI60

13.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave

Departamenti i Kufirit dhe Migracionit (DKM) në Ministrinë e Brendshme është

institucioni kryesor përgjegjës për çështjet e migracionit në Shqipëri së bashku me
strukturat e Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta si dhe
                                                            
57 Rezoluta ECOSOC 27/2007 par.1
58 Komisioni për Parandalimin e Krimitdhe Drejtësinë Penale, sesioni i tetëmbëdhjetë, Vjenë, 16-24
prill 2009, Përfundime dhe Rekomandime, para. 9

59 Neni 6 paragrafi 15 i ligjit për organizimin dhe funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë parashikon se
Ministria është organi që drejton shërbimin e unifikuar të statistikave të drejtësisë.
 
60
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 
50 

 
ato të Ministrisë së Punëve të Jashtme, të cilat merren respektivisht me punën e
imigrantëve dhe lëshimin e vizave. DKM-ja është përgjegjëse për monitorimin e
flukseve migratore dhe ka një Drejtori Migracioni dhe Ripranimi e cila përbëhet nga
dy sektorë, njëri prej të cilëve merret me migracioni dhe tjetri me kthimin dhe
ripranimin, dhe menaxhon disa sisteme të dhënash për migracionin. Drejtoria e
Migracionit dhe Ripranimeve si dhe Zyra e Analizës së Rrezikut, janë përgjegjëse për
analizimin e të dhënave.

13.2. Të dhëna për prurjet dhe daljet e emigrantëve dhe imigrantëve.

Standardi - Sipas Rregullores Nr. 862/200761 për Statistikat e Komunitetit për
Migracionin, të gjitha shtetet anëtare duhet të raportojnë çdo vit për prurjet dhe daljet
e migracionit. Pra, duhet të ekzistojnë një sistem për regjistrimin dhe monitorimin e
këtyre prurjeve dhe daljeve, duke përfshirë regjistrat e përgjithshëm të popullsisë,
gjenerimit të njësive të të dhënave për regjistrimin e imigrantëve dhe emigrantëve ose
regjistrat të lejeve të qëndrimit. Në veçanti, shtetet anëtare duhet të raportojnë prurjet
e të huajve dhe të huajt e lindur brenda vendit si dhe hyrjet dhe daljet e imigrantëve
dhe emigrantëve brenda dhe jashtë vendit (me qëndrim të përkohshëm në vend për më
shumë se 12 muaj), të ndara sipas disa sërë karakteristikave (seksit,
gruposhës,nënshtetësisë, vendlindjes, dhe, kur është e mundur, vendit të qëndrimit të
mëparshëm ose vendqëndrimin tjetër).
Sistemi aktual në Shqipëri i regjistrimit nuk është i centralizuar dhe nuk lejon
prodhimin e statistikave për emigrimin dhe imigrimin dhe as sipas nënshtetësisë ose
vendit të lindjes.
Zakonisht, të huajt nuk përfshihen në regjistrat civilë që përdoren në Shqipëri. Vetëm
të huajt që jetojnë në Shqipëri përkohësisht për më shumë se pesë vjet u kërkohet të
regjistrohen. Ministria e Brendshme po punon aktualisht për krijimin e një baze të re
të dhënash për të huajt, e cila do të përfshijë automatikisht në regjistrin civil të huajt
me leje qëndrimi permanente pas pesë vjetësh qëndrimi të tyre në Shqipëri.
Sistemi i Përgjithshëm i Menaxhimit të Informacionit (TIMS) përdoret nga DKM dhe
nga të gjitha strukturat operacionale në PKK, të cilat grumbullojnë të dhëna
(inspektorët, asistent inpektorët, dhe strukturat hetimore në nivel qëndror dhe rajonal),
për të futur të dhëna dhe për të pasur akses në të dhënat mbi migracionin. TIMS
regjistron të gjitha hyrjet dhe daljet në pikat e kalimit të kufirit. Regjistrimet e bëra
nga dokumenti i kalimit të udhëtarëve përfshijnë: emrin, mbiemrin, seksin, moshën,
llojin e dokumentit të udhëtimit, llojin e vizës, vendin ku është dhënë viza, pikën e
kalimit të përdorur, mjetin e udhëtimit (makinë, avion, anije …) vendin e parë të
destinacionit kur largohet nga Shqipëria; për të huajt, qëllimin e deklaruar të
udhëtimit (turizëm, punë, biznes, azil politik, e tjerë) dhe gjithashtu nëse i huaji ka
leje qëndrimi. Gjithashtu, sistemi mund të lidhë grupet e udhëtarëve (grupet e
turistëve, familjet ...) që hyjnë së bashku.
Regjistrimet e hyrje-daljeve përdoret kryesisht për disa qëllime operacionale
(përshembull, për të kërkuar shkelësit e vizave midis disa kombësive në adresat e
pritësve të tyre të deklaruar. Sipas DKM-se, kjo gjë bëhet tani rutinë me urdhër të
Ministrit të Brendshëm. Megjithatë, mospërputhja e madhe midis hyrjeve totale dhe
daljeve totale të regjistruara nga sistemi e bën përdorimin e sistemit si një tregues për
fluksin e migracionit të dyshimtë62.
                                                            
61
 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32007R0862 
62
  Vështirësitë e përdorimit të sistemit aktual hyrje-dalje për gjenerimin e statistikave të migracionit janë të dokumentuara mirë
në ato pak sisteme hyrje-dalje që funksionojnë në botë (Australi, Japoni dhe Hong Kong). Sfidat lidhen jo vetëm me periudhën e
51 

 
Në përgjithësi, gjendja e mbledhjes së të dhënave për migracionin në Shqipëri ka
nevojë për zhvillime të mëtejshme. Nuk ekziston asnjë e dhënë e besueshme, as për
prurjet e as për daljet e imigrantëve në Shqipëri dhe vetëm baza e të dhënave të lejeve
të qëndrimit mund të sigurojë disa statistika rreth të huajve në Shqipëri. Aktualisht,
DKM-ja po punon për krijimin e Regjistrit Kombëtar për të huajt, i cili do të
përbëhetnga katër mënyra të ndryshme të mbledhjes së të dhënave: Sistemi online i
Menaxhimit të Përgjithshëm të Informacionit (TIMS), hedhja manuale e të dhënave
në tabela të veçanta, informacioni i shkruar dhe raportet të tjera mbi migracionin. Që
nga 15 Shkurti 2010, pjesë përbërëse e sistemit TIMS është bërë dhe Regjistri
Elektronik për të Huajt (REH), përkatësisht me 5 Module (Kontrolli Kufitar, E-Viza,
E-Leje Pune, E-Leje Qëndrimi dhe Trajtimit i të huajve të parregullt në kufi dhe
territor-sanksioneve). Në këtë regjistër kanë akses të hedhin dhe konsultojnë online të
dhëna sipas kompetencës së tyre strukturat përgjegjëse të Ministrisë së Brendshme,
Ministrisë së Punëve të Jashtme, Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve
të Barabarta, si dhe Shërbimit Informativ Shtetëror.
Deri kohët e fundit, të huajt në Shqipëri në përgjithësi nuk janë përfshirë në regjistrat
e gjendjes civile. Vetëm të huajt që jetojnë përherë në Shqipëri për më shumë se 5 vjet
kërkohen që të regjistrohen. Ministria e Brendshme është aktualisht duke punuar për
një sistem të ri në të cilin të huajt do të përfshihen automatikisht në regjistrin e
gjendjes civile që nga momenti që ata bëhen rezident në Shqipëri. Të dhënat
transferohen ne mënyrë automatike nga Regjistri Elektronik Kombëtar për te Huajt,
në momentin e miratimit të kërkesës për pajisje me leje qëndrimi dhe është kusht për
prodhimin e kartës biometrike të lejes së qëndrimit. Ne momentin e transferimit të të
dhënave ne regjistrin e Gjendjes Civile, i huaji merr automatikisht numrin personal të
identifikimit i cili është i pandryshueshëm. Të dhënat për të huajt në regjistrin e
Gjendjes Civile janë të njëjta me ato për shtetasit shqiptarë. Në bazë të të dhënave për
të huajt në regjistrin e gjendjes Civile, i huaji pajiset me karte identiteti pas pesë
vitesh rezidence.

14. Të dhënat e lejes së qëndrimit.

Standardi - Sipas Rregullores63 Nr. 862/2007 për Statistikat e Komunitetit për

Migracionin, të gjitha shtetet anëtare duhet të raportojnë për lejet të vlefshme të
qëndrimit në fund të çdo viti (sipas nënshtetësisë, llojit dhe kohëzgjatjes), lejet e
vlefshme afatgjata të qëndrimit në fund të çdo viti (sipas nënshtetësisë), numrin e
lejeve të reja të qëndrimit të dhëna për herë të parë (sipas llojit, kohëzgjatjes dhe
nënshtetësisë) dhe numrin e ndryshimeve në lejet e qëndrimit (sipas llojit,
kohëzgjatjes dhe nënshtetësisë).
Në Shqipëri, të gjithë të huajt duhet të regjistrojnë në polici vendin e tyre të qëndrimit
mbas 30 ditësh qëndrimi në vend. Nëse qëndrojnë në vend për më shumë se 90 ditë, të
huajve iu duhet një leje qëndrimi (pavarësisht nëse iu duhej një vizë për të hyrë ose
jo). Që prej 2009-ës kohëzgjatja e lejeve të përkohshme të qëndrimit mund të jetë 3, 6,

                                                                                                                                                                          
hyrjeve daljeve jashtë periudhës së kërkimit (p.sh. hyrja në 2009 dhe dalja në 2010) por gjithashtu edhe nga ngjarje të tjera të
cilat shtrembërojnë të dhënat, siç janë lindjet dhe vdekjet, ndryshimi i statusit rezidencial, humbja e dokumenteve të udhëtimit,
hyrjet e paligjshme, dhënia dhe heqja e shtetësisë (për të huajt dhe shtetasit shqiptarë), dhe nga shkalla e gabimit që gjeneron
sistemi.
 
63
 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32007R0862
52 

 
ose 9 muaj, 1 vit ose 2 vjet64. Mbas 5 vitesh qëndrimi të vazhdueshëm mund të merret
një leje e përhershme qëndrimi.
Aplikimet kryhen në një nga tetë Drejtoritë Rajonale të Kufirit dhe Migracionit dhe
pastaj dërgohen për miratim në Drejtorinë e Migracionit dhe Ripranimit në
Departamentin e Kufirit dhe Migracionit në Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë (si
dhe në Shërbimin e Informativ të Shtetit për një mohim të mundshëm). Drejtoria e
Migracionit dhe e Ripranimit mban të dhëna dhe statistika për lejet e qëndrimit të
kërkuara, të miratuara dhe të mohuara për të huajt në Shqipëri. Të dhënat fillimisht
futen në mënyrë manuale në një dokument të thjeshtë në Excel dhe më pas futen po në
mënyrë manuale në Sistemin e Përgjithshëm të Menaxhimit të Informacionit (TIMS).
Për momentin, regjistrimet ekzistuese të lejeve të qëndrimit nuk janë të integruara
plotësisht në sistemin e përgjithshëm të menaxhimit të informacionit. Megjithatë është
planifikuar që në shkurt të 2010-ës Departamenti i Kufirit dhe i Migracionit të fillojë
me testimin pilot të aplikimeve online për lejet e qëndrimit që më vonë duhet të
integrohen në sistemin e përgjithshëm të menaxhimit të informacionit në kohë reale.
Aplikimi për leje qëndrimi, procedura e miratimit si dhe informacioni i lejes së
qëndrimit, që nga 15 shkurti 2010 hidhen online dhe ky informacion është ne
dispozicion të të gjitha shërbimeve të PKM, përfshirë të gjitha PKK, MPCSSHB,
SHISH e tjerë.
Regjistrimet për lejet e qëndrimit përfshijnë: emrin, datën e lindjes, nënshtetësinë,
qëllimin e qëndrimit, kohëzgjatjen e lejes, vendin e aplikimit, numrin e lejes, vendin e
qëndrimit në Shqipëri. Të gjitha lejeve të qëndrimit të dhëna u jepet një numër unik
identifikimi, në mënyrë që të ndiqen aplikimet e individëve gjatë viteve e mund të
nxirren statistika për lejet e para dhe shtyrjet e afatit të qëndrimit. Statistikat për lejet e
qëndrimit janë të disponueshme sipas kërkesës së justifikuar nga Departamenti i
Kufirit dhe Migracionit. Statistikat e disponueshme u referohen personave (edhe
familjet kërkojnë një leje për çdo person) dhe raportohen të ndara sipas kohëzgjatjes
së lejes, nënshtetësisë dhe qëllimit të qëndrimit (për punë, çështje fetare, humanizëm,
studime, bashkim familjar dhe azil politik).
Në veçanti që nga koha kur moduli e E-leje qëndrimi, pjes përbërëse e regjistrit
elektronik kombëtar për të huajt u bë funksional në 2010, gjenerohen rregullisht
statistika dhe raporte si vijon: Numrin e lejeve te qëndrimit te lëshuara, të ndara sipas:
Tipit, Motivit, Afatit, Shtetësive, Autoriteteve Lëshuese, Grupmoshave, Gjinive;
Numrin e kërkesave për leje qëndrimi të refuzuara nga DRKM sipas: Arsyes së
refuzimit, Drejtoria që ka bërë refuzimin, Shtetësive të të refuzuarve, Grupmoshave,
Gjinive; Numrin e kërkesave për leje qëndrimi të refuzuara nga Departamenti për
Kufirin dhe Migracionin sipas: Arsyes se refuzimit; Strukturës që ka propozuar
refuzimin, Shtetësisë së të refuzuarve, Grupmoshave, Gjinive; Numrin e lejeve të
qëndrimit të anuluara sipas: Motivit, Shtetësive, Grupmoshave, Gjinive, Autoritetit qe
ka lëshuar lejen e qëndrimit, Vendit ku është bërë anulimi i lejes, Tipit të lejes së
qëndrimit të anuluar, Autoriteti që ekzekuton anulimin e lejes. Aktualisht, Shqipëria
po përgatitet për prezantimin e lejeve të qëndrimit me pasaporta biometrike (fotografi
dhe shenjat e gishtave). Qeveria sapo ka miratuar planet, të cilat aktualisht janë në
fazën e prokurimit. Sipas një procedure të re, është parashikuar që kur të huajt të
aplikojnë për një leje qëndrimi, një fotografi dhe shenjat e gishtave t’i dërgohen direkt
kontraktuesit. Vendimi i Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë për aplikimin do t’i

                                                            
64
Deri në vitin 2008 kohëzgjatja e lejeve të qëndrimit ishte deri në 1 vit ose 5 vjet ose e pakufizuar.
Deri në vitin 2008 kohëzgjatja e lejeve të qëndrimit ishte deri në 1 vit ose 5 vjet ose e pakufizuar. 
53 

 
dërgohet direkt kontraktuesit, i cili mund të prodhojë një leje qëndrimi të sigurtë.
Aplikuesit do të njoftohen nëpërmjet një shënimi në një faqe të veçantë internetipër
kohën dhe vendin e marrjes së lejeve të tyre të qëndrimit.

14.1 Përditësimi i të dhënave dhe regjistrave.

Standardi - Në mënyrë që të bëhet i mundur prodhimi, rregullimi dhe plotësimi i saktë
i të dhënave për të plotësuar detyrimet e Rregullores Nr 862/2007 për Statistikat e
Komunitetit për Migracionin, të dhëna për ndryshimin e qëndrimit dhe ndryshime të
tjera të rëndësishme të statusit (p.sh shtyrja ose anulimi i lejeve të qëndrimit) duhet të
kalojnë nga niveli lokal në atë qendror në intervale të rregullta kohore dhe duhet të
përdoren për të përditësuar statistikat mbi migracionin që i dërgohen Eurostat-it.
Deri kohët e fundit, të dhënat për lejet e qëndrimit mbaheshin në mënyrë manuale në
një faqe të thjeshtë Excel-i nga Drejtoria e Migracionit dhe Ripranimit në
Departamentin e Kufirit dhe Migrimit të Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë
(sistemi i të dhënave të lejeve të qëndrimit). Ky sistem të dhënash nuk ishte lidhur me
Sistemin e Menaxhimit të Informacionit (TIMS). Ai përditësohej në mënyrë të rregullt
duke marrë parasysh lejet e reja, të skaduara dhe të ndryshuara të qëndrimit, por nuk
përditësohej në mënyrë sistematike në kohë reale kur dikush largohej ose ndryshonte
statusin e tij/saj. Kështu për shembull, nëse një person që ka leje qëndrimi largohej
nga shteti për fare, ai nuk çregjistrohej automatikisht nga sistemi i të dhënave65.

Të dhënat mbi lejet e qëndrimit ruhen elektronikisht në modulin E–leje qëndrimi në

TIMS që nga muaji shkurt 2010. Kështu të dhënat tani integrohen me regjistrat e
hyrje-daljeve në Sistemin e Përgjithshëm të Menaxhimit të Informacionit, ku të huajt
identifikohen në regjistrat e njësisë me anë të numrit të kartave të identitetit ose të
pasaportave. Rrjedhimisht, kur të huajt largohen nga vendi duke përdorur numrin e
kartës së identitetit ose të pasaportës, në sistem regjistrohet një dalje. Nëse një i huaj i
pajisur me leje qëndrimi nga 3 muaj deri ne 2 vjet, qëndron më shumë se 6 muaj
jashtë territorit te Republikës e Shqipërisë, sistemi njofton autoritetet përgjegjëse në
formën e “alertit”. Autoriteti përgjegjës në nivel rajonal, bazuar në aktet nënligjore në
fuqi ndërmerr procedurën e anulimit dhe bërjes së pavlefshme të lejes së qëndrimit si
dhe hedh këtë vendim në regjistër. Të njëjtat veprime kryhen dhe në rastet e
ndryshimit të statusit të lejes së qëndrimit.

15. TË DHËNA PËR PARANDALIMIN E MIGRACIONIT TË

PALIGJSHËM66.

                                                            
65
  Por nëse një i huaj me leje qëndrimi vdes, ka disa procedura që duhet të ndiqen nga policia (p.sh.
vendimi nëse duhet të kryhet hetim apo procedurat e kërkuara nëse trupi do të kthehet në vendin e tij të
origjinës). Një pjesë e këtyre procedurave përfshijnë edhe Departamentin e Kufirit dhe Migracionit, i
cili mbledh të dhënat e nevojshme dhe rrjedhimisht përditëson bazën e të dhënave të lejeve të
qëndrimit.
 
66
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 

54 

 
Sipas Rregullores Nr 862/2007 për Statistikat e Komunitetit për Migracionin, të gjitha
vendet anëtare duhet të raportojnë statistika mbi parandalimin e hyrjes dhe qëndrimit
të paligjshëm. Këto statistika duhet të përfshijnë numrin e personave të cilëve u është
refuzuar kalimi në kufi (nga mosha, seksi, arsyet e refuzimit, nënshtetësia e personave
të refuzuar dhe lloji i kufirit: nga toka, deti ose ajri), numrin e personave të cilët
gjenden në mënyrë të paligjshme sipas legjislacionit kombëtar (sipas moshës, seksit,
nënshtetësisë, shkaqeve të ndalimit, dhe vendit të ndalimit), numrin e personave të
cilët janë urdhëruar të lënë vendin (sipas moshës, seksit, nënshtetësisë dhe arsyes së
urdhrit) dhe numrin e personave të cilët aktualisht kanë lënë vendin duke respektuar
një urdhër largimi (sipas moshës, seksit, nënshtetësisë dhe arsyes së urdhrit).
Sistemi i Përgjithshëm i Menaxhimit të Informacionit (TIMS) regjistron njësi të
ndryshme të dhënash për parandalimin e migrimit të paligjshëm.
Së pari, ai regjistron të dhëna për hyrjet e refuzuara në kufi duke përfshirë vendin e
hyrjes së refuzuar (nga pika e kontrollit të kufirit), detaje mbi nënshtetësinë, seksin,
vendin e origjinës, mjetin e udhëtimit, vendin nga ku i huaji erdhi për të hyrë në
Shqipëri, vendin ku është kthyer i huaji, linjën e udhëtimit të hyrjes dhe kthimit dhe
arsyen e refuzimit (p.sh. pa vizë, mjete të pamjaftueshme për të jetuar urdhër për
ndalim hyrjeje). Rrjedhimisht, TIMS ka gjithashtu një listë të personave të cilëve u
është mohuar hyrja më parë.
Së dyti, TIMS regjistron të dhëna për personat e ndaluar për kalim të paligjshëm të
kufirit dhe/apo qëndrim të paligjshëm, duke përfshirë të dhëna personale si seksi,
mosha, numri i kartës së identitetit, koha, data, dhe vendi i ndalimit (gjatë kalimit të
kufirit, brenda vendit, etj.) vendi i origjinës, e tjerë. Për me tepër, në TIMS
regjistrohen të dhëna mbi kontrabandistët e ndaluar (të migrimit të paligjshëm) dhe
imigrantët e paligjshëm të ndaluar. Në varësi të vendit ku ndalohet një person për
kalim të paligjshëm të kufirit ose qëndrim të paligjshëm është detyrë e policisë së
kufirit apo migracionit ose çdo force tjetër policie të shoqërojë personin e ndaluar në
drejtorinë rajonale të policisë së kufirit dhe migracionit, ku personi intervistohet dhe
të gjitha të dhënat futen në kohë reale në TIMS.
Së treti, TIMS regjistron të dhëna për urdhrat e largimit dhe personat të cilëtaktualisht
janë larguar vullnetarisht ose dëbuar me forcë, duke përfshirë emrin, seksin, moshën,
nënshtetësinë, numrin e kartës së identitetin, vendin në të cilat është kthyer i huaji,
pikën e kontrollit të kufirit ku është kryer kthimi, periudhën e rikthimit, modalitetet
(me ose pa njoftim, me njoftim paraprak etj.), kohën e ndalimit për të rihyrë në
Shqipëri, arsyet për largimin dhe hyrjen në fuqi të urdhrit të largimit. Regjistrimet
bëhen dhe sipas llojit dhe numrit të dokumentit të udhëtimit të përdorur, vendit të
ndalimit dhe detajeve për regjistrimin në TIMS. Mund të merren dhe shenjat e
gishtave të personave të larguar.
Së katërti, TIMS regjistron të dhëna për ripranimet e qytetarëve shqiptarë dhe të huaj,
duke përfshirë të dhëna për emrin, seksin, moshën, vendin nga ku është kthyer
personi, llojin e kthimit (dëbuar, rikthim në kufi, sipas një marrëveshjeje ekzistuese
ripranimi ose jo, etj.) dhe nëse personi është kthyer me ose pa dokumente. Të gjithë
shqiptarët e kthyer intervistohen nga rojet e kufirit dhe bëhet një regjistrim nëse i
kthyeri është një imigrant i paligjshëm, kontrabandist ose një viktimë e trafikimit të
qenieve njerëzore (nëse bëhet fjalë për një viktimë të trafikimit, personi i dërgohet
organeve kompetente dhe të dhënat futen në sistemin e të dhënave të Koordinatorit
Kombëtar për Trafikimin e Qenieve Njerëzore).
Së pesti, TIMS regjistron të dhëna për aplikimet për azil politik të bëra në kufi në
kohë reale. Aplikimet për azil politik të bëra brenda vendit regjistrohen nga
55 

 
Departamenti i Nënshtetësisë dhe Refugjatëve dhe futen në TIMS në një faze të
mëvonshme.
Së gjashti, TIMS, mban të dhëna për të huajt e arrestuar dhe për të gjitha gjobat
administrative dhe sanksionet penale që u vendosen të huajve. Këto të dhëna hidhen
ne mënyre elektronike direkt nga strukturat përgjegjëse ne sistemin TIMS, ne modulin
e trajtimit të të huajve-sanksionet, e plotësohen me të dhënat personale dhe
informacione të tjera.
Të dhënat mbi parandalimin e imigrimit të paligjshëm ndahen ndërmjet Ministrive
përkatëse të Brendshme të Shqipërisë, Bosnje-Hercegovinës (Ministria e Sigurimit),
Kroacisë, Malit të Zi, ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë dhe Serbisë.
Në një Marrëveshje Mirëkuptimi të datës 20.11.2008, Ministritë e Brendshme ranë
dakord që të ndajnë të dhënat statistikore një herë në muaj nëpërmjet një Pike të
caktuar kombëtare kontakti për numrin e personave,

- të kapur duke kaluar kufirin në mënyrë të paligjshme jashtë pikës së kalimit të

kufirit;
- të kapur duke kaluar kufirin në mënyrë të paligjshme në një pikë të kalimit të
kufirit;
- të kapur si kontrabandistë;
- të kapur duke qëndruar në mënyrë të paligjshme në vend;
- të cilëve u është refuzuar hyrja në vend;
- si dhe numrin e kërkesave për azil politik (brenda vendit dhe në kufi) dhe numrin e
dokumenteve false ose falsifikuar të udhëtimit në pikat e kalimit tëkufirit sipas llojit
dhe vendit të lëshimit;
Të gjitha këto statistika duhet të ndahen sipas nënshtetësia. Të dhënat shkëmbehen në
formularë elektronikë në gjuhën angleze.

16. TË DHËNA PËR LEHTËSIMIN E MIGRACIONIT TË PALIGJSHËM67.

Mbledhja e të dhënave të Eurostat-it për parandalimin e migracionit të paligjshëm

(baza e të dhënave të CIREFI-t). Mbledh më tej të dhëna për numrin e ndaluar të
kontrabandistëve sipas nënshtetësisë dhe numrit të të huajve të kapur (sipas
nënshtetësisë; llojit të kufirit të hyrë: tokë, det ose ajër). Këto të dhëna duhet t’i jepen
CIREFI-t nga shërbimet e rojës kufitare ose organeve përgjegjëse të Ministrisë së
Brendshme një herë në muaj.
Kur zbulohen persona të dyshuar për kalim të paligjshëm kufitar, të gjitha Drejtoritë
Rajonale të Kufirit dhe Migracionit janë organet përgjegjëse për intervistimin e tyre
në pikat e kontrolli kufitar. Edhe intervistat e të huajve të dyshuar për qëndrim të
paligjshëm në territor kryhen nga stafi i këtyre Drejtorive, në ambientet e Drejtorisë
Rajonale të Kufirit dhe Migracionit. Qëllimi i intervistës është përcaktimi i statusit të
të huajit (p.sh. imigrant i parregullt, viktimë (e mundshme) e trafikimit ose
azilkërkues. Gjatë intervistës, plotësohet një formular standard online në sistemin
TIMS. Ky formular krijon një njësi regjistrimit për çdo person të ndaluar për

                                                            
67
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 
56 

 
migracion të paligjshëm dhe regjistron informacionin e mëposhtëm68: emrin, numrin e
dokumentit të identifikimit, seksin, datën e lindjes, nënshtetësinë dhe vendin e lindjes;
datën dhe vendin e ndalimit, shenjat e gishtave, fotografi dhe të dhëna të tjera. Për më
tepër, Drejtoria Rajonale e Menaxhimit të Kufirit përgatit dhe raport për çështjen dhe
ia dërgon atë Drejtorisë Qendrore të Menaxhimit të Kufirit.
Drejtoria Rajonale e Menaxhimit të Kufirit ka kompetencën e hetimit të migracionit të
paligjshëm, i cili, sipas legjislacionit shqiptar (Nenit 297 të Kodit Penal), përbën
vepër penale, dhe të ndihmës për kalimin e paligjshëm të kufirit (kontrabandimi i
imigrantëve, Neni 298 i Kodit Penal), në të gjitha rastet kur kjo nuk konsiderohet
vepër e krimit të organizuar. Pra, Drejtoria Rajonale e Menaxhimit të Kufirit mbledh
dhe regjistron të dhëna për personat e dyshuar për migracion të paligjshëm dhe
kontrabandim imigrantësh dhe këto të dhëna hidhen online në sistemin TIMS.
Por, kur ka dyshime se një rast i zbuluar i trafikimit të emigrantëve kryhet nga krimi i
organizuar ose në një formë tjetër të organizuar, atëherë çështja i transferohet Sektorit
kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore që është pjesë e Drejtorisë së Krimit të
Organizuar, pasi është kompetencë e kësaj strukture të hetojë këtë vepër penale kur
kryhet nga një krim i organizuar.
Ndërsa në lidhje me raportimin dhe transmetimin e të dhënave për migracion të
paligjshëm dhe dhënie ndihme për migracion të paligjshëm (Neni 297 dhe Neni 298 i
Kodit Penal) zbatohet e njëjta procedurë si për regjistrimin e veprave të tjera penale
nga policia.
Të dhënat për kontrabandistët e ndaluar dhe të huajt që ndihmojnë imigrimin
epaligjshëm raportohen çdo tre dhe gjashtë muaj dhe një vjeçare, por këto të dhëna
nuk botohen në mënyrë të rregullt nga Drejtoria e Menaxhimit të Kufirit. Statistikat
mbahen kryesisht për analiza të brendshme, dhe të dhëna të shkurtra përmbledhëse
herë pas here botohen në faqen e internetit të policisë. Për më tepër, në të shkuarën të
dhënat i janë dërguar organizatave ndërkombëtare me kërkesën e tyre69.

17. STATISTIKAT E AZILIT70

17.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave

Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e statistikave të azilit janë

Drejtoria për Shtetësinë dhe Refugjatët (DNR) dhe Drejtoria e Menaxhimit të Kufirit,
të cilat janë të dyja pjesë e Ministrisë së Brendshme.

                                                            
68
  Informacioni i regjistruar varet dhe nga informacioni i disponueshëm. Për shembull, nëse një i huaj
nuk ka dokumentidentifikimi dhe nëse nuk e jep identitetin dhe detajet e tij personale, ky informacion
nuk mund të futet në sistem.
 
69
  Këto të dhëna përfshijnë numrin e personave të ndaluar për kalim të paligjshëm kufiri (qytetarët dhe
të huajt sipas nënshtetësisë), numrit të personave të cilëve u refuzohet hyrja në kufi, numrin e veprave
penale dhe autorëve të veprave të kalimit të paligjshëm të kufirit dhe kontrabandimit të imigrantëve.
 
70
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 
57 

 
17.2 Futja e të dhënave.

Sipas Rregullores71 (EC) Nr 862/2008 për Statistikat e Komunitetit për Migracionin,

të gjitha Shtetet Anëtare duhet të raportojnë çdo vit për hyrjet dhe daljet e
azilkërkuesve në vendet e tyre. Si praktikë e mirë preferohet regjistrimi i kërkesave
individuale për azilim në njësi regjistrimi (të dhëna personi), ku përfshihen detaje të
qarta për çështjen dhe llojin e vendimit përfundimtar të aplikimit. Praktika të tilla
regjistrimi lejojnë lidhjen e vendimeve në nivelin e parë me nivele pasuese dhe
llogaritjen e kohës mesatare të përpunimit si dhe me tregues të tjerë të performancës.
Të huajt që aplikojnë për azil në kufi ose brenda kufirit intervistohen nga stafi i njërës
prej tetë Drejtorive Rajonale të Menaxhimit të Kufirit ose në pikën e kontrollit kufitar
ku janë identifikuar ose brenda territorit. Intervistat zhvillohen nga shefi i turnit ose
një oficer i policisë gjyqësore, në praninë e një përkthyesi72. Përdoret një format i
caktuar intervistimi. Pas intervistës, përcaktohet statusi i të huajit, pra nëse ai është
azilkërkues, viktimë trafikimi, viktimë e mundshme trafikimi apo imigrant i
paligjshëm.
Pas përcaktimit të statusit të të huajit si azilkërkues, Drejtoria Rajonale e Menaxhimit
të Kufirit informon menjëherë Drejtorinë për Shtetësinë dhe Refugjatët (DSHR), e
cila është përgjegjëse për përpunimin e azilit në shkallën e parë dhe në Drejtorinë
Qendrore të Menaxhimit të Kufirit. Azilkërkuesi më pas transportohet në Qendrën
Kombëtare të Pritjes për Azilkërkuesit, ku ai/ajo duhet të bëjë aplikimin për azil
Brenda 10 ditësh. Për aplikimin, azilkërkuesi duhet të përdorë një formular të
miratuar. Një person përfshihet në regjistrin e azilkërkuesve në Drejtorinë e
Menaxhimit të Kufirit kur ai/ajo aplikon zyrtarisht për azil. Nëse aplikuesit i refuzohet
statusi i refugjatit, ai/ajo ka të drejtë të apelojë kundër vendimit të Drejtorisë për
Shtetësi dhe Refugjatët tek Komisioni Kombëtar për Refugjatët si institucion i nivelit
të dytë.73
Ka mënyra të ndryshme të regjistrimit të të dhënave (intervistat, formularët e
aplikimit e tjerë), por duket se nuk ka sistem të përgjithshëm regjistrimi dhe raportimi
të dhënash. Informacioni mblidhet dhe në dokumente të tjera të shkruara. Të dhënat
që mblidhen në pikat e kalimit kufitar u transmetohen Drejtorive Rajonale të
Menaxhimit të Kufirit dhe Drejtorisë për Shtetësi dhe Refugjatët. Për më tepër, të
dhënat transmetohen dhe nga Qendra Kombëtare e Pritjes për
Azilkërkuesit/Refugjatët tek QNR-ja. Transmetimi i të dhënave të azilimit nga niveli
lokal i rrethit në nivelin qendror ndodh çdo herë që ka një aplikim për azilim.
Intervistat e kryera nga stafi i pikave të kontrollit kufitar dhe i Drejtorive Rajonale të
Menaxhimit të Kufirit regjistrohen në komunikimin e përditshëm me Drejtorinë e
Menaxhimit të Kufirit dhe futen në sistemin TIMS, në mënyrë që të dhënat të
gjenerohen dhe nga TIMS-i. Në të ardhmen është planifikuar që i gjithë informacioni
të futet në Regjistrin Kombëtar për të Huajt. pikave të kontrollit kufitar dhe i
                                                            
71
 https://easa.europa.eu/document-library/regulations/regulation-ec-no-2162008
72
Gratë intervistohen nga oficere policie gra dhe për minorenët sigurohet ndihma e një punonjësi
social.
 
73
  Komisioni Kombëtar i Refugjatëve (KKR) përfshihet vetëm kur apelohet kundër vendimit të DNR-
së. Ky i fundit vepron si Sekretariat i KKR-së, përgatit dokumentet dhe organizon takimet e KKR-së.
Ai përbëhet nga kryetari dhe shtatë anëtarë nga ministri dhe institucione të ndryshme. Vendimi i KKR-
së më pas regjistrohet dhe raportohet në KKR.
 
58 

 
Drejtorive Rajonale të Menaxhimit të Kufirit regjistrohen në komunikimin e
përditshëm me Drejtorinë e Menaxhimit të Kufirit dhe futen në sistemin TIMS, në
mënyrë që të dhënat të gjenerohen dhe nga TIMS-i. Në të ardhmen është planifikuar
që i gjithë informacioni të futet në Regjistrin Kombëtar për të Huajt.

17.3 Të dhënat e hyrjeve dhe daljeve.

Sipas Rregullores (EC) Nr 862/2008 për Statistikat të Komunitetit për Migracionin, të

gjitha shtetet anëtare duhet të raportojnë çdo vit numrin e personave me aplikime të
hapura për azil (sipas seksit, moshës dhe nënshtetësisë), numrin e personave që bëjnë
aplikim për azil për herë të parë (sipas seksit, moshës dhe nënshtetësisë) dhe numrin e
vendimeve për aplikimet për azilkërkim (sipas seksit, moshës; nënshtetësisë dhe llojit
të vendimit). Për më tepër, Komisioneri i Lartë i Kombeve të Bashkuara për
Refugjatët mbledh të dhëna për numrin e refugjatëve të njohur me vendime pozitive të
azilimit për personat që jetojnë në këto vende (sipas llojit dhe vitit të vendimit).
Drejtoria për Shtetësinë dhe Refugjatët (DCR) është përgjegjëse për menaxhimin e të
dhënave për azilin dhe mban disa regjistra për azilkërkuesit, si për aplikimet, seancat
dëgjimore, vendimet dhe apelimet. Dosjet mbahen në mënyrë manuale në format
Excel-i. Të dhënat e dosjes përfshijnë seksin, të dhëna të lindjes, nënshtetësinë dhe
vendin e lindjes të azilkërkuesit; datën dhe llojin e aplikimit (herën e parë, aplikimin e
përsëritur), datën dhe llojin e vendimit të azilimit, shenjat e gishtave të aplikantit dhe
të dhëna të tjera.
Statistikat mbulojnë të gjithë territorin e Shqipërisë, pavarësisht se ku është bërë
aplikimi ose ku ndodhet personi që kërkon azil. Statistikat përfshijnë të dhëna nga të
gjitha organet tek të cilat mund të dërgohen aplikimet për azil (në kufi ose në tokë).
Njësia e numërimit për të regjistruar të dhënat është personi. Nuk ka identifikues unik
numerik që përdoret kur regjistrohen të dhënat.
Të dhënat përditësohen në mënyrë sistematike kur bëhet i disponueshëm informacion
i ri rreth dosjes personale. Sipas DNR-së, ka rregulla të shkruara që rregullojnë
mënyrën e regjistrimit të të dhënave, por gjatë vizitës së vlerësimit nuk u panë kopje
të këtyre rregullave.
Të dhënat regjistrohen vetëm çdo vit dhe në nivel kombëtar. Të dhënat janë të
disponueshme vetëm për analizë të brendshme të punës ose kur kërkohen zyrtarisht
(p.sh. nga zyrtarët shqiptarë ose nga organizatat ndërkombëtare) dhe prodhohen në
gjuhën shqipe. Deri tani nuk mund të identifikohen të dhëna zyrtare të botuara për
aplikimet për azil dhe vendime për kërkesa për azil. Të dhënat ekzistuese përfshijnë
totalet e përgjithshme dhe dalin nga organizatat ndërkombëtare, të cilat i marrin të
dhënat nga Ministria e Brendshme e Shqipërisë. Këto të dhëna përfshijnë numrin e
personave që aplikojnë për azil në vit, sipas nënshtetësisë dhe numrit të vendimeve
për aplikimet për azil (vendime pozitive/negative).

18. STATISTIKAT E VIZAVE74

                                                            
74
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 

59 

 
18.1 Institucionet përgjegjëse për mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave
Kompetenca për lëshim vizash i përket Ministrisë së Punëve të Jashtme nëpërmjet
Misioneve Diplomatike dhe Zyrave Konsullore. Ministria e Brendshme (MB) dhe
Shërbimi Informativ Shtetëror (SHISH), duhet të informohen për aplikimet dhe
Ministria e Brendshme duhet të japë miratim të shprehur48 për çdo aplikim (ndërsa
ShISh-it nuk i duhet të përgjigjet, por mund të mohojë dhënien e një vize në rast të
shqetësimeve të sigurimit).
Që nga 2010, e gjithë procedura e lëshimit te vizave në Republikën e Shqipërisë është
online si dhe i gjithë informacioni gjendet në modulin E-viza pjesë e regjistrit
kombëtar për të huajt dhe pjesë e sistemit TIMS. Informacioni mbi aplikimin për viza
hidhet direkt në modulin E-Viza te regjistrit elektronik kombëtar për te huajt nga
Misionet Diplomatike dhe Zyrat Konsullore (MDZK) pasi kryejnë procedurat e
pranimit te kërkesës për pajisje me vizë të të huajit.
Përveç vizave që lëshohen nga zyrat konsullore të misioneve diplomatike jashtë shteti,
në raste përjashtimore Drejtoria Rajonale për Menaxhimin e Kufirit ka të drejtë të
lëshojë viza 72-orëshe dhe viza tranzit në pikat e kalimit kufitar si dhe viza
afatshkurtra 15-ditore për arsye humanitare dhe për turistët. Drejtoria Rajonale për
Menaxhimin e Kufirit më pas fut gjithashtu detajet personale dhe administrative të
aplikantit në modulin E-Viza online brenda TIMS-it dhe mbahet një regjistër për
qëllime statistikore, i cili përmban të njëjtin informacion si dhe informacioni i MPJ-
së. Të dhënat për aplikimet për viza në kufi jepen në formë përmbledhëse dhe ndahen
nga pikat e kalimit kufitar e DMK-së.

18.2 Treguesit e lidhur me vizat.

Neni 17 i Rregullores75 (EC) Nr 767/2008 për Sistemin e Informacionit të Vizave
(VIS) titullohet “Përdorimi i të dhënave për raportim dhe statistika” dhe përmban një
listë të dhënash tek të cilat kanë akses organet kompetente të vizave për qëllime të
raportimit dhe statistikave. Ndërsa nuk respektohet në mënyrë strikte ende acquis i
BE-së, një listë e mundshme e treguesve të lidhur me vizat për të cilat vendet duhet të
raportojnë në mënyrë të rregullt përfshijnë të dhënat e mëposhtme: numrin e
personave me viza të vlefshme (sipas nënshtetësisë, llojit dhe kohëzgjatjes së vizave)
në vit, dhe numrin e vizave të dhëna (sipas nënshtetësisë, vendit të aplikimit, llojit dhe
kohëzgjatjes së vizave dhe arsyeve të refuzimit). Preferohet regjistrimi i aplikimeve
për viza individuale në të dhëna për njësi (të dhëna aplikimi për viza që bazohen tek
personi) pasi ky proces lejon lidhjen e vendimeve për aplikim vizash nga i njëjti
person.
Sapo informacioni bazik me të dhëna për kërkesën për vizë hidhet në modulin E-Viza,
sistemi kryen një kërkim. Në rast se në bazën e të dhënave të njërit nga modulet e
regjistrit ekziston informacion me masa kufizuese për kërkuesin e vizës qe i ndalojnë
hyrjen ne Republikën e Shqipërisë, moduli i E-vizës mundëson regjistrimin e
aplikimit, por në mënyrë të automatizuar nuk lejon vazhdimin e procedurës së
mëtejshme të dërgimit të aplikimit për vlerësim, kështu që vendimi për refuzimin e
vizës merret menjëherë nga punonjësi konsullor, veprim i cili pasqyrohet në regjistër.
Me përfundimin e regjistrimit të saktë të dhënave të aplikimit për vizë dhe ruajtjes në
sistem, këto të dhëna dërgohen për miratim në Drejtorinë Konsullore në Ministrinë e
Punëve të Jashtme e cila pasi i konsulton paraprakisht dhe ia dërgon për verifikim

                                                            
75
 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:218:0060:0081:EN:PDF

60 

 
Ministrisë së Brendshme dhe SHISH-it sipas Udhëzimit Nr. 9486/1. datë 11.08.2009
”Për procedurat e lëshimit të vizave për të huajt”. Përgjigjet nga Ministria e
Brendshme zakonisht merren brenda 5-10 ditësh. Drejtoria Konsullore atëhere
lajmëron Misionin Diplomatik nëse viza mund të lëshohet ose jo.
Me lëshimin e vizës nga nëpunësi në postin konsullor apo përfaqësitë tona
diplomatike jashtë vendit, të dhënat e vizës së lëshuar janë të pandryshueshme dhe
mund të konsultohen online nga autoritete kompetente që konsultojnë të dhënat në
Regjistrin Elektronik Kombëtar për të Huajt, si Ministria e Punëve të Jashtme,
Ministria e Brendshme dhe SHISH. Në rastet e anulimit dhe/ose bërjes së pavlefshme
të vizës nga autoritetet përkatëse, informacioni mbi vendimin për anulimin dhe bërjen
të pavlefshme të vizës hidhet menjëherë në regjistrin kombëtar për të huajt, modulin
E-viza, nga autoriteti shtetëror përgjegjës në Ministrinë e Punëve të Jashtme. Ky
informacion mund të konsultohet online nga të gjithë autoritete kompetente që
konsultojnë të dhënat në Regjistrin Elektronik Kombëtar për të Huajt. Në rast se
shtetasi i huaj ndodhet në territorin e vendit pas përfundimit të afateve të vizës,
sistemi duke u konsultuar ne mënyre të automatizuar me të dhënat e vizës dhe ato të
regjistrimit të hyrje-daljeve gjeneron një “alarm-alert” (në praktikë kjo është një listë
me emrat e të gjithë personave të cilët u ka skaduar afati i vizave), e cila përdoret nga
strukturat përkatëse policore për të gjetur shkelësit e vizave.
Nga formulari i aplikimit të vizave76, të dhënat e regjistruara në modulin E-Viza, janë:
mbiemri, emri, emri i babait, data e lindjes, vendi i lindjes (qyteti dhe shteti i
lindjesshënohen në një kolonë), seksi, nënshtetësia, numri i pasaportës, arsyeja për
aplikimin për vizë, emri i mikpritësit dhe adresa dhe numri i telefonit, tipi i vizës për
të cilën është aplikuar (që prej 01.12.2008 pra tipi A, B, C dhe D), data e aplikimit,
vendi i aplikimit,mënyra e dërgimit të tij (me e-mail ose faks), përparësia që i jepet
aplikimit (1,2 ose 3), data e përgatitjes së dosjes, statusi i aplikimit (miratuar ose
rrëzuar).
Të gjitha vizat dhe statistikat për viza bazohen mbi personin dhe çdo person (duke
përfshirë dhe fëmijët) që duhet të pajiset me vizë duhet të ketë pasaportë e në të duhet
të jetë e ngjitur viza. Gjithsesi, kur rregullore të reja për vizat e reja elektronike do të
hyjnë në fuqi në 2010 vizat do të përfshijnë numrin e personave të lejuar për të hyrë
me atë vizë.
Deri në vitin 2009, statistikat për vizat ishin të limituara. Që nga koha kur moduli E-
Viza si pjesë e Regjistrit Kombëtar për të Huajt u bë funksional në vitin 2010,
gjeneron raporte dhe statistika për afate të caktuara, si me poshtë: Për Ministrinë e
Punëve te Jashtme: Numrin e vizave te dhëna, te ndara sipas: tipit, motivit, afatit,
shtetësive, autoriteteve lëshuese dhe posteve konsullore, grupmoshave, gjinive;
numrin e kërkesave për vizë të refuzuara nga postet konsullore sipas: arsyes së
refuzimit, postit konsullor që ka bërë refuzimin, shtetësive të të refuzuarve,
grupmoshave, gjinive. nga Drejtoria Konsullore sipas: arsyes se refuzimit, strukturës
që ka propozuar refuzimin, shtetësisë së të refuzuarve, grupmoshave, gjinive. Numrin
e vizave të anuluara sipas: motivit, shtetësive, grupmoshave, gjinive, autoritetit që ka
lëshuar vizat, vendit ku është bërë anulimi i vizës, tipit të vizës së anuluar, autoriteti
që ekzekuton anulimin e vizës.

                                                            
76
  Aplikuesi për vizë paraqet: emrin, emrin e babait, ditën e lindjes, vendin e lindjes, seksin,
nënshtetësinë, numrin epasaportës, vendin e aplikimit, llojin e vizës së kërkuar, afatin kohor për të cilin
është aplikuar, emrin dhe adresën e mikpritësit, dhe arsyet e qëndrimit 
61 

 
Për Ministrinë e Brendshme: numrin e vizave të dhëna në kufi te ndara sipas: tipit,
motivit, afatit, shtetësive, autoriteteve që kanë autorizuar lëshimin e vizës
grupmoshave, gjinive. numrin e kërkesave për vize te verifikuar dhe miratuar sipas:
tipit, motivit, shtetësive, posteve konsullore ku është bërë aplikimi, grupmoshave,
gjinive. numrin e kërkesave për vizë të verifikuar dhe refuzuara sipas: tipit, motivit,
shtetësive, arsyes së refuzimit sipas: mosplotësimit të kushteve ligjore të kërkuesit të
vizës, mosplotësimit të kushteve nga ftuesi, masave kufizuese ose ndaluese ndaj të
huajit që kërkon vizë, të dhënave për implikim në trafik ose kontrabandim të qenieve
njerëzore, posteve konsullore ku është bërë aplikimi, grupmoshave, gjinive.

19. SONDAZHET E VIKTIMIZIMIT77

19.1 Roli i sondazheve të viktimizimit nga krimi

Si standardet ndërkombëtare dhe ato të BE-së rekomandojnë fort kryerjen e
sondazheve të rregullta ose periodike të viktimizimit standard dhe krahasues nga
krimi si shtesë për statistikat e mbledhura nga policia. Këto sondazhe duhet të
drejtohen nga qeveria dhe idealisht duhet të vihen në jetë nga një zyrë e pavarur
statistikash kombëtare. Standardet ndërkombëtare sugjerojnë se sondazhet e
viktimizimit të krimit duhet të synojnë të prodhojnë vlerësime të përhapjes dhe
ngjarjeve të disa treguesve bazë të sondazhit. Këtu përfshihen viktimizimi 12-mujor
sipas llojit të krimit për: vjedhjet e shtëpive, vjedhjen e mjeteve motorike, vjedhje të
tjera; grabitje; sulme fizike dhe vepra penale seksuale.
Raundi i katërt i Sondazhit Ndërkombëtar të Viktimizimit nga Krimi u krye në Tiranë
në vitin 2000. Kostot e larta të intervistimit ishin arsyeja kryesore për kufizimin e
sondazhit vetëm në zonat urbane. Për organizimin e përgjithshëm të punës ishte
UNICRI78-ja, dhe për të nxitur standardizimin UNICRI-ja kontraktoi Gallup79-in për
të kryer këtë sondazh në Tiranë duke përdorur intervista ballë për ballë. Masa e
kampionit në Tiranë ishte 1,498 dhe niveli i përgjigjeve ishte shumë i lartë (93.9
përqind). Raporti “Viktimizimi penal në Evropën urbane” tregon se viktimizimi i
përgjithshëm nga njëmbëdhjetë lloje të krimit konvencional ka qenë shumë i lartë në
Tiranë (me nivel 32%). Kënaqshmëria me policinë ishte 44 për qind.

Instituti Kombëtar i Statistikave (INSTAT) nuk ka kryer asnjë sondazh viktimizimi

nga krimi në Shqipëri.

20. SISTEMI I KONSOLIDUAR I STATISTIKAVE RRETH SHKELJEVE QË

LIDHEN ME KORRUPSIONIN80.

                                                            
77
 Per me gjere shiko: Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria“Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me financimin e Komisionit Evropian, 2009-
2011. Qershor 2010.
 
78
 http://www.unicri.it/: United Nation Interregional Crime and Justice Researches Institute.
79
 http://www.gallup.com/home.aspx 
80
  Per me gjere shiko:  VLERESIMI I KUADRIT ANTI-KORRUPSION NE SHQIPERI (ACFA)
Vleresimi i kuadrit antikorrupsion ne shqiperi (ACFA), pergatitur nga Gent Ibrahimi; Kontrata
N°2014/338008, projekt i financuar nga Bashkimi Evropian dhe i implemnetuar nga nga IBF
International Consulting.
 
62 

 
Në Prill të vitit 2012, Shqipëria krijoi një grup pune me ekspertë nga Ministria e
Drejtësisë, Ministria e Brendshme si dhe nga Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm, me
synimin për të krijuar kushtet për krijimin e një sistemi të konsoliduar të dhënash për
shkeljet penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar81. Detyrat kryesore të grupit
ishin që të përgatiste një formular të standardizuar për grumbullimin e të dhënave nga
policia, prokuroria dhe gjykatat lidhur me shkeljet e përzgjedhura që lidhen me
korrupsionin, ashtu si edhe një formular tjetër për raportimin e ecurisë së çështjeve
specifike të korrupsionit nëpër të tre shkallët e procesit të drejtësisë penale si dhe
raportimin periodik të këtyre statistikave.
Në kuadrin e planit të qeverisë shqiptare rreth pesë prioriteteve, të aprovuar në Maj të
vitit 2014, Prioriteti 3 (Lufta kundër Korrupsionit) e angazhon Shqipërinë që ndër të
tjera të zhvillojë një raportim efektiv statistikor për korrupsionin si dhe që këto
raporte të përdoren nga sistemi i drejtësisë penale82. Plani u mbështet tek arritjet e
grupit të punës dhe u angazhua që të rrisë efektivitetin e tij, të përmirësojë
koordinimin ndërmjet antarëve të tij si dhe aftësinë për të gjeneruar analiza të
çështjeve duke përfshirë analizat e çështjeve të pushuara, pasqyrimin e çështjeve të
korrupsionit si dhe “bërjen e ecurisë së çdo dënimi më transparente”.
Në vijim paraqitet një vlerësim i kuadrit rregullator dhe institucional lidhur me
grumbullimin, përpunimin dhe raportimin e statistikave të veprave penale të
korrupsionit në Shqipëri.
Këto statistika e kanë origjinën nga sistemi i përgjithshëm i të dhënave për krimet në
vend, por që nga viti 2012 ato janë grumbulluar dhe prezantuar në një mënyrë
specifike nge Sistemi i Konsoliduar për të Dhënat e Veprave Penale të Korrupsionit
dhe Shkeljet Penale lidhur me Krimin e Organizuar83 (i quajtur më poshtë Sistemi i
Konsoliduar).
Sistemi i Konsoliduar përbën një zgjidhje tranzitore e cila reflekton i) theksin e
politikave aktuale në luftën ndaj korrupsionit dhe ii) mangësitë e qenësishme të
                                                            
81
  Urdheri i Perbashket i Ministrise se Drejtesise (no. 1628/4prot., date 06/04/2012), Ministerise se
Brendshme(No.1287/7prot., date 12/04/2012) dhe Prokurorit te Pergjithshem (No. .1004/2prot., date
04/13/2012) "Per krijimin e nje grupi pune per pergatitjen e nje formati te standardizuar per
konsolidimin e sistemit te te dhenave per shkeljet penale te korrupsionit si dhe per krijimin e nje
formulari te standardizuar te sistemit te konsoliduar te te dhenave per shkeljet qe kane te bejne me
krimin e organizuar”.
82
 Angazhimet e Planit lidhur me raportimin statistikor per korrupsionin jane me te gjera se raportimi
statistikor i shkeljeve qe kane te bejne me korrupsionin. Ne fakt ne kete plan qeveria angazhohet qe te
grumbulloje ne menyre sistematike statistikat e korrupsionit nga institucionet publike, pervec atyre qe i
perkasin sistemit te drejtesise penale (policise, prokurorise dhe gjykatave), te ndermarre hapa perpara
lidhur me krijimin e nje database elektronike te statistikave te harmonizuara dhe gjurmimin e çeshtjeve
te korrupsionit, te fuqizoje kapacitetet ne nivelin e organizmave te zbatimit te ligjit per te grumbulluar,
ruajtur, monitoruar dhe analizuar statistikat e korrupsionit, etj. Ky dokument i ACFA ka te beje vetem
me Sistemin e Konsoliduar per grumbullimin dhe raportimin e te dhenave statistikore per korrupsionin
si nje shkelje penale (krijuar ne vitin 2012) si dhe perdorimin e tij nga agjensite per zbatimin e ligjit.
Nderkohe qe ky dokument po draftohej, Zyra e Koordinatorit Kombetar Kunder Korrupsionit (NCAC)
po pergatiste nje software qe do te mundesoje krijimin dhe mirembajtjen e nje database elektronike qe
do te permbledhe denoncimet per korrupsionin nga te gjitha institucionet publike (ne kohe reale) si dhe
perdorimin e tyre nga prokuroret. Ky sistem pritet ta fuqizoje kapacitetin e NCAC per te kryer
analizen e te dhenave ashtu si edhe per te paraqitur shkallen e korrupsionit apo burimet e denoncimeve. 
83
  Sistemi i Konsoliduar e informon publikun e interesuar rreth perhapjes se çeshtjeve “klasike” te
korrupsionit (jane 22 te tilla ne total) si dhe perpunimit te tyre nga sistemi i drejtesise penale. Sistemi i
Konsoliduar mbulon dhe raporton gjithashtu rreth 28 ceshtjeve penale qe kane te bejne me krimin e
organizuar.
63 

 
sistemit themelor statistikor të krimeve në Shqipëri84, i cili bazohet në sistemet
relativisht të vjetëruara të grumbullimit të të dhënave dhe menaxhimit në të tre nivelet
e zbatimit të ligjit (policia, prokuroria dhe gjykatat). Megjithatë, sistemet elektronike
të menaxhimit të çështjeve në të treja nivelet e zbatimit të ligjit, janë ose në proces
implementimi, ose në atë të planifikimit. Aty ku këto sisteme janë operative,
informacioni rreth shkeljeve penale (përfshirë edhe ato që kanë të bëjnë me
korrupsionin) ashtu si edhe statusi i tyre nëpërmjet procedurave investigative/penale,
duhet të ishte i kërkueshëm në mënyrë elektronike. Përveç kësaj, Koordinatori
Kombëtar kundër Korrupsionit (NCAC) po zhvillon një sistem të ri me bazë interneti
lidhur me statistikat e korrupsionit, i cili tash e mbrapa do të njihet si Sistemi NCAC.
Në kuadrin e këtyre zhvillimeve, Shqipëria do të jetë në gjendje të plotësojë
objektivin e saj të përcaktuar për zhvillimin e një raportimi efektiv statistikor për
korrupsionin, në tre faza. Në planin afatshkurtër, Sistemi i Konsoliduar do të jetë i
nevojshëm. Në planin afatmesëm, Sistemi NCAC së bashku me Sistemin e
Konsoliduar, do të mund të ofrojnë statistika të kënaqshme rreth çështjeve të
korrupsionit (ashtu si edhe rreth krimit të organizuar në rastin e Sistemit të
Konsoliduar). Në planin afatgjatë, sistemet fuksionale të manaxhimit elektronik të
çështjeve, duhet të gjenerojnë statistika gjithëpërfshirëse rreth çështjeve penale,
përfshirë këtu edhe çështjet që lidhen me korrupsionin.
Ndërkohë që këtu fokusohemi tek Sistemi i Konsoliduar, do të trajtojmë gjithashtu
shkurtimisht mekanizmin e përgjithshëm të statistikave të krimeve për të konkluduar
nëse ky është në gjendje që ta mbështesë grumbullimin, analizat dhe raportimin e të
dhënave të sakta dhe të vazhdueshme rreth shkeljeve që kanë të bëjnë me
korrupsionin apo jo.
Konkluzioni kryesor është që Sistemi i Konsoliduar ofron një bazë të shëndoshë për
grumbullimin dhe raportimin e të dhënave statistikore lidhur me çështjet që kanë të
bëjnë me korrupsionin, dhe që sistemet themelore të të dhënave rreth krimeve nga
policia, prokuroria dhe gjykatat, përbëjnë një burim të përshtatshëm të dhënash për
Sistemin e Konsoliduar. Gjithësesi, ekzistojnë mospërputhje të vogla ndërmjet
statistikave të secilës degë, dhe Sistemi i Konsoliduar nuk arrin që të informojë në
mënyrë të mjaftueshme lidhur me përhapjen e korrupsionit apo të gjenerojë të dhëna
të mjaftueshme ashtu siç kërkohet nga përshkrimi i pesë prioriteteve. Për këtë qëllim
janë dhënë rekomandimet e mëposhtme:
Gjatë krijimit të sistemeve të reja të menaxhimit të çështjeve nga policia, prokuroria
dhe gjykatat, është themelore që këto sisteme të sigurojnë rregulla numërimi
konsistente të çështjeve dhe personave, numrave të integruar të dosjeve të çështjeve
për të mundësuar kështu gjurmimin e çështjeve, si dhe ndarjen konsistente të
statistikave të krimeve sipas llojit të çështjeve (apo kategorisë së shkeljeve).
Fusha e veprimtarisë së Sistemit të Konsoliduar duhet zgjeruar në mënyrë që të
përfshijë të dhena rreth shkeljeve të ofruara në përputhje me Nenet 135 të Kodit Penal
(Vjedhje nëpërmjet abuzimit me detyrën) dhe 258 (Prishje e barazisë së pjesëmarrjes
në tendera apo ankande).
Policia dhe prokuroria duhet të grumbullojnë dhe venë në dispozicion më shumë
informacion lidhur me hetimin e çështjeve që u referohen atyre në përputhje me
burimet, duke përfshirë (si minimum) institucionet e mëposhtme: Inspektoriatin e
                                                            
84
  Per nje pasqyre te plote te sistemit Shqiptar te statistikave te krimeve shihni: UNODC-CARDS
Technical_Assessment_Report_Albania_2010-06-30_final copy
 

64 

 
Lartë për Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive dhe Konfliktit të Interesit
(HIDAACI), Kontrollin e Lartë të Shtetit (HSA), Departamëntin e Kontrollit të
Brendshëm Administrativ dhe Auditit (DIACA), Drejtorinë e Përgjithshmë për
Parandalimin e Pastrimit të Parave (GDPML), Autoritetin e Tatimeve dhe Autoritetin
e Doganavë85. Mund të merrej në konsideratë edhe një ndarje e mëtejshme e burimeve
të referencës sipas ministrive. Sistemi i Konsoliduar duhet ta raportojë këtë
informacion.
Prokuroria duhet të ofrojë një ndarje të të gjithë rëzultateve të aktiviteteve – p.sh. jo
vetëm të çështjevë të ndaluara apo të kaluara për në gjykatë, por edhe për mundësitë e
tjera të çështjeve të pafilluara fare apo atyre të pezulluara.
Gjykatat duhet të ofrojnë më shumë informacione të detajuara rreth llojit të
sanksioneve të vendosura në çështjet që rezultojnë në dënime.
Gjykata e Lartë duhet që gjithashtu të ofrojë informacion për Sistemin e Konsoliduar.
Përcaktimi “zyrtar i lartë i shtetit” i përdorur në kuadrin ë Sistemit të Konsoliduar,
duhet zgjeruar për të përfshirë zyrtarët më të lartë të shtetit për të cilët Kushtetuta
rezervon aktualisht juridiksion personal për Gjykatën e Lartë, dhe përveç këtyre
nëpunësit civilë të nivelit më të lartë.
Sistemi NCAC që do të krijohet përfaqëson një hap të rëndësishëm përpara kundrejt
Sistemit të Konsoliduar në shumë drejtime, pavarësisht se është aktualisht i dënuar të
raportojë vetëm rreth çështjeve që e kanë origjinën nga referimet prej agjencive
qeveritare. Sistemi NCAC duhet të zgjerohet edhe më tej për të numëruar dhe
raportuar gjithashtu çështjët që e kanë zanafillën nga denoncimet e qytetarëve. Kjo
mund të arrihet nëpërmjet amendimit të formularit aktual i cili plotësohet nga
prokuroria.
Derisa sistemet e menaxhimit elektronik të çështjeve tek te treja agjensitë e zbatimit të
ligjit të bëhën operacionale, Sistemi NCAC duhet të kombinohet me Sistemin
ekzistues të Konsoliduar në mënyrë që të kombinohen avantazhet e të dy sistemeve.

20.1 Policia.
E gjithë puna për grumbullimin e të dhënavë rreth krimit si dhe gjenerimin e raporteve
statistikore në nivel polici, është e bazuar në Urdhërin e Ministrisë së Brendshme, e
cila shpjegon në detaj se cilat të dhëna duhen regjistruar dhe përpunuar për qëllime
statistikore dhe si, ku duhet dërguar ai dhe çfarë përdorimi i duhet bërë atij.
Formularët statistikorë të cilat janë aktualisht në përdorim nga Policia për
grumbullimin e të dhënave për krimet, janë adaptuar në shkurt të vitit 200886.
Marrja e të dhënave. Instrumenti kryesor statistikor i policisë është Regjistri i saj i
përgjithshëm i Krimeve. Pavarësisht se grumbullimi i të dhënave për krimet fillon në
nivel Komisariatesh (niveli më i ulët i organizimit territorial të policisë shqiptare)87,
njësitë për regjistrimin/grumbullimin e të dhënavë për shkeljet që lidhen me
korrupsionin gjenden në Drejtoritë Rajonale të Policisë (ekzistojnë 12 të tilla në total).
Dukë qenë se Kodi Penal nuk përmban asnjë kapitull apo seksion specifik për
                                                            
85
  Mund te merrej ne konsiderate edhe nje ndarje e metejshme e burimeve te references sipas
ministrive.
 
86
 Studimi iCARDS/UNODC “Background Study on Criminal Statistics”.
 
87
  Ligji “Per policine” ne Shtator te 2014 futi gjithashtu termin Stacion Policie dhe Poste Policie si
njesite me te vogla organizative, por ato nuk luajne rol ne grumbullimin e te dhenave rreth krimit 
65 

 
“Shkeljet Korruptive”, policia ka artikuluar kuptimin e saj për shkeljet që kanë të
bëjnë me korrupsionin nëpërmjet një formulari specifik të standardizuar të përdorur
nga Policia, e ashtuquajtura Skemë Klasifikimi për Shkeljet Korruptive apo Formulari
No. 11. Kjo është praktikisht një listë me shkelje të cilat investigohen nga sektori i
Policisë kundër korrupsionit nën Departamentin e Krimit Financiar në Drejtorinë e
Përgjithshme të Policisë.
Të dhënat lidhur me shkeljet të korrupsionit, të grumbulluara dhe mirëmbajtura nga
Policia ofrojnë, ndër të tjera, numrin e kryer të këtyrë shkeljeve (këto ose të raportuara
ose të identifikuara nga vetë policia), të ndara sipas shkeljeve të Kodit Penal dhe
numrit të personave të investiguar (përfshirë këtu edhe numrin e atyre që janë
arrestuar).
Niveli i Paraqitjes së Bashkuar. Formulari 11 përfshin 36 (tridhjetë e gjashtë)
shkelje88. Numri i përgjithshëm i shkeljeve të numëruara dhe raportuara në mënyrë të
veçuar në Sistemin e Konsoliduar është 22 (njëzet e dy). Kjo përbën një diferencë
domethënëse. Disa nga shkeljet që numërohen nga Policia në Formularin 11,
ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme nga shkeljet klasike korruptive, ashtu siç ato
kuptohen, numërohen dhe raportohen nga Sistemi i Konsoliduar.
Fluksi i Informacionit dhe Raportimi. Çdo muaj, shefi i Sektorit kundër Krimit
Financiar në Drejtorinë Rajonale të Policisë, bashkon të dhënat lidhur me shkeljet
penale, duke përfshirë 22 shkeljet e Sistemit të Konsoliduar. Të dhënat lidhur me
shkeljet korruptive dërgohen pastaj në Departamentin e Krimit Financiar89 dhe tek
Departamenti i Përpunimit dhe Mbrojtjes së të Dhënave në Drejtorinë e Përgjithshme
të Policisë në Tiranë me postë zyrtare dhe me bazë tremujore. Njësia e Statistikave në
Departamentin e Përpunimit dhe Mbrojtjes së të Dhënave në Drejtorinë e
Përgjithshme të Policisë në Tiranë është pastaj përgjegjëse për grumbullimin,
përpunimin dhe gjenerimin e të dhënave statistikore për krimet.
Raporti Vjetor i Policisë së Shtetit në Shqipëri90 është instrumenti i parë nëpërmjet të
cilit komunikohet puna statistikore e Policisë. Ky raport publikohet zakonisht në
Janar/Shkurt për vitin e mëparshëm kalendarik dhe ofron informacione bazë rreth
numrit total të shkeljeve që lidhen me korrupsionin si dhe shkallën e zbulimit të
suksesshëm. Raporti është i disponueshem në ëebsite-n e policisë së shtetit shqiptar
dhe Ministrisë së Brendshme.
Vlerësime dhe rekomandime. Statistikat lidhur me 22 shkeljet që kanë të bëjnë me
korrupsionin të raportuara sipas Sistemit të Konsoliduar, mund të gjenden relativisht
lehtë në statistikat e përgjithshme të policisë rreth krimit, për arsye se policia e shtetit
shqiptar përdor një formular specifik standard (të ashtuquajturin Skemë të
Klasifikimit për Korrupsionin apo Formulari No. 11), për t’i unifikuar këto lloje
shkeljesh dhe për të raportuar rreth tyre. Gjithësesi, me qëllimin për ta fuqizuar
konsistencën dhe saktësinë e të dhënave statistikore rreth korrupsionit, policia e shtetit
                                                            
88
 Fillimisht numri ishte 27 por me pas eshte rritur prej amendimeve te mevonshme në Kodin Penal.
 
89
  Nje ligj i ri “Per Policine”, ne fuqi qysh nga Shtatori i 2014, ka futur edhe nje term te ri Byrone
Kombetare te Investigimit [NBI], e cila do te investigoje “shkeljet penale ne fushen e korrupsionit dhe
aktiviteteve kriminale qe lidhen me to”. Sipas ketij ligji, aktiviteti i NBI-se do te detajohet nepermjet
nje Urdheri te Ministrit te Brendshem. Gjithesesi, eshte e pritshme qe NBI te marre persiper disa, ose te
gjithe nga kompetencat qe aktualisht mbulohen nga Departamenti kunder Krimit Financiar.
 
90
  Statistikat per krimet dergohen gjithashtu edhe tek Presidenti i Republikes, Kyeministri, Ministri i
Brendshem si dhe Komiteti Parlamentar per Sigurine Publike.  
 
66 

 
shqiptar duhet ta përputhë Skemën e saj të Klasifikimit për Korrupsionin (Formularin
11) me listën e shkeljeve që lidhen me korrupsionin nën Sistemin e Konsoliduar (22
shkeljet që raportohen nëpërmjet Sistemit të Konsoliduar), të bashkojë informacionin
përketës dhe t’i raportojë ato në përputhje me sistemin. Ky rekomandim përputhet
gjithashtu me theksin që raporti i CARDS/UNODC vë tek sigurimi i kategorive
konsistente të shkeljeve dhe krimeve për qëllim raportimi statistikor.
Përveç kesaj, statistikat e Sistemit të Konsoliduar nuk përfshijnë një detajim të
mjaftueshëm lidhur me burimin e dërgimit të çështjeve, dhe në këtë seksion
rekomandohet që të përfshihet ky detaj. Me qëllim që ky rekomandim të
implementohet, vetë grumbullimi dhe raportimi i të dhënave nga Policia e Shtetit
duhet të modifikohet për t’i ndarë rastet sipas institucionit (shihni Seksionin 5.1 për
më shumë detaje).

20.2 Prokuroria.
Duke filluar nga viti 2007 janë krijuar në mënyrë progresive një sërë njësish
multidisiplinore të njohura si Njësitë e Përbashkëta Investigative (JIU), në 8 nga 22
zyrat e prokurorisë në rrethe, të specializuara në investigimin dhe punën e prokurorisë
lidhur me krimet ekonomike dhe financiare.
Puna statistikore në shërbimin shqiptar të prokurorisë bazohet në tre Urdhërat91 e
Prokurorit të Përgjithshëm, konkretisht Urdhëri Nr. 282 i datës 19.02.2002 “Për
Mbajtjen, Përditësimin dhe Raportimin e të Dhënave Statistikore” (amenduar nga
Urdhëri Nr. 104 i datës 24.03.2004), dhe Urdhëri Nr. 289 datë 30.12.2002, të cilat
specifikojnë formularët që duhen përdorur për grumbullimin e të dhënave dhe
rregullave për regjistrimin e të dhënave. Çdo zyrë prokurorie në vend i raporton të
dhënat në bazë tremujori. Një strukturë e posacme në Prokurorinë e Përgjithshme ka
përgatitur një formular (një fletë në Excel) e cila plotësohet në mënyrë periodike nga
zyrat e prokurorisë në nivel rrethi apo apeli. Informacioni i ofruar nëpërmjet këtij
formulari përbën burimin kryesor të të dhenave dhe statistikave të sistemit të
prokurorisë. Përveç të dhënave lidhur me numrin e çështjeve për çdo lloj shkeljeje, ky
formular informon gjithashtu edhe rreth statusit të çështjeve duke mbuluar të gjithë
spektrin e aktivitetit të prokurorisë që nga fillimi i çështjeve e deri tek vendimi
përfundimtar i gjykatës92.
Në vijim të aktivitetit të përgjithshëm statistikor të sistemit të prokurorisë, me
rregullore të brendshme, Njesitë e Përbashketa Investigative operojnë nëpërmjet
formulareve të vetë të brendshëm për të dhenat e çështjeve. Në formularët e këtyre
njësive është e mundur të informohesh si për numrin e çështjeve (të ndara sipas
shkeljeve penale) të investiguara nga çdo Njësi në çdo kohë (përfshirë 22 shkeljet e
Sistemit të Konsoliduar), si dhe origjinën e tyre (burimin e dërgimit). Të dhënat e
këtyre Njësive nuk tregojnë se në çfarë sectorësh apo institucionesh publike kanë
ndodhur këto shkelje.

                                                            
91
 Per me gjere shiko:
http://www.pp.gov.al/web/Urdhera_Udhezime_te_Prokurorit_te_Pergjithshem_51_1.php#.VvOyTuIrL
IV
92
 Zyra e Prokurorit te Pergjithshem pranon se te dhenat e tyre lidhur me vendimet finale te gjykatave
nuk jane zyrtare dhe qe statistikat e Ministrise se Drejtesise jane me te besueshme ne kete aspekt 

67 

 
Marrja e të dhënave. Brenda shërbimit të prokurorisë, grumbullimi i të dhënave
fillon në nivel rrethi. Njësitë specifike për regjistrimin e të dhënave për shkeljet që
kanë lidhje me korrupsionin, janë si më poshtë:
Njësitë e Përbashkëta Investigative në 8 (tetë) zyra prokurorësh nëpër rrethe ku këto
njësi janë krijuar; Zyrat e prokurorisë nëpër rrethe pjesën tjetër të zyrave të
prokurorëve nëpër 14 (katërmbëdhjetë) rrethe ku nuk ekzistojnë Njësitë e Përbashkëta
Investigative; SCPO për ato 4 (katër) shkelje që lidhen me korrupsionin të cilat
trajtohen nga Zyra e Prokurorisë së Krimeve të Rënda ( SCPO); Zyra e Prokurorit të
Përgjithshëm, për ato shkelje që lidhen me korrupsionin të kryera nga zyrtarë të
nivelit të lartë të listuar në Nenin 141 të Kushtetutës93.

Niveli i Unifikimit. Identifikimi/klasifikimi i shkeljeve që lidhen me korrupsionin,

ashtu siç përmblidhet në formularin në Excel të prokurorëve (dhe të Njësive
Investiguese), konsiston në shkeljet të cilat investigohen nga puna e prokurorisë
nëpërmjet JIU-ve (44 shkelje) dhe Zyrës së Prokurorisë së Krimeve të Rënda (4
shkelje), pra në total 48 shkelje. Këto përfshijnë edhe 22 shkeljet të cilat numërohen
dhe raportohen nga Sistemi i Konsoliduar. Përveç të dhënave rreth numrit të çështjeve
sipas çdo lloji shkeljeje, statistikat e prokurorisë tregojnë gjithashtu nëse një çështje e
caktuar është e iniciuar nga prokurori apo i është dërguar prokurorisë. Të dhënat
përfshijnë informacion rreth statusit të çdo çështjeje (p.sh. nën investigim, pezulluar,
dërguar në gjykatë), deri në vendimin final të gjykatës, çka është ekzaktësisht lloji i
informacionit të raportuar nga Sistemi i Konsoliduar. Po kështu jepet edhe nje
informacion i kufizuar rreth burimeve të dërgimit, policia, nëpunësit publicë, stafi
mjekësor, qytetarët, e tjerë.

Fluksi i të dhënave dhe raportimi. Statistikat përgatiten në nivel rrethi për çdo muaj.
Të dhënat transmetohen çdo 3 muaj për tek Departamenti i Studimit, Kërkimeve
Ligjore dhe Integrimit në Zyrën e Prokurorit të Përgjithshëm. Raporti Vjetor i
Prokurorit të Përgjithshëm për Asamblenë Kombëtare, i cili përgatitet në fillim të çdo
viti duke mbuluar vitin paraardhës, përbën output-in kryesor të punës statistikore në
nivel të punës së prokurorisë.

Vlerësime dhe rekomandime. Statistikat lidhur me shkeljet e korrupsionit (d.m.th.

22 shkeljet e numëruara dhe raportuara nën Sistemin e Konsoliduar) janë relativisht të
lehta për t’u gjurmuar nga Statistikat e përgjithshme të Prokurorisë94. Sistemi i
klasifikimit të krimeve që përdoret nga zyra e Prokurorit të Përgjithshëm, niveli i
unifikimit të shkeljeve, lloji i informacionit që ofrohet rreth statusit të çështjeve, ashtu
si edhe frekuenca me të cilën përgatiten dhe publikohen raportet, të gjitha këto ofrojnë
informacionin e kërkuar nga Sistemi i Konsoliduar.
Gjithësesi, formularët e prokurorisë nuk ofrojnë një informacion të mjaftueshëm rreth
burimeve të dërgimeve apo rreth sektorit/institucioneve publike ku këto shkelje janë
kryer. Mungesa e një informacioni më të detajuar në këto fusha është trajtuar në
                                                            
93
  Presidenti i Republikes, Antaret e Parlamentit, Kryeministri, Ministrat, Gjykatesit e Gjykates se
Larte dhe Gjykatesit e Gjykates Kushtetuese.  
94
  Problemi i vetem eshte qe ne mungese te nje sistemi electronik te manaxhimit te çeshtjeve, cdo
kerkese per te dhena lidhur me 22 shkeljet qe kane te bejne me korrupsionin te trajtuara nga Sistemi i
Konsoliduar duhet te jete, sipas vete termit, e veshtire.
 

68 

 
Seksionin 5.1 me rekomandimin për ta zgjeruar Sistemin e Konsoliduar me një
informacion më të detajuar në këtë drejtim. Me qëllim që ta ofroje këtë informacion,
Prokurorisë do t’i duhet që të modifikojë grumbullimin e saj të të dhënave në mënyrë
që të kërkojë raportimin e këtij informacioni.

20.3 Gjykatat.
Statistikat e gjykatave menaxhohen nga secila gjykatë më vete në përputhje me
sistemin e tyre të menaxhimit të çështjeve dhe juridiksionit të çështjeve. Nga 22
shkeljet që lidhen me korrupsionin me të cilat merret Sistemi i Konsoliduar, 18 prej
tyre dëgjohen dhe gjykohen nga Gjykatat e Rretheve në shkallën e parë dhe nga
Gjykatat e Apelit në nivel apeli. Katër llojet e shkeljeve që mbeten, dëgjohen dhe
gjykohen nga Gjykata e Krimeve të Renda në shkallë të parë dhe nga Gjykata e Apelit
të Krimeve të Renda në nivel apeli. Të gjitha 22 shkeljet që lidhen me korrupsionin të
raportuara nëpërmjet Sistemit të Konsoliduar, dëgjohen dhe gjykohen nga Gjykata e
Lartë nëse ato janë kryer nga zyrtarë të lartë të përmendur në Nenin 141 të
Kushtetutës (shih shënimin sqarues No. 12 më lart). Për këtë arsye, të gjitha këto
gjykata janë përgjegjëse për grumbullimin e të dhënave të rreth 22 shkeljeve që lidhen
me korrupsionin, të trajtuara nga Sistemi i Konsoliduar.
Marrja e të dhënave. Sistemet e menaxhimit të çështjeve në Shqipëri95 lejojnë
grumbullimin e të dhënave të shumëfishta lidhur me çështjet dhe personat të cilët
dalin para gjykatave. Aspektet e mëposhtme të informacionit të grumbulluar në
kuadrin e sistemeve të menaxhimit të çështjeve të gjykatave, kanë lidhje direkte me
Sistemin e Konsoliduar të statistikave rreth shkeljeve që lidhen me korrupsionin:
Neni i vacantë i Kodit Penal nën të cilin çështja dëgjohet (kjo lejon identifikimin e
numrit të çështjeve duke përfshirë 22 shkeljet që lidhen me korrupsionin të trajtuara
nga Sistemi i Konsoliduar).
Statusi i çështjes (ky informacion lejon që të plotësohet një kolonë në formularin e
standartizuar të Sistemit të Konsoliduar lidhur me statusin e çështjes në gjykatë). Lloji
i dënimit (ky informacion lejon që të plotësohet kolona përkatëse në formularin e
standardizuar të Sistemit të Konsoliduar që ka lidhje me dënimin final të dhënë).
Në kuadrin e Sistemit të Konsoliduar për regjistrimin dhe raportimin e çështjeve që
kanë të bëjnë me korrupsionin, Ministri i Drejtësisë ka adaptuar No. 804/1 të datës
23.12.2012, e cila u kërkon kancelarëve të gjykatave që t’i ofrojnë Ministrisë së
Drejtësisë informacionin e listuar më lart me frekuencë tremujore.
Niveli i Unifikimit. Statistikat e gjykatave rreth çështjeve që presin të gjykohen apo
të gjykuara përfundimisht, janë të disponueshme për çdo lloj shkeljeje penale,
përfshirë këtu të 22 shkeljet që kanë të bëjnë me korrupsionin të cilat regjistrohen dhe
raportohen të ndara nga Sistemi i Konsoliduar.
Fluksi i të dhënave dhe raportimi. Grumbullimi dhe transmetimi i të dhënave të
përgjithshme në sistemin e gjykatave realizohet nga hedhja e të dhënave në tre
formularë standard të përcaktuar nga Udhëzimi i Ministrit të Drejtësisë Nr. 99 i
Janarit të vitit 2002 titulluar “Për Grumbullimin e të Dhënave Statistikore”. Gjykatat i
paraqesin këto formularë tek Njësia e Statistikave në Ministrinë e Drejtësisë në baza
tremujore. Gjykatat e ofrojnë informacionin e kërkuar për Sistemin e Konsoliduar në
mënyrë të veçuar në përputhje me Udhëzimin Nr. 804/1 (shih më sipër). Udhëzuesi
përfshin një tabelë të vacantë që përmban vetëm 22 (njëzet e dy) shkeljet e mbuluara
                                                            
95
 Aktualisht Gjykatat Shqiptare perdorin dy sisteme te ndryshme manaxhimi te çeshtjeve. 
 
69 

 
nga Sistemi i Konsoliduar si dhe një afat kohor specifik për dorëzimin e raporteve96.
Ministri i Drejtësisë përgatit një raport të gjithanshëm statistikor në çdo fundvit i cili
publikohet në mënyrë të kufizuar.
Vlerësime dhe rekomandime - Sistemi statistikor i gjykatave është në gjendje për të
mbështetur funksionimin e Sistemit të Konsoliduar të statistikave për shkeljet penale
të korrupsionit të lidhura me të dhëna relevante për numrin e shkeljeve të tilla,
statusin e tyre në gjykatë dhe dënimin përfundimtar te ngarkuar. Deri më sot, gjykatat
nuk kanë përjetuar ndonjë problem në procesin e nxjerrjes së informacionit mbi 22
shkeljet (njëzet e dy) lidhur me korrupsionin të mbuluara nga Sistemi i Konsoliduar.
Dy çështjet (dhe rekomandimet) e vetme janë:
- Në mungesë të menaxhimit elektronik të çështjeve në disa gjykata, procesi i
mbledhjes së të dhënave duhet të jetë i vështirë. Prandaj rekomandohet menaxhimi
elektronik i çështjeve.
- Gjykata e Lartë nuk është e përfshirë në mbledhjen dhe raportimin e 22 shkeljeve
penale të lidhura me korrupsionin të mbuluara nga Sistemi i Konsoliduar.

21. SISTEMI NCAC97.

Përveç Sistemit te Konsoliduar, një sistem i ri, një sistem i statistikave antikorrupsion
i bazuar në internet është duke u zhvilluar nën mbikëqyrjen e Koordinatorit Kombëtar
kundër Korrupsionit (Sistemi NCAC). Sistemi NCAC do të jetë i dedikuar vetëm për
korrupsionin, dhe do të mbulojë të njëjtat 22 shkeljet që lidhen me korrupsionin, të
cilat trajtohen nga Sistemi i Konsoliduar (por jo shkeljet e krimit të organizuar të
përfshira edhe në këtë të fundit).
Sistemi NCAC do të furnizohet me informacion nëpërmjet internetit në mënyrë të
vazhdueshme nga ana e subjekteve me regjistrim të dhënash të shumta, duke përfshirë
policinë, institucionet e tjera që kryejnë referime korrupsioni në prokurori, vetë
prokuroria dhe të gjitha nivelet e gjyqësorit. Prandaj do t’u ofrojë shikuesve të saj
(vetë NCAC por edhe Ministrine e Drejtësisë / Ministria e Drejtësisë, Zyren e
Prokurorit të Përgjithshëm / OPG dhe, ndoshta, Ministrine e Brendshme / MPB), me
informacion në kohë reale (dhe jo një herë në çdo tre muaj, si në rastin e Sistemit të
Konsoliduar).
Në fazën e tanishme të zhvillimit, Sistemi NCAC nuk lejon numërimin (dhe
raportimin) e referimeve që vijnë nga qytetarët.
Ashtu si në rastin e Sistemit te Konsoliduar, Sistemi NCAC ka për qëllim të ofrojë
informacion mbi numrin e shkeljeve korruptive të cilat janë referuar dhe hetuar (edhe
pse vetëm për ato raste të referuara nga agjencitë qeveritare) dhe statusin e tyre deri
në gjykimin përfundimtar (dhe ekzekutimit) nga nje gjykate ligjore. Sipas atyre që
punojnë në Sistemin NCAC, përdoruesit do të jenë në gjendje të gjejne rastet

                                                            
96
  Te dhenat ne lidhje me korrupsionin dhe te raportuara nga Sistemi i Konsoliduar jane thjeshte te
dhena te nxjerra dhe raportuara nga statistikat e rregullta gjyqesore. Per kete arsye, vlera e shtuar e
Sistemit te Konsoliduar qendron ne formatin te krijuar enkas dhe raportimin e te dhenave te
korrupsionit, te cilat jane te pranishme tashme. 
 
97
  Per me gjere shiko: ACFA VLERESIMI I KUADRIT ANTIKORRUPSION NE SHQIPERI.
SISTEMI I KONSOLIDUAR I STATISTIKAVE RRETH SHKELJEVE QE LIDHEN ME
KORRUPSIONIN . VLERESIME DHE REKOMANDIME/ pergatitur nga Gent Ibrahimi; tetor 2014

70 

 
individuale nëpërmjet sistemit; kjo do të mundësohej përmes kërkimit me iniciale ose
të pozitës së një zyrtari te përfshirë në një çështje.
Sistemi do t’u sigurojë të gjithë përdoruesve emrat e përdoruesit dhe fjalëkalimet dhe
mënyra e aksesit do të jetë e ndryshme për çdo lloj përdoruesi. Kjo do të mundësojë
disa përdorues për të regjistruar informacion duke mundësuar disa të tjerë vetëm për
të vëzhguar sistemin, dhe informacioni që duhet të plotësohet do të ndryshojë nëse
përdoruesi është një referues, prokuroria apo gjykata. Për shembull, ndërfaqja
(interface) për institucionet referuese do të kërkojë që ata të japin vlerësimin e tyre më
të mirë të shkeljes së referuar, ose të lejojë që ata ta lënë të paplotësuar; Ndërfaqja e
Prokurorisë do të kërkojë akuzën/at e saktë. Sistemi do të lejojë identifikimin e
kërkesës origjinale, edhe në rastet kur Prokuroria bashkon disa referime në një
çështje, e ndan një referim në disa, ndryshon klasifikimin e akuzës së bërë nga
institucioni referues98, pezullon hetimin e një referimi e tjerë. Gjykatat, si grupi
përfundimtar i përdoruesve të sistemit NCAC-së, do të regjistrojnë informacionin për
gjykimin e çështjeve, me shumë më tepër hollësi, duke përfshirë llojin e sanksionit të
imponuar në rastet që rezultojnë në dënime.
Përpos kësaj, sistemi NCAC do të lejojë hartimin më të detajuar të rasteve të
korrupsionit nëpërmjet sektorëve dhe institucioneve të veçanta, ku korrupsioni ka
ndodhur, si edhe nga kush është referuar, duke qenë se përdoruesit përfundimtarë të
sistemit (Burimet e referimit) janë vetë ato institucione ku ka ndodhur korrupsioni99.
Së fundmi, sistemi NCAC gjithashtu do të mbështesë kryerjen e kërkimeve/pyetjeve,
mungesa e të cilave është nje dobësi tjeter e Sistemit të Konsoliduar. Në këto zona,
sistemi NCAC paraqet një përmirësim të rëndësishëm në Sistemin e Konsoliduar.

Çështjet dhe rekomandime. Gjatë periudhës që ky vlerësim ACFA u finalizua dhe

iu dorëzua përfituesve të projektit, sistemi NCAC ishte ende në zhvillim e sipër. Disa
aspekte të sistemit nuk ishin të përcaktuara gjatë periudhës që ishte duke u hartuar
vlerësimi. Në të vërtetë, nuk ishte e qartë se çfarë lloj pyetsorësh do të mundësoheshin
nën Sistemin NCAC apo nëse do të sigurojë statistika për një vit të caktuar, në mënyrë
që të mund të bëhen krahasime midis viteve (edhe pse ekspertët e NCAC siguruan
ACFA-n se do të ishte një rast i tillë).
Megjithatë, në funksion të atyre tipareve të Sistemit NCAC, të cilat ishin finalizuar në
periudhën që Vlerësimi ishte duke u hartuar, eksperti vë në dukje se në fazën aktuale
të zhvillimit Sistemi NCAC nuk lejon mbledhjen e të dhënave për referime të bëra
nga qytetarët. Nëse Sistemi NCAC do të zëvendësojë Sistemin e Konsoliduar kjo
duhet të ndryshojë. Kjo mund të rregullohet lehtë nëse Ndërfaqja e prokurorisë do të
zgjerohej për të lejuar përdoruesit e saj (prokurorinë) të regjistrojnë të dhena mbi
rastet e referuara nga qytetarët. Në fund, të dy sistemet duhet të drejtohen paralelisht
derisa Sistemi NCAC është plotësisht funksional.

Sistemi i konsoliduar. Sigurimi i statistikave të harmonizuara për shkelje penale nuk

është një detyrë e thjeshtë për shumë arsye, duke përfshirë ndarjen e sistemit të
                                                            
98
 Lista e referuesve e perfshin Policine
 
99
 Sic eshte shenuar me siper, ne gjendjen e tij aktuale, Sistemi NCAC nuk i quan referimet te bera nga
qytetaret. Per me teper, nderfaqja e rezervuar per Prokurorine nuk e lejon perdoruesin (prokurorine) t’a
quaje nje reference si te kryer nga nje qytetar. E vetmja mundesi per perdoruesin (prokurorine) eshte te
tregoje institucionin referues (te marra nga lista gjitheperfshirese e institucioneve te tilla)
 
71 

 
drejtësisë penale, mjetet dhe politikat e ndryshme të menaxhimit të çështjeve
(rregullat për regjistrimin e informacionit, nivelet e grumbullimit të informacionit,
mënyra e raportimit) të përdorura nga institucione te ndryshme, dhe ndonjëherë
interesa te fshehura të këtyre institucioneve në moszbulimin e saktë të informacionit.
Siç është përshkruar në nenin 2, në vitin 2012 një Grup Pune u themelua në përpjekje
për të kapërcyer këto vështirësi. Rezultati i punës së tyre ka qenë se që nga viti 2012
Shqipëria ka raportuar statistika të integruara në procedimet kundër shkeljeve
korruptive me anë të një modeli të standardizuar. Informohet mbi ngjarjet madhore që
shtrihen në gjithë procesin e drejtësisë penale si më poshtë:
• Numri dhe lloji i shkeljeve të korrupsionit të cilat janë referuar, hetuar, ndjekur,
gjykuar dhe dënuar;
• Burimet e referimit;
• Veprimet e ndërmarra nga agjencitë hetimore (policia dhe prokuroria) me iniciativën
e tyre;
• Numri i rasteve që janë hetuar në mënyrë proaktive nga prokuroria;
• Numri i rasteve të shkarkuara nga prokuroria;
• Numri i rasteve të dërguara në gjykatë dhe
• Numri i dënimeve.

Ky informacion raportohet në periudha tremujore. Një model i dytë ka për qëllim të

ofrojë informacion mbi statusin dhe historinë e rasteve individuale, duke mundësuar
ndjekjen e tyre gjatë gjithë procesit penal.

Sistemi i konsoliduar, metodologjia dhe rekomandimet - Metoda për regjistrimin e

të dhënave për çështjet e lidhura me korrupsionin dhe të raportimit të statistikave
është e bazuar në Metodologjinë për Sistemin e harmonizimit dhe Konsolidimit të të
Dhënave mbi Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (tani e tutje "Metodologjia"), të
zhvilluar bashkërisht nga Ministria e Drejtësisë, Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm dhe
Drejtoria e Përgjithshme e Policisë në mars 2014. Megjithëse është duke u zbatuar
praktikisht,
Klasifikimi i çështjeve. Metodologjia përcakton listën e shkeljeve që do të
grumbullohen, përpunohen dhe të raportohen veçmas. Në total, njëzet e dy shkeljet (te
ndara në 5 kategori) janë raportuar:
• Korrupsioni në sektorin publik (7 shkelje)100;
• Korrupsioni i zyrtarëve të lartë publikë (2 shkelje)101;
• Korrupsioni në sistemin gjyqësor (9 shkelje)102;
                                                            
100
  Nenet 244 (korrupsion aktiv i personave qe ushtrojne funksione publike), 244/a (korrupsion aktiv i
zyrtareve te huaj), 245/1 (ushtrim influence i paligjshem ndaj personave qe ushtrojne funksione
publike), 248 (abuzim detyre), 256 (keqperdorimi i kontributeve shtetrore), 259 (korrupsion pasiv i
personave qe ushtrojne funksione publike), 259/a (korrupsion pasiv i zyrtareve publike te huaj).
 
101
  Nenet 245 (Korrupsion aktiv i zyrtareve te larte shtetror dhe personave te zgjedhur ne menyre
locale). 
102
  Nenet 312 (Korrupsion aktiv i deshmitarit, expertit ose perkthyesit), 319 (Korrupsion aktiv i
gjykatesve, prokuroreve, ose i zyrtareve te tjere te drejtesise), 319/a (Korrupsion aktiv i gjyqtareve ose
zyrtareve te gjykates nderkombtare), 319/b (Korrupsion aktiv i arbitrave vendas ose te huaj), 319/c
(Korrupsion aktiv i pjestareve te huaj te juries), 319/ç (Kurrupsion pasiv os aktiv i gjyqtareve,
prokuroreve ose zyrtareve te tjere te drejtesise), 319/d (Korrupsion pasiv i gjykatesve ose zyrtareve te
gjykates nderkombtare), 319/dh (Korrupsion pasiv i arbitrit vendas ose i huaj), 319/e (Korrupsion pasiv
e pjestareve te huaj te jurise).
72 

 
• Korrupsioni në sektorin privat (2 shkelje)103.
• Konflikti i interesave dhe deklarimit të pasurisë (2 shkelje)104;

Lista e shkeljeve është një ekstrakt i listës së përgjithshme të shkeljeve financiare dhe
ekonomike që janë hetuar nga njësitë përkatëse të policisë105 (36 shkelje), Njësitë e
Përbashkëta të Hetimit (44 shkelje) dhe Zyra e Prokurorisë së Krimeve të Rënda (4
shkelje). Eksperti beson se lista e shkeljeve të përfshira në Sistemin e Konsoliduar në
përgjithësi është e përshtatshme në aspektin e mbulimit të saj dhe rëndësinë e
shkeljeve per korrupsion. Megjithatë, është e rekomandueshme që shkeljet sipas
neneve 135 të Kodit Penal (vjedhjes nëpërmjet shpërdorimit të detyrës) dhe 258 (duke
shkelur barazinë e pjesëmarrësve në tendera apo ankande publike) duhet gjithashtu të
përfshihen, duke pasur parasysh ngjashmerinë e tyre (në elementë të krimit dhe
seriozitetit) për shkeljet të korrupsionit "klasik".

Regjistrimi i të dhënave në sistemin e konsoliduar

Të dhënat nga Policia. Nxjerrja e informacionit mbi numrin e rasteve që përfshijnë

22 shkeljet e Sistemit te Konsoliduar nuk përbën asnjë vështirësi për Policinë. Duke
marrë parasysh rastet e 22 shkeljeve në lidhje me korrupsionin, nën Sistemin e
Konsoliduar policia është e detyruar të raportojë në tri çështje të tjera si më poshtë:
• Numri i rasteve të nisura me iniciativën e saj.
• Numri i rasteve të raportuara në të nga burime të tjera (institucione publike ose
persona privatë)
• Numri i rasteve të referuar në Zyrën e Prokurorisë
Përsëri informacioni në lidhje me burimin e referimit është mbledhur tashmë nga
Policia sipas sistemit statistikor bazë të saj dhe nuk përbën vështirësi. E njëjta gjë vlen
edhe përsa i përket numrit të rasteve të referuara në Zyrën e Prokurorisë. Në thelb,
Policia gjithashtu mbledh informacion të gjerë nga burimet e referimeve diferencuar
ndërmjet institucioneve publike ose personave privatë. Megjithatë, në pikëpamje të
kërkesave specifike të Udhërrëfyesit për të siguruar hartën e rasteve të korrupsionit të
kryer, është e nevojshme për të zgjeruar kontributin e informacionit nga ana e
policisë, në mënyrë që të ndodhë ndarja e burimeve e referimit sipas institucionit –
duke përfshirë (si minimum) institucionet e mëposhtme: Inspektoriati i Larte i
Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive dhe Konfliktit të Interesit (HIDAACI), Kontrolli
i Lartë i Shtetit (HSA), Departamenti i Kontrollit të Brendshëm Administrativ dhe
Auditim (DKBAAK), Drejtoria e Përgjithshme e Parandalimit të Pastrimit të Parave
(DPPPP), Autoriteti Tatimor dhe Doganat.

Të dhëna nga Prokuroria. Sipas Sistemit të Konsoliduar prokurorisë i nevojitet të

regjistrojë të dhëna për numrin e përgjithshëm të rasteve të regjistruara nën 22
                                                                                                                                                                          
 
103
 Nenet 164/a (Korrupsion aktiv ne sektorin privat) dhe 164/b (Korrupsion pasiv ne sektorin privat). 
104
  Nenet 257 (Arritje e paligjshme e interesave) dhe 257/a (Refuzimi per te deklaruar, deshtimi per te
deklaruar, fshehja ose deklarimi i pavertete i aseteve nga personat e zgjedhur ose zyrtaret publike)
 
105
 Sektoret kunder krimeve financiare ne nivel regjonal dhe Departamenti kunder Krimit Financiar ne
nivel qendror. 
 

73 

 
shkeljet të fokusuara nga sistemi. Duke shtuar dhe karakteristikat e shabllonit:
informacion nëse çështja është iniciuar nga Prokuroria ose i është referuar asaj nga
policia ose persona të tjerë/subjekte të tjera; numri i procedimeve që janë shkarkuar
nga Prokuroria dhe ato të dërguara në gjykatë; numri i rasteve që janë hetuar duke
përdorur metodat speciale të hetimit (përgjimet, survejimi, simulimi e tjerë).
Një hendek i qartë në pjesën e akuzës te shablloni (modeli) (përsa i përket seksionit të
policisë) është mungesa e informacionit më konkret mbi burimet e referimeve.
Eksperti rekomandon që informacione të tilla të futen në shabllon. Nëse duke
përfshirë këtë informacion, Modeli i Standartizuar do të bëhej jopraktik (shumë i
madh), informacioni duhet të jepet në një tabelë të veçantë.
Gjithashtu, përsa i perket rezultatit të trajtimit të rasteve të regjistruara nga prokuroria,
modeli i standardizuar dështon në dhënien e informacionit në të gjitha rezultatet e
mundshme të procesit. Aktualisht, njofton se sa raste prokuroria ka hedhur poshtë dhe
sa ka dërguar në gjykatë. Në të vërtetë, pas regjistrimit të rastit dhe vlerësimit
paraprak nga ana e prokurorit, cikli i menaxhimit të çështjeve në nivel prokurorie e
çon në 4 (katër) rezultate të mundshme si në vijim:
• Çështja nuk është filluar (pas shqyrtimit paraprak prokurori mund të zgjedhë se
çështja është qartësisht e pabazuar) apo çështja është filluar (dhe nën hetim);
• Çështja pezullohet (një çështje që është filluar, pas përfundimit të hetimit, mund të
pezullohet në qoftë se asnjë i pandehur nuk është identifikuar apo i pandehuri nuk
mund të dalë në gjyq (të sëmurë rëndë ose të sëmurë mendorë e tjerë);
• Çështja ndërpritet (një çështje që është nisur, pas përfundimit të hetimit, mund të
ndërpritet për shkak se nuk janë gjetur faktet kriminale, faktet nuk përbëjnë asnjë
krim, i pandehuri nuk është provuar të jetë autori, e tjerë);
• Çështja dërgohet në gjykatë (pas përfundimit të hetimeve çështja dërgohet në
gjykatë).

Rekomandohet që rezultatet e rasteve të ndahen në shabllon që të përfshihen të katër

skenarët, në mënyrë që të krijoje mundësinë për një kuptim më të mirë të dinamikës
së rastit të disponimit dhe ndoshta, për të minimizuar dallimet që vazhdojnë të
pllakosin shifrat lëshuar nga agjencitë e ndryshme të zbatimit të ligjit106. Përsëri, në
qoftë se duke përfshirë edhe këtë informacion do ta bënte Modelin e Standardizuar
shumë të madh, informacioni duhet të jepet në një tabelë të veçantë.

Të dhënat nga gjykatat. Nën Sistemin e Konsoliduar, gjykatat e shkallës së parë dhe
të apelit u japin informacion Ministrisë së Drejtësisë në bazë tremujore për numrin e
personave të gjykuar dhe dënuar për një ose më shumë nga 22 shkeljet të lidhura me
korrupsionin që përfshihet në Sistemin e Konsoliduar. Sipas kategorisë së personave
të gjykuar, informacioni jepet për personat që kanë qëndruar para gjyqit nën akuza që
përfshijnë ndonjë prej 22 shkeljeve pa marrë parasysh rezultatin e gjyqit (personi
dënohet, personi shpallet i pafajshëm ose gjyqi ndërpritet). Nën kategorinë e
personave të dënuar, informacioni jepet vetëm në numrin e dënimeve të kryera nga
gjykatat e dy niveleve, pavarësisht nga ankesat në pritje në gjykatat më të larta. Të
                                                            
106
  Mesa duket, nje nga arsyet pse te dhenat mbi numrat e referimeve, sic raportohen nga policia, nuk
perkojne me te dhenat e numrave mbi ceshtjet qe merret prokuroria (sic raportohet nga prokuroria)
eshte nje deshtim i fundem te numerohen ato ceshtje qe nuk u filluan asnjehere (te cilat korrespondojne
me disa referime te policies) 
 

74 

 
dhënat nuk përfshijnë informacion mbi llojin e dënimit, në veçanti nëse dënimi i
imponuar është arrestim (dhe nëse po, a është pezulluar dënimi apo jo), ose një gjobë
(dhe nëse po, çfarë mase ka), duke penguar kështu vlerësimin e performancës së
gjykatave për raste të tilla. Rekomandohet që modeli të përfshijë një analizë të
dënimeve sipas llojit të sanksionit të imponuar.
Përveç kësaj, Gjykata e Lartë nuk jep të dhëna për Sistemin e Konsoliduar. Ky është
një boshllëk i madh, sidomos për një sistem që synon të mbledhë të dhënat përkatëse
për rastet e rëndësishme të korrupsionit, për informacione të çështjeve të rëndësishme,
të tilla si ministra dhe deputetë. Prandaj rekomandohet fuqimisht që Gjykata e Lartë
gjithashtu të raportojë çështjet e saj në Sistemin e Konsoliduar.

Përkufizimi zyrtar i lartë. Meqenëse dy prej shkeljeve korruptive në listën e

Sistemit të Konsoliduar përfshijnë "zyrtarë të lartë shtetërorë" dhe duke qenë se nuk
ekziston asnjë përkufizim ligjor për këtë koncept në ligjin shqiptar (shih gazetën
qershor ACFA për "Përcaktimin e Zyrtareve të Lartë të Shtetit dhe juridiksionin mbi
Shkeljet Korruptive si rezultat i paketes Ndryshime Anti-korrupsion ne Mars 2014´),
Metodologjia bazë përcakton konceptin e "zyrtarit të lartë" duke përfshirë kategoritë e
mëposhtme: përfaqësues të zgjedhur lokalisht; zëvendësministra; zyrtarët e emëruar
nga parlamenti ose Këshilli i Ministrave; karrige te organeve kolegiale të tilla si
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve apo kryeinspektori i ILDKP; ambasadorë; Kryetari i
Komisionit të Prokurimit Publik; Prokurori i Përgjithshëm; drejtorët e institucioneve
të tilla si Drejtori i Përgjithshëm i Burgjeve, Drejtor i Qendrës së Publikimeve
Zyrtare, e tjerë; Guvernatori dhe zëvendësguvernatori i Bankës së Shqipërisë; dhe
anëtarët e këshillave mbikëqyrëse si dhe të gjithë krerët e institucioneve publike nën
autoritetin e institucioneve qendrore dhe në nivel rajonal.
Në mars 2014 Shqipëria ndryshoi Kodin e Procedurës Penale me qëllim të bartjes së
kompetencës për të hetuar, ndjekur penalisht dhe gjykuar shkeljet të korrupsionit të
kryera nga zyrtarë të lartë shtetërorë në SCPO dhe KVK. Ndryshimet e marsit kanë
çuar në juridiksion të paqartë të gjykatave të ndryshme dhe prokurorive mbi
korrupsionin për shkak të mungesës së një përkufizimi të qartë të "zyrtari të lartë
shtetëror" në legjislacionin shqiptar. Ndërsa ky është një problem madhor që duhet të
adresohet nëpërmjet një reformë të mëtejshme legjislative, për qëllime të mbledhjes së
të dhënave dhe raportimin në Sistemin e Konsoliduar mbi konceptin e korrupsionit të
një "zyrtari të lartë shtetëror" duhet gjithashtu të përfshijë (si shtesë në listën e
metodologjisë bazë):

• Zyrtarët më të lartë të shtetit për të cilët Kushtetuta aktualisht rezervon juridiksion

personal në Gjykatën e Lartë (listën e nenit 141 të Kushtetutës)
• Nëpunësit civilë të rangut më të lartë107

                                                            
107
  Ashtu si eshte percaktuar nga artikulli 19 i Ligjit mbi Sherbimin Civil ose perkatesisht, duke
perfshire Sekretaret e Pergjithshem, Drejtoret e Departamenteve, Drejtoret e Drejtorive te Pergjithshme
dhe pozicione te barazvlefshme me to.  
 

75 

 
 Aneksi 1

Aneksi 2

Tabela e Mbajtjes së Regjistrimeve

(Informacion mbi çështjet individuale/të rendësishme)

Case Sector Alleged Level of Official No. of Status Last Sentence

Name crime Involved Accused Action imposed

22. STATISTIKA E KRIMINALITETIT DHE MATJA E KRIMIT

Të dhënat statistikore që i përkasin fenomenit të kriminalitetit mund të vijnë nga

burime të ndryshme. Esencialisht, ato mund të sillen nga dy struktura të ndryshme,
nga zyrat gjyqësore dhe organet e sigurisë publike.
Në vendin tonë ekzistojnë të dyja burimet. Duke i analizuar në mënyrë të veçuar
themi se të parat jane zyrat gjyqësore që i kemi analizuar në kapitujt e mësipërm dhe
të dytat janë të dhëna statistikore që vijnë nga organet e policisë së shtetit. Të dyja të
dhënat duhet të publikohen. Këto të dhëna nuk duhet të paraqesin të dhëna të
76 

 
dubluara, si për shkak të natyrës së ndryshme të organeve që i prodhojnë ato, ashtu
edhe për shkak të momentit të ndryshëm në të cilin këto të dhëna prodhohen.
Në terma shumë sintetikë, statistika e kriminalitetit që krijohet pranë zyrave gjyqësore
merr si element fillestar të nxjerrjes së të dhënës fillimin e procedimit penal.
Statistika e Policisë së Rendit merr për bazë denoncimet e bëra përpara këtyre
organeve. Nëse numri i denoncimeve të bëra pranë organeve të policisë krahasohet
me numrin e atyre që referohen pranë organeve gjyqësore, atëhere pa frikë mund të
themi që është gjysma e tyre.

22.1 Probleme të paraqitjes së të dhënave.

Numri i çështjeve penale i cilitdo qoftë prej këtyre organeve që merren me luftën
kundër kriminalitetit, do të jepte një tablo të gabuar të numrit të çështjeve penale, pasi
në cilindo prej këtyre organeve, çështja penale regjistrohet në mënyrë të pavarur, pa
marrë parasysh faktin se ajo është regjistruar nga organet e tjera (pa folur këtu për
rastet që e njëjta çështje mund të regjistrohet dy ose më shumë herë nga i njëjti
organ).
Studimet statistikore të organeve të prokurorisë, gjykatave dhe organeve të
ekzekutimit të vendimeve, parimisht mund të japin mundësi për evidentimin e plotë të
procesit penal nga momenti i fillimit të çështjes penale deri në ekzekutimin e vendimit
të gjykatës. Për të ndjekur gjithë këtë rrugë të luftës kundër kriminalitetit, duhet të
organizohen studime statistikore të lidhura reciprokisht midis tyre nga organet që i
prodhojnë këto të dhëna statistikore.
Përsa i takon problemit specifik të paraqitjes së të dhënave, ai ka pasur dhe ka një
rëndësi të posaçme.
Duke dashur të paktën të përmendim aspektet më të rëndësishme, ato janë paraqitja e
të dhënave në lidhje me kriminalitetin; kriminaliteti në kuptimin e zgjeruar;
kriminaliteti real, i dukshëm dhe ligjor; çështja e përkatësisë së nxjerrjes së të dhënave
(krime dhe kundërvajtje); shkalla e ndryshme e përfaqësimit të të dhënave të
kriminalitetit të dukshëm dhe ligjor në raport me atë real.
Duke trajtuar një nga një secilin prej tyre, nuk harrojmë të saktësojmë që në disa raste
prevalojnë aspektet metodologjike dhe në disa të tjerë sa ato të tipit praktik.
Paraqitja në kuptimin e zgjeruar e të dhënave është një aspekt i përgjithshëm dhe
mund të themi i të gjitha llojeve të të dhënave statistikore, pa përjashtuar asnjërën prej
tyre.
Arsyet mund të jenë të ndryshme, subjektive (kur subjekti që relaton të dhënën ose
harron ta hedhë atë ashtu siç duhet ose falsifikon të dhënën që duhet të komunikojë),
objektiv (kur një pjesë e tërësisë që duhet të jepet, për arsye të ndryshme, nuk mund të
arrihet) ose në shumë raste për të dyja motivet së bashku.
Në raste të caktuara (për shembull, statistikat elektorale) shkalla e mbulimit e të
dhënës është shumë e ndjeshme për të mos thënë totalitare (me efekte të fuqishme
vendimmarrëse), sidomos në rastin e statistikave të zgjedhjeve (bëhet fjalë për një
vend të paktën mesatarisht i drejtuar nga pikëpamja administrative, politike dhe
sociale) ku, mbi të gjitha, nxjerrja e kësaj të dhëne jep garancitë e nevojshme nga
pikëpamja politike – nga pikëpamja praktike – organikisht dhe besueshmërisht.
Në raste të tjera (si për shembull kur bëhet fjalë për disa statistika ekonomike ose për
ato të dhëna statistikore që bëjnë fjalë për forcat e punës) të dhënat mund të marrin një
ulje në raport mesa është në fakt paraqitja e tyre dhe kjo për shkak të shtrembërimit të
ndikuar nga disa tendenca që synojnë shmangien e dëmeve të caktuara në ekonomi
77 

 
dhe që shtyjnë paraqitjen e të dhënave deficitare (për shembull, denoncimi i një
aktiviteti ekonomik me karakteristika të zvogëluara në raport me realitetin me qëllim
evitimin e pagimit të të gjitha kontributeve ose taksat e duhura) ose – të dhëna të
zmadhuara – si në rastin e gjysmë të punësuarve që paraqesin një situatë papunësie
totale, me frikën se ndryshe mund të jenë të përjashtuar nga masa të ndryshme të
karakterit të asistencës dhe të punësimit në favor të të papunëve).

22.2 Kriminaliteti real, i dukshëm dhe ligjor.

Nga studimi i statistikave zyrtare dhe krahasimit të tyre me ngjarjet që ndodhin në

praktikë, mund të vihet re një nënvlerësim e të dhënës së kriminalitetit real (ajo që
ekziston efektivisht në një kontekst social) thjesht sepse njëra anë e fenomenit
kriminal praktikisht i shpëton evidentimit tek të dhënat statistikore përkatëse.
Tërësisë së kriminalitetit që përbën objektin efektiv të të dhënave i jepet emri i
kriminalitetit të dukshëm, ndërsa ai real përbëhet nga kriminaliteti i dukshëm, krahas
totalit të krimeve të panjohura për shkak se nuk janë raportuar ose nuk janë zbuluar si
ngjarje (në mënyrë konvencionale me një term sot mjaft në modë në fusha të tjera,
“kriminaliteti i zhdukur”) apo “kriminaliteti i fshehtë”.

Harta e tre llojeve të kriminalitetit108:

Kriminaliteti
real 
    Kriminaliteti
ligjor
   

  kriminaliteti i dukshem

Megjithëse arsyet mund të jenë të ndryshme që kontribuojnë në errësimin e kësaj

pjese të realitetit kriminal, janë mjaft evidente shkaqet kryesore në mosraportimin e
krimit (për shkak të frikës nga dhuna, frikë për arsye sociale ose thjesht për shkak të
një pakti për të heshtur), për një sërë krimesh që, për nga natyra e tyre mund t’u bëhen
me dije organeve kompetente vetëm nëpërmjet formës së denoncimit.
                                                            
108
 “Manuale di Statistica Giudiziaria”, Massimiliano Giacalone Edizioni BEL-AMI; botim i vitit 2009

78 

 
Përjashtimisht, ndërkaq kriminaliteti i dukshëm është ai që – përsa është objekt i
denoncimit pranë organeve gjyqësore – kjo e fundit është vënë në dijeni të këtij akti
dhe përbën objekt të të dhënave (natyrisht duke mos harruar atë pjesë të krimeve për
të cilat autoriteti gjyqësor vihet në dijeni nëpërmjet rrugëve të tjera)109.

Tentativë për të qartësuar boshllëkun ndërmjet kriminalitetit real dhe kriminalitetit të

dukshëm janë bërë dhe bëhen edhe sot. Që nga viti 1881 (Ferri)110 është konfiguruar
një kategori e tretë (i ashtuquajturi kriminaliteti ligjor), që rezulton të jetë akoma më i
ngushtuar, si nga pikëpamja konceptuale dhe sasiore në raport me vetë kriminalitetin
e dukshëm.
Si kriminalitet ligjor do të kuptohet ajo tërësi krimesh që janë dërguar efektivisht
përpara organit gjyqësor dhe për të cilat është dhënë ndërkaq një vendim.
Mbi bazën e këtyre dallimeve që në dukje duket se marrin një rëndësi thjesht
akademike, ngrihet problemi nëse është më e përshtatshme të bazohemi për studimin
e kriminalitetit mbi krimet për të cilat autoriteti gjyqësor është vënë në dijeni
(kriminaliteti i dukshëm) apo mbi krimet që janë dërguar për gjykim (kriminaliteti
ligjor).

Përsa i takon hipotezës së parë kundërshtohet fakti që krimet që përbëjnë

kriminalitetin e dukshëm mund të konsiderohen vetëm ata të prezumuar, në pritje të
një qartësimi më të madh që mund t’u bëhet atyre gjatë gjykimit duke lënë mënjanë
faktin e kundërshtimeve të mundshme që mund t’i bëhen gjatë fazës së gjykimit në
apel apo gjatë shqyrtimit në Gjykatën e Lartë ose, deri edhe, në hipotezën e rishikimit
të të gjithë procesit (në të gjithë këto raste, në fakt, mundësia e marrjes së pafajësisë
në vend të dënimit do të çonte në ndryshimin e bazës së të dhënave (duke ezvogëluar
atë), që janë marrë në konsideratë në lidhje me studimin e kriminalitetit. Në favor të
tezës që preferon të mbështesë studimin e kriminalitetit mbi kriminalitetin e dukshëm,
ka një sërë avantazhesh, më kryesoret prej të cilëve mund të përmblidhen si më
poshtë: masa e krimeve afrohet më shumë, për shkak të arsyeve të ndryshme, asaj të
kriminalitetit real; nxjerrja e tyre është më afër asaj të vitit në të cilin është kryer
krimi; janë përfshirë krime me autorë të panjohur.

Megjithatë, duke kaluar në studimin e kriminalitetit nga pikëpamja objektive në

pikëpamjen subjektive do të jetë e nevojshme t’u drejtohemi të dhënave statistikore që
i përkasin kriminalitetit ligjor, ndërkaq, vetëm nëpërmjet të dhënave të krimeve të
gjykuara është e mundur të dallohet nga masa e personave të denoncuar të pandehurit
fajtorë, për të përfituar në këtë mënyrë të dhënat e karakterit subjektiv që i përkasin
pikërisht fajtorëve dhe që janë praktikisht të vetmet të dhëna që bëjnë të mundur
studimin e kriminalitetit nga pikëpamja subjektive.

                                                            
109
  Akti formal nëpërmjet të cilit krimet bëhen të ditura për autoritetet gjyqësore është notitia criminis,
e përbërë në pjesën më të madhe të rasteve nga denoncimet që bëhen përpara autoriteteve gjyqësore.
Megjithatë, denoncimi nuk është e vetmja formë e notitia criminis, përsa kohë krimi mund të bëhet me
dije përpara autoritetev kompetente edhe përmes një raportimi të të interesuarit në organin kompetent,
ankimit të palës, etj..

 
110
 Shih për më gjerë Sebastiano Corrado “Statistica Giudiziaria”, faqe 155. Botimi i vitit 1991.  
79 

 
22.3 Çështja e përkatësisë së nxjerrjes së të dhënave (krime dhe kundravajtje).

Një çështje e tillë, që i përket në mënyrë themelore studimit të fenomeneve kriminale,

është prekur edhe në pjesën e krimeve. Shkurtimisht bëhet fjalë për të vendosur
përfundimisht dhe për të pranuar që në fillim një zonë të caktuar nga e cila mund të
nxjerrim të dhëna, duke përjashtuar kundërvajtjet nga tërësia e veprave penale dhe
duke u mbështetur vetëm te krimet.
Është konsideratë përgjithësisht e pranuar ajo e mospërfshirjes në studimin e
kriminalitetit të kundravajtjeve për shkak të natyrës së tyre në përgjithësi
administrative dhe duke mos u krahasuar as përsa i përket shkallës së rrezikshmërisë,
as përsa i përket dënimit nga pikëpamja subjektive me krimet.

22.4 Shkalla e ndryshme e përfaqësimit (paraqitjes) së të dhënave të

kriminalitetit të dukshëm dhe ligjor në raport me atë real.

Do të theksojmë shkurtimisht çështjen, shumë të debatuar dhe të rëndësishme nga

pikëpamja metodologjike, rreth përfaqësimit të të dhënave statistikore që i përkasin
kriminalitetit të dukshëm dhe respektivisht atij ligjor në raport me kriminalitetin real.
Ka mundësi që kriminaliteti i dukshëm të jetë mjaftueshëm përfaqësues i fenomenit të
kriminalitetit real në tërësinë e tij, ndërkaq nuk ka motive të veçanta për të mbështetur
ndonjë hipotezë të kundërt. Megjithatë, është e nevojshme të evidentohen dy dallime,
njëra përsa i takon shpërndarjes së të dhënave (në nivelin e krimit), dhe tjetra përsa i
përket aspektit kohor.
Në rastin e parë nuk është e thënë që të jetë i njëjti nivel përfaqësimi, cilido qoftë ai,
për të gjithë llojet e krimeve në mënyrë të veçuar111.
Përsa i takon aspektit të dytë, mund të hedhim hipotezën se në periudha lufte apo të
pasluftës ose të trazirave shoqërore, korrespondenca që mendohet se ekziston
ndërmjet kriminalitetit të dukshëm dhe kriminalitetit real do të pësojë edhe ajo
turbullime, në periudha të tilla me siguri verifikohen më shumë raste të shkeljes së
ligjit e shoqëruar nga një vullnet, dëshirë apo mundësi më e vogël si nga ana e
individëve ashtu edhe nga ana e vetë autoriteteve për të denoncuar apo për t’i
ndëshkuar.

Përsa i takon kriminalitetit ligjor, përfaqësimi është padyshim më i ulët përsa kohë
mungojnë në të dhënat statistikore të kriminalitetit ligjor të gjitha të dhënat që lidhen
me autorët e panjohur (fenomen mjaft i përhapur) dhe ndërkaq, për shkak të
ngadalësisë së zhvillimit të proceseve gjyqësore, e dhëna që i përket të pandehurve të
dënuar në një vit të caktuar tenton të largohet (të shmanget) nga pikëpamja kohore me
një ose më shumë vite nga ai i kryerjes së krimit, duke bërë të mundur në këtë mënyrë
një boshllëk të përkohshëm e që padyshim e bën të paqartë karakterin e përfaqësimit,
megjithëse në mënyrë të përkohshme.

22.5 Vërejtjet kritike lidhur me evidencat statistikore mbi kriminalitetin.

                                                            
111
  Është e mjaftueshme të mendosh për dy lloje të ndryshme krimesh të tillë si vrasja dhe vjedhja për
të pasur të qartë dallimin përsa i takon shkallës së përfaqësimit.

 
80 

 
Në shkencën e Krimiminologjisë, lidhur me vlerën dhe rëndësinë e dhënave që
ofrojnë evidencat statistikore, ka mendime dhe qasje të ndryshme. Posaçërisht bëhen
polemika dhe parashtrohen mendime të ndryshme lidhur me faktin se cila nga këto
evidenca ofron të dhëna më të sakta që i përgjigjen realitetit objektiv. Në këtë drejtim,
ekzistojnë dy pikëpamje ose koncepte112, njëri quhet legal, dhe thekson se si
kriminalitetet mund të evidentohen vetëm krimet të cilat janë gjykuar me aktgjykimet
e plotfuqishme dhe vetëm shënimet që kanë të bëjnë me këto aktgjykime janë të sakta
dhe të vërteta. Koncepti tjetër quhet real, dhe thekson se krimet duhen cilësuar të
gjitha sjelljet kriminale që kanë ndodhur në botën reale, pa marrë parasysh a janë
trajtuar dhe evidentuar nga organet e policisë, të prokurorisë apo gjykatave.

Në praktikën e hulumtimit të kriminalitetit, paraqiten probleme rreth saktësisë së

evidencave statistikore sepse ndodh që të dhënat nuk përputhen me atë që vërtet ka
ndodhur. Për këtë arsye, gjatë hulumtimeve kriminologjike dhe trajtimit të shënimeve
mbi kriminalitetin, përherë duhet marrë parasysh dukurinë e “numrit të errët“ apo dhe
dukurinë e “numrit të tepërt” të kriminalitetit në një shtet.

Nëse shikojmë pasqyrën që ofrojnë të dhënat mbi vëllimin, llojet, dinamikën,

tendencën e kriminalitetit të paraqitur në evidencat statistikore kriminale, do të
vërehen disa gjetje interesante. Zakonisht, evidencat e policisë janë evidenca të gjera
që përfshijnë një numër të madh rastesh të krimeve të paraqitura dhe të kryerësve të
paraqitur. Evidenca e prokurorive mban shënime për numrin e aktakuzave të ngritura
kundër autorëve të veprave penale. Në këtë mënyrë vjen e ngushtohet numri i veprave
penale dhe i autorëve të tyre. Nëse pastaj shikohet evidenca statistikore e
kriminalitetit të cilën e mbajnë gjykatat, do të vërejmë se ky numër edhe më tepër
ngushtohet dhe zvogëlohet.

Disa kriminologë, kësaj tendence të ngushtimit113 të formave dhe vëllimit të

kriminalitetit, parë sipas trajtimeve dhe evidencave të organeve të përmendura, ia
shtojnë edhe evidencën e personave të dënuar që gjenden nëpër burgje dhe ente
ndëshkimoro-përmirësuese duke vuajtur dënimin. Sipas evidencës së këtyre
institucioneve, numri i personave të dënuar i cili është duke vuajtur dënimin me heqje
të lirisë, është në zvogëlim drastik, në krahasim me gjendjen e kriminalitetit parë sipas
evidencës së rasteve të paraqitura në polici. Nëse e paraqesim këtë pasqyrë të
kriminalitetit, do të shohim se ajo i përngjan një hinke114, që në grykë është e gjerë
ndërsa vjen e ngushtohet deri në minimum.

Nëse nisemi prej konstatimit të njohur se në botë ndodhin shumë krime, se ato nuk
zbulohen të gjitha dhe se kryerësit e tyre nuk akuzohen të gjithë, nuk gjykohen të
gjithë dhe në fund edhe më pak e vuajnë dënimin, atëhere fitohet një pasqyrë e qartë e
pranisë dhe trajtimit real të krimit dhe autorëve të tij në shoqëri.

                                                            
112
 Shih për më gjerë “Kriminologjia” Dr. Ragip Halili, faqe 54, Prishtinë, 2005 
113
 Shih “Kriminologjia” Dr. Ragip Halili, cështja 2.2.1.3, Prishtinë, 2005
 
114
 Freda Adler “Criminology”second edition Neë York-London, faqe 16-17
 
81 

 
 Personat e
paraqitur

Personat e akuzuar

Personat e gjykuar

Persona në vuajtje
të dënimit me
heqje lirie

Evidencës statistikore kriminale të policisë i bëhen shumë vërejtje115. Thuhet se

evidenca statistikore e kriminalitetit, e policisë është e pasigurtë. Shënimet e
mbledhura në këto evidenca janë nën ndikimin të fuqishëm të politikës ditore të
regjimeve aktuale të secilit vend. Shpeshherë shënimet dhe të dhënat e policisë
shfrytëzohen për qëllime të politikës së ditës. Ato rregullohen dhe përgatiten sipas
nevojës dhe qëllimeve të caktuara politike, kështu që nuk pasqyrojnë gjendjen e
vërtetë të kriminalitetit.

Në këto evidenca, burokracia policore dhe e pushtetit mund të bëjë manipulime të

shumëllojshme me të dhënat dhe shënimet mbi kriminalitetin. Në këtë mënyrë,
shpeshherë, me anë të shënimeve jo të vërteta, gjysmë të vërteta, policia, sipas
interesave të pushtetit, dëshiron të arsyetojë ndërmarrjen e veprimeve dhe masave
represive ndaj kundërshtarëve politikë ose grupeve të ndryshme etnike, nacionale,
fetare e tjerë. Nga ana tjetër, vetë policia duke dashur të krijojë për vete pozitë më të
mirë materiale dhe të realizojë përfitime të caktuara ndaj pushtetit aktual, paraqet me
qëllim shënime dhe të dhëna mbi gjoja praninë e formave të ndryshme të
kriminalitetit, shënime dhe të dhëna për grupe kriminale që në realitet nuk ekzistojnë
fare ose janë me një ndikim të vogël e tjerë. Të gjitha këto i bëjnë me qëllimin që
policia të fitojë pozitë të veçantë dhe nga ana tjetër pushteti është i interesuar sepse
policia e ka mbështetje kryesore.

22.6 Karakteristikat e burimeve për studimin e kriminalitetit.

Sikurse kemi përmendur, janë të ndryshme këndvështrimet, metodat dhe vetë burimet
tek të cilat referohemi për të studiuar në mënyrë analitike fenomenin e kriminalitetit.

                                                            
115
 Kriminologjia” Dr. Ragip Halili, Prishtinë, botim i vitit 2005
 

82 

 
Në fakt mund të bëhet fjalë për një studim të zgjeruar dhe të ngushtë, mund të
studiohet fenomeni nën aspektin objektiv dhe nën aspektin subjektiv dhe mund t’i
drejtohemi edhe burimeve të ndryshme.
Përsa i takon dallimit të parë është e mjaftueshme të theksojmë se me aspekt të
zgjeruar apo të përgjithshëm ose sasior) do të kuptohet studimi i fenomenit kriminal
në manifestimet e përgjithshme (kompleksiteti i krimeve, kompleksiteti i të dënuarve
etj). Ndërsa studimi i karakterit të ngushtë (ose i veçantë, ose cilësor) thellohet te
fenomeni i kriminalitetit, në aspektet e tij të veçanta (llojet e ndryshme të krimeve,
karakteri i gjendjes civile dhe sociale i të dënuarve e tjerë).
Megjithatë, dallime të tilla janë skolastike, përsa kohë të dy tipet e këndvështrimit
tentojnë, në praktikë, drejt një ndërfutjeje gjithnjë e më të madhe, pikërisht për shkak
të plotësimit që përpiqen të bëjnë ndaj njëra-tjetrës.
Rreth studimit të kriminalitetit nga pikëpamja objektive dhe subjektive, do të zbresim
në analiza më të detajuara në kapitullin përkatës. Megjithatë, vihet re për aq sa është
thënë deri tani se i pari thellohet tek të gjithë ato aspekte që lidhen me frekuencën e
krimit, si me vlerësimin e tyre në bazë të rëndësisë së tyre të madhe apo të vogël,
ndërkohë që studimi subjektiv analizon karakteristikat e të dënuarve sipas karaktereve
të përcaktuara (seksi, mosha, arsimi, profesioni, përsëritës apo jo e tjerë).
Përsa i takon burimeve, kemi theksuar në vija të përgjithshme, edhe botimet e
ndryshme në fushën e të dhënave statistikore. Në veçanti, për studimin e kriminalitetit
mund t’u referohemi si statistikave penale të prokurorisë apo gjykatës, statistikave të
organeve të policisë së shtetit ashtu edhe statistikave të Ministrisë së Drejtësisë.
Ndërkaq, ekzistojnë, për studime më analitike dhe më të thelluara, të dhënat që mund
të nxirren nga Zyra e Gjendjes Gjyqësore. Një burim i fundit, mund të quhet për
studime të veçanta, nga të dhënat që i përkasin popullimit të burgjeve, të prodhuara
nga institucionet e vuajtjes së dënimit në vendin tonë.

22.7 Teoritë mbi studimin e kriminalitetit.

Kriminaliteti, si një dukuri e rrezikshme shoqërore që në Antikitet, ka ngjallur

kërshërinë e rretheve të ndryshme shoqërore duke u munduar të shpjegojnë këtë
fenomen, natyrën tij dhe shkaqet që e sjellin atë. Shpesh, kriminaliteti është shpjeguar
si veprim i kryer nga ndikimi i forcave të mbinatyrshme, mbinjerëzore dhe ndikimeve
të tjera të padukshme dhe irracionale. Në këtë drejtim janë përpunuar në sërë teorish e
qëndrimesh, ku ndër më të rëndësishmet përmendim në vijim:

22.7.1 Teoria e stabilitetit (qëndrueshmërisë) të kriminalitetit.

Në zhvillimin e studimeve statistikore të kriminalitetit, një rëndësi të madhe kanë

punimet e staticienit belg A. Ketle (1796-1874). Ketle është vlerësuar nga
shkencëtarët pasi ka qenë i pari që ka zbuluar dhe ka përpunuar116 “teorinë e
stabilitetit”, thelbi i së cilës konsiston në paraqitjen e ligjeve si të përhershme dhe të
pandryshueshme. Ketle është përpjekur të vërtetojë në mënyrë statistikore ekzistencën
e fatalizmit në jetën shoqërore. Sipas tij “gjithçka në jetën shoqërore u është
nënshtruar ligjeve të hekurta para të cilave njeriu është i pafuqishëm”.
                                                            
116
  Tekst mësimor i Universitetit të Tiranës, qershor 1965, faqe 167, autorë H. Bardhi, Th. Gazhga,
Luan Omari, Dhimo Dhimo
 

83 

 
Teoria e stabilitetit të fenomeneve dhe proceseve në shoqëri, e përpunuar nga Ketle,
konsiston në mendimin se në jetën shoqërore veprojnë disa ligje të caktuara që nuk
varen nga vullneti i njerëzve dhe veprimi tyre mund të kapet dhe të zbulohet me anën
e studimeve statistikore. Detyra e statistikës konsiston në zbulimin dhe studimin e
këtyre ligjeve që nuk janë më pak të përpiktë nga ligjet e natyrës. Për të vërtetuar
pikëpamjet e tij, Ketle ka grumbulluar të dhëna të shumta statistikore, që tregojnë
lëvizjen e martesave, zgjidhjen e martesave, të vetëvrasjeve dhe veçanërisht, lëvizjen
e kriminalitetit. Karakteristikë janë pikëpamjet e tij idealiste mbi thelbin dhe
zhvillimin e kriminalitetit, për shkaqet që përcaktojnë kriminalitetin, pikëpamje këto
që janë përhapur shumë.
Përsa u përket të dhënave që i referohen kriminalitetit, shkruan Ketle, numrat
përsëriten në një qëndrueshmëri të tillë gjë që nuk mund të mos vihet re, madje edhe
për krime të tilla, siç janë vrasjet të cilat në përgjithësi, kryhen në rrethana që në
pamjen e parë duken të rastit. Por, eksperienca tregon se jo vetëm që vrasjet kryhen
çdo vit në të njëjtin numër, por edhe armët me të cilat ato kryhen, përdoren në të
njëjtin proporcion.
Për të vërtetuar teorinë e tij të fatalitetit, Ketle117 jep të dhëna numerike për vrasjet në
Francë, të cilat kanë qenë si vijon:

Numri i Nga këto

Viti vrasjeve Me Me Me Me
pushkë thikë gurë mbytje
dhe
revolver

1826 241 56 39 20 2
1827 234 64 40 20 5
1828 227 60 34 21 2
1829 231 61 46 21 2
1830 205 57 44 11 2
1831 261 38 34 9 4

Ketle thotë se “mund të llogaritet në mënyrë paraprake sa individë përlyen duart me

gjakun e të afërmve të tyre, sa janë falsifikatorë, sa janë helmues e tjerë. Shoqëria sjell
me vete ata që do të kryejnë krime, sepse ekzistojnë të gjitha kushtet që ndihmojnë në
zhvillimin e tyre. Ajo përgatit kriminalitetin, kurse krimineli është vetëm mjeti për
kryerjen e tij”118.

                                                            
117
  Tekst mësimor i Universitetit të Tiranës, qershor 1965, faqe 167, autorë H. Bardhi, Th. Gazhga,
Luan Omari, Dhimo Dhimo.
 
118
A. Quetelet – “Sur l'homme et le developement de ses facultes ou essai de physique social" - Paris
1935
 
84 

 
Si pasojë, sipas pikëpamjes së Ketles, kriminalitetin nuk e shkakton aspak kapitalizmi
dhe kontradiktat e tij të papajtueshme. Kriminaliteti, sipas tij, është një veti për çdo
shoqëri që përsëritet nga viti në vit me një “domosdoshmëri të hekurt”. Që këtu del
qartë karakteri i teorisë së Ketles që e paraqet njeriun si të pafuqishëm për të vepruar
ndaj ligjeve të kapitalizmit, që veprojnë me saktësinë e mekanizmit të sahatit.

22.7.2 Teoria antropologjike mbi kriminalitetin.

Kjo teori u shfaq në vitet ‘80 të shekullit XX. Ajo u përhap shumë në të drejtën penale
dhe në statistikën juridike penale të kohës. Themeluesi i kësaj teorie ka qenë mjeku
italian Cesare Lombrozo, i cili në një sërë punimesh të tij, predikon se shkaqet e
kriminalitetit duhen kërkuar jo në kushtet e shoqërisë, por në vetë kriminelin, në
veçoritë e tij biologjike dhe racore. Midis njerëzve, shprehet Lombrozo, ka një numër
të caktuar për të cilët kryerja e krimit është një veti e lindur.

Karakteri i kësaj teorie është i qartë. Në qoftë se kriminaliteti është veti e lindur te
njerëzit dhe në qoftë se ai është kaq natyral sa edhe lindjet, vdekjet, sëmundjet, kjo do
të thotë se kapitalizmi nuk është aspak shkaku i kriminalitetit. Nga kjo teori rrjedh si
pasojë teza mbi pandreqshmërinë e kriminelëve, të cilët duhet të gjykohen dhe të
zhduken pa mëshirë. Lombrozo dhe pasuesit e tij janë përpjekur të mbështesin teorinë
e tyre me materiale të shumta statistikore duke përpunuar me shumë hollësi dhjetëra
karakteristika antropologjike me anën e të cilave karakterizojnë vrasësit. E gjithë kjo
është paraqitur si dokumentacion “perfekt” dhe “objektiv” për drejtësinë e doktrinës
së Lombrozos, për varësinë direkte të vetive psikofizike të njeriut dhe të kriminalitetit.
Një kujdes të veçantë në punimet e tij Lombrozo ka treguar për dokumentimin e
ekzistencës së racave kriminale, domethënë në ekzistencën e lidhjeve direkte midis
veçorive racore dhe kriminalitetit në të cilat janë mbështetur më vonë racistët duke i
marrë si bazë shkencore për diskriminimin e kombësive të tëra (zezakëve, hebrenjve,
ciganëve e tjerë).

Rolin e gjykatësit të “padiskutueshëm” dhe “objektiv” për të bazuar vartësinë direkte

midis racës dhe kriminalitetit e ka luajtur përsëri statistika juridike penale.

Kështu, në punimin e tij “Krimet”119, Lombrozo shkruan se “numri i vrasjeve të

zbuluara në një milion banorë është në Piemonte 47, Lombardi 22, Kampania 217,
Kalabri 267, Siçili 205, Sardenjë 27. Nga kjo del qartë se kriminaliteti është më
shumë i përhapur në popullsinë e racës semite (Siçili, Sardenjë, Kalabri) në krahasim
me racat me origjinë gjermane dhe kelte (Lombardi, Piemonte).
Rritja e madhe e kriminalitetit në kohën e sotme ka shkaktuar daljen e një literature të
shumtë “neolombroziane” në të cilën vihet re tendenca që të “vërtetohet” me anën e të
dhënave statistikore se kriminelët janë një pjellë e veçantë e njerëzimit.

22.7.3 Teoria e faktorëve të kriminalitetit.

                                                            
119
  Per me gjere shiko Tekst mësimor i Universitetit të Tiranës, qershor 1965, faqe 169, autorë H.
Bardhi, Th. Gazhga, Luan Omari, Dhimo Dhimo 
 
85 

 
Teoria mbi faktorët e kriminalitetit ka pasur përhapje të madhe gjatë viteve ’90 të
shekullit XIX. Ajo vazhdon të ketë përhapje edhe sot në statistikën juridike penale.
Kjo teori është përpunuar nga përfaqësuesit e rrymës “sociologjike”. Teoria e
faktorëve të kriminalitetit e shpjegon kriminalitetin me veprimin e një sërë
fenomenesh (faktorësh) që nuk janë të lidhura me njëra-tjetrën dhe që shpallen si
shkaqe të kriminalitetit. Për të bazuar këtë teori, përkrahësit e saj i referohen në radhë
të parë materialit statistikor me anë të cilit përpiqen të vërtetojnë se burimet kryesore
gjenden në tre faktorë:

1) në faktorët socialo-ekonomike (papunësia, çmimet e larta, varfëria e tjerë);

2) në faktorët fizikë (klima, temperatura e tjerë);
3) në faktorët individualë (seksi, mosha, temperamenti dhe veçori të tjera psikofizike
të organizmit të njeriut).

Për të vërtetuar çdo faktor në kryerjen e njërit ose tjetrit krim, sociologët sjellin
shembuj të shumtë statistikorë në formën e krahasimeve paralele të serive statistikore,
seritë statistikore mbi volumin e krimeve me seritë e faktorëve të llojeve të ndryshme
si shembull me papunësinë, prostitucionin, nivelin e çmimit të bukës e tjerë. Me anë
të krahasimeve të tilla ata kanë konstatuar paralelizmin në dinamikën e kriminalitetit
dhe dinamikën e disa “faktorëve” të cilët në këtë bazë shpallen si shkaqe të
kriminalitetit. Duke krahasuar për shembull, sipas viteve, numrin e vjedhjeve me
numrin e lypësave dhe duke vërejtur se me pakësimin e lypësave pakësohen edhe
vjedhjet dhe anasjelltas, sociologët kanë arritur në konkluzionin se varfëria (skamja)
është shkaku (faktori) i kriminalitetit.
Sociologët janë orvatur të fetishizojnë rolin e statistikës duke i atribuar kësaj rolin e
artilerisë së rëndë për të dokumentuar teorinë e tyre. Në kohën e sotme, rryma
“sociologjike” në të drejtën penale është përhapur shumë.

23. STUDIMI I KRIMINALITETIT NGA PIKËPAMJA OBJEKTIVE.

Si cilësim më specifik të objektit të studimit mund ta kufizojmë atë si ''studimin e

veçantë të shkeljeve të së drejtës penale'' që quhen krime (sigurisht ajo pjesë e tyre për
të cilën vihet në dijeni autoriteti gjyqësor). Me përcaktimin e konceptit të krimit është
e nevojshme të përcaktohet edhe mbi çfarë lloj krimesh bëhet edhe studimi i
kriminalitetit. Në fakt, përsa i takon studimit sintetik të kriminalitetit, preferohet t’i
referohemi të dhënave të cilat i përkasin krimeve të gjykuara. Padyshim, edhe të
dhëna të tjera mund të mos jenë të privuara nga interesi nën këndvështrime të
ndryshme, por që mund të përbënin një bazë jo të mjaftueshme për analizën e
fenomenit të kriminalitetit.
Studimi në këtë rast do të rrezikonte të mbulonte nga njëra anë mbi një numër
krimesh të zgjeruar, pavarësisht nga numri i tyre, mbi “krime” vetëm të prezumuara
dhe që më vonë mund të mos cilësohen si të tillë.

23.1 Kriminaliteti në kohë.

Kur bëhet fjalë për ballafaqime kohore ndërmjet të dhënave që i referohen periudhave
të ndryshme kohore, përveç rasteve kur referimi bëhet vetëm në dy vite, (ose në pak
vite), gjendemi përpara të ashtuquajturave “seri historike”. Bëhet fjalë për një
sekuencë të dhënash mjaft homogjene, që i referohen një serie të caktuar, pak a shumë
86 

 
të gjatë vitesh, përgjithësisht konsekutive. Kjo është mënyra më e thjeshtë e
ballafaqimeve kohore të të dhënave statistikore. Objeksioni më i parë ka të bëjë me
faktin se në këtë mënyrë mund të mos merren në konsideratë, aty ku përdoren të
dhënat absolute, ndryshimi i popullsisë, së cilës i referohet fenomeni.

Në terma të tjerë, nëse duhet të kihet një ide mjaftueshmërisht korrekte e ecurisë së
fenomenit që analizohet në kohë, jo vetëm në terma absolute, por edhe relative, duhet
të merren në konsideratë edhe ndryshimet demografike. Kjo realizohet duke mbledhur
shumat e fenomenit në vite të veçanta dhe shumën e popullsisë në ato vite ose duke
llogaritur variacionet e popullsisë të ardhur në raport me vitin e marrë për bazë, për
seritë historike, ose më thjesht akoma, duke llogaritur një herës i përbërë nga raporti (i
shumëzuar për 1 000 ose 100 000 ose për një madhësi të ngjashme më të madhe ose
më të vogël, në varësi të rastit) mes shumës së fenomenit në periudha të veçanta dhe
popullsisë respektive.

Në raste të veçanta, kur fenomeni që analizohet është i përbërë nga numri i krimeve,
atëhere raporti në fjalë merr emërtimin “herës i kriminalitetit”. Natyrisht, ky tregues
mund të përdoret veçse për të normalizuar ballafaqimet në kohë, edhe ato ndërmjet
realiteteve të ndryshme territoriale.

Analiza dhe ballafaqimi i të dhënave statistikore në kohë, dhe kjo vlen edhe për në
përgjithësi dhe jo vetëm për statistikën gjyqësore penale, mund t’i përkasë aspekteve
të ndryshme të ecurisë së fenomenit si ai tendencial, periodik, luhatës dhe okazional.
Ndryshimi i tendencës së kriminalitetit i përket tendencës në rritje apo në ulje që nuk
ka ardhur për shkaqe të jashtëzakonshme apo rastësore; ajo periodike, sikurse e thotë
vetë termi, kur rritja dhe/ose ulja kanë njëfarë periodiciteti (në intervalet e viteve dhe
atëherë periodiciteti quhet ciklik) ose sipas muajve të vitit (periodicitet stinor).
Variacionet që i dedikohen rasteve aksidentale, por me një nivel jo shumë të zhvilluar,
me një ecuri që grafikisht merr një karakteristikë të tillë që quhet “dhëmbë sharrë” ose
“zig-zag”, karakterizojnë ecurinë luhatëse, dhe së fundi, variacionet e forta, me një
nivel të dukshëm, të ardhura si pasojë e rrethanave të jashtëzakonshme dhe/ose
rastësore dallojnë ecurinë rastësore apo okazionale.

Përsa i takon ecurisë periodike të kriminalitetit, përgjithësisht është një lloj ecurie që
nuk vihet re edhe tek statistikat e vendeve të tjera. I ndryshëm është rasti i
periodicitetit të tipit stinor, ai i përket ecurisë së fenomenit gjatë muajve të vitit, ecuri
që mund të verifikohet vetëm nëpërmjet studimit të serive mujore.

23.2 Kriminaliteti në hapësirë.

Studimi i kriminalitetit në hapësirë mund t’i përkasë aspekteve të ndryshme që i

referohen llojeve të ndryshme ose krahasimeve të ndryshme, duke filluar nga më të
zgjeruarat, në një ballafaqim global, me krahasimet ndërmjet të dhënave statistikore të
shteteve të ndryshme. Kjo mënyrë ballafaqimi futet në atë që quhet problematikë në
studimet krahasuese ndërkombëtare. Për të qëndruar tek një shtet i vetëm, krahasimi i
të dhënave në hapësirë lidhet me ballafaqimin e të dhënave ndërmjet realiteteve të
ndryshme territoriale, si në drejtim të ndarjes administrative tradicionale ashtu edhe
në drejtim të rretheve të ndryshme gjyqësore.

87 

 
Përveç këtij ballafaqimi të fundit, në tërësinë e tij një ballafaqim brenda për brenda
sistemit gjyqësor përgjithësisht preferohet për arsye të ndryshme të krahasueshmërisë
së përgjithshme me fenomene të tjera që normalisht zbulohen në shkallë territoriale në
nivel administrativ, mbledhjen e të dhënave të shpërndara në rrethet territoriale
administrative. Lidhur me problemet që dalin nga krahasimi mes dy rendeve të
ndryshme të ndarjeve territoriale (administrative dhe gjyqësore) nuk janë gjithnjë
rrethet gjyqësore që korrespondojnë me rrethet adminstrative. Sidoqoftë, mund të
vihet re lehtësisht se këto mospërputhje, edhe pse duket i përshtatshëm një parashikim
ligjor që vendos përputhshmëri perfekte mes dy rendeve të ndryshëm të ndarjeve
territorale, nuk përbëjnë një pengesë të pakalueshme me qëllim krahasimin e të
dhënave në nivel rajonal, nga ana tjetër fakti që mund të disponojmë mbi popullsinë e
saktë korresponduese të rretheve lejon nxjerrjen e koeficentëve të saktë të
kriminalitetit në një nivel të shpërndarë.

Të dhënat e sapocituara mund të jenë të ndryshme dhe natyrshëm lind pyetja mbi
motivet e ndryshimeve të këtyre rezultateve objektive. Motivet janë të natyrave të
ndryshme, psikologjike, sociale, objektive dhe, pse jo, statistikore.
Ndër motivet me natyrë psikologjike dhe sociale përfshijnë zakonin në rajonet veriore
për të denoncuar të gjitha (ose pjesën më të madhe gjithsesi në masë më të lartë se në
ato jugore) krimet, viktimë e të cilit janë ose në dijeni të të cilit vihen, e bashkuar me
një besim të madh dhe bashkëpunim me forcat e rendit. Motivi i mungesës së
denoncimit, sidomos përsa i përket “mikrokriminalitetit” (vjedhje në përgjithësi),
lidhet me besimin e paktë të viktimave të këtyre krimeve në individualizimin e
keqbërësit dhe mundësisë së rikuperimit të gjësë së vjedhur.

Ndër motivet me karakter objektiv, që kanë ndikim të drejtpërdrejtë në statistika,

është rrethana që pjesa më e madhe e krimeve përbëhet nga vjedhjet. Është e qartë që
numri i vogël i denoncimeve të vjedhjeve, qoftë për motivet e treguara, qoftë për
frekuencën e vogël të këtyre krimeve në zona të urbanizuara, kryesisht bujqësore dhe
relativisht të varfëra, qoftë për një kontroll më të madh social që vërehet në qendra të
vogla, qoftë për rastet e vogla që shfaqen krahasuar me qendrat e industrializuara dhe
zonat metropolitane, çon objektivisht në një numër më të vogël krimesh të denoncuara
në total e rrjedhimisht në koeficentë më të ulët të kriminalitetit në zonat e treguara.
Një konsideratë mbi perceptimin e rrezikshmërisë sociale që opinoni publik ka mbi
fenomenin e kriminalitetit, është padyshim, edhe për rezonancën logjike që ka në
media, që krimet më të rënda (vrasje, plaçkitje, dhuna) perceptohen nga opinioni
publik si krime objektivisht më të rënda (në krahasim për shembull me
“mikrokriminalitetin”) në aspektin e alarmit shoqëror.

Gjithësesi, në jetën e përditshme, sidomos në zonat e mëdha urbane, bëhet më

shqetësues, për qytetarin e mesëm, pikërisht fenomeni i “mikrokriminalitetit” për
lehtësinë e të qënit viktimë e mundshme. Me fjalë të tjera, një pensionist, një
shtëpiake ose një qytetar i zakonshëm vlerëson shumë mirë (pa patur nevojë për
studime statistikore), në kuptimin e rrezikshmërisë shoqërore që, për atë është më
shumë e mundur të jetë viktimë e një vjedhjeje çante ose një vjedhje në përgjithësi,
sesa të jetë viktimë e një rrëmbimi personi, vjedhje me dhunë ose vrasje e natyrës
mafioze, nëse, në rastin e parë e di që nuk hyn objektivisht, ndër pronarët e mëdhenj,
dhe në rastin tjetër, di që mospërkitja e grupeve të krimit të organizuar e shpëton,
përveçse rastësishëm, imun, (pothuajse) nga rreziku i përfshirjes (siç dihet pjesa më e
88 

 
madhe e viktimave të vrasjeve të krimit të organizuar i përkasin atij vetë, edhe pse
shpesh në lidhje me klanet rivale. Rezultojnë me interes të veçantë disa krahasime
territoriale që do t’i quajmë “të specializuara” ose të “shënjestruara”. Bëhet fjalë,
gjithmonë për krahasimin hapësinor në nivel të shpërndarjes territoriale, që nuk
marrin në analizë totalin e komunave, por vetëm një klasë të veçantë.

Krahasimi mund t’i përkasë njëherë të gjitha komunave ose vetëm një pjese të tyre,
dhe mund të bëhet brenda grupit “Komuna“ ose ndërmjet grupit “bashki“dhe atyre të
përbërë nga “bashki”. Në çdo rast pastaj, krahasimi do të bëhet në të njëjtin nivel. Në
fund, duhet të kujtojmë se referuar krahasimit në hapësirë, është me vend të kujtojmë
që krahasimi i të dhënave mes dy (ose më shumë) rajoneve të ndryshme nuk është
gjithmonë i mundur ''sic et simpliciter'' mbi bazën e të dhënave të diferencuara duke iu
referuar popullsive të ndryshme të marra në konsideratë. Përveç ndikimit që rrjedh
nga përbërja e ndryshme e popullsisë, duhen marrë parasysh edhe faktorë të tjerë
(përbërja e popullsisë së dhënë sipas seksit, moshës, gjendjes civile, arsimit,
profesionit e tjerë) që synojnë në shtrembërimin e krahasimit. Në këtë rast mund të
merret në konsideratë si mundësia e përdorimit të metodës së koeficentit tip (që
konsiston në krahasimin e koeficentëve të kriminalitetit për klasë moshe në gjithë
vendin në lidhje me klasat korresponduese të moshës së popullsisë së rajoneve të
veçanta) ose metoda e popullsisë tip (që konsiston në krahasimin e koeficentëve të
kriminalitetit për klasa moshe në rajone të veçanta me klasat korresponduese të
moshës së popullsisë së gjithë vendit).

Një krahasim tjetër i të dhënave në hapësirë (e në kohë) mund të marrë në analizë

përveç, totalit të krimeve, edhe krime të veçanta (ose grup krimesh) duke e shtrirë
kështu krahasimin në thellësi dhe duke krahasuar, në të njëjtën kohë, nivelet e
ndryshme të kriminalitetit në ndarjet e veçanta territoriale, e ndërmet tyre, në kohë.
Një shembull praktik merret nga krahasimi i krimeve të denoncuara dhe vrasjeve me
dashje për çdo rajon dhe për disa vite. Grafikët tregojnë, më mirë se çdo koment,
evoluimin, për fat të keq (kur është rasti) në rritje, të kriminalitetit në përgjithësi në
kohë dhe shtrirjen progresive të nivelit të kriminalitetit në një numër rajonesh në
rritje.
Përsa i përket problemit të krahasimit ndërkombëtar është komplekse bërja e
krahasimeve të vlefshëm ndërmjet niveleve të kriminalitetit në shumë vende, për
shkak të ndryshimeve në kodet penale, dënimet e parashikuara, procedurave të
ndjekura dhe, së fundi, mënyrës sesi nxirren të dhënat.

Relativisht më e thjeshtë rezulton, por edhe në këto raste janë të nevojshme studime
më të thelluara krahasuese në fushën e së drejtës, të procedohet me krahasim “binar”,
ndërmjet vendeve që kanë karakteristika të ngjashme në këtë fushë (për shembull
Franca, Belgjika, Gjermania, Austria, Britania e Madhe, SHBA e tjerë). Nuk ka
ndërkaq një mënyrë të thjeshtuar, të aksesueshme dhe të përshtatshme për krahasime
të tilla, të dhëna bazë të nevojshme të dala nga statistikat gjyqësore. Është i ndryshëm
rasti i statistikave të kriminalitetit i marrë nga forcat e rendit në vende të ndryshme, të
dhënat e të cilave mblidhen në një publikim vjetor, nën kujdesin e Interpol-it, botuar
në Paris. Nga publikime të tilla mund të nxirren disa të dhëna, të limituara në totalin e
krimeve të denoncuara në forcat e rendit dhe disa tipe të veçanta krimi, ndërsa
diferencat që i përkasin konfigurimit të krimit dhe dënimit të tyre në vende të
ndryshme nuk mund të nxirren.
89 

 
23.3. Analiza e kriminalitetit për tipe të veçanta krimi.

Analiza e dy paragrafëve të mësipërm, ndërmjet të tjerave na shërbeu për të pasur një

qasje të faktit se sa i madh dhe i rëndësishëm është fenomeni. Bëhet fjalë për të dhëna
statistikore në lidhje me vepra të ndryshme penale, gjithnjë sipas parashikimeve të
Kodit Penal, në total 335 vepra penale. Sigurisht, është një e dhënë e konsiderueshme
dhe mjaft e gjerë. Është e kuptueshme që një klasifikim i tillë, me një numër kaq të
madh shpërndarjeje, edhe pse i dobishëm për studime specifike që duhet të analizojnë
figura të veçanta krimi, rezulton shumë i gjerë për qëlllime praktike. Për këtë, do të
ishte e frutshme nëse nga ana e operatorëve në fushën e drejtësisë, apo aktorëve që
prodhojnë të dhëna statistikore në lidhje me krimin të mbartin të dhëna mbi
kriminalitetin me një klasifikim të reduktuar që, nëpërmjet rigrupimeve në klasa e
nënklasa, ul në mënyrë të ndjeshme numrin e zërave të marrë në konsideratë.
Një ndarje e tillë mund të bëhet duke marrë për bazë strukturën e Kodit Penal, pra
ndarje në bazë të krerëve apo seksioneve të Kodit Penal. Në këtë mënyrë mund të
merret një pamje më e qratë se cili është lloji i krimit më i pranishëm në shoqërinë e
marrë në analizë. Në këtë mënyrë mund të realizohet edhe një renditje duke marrë në
konsideratë frekuencën e secilit lloj krimi, apo të ndërtohen politika për të luftuar këtë
lloj krimi në shoqëri.

23.4 Kriminaliteti dhe problemi i rëndësisë së rrezikshmërisë shoqërore.

Mbetet për t'u analizuar aspekti, me rëndësi dhe interes të dukshëm, i mundësisë së
matjes së rrezikshmërisë shoqërore të veprimeve ose mosveprimeve që përbëjnë një
vepër penale sipas legjislacionit të një vendi.

Me fjalë të tjera, në një periudhe “normale”, ose më saktë në një periudhë të

karakterizuar nga një rritje e fortë sasiore e kriminalitetit dhe nga një ndryshim i
dukshëm i brendshëm i raporteve të përbërjes së tipeve të ndryshme të krimeve
krahasuar me totalin, mund të thuhet ''tout court'' që kriminaliteti është në rritje? Nuk
mund të jetë vërejtur një mutacion cilësor i tillë që të ul, në total, rrezikshmërinë
shoqërore të fenomenit të kriminalitetit? Një vrasje është e krahasueshme me një
vjedhje? Dhe një rrëmbim personi me lëshimin e çeqeve të zbuluara? (Dhe
anasjelltas). Siç duket qartë nuk është e mundur t'i jepet e njëjta peshë krimeve kaq të
ndryshme për nga karakteristikat dhe rrezikshmëria shoqërore, sa vjedhje vlen një
vrasje? Dhe një rrëmbim personi me sa lëshim të çeqeve të zbuluara mund të
barazohet? Është e qartë se kur njihet ekzistenca e problemit dhe dëshirohet t'i jepet
një zgjidhje jo e bazuar vetëm në konsiderime subjektive, do të jetë e nevojshme të
përdoret një sistem ponderimi sa më shumë të jetë e mundur objektiv. Dy janë
zgjidhjet kryesore të gjetura, që ndryshojnë dukshëm, edhe pse të dyja referojnë në
një element objektiv që është dënimi. Nëpërmjet masës së dënimit (që tregohet në kod
në ditë, muaj vite në varësi të çështjes) për secilin krim, është e mundur t'i japim një
peshë të caktuar secilit krim. Gjithsesi gjërat duket se ndryshojnë kur hyjmë në
pyetjen e vërtetë: cilin dënim të adoptojmë? Minimumin, maksimumin, të
ndërmjetmin? Duhet të mbajmë parasysh dhe/ose rrethanat lehtësuese dhe rënduese?
Me të vendosur se duhet t’i përmbahemi dënimit të thjeshtë, pa marrë parasysh
dhe/ose rrethanat lehtësuese dhe rënduese, lind një problem tjetër. Të marrim
parasysh dënimin mesatar që rezulton nga kodet (që përkufizohet teknikisht: “dënimi

90 

 
mesatar i parashikuar në ligj”) ose dënimeve efektive të dhëna të dënuarve? Siç
shihet, lindin probleme të ndryshme.

Në radhë të parë, zbatimi i dënimit mesatar të parashikuar në ligj do të lejonte,

teorikisht, të punohej edhe mbi krimet e zbuluara (përveç atyre të gjykuara); ndërsa
me dënimin e dhënë efektivisht fusha e studimit reduktohet në të pandehurit e
gjykuar. Nga ana tjetër, disa studiues mbështesin, me arsye shumë të vlefshme, që
është më e përshtatshme të përdorin si masë rrezikshmërinë shoqërore të krimit
dënimet e dhëna efektivisht, si për një përqasje më të madhe me realitetin shoqëror të
një vendi (me fjalë të tjera, për krime për të cilat janë parashikuar nga Kodi Penal
dënime të një lloj rrezikshmërie shoqërore, mundet, për ndryshime të zakoneve
shoqërore, të jepen dënime dukshëm më të butë dhe anasjelltas), ashtu dhe për
përqasje me situatën reale të kriminalitetit në një vend duke trajtuar të pandehurit e
gjykuar e të gjetur fajtor dhe jo edhe të gjithë masës së krimeve të denoncuara, një
pjesë e konsiderueshme e të cilës mund të mos rezultojë e tillë në përfundimin e
hetimeve.

Në fakt, ky motiv i dytë nuk është i pabazë, të paktën duke gjykuar nga sa rezulton në
realitet; në fakt edhe mbi numrin e krimeve që çohen në gjykim, një pjesë jo pak e
përfillshme, nuk rezultojnë të tillë, ose më saktë të pandehurit e këtyre krimeve nuk
njihen si të tillë.

Më pak i bindshëm na duket motivi i parë i kundërshtuar, rreth përdorimit të dënimit

mesatar të parashikuar në ligj në vend të dënimit mesatar të dhënë. Është për t'u thënë,
që në momentin e hartimit të një kodi penal (si pasojë edhe të atij në fuqi) përcaktimi i
masës së dënimit që do të jepet për çdo krim të mos vihet në bazë të opinioneve
subjektive, por në bazë të kritereve të vlerësimit të rëndësisë së fenomenit të
kriminalitetit bazuar, të paktën, mbi precedentët ekzistues në këtë fushë. Dy janë
motivet: ose, në rrënjë, kundërshtimi ''sic et simpliciter'' i shkallës së rrezishmërisë
shoqërore të dënimit për t'u dhënë, ashtu siç është përcaktuar në raport me secilin
krim. Ose, pranimi i vlefshmërisë së tij, por konstatimi i papërshtatshmërisë nga një
këndvështrim objektiv për shkak të modifikimeve të tipeve të ndryshme (sociale,
ekonomike, kulturore) që janë vërejtur në vend mes 1930-ës dhe ditëve tona. Duke
aplikuar kriterin e atribuimit çdo krimi peshën ekuivalente me një koeficent që rrjedh
nga llogaritjet (në vite) e dënimit mesatar të parashikuar në ligj (ose në alternativë,
dënimit të dhënë) për atë tip të përcaktuar krimi nga gjyqtarët, merret, duke mbledhur
serinë e vlerave të marra shumëzuar për çdo krim, numrin e vetë atyre me koeficentin
e sipërpërmendur, një vlerë e caktuar, e barabartë me totalin e viteve të dënimit lidhur
me krimin në fjalë. Duke supozuar një vit të caktuar si bazë, mund të ndërtohen
raporte midis vlerave të viteve të ndryshme të vrojtuar dhe atij të vitit të zgjedhur si
bazë, duke përfituar një seri treguesish që mbajnë parasysh jo vetëm krimet e
denoncuara, por edhe dënimet mesatare të parashikuara në ligj. Një korigjim i fundit,
që merr parasysh ndryshimet e rritjes së popullsisë ndër vite, përfaqësohet nga raporti
i rritjes së popullsisë në vitin bazë dhe atë në vitin korrent. Në hipotezën që shuma e
krimeve sipas dënimeve në një vit të caktuar të jetë i barabartë me atë të vitit bazë dhe
që popullsia është ulur, treguesi duhet të marrë një vlerë më të rritur.
Është e qartë që, nëse në dy vite të ndryshme numëruesi i raportit merr të nëjtën vlerë,
por numri në total i krimeve që shfaqet në emërues është, në një nga dy vitet, më i

91 

 
ulët, rrezikshmëria shoqërore e përgjithshme e shprehur në raport do të rezultojë për
këtë vit, më e rritur.

Gjithsesi aplikimi i treguesve të bazuar mbi dënimin e dhënë, edhe pse i

perceptueshëm nga një këndvështrim teorik, paraqet aspekte negative, në krahasim me
treguesit e bazuar në aplikimin e dënimit mesatar të parashikuar në ligj, që mund t'i
rradhisim shkurtimisht kështu:
a) Dënimi i dhënë mund nganjëherë të njihet pas një periudhe të gjatë kohe (disa herë
vite) nga momenti në të cilin verifikohet fakti kriminal, dhe për këtë arsye shfaqet si
një masë jo shumë në kohë ndaj kriminalitetit në krahasim me dënimin mesatar i
parashikuar në ligj, (që njihet apriori që nga momenti kur nis veprimi penal).
b) Dënimet e dhëna, referuar të dënuarve, janë shpesh kumulative në rastet kur
procedimi përfshin më shumë krime, ndërsa dënimet e përcaktuara në ligj njihen për
çdo krim të veçantë nga Kodi Penal.
c) Dënimet e dhëna u referohen vetëm krimeve me autor të njohur, ndërsa dënimet e
përcaktuara në ligj mund t'i referohen të gjithë krimeve, përfshi ata me autor të
panjohur;
d) Dënimi i dhënë është më i lidhur me realitetin shoqëror të momentit, por pikërisht
për këtë arsye mund të preket nga mutacione të përkohshme të këtij realiteti, që mund
të ndryshojnë entitetin e dënimeve të dhëna, ndërsa dënimi mesatar i parashikuar në
ligj ka avantazhin të mos preket.

Është e vërtë që dënimi efektiv i dhënë mund të ndryshojë nga dënimi mesatar i
parashikuar në ligj, të cilit nuk mund t'i mohohen disa karakteristika të
qendrueshmërisë dhe teorisë. Gjithsesi kjo nuk ka peshë përcaktuese në lidhje me
zgjedhjen e dënimit mesatar të parashikuar në ligj, për sa kohë qëllimi i treguesve të
kriminalitetit nuk është ai i dhënies së një masë absolute të fenomenit, sesa ai i
dhënies së një mase të ndryshimit të kriminalitetit, në referim të një periudhe të
zgjedhur si bazë.

23.5 Statistika e kriminalitetit.

Karakteristikat kryesore të statistikës së kriminalitetit të ndryshme nga statistika

gjyqësore, janë përveçse nga organet që i japin (të ndryshme nga ato gjyqësore) nga
fakti që statistika e kriminalitetit merr si element bazë denoncimet (dhe jo fillimin e
procedimit penal); ka patur qysh në fillim një ritëm/frekuencë mujore (ndërsa ajo
gjyqësore është me frekuencë tremujore); paraqet të gjitha krimet e parashikuara nga
Kodi Penal me një variacion zërash më të reduktuar sesa statistikat penale, por me një
artikulim më të madh brenda disa llojeve të krimeve. Pikërisht për arsyen e
periodicitetit më të afërt dhe momentin e ndryshëm të zbulimit, gjendja e
kriminalitetit është në gjëndje të japë të dhëna statistikore mbi kriminalitetin me një
tempizëm më të madh krahasuar me ato të marra nëpërmjet zyrave gjyqësore. Mbi të
gjitha, për të qenë analitik lidhur me disa lloje të veçanta krimesh me rëndësi të
madhe ose për gravitetin e tyre ose për numrin e tyre të madh, kjo gjendje përfaqëson
një instrument të dobishëm dhe të pazëvendësueshëm njohjeje të disa fenomeneve
kriminale.

92 

 
24. STUDIMI I KRIMINALITETIT NGA PIKËPAMJA SUBJEKTIVE TË
VEPRËS PENALE (PËRCAKTIMI I PROBLEMEVE).

Siç është trajtuar në fillim të kreut të mëparshëm, studimi i fenomenit të kriminalitetit

mund të bëhet si nën vështrimin objektiv edhe nën atë subjektiv. Pasi kemi trajtuar
aspektin e parë, mendojmë së është me vlerë analiza e fenomenit të kriminalitetit nga
këndvështrimi subjektiv duke u thelluar disa aspekte të veçanta që i përkasin jo më
krimit si i tillë, por subjekteve “aktivë” të fenomenit kriminal.

Studimi është kryer kryesisht mbi grupin statistikor të të dënuarve, nëpërmes

analizave të vazhdueshme dhe/ose ndarjen e të dhënave, projektuar për të nxjerrë në
pah karakteristikat e ndryshme që ekzistojnë brenda grupit “të dënuar”, nga
këndvështrimi i gjinisë, moshës (dhe me këtë qëllim me një analizë të veçantë të
fenomenit të kriminalitetit tek të miturit), të gjendjes civile, nivelit arsimor, tipit të
profesionit, recidivizmit e tjerë.

Vërejtja e parë që mund të bëhet mund t’i përkasë motivit të ngushtimit të fushës së
studimit të fenomenit të kriminalitetit nga këndvështrimi subjektiv vetëm mbi grupin
e të dënuarve. Në fakt, do të ishte teorikisht e mundur të merren në konsideratë
persona që bëjnë pjesë në një grupim tepër më të madh, si ai i personave të kallëzuar.
Gjithsesi, duhet të kuptojmë që një grup i tillë nuk do të ishte përfaqësues i realitetit,
pasi sigurisht do të ishte i fryrë nga një numër i madh personash të pafajshëm, që do të
rezultojnë të tillë në përfundim të procesit. Nga ana tjetër, edhe duke dashur të marrim
në konsideratë një grup të tillë, nuk do të ishte e mundur të përdoreshin të dhënat e
nevojshme, duke qenë se një numër i madh (në mos pjesa më e madhe) i elementëve
të dobishëm për studimin e kriminalitetit nga këndvështrimi subjektiv nuk janë të
disponueshëm duke dashur t’i nxjerrësh nga dosjet e hapura që janë aktualisht në
përdorim. Studimi i grupit të personave të dënuar mund të kryhet me përfitim mbi
bazën e të dhënave që rezultojnë nga statistikat e të burgosurve, të bëra nëpërmjet
organeve gjyqësore. Për më tepër, për studimet më të thelluara, janë në dispozicion të
studiuesve, të autorizuar në mënyrën e duhur, të dhënat që u përkasin të dënuarve, të
cilat mund të nxirren nga dosjet penale ekzistuese pranë kancelarive gjyqësore për
kërkime të limituara në zona të veçanta territoriale (ka një sekretari gjyqësore penale
pranë çdo prokurorie).

24.1 Krimet me autorë të panjohur.

Para se të kalojmë në analizimin e të dhënave që u përkasin subjekteve, qartësisht të

njohur, të akteve kriminale, do të ishte me vend të kishim një ide të paktën nga
këndvështrimi i rendit të madhësisë, për palën që mbetet e përjashtuar detyrimisht nga
ky ekzaminim, domethënë krimet me autor të panjohur.
Në fakt, ndërkohë që pika më e lartë është arritur nga krimet kundër pasurisë (grup i
ndikuar, siç e dimë, nga vjedhjet), për të cilat pjesa më e madhe e krimeve të
kallëzuara është në ngarkim të autorëve të panjohur, do të ishte shumë interesante, si
me qëllim verifikimin e niveleve të ndryshme sasiore, si përbërja e ndryshme e
krimeve, si, më në fund, përmasa e krimeve me autor të panjohur në kompleksitetin e
krimeve të kallëzuara, kryerja e një serie krahasimesh/ballafaqimesh në nivel
ndërkombëtar, të paktën me vendet më të mëdha të industrializuara, për të patur një
bazë të shëndoshë krahasimore.
93 

 
Padyshim, numri i madh i krimeve që klasifikohen në Shqipëri me autorë të panjohur
duhet të sugjerojë (ku kjo përqindje devijon/ndryshon në mënyrë thelbësore nga ajo e
vendeve të tjera të krahasueshëm me tonin për nga niveli apo kushtet ekonomiko-
sociale, fushën kulturore, shtrirjen territoriale, dhe, së fundi, nivelin e kriminalitetit)
një ristrukturim thelbësor të aparatit të punësuar në sigurinë publike. Ky i fundit duket
sot, në fakt i ponderuar në mënyrë të qartë, ndoshta për shkak të shpërhapjes që rrjedh
nga një pluralitet drejtimesh/menaxhimesh (që nuk gjendet në asnjë vend tjetër të
Europës, ndoshta të botës), për morinë e detyrave administrative e sidoqoftë jo të
caktuar në mënyrë të përshtatshme edhe për shkak të mosekzistencës së një rrjeti
policësh dhe/ose ruajtës në nivel lagjeje, nën shembullin, e vendosur, nga Britania e
Madhe, e pjesërisht edhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

24.2 Kriminaliteti sipas gjinisë.

Elementi i parë me karakter subjektiv, që u përket të dënuarve, që u mor në shqyrtim,

i përket tradicionalisht, komponentit të ndryshëm mashkullor e femëror mbi
kompleksin e kriminalitetit. Mund të bëhet konstatimi se pjesëmarrja e komponentit
femëror është dukshëm më e vogël, edhe duke ekzaminuar të dhënat e një serie
historike që mbulon vitet e fundit, e konfirmuar ndër të tjera, nga të dhënat e të gjithë
vendeve të tjera të botës për të cilët të dhënat vetë janë të disponueshme. Prirja e
përgjithshme në periudhën e gjatë duket në kontrast me disa nga sektorët më
konservatorë të shoqërisë e të opinionit publik të cilët, nga njëra anë kishin frikë e nga
ana tjetër e prisnin, pasi e kishin deklaruar (rritjen e kriminalitetit femëror), si
shembull bindës të pasojave negative të emancipimit femëror e të referendumeve që
kishin konfirmuar legjislacionin mbi divorcin (në Itali) dhe liberalizuar abortin,
ndërkohë që të dhënat tregojnë të kundërtën. Mund të thuhet në fakt që rritja e
emancipimit femëror, ka sjellë me vete dhe një maturim/pjekje më të madh në botën
femërore.

24.3 Kriminaliteti sipas moshës.

Një nga elementët e tjerë të karakterit subjektiv të kriminalitetit që jep vetë studimi
analitik është influenca e moshës në kriminalitet. Studimi i kriminalitetit të klasave të
reja përbën pothuajse një kre të veçantë, që mban emrin kriminalitet te të miturit, për
rëndësinë e veçantë, nga këndvështrimi shoqëror që i atribuohet këtij tipi specifik
kriminaliteti, si tregues, nga njëra anë të problemeve që ekzistojnë në trupin shoqëror
(siç janë semundjet e fëmijërisë në trupin njerëzor) dhe simptomë shqetësuese për
zhvillimet e mëpasme, pasi shihet një impakt, në kompleksitetin e krimeve, më i madh
se ai që mund të tregohej si “niveli fiziologjik” i kriminalitetit te të miturit.
Llogaritja e koeficentëve specifikë të kriminalitetit, merren duke krahasuar të dhënat e
veçanta absolute që u përkasin të dënuarve në popullsinë e klasës përkatëse të moshës,
kriminaliteti për klasë moshe mund të shpërndahet sipas një kurbe me vlera koeficenti
në rritje duke nisur nga klasa fillestare deri në arritjen e kulmit të tyre në dy klasat e
moshës së afërt (20-24 e 25-26 vjeç) për t’u rritur pastaj më ngadalë deri në vlerat
minimale në klasën e fundit të moshës së marrë në konsideratë (65 vjeç e lart).
Mund të thuhet se pas vlerave maskimale në klasat e moshës që përmendëm, me
pjekjen e personalitetit, krijimit të lidhjeve të reja ekonomike, shoqërore dhe
emocionale, siç do ta shohim të trajtohet në paragrafin që lidhet me kriminalitetin
sipas gjendjes civile, ka një ulje të kriminalitetit deri në arritjen e minimumit, dhe këtu
94 

 
për arsye të tjera që i përkasin parësisht faktorit moshë, domethënë plakjes, në klasën
e moshës së fundit.

24.4 Kriminaliteti sipas gjendjes civile.

Elementi “gjendje civile” në raport me kriminalitetin është një lloj kriminaliteti i cili
realisht duhet të studiohet në të gjithë strukturën e tij, mbi të gjitha pësa i përket
veprimit selektues të martesës në lidhje me kriminalitetin. Duke krahasuar, në mënyrë
të ndarë, krimet e kryera nga persona beqarë, të martuar, apo me status të ndryshëm
civil, në popullsinë përkatëse së njëjtës gjendje civile, ku rezultatet e koeficentëve të
kriminalitetit janë më të ulëta për të martuarit në krahasim me beqarët, mund të
nxirret përfundimi se martesa luan një rol selektiv në lidhje me kriminalitetin.

24.5 Kriminaliteti sipas arsimimit.

Është mjaft intuitiv që niveli i arsimimit duhet të ushtrojë një influencë të vetën përsa
i përket kriminalitetit në përgjithësi, me një theksim të madh për disa tipe krimesh.
Nëse duam, gjithsesi niveli arsimor merr një funksion tregues, edhe indirekt, por në
fund të fundit shumë të madh të nivelit të të ardhurave dhe/ose të jetës së personave
që kryejnë krime.
Kjo vlen më shumë për sa më shumë kthehemi në kohë për të dhënat të cilat do t’u
referohemi. Ende në shekullin e kaluar, mjafton të hedhësh një sy në përqindjet e
analfabetizmit të popullatës, edhe në Evropë arsimi shkollor bazë përfaqësonte
realizimin e një shërbimi në të cilin nuk kishin akses në të njëjtën masë të gjitha
shtresat e popullsisë. Për të mos folur për nivelet pasuese e ato superiore të arsimimit,
që përbënin një prerogativë “natyrisht” të rezervuar atyre që quheshin me autoironi të
pavullnetshme “klasa” ose “klasat e larta”, pikërisht nga ata që mohonin ndarjen e
shoqërisë në klasa shoqërore.
Niveli i arsimimit u bë kështu një atribut (pothuajse një simbol i statusit) që i
rezervohej klasave me një mundësi më të madhe të ardhurash, të cilat, nga ana tjetër,
kishin në fund të fundit mundësi të pakta (përveçse ndoshta në raste patologjike të
kleptomanisë) të kryenin vepra penale, për shembull vepra penale kundër pasurisë (aq
më pak në nivel të drejtpërdrejtë vjedhjeje ose plaçkitje).
Kështu që, korrelacioni midis nivelit të kriminalitetit dhe nivelit të arsimimit bëhej
përfaqësues edhe, por jo vetëm, me atë të nivelit të të ardhurave. Duke ecur përpara në
vite, me përhapjen e arsimit të detyrueshëm dhe rritjen e cilësisë së tij, u zgjerua në
mënyrë të dukshme niveli mesatar i shkollimit të përgjithshëm.
Tani, nëse nivelet më të larta të kriminalitetit, që në të shkuarën i ishin atribuar
dukshëm elementit të arsimit, ishin efektivisht të lidhur me të, zgjerimi i nivelit të
arsimit bazë në numrin e përgjithshëm të popullsisë duhet të kishtë sjellë reduktim
drastik të nivelit të kriminalitetit.
Fakti që kjo edhe mund të mos ndodhë tregon demonstrimin “kundër” që nuk është i
vetmi faktor arsimimi që ka ndikim mbi nivelin e kriminalitetit (edhe pse pa dyshim
mbetet i tillë në një farë mënyre nëse ndalemi te nivelet e ndryshme te arsimimit).
Me fjalë të tjera, me përhapjen e arsimit bazë në gjithë popullatën, ndarja e mbetur i
përket niveleve të ndryshme të të ardhurave dhe/ose të jetës. Sepse edhe sot,
mundësitë e aksesit në nivele të larta arsimimi nuk kryesohen nga kriteret
meritokratike, mbetet gjithmonë një diskriminim (shpjegohemi më mirë me një
shembull: nëse përqindja e të diplomuarve ndër hajdutët është patjetër e ulët dhe
95 

 
inferiore ndaj asaj që i përket personave me nivel të ulët arsimor, dhe është e vërtetë,
edhe normalisht, ndjekja e një diplome presupozon një status shoqëror jo të ulët).
Shohim si qëndrojnë gjërat, duke ekzaminuar të dhënat e disponueshme e duke i
krahasuar të dhënat mbi të dënuarit sipas nivelit arsimor. Për të dhënat që u përkasin
të dënuarve disponojmë dy grupime të mëdha: e para përfshin analfabetët (pa arsim)
dhe ata që, edhe pse dinë të shkruajnë e lexojnë, nuk janë të pajisur me ndonjë titull
studimi, edhe elementar, megjithatë, në lidhje me këtë grupim duhet të mbajmë
parasysh që të dhënat, nuk u përkasin vetëm të dënuarve por gjithë popullatës, i
referohen gjithë popullatës me moshë mbi gjashtë vjeç; me fjalë të tjera janë përfshirë
edhe të gjitha klasat e moshës deri në 14 vjeç, që siç e dimë, nuk janë të dënueshëm.
Grupimi i dytë përmbledh personat që kanë dëftesë fillore (me arsim). Është e
nevojshme gjithashtu, të krahasohen, ashtu siç është bërë për sa i përket kriminalitetit
lidhur me nivelin e moshës, grupet e vogla të të dënuarve, të ndarë sipas llojit të
arsimimit, me grumbullimet e veçanta të popullsisë së përgjithshme, që rezultojnë se
kanë të njëjtin nivel arsimor, për të patur koeficient specifik.
Një mënyrë tjetër studimi është që përveç të dhënave absolute që përmbahen në
evidencat statistikore, por plotësuar me koeficentët e kriminalitetit për 100 000 banorë
të të njëjtit nivel arsimimi dhe në periudha të caktuara kohore.
Interesante është të ekzaminosh tendencën e madhe drejt disa tipesh krimi, që duket se
gjen shfajësimin e saj në tipin dhe nivelin e arsimimit. Niveli i ulët i arsimimit duket
se sjell një tendencë më të madhe në krimet kundër personit (vrasje me dashje,
dëmtime personale me dashje) dhe disa krime kundër pasurisë (vjedhje, vjedhje me
dhunë, vjedhje me armë), por dhe vjedhje me pasojë vdekjen e tjerë.

24.6 Kriminaliteti sipas profesionit.

Një element tjetër, në fund të fundit mjaft i ngjashëm me atë që sapo analizuam, është
ai i profesionit, në lidhje me masën dhe tipin e krimit të kryer, e dhënë që mungon në
trajtimet e vjetarit statistikor të Ministrisë së Drejtësisë dhe që rekomandohet
detyrimisht të marrë vendin e tij në këtë bazë të dhënash mjaft të rëndësishme. Iu
referuam qëllimisht konceptit të ngjashmërisë, në linja të përgjithshme, dhe akoma më
shumë në vendin tonë, profesionet, klasat e profesioneve dhe nivelet e
profesionalizmit janë të lidhura ngushtë me nivelin e arsimimit.
Me fjalë të tjera, grupit të personave në posedim të një diplome, i korrespondon
pothuajse detyrimisht, blloku i profesionistëve të lirë, i mësuesve, i mjekëve, i
teknikëve të kualifikuar, i nëpunësve. Mbetet për t’u analizuar në mënyrë më të
thelluar shpërndarja e ndryshme e kësaj së bashku me sektorët kryesor të punësimit
(parësor, dytësor e tretësor).
Duke analizuar të dhëna të tilla vetëm nën profilin e të dhënave absolute, do të nxirrej
përshtypja e një tendence të ulët ndaj kriminalitetit ndër punonjësit e lidhur me
sektorin bujqësor, për më tepër, përsa i përket personave që kërkojnë një punësim dhe
në popullsinë në kushte papunësie.
Në vende të tjera, për shembull Italia, koeficentët më të lartë te kriminalitetit gjenden
tek të dënuarit që bëjnë pjesë te popullsinë e punësuar (352 të dënuar për çdo 100 000
banorë), ndërsa për ata që rezultojnë në kërkim të një pune koeficenti paraqitet shumë
më i ulët (221 për 100 000 banorë) në krahasim me ata më lart dhe deri rreth një e
dhjeta (26 për 100 000 banorë) për të dënuarit që bëjnë pjesë në popullsinë në kushte
papunësie.

96 

 
Është mjaft e qartë, përsa i përket kësaj kategorie, që në fakt përfshin shtëpiaket,
pensionistët, studentët e tjerë. Gjithsesi mbahet parasysh megjithëse ky grupim
përfshin domosdoshmërisht të gjithë popullsinë studentore, është përfshirë edhe një
pjesë e popullsisë e padënueshme (të miturit nën 14 vjeç). Duke analizuar në brendësi
grupin e të dënuarve që bëjnë pjesë në popullsinë e punësuar, duhet të ketë koeficentë
disi të ndryshëm për punësime të ndryshme, që kanë tendencë të rriten duke kaluar
nga të punësuarit në shërbime tek të punësuarit në bujqësi dhe në industri.

Megjithëse koeficentët e kriminalitetit mund të jenë mjaftueshëm të ndryshëm nga

njëri-tjetri, ekzistojnë disa tipe krimesh (ose grupe krimesh) për të cilat vihet re një
prirje e madhe për ata që u përkasin një dege të caktuar punësimi sesa një tjetre.
Shihen për shembull të dënuarit që ishin të punësuar në bujqësi, për të cilët
koeficentët e vrasjeve me dashje dhe dëmtime personale me dashje, janë shumë më të
rritur krahasuar me ata të dy kategorive (industri dhe shërbime), duke treguar
këmbënguljen e një farë tendence për të rregulluar “drejtpërdrejt” kontrastet e natyrës
personale, ekonomike e tjerë. Anasjelltas, kategoritë e të punësuarve në industri i
ngarkojnë vetes koeficentët më të lartë përsa i përket krimeve pa dashje (qofshin këto
vrasje apo dëmtime personale)), vjedhje, plaçkitje, lëshimi i çeqeve të zbuluara dhe
kontrabanda. Për të dënuarit në kërkim të një pune, që megjithëse kanë një koeficent
të përgjithshëm (221 për 100 000 banorë) mjaft të ulët krahasuar me të punësuarit e
tjerë, kanë gjithsesi vlera të dukshme për vjedhje dhe plaçkitje, vepra penale të
natyrës ekonomike, akte për të fituar para ose të mira materiale dhe për dhunë,
rezistencë, fyerje, në krahasim me ato lidhur me të punësuarit.
Frekuenca më e madhe për disa tipe krimesh lë të prezumosh, me shikim të parë, një
pjesëmarrje me forma kriminale “direkte” kundër pasurisë (vjedhje, plaçkitje), që
mund të tregojë si një gjendje nevojshmërie ose edhe përdorimin e krimit për të
përfituar para për ta përdorur për qëllime të tjera (për shembull blerje droge), hipotezë
jo dhe aq e çuditshme dhe që nuk do të jetë “kriminalizuese”, duke patur parasysh
përplasjet konkrete të kronikës së përditshme.

24.7 Fenomeni i recidivizmit.

Një interes të lartë për studimin e kriminalitetit mban fenomeni i recidivizmit. Me një
term të tillë nënkuptohet përsëritja e një vepre penale nga ana e një individi që është
shpallur tashmë fajtor në të kaluarën për shkelje të ligjit penal.
Duhet të dallojmë mbi të gjitha ndër dy tipet e ndryshme të recidivizmit, i
përgjithshëm dhe specifik. I pari nënkupton përsëritjen nga ana e një individi të një
sjelljeje kriminale, por në një fushë të ndryshme nga ajo e krimit të parë (për shembull
një hajdut që, në një rast tjetër, shpallet fajtor për dhunë fizike).
Me recidivizëm specifik përkufizohet përsëritja e një shkeljeje penale e njëjtë me atë
të mëparshmen (në këtë rast, një hajdut që, në një kohë të mëvonshme, shpallet
përsëri fajtor për një vjedhje). Mund të verifikohet një hipotezë “mikse”, (e
përgjithshme dhe specifike) në rast se individi përsërit sjellje kriminale, nga të cilat
njërën të përgjithshme, tjetrën specifike (për t’u kthyer të shembulli i mëparshëm: një
hajdut që, në një kohë të mëvonshme, shpallet fajtor për dhunë fizike dhe vjedhje të
re).
Përveç këtij dallimi madhor është me vend të kujtojmë që në Kodin Penal italian janë
parashikuar disa hipoteza të veçanta për të cilat fenomeni i recidivizmit bëhet
thelbësor për të konfiguruar figurat respektive të kriminelit të zakonshëm, profesional
97 

 
dhe të prirur, alternative të cialt mund të merren në konsideratë edhe gjatë punës për
rishikimin e Kodit Penal shqiptar.
Në rastin e parë (neni 102 i Kodit Penal) konsiderohet i zakonshëm krimineli që, pasi
ka marrë tre dënime në 10 vjet (për krime me dashje) të të njëjti tip (për një dënim
mbi pesë vjet në total), merr, në 10 vitet pasuese, një dënim tjetër për krim (me
dashje) të të njëjtit tip.
Krimineli profesionist (neni 105 i Kodit Penal) konsiderohet ai i cili gjendet në kushte
për t’u deklaruar kriminel i zakonshëm dhe njëkohësisht jeton zakonisht, megjithëse
pjesërisht, me frytet e veprës penale.
Në fund, deklarohet kriminel i prirur personi që, edhe pse jo recidivist, ose kriminel i
zakonshëm ose profesionist, kryen një krim (me dashje) kundër jetës ose sigurisë
personale, që tregon një “prirje speciale ndaj krimit, që e gjen shkakun në karakterin
veçanërisht të egër të fajtorit” (neni 108 Kodit Penal).
Kjo lloj ndarje aktualisht nuk është e parashikuar në Kodin tonë Penal dhe do të ishte
me vend që në një rishikim të m mundshëm të tij të përfshohej si element edhe sa më
sipër.
Për të matur (nënkuptojmë këtu vetëm nga këndvështrimi statistikor, pasi ua lemë
sociologëve dhe kriminologëve vlerësimet e tipeve të tjera) tendencën e recidivizmit
mbi të dënuarit, mund të vijojmë në terma të nevojshëm empirikë. Normalisht
llogaritet një raport midis totalit të të dënuarve recidivist e atij të të dënuarve në tërësi
në të njëjtin vit.
Është evidente gjithsesi që, meqenëse recidivistët e dënuar në një vit të caktuar mund
të jenë klasifikuar të tillë për krime të kryer në një ose më shumë vite më parë, nuk do
të ishte korrekte të ndërtoheshin interpretime të karakterit statistikor mbi ndryshimin e
masës së recidivizmit, nëse do të merreshin në konsideratë vite të veçanta. Duke
analizuar një seri historike të të dhënave mbi recidivizmin është e mundur të
individualizohet prirja. Në një përmledhje të dhënash që i përket të dënuarve dhe
recidivistëve, të ndarë sipas seksit, në një perudhë kohore të caktuar, mund të vihet re
sesi recidivizmi tregon një linjë tendenciale rritje pothuajse konstante, si për nga totali
i recidivistëve (meshkuj dhe femra) ashtu dhe vetëm për femrat recidiviste.
Mbi kuptimin që duhet t’i japim, si fenomenit të recidivizmit në vetvete ashtu edhe
interpretimit të trendit të tij, do të kishte material për një kre të tërë, në mos për një
volum ''ad hoc''. Do të ishte me vend të kujtonim që e dhëna statistikore ka kontribuar
në formulimin ligjor të instituteve juridike të cilat kemi përmendur në fillim të këtij
paragrafi. Për të tjerat do të limitohemi të theksojmë se, nga një këndvështrim social
dhe nga politika penale, rritja e raportit të recidivitetit do të tregojë një lejim të tepërt
të aparatit gjyqësor, represiv në tërësinë e tij, në kuptimin që perspektiva e dënimit
nuk do të përbëntë një pengesë të mjaftueshme për moskryerjen e veprave penale.
Fakti që jepen, ndoshta imponohen dënime tepër të buta për krime të caktuara dhe/ose
dhe pothuajse garanci për padënueshmëri për disa krime me frekuencë të lartë (për
vjedhje, 95 për qind ngelet me autor të panjohur) mund të përbëjnë, siç duket qartë,
nxitje për përsëritjen e krimeve. Përsa i përket analizës së brendshme të fenomenit të
recidivizmit, nga krahasimi i frekuencës së recidivizmit në tërësi me grupimet e
ndryshme të krimeve, nuk dalin të dhëna shumë të ndryshme mes tyre.

24.8 Kriminaliteti i të miturit.

Fenomeni i kriminalitetit te të miturit, të cilit, për motive hapësire nuk na lejohet t’i
kushtojmë pak më shumë se një prekje shkarazi, përfaqëson një sektor të veçantë për
98 

 
studimin e kriminalitetit. Studimit të thelluar të këtij fenomeni, për implikimet e
dukshme që ka kriminaliteti i ri, si ndërmjet të rinjve, si në të gjithë shoqërinë e një
vendi, i kushtohen gjithmonë sociologët, psikologët, kriminologët, juristët, mjekët e
tjerë. Duhet të ketë institucione për studime të tilla dhe revista të specializuara dhe,
ashtu si për t’i gjykuar të miturit dhe për t’i patur nën kujdes, kur dënohen me burg
ekzistojnë organe të veçanta gjyqësore të specializuara dhe institucione të veçanta
burgimi, edhe statistikat gjyqësore duhet t’i kushtojnë një kujdes të veçantë nxjerrjes
së një seri të dhënash të veçanta lidhur me kriminalitetin te të miturit.
Në Itali, në veçanti, kjo prej 1934-ës, përmes një skede që lidhet me fashikullin
gjyqësor dhe përmban një seri të dhënash/informacionesh me interes juridik (data e
kallëzimit, data, vendi dhe lloji i krimit; vendimi i marrë, dënimi i dhënë, me rrethana
rënduese ose lehtësuese; precedentët penalë), demografiko-social, që i përket si të
pandehurit të mitur, (gjinia, mosha, prejardhja/bijësia, arsimi, profesioni) ashtu edhe
prindërve (përbërja dhe tipi i familjes, profesioni i babait, situata e prindërve nga
këndvështrimi martesor) si dhe informacione me karakter shëndetësor (zhvillimi,
gjendja shëndetësore dhe ajo e ushqyeres, sëmundje të rënda, edhe të mëparshme,
sëmundje mendore e tjerë).
Gjithashtu legjislacioni aktual, parashikon norma të veçanta mbrojtjeje për trajtimin e
të miturit në burg, i cili duhet të kryejë dënimin e tij ose në qëndrat e vuajtjes së
dënimit, të ndara nga ato për të rritur, ose, të paktën, në rastin kur kjo nuk është e
mundur, në seksione të ndara të këtyre qendrave.
Gjatë periudhës së burgimit, një pjesë e kohës të rezervohet për riedukimin, nëpërmjet
punës dhe arsimit. Organe të tilla, përveç magjistratëve të karrierës përbëhen edhe nga
ekspertë të fushës së asistencës sociale, të zgjedhur ndër lëvruesit e biologjisë,
psikiatrisë, antropologjisë kriminale, të pedagogjisë dhe të psikologjisë.
Një element krahasues është i përbërë nga numri i të miturve të kallëzuar, në lidhje
me numrin e gjithë personave të kallëzuar. Pastaj, mund të kalohet tek analizimi i
grupeve të krimeve tek të cilat të miturit tregojnë një prani më të madhe (ose
tendencë). Mund të analizojmë kriminalitetin te të miturit sipas seksit duke marrë për
bazë për shembull, të miturit e dënuar. Për të plotësuar, në fund, këtë përqasje të
shpejtë me fenomenin e krimnalitetit te të miturit, diçka mbetet për t’u thënë mbi
shpërndarjen e këtij lloj kriminaliteti nga pikëpamja territoriale. Kjo mund të bëhet
duke marrë për analizë të dhënat që u përkasin të miturve të dënuar për çdo rreth
gjyqësor në një periudhë kohore të caktuar, si të dhënat absolute që u përkasin të
miturve të dënuar, për të bërë krahasimet e duhura, ashtu edhe koeficentët që u
përkasin të dënuarve për 100 000 banorë të klasës së moshës midis 14 dhe 17 vjeç.
Në hedhjen e të dhënave për rreth gjyqësor mund të merren në konsideratë dy seri të
dhënash. E para u përket të miturve të shpërndarë sipas rajonit ku krimi është kryer, e
dyta rajonit të lindjes së minorenit të dënuar. Për të dy seritë bëhet edhe llogaritja në
mënyrë të veçantë e koeficentit të kriminalitetit.
Seria e parë e të dhënave (minorenë të dënuar për rreth gjyqësor të kryerjes së krimit)
është treguese e realitetit të fenomenit kriminal te të miturit në nivel territorial. Kjo
nënkupton, për një interpretim korrekt të të dhënave, që në rajonin ''x'' kriminaliteti
është më i përhapur se në rajonin ''y'', edhe pse si vepër e personave që nuk kanë
lindur në të njëtin rajon ose edhe të lindur jashtë territorit kombëtar. Seria e dytë
tregon pjesëmarrjen e ndryshme në fenomenin e kriminalitetit të personave të lindur
(dhe si rrjedhim të prejardhur të paktën nga origjina) në rajone të veçanta, pavarësisht
vendit ku është kryer krimi.

99 

 
Duke sistemuar të dhënat, në rend zbritës të koeficentit, për rajone të veçanta,
përftohen rezultate të ngjashme, por jo uniforme. Këta mund të jenë disa nga çelësat e
interpretimit të të dhënave. Është e qartë se ekziston një seri elementesh të tjera
(kushte ekonomike, shoqërore, mjedisi dhe niveli kulturor, niveli i të ardhurave,
përdorimi i lokaleve, lëvizja migratore e brendshme dhe e jashtme, jetesa historike
individuale dhe kolektive e tjerë) që mund të kenë një farë influence në gjendjen e
kriminalitetit në përgjithësi e të atij të të miturve në veçanti, në rajone të ndryshme.
Kriminaliteti te të miturit është trajtuar edhe në vjetarin statistikor të Ministrisë së
Drejtësisë duke pasqyruar të dhëna statistikore që lidhen me numrin e të dënuarve të
mitur, të dënuar për krime dhe për kundërvajtje penale në vite (duke përfshirë një
periudhë kohore 2003-08). E dhëna tjetër që mund të shfrytëzohet nga ky botim i
Ministrisë së Drejtësisë për këtë lloj kriminaliteti ka të bëjë me nivelin arsimor të të
dënuarve të mitur me nënndarjet (pa arsim) dhe (me arsim) si dhe me llojet e dënimit
(me gjobë, deri në dy vjet, 2-5 vjet, 5-10 vjet dhe 10-25 vjet) edhe këtu, nënndarjet
për krime dhe për kundravajtje penale.

25. ANALIZIMI I TË DHËNAVE STATISTIKORE120.

Vlerësimi, analiza dhe shpërndarja e statistikave të drejtësisë penale janë përbërës

thelbësor të një sistemi statistikor të drejtësisë penale. Analiza dhe shpërndarja ngrenë
përsëri çështjet parësore për krijimin e statistikave të drejtësisë penale: Cilët janë
përdoruesit dhe cilat janë përdorimet e statistikave të gjykatës penale? Vlerësimi
gjithashtu mund të nxisë zhvillimin e vazhdueshëm drejt përmbushjes së kërkesave të
përdoruesve me statistika kohore të vlefshme dhe të sakta nga sistemi statistikor i
drejtësisë penale. Gjithashtu, vlerësimi i statistikave dhe përhapja e tyre mund të
ndihmojë përmirësimin e cilësisë së të dhënave.

Planet për analizën e të dhënave duhet të zhvillohen në fazën e parë të mundshme

sepse këto plane do të ndihmojnë për të specifikuar llojet e të dhënave të kërkuara.
Planet për analizën formohen vetë nga kërkesat e përdoruesve, niveli i programit
statistikor dhe disponueshmëria e burimeve kompjuterike. Planet e analizës së
mirëspecifikuar ndihmojnë edhe për t’u demonstruar përdoruesve të synuar të
statistikave të drejtësisë penale vlerën e këtyre statistikave.

Analiza normalisht duhet të kufizohet në prezantim dhe interpretim teknik të të

dhënave. Ndërsa përdoruesit shpesh dëshirojnë analizën interpretative të politikës së
ndërlikimeve të konstatimeve statistikore, një zyrë e statistikave të drejtësisë penale
mund të rrezikojë besueshmërinë e saj dhe objektivitetin nga kryerja e kësaj analize.
Si rrjedhojë, analizat e politikës dhe interpretimi i të dhënave mund të kryhet më mirë
nga specialistë e fushës, sipas udhëzimeve të ekspertëve të statistikave.

                                                            
120
  Per me gjere shiko Kreun VI. “ANALIZIMI, VLERËSIMI DHE SHPËRNDARJA E
STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE” tek “Manual per zhvillimin e nje sistemi per statistikat
dhe drejtesine penale” ST/ESA/STAT/SER.F/89. http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesF/SeriesF_89E.pdf

 
 
100 

 
Analiza e të dhënave statistikore në thelb do të thotë të matësh krimin. Sot, në nivel
evropian dhe ndërkombëtar ka një sërë organizmash që përgatisin studime krahasuese
në këtë drejtim. Kështu, “Studimi mbi tendencat e krimit dhe veprimet e sistemeve të
drejtësisë penale (United Nation Survey of Crime Trends and Operations of Criminal
Justice System, (CTS)19, Libri Evropian për Krimin dhe Statistikat e Sistemit të
Drejtësisë Penale, Transcaprency International, kombet e Bashkuara e tjerë121.

25.1 Statistikat përshkruese.

Duke pasur parasysh gjendjen e statistikave të drejtësisë penale dhe mbizotërimin e
njësive të thjeshta të programeve të numërimit, analizimi i statistikave të drejtësisë
penale synon të jetë i kufizuar në shumë vende. Pjesë më e madhe e analizës është në
formën e statistikave të thjeshta përshkruese si shpeshtësia, përqindjet, shpejtësia dhe
kursi i këmbimit. Këto statistika të thjeshta, siç u shpjeguan më lart, mund t’i
përgjigjen shumë pyetjeve bazë, si p.sh.: Sa krime u raportuan në një vit të caktuar?
Cila është përqindja e krimeve totale të raportuara si krime kundër pronës? Sa krime u
raportuan për çdo 100 000 të rritur? Cila ishte shpejtësia e rritjes në numrin e krimeve
nga një vit në tjetrin?

25.2 Numërimet dhe shpeshtësia.

Shpesh, produkti kryesor i sistemit statistikor të drejtësisë penale është numërim i
njësisë së thjeshtë (p.sh. i krimit) dhe klasifikimi i këtyre njësive (p.sh. vjedhje ose
vrasje). Kur merremi me kategoritë e klasifikimit (p.sh. tipet e krimeve urbane ose
rurale e tjerë), aritmetika përfshin thjesht numërimin e rasteve në secilën kategori.
Megjithatë, kur përdoren të dhëna në intervale, të dhënat që shpërndahen përgjatë një
kategorie (si për shembull mosha e autorit të krimit, të ardhurat ose kohëzgjatja e
dënimit), duhet të merren vendimet që lidhen me kategoritë që do të përdoren dhe se
ku të vendosen pikat prerëse për llogaritjen e frekuencave. Ndonjëherë, këto vendime
janë të mundshme vetëm pasi të jenë shqyrtuar të dhënat, por pak ndihmë në
përcaktimin e kategorive mund të sigurohet nga ekzaminimi i statistikave
përmbledhëse të shërbimeve të statistikave kombëtare dhe agjencive të tjera. Ka
avantazhe të dukshme në përdorimin e kategorive të krahasueshme dhe të
qëndrueshme të agjencive të tjera prodhuese të statistikave. Të tilla vendime mbi
kategoritë që do të përdoren në analizë kanë ndikim të madh dhe mbi nivelin e
grumbullimit dhe përpunimit të të dhënave.

25.3 Përqindjet.
Përqindjet shpesh përdoren për raportimin e të dhënave të krimit sepse ato janë të
thjeshta për t’u llogaritur dhe janë të përdorshme për të treguar përqindjet relative të
secilës kategori brenda klasës së dhënë (p.sh. krimi i dhunshëm, 6 për qind, krimi jo i
dhunshëm, 94 për qind, krimi total, 100 për qind). Llogaritja e përqindjeve është e
përshtatshme vetëm nëse numri total i rasteve është mjaftueshëm i madh (si rregull, të
paktën 50). Për të shmangur keqkuptimet në interpretim, raportohet numri aktual dhe
përqindjet përkatëse.

                                                            
121
 Për më gjerë shih “A njihet realisht kriminaliteti? Refleksione dhe mundësi për matje më të mirë të
krimit në Shqipëri”, Vasilika Hysi, Revista “Studime juridike”, Nr.1 2010, botim i Fakultetit të
Drejtësisë, Tiranë.
 

101 

 
25.4 Niveli.
Shumë programe të statistikave të drejtësisë penale kanë arritur në përfundimin se
numërimi i nivelit është veçanërisht i vlefshëm për përshkrimin e njësisë së numërimit
të të dhënave; nivelet lejojnë një krahasim më të lehtë të njësive ndërmjet grupeve dhe
me kalimin e kohës. Nivelet më të zakonshme në drejtësinë penale, si p.sh. shkalla e
krimit përdorin të dhënat e popullsisë si bazën e tyre.

Numri i krimeve
Kursi i krimeve = –––––––––––––––– x 100.000
Popullsia e përgjithshme

• Numërimi i nivelit kërkon vendosjen e njësisë të llogaritjes që do të përdoret si

numërues dhe njësisë që do të përdoret si emërues. P.sh. për të llogaritur
shkallën e burgimit ka një zgjidhje midis disa numëruesve si numri i shokëve
të qelisë në data të caktuara, numri i pranimeve gjatë një periudhe të
specifikuar ose numri i të burgosurve gjatë një periudhë të specifikuar. Ka
edhe mundësi të zgjedhjes së emëruesve të tjerë, si për shembull popullsia e
përgjithshme, popullsia e rritur, popullsia në rrezik ose popullsia e dënuar.
Këto vendime duhet të merren duke pasur parasysh përdorimet e synuara të të
dhënave, por mund të jenë kufizuara dhe nga të dhënat që mund të sigurohen.

• Niveli i ndryshimit. Përllogaritjet e nivelit të ndryshimit janë të dobishme për

monitorimin e shkallës së ndryshimit në krim dhe reagimet zyrtare ndaj krimit.
Përllogaritja është pothuajse e thjeshtë por kërkon të dhëna në seri kohore ose
të dhëna për të paktën dy periudha kohore. P.sh. nëse shërbimet e burgut të një
vendi në një vit të caktuar kishin 50.000 të burgosur dhe 65.000 të burgosur në
vitin vijues, shkalla e rritjes do të ishte si më poshtë:

65,000 – 50,000
Niveli i rritjes = –––––––––––––– = 0.30,
50,000 ose 30 për qind për vit.

25.5 Hedhja në tabela.

Rezultatet e tërthorta të dy ose më shumë variablave janë midis produkteve më të
rëndësishme, në varësi të shkallës që sistemi statistikor lejon bashkimin e të dhënave.
Hedhja në tabelë e të dhënave kërkon marrjen e vendimeve të tilla si seritë e të
dhënave të përdoruara, variablat që janë klasifikuar tërthorazi dhe me çfarë klasifikimi
dhe vlerash do të përdoren. Këto plane janë normalisht të formuluara duke përdorur
përshkrime me tabela të krijuara për t’iu përgjigjur pyetjeve kryesore të analizës.

25.6 Të tjera teknika analitike.

Të tjera teknika më të sofistikuara të analizës, si treguesit e derivuar, korrelacioni,
regresioni, vlerësimi dhe peshimi i procedurave për analizën e të dhënave model
mund të jenë të nevojshme për t’iu përgjigjur disa pyetjeve dhe për të menaxhuar disa
lloje të dhënash (p.sh. të dhënat e viktimizimit). Këto lloj teknikash janë bërë shumë
më të lehta dhe më të arritshme me zhvillimin e paketave softëare të statistikave.

102 

 
Megjithatë, sistemi mund të vihet në rrezik kur nuk ka personel të trajnuar në
statistika të përdorin të tillë softëare analitike për të krijuar këto tipe produktesh.
Gjithmonë është e rëndësishme të kuptohet se çfarë nënkuptohet me këto teknika dhe
të sigurohet se softëare-i është i qëndrueshëm për krijimin ose shqyrtimin e serive së
të dhënave. Për analizë më të sofistikuar mund të ishte më praktike për një zyrë të
thërrasë ekspertë të jashtëm nga të tilla burime si shërbimet kombëtare të statistikave
ose universitete.

Aktualisht, burimet kryesore të gjendjes së kriminalitetit (analizë dhe matje) në

vendin tonë janë raportimet nga ana e Policisë së Shtetit, Vjetari Statistikor i
Ministrisë së Drejtësisë dhe Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm mbi gjendjen e
kriminalitetit. Natyrisht, duhet të mabjmë në konsideratë faktin se problemtikat e
renditura më sipër në lidhje me mbledhjen, hedhjen dhe analizimin e të dhënave
statistikore përkatësisht nga ana e Policisë, Prokurorisë dhe gjykatave mbartet edhe në
këto dokumente, cka na bën të theksojmë se matja e krimit në Shqipëri sot jo vetë që
nuk është në standartet evropiane dhe ndërkombëtare, por edhe nuk pasqyron gjendjen
reale të tij.

26. MATJA E KRIMIT

Matja e krimit është një proces me të cilin studiuesit e shkencave shoqërore

përcaktojnë se si të vlerësojnë fenomenin social që ata studiojnë. Matja në kërkimin
shkencor te shkencat sociale është më e vështirë se në kërkimin shkencor fizik sepse
konceptet dhe dukuritë shoqërore janë më të vështira për t’u përcaktuar.

Procesi i matjes fillon me konceptimin. Konceptimi është proces me të cilin studiuesi

zhvillon përkufizimet e sakta të koncepteve që ai studion. Pas konceptimit vjen
procesi i funksionalizimit, proces i cili fillon pasi konceptet janë përcaktuar.
Funksionalizimi është procesi me të cilin një studiues vendos mënyrën e matjes së
variablave ashtu siç ato janë konceptuar.

Në drejtësinë penale, matjet më të pranuara janë matjet sasiore dhe matjet cilësore.

Tre janë sot mënyrat kryesore të matjes së krimit:

I: Denoncimet uniforme të krimit (indeksi i krimeve)

II: Sondazhi i vetëdenoncimeve
III. Sondazhi i viktimave

Çfarë është denoncimi uniform i krimit - Burimi më gjerësisht i cituar i statistikave

kriminale të agreguara. Në SHBA, FBI mbledh rekorde nga rreth 16 000
departamente policie të ndara në krime të indeksuara dhe jo të indeksuara.

Krime të indeksuara janë:

KRIME TË INDEKSUARA
- Vrasje kriminale
KRIMI I DHUNSHEM  - Përdhunim
- Grabitje
103 

 
 - Aggravated assault
- Vjedhje me dhunë
- Vjedhje
- Vjedhje e mjeteve motorike KRIMI JO I DHUNSHEM 
- Zjarrvënie e qëllimshme

KRIME JO TË INDEKSUARA

Të gjithë të tjerët

26.1 Si bëhet mbledhja e të dhënave uniforme të krimit122.

Çdo muaj agjencitë raportojnë: a) numrin e krimeve të indeksuara të marra nga

ankimet e viktimave, oficerët që i kanë zbuluar si edhe burime të tjera duke
përjashtuar rastet false. b) totalin e krimeve që u zbuluan: a) autori është arrestuar,
për të është ngritur akuza dhe ka filluar ndjekja penale ose c) arresti është i pamundur.

Si paraqiten të dhënat.
Shifrat e papërpunuara.
Ndryshimi në përqindje i shumës së krimit ndërmjet viteve.
Norma e krimit për 100 000 banorë.

Me të drejtë lind pyetja se sa e saktë është kjo mënyrë raportimi e krimit? Saktësia e
raportimit lidhet në radhë të parë me probleme të praktikës të tilla si disa krime nuk
raportohen nga viktimat si edhe çështje që lidhen me vetë personin në lidhje me
denononcimin e faktit kriminal sepse ai mendon se “asgjë nuk do të ndodhë edhe po
denoncova”.
Së dyti, saktësia e kësaj mënyre raportimi duhet të lidhet edhe me faktin e praktikave
të zbatuara nga ana e agjencive të zbatimit të ligjit të tilla si:
Praktika të ndryshme në regjistrim.
Përkufizimi i variablave.
Gabime sistematike.
Falsifikimi i qëllimshëm i raporteve në lidhje me krimin.
Profesionalizmi dhe teknikat e raportimit.
Gjithashtu, saktësia e sistemit të raportimit varet shumë edhe nga probleme
metodologjike të tilla si: 1) raportet janë vullnetare dhe ndryshojnë në saktësinë; 2) jo
të gjitha departamentet e policisë dërgojnë rregullisht raportimet; 3) për disa krime,
duhet të regjistrohet krimi më i rëndë; 4) jokonsistencë në listimin e akteve; 5)
përkufizimet e bëra nga ana e FBI dhe departameteve ndryshojnë.

Një mënyrë tjetër është raportimi i bazuar mbi ngjarjet kombëtare: Kështu agjencitë
që marrin pjesë në këtë proces do të duhet të përgatisin një përmbledhje të shkurtër të
çdo ngjarje krimiale të ndodhur. Gjithashtu duhet të japn informaacion në lidhje me
ngjarjen, karakteristikat e viktimës dhe të autorit, lloji dhe vera e pronës së vjedhur
dhe karakteristikat e personit të arrestuar në lidhje me një ngjarje konkrete.

                                                            
122
 Per me gjere shiko: https://www.fas.org/sgp/crs/misc/RL34309.pdf
104 

 
Mënyrë tjetër është edhe nëpërmjet të ashtuquajturave Self-Report Surveys (Sondazhi
i vetëdenoncimeve)

Figura e errët e krimit është njëlloj si kapiteni i anijes që nuk mund të shohë pjesën e
ajsbergut që është nën ujë, njëlloj edhe publiku shikon vetëm krimin e dukshëm dhe
atë të raportuarin. Figura e errët e krimit është pikërisht ajo që publiku nuk e sheh.
Tabela e mëposhtme paraqet në mënyrë figurative “shifrën e errët të krimit”:

“SHIFRA E ERRËT” E KRIMIT

Në këtë lloj raportimi të krimit vetë autorët e krimit zbulojnë shkeljen e ligjit nga ana
e tyre dhe zakonisht këto janë raportime që vijnë nga shkollat, burgjet, shtëpitë e tjerë
(në këto raste anonimati zakonisht ruhet).

Mënyrë tjetër e matjes së krimit është edhe ajo nëpërmjet sondazheve të viktimizimit
(Victims surveys).
Në këto sondazhe të anketuarve u kërkohet të raportojnë “takimet” e tyre me
kriminelët apo ngjarje kriminale. Sondazhi i parë i zhvilluar në SHBA në vitin 1966
vuri në dukje faktin se numri i viktimave të krimit ishte shumë më i lartë sesa besohej
më parë.
Edhe kjo mënyrë e matjes së krimit ka problemet e saj e si të tilla mund të
përmendim: një raportim të ekzagjeruar për shkak të keqinterpetimit të faktit nga ana
e viktimës (për shembull dera e hapur konsiderohet apo raportohet si vjedhje me
dhunë); raportimit të kufizuar për shkak të shqetësimit ose harresës nga ana e
viktimës; kjo mënyrë raportimi nuk mat edhe përfshirjen e vetë viktimës në krim (për
shembull përdorimin e drogës, vrasjen); gjithashtu marrja e mostrave të popullsisë
përfaqësuese është problematike.
105 

 
Pra, në përfundim mund të themi se secila mënyrë matjeje ka anët e forta dhe të
dobëta gjë që çon rrjedhimisht në matje të ndryshme të krimit. Megjithatë, në lidhje
me Uniforme Crime Report (UCR) dhe National Crime Victimization Survey
(NCVS) mund të themi se të dyja këto mënyra të matjes së krimit, megjithëse janë të
ndryshme, regjistrojnë tendenca dhe modele të ngjashme (mosha, seksi, dhe
ndryshimet e normave të krimit në kohë).

Po perceptimi i publikut, a mund të konsiderohet si një mënyrë tjetër e matjes së

krimit? Media shtrembëron këndvështrimin e publikut ndaj krimit.
Tabela e mëposhtme paraqet në mënyrë të përmbledhur mënyrën mujore të raportimit
të krimit nga agjencitë e zbatimit të ligjit në SHBA:

Zona dhe lloji i Norma në Krimi zyrtar në Përqindja e

krimit përqindje muaj viktimave sipas
sondazheve

26.2 Matja e krimit në Shqipëri

Në vendin tonë matja e krimit, në përputhje me standardet që përshkruam deri tani

mund të themi me elegancë që është në fazat fillestare të saj. Edhe sikur të bëhej,
mungesa ende një sistem të konsoliduar të mbledhjes, përpunimit dhe gjenerimit të të
dhënave statistikore që lidhen me krimin rezultatet do të vinte në pikëpyetje
rezultatete konkrete të tyre.

Ka një eksperiencë pozitive për t’u përmendur nga ana e Prokurorisë së Përgjithshme
nga viti 2009 nëpërmjet paraqitjes së Raportit te Prokurorit të Përgjithshmë në
Kuvend123 “Mbi gjendjen e kriminalitetit për vitin 2008”.
Një material voluminoz i konceptuar në strukturë sipas orientimit kushtetues mbi atë
c’ka duhet të raportojë Prokurori i Përgjithshëm në Kuvendin e Shqipërisë. Sipas
referimeve në këtë raport lehtësisht konsatohet se përllogaritja dhe matja e krimit në
këtë raport, për herë të parë është bërë duke ju referuar standarteve të parashikuar në
Manualin e Kombeve të Bashkuara, “Manual për zhvillimin e një sistemi statistikor
për drejtësinë penale”124. Është bërë përllogaritja e koeficientit të kriminalitetit për
100.000 banorë si për vepra të caktuara penale ashtu edhe zona të veçanta gjeografike.
Është bërë përllogaritja e fenomeneve kriminale sipas ndarjes në krime dhe
kundravajtje penale, shpërndarja gjeografike, sipas ndarjes së dispozitave penale të
Kodit Penal.
Në këtë raport për herë të parë është bërë përllogritja e peshës specifike që zënë vepra
të ndryshme penale në kriminalitetin në tërësi.
Raporti, përmban të dhëna të hollësishme në lidhje me të pandehurit sipas ndarjes
gjinore, sipas moshës duke evidentuar edhe të pandehurit të mitur, sipas arsimit,
                                                            
123
 Per me gjere shiko
http://www.pp.gov.al/web/Raporte_te_Prokurorit_te_Pergjithshem_353_1.php#.VuAARvkrLIW
124
 http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesF/SeriesF_89E.pdf
 
106 

 
gjeendjes shoqërore (të puësuar në sektorit publik, në sektorin privat apo të papunë);
në lidhje me vendbainmin e tyre (qytet apo komune); sipas gjendjes gjyqësore të të
pandehurve (të padënuar, përsëritës për vepra të ndryshme, përsëritës për të njëjtën
vepër penale).
Por ajo që do të duhet të thesojmë është fakti se ky raport, pavarësisht anëve pozitive
dhe risive që ai sjell në drejtim të standardeve të përshkruara me detaje më lart,
përsëri nuk mund të shërbejë efektivisht për matjen e krimit dhe të kriminalitetit, pasi
ësht tezë tashmë e gjithëpranuar se të dhënat statistikore të organit të prokurorisë më
shumë shërbejnë për të dhënë një pasqyrë të vetë sisteit të prokurorisë dhe të
funksioninmit të tij sesa për matjen reale te krimit.
Janë të dhënat statistikore të gjykatave ato që tentojnë më shumë në këtë drejtim,
sikurse do ta shohim edhe në vijim të këtij punimi.
Gjithëssesi, informacioni që merret edhe nëpërmjet këtij materiali, pra Raportit të
Prokurorit të Përgjithshëm mund të shërbejë si bazë për studime dhe analiza për
fenomene të ndryshme kriminale nga studiues e kriminologë.

Edhe nga të dhënat statistiore që mblidhen në sistemin gjyqësor është Ministria e

Drejtësisë që përgatiti dhe publikon Vjetarin Statistikor125. Aktualisht janë të
publikuar në faqen zyrtare të Ministrisë së Drejtësisë Vjetarët Statistikorë nga viti
2004 deri në vitin 2014.

Edhe Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë126 përbën një mbështetjeje për

analizat apo studimet e karakterit vlerësues dhe krahasues në fushën e drejtësisë si për
ju, ashtu edhe për vetë Ministrinë e Drejtësisë. Ministria e Drejtësisë paraqet në
mënyrë të detajuar të dhëna dhe analiza për sistemin e drejtësisë. Prezantimi i Vjetarit
Statistikor është edhe një përmbushje e detyrimit ligjor të Ministrisë së Drejtësisë, por
edhe indikacion i rëndësishëm për kualitetin, volumin dhe punën që ka përballuar
sistemi. Në mënyrë të detajuar, Vjetari Statistikor 2014 informon lidhur me
dinamikën e gjykimit të çështjeve nga gjykatat e ndryshme duke treguar mënyrën e
zhvillimit të proceseve gjyqësore, pasqyron veprimtarinë njëvjeçare dhe duke i
krahasuar ato në vite, të Gjykatave të Shkallës së Parë, të Gjykatave të Apelit, të
Gjykatave Administrative, të Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve, të Shërbimit të
Provës, të Gjykatës së Lartë, të Prokurorisë së Përgjithshme dhe të Drejtorisë së
Përgjithshme të Përmbarimit, duke ju informuar mbi llojet e mosmarrëveshjeve
gjyqësore, shtrirjen dhe përhapjen e kriminalitetit, mbi profilin e shkelësve të ligjit të
kategorizuar mbi baza moshe e gjinie, mbi llojet e dënimit, mbi ecurinë e ekzekutimit
të vendimeve gjyqësore dhe deri te volumi i punës i përballuar nga operatorët e
sistemit të drejtësisë.

Ky botim, ka si qëllim kryesor paraqitjen në mënyrë transparente të shifrave dhe

ecurisë së çështjeve gjyqësore, sa u përket afateve kohore dhe fazave të gjykimit
sikurse është parashikuar në udhëzimet përkatëse.

Ministria e Drejtësisë ashtu si kërkohet shprehimisht në ligjin nr.8678 datë 14.05.2001

“Për organizimin dhe funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë”, të ndryshuar përgatit

                                                            
125
 Per me gjere shiko: http://www.drejtesia.gov.al/al/dokumente/statistika
126
 Per me gjere shiko http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/statistika/VJETARI_2014_FINAL.pdf,
fq.6 e ne vijim. 
107 

 
Vjetarin Statistikor nëpërmjet grumbullimit të informacionit nga më shumë se një
burim dhe krijimit të një situate ku të dhënat të interferohen duke verifikuar saktësinë
e tyre. Kështu p.sh. të dhënat e marra nga Prokuroria e Përgjithshme për çështjet e
dërguara për gjyq, ballafaqohen me çështjet e ardhura të reja për gjykatën, ku merren
në konsideratë edhe ato çështje të ardhura në gjykatë me ankim nga i dëmtuari
akuzues, informacioni për urdhrat e ekzekutimit që jep prokuroria, ballafaqohet me të
burgosurit e rinj të ardhur në burgje ose çështjet e reja nga përmbarimi sipas rastit
konkret; të dhënat për ankimimet merren nga tre shkallët e gjykatave dhe konkludohet
për saktësinë e tyre. Burimi kryesor në sigurimin e informacionit statistikor janë
gjykatat e shkallës së parë, gjykatat e apeleve dhe Gjykata e Lartë. Marrëdhëniet me
këto institucione, krahas detyrimeve ligjore nëpërmjet ligjit “Për organizimin e
pushtetit gjyqësor” dhe ligjit “Për prokurorinë”, janë rregulluar nëpërmjet akteve
nënligjore, si urdhra dhe udhëzime të Ministrit të Drejtësisë, ku në fuqi janë udhëzimi
nr.99, datë 07.01.2002 “Për plotësimin e të dhënave statistikore”, udhëzimi nr. 804/1
datë 23.12.2013 “Per mbledhjen dhe përpunimin e të dhënave statistikore për veprat
penale që lidhen me korrupsionin dhe krimin e organizuar” dhe udhëzimi nr.324, datë
21.01.2004 “Për disa shtesa dhe ndryshime në udhëzimin nr.99, datë 07.01.2002”.
Materiali statistikor sillet në Ministrinë e Drejtësisë nëpërmjet formularëve të
plotësuar me të dhënat sipas udhëzimeve përkatëse të Ministrit të Drejtësisë. Si
rregull, ky informacion plotësohet nga kancelari i gjykatës ose nën kujdesin e tij dhe
kontrollohet nga kryetari i gjykatës. Burim tjetër i rëndësishëm statistikor, që shërben
për pasqyrimin e të dhënave lidhur me hetimet paraprake, dinamikën e tyre dhe
dërgimin e çështjeve për gjykim, është evidenca statistikore që Prokurori i
Përgjithshëm sjell periodikisht në Ministrinë e Drejtësisë dhe që realizohet në zbatim
të ligjeve organike të të dyja institucioneve. Drejtoria e Përgjithshme e Përmbarimit
mbyll ciklin e grumbullimit të të dhënave për ekzekutimin e vendimeve penale dhe
civile, duke plotësuar në tërësi të gjithë lëndën e parë, me të cilën Sektori i
Teknologjisë së Infomacionit dhe Statistikave në Ministrinë e Drejtësisë, ballafaqon
dhe hedh të dhënat, operon me to për të hartuar informacionin përfundimtar të
statistikës së unifikuar, model të cilin po e paraqesim nëpërmjet këtij vjetari.

Studimi statistikor i fenomeneve dhe proceseve juridike, ashtu si çdo sudim i

përgjithshëm statistikor kalon në tri faza: 1. Në vrojtimin statistikor; 2. Në
përmbledhjen dhe grupimin e të dhënave; 3. Në fazën e përpunimit dhe të analizës. Në
këtë konteks, për lehtësi në kuptimin e materialit përfundimtar që kemi hartuar,
sqarojmë se jemi në kushtet e vrojtimit statistikor me zgjedhje, gjë që bën të mundur
të mblidhen, grupohen, analizohen dukuritë tipike dhe esenciale, p.sh. llojet e
çështjeve penale, paditë dhe kërkesat civile të shqyrtuara, mënyra e përfundimit dhe
shpejtësia e gjykimit, politika e dënimit etj., por mund të mos gjenden të dhëna për të
gjitha alternativat e dënimit me burgim etj., që në praktikën gjyqësore zbatohen më
rrallë.

Ministria e Drejtësisë, me mbështetjen e disa projekteve të Komisionit Europian dhe

me buxhetin e shtetit ka investuar prej vitit 2005 për ndërtimin, përmirësimin dhe
zhvillimin e një Sistemi të Integruar të Regjistrimit të Çëshjtjeve (ICMIS). Ky sistem
elektronik i regjistrimit të dosjes gjyqësore është i instaluar në të gjitha gjykatat e
vendit. Nëpërmjet tij është e mundur marrja e të dhënave analitike për përpunime
statistikore në përputhje me: Ligjin 9180 datë 5/2/2004 “Për Statistikat Zyrtare”;
Ligjin Nr.8678, datë 14/5/2001 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Ministrisë së
108 

 
Drejtësisë“,të ndryshuar; Udhëzimin Nr. 99 datë 07/01/2002 "Për plotësimin e të
dhënave statistikore"; Udhëzimin Nr. 324, datë 21/01/2004 “Për disa shtesa dhe
ndryshime në Udhëzimin Nr. 99”, datë 07/01/2002 "Për plotësimin e të dhënave
statistikore" si dhe Udhezimin nr. 804/1, date 23/12/2013 “Për mbledhje dhe
përpunimin e të dhënave statistikore për veprat penale që lidhen me korrupsionin dhe
krimin e organizuar” Banka Qendrore e të Dhënave publikon në internet në kohe reale
disa raporte statistikore nëpërmjet portalit ëëë.gjykata.gov.al Informacioni i
mundësuar në këtë portal, është i përditësuar me të dhënat më të fundit sipas çështjeve
të shqyrtuara dhe vendimeve të dhëna nga gjykatat përkatëse të Shkallës së Parë dhe
te Apeleve. Këto të dhëna mund të përdoren sipas interesit dhe nevojës nga çdo
person, grup interesi apo institucion.

Në grupimin dhe përmbledhjen e materialit statistikor, Ministria e drejtësisë bën

kujdes në ndarjen e kolektivitetit në grupe homogjene, domethënë bashkimin në grupe
(klasa) të së njëjtës gjini e të të njëjtit tip, duke u bazuar në karakteristika të
përbashkëta të tyre, si p.sh. ndarjen e çështjeve penale në krime dhe kundërvajtje;
ndarjen e çështjeve civile në padi dhe kërkesa, dhe akoma me tej në nënklasa, si:
civile në përgjithësi, familjare, administrative, tregtare. Interes paraqet edhe
kombinimi i grupimit kualitativ me atë kuantitativ për fenomenet juridike të studiuara.
Në Vjetarin Statistikor 2013 ndeshim edhe analiza e konkluzione të dukurive të
veçanta të shoqëruara me paraqitje grafike ose me seri dinamike për rrethe gjyqësore,
shkallë të ndryshme të gjyqësorit, por disa herë jepet edhe material bruto nga i cili
mundet të veçohet elementi statistikor për të cilin interesohet përdoruesi i këtij
informacioni. Spektri i përdoruesve të këtij informacioni është i larmishëm nga
pikëpamja profesionale.

Në vjetarin e viti 2014, volumin më të madh të materialit statistikor e përbëjnë të

dhënat për gjykatat, të trajtuara në dy kapituj kryesorë, për çështjet penale dhe civile
në shkallë vendi, si dhe një kapitull për të dhënat analitike të volumit të punës, natyrës
së çështjeve të përfunduara dhe modës së tyre për çdo gjykatë të veçantë.
Informacioni me të dhënat e prokurorisë, përmbarimit, burgjeve është aksesiv, por
tepër i domosdoshëm për të plotësuar tërësinë e të dhënave në fushën juridike.
Koeficienti i kriminalitetit, tregon numrin e krimeve për 10 mijë apo 100 mijë banorë,
kohë në të cilën standardi ëshë vetëm për 100.000 banorë.

Pavarësisht sa më sipër edhe ky Vjetar, sikurse Raporti në Kuvend i Prokurorit të

Përgjithshëm mbetet një kontribut modest pozitiv në matjen e krimit dhe të
fenomeneve të lidhura me të.

Të njëjtën konsideratë ndaj edhe për Institutin e Statistikave që në faqen e tij zyrtare
ka të publikuara të dhëna statistikore në fushën e së drejtës që lidhen vetëm me
martesat dhe divorcet127.

                                                            
127
 Per me gjere shiko: http://www.instat.gov.al/al/themes/popullsia.aspx?tab=tabs-5

109 

 
 PJESA E DYTË

STANDARDET NDËRKOMBËTARE PËR ZHVILLIMIN E SISTEMEVE TË

STATISTIKAVE TË KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE

Zyra e Kombeve të Bashkuara për Drejtësinë dhe Krimin ka publikuar tre manuale
për përmirësimin e statistikave për krimin dhe drejtësinë, dhe konkretisht:

- Manual për zhvillimin e një sistemi statistikor për drejtësinë penale128

- Manual për kryerjen e anketimeve për viktimat e krimit (së bashku me
UNECE)129
- Manual për matjen e treguesve për drejtësinë penale për të mitur130 (së bashku
me UNICEF)

Sicili nga këto manuale është rezultat i kontributeve nga statisticien ekspertë nga
shumë vende, që kanë shumë vite përvojë pune në mbledhjen e të dhënave për
statistikat për krimin dhe drejtësinë. Në këtë mënyrë, ata përfaqësojnë njohuritë më të
mira të mundshme se si të masim mirë atë që po ndodh në fushën e krimit dhe
drejtësisë.

1.1 MANUALI I KOMBEVE TË BASHKUARA PËR ZHVILLIMIN E

SISTEMIT TË STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE131

Botimi më i rëndësishëm i Kombeve të Bashkuara në këtë fushë është Manuali i

Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të Drejtësisë Penale
(2003). Manuali ofron një hyrje në kërkesat e përgjithshme të një sistemi të
statistikave të drejtësisë kriminale dhe diskuton modelet organizative për një sistem
kombëtar të statistikave të drejtësisë penale. Ai trajton qëllimin dhe përmbajtjen e një
sistemi kombëtar të statistikave të drejtësisë penale dhe komentet për mbledhjen,
përpunimin, analizën, vlerësimin dhe shpërndarjen e statistikave të drejtësisë
kriminale. Manuali gjithashtu merret me sondazhet e viktimizimit dhe burime të tjera
të të dhënave.
Edicioni i parë i Manualit për Zhvillimin e një Sistemi për Statistikat e Drejtësisë
Penale i Kombeve të Bashkuara u botua në mesin e viteve ’80 nga Divizioni i
Statistikave të Kombeve të Bashkuara, i cili veproi me udhëzim të Asamblesë së
Përgjithshme dhe Kongreseve të Kombeve të Bashkuara për Parandalimin e Krimit
dhe të Trajtimit të Autorëve të Krimeve. Ky Manual i parë paraqiste një kuadër të
përgjithshëm për zhvillimin e një sistemi të statistikave të drejtësisë penale; ai u ndoq
nga një Udhëzim për Kompjuterizimin e Sistemeve të Informacionit në Drejtësinë

                                                            
128
 http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesF/SeriesF_89E.pdf 
129
 http://www.unodc.org/documents/data-and
analysis/Crimestatistics/Manual_on_Victimization_surveys_2009_web.pdf
130
 
https://www.unodc.org/pdf/criminal_justice/Manual_for_the_Measurement_of_Juvenile_Justice_Indic
ators.pdf
 
131
 Per me gjere shiko: http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesF/SeriesF_89E.pdf 
110 

 
Penale132. Qëllimi kryesor i Udhëzimit ishte të ndihmonte trupat ekzekutivë dhe
menaxherët e drejtësisë penale në planifikimin, zbatimin dhe mbajtjen e sistemeve të
informacionit të drejtësisë penale teknikisht të përditësuar, duke përfituar nga
teknologjitë e reja të informacionit. Gjatë kohës pas botimit të këtyre dy manualeve,
ndodhën disa zhvillime në fushën e mbledhjes dhe shpërndarjes së informacionit rreth
krimit. Kuadri i përgjithshëm i sistemit të informimit për drejtësinë penale pësoi
ndryshime, duke e bërë atë më fleksibël dhe duke e zgjeruar për të përfshirë burime të
ndryshme të dhënash të lidhura me të kuptuarin dhe funksionimin e duhur të drejtësisë
penale, si për shembull sondazhet e viktimizimit dhe statistikat për shkaqet e vdekjes.
Një tjetër zhvillim që pati ndikim të qartë mbi periudhën e mëparshme lidhet me
çështjet “mjetet kundrejt nevojave”. Ndryshimet social-ekonomike të mëdha e kanë
përqendruar vëmendjen në çështjet menaxhimit dhe planifikimit të drejtësisë penale,
por thjeshtësia fiskale përbën një sfidë shumë të madhe, Ndërkohë që rritet kërkesa
për shërbime, menaxherët e drejtësisë penale duhet të gjejnë mënyra për të bërë “më
shumë gjëra me më pak burime”. Në këtë kuadër, informacioni i mirë për ngarkesën e
çështjeve, karakteristikat e çështjeve, rrjedhat dhe shpenzimet e çështjeve kanë marrë
një rëndësi shumë të madhe për monitorimin e performancës dhe për planifikimin
strategjik dhe operativ. Për më tepër, statistikat e drejtësisë penale ndihmojnë në
ndërtim politikash dhe në analiza brenda sistemeve të drejtësisë penale dhe si pjesë e
informacionit dhe planifikimit tjetër global për politikat. Së fundmi, statistikat e mira
penale janë shumë të rëndësishme për zhvillimin social.
Ky Manual është përgatitur në përgjigje të Rezolutës së Këshillit Ekonomik dhe
Social (ECOSOC) 1997/27, datë 21 korrik 1997, me titull “Forcimi i Programit të
Kombeve të Bashkuara për Parandalimin e Krimeve dhe për Drejtësinë Penale në
lidhje me statistikat e krimit dhe operacioneve në sistemin e drejtësisë penale”. Në
këtë Rezolutë, ECOSOC mirëpriti ofertën e qeverisë së Kanadasë “për të
ndihmuar Sekretariatin, i cili do të punojë në bashkëpunim ne anëtarët e Rrjetit
të Programit për Parandalimin e Krimit dhe Drejtësinë Penale dhe ekspertë të
tjerë të interesuar, në përgatitjen e Udhëzimit për Zhvillimin e Analizës për
Statistikat e Drejtësisë Penale”. Këshilli kërkoi gjithashtu që Sekretari i
Përgjithshëm “të zhvillonte, në bashkëpunim me anëtarët e Rrjetit të Programit të
Parandalimit të Krimit dhe të Drejtësisë Penale, si dhe me ekspertë të interesuar,
një shtojcë për Udhëzimin e sipërpërmendur, e cila do të përfshinte shembuj
specifikë të instrumenteve bazë statistikore të përdorura për mbledhjen e të
dhënave, të tillë si pyetësorë, dokumente informative, raporte, klasifikime,
përkufizime dhe çështje viktimologjie, me synimin e bërjes së qasjeve kombëtare
më të zbatueshme, e bërjes së të dhënave të krahasueshme”.
Pas kërkesës së ECOSOC133, Udhëzimi, të cilit më pas iu dha titulli aktual, Manual
për Zhvillimin e një Sistemi të Statistikave të Drejtësisë Penale, krijoi një
kuadër të përgjithshëm të përditësuar për zhvillimin e një sistemi kombëtar të
statistikave të drejtësisë penale. Pasi zhvillimi i një sistemi të tillë kërkon në mënyrë
të pashmangshme pjesëmarrjen dhe bashkëpunimin e shumë sektorëve, Manuali flet
në një gjuhë joteknike, dhe i drejtohet një audience të gjerë. Lexuesit potencialë
përfshijnë përdoruesit dhe prodhuesit e statistikave të drejtësisë penale si brenda dhe
                                                            
132
  Udhëzim për Kompjuterizimin e Sistemeve të Informacionit në drejtësinë Penale, Studimet në
Metoda, Seritë F, nr 58 (Botimet e Kombeve të Bashkuara, shitjet nr E.92.XVII.6).
 
133
 http://www.un.org/en/ecosoc/about/: United Nation Ecocnomic eand Social Coucil 

111 

 
jashtë qeverisë; në veçanti menaxherët, administratorët, profesionistët, teknicienët,
studiuesit, kërkuesit, akademikët, praktikuesit e profesionit si dhe persona të tjerë të
cilët në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë lidhen me çështje të drejtësisë
penale. Manuali njeh se kushtet dhe gatishmëria për zhvillimin e një sistemi të
statistikave të drejtësisë penale ndryshon shumë nga një vend në tjetrin. Në këto
situatë, janë rrethanat kombëtare dhe lokale që do të përcaktojnë deri në një masë të
madhe mënyrën e përdorimit të Manualit.
Diskutimi i burimeve komplementare me sistemet e informacioneve administrative
dhe informative janë trajtuar në një kapitull të veçantë, ku është shtuar dhe më
shumë material për sondazhet e viktimizimit të krimit. Manualit i është shtuar dhe
një kapitull për mbledhjen ndërkombëtare të statistikave të krimit dhe të drejtësisë
penale.
Sipas udhëzimeve të përcaktuara nga ECOSOC, ky Manual përfshin një shtojcë për të
theksuar disa nga çështjet praktike të lidhura me hartimin dhe krijimin e një sistemi të
plotë mbledhjesh të dhënash. Shtojca jep shembuj të formave të mbledhjes së të
dhënave, tabela statistikore, një skemë për klasifikimin e veprave të krimit, një skemë
për përcaktimin sa i rëndë është krimi, të cilat ose tërësisht ose pjesërisht mund të
përbëjnë një pikë nisje të dobishme për vendet që synojnë të zhvillojnë ose
përmirësojnë sistemet e tyre kombëtare të statistikave të drejtësisë penale. Pritet që
vendet të zhvillojnë instrumente për mbledhjen e të dhënave të përshtatshme për
situatat e tyre, duke reflektuar karakteristikat specifike të sistemeve të tyre të
drejtësive penale dhe nivelin e burimeve të disponueshme.
Shtojca përfshin dhe pyetësorë të sondazhit të Kombeve të Bashkuara për tendencat
e krimit dhe operacionet e sistemeve të drejtësisë penale si dhe Sondazhet
Ndërkombëtare të Viktimave të Krimit. Këto instrumente mund të shërbejnë si
referenca për vendet që kanë lloje të ngjashme mbledhje të dhënash, dhe mund t’i
informojnë dhe stimulojnë vendet të marrin pjesë në aktivitete të ardhshme
sondazhi që lidhen me drejtësinë. Krahasimi me vendet me strukturë dhe natyrë të
njëjtë ofron një kuadër më të gjerë për një kuptim dhe formësim më të mirë të
zhvillimit social në nivelin lokal.
Për shkak se krimi dhe operacionet e sistemeve të drejtësisë penale janë pjesë e një
shoqërie, statistikat e drejtësisë penale formojnë pjesë të një organi më të madh të
statistikave social-ekonomike që kanë qenë objekt i shumë rekomandimeve dhe
botimeve nga Divizioni i Statistikave të Kombeve të Bashkuara.134 Ky Manual
bazohet në këto eksperienca dhe botime të mëparshme.
Pranohet se disa mangësi serioze në sistemet kombëtare të drejtësisë penale nuk
reflektohen në Manual, të tilla si abuzimi i organit të policisë, përdorimi i
panevojshëm i forcës, abuzimi i të drejtave të njeriut, represioni dhe mungesa e
përgjegjshmërisë nga sistemi i drejtësisë.
Drafti i Manualit për Zhvillimin e një Sistemi për Statistikat e Drejtësisë Penale
është përgatitur nga Rick Beattie dhe Robert Kingsley i Qendrës Kanadeze për
Statistika për Drejtësinë, Statistikat për Kanadanë. Ky draft u rishikua nga një grup
ekspertësh135, të cilët u mblodhën në Buenos Aires nga data 23 deri më datë 25
                                                            
134
  Një listë e gjatë studimesh metodologjike dhe rekomandimesh ndërkombëtare të Kombeve të
Bashkuara në fushën e statistikave sociale, demografike dhe ekonomike dhe në organizimin e shërbimeve
statistikore është e disponueshme në faqen e internetit: http://unstats.un.org/unsd/pubs.
 
135
  Takimi u organizua nga Instituti Latino-Amerikan kundër Krimit dhe për Kërkimin në Drejtësi
(IIDEJUAL) të Ministrisë së Drejtësisë dhe të drejtave të Njeriut të Argjentinës, në bashkëpunim me
112 

 
prill 2001 si dhe ka marrë parasysh kontributet e kolegëve në të gjithë botën. Kreu
për mbledhjen ndërkombëtare të të dhënave për krimin dhe drejtësinë penale u
hartua nga Qendra për Parandalimin Ndërkombëtar të Krimit, Zyra e Kombeve të
Bashkuara për Kontrollin e Drogës dhe Parandalimin e Krimit dhe nga Instituti i
Kombeve të Bashkuara për Krimin Ndër-rajonal dhe Kërkimin në Drejtësi.
Manuali u rihartua dhe u përgatit për botim nga Divizioni i Statistikave të Kombeve të
Bashkuara.

Manuali përcakton një numër parimesh të rëndësishme për krimin kombëtar dhe për
sistemin e statistikave të drejtësisë penale136. Këto parime mund të konsiderohet si një
shtyllë për "udhëzime" ndërkombëtare në zhvillimin e sistemeve të tilla:
1- “ngjarje kriminale” është identifikuar si kategoria më themelore për çdo sistem
të statistikave të drejtësisë penale. Ngjarja përfshin të dhëna për “veprën
penale'', “autorin e veprës” dhe “viktimën”.
2- Një program krimit dhe drejtësisë penale statistika duhet të fokusohet në
fushat e mëposhtme kryesore:
- Matjen e "sasisë" së krimit, përfshirë prevalencën dhe peshën e veprave
penale.
- Informacion mbi karakteristikat autorit;
- Lëvizja e autorëve dhe rasteve përmes sistemit.
3- Krimi dhe sistemet e Statistikave të Drejtësisë penale duhet të përdorin një
klasifikim të veprave penale. Të gjitha veprat penale që mund të rezultojë në
një akuzë formale kundër një të akuzuari duhet të klasifikohen sipas sistemit të
aplikuar në mënyrë konsistente, të koduara dhe që identifikon çdo vepër unike.
4- Të dhënat për ‘’ngarkesën" duhet të konsiderohen si bllok themelor të
ndërtimit dhe zhvillimit të një sistemi kombëtar të statistikave të drejtësisë
penale. Kjo mund të përfshijë masa të tilla si numri i incidenteve të raportuara
në polici, numri i akuzave të ngritura nga policia, numri i personave të
akuzuar, numri i personave që paraqiten në gjykatë, numri i paraqitjes në
gjykatë dhe numrin e pranimeve në institucionet korrektuese.
5- Përveç njësive të numërimit, si incidentet, akuzat, dhe vendimeve, projektuesit
e sistemeve statistikore të drejtësisë penale duhet marrë parasysh, të përfshijnë
një njësi numërimi të bazuar mbi personin për çdo komponent, përderisa
“personi” eshtë e vetmja njësi që ka vazhdimësi në të gjithë sistemin e
drejtësisë penale.
6- Informacioni mbi personat e akuzuar, në mënyrë ideale duhet të përfshijë
detaje të veprës, gjinisë, moshës, origjinës kombëtare ose etnike, dhe zonën
gjeografike të banimit.
7- Në nivelin lokal, operacional, është praktikë e mirë që të përdoren forma te
standartizuara per regjistrimin e të dhënave. Një “Formular i Informacionit
                                                                                                                                                                          
Divizionin e Statistikave të Kombeve të Bashkuara dhe Qendrën për Parandalimin e Krimit
Ndërkombëtar, Zyra e Kombeve të Bashkuara për Kontrollin e drogës dhe Parandalimin e Krimit
(CICP/ODCCP). Pjesëmarrësit përfshinin ekspertë nga Instituti Evropian i Parandalimit dhe Kontrollin
e Krimit (HEUNI), Institutin e Kombeve të Bashkuara për Azinë dhe Lindjen e Largët për
Parandalimin e Krimit dhe Trajtimin e Autorëve të Krimit (UNAFEI) dhe Instituti Latino-Amerikan
për Parandalimin e Krimit dhe Trajtimin e Autorëve të Krimit (ILANUD) si dhe ekspertë kombëtarë
nga Argjentina, Kanadaja, Holanda dhe Venezuela.
 
136 Per me gjere shiko : http://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesF/SeriesF_89E.pdf

113 

 
 mbi incidentet” standard, për shembull, mund të përdoret nga policia për të
regjistruar informacion në lidhje me incidentin e krimit, viktima dhe çdo autori
të dyshuar, duhet të aplikohet. Një formë e re është përdorur për çdo incident
të raportuar.
8- Përderisa përbërësit e drejtësisë penale përbëjnë një sistem, output-i i një
agjencie është input në një tjetër. Për shembull, rastet e parashtruara nga
policia me prokurorinë duhet të paraqesin statistika “output” për policinë dhe
statistika “input” për prokurorinë.
9- Duhet të zhvillohet një sistem për grumbullimin dhe raportimin e të dhënave
qendrore në bazë njësie. Sistemi mund të jetë manual (letër) ose bazuar
kompjuterizuar, por duhet të mundësojë transferimin e informacionit nga
niveli lokal, operacional në një pikë qendrore të mbledhjes së të dhënave, të
tilla si zyra e statistikave kombëtare. Agregimi i formave të veçanta të
regjistrimit të rasteve, mund të formojnë bazën e statistikave të përgjithshme të
sistemit.
Parimet e paraqitura në Manualin e Kombeve të Bashkuara sugjerojnë një sistem të
statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale që të jetë i bazuar në krijimin
kujdesshëm, sistematik të njësisë së të dhënave nga policia, prokuroria dhe gjykatat.
Këto të dhëna mund të ketë njësi të ndryshme të numërimit - incident, rastin apo
personi - por duhet të ndajnë një numër të karakteristikave të përbashkëta, duke
përfshirë një klasifikimi të përbashkët veprës dhe, në mënyrë ideale, një kod unik
identifikues që i mundëson personave dhe rastet që të ndiqen në të gjithë sistemin.
Nëse të dhënat individuale janë mbajtur me dorë ose në një mjedis të automatizuar,
ata duhet të jenë në gjendje të mblidhen dhe raportohen në nivel qendror, në mënyrë
të tillë që statistikat e përgjithshme të mund të prodhohen rregullisht. Këto statistika
duhet të përmbajnë detaje të ngjarjeve kriminale, autorët e tyre, dhe lëvizjen e rasteve
përmes sistemit.

Manuali është i strukturuar në tetë kapituj.

- Kapitulli i parë trajton OBJEKTIVAT DHE KËRKESAT E NJË SISTEMI TË

STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE duke u nadalur në mënyrë të posaçme
tek A. përdorimet dhe qëllimet e një sistemi statistikash të drejtësisë penale; B.
Kërkesat paraprake të një sistemi të statistikave të drejtësisë penale (sigurimi dhe
mbajtja e angazhimit të aktorëve;Forcimi i zhvillimit të programit statistikor; Ruajtja
e neutralitetit dhe objektivitetit politik; Përdorimi i burimeve analitike dhe teknike në
mënyrë efektive; Artikulimi i qartë i objektit dhe përmbajtjes; Përdorimi i qasjes së
integruar; Mbajtja e një profili të lartë publik) C. Nevoja për informacion plotësues.
- Kapitulli i dytë trajton MODELET ORGANIZATIVE PËR NJË SISTEM
KOMBËTAR TË STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE duke u ndalur në
mënyrë të posaçme tek qasja e centralizuar, qasja e decentralizuar; përgjegjësitë dhe
angazhimet e përbashkëta si dhe kriteret për vlerësimin e opsioneve organizative të
disponueshme.
- Kapitulli i tretë trajton OBJEKTIN DHE PËRMBAJTJEN E NJË SISTEMI
KOMBËTAR TË STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE (ngjarja, vepra
penale, viktima, sistemi i drejtesise penale, përcaktimi i objektit të statistikave të
drejtësisë penale, kuadri i zhvillimit, kërkesat për informacion qasja në bazë sistemi
njësia e numërimit, përdorimi i skemës standarde të klasifikimit të veprës, kërkesat

114 

 
për informacion demografik, social dhe ekonomik, identifikimi i përparësive për
zbatimdhe zhvillimi i mëtejshëm: treguesit e drejtësisë penale).
- Kapitulli i katërt, MBLEDHJA E STATISTIKAVE TË DREJTËSISË
PENALE (burimet e disponueshme, rrjedhja e informacionit, aspekte teknike që
lidhen me sisteme regjistrimi dhe informacion operativ, çështje që lidhen me nxjerrjen
e të dhënave statistikore nga sistemet informative, qasje mbi baza të përgjithshme dhe
për njësi të mbledhjes së të dhënave dhe mbledhja e plotë kundrejt mbledhjes me
kampion të të dhënave).
- Kapitulli i pestë PËRPUNIMI I STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE
(Hapat dhe procedurat e përpunimit të dhënave, marrja dhe regjistrimi i të dhënave,
sigurimi dhe ruajtja e të dhënave, redaktimi dhe verifikimi i të dhënave, analizimi i të
dhënave, çështje të sigurisë dhe aksesit të të dhënave, teknologjitë në përpunimin e të
dhënave,
- Kapitulli i gjashtë ANALIZIMI; VLERËSIMI DHE SHPËRNDARJA E
STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE (analizmi i të dhënave, statistikat
përshkruese, tabulimet, teknika të tjera analitike, vlerësimi i të dhënave shpërndarja e
të dhënave.
- Kapitulli i shtatë ROLI I SONDAZHEVE TË VIKTIMIZIMIT DHE
SONDAZHEVE TË TJERA TË TË DHËNAVE (A. Sondazhet e viktimizimit
(metodologjia, avantazhet, disavatazhet; B. Sondazhet e vetëraportimit, C. Shkaku i
statistikave të vdekjes, D. Regjistrimi i popullsisë dhe sondazhet e popullatës, e.
Burime të tjera potenciale).
- Kapitulli i tetë, MBLEDHJA NDËRKOMBËTARE E TË DHËNAVE PËR
KRIMIN DHE DREJTËSINË PENALE (A. Sondazhet e Kombeve të Bashkuara për
tendencat e krimit dhe funksionimi i tyre, B. Sondazhet ndërkombëtare për viktimat e
krimit).

Manuali shprehet në lidhje me:

1.1.1 MODELET ORGANIZATIVE PËR NJË SISTEM KOMBËTAR TË

STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE

A. VËZHGIME TË PËRGJITHSHME
Organizimi i një programi për përmirësimin e statistikave të drejtësisë penale duhet të
reflektojë nevojën e një vendi dhe të sistemit të tij të drejtësisë, nivelin e
centralizimit, traditat dhe pjesë të praktikave dhe të procedurave, si dhe
disponueshmërinë e stafit të aftë, burimeve teknike dhe fondeve. Për këtë gamë të
larmishme rrethanash nuk mund të jepet një listë e plotë.
Gjithsesi, ka parime bazë organizimi të cilat lidhen me një program statistikor. Duke pasur
parasysh gamën e madhe të aftësive dhe funksioneve dhe faktin se ekspertët e fushës
shpesh nuk kanë eksperiencë statistikore dhe ekspertët e statistikave shpesh nuk kanë
eksperiencë për fushën, programet statistikore kërkojnë një delegim të mirëpërcaktuar
përgjegjësish dhe autoriteti, bashkëpunimi dhe mekanizmash për ndarjen e aftësive dhe
eksperiencës.
Ndërkohë që delegimi lejon shfrytëzimin efikas të aftësive të deleguara, koordinimi
është i nevojshëm për të lidhur boshllëqet e shkaktuara nga të qenit i specializuar në
një fushë. Mekanizmat e koordinimit janë aspekte shumë të rëndësishme të çdo
organizate statistikash. Koordinimi brenda dhe ndërmjet agjencive, ndërmjet
specialistëve të fushës dhe ekspertëve teknikë dhe ndërmjet përdoruesve dhe
115 

 
prodhuesve të të dhënave është një ndër sfidat më të mëdha për zhvillimin e një
sistemi të mirë statistikash. Mënyra si realizohen këto parime në çdo vend varet shumë
në mënyrën sesi është e organizuar drejtësia penale, llojin e regjistrave të prodhuar
dhe të ruajtur nga agjencitë e drejtësisë penale dhe mënyrën e rrjedhjes së
informacionit nga një agjenci në tjetrën dhe nga një komponent drejtësie tek tjetri.
Kapitulli II jep disa nga avantazhet dhe disavantazhet kryesore të qasjeve të ndryshme
administrative dhe organizative ndaj sistemeve kombëtare të drejtësisë penale.
Përzgjedhja nuk është e shteruese, por ka si synim të bëjë të qartë disa nga përzgjedhjet
kryesore dhe ujdive të bëra nga secila nga këto përzgjedhje.
2.5 Një ndër karakteristikat kryesore që bën dallimin e llojeve të ndryshme të
statistikave të drejtësisë penale është shkalla e centralizimit të mbledhjes dhe përpunimit
të të dhënave, e cila është përgjithësisht një reflektim i shkallës së centralizmit
administrativ të vetë sistemit të drejtësisë penale.

1.1.2 QASJA E CENTRALIZUAR

Një sistem i centralizuar i mbledhjes ë të dhënave mund të përcaktohet gjerësisht si

një sistem në të cilin pjesa më e madhe e mbledhjes, përpunimit, shpërndarjes,
projektimit dhe zhvillimit të të dhënave kryhet nga një agjenci qeveritare në nivelin
kombëtar. Në një vend me një formë kombëtare qeverisje sipas të cilës pjesa më e
madhe e agjencive të drejtësisë penale përfshihen nën një ministri të vetme drejtësie,
një byro/zyrë qendrore e statistikave të drejtësisë mund të jetë përgjegjëse për (a)
projektimin dhe funksionimin e sistemit; (b) mbledhjen e të dhënave,
analizimin dhe botimin e raporteve; dhe (c) modifikimin dhe zgjerimin e sistemit.
Të dhënat nga njësitë e qeverisjes vendore, një prokuror lokal ose një organ riedukimi
dërgohen drejtpërsëdrejti tek një zyrë kombëtare statistikash. Të dhënat përgjithësisht
prodhohen në nivelin lokal dhe prodhuesit lokalë janë përgjegjës për transformimin e
të dhënave administrative në të dhëna statistikore. Formati në të cilin dërgohen të
dhënat në zyrën qendrore ka kosto dhe implikime politikash të mëdha. Nëse secila
agjenci i dërgon zyrës kombëtare të gjitha të dhënat individuale (p.sh., informacion të
lidhur specifikisht me çështjen ose personin), zyra është në gjendje të krijojë një bazë
të dhënash të madhe e fleksibël, por kërkon burime të shumta për përpunimin,
trajnimin e prodhuesve të të dhënave, kontrollin e cilësisë dhe analizën. Në të njëjtën
kohë, mund të dalin debate në lidhje me përdorimin, shpërndarjen, konfidencialitetin
dhe pronësinë e informacionit.
Nëse, pavarësisht nga të gjitha, çdo agjenci e vogël a lokale i fut të dhënat e saj në
tabela apo raporte përmbledhëse, çdo agjenci do të haset me kërkesa të reja burimore
përsa i përket përpunimit të të dhënave dhe kontrollit të cilësisë së të dhënave. Për
më tepër, baza kombëtare e të dhënave është më pak fleksibël dhe aftësia e byrosë
kombëtare për t’ju përgjigjur kërkesave për informacion varet nga cilësia e formave
dhe procedurave që drejtojnë procesin e grumbullimit.
Në një model të centralizuar, zyra kombëtare bëhet agjencia e vetme ku përdoruesit e
jashtëm mund të gjejnë të gjitha të dhënat e disponueshme kur dëshirojnë të marrin
seri statistikash kombëtare për një temë të caktuar. Kur kjo zyrë ka marrëdhënie të
ngushtë me zyrën kombëtare të statistikave, e cila nga ana e saj lehtëson klasifikime
uniforme, të krahasueshme ose të harmonizuara, një organizim i tillë i pajis
përdoruesit me informacion të drejtësisë penale të plotësuar me të dhëna më të gjera
statistikore.
Ka tri tipe organizatash statistikore nën sistemet e centralizuara: (a) agjencia e
116 

 
pavarur; (b) një agjenci në Ministrinë e Drejtësisë; dhe (c) një agjenci në Zyrën
Kombëtare të Statistikave.

Agjencia e pavarur

Një mënyrë organizimi për statistikat e drejtësisë penale gjendet në vendet që kanë
krijuar zyra kombëtare statistikash për drejtësinë penale të cilat janë të pavarura nga
agjencitë përgjegjëse për veprimet e sistemit të drejtësisë penale. Pra, zyrtarët e një
zyre të pavarur mund të merren me zyrtarët e agjencive të drejtësisë penale ose pjesë
të tjera të qeverisë mbi baza të barabarta, dhe, si rezultat, mund të kenë lehtësisht
akses tek të dhënat nga jashtë sistemit të drejtësisë, të tilla si të dhënat ekonomike ose
demografike. Zyra statistikore mund të marrë pjesë dhe drejtpërdrejt në vendimmarrjen
e politikave, duke përfshirë dhe vendimet për ndarjen e burimeve për statistika. Së
fundmi, një zyrë e tillë, e cila nuk ka ndonjë interes të dukshëm në të dhënat e
prodhuara, mund të jetë më e besueshme se programi i statistikave që është pjesë e një
agjencie të drejtësisë penale. Gjithsesi, një model i tillë mund të ketë disa disavantazhe
të cilat mund të jenë shumë të rëndësishme në veçanti në disa vende. Këto
disavantazhe përfshijnë:
(a) Dublikimin ose mbivendosjen - Një zyrë e re e pavarur për statistikat e
drejtësisë penale do të duhet të hapet e re për pjesën më të madhe të vendeve. Krijimi i
çdo agjencie të re krijon burokraci, dhe, si rezultat, dhe mundësi publikimi dhe
mbivendosjes në përdorimin e burimeve të pakta njerëzore, teknike dhe fiskale.
Probleme të tilla mund të minimizohen nëse zyra do të bëhej pjesë e zyrës kombëtare të
statistikave, pasi kjo zyrë e ka stafin mbështetës dhe pajisjet e nevojshme.
(b) Distanca nga burimi i të dhënave - Një zyrë jashtë sistemit të drejtësisë penale
mund të ketë më shumë vështirësi në krijimin e marrëdhënieve më të mira me
agjencitë operative që prodhojnë të dhëna parësore, mbi të cilat bazohen statistikat.
Për më tej, zyra mund të mos ketë akses të mjaftueshëm tek ekspertët e fushës për
projektimin, zbatimin dhe analizën efektive të statistikave të drejtësisë penale.
Duhet të theksohet se një zyrë plotësisht e pavarur statistikash drejtësie penale nuk
është praktikë shumë e njohur në pjesën më të madhe të vendeve. Gjithsesi, niveli i
pavarësisë ndryshon shumë; pra, ndërkohë që disa zyra nuk e plotësojnë formalist
nivelin e pavarësisë së plotë (për shembull ato janë pjesë e departamenti qendror të
drejtësisë penale), ato janë ende shumë të pavarura në caktimin e detyrave të tyre.

Agjencia në Ministrinë e Drejtësisë

Vendosja e një zyre statistikash të drejtësisë penale brenda një ministrie kombëtare
ose departamenti përgjegjës për drejtësinë ka avantazhe të mëdha, pasi i njëjti
ministër është përgjegjës si për funksionet statistikore dhe për ato operative.
Zhvillimi i sistemeve operative të informacionit statistikor të dobishëm për
vendimmarrjen është më pak problematik sesa përdorimi aktiv i të dhënave.
Gjithsesi, ka disavantazhe dhe për këtë zgjidhje, ku, ndër të tjera mund të
përmendim:
(a) Besueshmërinë dhe objektivitetin – Analiza dhe interpretimi i rezultateve
dhe mënyra si perceptohen ato mund të jetë ose mund të konsiderohet si e ndikuar nga
interesa të caktuara, dhe, mbase dhe interesa politikë të personave përgjegjës për
politikën dhe administrimin. Në të vërtetë, zyra përgjegjëse për statistikat e drejtësisë
penale dhe të dhënat e lidhura me krimin mund të jetë nën trysninë e kërcënimit të
117 

 
tërheqjes së burimeve nëse produktet e saj krijojnë pakënaqësi që lidhen me politika
të larta dhe vendimmarrës në agjenci;
(b) Marrëdhëniet me agjenci të tjera statistikore – Një zyrë e tillë me raste mund
ta ketë të vështirë të jetë e barabartë me shërbimet statistikore ose dhe me personelin e
lartë operativ në agjencitë e tjera të drejtësisë penale.
Shkurtimisht, pozicionimi i zyrës së statistikave të drejtësisë penale brenda ministrisë
së drejtësisë, pavarësisht nga eficenca në dukje, mund ta bëjnë atë objekt ndërhyrjes,
edhe në mënyrë të paqëllimshme.

Agjencia në Zyrën Kombëtare të Statistikave

Një tjetër formë organizimi është vendosja e zyrës së statistikave të drejtësisë penale
brenda një zyre ekzistuese kombëtare statistikash. Shumë vende kanë një agjenci të
vetme kombëtare përgjegjëse për mbledhjen dhe analizimin e një game të gjerë
statistikash, duke përfshirë statistikat, të dhënat e regjistrimit të popullsisë, statistika
ekonomike, statistika të krahut të punës, dhe statistika shëndetësore, arsimor edhe të
mirëqenies sociale. Nëse statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale vendosen brenda
një agjencie të tillë, rezultati i pritshëm do të ishte ulja e kostove administrative;
akses të gatshëm tek grupe të tjera të rëndësishme të dhënash, të tilla si të dhëna të
ndryshme demografike dhe ekonomike, akses të gatshëm tek staticienët me
eksperiencë e aftësi; dhe, së fundmi kursime në koston e mbledhjes dhe analizimit të
të dhënave falë infrastrukturës ekzistuese kombëtare, duke përfshirë komunikimet,
pajisjet dhe personelin.
Gjithsesi, vendosja e agjencisë në një zyrë kombëtare statistikash mund të ketë disa
disavantazhe. Këto disavantazhe përfshijnë:
(a) Përparësitë: përparësitë e zyrës kombëtare të statistikave mund të tejkalojnë
përparësitë e sistemit të drejtësisë penale. Në rast të tillë, ndarja e burimeve mund
të mos jetë e favorshme për komponentin e statistikave të drejtësisë dhe puna e
zyrës së statistikave të drejtësisë mund të shkurtohet. Kjo, nga ana e saj mund të
çojë në pakënaqësi brenda sistemit të drejtësisë penale, dhe rezultati përfundimtar
është që marrëdhënia me agjencitë e tjera të përkeqësohet.
(b) Distanca nga përdoruesit – për stafin e një zyre qendror mund të ketë tendencë
që ata të jenë më të interesuar me metodat dhe përparësitë e zyrës mëmë të
statistikave se me nevojat dhe përparësitë e sistemit të drejtësisë panel, e cila është
një ndër përdoruesit më të rëndësishëm të statistikave të drejtësisë penale.

1.1.3 QASJA E DECENTRALIZUAR

Një tjetër formë organizimi, e cila është dhe më e përhapur, është “decentralizimi” dhe
shpesh gjendet në vendet që kanë forma federaliste qeverisje. Qasja e decentralizuar
nënkupton praninë e një rrjeti shërbimesh statistikore në nivele të ndryshme të
qeverisë ose në rajone të ndryshme të vendit. Një sistem i tillë mund të ketë dhe një
zyrë kombëtare. Të dhënat përpilohen nga organet lokale ose rajonale nga burime
parësore të dhënash, ndërsa statistikat kombëtare mblidhen vetëm nga zyra kombëtare e
statistikave, nëse ekziston kjo zyrë. Ndryshe nga sistemet e centralizuara, mbledhja e
të dhënave, redaktimi dhe analiza e tyre kryhen në nivel rajonal (nën-kombëtar),
duke prodhuar raporte për çështje specifike për subjektin e veçantë rajonal. Me këtë
qasje, volumi i të dhënave të marra në nivelin kombëtar në përgjithësi është më i
madh se në një sistem të centralizuar, dhe zyra kombëtare e statistikave në
118 

 
përgjithësi ka më pak përgjegjësi për trajnim dhe kontroll cilësie të të dhënave.
Qasja e decentralizuar shpesh shoqërohet me një sistem federal qeverisje dhe qasja
e centralizuar me një sistem qendror qeverie, por shembuj të suksesshëm të secilës
qasje mund të gjenden nën të dyja format e qeverisjes. Një vend mund të konstatojë
se seri të caktuara statistikash mund të mblidhen më lehtë sipas një qasje të
centralizuar (për shembull statistikat e viktimave kombëtare), ndërsa statistika të
tjera janë më të përshtatshme për t’u mbledhur duke përdorur qasjes e
decentralizuar (për shembull, statistikat kombëtare të drejtësisë penale). Mënyra më e
mirë për seri të veçanta statistikash në një vend të caktuar varet nga mundësitë dhe
kufizimet specifike brenda atij vendi.
Duhet të theksohet gjithashtu se brenda një sistemi kombëtar të decentralizuar të
mbledhjes së të dhënave, mund të ketë mbledhje të centralizuar të të dhënave në një
nivel qeverisje dhe mbledhje të decentralizuar në një nivel tjetër. Për shembull, mund
të bëhet mbledhja e centralizuar e të dhënave në nivel bashkiak, por mbledhje e
decentralizuar e të dhënave në nivel rajonal.
Ekzistojnë dy lloje organizimesh statistikore nën sistemin e decentralizuar: (a)
agjencitë brenda komponentëve të sistemit të drejtësisë; dhe (b) një rrjet agjencish
shtetërore/rajonale.

Agjencitë brenda komponentëve të sistemit të drejtësisë

Një mënyrë e organizimit të sistemit të statistikave të drejtësisë penale është

përfshirja dhe trajtimi i tyre nga çdo agjenci komponenti kryesor i së cilës është
sistemi i drejtësisë penale: policia, gjykatat dhe qendrat riedukuese. Avantazhi i
menjëhershëm i kësaj mënyre është se ekziston një bazë e përshtatshme në shumë
shtete, dhe është më e lehtës, dhe sigurisht dhe me më pak shpenzime që të
zhvillohet një sistem ekzistues sesa të krijohet një sistem i ri, në veçanti kur
burimet janë të kufizuara. Për më tepër, personeli përgjegjës për mbledhjen e të
dhënave, të cilët janë të angazhuar nga afër me agjencinë, pritet të ketë angazhim
më të madh për të siguruar angazhimin dhe besueshmërinë e të dhënave. Së
fundmi, administratorët e çdo agjencie ose nën-njësie janë në pozicion të fortë për
organizimin dhe sigurimin e mbledhje së të dhënave brenda agjencive të tyre.
Gjithsesi, ky lloj organizimi ka disa disavantazhe, ku përfshihen:
(a) Angazhimi i kufizuar - Pavarësisht nga planet teorike ose angazhimi i
deklaruar, shumë pak përmirësim mund të ndodhë në realitet në përgjigje të një
programi përmirësimi. Kjo mund të ndodhë pasi vendimmarrësit në një komponent
të sistemit nuk kanë përgjegjësi për statistikat në një komponent tjetër, e, si
rezultat, nuk investojnë shumë energji për modifikimin ose zgjerimin e statistikave
të tyre për llogari të komponentit tjetër;
(b) Koordinimi i kufizuar - Mbi të gjitha, decentralizimi e bën koordinimin shumë të
vështirë. Koordinimi është i rëndësishëm për shkak të tendencës së secilit komponent
për mbledhjen e statistikave të tij mbi bazën e përparësive të tij. Gjithsesi, siç u
përmend dhe më lart, statistikat e policisë që do të ishin më të dobishme në për
administratorët e drejtësisë, ose statistikat e gjykatave që do të ishin më të dobishme
për administratorët e burgjeve, jo domosdoshmërish janë statistikat me rëndësinë më
të madhe të agjencisë që i mbledh ato.

119 

 
Rrjeti i agjencive shtetërore/rajonale

Një problem i veçantë për shtetet e konfederuara është marrëdhënia ndërmjet

provincave/shteteve ose subjekteve të tjera rajonale dhe kryeqytetit të vendit. Një
ndër avantazhet e zhvillimit të veprimeve të një procesi mbledhjesh të dhënash
penale në nivelin shtetëror janë njësitë administrative dhe gjeografike relativisht të
vogla, të cilat mund të jenë të ndjeshme ndaj të dhënave të tyre lokale. Gjithsesi,
shtetet ose provincat individuale mund të mos jenë të ndjeshme ndaj të dhënave
federale ose shtetërore. Shpesh ata janë të pamundur ose jo të gatshëm që t’i bëjnë të
dhënat e tyre të përshtatshme me të dhënat e shteteve ose provincave të tjera për të
prodhuar të dhëna të krahasueshme në nivel kombëtar. Kur ka dallime të mëdha në
përkufizimet dhe konceptet e përdorura nga këto agjenci të ndryshme rajonale, në
përgjithësi është e pamundur që një agjenci kombëtare të ripërpunojë të dhënat për
prodhimin e informacionit të krahasueshëm. Edhe nëse bëhen përpjekje për
paraqitjen e të dhënave kombëtare nga të dhënat rajonale të prodhuara në mënyrë të
pavarur, numri i shënimeve në fund të faqes, i kufizimeve të të dhënave mund të jetë
kaq i madh sa është i pamundur interpretimi i kuptimtë i rezultateve. Më tej, nëse
pjesa më e madhe e punës dhe përgjegjësisë për statistikat e drejtësisë i është
decentralizuar organeve rajonale, cilësia e të dhënave kombëtare kushtëzohet nga
cilësia dhe krahasueshmëria e të dhënave të programit më të dobët (p.sh., emërtuesi
më i ulët i përbashkët).
Çështje e koordinimit meriton vëmendje të veçantë. Një problem i madh në
statistikat e drejtësisë penale është vështirësia në gjurmimin e autorit të veprës
përmes sistemit, ose, në mënyrë më të përgjithshme, në bërjen e të dhënave të një
agjencie të disponueshme në një tjetër agjenci në formën që është e dobishme për
agjencinë marrëse. Problemi shpesh përkeqësohet në një shtet të konfederuar në të
cilin statistikat përpilohen në nivelin e shtetit ose të provincës/rajonit. Disa vende
të zhvilluara kanë eksperimentuar kohët e fundit me prezantimin e një zyre
kombëtare të statistikave të krimit të lidhur me shërbimet kombëtare të
statistikave. Një ndër përfitimet kryesore në këto raste ka qenë zhvillimi i një
strukture ose baze për koordinim dhe vlerësim në rritje i vlerës së të dhënave të një
sistemi të gjerë ose ndër agjencish, i cili përcaktohet në mënyrë konsistente,
verifikohet në mënyrë konsistente në një nivel të pranueshëm të cilësisë së të dhënave
dhe të dhënave më të krahasueshme në fund.

1.1.4 PËRGJEGJËSI DHE ANGAZHIM I PËRBASHKËT

Pavarësisht nga niveli i centralizmit ose decentralizimit, një aspekt i rëndësishëm i

organizimit dhe përmirësimit të një sistemi të drejtësisë penale është zhvillimi i
marrëdhënieve me institucionet e tjera brenda dhe jashtë qeverisë, duke përfshirë
institutet private të kërkimit dhe universitetet publike dhe private. Këto institucione
janë burime të rëndësishme të drejtësisë penale dhe i të dhënave të tjera social-
ekonomike; vlerësimi dhe analizimi i të dhënave; dhe eksperienca dhe aftësitë
thelbësore teknike.
Gjithsesi, për të zbatuar suksesshëm një sistem drejtësie të statistikave të drejtësisë
penale kërkohet një plan pune që të përfshijë sa më shumë aktorë kryesorë të jetë e
mundur, dhe sa më shumë furnizues dhe përdorues të dhënash të jetë e mundur. Mbi
të gjitha, ai kërkon krijimin e marrëdhënieve të forta të punës dhe të partneritetit së
bashku me një përshkrim të qartë përgjegjësish dhe angazhimesh. Duke pasur
120 

 
parasysh kushtet e përgjithshme të referencës së zbatimit të një sistemi kombëtar,
duhet të trajtohen tri çështje kryesore:
(a) Në çfarë faze jeni tani përsa i përket zhvillimit të informacioneve dhe
statistikave në kohën e duhur, të dobishme, gjithëpërfshirëse dhe të krahasueshme
të drejtësisë kombëtare?
(b) Ku dëshironi të jeni?
(c) Si prisni të shkoni atje?
Ndërkohë që mund të jetë relativisht e lehtë të përcaktohet situata aktuale dhe
zhvillimi i saj, përgjigjet për dy pyetjet e tjera janë më pak të dukshme. Përcaktimi
i stadit ku dëshironi të jeni kërkon një shqyrtim pikëpamjesh nga secila nga
agjencitë që ka përgjegjësi për administrimin e drejtësisë në vend si dhe për
organizatat që mund të përcaktohen si përdorues potencialë të këtij informacioni.
Për më tepër, ky konsultim mund të kërkojë trajtimin e komponentëve ndërmjet
agjencish, pasi përfaqësimi i gjykatave, zyrave të prokurorisë, policisë e tjerë mund
të jetë i fragmentarizuar përgjatë strukturave organizative.
Ka të ngjarë të ketë dallime mendimesh në lidhje me informacionin e kërkuar dhe
mënyrën e mbledhjes, përpunimit, analizimit, interpretimit dhe dokumentimit të të
dhënave. Gjithsesi, duke pasur parasysh frymën e dëshirës së mirë dhe të
bashkëpunimit, dhe gjendur përballë përgjegjësisë kolektive për hartimin e një
strategjie kombëtare për statistikat dhe informacionin në drejtësi, këto probleme
mund të kapërcehen. Ajo çfarë shihet si një detyrë më e vështirë është zgjidhja e
problemeve të shoqëruara me financimin e përpjekjeve të përgjithshme dhe ideimin e
natyrës dhe strukturës organizative të mekanizmit që do të krijohet për të arritur
qëllimet dhe objektivat e përgjithshëm.
Në trajtimin e këtyre qasjeve, procesi i mposhtëm hap pas hapi mund të japë një pikë
të dobishme nisje për planifikimin:
(a) ofrimi i informacionit historik për zhvillimin e situatës aktuale;
(b) analizimi i situatës, në mënyrë që të mësohet nga gabimet e së shkuarës;
(c) skicimi i parametrave të sistemit të drejtësisë penale dhe përcaktimi i personave që
kanë përgjegjësi për të;
(d) zhvillimi i një profili të lartë informacioni të disponueshëm aktualisht, dhe
mangësitë që ekzistojnë aktualisht, siç shihen nga aktorë të ndryshëm;
(e) z hvillimi i një koncepti goxha të detajuar të kërkesave kombëtare të informacionit
që mund të pranohet nga të gjithë aktorët;
(f) shqyrtimi i opsioneve të mundshme në lidhje me strukturën organizative të
propozuar për mbledhjen, përpunimin dhe shpërndarjen e informacionit dhe
statistikave kombëtare të drejtësisë penale;
(g) marrja, në formën më të detajuar të mundshme, të shpenzimeve të të gjitha
burimeve që harxhohen aktualisht për informacionin dhe statistikat e drejtësisë në
nivelin lokal, rajonal dhe kombëtar nga të gjithë aktorët;
(h) zhvillimi i kritereve për vlerësim (referojuni seksionit E më poshtë për më shumë
detaje) të opsioneve të identifikuara në pikën (f);
(i) përzgjedhja dhe rekomandimi i opsionit për të cilin të gjithë aktorët janë në gjendje
të angazhohen. Ky opsion duhet të shqyrtojë zhvillimin e një mandati të qartë dhe
deklaratën e objektivave, kërkesat e informacionit, mekanizmat dhe proceset për të
siguruar angazhimin e të gjithë partnerëve, si dhe një propozim praktik financimi. Në
mënyrë që të sigurohet pjesëmarrja e tyre, do të ishte e nevojshme të përfshihen
drejtuesit e lartë që prej fillimit të kësaj iniciative.
Përveç kërkesave të mësipërme, mund të jetë e dobishme të përgatiten dokumente
121 

 
bazë për trajtimin e çështjeve kryesore në vend që japin kontribute dhe drejtojnë të
gjitha proceset. Këtu mund të përfshihen tema si privacia dhe konfidencialiteti;
zhvillimi i teknologjisë së sistemeve siç zbatohet në komunitetin e drejtësisë; dhe
eksperienca e vendeve të tjera në këtë fushë.

1.1.5 KRITERET PËR VLERËSIMIN E OPSIONEVE TË DISPONUESHME

ORGANIZATIVE

Objektivi i përgjithshëm në përzgjedhjen e një strukture organizative është

përdorimi e një metode që do të çojë në prodhimin e vazhdueshëm dhe në kohë të
statistikave kombëtare të drejtësisë të cilat janë të një cilësie të lartë dhe janë të
krahasueshme, dhe në aftësinë për trajtimin e kërkimit për çështje specifike që
kërkojnë mbledhjen ad-hoc të të dhënave. Çdo vend duhet të vendosë se cila qasje
mund të plotësojë më mirë këtë objektiv. Për të ndihmuar në lehtësimin e
vendimmarrjes, më poshtë jepen kritere që mund të shqyrtohen, sipas tri kategorive
kryesore: çështjet organizative, çështjet statistikore dhe çështjet e lidhura me
përdoruesin.

Çështjet organizative

Angazhimi dhe pronësia. Ky opsion duhet të nxisë konsensusin federal dhe rajonal
për përparësitë kombëtare të statistikave dhe si janë arritur ato. Ai duhet të hartohet
për të siguruar angazhim nga të gjitha juridiksionet e pjesëmarrëse për ofrimin e
mbështetjes dhe burimeve të nevojshme që janë në përpjesëtim me mënyrën e rënë
dakord dhe i rezistojnë kohës.
Evolucioni kundrejt revolucionit. Opsioni duhet të jetë e duhet të konsiderohet si
një nisje e pastër, i pacenuar nga supozimet dhe mënyrat tradicionale të punës që
mund të kenë penguar progresin në të shkuarën. Ai duhet të rrisë në maksimum
përdorimin e sistemeve ekzistuese dhe grupet e ekspertizës dhe duhet të shmangë
ndryshimin e panevojshëm organizativ.
Përgjegjshmëria. Opsioni duhet të sigurojë se personat e ngarkuar me prodhimin e
statistikave kombëtare të drejtësisë janë përgjegjës ndaj personave që janë
përfundimisht përgjegjës si për administrimin e drejtësisë dhe për statistikat
kombëtare.
Thjeshtësia. Opsioni duhet të përpiqet të arrijë thjeshtësi organizative dhe të
sigurojë linja të qarta përgjegjshmërie, komunikimi dhe vendimmarrje. Ai duhet të
jetë i hartuar për krijimin e programeve në mënyrë graduale, dhe, nëse është e
nevojshme, sipas një plani të përgjithshëm.
Koordinimi i burimeve. Opsioni duhet të nisë koordinimin e burimeve dhe
përpjekjeve duke përdorur burime që përdoren në një sistem dhe duke shmangur
dyfishimin e përpjekjeve.
Burimet njerëzore. Opsioni duhet të tërheqë dhe të mbajë staf shumë të kualifikuar.

Çështje statistikore

Integriteti dhe besueshmëria statistikore. Opsioni duhet të sigurojë pavarësi

politike përsa i përket paanshmërisë dhe objektivitetit të kontributeve të tij, në
mënyrë që të gjithë përdoruesit, duke përfshirë dhe publikun, të kenë besim në
produktet e tij.
122 

 
Fleksibiliteti. Opsioni duhet të jetë i hartuar për të njohur dhe për t’ju përshtatur
nevojave dhe përparësive në ndryshim për informacion. Ai duhet të jetë në gjendje
të hartojë metoda dhe mënyra alternative përsa i përket mbledhjes dhe prodhimit të
të dhënave.
Uniformiteti. Opsioni duhet të lehtësojë konsensusin në fusha të tilla, si
përkufizimet standarde, njësitë e numërimit, sigurinë dhe barazinë, dhe duhet të jetë
në gjendje të mbështesë zbatimin dhe ruajtjen e tyre.
Krahasueshmëria dhe vijimësia. Opsioni duhet të lehtësojë krahasueshmin e
statistikave kombëtare të drejtësisë përmes komponentëve të sistemit të drejtësisë
dhe statistikave të tjera sociale dhe demografike. Ai duhet të njohë rëndësinë e
vijimësisë së serive të statistikave.
Informacioni i sigurisë. Opsioni duhet të projektohet për të siguruar baza të
dhënash që përmbajnë informacion personal të sigurt.

Çështjet e përdoruesit

Barra e përdoruesit. Opsioni duhet të minimizojë barrën e përdoruesit, duke kufizuar

aktivitetet statistikore kombëtare në ato aktivitete që janë të nevojshme.
Zhvillimi i sistemeve. Opsioni duhet të nxjerrë statistika kombëtare nga sistemet
operative të informacionit deri në masën e mundshme.
Konsultimi dhe komunikimi. Opsioni duhet të sigurojë komunikimin ndërmjet të
gjithë personave të përfshirë ose të prekur nga procesi statistikor, duke përfshirë
ofruesit e të dhënave, projektuesit e sistemeve, menaxherët e programit dhe
përdoruesit e informacionit. Duhet të ketë mekanizma për konsultimin e përdoruesve
jo-qeveritarë të informacionit të drejtësisë për nevojat dhe përparësitë e tyre.
Aksesueshmëria e informacionit. Opsioni duhet të sigurojë që të dhënat të jenë të
dispoueshme dhe të dobishme për një gamë të plotë përdoruesish të drejtësisë penale
në të gjitha nivelet dhe përdoruesit jashtë sistemit të drejtësisë penale. A duhet të
ofrojë një pikë qendrore fokale për përdoruesit për eksesin e statistikave kombëtare
dhe informacion për të gjithë komponentët e sistemit të drejtësisë.

1.1.6 QËLLIMI DHE PËRMBAJTJA E NJË SISTEMI KOMBËTAR TË

STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE

Ky kapitull përshkruan në përgjithësi qëllimin dhe përmbajtjen e statistikave të

drejtësisë penale në nivelin kombëtar. Përmbajtja e statistikave të drejtësisë penale
parashikohet nga sistemi ligjor penal i secilit shtet. Përkufizimi i krimit jepet në sistemin
ligjor, dhe, si pasojë, është po ky sistem ligjor që i përcakton individët që janë autor
veprash penale. Dallimet nga njëri shtet në tjetrin i kufizimeve të termave të tillë kaq të
shumëpërdorur si krim, autor i veprës penale, viktimë, i dyshuar, akuzë, dënim janë të
paevitueshme. Të njëjtat vëzhgime aplikohen dhe për të dhënat e marra nga regjistrat
administrativë të policisë, gjykatave dhe burgjeve. Gama e të dhënave është e madhe, e
përfshin jo vetëm të dhëna të prodhuara nga sistemi i drejtësisë penale, por dhe të dhëna të
prodhuara nga agjenci të tjera, të nevojshme për të kuptuar krimin dhe drejtësinë penale.

1.1.6.1 NGJARJA KRIMINALE

Ngjarja kriminale është kategoria më bazë e çdo sistemi statistikash të drejtësisë

penale. Ajo përfshin të dhëna mbi “aktin kriminal”, “autorin e veprës penale”, dhe
123 

 
“viktimën”.

1.1.6.1.a Akti penal

Për të monitoruar, vlerësuar dhe për t’u marrë me shqetësimet bazë të qeverisë në lidhje
me rendin dhe sigurinë publike, nevojiten seri statistikore për nivelin dhe shkallën e
seriozitetit të veprave penale. Është e domosdoshme të dihet masa në të cilën lloje të
ndryshme veprash janë të përqendruara në komunitete dhe rajone të caktuara,
karakteristikat e veprës penale dhe sa e rëndë është ajo. Për shembull, seritë e
statistikave për ngjarjet kriminale nuk duhet të përfshijë vetëm numrin dhe llojin e
veprave penale, ose vepra të caktuara, por dhe klasifikime të tilla si vepër penale e
ndodhur në një zonë urbane ose rurale, zonën gjeografike, përmasën dhe llojin e
vendit.
Pavarësisht nga rëndësia e të dhënave për aktet penale, mbase ato janë më të vështirat
për t’u mbledhur. Shumë kërkime kanë dokumentuar problemin e raportimit të ulët të
veprave penale, më pas kapjen tipike të vetëm atyre veprave që njihen zyrtarisht dhe që
janë të regjistruar nga policia. Shkalla në të cilën të dhëna të tilla mund të ofrojnë një
tregues ose matje të krimit është ende çështje e hapur. Më saktë, ka ende shumë debat
për llojet e tendencave të prezantuara kur përdoren statistikat zyrtare për të bërë matjen
e sjelljes kriminale. Kërkimet kanë treguar se jo të gjitha veprat kanë njësoj gjasa të jenë
në vëmendjen e organeve përkatëse për shkak të përparësive që i japin organet policore
akteve të ndryshme penale dhe për shkak të gjasave të ndryshme që viktimat ose
dëshmitarët t’i çojnë këto akte para organeve zyrtare.
Përderisa përdoruesit e të dhënave dëshirojnë të krahasojnë të dhënat e policisë me
akuzat aktuale, me depozitimet në gjykatë etj. është shumë e rëndësishme që
përkufizimet dhe procedurat e regjistrimit të kenë koncepte dhe klasifikime të njëjta.
Ndërkohë që kodi kombëtar penal parashikon pikën kritike të nisjes, shume vende e
kanë parë të dobishme të prezantojnë skema të përbashkëta klasifikimi që bëjnë
ndarjen e veprave penale të dhunshme dhe të padhunshme, veprave penale personale
dhe për pronësinë, kodin penal dhe veprave të tjera penale. Për më tepër, përderisa
policia në përgjithësi i regjistron çështjet për qëllimet e saj operative, dhe përderisa
këto çështje mund të përfshijnë më shumë se një ngjarje kriminale, është e nevojshme
një marrëveshje e shprehur për mënyrën e dallimit dhe numërimit të aktiviteteve, të
paktën për disa vepra penale të caktuara.

1.1.6.1.b Autori i veprës penale

Përdoruesit e statistikave të drejtësisë dëshirojnë informacion rreth personave të

akuzuar informacion i cili duhet të dëshmojë pjesëmarrjen tyre në grupe të ndryshme
popullsie, si dhe të dhëna që tregojnë sa e rëndë është një vepër penale. Këtu
nënkuptohen statistika për numrin e personave të akuzuar për vepra penale, përqindja
e tyre në popullsi për periudha të caktuara kohore, duke përfshirë klasifikime të tilla
si lloji i veprës, seksi, mosha, origjina kombëtare ose etnike, zona gjeografike e
banimit dhe madhësia dhe lloji i vendit.
Për shkak se statistikat bazë për karakteristikat e autorëve të veprave penale
normalisht vijnë nga të dhënat e zyrtarëve të policisë, ato janë objekt i shumë
kufizimeve dhe kualifikimeve të diskutuara në seksionin e mëparshëm për veprën
penale. Mundësia e kapjes dhe akuzës është më e madhe për disa krime se për të tjera
(p.sh. vrasja krahasuar me vjedhjen) dhe për disa kategori individët më shumë se për
124 

 
të tjerët (p.sh. të minorenët krahasuar me të rriturit që janë autorë, si dhe ca pakica të
dukshme). Si rezultat, statistikat e policisë mund të ofrojnë një kampion të anshëm të
pjesës së popullsisë që janë autorë veprash.
Duhet të njihet dhe se statusi i akuzave për autorin e veprave varet nga burimi i të
dhënave. Për shembull:
(a) regjistrat e policisë shpesh përfshijnë të dyshuarit dhe personat e akuzuar;
(b) regjistrat e gjykatës përfshijnë personat që dalin para gjykatës, të dënuarit dhe të
ndaluarit
(c) regjistrat e burgjeve përfshijnë të burgosurit.
Çdo burim të dhënash ka pikat e tij të forta dhe kufizimet e tij. Për shembull, regjistrat e
burgjeve në përgjithësi japin informacion më të detajuar dhe më të saktë për autorët e
krimeve sesa regjistrat e policisë, pasi autorë e veprave penale të futur në burg shpesh
janë persona që janë më shumë të përfshirë në krimet më të rënda. Sa më shumë të
mblidhen statistikat e autorit të veprës përgjatë procesit, aq më shumë gjasa ka që këto
statistika të jenë të sakta dhe të detajuara, por aq më pak të ngjarë ka që ata të jenë
përfaqësues të të gjithë autorëve të krimit.

1.1.6.1.c Viktima

Seritë e statistikave për viktimat përdoren për monitorimin dhe vlerësimin e ndikimit të
krimit mbi segmente të ndryshme të komunitetit dhe sigurisë relative të grupeve të
ndryshme të komunitetit. Këto seri, më pas klasifikohen sipas karakteristikave të
viktimës, llojit dhe shkallës së dëmtimeve ose humbjeve të tyre. Interesi për statistikat
për viktimat është relativisht i ri, dhe mbase këto të dhëna janë dhe më të dobëtat përsa i
përket cilësisë dhe ndër më të ndryshueshmet në statistikat e drejtësisë penale. Në disa
vende, zyrtarët e policisë ndonjëherë mbledhin ca të dhëna për viktimat dhe po
shqyrtojnë mënyra për rritjen e serive të tilla. Në një numër në rritje shtetesh, sondazhet
për viktimizimin po bëhen ushtrime të rregullta. Ato kanë si synim të mbledhin
informacion më të përgjithshëm për viktimat, aktivitetin kriminal dhe perceptimet e
publikut për sistemin e drejtësisë penale.

1.1.7 SISTEMI I DREJTËSISË PENALE

Zhvillimi i statistikave të drejtësisë penale lidhet ngushtë me bashkëpunimet e vetë

sistemit të drejtësisë penale në vetvete. Në një kuadër më të gjerë, sistemi përbëhet
prej pesë komponentëve kryesorë të drejtësisë penale: polica, prokuroria, gjykata,
burgjet dhe masat jo nën ruajtje. Secili komponent mund të ndahet në nën-komponentë
më të vegjël, të cilat çojnë në një rrjet komikes agjencish që lidhen me krimin, autorët e
veprave penale, dhe/ose viktimat.
(a) Komponenti i policisë - Komponenti i policisë zakonisht përbëhet prej agjencive
kombëtare, shtetërore, rajonale dhe/ose lokale të policisë. Për më tepër, mund të ketë
agjenci të specializuara policie që trajtojnë çështje specifike të tilla si trafikimi,
drogat, mbrojtja ekzekutive, shkeljet tatimore ose krimet mjedisore;
(b) Komponenti i prokurorisë - Komponenti i prokurorisë mund të përbëhet prej
prokurorëve publikë në nivele të ndryshme të qeverisë, autorët publikë të veprave ose
sistemeve private të mbrojtjes;
(c) Komponenti i gjykatës – Komponenti i gjykatës mund të variojë nga gjykatat
lokale me juridiksion të kufizuar në gjykata të përgjithshme, gjykata apeli ose gjykata
me juridiksione të specializuara, si për shembull gjykatat tatimore, gjykatat për të
125 

 
miturit dhe gjykatat me juridiksion për çështjet detare;
(d) Komponenti i burgut - komponenti i burgut përfshin institucione, si për
shembull burgje për të ndaluarit dhe për burgje për të dënuarit si dhe institucione të
tjera për të miturit, për kriminelët me të meta mendore, dhunues seksualë, të
alkoolizuar ose drogaxhinj. Përveç kësaj, ky komponent shpesh përfshin agjencitë e
lirimit me kusht dhe detyrimit për paraqitje, lloje të ndryshme të trajtimit të
komunitetit, dhe shtëpive private të kontraktuara për trajtimin e autorëve të krimit;
(e) Komponenti kur autorët e krimit nuk janë në ruajtje. Ky komponent
ndryshon shumë nga një vend në tjetrin, dhe zakonisht është komponenti më pak i
dokumentuar. Ai përfshin një gamë të gjerë dispozitash të tilla, aktivitete dhe lehtësi,
të tilla si gjobat, alternativa të aktivitetit në komunitet, programe trajtimi dhe urdhra
të punës në komunitet.

1.1.8 PËRCAKTIMI I QËLLIMIT TË STATISTIKAVE TË DREJTËSISË

PENALE

Hapi më i rëndësishëm në përcaktimin e qëllimit të sistemit të drejtësisë penale

është identifikimi i përdoruesve dhe i përdorimeve të të dhënave. Kush janë
përdoruesit e mundshëm, përdoruesit aktualë dhe kush ishin përdoruesit e sistemit
në të shkuarën? Për çfarë do të përdoren të dhënat (për shembull, për administratë,
planifikim, kërkim dhe analizë politikash e tjerë?) Cilat janë çështjet kryesore të
politikave që do të përfshihen në një program për përmirësimin e statistikave të
drejtësisë penale? Kush do t’i pranojë të dhënat në sistemin kombëtar? Kush duhet
t’i marrë të dhënat? Çfarë duhet të dërgohet, në çfarë forme, në çfarë intervali, dhe
ajo çfarë është më e rëndësishmja, për çfarë qëllimi?
Të dhënat statistikore mblidhen për të shërbyer për t’ju përgjigjur pyetjeve. Si
rezultat, një hap paraprak në zhvillimin e një programi për sistemin kombëtar të
statistikave të drejtësisë penale është identifikimi i pyetjeve të rëndësishme që duhet
të marrin përgjigje. Cilat janë problemet e krimit dhe të drejtësisë penale që kanë
rëndësinë më të madhe kombëtare? Një analizë kërkesash për programin e
statistikave të drejtësisë duhet të listojë kategoritë e mëposhtme, të cilat mund të
shërbejnë si pikë nisje:
(a) niveli i krimit (sa i rëndë është, tendencat, struktura, e tjerë);
(b) karakteristikat e autorëve të veprave penale;
(c) ngarkesa e sistemit (krimet, arrestimet, dispozitat, autorët e veprave që janë nën
mbikëqyrje);
(d) autorët e veprave dhe çështjet që lëvizin
(e) recidivizmi;
(f) karakteristikat e viktimave;
(g) burimet e shpenzuara (fiskale dhe njerëzore);
(h) lidhjet e krimeve (ekonomike, demografike e tjerë);
(i) kostoja social-ekonomike e krimit;
(j) qëndrimet e qytetarëve dhe shqetësimet e tyre në lidhje me krimin dhe drejtësinë
penale.

Hapi tjetër është identifikimi i pyetjeve përkatëse të ndara sipas secilës kategori.
Për qëllime ilustruese, disa shembuj pyetjesh jepen më poshtë.
(a) Pyetje të mundshme në lidhje me masën e krimin:
- Sa shpesh ndodhin krime të ndryshme?
126 

 
 - Cili është niveli i krimit? Cilat zona vendi kanë nivelin më të lartë të
krimeve?
- A ka lloje të veçanta krimesh në rritje ose në zbritje?
- Sa e shpeshtë është dhuna në familje?
(b) Pyetje të mundshme në lidhje me karakteristikat e autorit të veprës:
- Sa autorë veprash penale ka?
- Çfarë dini në lidhje me autorët e veprave penale?
- Deri në çfarë mase janë autorët e veprave penale dhe viktimat të
ngjashëm? Nga se dallojnë këto dy kategori?
- Kush është autori “tipik” i veprës penale?
- Çfarë lloj krimesh kryhen nga cilët lloj autorësh të veprave penale?
- Cilat janë karakteristikat e kriminelëve të karrierës? Sa përqind të
krimeve kryejnë këta persona?
- Sa krime kryejnë të rinjtë?
- Deri në çfarë mase marrin pjesë njerëz të grupeve të ndryshme etnike në
krim?
- A po përfshihen më shumë gratë në krim?
- Cilat janë bazat familjare, social-ekonomike dhe arsimore të të
burgosurve?
- Cili është roli i drogës dhe i alkoolit në jetën e autorëve të krimeve?
- Si ndryshon përdorimi i drogës dhe alkoolit nga autorët e veprave nga
përdorimi i drogës dhe alkoolit të popullsisë së përgjithshme?

(c) Pyetje të mundshme në lidhje me përpunimin dhe ngarkesën e punës së

drejtësisë penale:
- Si i përpunon çështjet drejtësia penale? Çfarë të drejtash ka ajo dhe si i
ushtron ato në trajtimin e çështjeve penale?
- Si krahasohet kompetenca e policisë në një pjesë të vendit me kompetencat
e policisë në një tjetër pjesë të vendit?
- Cila është marrëdhënia ndërmjet kompetencave të policisë dhe krimit?
- Sa njerëz arrestohen zakonisht në një vit, për çfarë veprash penale
arrestohen ata?
- Çfarë përqindje krimesh përfundon në arrestim?
- Çfarë efekti ka vonesa e raportimit të krimit tek arrestimet?
- Cili është roli i prokurorit?
- Sa ndalime përfundojnë në ndjekje penale?
- Sa ndjekje penale përfundojnë në dënime?
- Deri në çfarë masë lirohen të pandehurit në pritje të vendimit të gjykatë?
- Sa nga të pandehurit e liruar nuk paraqiten për gjykim apo kryejnë vepra
të tjera penale?
- A trajtohen të miturit ndryshe nga të rriturit? A mund të gjykohen ata në një
gjyq penal?
- Si janë të organizuara gjykatat? Deri në çfarë mase ndërveprojnë gjykatat e
ndryshme?
- Cilat janë dallimet kryesore ndërmjet gjykatave të të rriturve dhe të të
miturve?
- Sa nga çështjet e iniciuara nga prokurori përfundojnë në kërkesa fajësie? Sa
prej tyre përfundojnë në vendime fajësie nga gjykata?
- Sa kohë i duket një çështje penale të lëvizë përmes një sistemi të drejtësisë
127 

 
 penale?
- A jepen vendime të njëjta për vepra të njëjta penale?
krimit:
- A po rritet ngarkesa e punës për gjykatat e apelit?
- Sa njerëz janë nën një formë mbikëqyrje riedukimi?
- Sa ndryshojnë kohëzgjatja e dënimit nga koha aktuale që kalohet në burg?
- Sa është numri i të burgosurve në burgjet lokale ose kombëtare?
- A po rritet popullsia në burgje?
- Sa njerëz po vuajnë dënim me shërbime në dobi të komunitetit?
- Në çfarë lloj ambientesh mbahen të burgosurit?
- Sa të liruar me kusht kthehen në burg?
(d) Pyetje të mundshme që lidhen me koston:

- Sa shpenzon qeveria për drejtësinë penale?

- Cila është kostoja për policimin, ndjekjen penale dhe sistemin e gjykatave dhe për
vendet riedukuese?
- Çfarë blihet me paratë e drejtësisë? Si shpenzohen ato?
- Sa kushton të mbash një person në burg ose në kohë prove?
- Sa kushton për të ndërtuar një burg?
- Sa harxhohet për frymë për sistemin e drejtësisë penale?
- Cila është marrëdhënia e shpenzimeve të vendit për frymë për drejtësinë dhe nivelit
të krimit në vend? Cili është niveli i shpenzimeve për frymë për drejtësi dhe nivelit
të urbanizimit?
- Cila pjesë e shpenzimeve të përgjithshme të qeverisë shkon për policinë, gjykatat
dhe shërbimet riedukuese?
- Si ka ndryshuar kjo përqindje gjatë dy dekadave të fundit? marrëveshje të gjerë për
nevojën për informacion; për fusha që janë praktike dhe për seri të dhënash që janë
të mundshme.
Natyrshëm, dhe kjo listë pyetjesh nuk është shteruese dhe në praktikë këto pyetje duhet
të jenë çështje të rishikimeve dhe debatit të vazhdueshëm. Analiza e kërkesave mund të
fillojë me prezumimin se një sistem kombëtar i statistikave të drejtësisë penale nuk
mund të jetë çdo gjë për të gjithë përdoruesit. Analiza duhet të përqendrohet fillimisht
në fushat e konsensusit; çfarë do të thonë në fusha ku ka krim
Përveç përparësive të informacionit të identifikuara për statistikat e krimit dhe të
drejtësisë penale në një vend, është e rëndësishme të qenit në gjendje të bëhen
krahasime me vende relativisht të ngjashme në rajon dhe në botë dhe të shihet situata
kombëtare në një kontekst global. Pyetësori për Sondazhin e Shtatë të Kombeve të
Bashkuara për Tendencat e Krimeve dhe Veprimet në Drejtësinë Penale jep një listë
kategorish të dhënash që mblidhen në shumë vende. (Për më shumë detaje për këtë
sondazh shih Kreun VIII.)

1.1.9 KUADËR ZHVILLIMOR

1.1.9.1 Kërkesat për informacion

Kërkesat për informacion mund të klasifikohen në katër lloje, dhe përfshijnë të

gjithë komponentët e drejtësisë: ngarkesën, karakteristikat e çështjes, burimet dhe
përshkrimet cilësore. Këto karakteristika mund të ndihmojnë një vend në
përcaktimin e përparësive dhe zbatimin e strategjive specifike për secilin komponent
drejtësie, organizatë ose agjenci që jep informacion. Së fundmi, ato mund të
128 

 
sugjerojnë nevojën për standarde informacioni që futen në të gjitha komponentët e
drejtësisë dhe lehtësojnë një analizë sistematike ose rasti të informacionit si dhe
integrim të të dhënave jo-gjyqësore.
Të dhëna të ngarkesës së punës. Të dhënat e ngarkesës së punës dhe volumit të
ngjarjeve në sistemin e drejtësisë. Të dhënat për ngarkesën mund të përfshijnë
tregues vjetorë ose tregues të volumesh të tjera specifike kohore, si për shembull
numrin e incidenteve që i raportohen policisë; numrin e padive të depozituara137 nga
policia; numrin e personave të akuzuar; numrin e personave që dalin para gjykatës;
numrin e seancave gjyqësore; numrin e pranimeve në ambientet e riedukimit.
Statistikat për ngarkona e punës bëjnë të mundur një krahasim ndërjuridiksional dhe
parashtrimin e çështjeve.
Të dhënat e ngarkesës duhet të konsiderohen si blloku bazë në zhvillimin e një sistemi
kombëtar të statistikave të drejtësisë penale. Ato japin të dhënat e nevojshme për
mbledhjen dhe interpretimin e karakteristikave të çështjeve dhe të dhëna burimore.
Këto të dhëna duhet të nxisin lidhjet ndërmjet komponentëve të drejtësisë si dhe
trajtimin e individëve përmes të gjithë sistemit të drejtësisë penale.
Të dhëna për karakteristikat e çështjeve – Këto të dhëna japin më shumë detaje për
ngarkesën e punës. Këto të dhëna përfshijnë, për shembull, llojet e veprave të
kryera, moshën dhe seksin e autorëve të krimit, llojet e dënimeve të dhëna, shkalla
e dënimit, si dhe etiniciteti dhe niveli arsimor i të burgosurit. Të dhënat për
ngarkesën e punës dhe karakteristikat e çështjeve i bëjnë të mundur agjencive të
drejtësisë të krahasojnë volumin dhe përbërjen e ngarkesës së tyre të punës dhe
parashtrimin e çështjeve. Këto të dhëna ndihmojnë grupet e synuara të klientëve të
përmirësojnë eficencën dhe efikasitetin e programimit aktual nëpërmjet analizave
konkurruese në nivelin rajonal (nën-kombëtar). Në një nivel të madh, këto të dhëna
mund të zhvillohen për çdo komponent të sistemit të drejtësisë.
Të dhënat burimore. Të dhënat burimore japin kostot e administrimit të sistemit të
drejtësisë. Ato përfshijnë të dhëna të tilla si numrin e personave të punësuar, funksionet
e personave të punësuar, shpenzimet për pagat, kostot operative dhe të ardhurat. Të
dhënat burimore, kur kombinohen me të dhënat e ngarkesës së punës mund të japin
tregues performance dhe të skicojnë nivelin e autoritetit dhe të shërbimeve të ofruara
nga agjenci të ndryshme të përfshira.
Informacioni cilësor. Informacioni cilësor përshkruan procesin e drejtësisë penale,
strukturën organizative, autoritetin legjislativ, përgjegjësitë dhe programet brenda
secilit komponent të sistemit të drejtësisë. Ky lloj informacioni është thelbësor pasi ai
jep kontekstin brenda së cilit mund të interpretohen dhe të kenë kuptim ngarkesa e
punës, karakteristikat e çështjeve dhe të dhënat e burimit.
Një shembull i elementëve të të dhënave që mund të përfshihen në mbledhjen e
vijueshme të statistikave bazë të krimeve jepet në figurën 1. Elementët e të dhënave
organizohen nga komponenti i drejtësisë dhe lloji i kërkesës për informacion që
intereferon tek komponentët e sistemit të drejtësisë, siç u përmend më lart. Është e
rëndësishme të theksohet se informacioni për ngarkesën e punës dhe karakteristikat
e çështjeve vjen nga sistemet e regjistrimit në dosjet e çështjeve ndërkohë që të
dhënat burimore nxirren nga sistemet financiare. Përshkrimet sasiore përftohen duke
përgatitur informacion nga dokumente operative ose duke i shkruar ato prej fillimi.

                                                            
137
 Në disa juridiksione këto njihen si “akuza të bëra”.
 

129 

 
1.1.9.2 Qasja sistematike

Për aq kohë sa komponentët e drejtësisë penale përbëjnë një sistem, rezultati i një
agjencie është lënda e parë për një agjenci tjetër. Për shembull, çështjet që i çohen
prokurorisë nga policia përfaqësojnë statistika produkt për policinë, por janë statistika
lëndë e parë për prokurorinë. Po ashtu, çështjet e gjykuara nga gjykata janë statistika
përfundimtare për të, por statistika lëndë e parë për përpunim për burgjet. Gjithsesi, një
qasje sistemi është qartësisht e përcaktuar. Çdo komponent ka një shkallë pavarësie,
qoftë ajo e madhe ose e vogël. Pavarësisht nga të gjitha, perspektiva e një sistemi
mund të jetë e dobishme në përcaktimin e nevojave dhe marrëdhënieve statistikore.
Në një qasje sistemi është e nevojshme të lidhet kontributi, procesi, produkti dhe të
dhënat e burimit dhe që këto të dhëna të shihen së bashku, dhe jo veçmas. Këto
tregues të drejtësisë penale mund të jenë shumë të dobishëm në monitorimin e
kërkesave për shërbime të drejtësisë penale, për ofrimin e shërbimeve, për proceset
penale për autorët e veprave panele, për lidhjen ndërmjet agjencive dhe komponentëve
të sistemit të drejtësisë penale, të efekteve të vendimeve të një komponenti mbi një
tjetër, të kostove dhe ndikimit të vendimeve dhe shërbimit të vendimeve të drejtësisë
penale.
Zakonisht, seritë e statistikave për administrimin e drejtësisë në shumë vende nuk
janë rezultat i një planifikimi sistematik, por janë rezultat i një zhvillimi gradual
ad-hoc. Si rezultat, një vend mund të konstatojë se ka të dhëna statistikore të
shumta për aktivitetet e policisë, or nuk ka fare të dhëna për aktivitete e gjyqësorit.
Po ashtu, seritë statistikore të një vendi mund të mbulojnë të dhënat fillestare dhe
produktet përgjatë të gjithë procesit, por përfshijnë shumë pak përsa i përket
proceseve ose burimeve. Është e rëndësishme të vlerësohet se cilat çështje mund të
plotësohen në kuadrin afatshkurtër dhe afatgjatë në lidhej me përparësitë e përgjithshme
të informacionit.
Për të gjithë komponentët e drejtësisë, përdoruesit i duan statistikat si për të ditur çfarë
veprash ndodhin më shpesh dhe për llojet e veprave të kryera; pra përdoruesi i do si të
dhënat stok dhe të dhënat e rrjedhshme. Për shembull, për ca arsye, përdoruesit e
statistikave të burgjeve duan informacion për hyrje-daljet e të burgosurve. Për qëllime të
tjera ata duan të dhëna për numrin e të burgosurve në një kohë të caktuar. Pra, zhvillimi i
statistikave të drejtësisë penale duhet të marrë parasysh si të dhënat stok dhe të dhënat
rrjedhëse.

1.1.9.3 Njësia e numërimit

Një pengesë e madhe për statistika të krahasueshme në nivel kombëtar është çështja e
njësisë së numërimit. Secili komponent i sistemit të drejtësisë identifikon dhe
regjistron informacion në mënyrat e zhvilluara kryesisht në lidhje me aktivitetet e tij.
Policia mund të përdorë njësi të tilla incidentesh, akuzash, të dyshuarish, viktimash
dhe personash të akuzuar. Gjykatat në përgjithësi numërojnë çështjet, paditë, dënimet
dhe ndalimet. Në fund të procesit, burgjet numërojnë kryesisht autorët e veprave të
akuzuar për një ose më shumë krime të kryera kundër një ose më shumë personi. Si
rrjedhojë, një incident i raportuar nga policia jo detyrimisht prodhon në një çështje për
në gjykatë. Për më tepër, një çështje në gjykatë përfshin një ose disa autorë krimesh të
akuzuar me kryerjen e disa krimeve kundër një ose më shumë viktimave. Pra, 10
çështje të përfunduara nga gjykata me vendim për burgim, jo domosdoshmërish
130 

 
përkthehen në 10 persona të dënuar me burgim.
Është e qartë se ka vlerë të lidhen vendimet kryesore të policisë me vendimet e gjykatës,
dhe vendimet e gjykatës me vendimet e lirimit. Në këtë mënyrë, për shembull, mund të
matet procesi “hinkë” i drejtësisë penale. Sa krime çojnë në padi? Sa padi përfundojnë
në ndjekje penale? Sa ndjekje penale përfundojnë në dënime? Sa dënime përfundojnë në
dënim me burg? Dhe sa dënime me burg përfundojnë në vendime për lirim? Njësi të
përbashkëta numërimi janë të domosdoshme për lejimin e matjes së rrjedhës nga një
komponent i sistemit në një tjetër komponent, një aftësi e cila është shumë e
dëshirueshme pasi ajo rrit mundësitë e analizës së të dhënave dhe ofron një kapacitet të
fuqishëm për verifikimin e cilësisë së të dhënave.
Në të njëjtën kohë, secili komponent duhet të njohë nevojat e tij unike për informacion,
duke pasur parasysh rolin dhe objektivat e tij unike. Duket se ka hapësirë për shumë njësi
numërimi, por vetëm disa prej tyre ka kuptim të përdoren për një sistem të integruar.
Si rezultat, është shumë e rëndësishme që hartuesit e sistemeve të drejtësisë penale të
shqyrtojnë përfshirjen e njësisë së numërimit me bazë personin për çdo komponent,
përveç njësive të tjera për të cilat ata mund të kenë nevojë. Përderisa “personi” është i
vetmja njësi numërimi që ka vijimësi përgjatë sistemit të drejtësisë penale, ai lejon
matjen e rrjedhës përmes sistemit. Për agjencitë e policisë kjo do të thotë mbledhje të
dhënash për “personat e akuzuar”; për gjykatat kjo do të thotë të dhëna “për çështjet
kundër personit” (të gjitha akuzat kundër një personi); dhe për burgjet kjo do të thotë
mbledhja e të dhënave për “personat e pranuar”. Për më tepër, nëse çdo komponent
bie dakord të përdorë të njëjtin “identifikues personi” do të ishte e mundur të
kryheshin lidhje të dhënash si dhe analiza të tjera, të cilat kanë potencialin të
përmirësojnë ndjeshëm të kuptuarin tonë për dinamikat e procesit të drejtësisë penale.
Përfshirja e të dhënave me bazë personin si një ndër njësitë kryesore të numërimit ka
edhe avantazhin e përmirësimit të krahasimit, pasi përkufizimi i personit nuk
ndryshon brenda komponentëve.
Ndërkohë që çështja e procedurave të numërimit mund të duket se është një çështje
teknike e cila zgjidhet nga receta formale, vendimet për numërimin dhe klasifikimin
kanë implikime të mëdha përsa i përket përdorimit të të dhënave të përdorura. Për
shembull, si duhet t’i numërojnë policët incidentet kriminale? Nëse një autor vepre i
vetëm kryen disa krime në një “incident”, sa autorë veprash penale duhet të
regjistrohen për qëllimet statistikore? Në rast se, ashtu si në shumë vende për qëllime
statistikore numërohet vepra më e rëndë penale, rezultati është deflacionimi i
statistikave të ngjarjes dhe inflacionimi i raportimit ndërmjet incidenteve të rënda dhe
jo të rënda. Problemi përkeqësohet nëse statistikat përdoren në një indeks, si për
shembull indeksi i problemit të krimit. Si matet sa i rëndë është një krim? Të para
veçmas nga zgjidhjet teknike, vendimet për të dhënat që do të numërohen, mënyrën e
numërimit, si dhe rregullat formale, procedurat dhe trajnimi duhet të jenë një pjesë
kryesore e procesit të planifikimit dhe duhet të reflektojnë nevojat e përdoruesit.

1.1.9.4 Përdorimi i skemës klasike të klasifikimit të veprës penale

Çdo sistem statistikor ka disa kërkesa themelore. Njëra prej tyre është kërkesa e njësisë
së numërimit mbi bazën e personit; një tjetër kërkesë është klasifikimi standard i
veprave penale. Të gjitha veprat penale që mund të çojnë në një akuzë formale kundër
të akuzuarit duhet të klasifikohen nga një lloj sistemi kodimi konsistent të aplikuar, i cili
e identifikon çdo vepër penale në mënyrë unike. Një skemë klasifikimi standard është
një ndër kërkesat më të rëndësishme të sistemit kombëtar të statistikave të drejtësisë
131 

 
penale.
Në zhvillimin e kërkesave të detajuara për informacion për çdo komponent drejtësie,
është shumë e rëndësishme të zhvillohet një skemë klasifikimi veprash penale e
plotë, e cila është e pranueshme nga të gjithë komponentët. Programeve të
përgjithshme të mbledhjes së të dhënave u nevojiten kategori standarde të veprave
penale për të mbledhur informacionin për ngarkesën bazë. Edhe programe të
dhënash me bazë regjistrat të cilat mbledhin shpesh informacion për veprat penale në
nivelin më të detajuar të mundshëm kanë nevojë për njëlloj metode përmbledhje të
informacionit për veprat penale për prezantimin e qëllimeve. Në të gjitha rastet,
skema e klasifikimit hierarkik të veprave penale është e domosdoshme. Një skemë e
tillë mund të trajtojë nevojën për:
(a) integrimin e analizës së të dhënave ndër komponentësh dhe e rrjedhës së
çështjeve;
(b) fleksibilitetin për të organizuar të dhënat në mënyrë më të kuptimtë nga një
perspektivë operative në çdo komponent të drejtësisë;
(c) detajet e mjaftueshme për ri-organizimin e të dhënave për plotësimin e kërkesave
të përkohshme për informacion;
(d) fleksibilitetin për pranimin e ndryshimeve në kodin(kodet) penale të vendit.

1.1.10. KËRKESAT DEMOGRAFIKE, SOCIALE DHE EKONOMIKE PËR

INFORMACION

Statistikat sociale në çdo fushë janë më të dobishme dhe më informuese kur lidhen me
statistikat e një fushe tjetër. Kjo është e vërtetë dhe për statistikat në drejtësinë penale.
Edhe analizat e thjeshta kërkojnë të dhëna nga seritë e të dhënave statistikore jo të
lidhura me gjyqësorin. Për shembull, nëse analistët dëshirojnë të përcaktojnë se cila
është përqindja e krimit që lidhet me rritjen e popullsisë, sigurisht që atyre do t’u duhen
të dhëna mbi popullsinë. Por, edhe për të përllogaritur nivelin e krimit (p.sh., veprat
penale për 100,000 vetë), kërkohen të dhënat e popullsisë. Statistikat e drejtësisë penale
janë më të dobishme nëse ato lidhen me statistika që përfshijnë kontekstin social dhe
ekonomik dhe mjedisin brenda së cilit operon sistemi i drejtësisë penale.
Lista potenciale e kuadrit social dhe ekonomik është shumë e gjatë, por qasja në këto
të dhëna është e nevojshme për të zhvilluar treguesit e krimit dhe të drejtësisë penale,
për të dhënë një kuadër për të kuptuar të dhënat e krimit, për të lehtësuar planifikimin
e drejtësisë penale, administrimin, analizën dhe kërkimin e politikave. Mbase ajo
çfarë është më e rëndësishmja është se çdo përpjekje për analiza të rastësishme, për
shqyrtimin e marrëdhënies ndërmjet krimit dhe zhvillimit, ose zhvillimi dhe vlerësimi i
strategjive novative të parandalimit të krimit kërkojnë të dhëna të shumta kontekstuale që
përshkruajnë mjedisin social dhe ekonomik në ndryshim e ku ndodhin përgjigjet nga
krimit.
Kategoritë kryesore të statistikave kontekstuale përfshijnë:
(a) të dhëna demografike, të tilla si numri i popullsisë; numri i imigrantëve në
marrëdhënie pune dhe vendet e tyre të origjinës; numri i të huajve të paligjshëm dhe
vendet e tyre të origjinës;
(b) të dhëna demografike, në veçanti të dhëna për strukturat e mundësisë, të tilla si
niveli dhe shpërndarja e punësimit dhe shpërndarja e të ardhurave reale dhe format e
konsumimit të mallrave dhe shërbimeve të ndryshme si matje e cilësisë së jetës;
(c) të dhëna mbi arsimimin dhe mirëqenien sociale, pasi ato japin informacion për
struktura mundësish, të tilla si niveli i analfabetizmit, përbërja e krahut të punës sipas
132 

 
nivelit të arsimit; numri i familjeve me një prind dhe numri i personave që përfitojnë
nga asistenca sociale;
(d) të dhëna shëndetësore, të tilla si numri i vdekjeve të shkaktuara nga vetëvrasjet,
sëmundjet, aksidentet apo mjetet e dhunshme.
Një pjesë e mirë e punës në zhvillimin e koncepteve, kategorive dhe klasifikimeve si
dhe në regjistrimin dhe kodimin e rregullave për statistika kontekstuale kryhet nga
agjenci të tjera në vend, duke përfshirë dhe zyrat kombëtare të statistikave, të cilat kanë
përgjegjësinë e mbledhjes së këtyre të dhënave. Ata që praktikojnë dhe analizojnë
drejtësinë penale mund të përfitojnë nga kjo punë.

1.1.11 IDENTIFIKIMI I PËRPARËSIVE TË ZBATIMIT

Shembujt dhe ilustrimet e serive të të dhënave të përmendura në këtë kapitull nuk

janë njësoj të vlefshme për çdo vend për shkak të dallimeve të mëdha që ekzistojnë
ndërmjet vendeve në nivelin e tyre të zhvillimit të statistikave të drejtësisë penale.
Më tej, nevojat për informim dhe problemet me të cilat hasen politikat dhe
administratat e drejtësisë ndryshojnë shumë nga një vend në tjetrin.
Statistikat e drejtësisë penale në pjesën më të madhe të vendeve bazohen tek krimet e
raportuara në agjencitë e zbatimit të ligjit. Disa vende mund të kenë të dhëna të mira
gjyqësore dhe korrektuese, por vetëm pak vende kanë zhvilluar sisteme për të kapur
të dhëna të tilla kaq të thella dhe komplekse, si për shembull të dhënat për lëvizjen e
autorëve të veprave penale dhe çështjet në sistemin e drejtësisë; për karakteristikat e
viktimave; për sjelljet e qytetarëve ndaj krimit dhe për trajtimin e autorëve të veprave
penale.
Një qasje ideale për përmirësimin e sistemit të statistikave të drejtësisë penale i krahason
kërkesat e përcaktuara me të dhënat e disponueshme, identifikon boshllëqe dhe
mospërputhshmëri dhe harton dhe zbaton seri për të plotësuar boshllëqet dhe për të
ndrequr mospërputhshmëritë. Por, pavarësisht nga rëndësia e saj, kjo qasje mund të
përdoret rrallë. Pjesa më e madhe e situatave kërkojnë një qasje më praktike, ku
kërkesat e identifikuara krahasohen me të dhënat e disponueshme për identifikimin e
atyre të dhënave ku kërkesat mund të plotësohen më lehtë. Është e rëndësishme që një
qasje e tillë të reflektojë dhe të trajtojë sisteme që ekzistojnë, si dhe përparësitë e
ndryshme brenda qeverisë, dhe në veçanti brenda drejtësisë penale; burimet e
kufizuara financiare dhe njerëzore; dhe shqetësimin për barrën e vendosur mbi
prodhuesit e të dhënave.
Në situatat kur identifikohet një numër i madh i kërkesave për të dhëna, zgjidhja e
duhur mund të jetë një qasje graduale për ndërtimin e sistemit të statistikave. Statistikat
e mira mund të jenë të kushtueshme, por burimet në përgjithësi janë të pakta. Si
rezultat, është e rëndësishme të bëhet një analizë e kujdesshme e kërkesave për të
përcaktuar dhe për të prioritarizuar çështjet kritike që do të përfshihen në një program
për të zhvilluar ose për të përmirësuar një sistem të statistikave të drejtësisë penale.
Më pas, bëhet një analizë kërkesash për të ditur se deri në çfarë mase mund të
plotësohen kërkesat
(a) nëpërmjet të dhënave ekzistuese;
(b) nëpërmjet të dhënave që janë thjeshtësisht të modifikueshme;
(c) nëpërmjet serive të reja statistikore që duhet të plotësojnë një shumëllojshmëri
nevojash që mund të zbatoheshin me burimet ekzistuese.
Planifikimi i sistemit të statistikave duhet të bëjë dallimin ndërmjet nevojave tranzitore
dhe të vazhdueshme (shih kutinë më poshtë). Zhvillimi i një sistemi kombëtar është një
133 

 
proces i ngadaltë dhe kompleks dhe duhet të hartohet kryesisht që të plotësojë nevojat e
përhershme, jo ato tranzitore. Kjo nuk do të thotë se nevojat tranzitore nuk janë të
rëndësishme, por ato nuk mund të jenë baza për zhvillimin e serive statistikore vijuese.
Kërkesat tranzitore mund të plotësohen më mirë nga sondazhe të posaçme ose studime
kërkimore të përqendruara në çështje. Është e rëndësishme të shmanget gabimi i
ndryshimit të përsëritur të serive statistikore vijuese për të plotësuar kërkesat për
informacion për një herë.

1.1.12 ZHVILLIMI I MËTEJSHËM: TREGUESIT E DREJTËSISË PENALE

Duke pasur parasysh mungesën e prakticitetit, ose më mirë pamundësinë e bërjes së

statistikave të drejtësisë penale të krahasueshme, po i jepet gjithnjë e më tepër
rëndësi përcaktimit të disa çështjeve kryesore të caktuara ku është e nevojshme dhe e
mundur të prodhohen të dhëna konsistente dhe të krahasueshme. Baza e treguesve të
drejtësisë penale është përgjigjja ndaj pyetjeve më të rëndësishme dhe që zgjasin në
kohë për administratën, planifikimin dhe politikëbërjen në drejtësinë penale.
Ndërgjegjësimi për rëndësinë e treguesve të drejtësisë penale për të kuptuar dhe
monitoruar marrëdhënien ndërmjet krimit dhe rritjes ekonomike dhe zhvillimit po rritet
ndërmjet agjencive kombëtare dhe ndërkombëtare.
Duke folur në përgjithësi, treguesit socialë, duke përfshirë treguesit e krimit dhe të
drejtësisë penale, i ndihmojnë qeveritë të vlerësojnë dhe të monitorojnë kushtet,
rrethanat dhe tendencat e mirëqenies në popullsi dhe ndikimin social të shpenzimeve
dhe politikave publike. Pra, treguesit e krimit dhe të drejtësisë penale në kuadrin e
treguesve socialë ndihmojnë në identifikimin dhe monitorimin e problemeve dhe
mospërputhshmërive sociale.
Një tjetër lloj treguesi, shpesh i njohur si treguesi të performancës, përdoren për të matur
efikasitetin dhe efektivitetin e kostos për shpenzimet publike dhe performancën e
institucioneve qeveritare. Kërkesat statistikore për treguesit socialë dhe treguesit e
performancës shkojnë përtej informacionit të mbledhur në mënyrë rutinë nga regjistrat
administrativë dhe kërkojnë integrimin e statistikave të drejtësisë penale me statistika
të tjera social-ekonomike.
Në përmbledhje, marrëveshja për zhvillimin e treguesve kyç mund të konsiderohet si
niveli tjetër në zhvillimin e një sistemi të statistikave të drejtësisë penale.

1.1.13 MBLEDHJA E STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE

Metodat dhe qasjet për mbledhjen dhe përpunimin e të dhënave, pjesërisht nga
kërkesat e informacionit, duhet të vërshojnë në varësi të nevojave të përdoruesit. Në
të njëjtën kohë, vendimet mbi mbledhjen e të dhënave duhet të marrin parasysh
kërkesat shoqërore dhe kulturore, praktikat e kaluara dhe strukturën organizative të
sistemit të gjykatës penale në vend. Faktorë kryesorë ose detyrime në përkufizimin e
metodës më të mirë dhe më praktike për mbledhjen e të dhënave përfshijnë burime
të mundshme; rrjedhën e të dhënave dhe shqyrtimet teknike lidhur me mbledhjen
e të dhënave si pjesë e mbajtjes së regjistrave dhe sistemeve operuese të
informacionit, si problemet lidhur me përfitimin e të dhënave statistikore nga
sistemet operuese, një qasje mbledhje të dhënash të përgjithshme kundrejt
mbledhje së të dhënave për njësi, dhe një numërim të plotë kundrejt një qasje të
thjeshtë të mbledhjes së të dhënave.

134 

 
1.1.13.1. BURIMET E DISPONUESHME

Kapitulli III thekson rëndësinë e vendosjes së prioriteteve të qarta për nevojat e të

dhënave meqë fondet e mundshme për zhvillimin statistikor janë shpesh të kufizuara.
Kjo nuk është më pak e vërtetë për metodat e mbledhjes së të dhënave. Analiza e
kërkesës së përdoruesit përkufizon përfitimet e fuqishme të grupit të posaçëm të të
dhënave. Hapi tjetër është përkufizimi sa më i saktë që të jetë e mundshme mundësinë
e kostos së mbledhjes së këtyre të dhënave. Faktorët që duhen konsideruar përfshijnë
gjendjen aktuale të zhvillimit statistikor, ekspertizën në vend dhe pritshmërinë për
teknologjisë së informacionit.
Në këtë kuadër, kostoja ka shumë rëndësi në vlerësimin e strategjive alternative. Një
pjesë e vogël e ambiguitetit tipik në analizat kosto-përfitim mund të zvogëlohet
nëpërmjet një qasje graduale e cila bën analizimin e disa rrethanave dhe studimeve të
përfshira në pjesën që vijon:
(a) Studimet e mundësisë për të përcaktuar nëse informacioni i nevojshëm është
lehtësisht i gjendshëm nga regjistrat ekzistuese;
(b) Pretekstet për të përcaktuar nëse formularët e veçanta ose pyetjet shqyrtuese sigurojnë
informacionin e duhur;
(c) Studimet Pilot për të testuar vlerën e serive të informacionit ose duke testuar
fillimisht zbatimin e prototipeve të vegjël rajonal ose lokalë.
(d) Studimet metodologjike ku është bërë investim në mënyrë të drejtpërdrejtë për të
krijuar dhe për të testuar procedurat e kostos-efektive të mbledhjes së të dhënave.

1.1.13.2 RRJEDHA E INFORMACIONIT

Shumë nga informacioni për aktivitetet e sistemit të gjykatës penale është fillimisht i
regjistruar në disa lloj formularësh manual. Në mjediset e automatizuara, pjesët kyçe
të informacionit kapen më vonë për ruajtje dhe manipulim në një sistem operativ
informacioni. Formati i ruajtjes është i rëndësishëm sepse ai përcakton procesin e
nevojshëm për transferimin e informacionit në një program kombëtar të mbledhjes
së të dhënave.
Në një mjedis manual (ku i gjithë ose shumica e informacionit ruhet në letër)
informacioni zakonisht në sistemin kombëtar të mbledhjes së të dhënave merret
nëpërmjet përdorimit të pyetësorëve ose formularëve të mbledhjes së të dhënave të
cilat përmbajnë një numër kutish që kërkojnë lloje të ndryshme informacioni.
Normalisht, çdo përgjegjës mban gjurmët e informacionit të kërkuar duke përdorur
fletë të kontrolluara (të përputhshme) dhe i dërgon rregullisht rezultatet në zyrën e
statistikave. Për regjistrimin e njësive ose mbledhjen e të dhënave bazuar sipas kësaj
procedure (shih regjistrimet e qasjeve të mbledhjes së të dhënave të përgjithshme dhe
të dhënave për njësi në seksionin C më poshtë), përgjegjësi plotëson një formular të
veçantë për secilin çështje të re. Në secilën çështje, procesi përfshin
informacionin e regjistruar manualisht dhe e dërgon atë të organizuar në
formularë tek zyra e statistikave.
Në mjediset e automatizuara, transferimi i informacionit në një zyrë statistikash është
pothuajse tërësisht ndryshe nga transferimi manual. Mjediset e automatizuara kanë të
gjitha ose shumicën e të dhënave të kërkuara të ruajtura në një sistem kompjuteri.
Ato zakonisht krijohen për të mbështetur aktivitetet kryesore operative rajonale. Për
të transferuar informacion nga sistemi operativ në zyra statistikore ka dy zgjidhje të
mundshme. Opsioni i parë është shkrimi i një programi kompjuteri që mund të
135 

 
prodhojë raporte (duke përmbledhur elementët e ndryshëm të të dhënave), i cili më
pas i dërgohet zyrës së statistikave. Opsioni i dytë është shkrimi i një programi që
kërkon sistemin operativ për informacionin e nevojshëm dhe që merr automatikisht
dhe ruan të gjithë të dhënat e mundshme në një dosje elektronike. Këto të dhëna të
lexueshme në kompjuter më pas mund të dërgohen në zyrën e statistikave me kasetë,
disketë ose në mënyrë elektronike nëpërmjet Internetit. Opsioni i dytë është më efikas
për shkak se eliminon nevojën për të marrë të dhëna për herë të dytë nga zyra e
statistikave.
Disa vende do të jenë mjedise të përziera. Që do të thotë, ata do të kenë disa
informacione të nevojshme nga programi kombëtar i mbledhjes ruajtur në sistemet e
automatizuara, ndërsa informacionet e tjera do të jenë të arritshme vetëm në
formularë letre. Në këto vende mund të përdoret një kombinim i metodës së
transferimit të të dhënave i përshkruara më lart.
Informacioni mbi ngarkesën e punës dhe karakteristikat e çështjes është pothuajse
gjithmonë i përfshirë në sistemet operative të policisë, dhe, si rrjedhojë, mund të ketë
lidhje direkt në sistemin kombëtar të mbledhjes së të dhënave. Burimi i informacionit
është zakonisht më pak i arritshëm në sistemet operuese dhe duhet shpesh të mblidhet
nga burime njerëzore të ndara financiarisht ose sistemet e kontrollit. Edhe përshkrimet
e cilësisë bëhen veçmas, shpesh duke marrë informacion nga disa dokumente
ekzistuese ose duke i shkruar ato nga fillimi.

1.1.13.3 ÇËSHTJE TEKNIKE LIDHUR ME REGJISTRIMET DHE

SISTEMET OPERATIVE TË INFORMACIONIT

Sistemi i statistikave të drejtësisë penale të një vendi mbledh, gjeneron, mban dhe
përhap një sasi të madhe të dhënash në formën e regjistrimit të ngjarjeve, viktimave,
shkelësve të ligjit, rrethanave, proceseve, klauzolave dhe vendimeve. Të tilla të dhëna
janë lënda e parë për vendimet e vazhdueshme mbi çështjet individuale dhe
organizohen në mënyrë tipike në disa tipe sistemesh për të shërbyer për qëllime
administrative. Këto sisteme zakonisht njihen si sisteme operative.
Termi “sistem informacioni” në sistemin e drejtësisë penale përdoret zakonisht për
t’iu referuar çdo gjëje nga dosja që përmban emrat e dyshimeve e deri në raportet
mujore të menaxhimit të krimit të përdorura nga gjykatat. Për qëllimet e Manualit
aktual “sistemi i informacionit” përdoret për të marrë, ruajtur, analizuar dhe përhapur
informacion mbi krimin, viktimat, shkelësit ligjit, rrethanat, proceset, vendimet dhe
klauzolat që përbëjnë pjesë të punës së sistemit të drejtësisë penale.
Një sistem operativ informacioni krijohet për të lehtësuar marrjen e vendimeve mbi
çështjet individuale, për të përdorur linjën operative të një agjencie dhe për të monitoruar
funksionimin e agjencisë. Sistemet statistikore, në të kundërt merren me agregimin dhe
kombinimin e të dhënave më tepër se sa me krimet specifike, shkelësit e ligjit ose
klauzolat. Për të ilustruar këtë ndryshim është e dobishme të krahasohet historia e një
sistemi operativ me historinë e sistemit statistikor penal. Në sistemin operativ çdo
shkelësi i merren shenjat e gishtave dhe një listë me të gjithë arrestimet dhe klauzolat
lidhur me veprimin penal. Përdoruesit e një sistemi të tillë zakonisht përfshihen në
marrjen e vendimeve operative për individët specifikë. Ajo çfarë karakterizon një
sistem operativ informacioni është specifikimi i pyetjeve të bëra dhe dallimi
individual i informacionit të kërkuar. Në rastin e një historie të sistemit statistikor
penal, sistemi ka lidhje me informacionin agregat me qëllim që t’i përgjigjet pyetjeve të
tilla si koha mesatare e arrestimit të personave të ndaluar për vjedhje, përqindja e
136 

 
individëve të arrestuar për vjedhje të cilët dënohen më pas për vjedhje ose dënimi
mesatar për vjedhje, ndërsa arrestimet për vjedhje janë në rritje në raport me arrestimet
e të gjitha llojeve të krimeve.
Një pjesë bazë e informacionit të mbledhur është vendndodhja e sistemit operativ të
drejtësisë penale, vendndodhja specifike gjeografike ose identiteti juridiksional i një
ngjarjeje. P.sh. adresat e rrugëve lidhur me një krim të veçantë dhe vendndodhja e
gjykatës që dha dënimin për autorin e veprës janë të dhëna që ruhen. (që do të thotë që
janë të dhëna të gjeo-referencuara). Me këtë informacion mund të ndërtohen hartat e
dixhitalizuara brenda sistemit gjeografik të informacionit (GIS) për të shërbyer si mjet
për analizimin e krimit. Integrimi i GIS në zbatimet e statistikave të krimit do të
lejonte një menaxhim të mirë, rigjetje të shpejtë dhe prezantim të përmirësuar të të
dhënave të krimit. Për më tepër, do të lehtësonte prodhimin e informacionit të krimit në
hapësirë për çdo konfigurim të specifikuar të njësive gjeografike.

1.1.13.3.1 Çështje që kanë të bëjnë me nxjerrjen e të dhënat statistikore nga

sistemet operative

Cilësia e serive statistikore të ndërtuara mbi sistemet ekzistuese operative të

informacionit pasqyron cilësinë e këtyre sistemeve operative dhe regjistrimet e tyre
administrative. Regjistrimet e këqija prodhojnë statistika të këqija. Një nga pengesat
më të mëdha në zhvillimin e statistikave të drejtësisë penale ka qenë pamjaftueshmëria
e regjistrimeve dhe sistemeve administrative. Megjithatë, edhe sistemet e mira
operative, që do të thotë ato sisteme që përmbushin nevojat administrative, nuk mund të
përmbajnë llojet dhe sasitë e informacionit të nevojshëm për statistika të mira.
Në një situatë ideale, aspektet operative të informacionit të drejtësisë penale duhet të
integrohen shumë pranë me përbërësin statistikor. Që të dy janë pjesë e një sistemi
informacioni të tërë të kompjuterizuar të drejtësisë. P.sh. viktima e një sulmi do të
siguronte informacion karakteristik në rajonin e policisë duke dhënë të dhënat
përkatëse se kur dhe ku ka ndodhur krimi si edhe informacion rreth autorit të veprës
dhe viktimës. Sistemi më pas mund të rigjejë një histori kriminale nëse kallëzimi i
ndonjë viktime tjetër lidhet me të akuzuarin dhe ai dërgon këtë informacion
institucionit përkatës për hetim të mëtejshëm. Sistemi do të filtronte automatikisht
variabilet e nevojshme për prodhim e përbërësit statistikor të sistemit, i cili më pas
mund të bëjë përpunim të mëtejshëm të dhënave për të bërë raporte statistikore
javore dhe mujore dhe tua dërgojë ato organeve rajonale e më lart.

Figura 4. Rrjedha e informacionit nga sistemet operative të policisë në zyrën

kombëtare të statistikave

137 

 
 138 

 
Një sistem ideal do të ishte nënshkrimi automatik i një numri të integruar dosjeje që
do të lejonte gjurmimin e çështjes ndërsa ajo lëviz nëpër sistemin e drejtësisë penale.
Nga rajoni i policisë një kopje e dosjes së çështjes do t’i dërgohet prokurorit të zonës
dhe gjykatës ku do të trajtohet çështja. Ndërsa trajtohet çështja, gjykata do të shtonte
informacionin përkatës operativ në dosje duke përfshirë dhe informacionin e dënimit.
Dosja më pas do të dërgohej në burgun e përkatës nëse gjykata është shprehur për
burgim. Edhe në gjykatë edhe në institucionet riedukuese, një sistem ideal do të
filtronte informacionin statistikor nga dosjet e çështjes ndërsa ato përditësohen në
faza të ndryshme të procesit të drejtësisë penale. Synimi përfundimtar i sistemeve të
informacionit plotësisht të integruara të drejtësisë penale do të ishte futja vetëm e
informacionit specifik të çështjes por në një mënyrë të tillë që të përmbushë nevojat e
gjithë përdoruesve brenda dhe jashtë sistemit të gjykatës penale.
Më lart përshkruhet një situatë ideale, por në fakt ajo nuk ekziston në mjedisin e botës
reale. Në disa mjedise, cilësia dhe mbulimi i regjistrimeve të drejtësisë penale në
sistemet operative mbetet çështje vendimtare në mbledhjen e statistikave. Personeli i
fushës mund të mos plotësojë regjistrimet në mënyrë të saktë ose në mënyrë të
qëndrueshme; ndryshimet në përkufizimin dhe regjistrimin mund të ndodhin midis
individëve, zyrave, agjencive dhe rajoneve të ndryshme.
Një rishikim i përmirësimeve në cilësinë e regjistrimeve dhe sistemeve operative
mund të ketë përfitime direkte dhe të menjëhershme në marrjen e një informacioni më
të mirë dhe një vendimmarrje më të mirë (si rrjedhojë, krijohen gjykata më efikase
dhe më efektive). Meqë përfitimet janë shpesh të dukshme marrësit e vendimeve
janë gjithnjë e më shumë të gatshëm për të investuar në përmirësimin e
regjistrimeve, në sistemet operative dhe trajnimin e stafit përgjegjës për prodhimin
dhe ruajtjen e të dhënave.
Problemi i mbulimit është më i vështirë për t’u zgjidhur. Sistemet operative radhë i
plotësojnë të gjitha kërkesat statistikore, në përjashtim të rasteve kur ato janë
specifikisht të projektuar për të bërë këtë gjë. Në disa vende, për shembull, ca seri
statistikash prodhohen nëpërmjet të ashtuquajturës bazë e përbashkët e të dhënave.
Në një qasje të tillë merren parasysh nevojat e përdoruesve operativë dhe statistikorë
dhe zhvillohet një sistem i vetëm ku nevojat e ca përdoruesve nuk kushtëzojnë nevojat e
përdoruesve të tjerë. Kjo nuk përbën asnjë problem në sistemet e informacionit të
mbështetur në kompjutera dhe nuk ka ndonjë arsye të qenësishme pse të mos përdoret
kjo qasje në një sistem manual informacion. Një avantazh i madh i një baze të
përbashkët të të dhënave është se si përdoruesit operativë dhe ata të statistikave
marrin trajnim dhe mbështetje teknike të njëjtë. Plus, të dhënat duhet të
regjistrohen vetëm një herë. Disavantazhi kryesor është që kërkohen persona shtesë
të trajnuar brenda agjencisë për të operuar sistemin e informacionit, ndërkohë që
stafi nuk është përgjegjës as për funksionet operative dhe as për ato statistikore.
Më shpesh, sistemet statistikore rrjedhin nga sistemet operative ose drejtpërsëdrejti
nga të dhënat administrative. Në çdo rast, vendimet për mbledhjen e të dhënave
kërkojnë vendime për sistemet operative, marrëdhënie ndërmjet sistemeve operative
dhe statistikore, dhe përcaktimin e mënyrës si dhe në çfarë forme të dhënat në një
sistem operativ mund t’i dërgohen një sistemi statistikor. Në analizimin e këtij
procesi, planifikuesit duhet të marrin parasysh çështjet e mëposhtme:
(a) cili është interesi relativ i agjencisë shpërndarëse (prodhuesit të të dhënave) në
mbështetjen (i) e aplikimeve të veta operative? (ii) e ofrimit të dhënave për statistikat
kombëtare?
(b) çfarë lloj trajnimesh, ndihme teknike dhe burime fiskale janë të disponueshme për
139 

 
kontribuesit e të dhënave?
(c) sa të dhëna fillestare mund të trajtojë agjencia mbledhëse nga kontribuesit?
(d) cilat sisteme mbledhjeje të dhënash mund të kontribuojnë për plotësimit më të
mirë të nevojës për informacion, duke marrë parasysh sa duhet besueshmërinë dhe
vlefshmërinë e grupeve të posaçme të të dhënave në kuptimin e vlerës së tyre ligjore,
për shembull vendimet e pranuara dhe vendimet e rrëzuara nga gjykata të një niveli
më të lartë.
(e) nëse të dhënat jepen në format të përgjithshëm, si e kufizon kjo gjë aftësinë
statistikore të sistemit për t’i analizuar këto të dhëna?

1.1.13.3.2 Qasjet e mbledhjes së të dhënave të përgjithshme dhe për njësi

Sistemi operativ ka të bëjë me çështje specifike, me autorë veprash penale e gjëra të

tjera të ngjashme, dhe, si pasojë, duhet të përmbajë identifikues unikë në mënyrë që
të mund përpilohet informacion për çdo çështje ose person. Në varësi të të dhënave të
disponueshme, ky proces mund të realizohet në disa mënyra: për shembull, numrat e
identifikimit mund të shoqërohen me shenjat e gishtave të një autori vepre dhe të
gjitha të dhënat e shoqëruara me këtë person të ketë të marrin të njëjtin numër; ose një
çështjeje mund t’i caktohet një numër në mënyrë që të dhënat e shoqëruara me të të
identifikohen në mënyrë unike.
Kërkim dhe zhvillimi i teknologjive të identifikimit është shumë i rëndësishëm në
projektimin e krijimin e sistemeve operative, pasi logjika e identifikimit është çelësi
për të bërë bashkë të gjitha të dhënat përkatëse të lidhura me individin specifik,
çështjen ose ngjarjen në fjalë. Problemet e identifikimit në një sistem statistikor janë
të ndryshme. Përderisa sistemi statistikor përdor informacioni e përgjithshëm,
identifikimi unik i krimeve të caktuara, çështjeve ose elementëve të tjerë nuk është
problem. Problemi parësor i identifikimit në një sistem statistikor përfshin të qenit i
aftë për të mbledhur grupet e të dhënave, të shoqëruar me të njëjtat klasifikime ose
variabile
Një sistem operativ i ruan në mënyrë të natyrshme të dhënat mbi vendndodhjen
gjeografike specifike ose identitetin juridiksional të një ngjarjeje. Ashtu si në rastin e
kohës, informacioni gjeografik ose juridiksional përdoret zakonisht si një kriter
agregat në një sistem statistikor, dhe, si rezultat, në këto raste është një variabël jo e
pavarur. Është e rëndësishme që agregatet gjeografike dhe juridiksionale të sistemit
operativ të përputhen me agregatet e sistemit statistikor. Dallimi i bazës
gjeografike/statistikore në secili sistem mund të komplikojë procesin e marrjes së
informacionit statistikor nga një sistem operativ informacioni.
Vendimet që kanë të bëjnë me nivelet e grumbullimeve të informacionit janë të
rëndësishme për çdo seri statistikash Avantazhet kryesore të mbledhjes së të dhëna të
përgjithshme krahasuar me të dhënat për njësi lidhen me faktin se zvogëlohet sasia e
informacionit të kërkuar nga zyra e statistikave dhe se zvogëlohen kërkesat e analizës
për shkak se të dhënat e marra janë po atë nivel grumbullimi në të cilin ato raportohen
zakonisht, pa në formularët me tabelë. Një tjetër avantazh është se të dhënat agregate
ndonjëherë mund të jenë më të lira për t’u mbledhur dhe më të lehta për t’u përpunuar,
veçanërisht në një mjedis jo të kompjuterizuar.
Megjithatë, të dhënat për njësi regjistrimit kanë disa avantazhe krahasuar me të dhënat
e agregate. Niveli i detajeve në të dhënat për njësisë është më i madh, gjë që çon
natyrshëm në rritjen e fleksibilitetit të analizës së të dhënave. Meqë ato lejojnë çdo lloj
kombinimi të variabileve, e dhëna për njësisë regjistrimit mund t’i përgjigjet një sërë
140 

 
pyetjesh të posaçme. Shpesh këto pyetje nuk mund të marrin përgjigje nga të dhënat
agregate. Për më tepër, të dhënat për njëri zgjerojnë shumë aftësinë e sistemit për të
verifikuar cilësinë e të dhënave nëpërmjet rregullave dhe procedurave të vlerësimit.
Me hyrjen në çdo regjistrim është e mundshme të identifikohet dhe korrigjohet një sërë
problemesh të cilësisë së të dhënave. Kur e lejojnë burimet, qasja e regjistrimit të të
dhënave për njësi duhet të paraprijë qasjen e regjistrimit të të dhënave agregate.
Në mbledhjen agregate të të dhënave, përzgjedhja e nivelit të mbledhjes është shumë e
rëndësishme dhe varet në disa elementë të rëndësishëm, duke përfshirë dhe si më
poshtë:

(a) nivelin e detajeve dhe rezultateve të kërkuara në analizë;

(b) llojin e bazës së të dhënave që po ndërtohet;
(c) kapacitetet e mbledhjes së të dhënave në zyrën e statistikave të krimeve;
(d) kapacitete e kontribuesve të të dhënave;
(e) sistemin e mbledhjes së të dhënave, i centralizuar ose i decentralizuar, apo
ndonjë kontribut i të dyve.
Elementi i parë, niveli i detajit të nevojshëm për analizë është ndoshta dhe më
vendimtari. Nëse ata që planifikojnë mbledhjen e të dhënave përgatisin versionet
“modelit” ose skica të detajuar të tabelave që synojnë të prodhojnë, ka shumë pak gjasa që
ata të bëjnë gabime në përcaktimin e niveleve të përshtatshme të grumbullimit.
Synimi i grumbullimit varion në varësi të përdorimeve të synuara të statistikave. Në
përgjithësi thuajse gjithmonë përdoren dy dimensione: një kuadër kohor dhe
klasifikime të bazuara mbi juridiksionin, burokracinë apo gjeografinë. Kuadri i kohës
në një sistem operues është koha ose data e lidhur me ngjarjet specifike si krimi,
arrestimi ose dënimi. Në një sistem statistikash, koha është kriter agregat, si për
shembull numri i krimeve të raportuara ose numri i autorëve të krimeve të dërguar në
burg në një datë të dhënë të vitit. Për më tepër informacion përsa i takon regjistrimit të
të dhënave për njësi dhe regjistrimit të të dhënave agregat shih seksionin A të shtojcës.
Në disa mjedise, mund të preferohet dhe të jetë i dobishëm opsioni i përdorimit të
kombinuar të qasjes agregate dhe për njësi. Për shembull, të dhënat për njësi mund të
mblidhen në mënyrë qendrore nga kontribuesit lokalë nga një zyrë rajonale ose
shtetërore, ndërsa të dhënat agregate dërgohen nga zyra rajonale apo shtetërore në
organin përgjegjës kombëtar, në mënyrë që ato të mund të përdoren në botimin e
statistikave kombëtare.

1.1.13.3.3 Numërimi i plotë kundrejt mbledhjes së të dhënave kampion

Një tjetër vendim kryesor, i cili ka dhe shumë ndikime mbi kosto, që lidhet me qasjes
ose strategjinë e mbledhjes së të dhënave është zgjedhja midis numërimit të plotë të
të dhënave apo numërimit të të dhënave bazuar në kampionë (numërimit
përfaqësues). Numërimi i plotë është një qasje gjithëpërfshirëse që përpiqet të
mbledhë të dhënat agregate ose të dhënat për njësisë nga çdo sigurues i mundshëm të
dhënash. Për shembull, në rastin e komponentit të policisë, qasje e numërimit të plotë
kërkon mbledhjen e të dhënave nga çdo agjenci policore mbi çdo krim të raportuar në
polici. Sipas qasjes bazuar në të dhënat kampion, të dhënat për krimet e raportuar
mblidhen vetëm nga një model agjencish policie, të cilat mendohet se janë të dhëna
përfaqësuese. Një tjetër lloj kampioni mund të mbledhë informacion mbi paditë për
kohë të caktuara të menduara si përfaqësuese të të gjitha padive në një vit.
Tradicionalisht, shumë vende kanë përdorur një qasje të plotë të numërimit të
141 

 
statistikave të drejtësisë penale meqë parapëlqehet marrja e informacionit për të
gjitha rastet e shfaqjes së fenomenit. Kjo qasje u shërben disa përdoruesve sepse ajo
lejon analizën e rezultateve për secilën njësi kontribuese juridiksionale apo gjeografike
brenda vendit, duke siguruar si kontribuesit dhe përdoruesit me mundësinë e shikimit
të rezultateve për juridiksionin ose zonat e tyre specifike. Kjo u lejon atyre të
krahasohen me juridiksione të tjera të ngjashme, zona gjeografike dhe mesataret
kombëtare.
Gjithsesi, qasja e numërimit të plotë mund të mos jetë zgjidhja më e mirë në çdo
situatë. P.sh. nëse planifikuesit e statistikave janë të interesuar vetëm në vlerësimin e
hasjes së disa fenomeneve në nivel kombëtar, kampionimi mund të jetë një zgjidhje
më pak e kushtueshme dhe më e shpejtë se numërimi i plotë. Saktësia nuk është
gjithmonë e nevojshme për t’ju përgjigjur disa lloje pyetjesh.
Në pesëdhjetë vitet e fundit janë bërë shumë përparime në teknikat e kampionimit, të
cilat në disa rrethana u lejojnë statisticienëve të nxjerrin vlerësime të sakta mbi
tërësinë e fenomenit shpejt dhe me pak kosto. Kampionimi është veçanërisht efektiv
nëse koha dhe burimet financiare janë të kufizuara dhe nëse sasia e informacionit të
kërkuar e bën numërimin e plotë të pamundur për shkak të kostos shumë të lartë dhe kur
është e arritshme ekspertiza teknike për krijimin e të dhënave kampion.
Gjëja kryesore që duhet të theksohet është se zgjedhja midis numërimit të plotë dhe
kampionimit përfaqëson një lloj marrëveshje. Të dy qasjet janë objekt i gabimit, të
dyja kërkojnë përdorimin e teknikave të kontrollit të cilësisë dhe të dyja mund të
jenë të përdorshme në varësi të nivelit të saktësisë dhe detajeve që nevojiten.
Praktika aktuale tregon se numërimi i plotë i të dhënave preferohet për statistika bazë
si ato që kanë të bëjnë me krimin e raportuar, gjykatat, dënimin dhe riedukimin. Në të
kundërt, mbledhja e të dhënave kampion është më e përshtatshme për marrjen e
informacionit që do të ishte i pamundur të merrej nga sistemet operacionale, të tilla si
statistikat mbi krimin e paraportuar dhe viktimizimin.

1.1.14. PËRPUNIMI I STATISTIKAVE TË DREJTËSISË PENALE

Procesi i përpunimit të të dhënave është i nevojshëm pavarësisht nga mënyra sesi

mblidhen të dhënat. Një sistem i mirë-planifikuar dhe efikas i përpunimit të të
dhënave është thelbësor për rezultatet dhe analizat e prodhuara në kohën e duhur.
Zhvillimi i sistemit të përpunimit të të dhënave kërkon shtjellim të hapave dhe
procedurave përpunuese; të kërkesave të personelit dhe kërkesat për trajnim; të
kërkesave për pajisje dhe lehtësira; të orareve për çdo veprim; të burimeve dhe
kërkesave fiskale.
Vendimet në lidhje me hapat dhe procedurat specifike duhet të bazohen në llojet e
ndryshme të analizave të synuara të merren nga të dhënat. Nëse p.sh. rezultatet e
propozuara përkufizohen me saktësi para se të përpunohen të dhënat, përpunimi mund
të planifikohet specifikisht për të përmbushur këto nevoja.
Një nga çështjet kryesore në fushën e përpunimit të të dhënave ka të bëjë me rolin e
kompjuterëve, duke përfshirë dhe teknologjinë e mikrokompjuterave. Kjo temë
trajtohet në kapitullin tjetër. Së pari, do të rishikohet proceset dhe hapat kryesor për
përpunimin e të dhënave, duke përfshirë marrjen dhe regjistrimin; sigurimin dhe
ruajtjen; kontrollimin dhe analizimin e të dhënave.

1.1.14.1 HAPAT DHE PROCEDURAT E PËRPUNIMIT TË TË DHËNAVE

142 

 
Marrja dhe regjistrimi i të dhënave. Të dhënat mund të merren dhe regjistrohen në
disa mënyra. Siç u përmend më lart, ato mund të merren me formular të regjistrimit të
njësive ose në fletë informative. Në mjediset e automatizuara të dhënat e lexueshme
në kompjuter mund të dërgohen direkt në zyrën marrëse. Të dhënat mund të merren
mbi bazë ditore, javore, mujore, tre mujore ose në disa mënyra të tjera grumbullimi.
Ato mund të merren në një formë, për shembull në formë përmbledhjeje të çështjeve
investigative dhe mund të konvertohen në një mënyrë tjetër për t’u futur në sistemin e
informacionit. Ato mund të mblidhen nga një agjenci dhe të futen në sistemin e saj të
informacionit, ose të dërgohen në një agjenci tjetër për t’u futur në atë sistem
informacioni.
Shumë shpesh, skicimi i formularëve regjistrues dhe dokumentimi i sistemit dhe
rregullat e klasifikimit trajtohen si çështje të parëndësishme ose teknike. Siç u
përmend në kapitujt e mëparshëm, vendimet mbi çfarë duhet regjistruar janë shumë të
rëndësishme. Është e rëndësishme të sigurohet dokumentacioni i qartë i rregullave dhe
procedurave si edhe trajnimi formal i personelit për mënyrë se si ata do të regjistrojë
dhe redaktojnë të dhënat.

Sigurimi dhe ruajtja e të dhënave. Ndërsa për ruajtjen e të dhënave përdoret një
dosje, një sirtar, regjistër ose kompjuteri, një sistem informacioni duhet ketë
procedura për të ruajtur të dhëna; përfshirë të dhënat në sistem në mënyrë të tillë që
ato të mund të identifikohen dhe rigjenden; për të siguruar të dhënat nga dëmtimi ose
përdorimi i paautorizuar si dhe për të përditësuar, për të shtuar, fshirë ose modifikuar
të dhënat.
Të dhënat mund të futen në një sistem në shumë mënyra, duke filluar nga
dokumentimi i thjeshtë i formularit në një sirtar e deri tek futja e të dhënave direkt në
terminalin e kompjuterit. Pavarësisht nga mënyra e përdorur, sistemi i futjes së të
dhënave duhet të jetë i tillë që të lehtësojë rigjetjen e tyre dhe duhet të pasqyrojë
kuptimin e mënyrave të përdorimit të të dhënave.

Redaktimi dhe verifikimi i të dhënave. Pavarësisht nëse kemi të bëjmë me një

sistem manual ose të automatizuar, duhet të ketë procedura për të redaktuar të dhënat.
Midis tyre duhet të ketë dhe procedura që lejojnë identifikimin e parregullsive. Të
dhënat mund të jenë kontradiktore (p.sh. data e arrestit mund të jetë më parë se data e
lindjes), atipike (p.sh. një autori vepre penale i jepet dënimi tri herë më i gjatë se
norma për krimin e kryer) ose jo në përputhje me ligjin, politikën ose procedurën e
përdorur. Ndërkohë që duhet t’i kushtohet shumë rëndësi mbledhjes së të dhënave me
cilësi shumë të lartë, një program statistikash duhet edhe të ketë udhëzime për heqjen
e të dhënave të gabuara dhe të mangësive pa cenuar të dhënat origjinale.
Redaktimi duhet të identifikojë edhe çdo pjesë të një grupi të dhënash që mungon ose
që nuk është përditësuar në kohën e duhur. Redaktimi nuk është i plotë deri sa të jenë
ndrequr parregullsitë, gabimet ose boshllëqet. Kjo nënkupton se masat e redaktimit
duhet të përfshijnë procedura për “pastrimin e të dhënave”. Ky është një proces që
kërkon shumë kohë, pasi mund të kërkohen ndërhyrje manuale edhe kur përdoren
programet e redaktimit në kompjuter. Ndërhyrjet manuale mund të kërkojnë sigurimin
e të dhënave të reja ose të përditësuara, i cili në vetvete është një proces që të merr
kohë ndërsa mundohesh të sigurosh një cikël prodhimi në kohë, por në rrethana të
caktuara ky është proces i pashmangshëm.

143 

 
Analizimi i të dhënave Analiza i referohet gamës së gjerë të mënyrave që mund të
përdoren për sistemimin e të dhënave në një sistem. Këtu mund të përfshihen
procedura për sistemimin e të dhënave sipas rendit alfabetik ose kronologjik, duke i
përmbledhur ato nëpërmjet përdorimit të shpeshtësisë, përqindjeve, niveleve dhe
raporteve, duke përgatitur tabela më të sofistikuara ose duke zhvilluar modele
simulimi kompjuterike për të gjithë sistemin e drejtësisë. Në çdo rast, një analizë e
mirë kërkon që një pyetje, çështje ose problem të bëhet për t’i dhënë udhë analizës;
për kryerjen e analizës duhet të përdoren metoda dhe logjika të caktuara; analistët me
eksperiencën e duhur duhet t’u lejohet të hyjnë në të dhënat e caktuara. Është e
rëndësishme që administratorët dhe politikë-bërësit të kuptojnë se thjesht parja e një
baze të dhënash nuk përbën analizë. Bërja e pyetjeve të mirë-menduara, aksesi tek të
dhënat dhe stafi i trajnuar për këto çështje janë shumë të rëndësishme për kryerjen e
një analize të mirë.

1.1.14.2. ÇËSHTJE TË LIDHURA ME SIGURINË DHE AKSESIN E TË

DHËNAVE

Shumica e informacionit që mbahet në dosjet e agjencive të drejtësisë penale është

sensitiv dhe kjo ngre shumë shqetësime që kanë të bëjnë me mënyrën se si të
sigurohen më mirë të dhënat nga hyrja e paautorizuar, falsifikimi dhe abuzimi.
Veçanërisht në fushën e drejtësisë penale, procedurat për ruajtur sigurinë dhe
kontrollimin e hyrjes tek të dhënat janë të nevojshme për të siguruar integritetin e
statistikave të drejtësisë penale.

1.1.14.3 TEKNOLOGJITË PËR PËRPUNIMIN E BAZËS SË TË DHËNAVE

Siç u tha edhe në fillim të këtij kapitulli, një nga vendimet më të rëndësishme për
përpunimin e të dhënave është vendimi për të hedhur ose jo në kompjuter të dhënat,
dhe për mënyrën e hedhjes së tyre nëse e vendoset për krijimin e një sistemi
kompjuterik. Ndërsa pothuajse gjithë vendet kanë akses në kompjuterë, kapaciteti i
kompjuterëve është shumë i ndryshëm nga një shtet në tjetrin. Edhe kur një shtet ka
burime të mjaftueshme kompjuterike, këto burime mund të mos jenë shumë të
përdorura në sistemin e drejtësisë penale. Pavarësisht nga mundësia e madhe e
përpunimit automatik të të dhënave, shumë vende ende bazohen shumë ose pjesërisht
në veprimet manuale të përpunimit të të dhënave. Në fakt përpunimi manual përdoret
dhe në ato vende me aftësi shumë të avancuara të përpunimit të të dhënave, për
shembull për përgatitjen e fletave të thjeshta informuese për të kontrolluar
konsistencën e të dhënave me faza të mëparshme.
Prezantimi i sistemeve kryesore administrative të kompjuterizuara tek agjencitë
qeveritare, të tilla si organet e përfshira në krime, operacione dhe statistika të
drejtësisë, është një proces kompleks dhe shpesh i kushtueshëm. Ky proces mund të
kërkojë disa vite për t’u realizuar. Kompjuterizimi shpesh zbatohet në faza, ose
rrethanat mund të diktojnë përdorimin e kompjuterizimit vetëm për disa funksione të
statistikave të drejtësisë penale. Pavarësisht nga rrethanat është shumë e rëndësishme
që kompjuterizimi të planifikohet me shumë kujdes në të gjitha etapat e procesit.
Gabimet mund të jenë shumë të kushtueshme, dhe mund të shmangen më mirë nëse
kontribuohet shumë që në fazat e para të planifikimit.
Çdo vend duhet të zhvillojë sistemin e tij të të dhënave në përputhje me nevojat e tij,
nivelin e tij të zhvillimit statistikor dhe burimet fiskale, teknike dhe humane. Ndërsa
144 

 
teknologjitë e kompjuterit luajnë një rol gjithnjë e në rritje në përpunimin e të
dhënave, duhet të garantohet një përmbledhje e implikimeve mbi teknologjinë.
Seksionet që vijojnë përqëndrohen në katër fusha kryesore: mbështetjen lokale;
organizimin e stafit; përzgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve softëare dhe
përzgjedhjen dhe përdorimin e pjesëve hardëare.

Mbështetja lokale. Një faktor vendimtar në përdorimin e kompjuterëve është

zotërimi i ekspertizës për menaxhimin e sistemeve dhe projekteve, menaxhimin e
ambienteve, përzgjedhjen dhe mirëmbajtjen e hardëare-ve dhe softëare-ve,
programimin dhe analizën. Në shumë vende nuk ka burime lokale për të siguruar
ekspertizën dhe mbështetjen e nevojshme për trajnim. Kjo situatë nënkupton
mbështetjen tek firmat e konsulencës ose ekspertët e jashtëm, të cilët në rastin më të
keq mund të kenë pak konsideratë për rrethanat dhe kërkesat kombëtare. Trajnimi dhe
zhvillimi intensiv i ekspertizës në vend, veçanërisht në programim dhe analizë, janë
vendimtare në mbarëvajtjen e një programi përpunimi të automatizuar të statistikave.

Stafi organizativ. Kompjuterizimi krijon përgjegjësi dhe detyra të reja që duhet të

integrohen edhe brenda organizatave ekzistuese ose të mbështeten nga një organizatë
e jashtme. Një sistem i përpunimit të automatizuar të të dhënave zakonisht krijon të
paktën dy nivele të personelit teknik: analistët e sistemeve të cilët përcaktojnë
veprimet kompjuterike, softëare dhe hardëare që janë të nevojshme për të përmbushur
kërkesat për përpunimin dhe analizë, dhe programuesit që përgatisin programe
specifike për përpunimin e të dhënave. Pavarësisht nga disponueshmëria në rritje e
paketave softëare, aftësitë e programimit në vend janë të nevojshme të t’i përshtatur
kriteret e programimit me nevojat specifike dhe për krijimin e programeve të reja nëse
është e nevojshme. Stafi i trajnuar për sistemin dhe programimin është aktualisht
shumë i kërkuar në të gjitha zonat, si ato publike dhe private. Stafi i trajnuar është
shpesh i vështira për t’u gjetur dhe akoma dhe më i vështirë për t’u mbajtur për shkak
të kërkesës gjithnjë e në rritje të tregut për këto lloj aftësish në mbarë botën. Program
i statistikave të drejtësisë penale mund të ketë nevojë të kërkojë mbështetje te
shërbimet kombëtare të statistikave.
Në sistemet që bazohen në kornizën kryesore të kompjuterëve, stafi teknik zakonisht
vendoset në njësinë qendrore përgjegjëse për menaxhimin dhe mbajtjen e sistemit.
Kur programuesit e aftë janë të pamjaftueshëm, ata shumë shpesh vendosen në një
njësi qendrore dhe izolohen nga specialistët dhe planifikuesit e fushës. Vështirësitë në
komunikim shpesh rezultojnë të prodhojnë pamjaftueshmëri në përpunimin dhe
analizimin e të dhënave. Stafi teknik mund të mos jetë mjaftueshëm sensitiv ndaj
çështjeve të drejtësisë penale dhe kërkesave të administratorëve dhe ushtruesve të
drejtësisë penale, të cilët, nga ana te tyre, mund të mos jenë mjaftueshmërisht të
ndërgjegjshëm për kapacitet e kompjuterëve në plotësimin e nevojave të tyre.
Avancimet në teknologjinë e mikrokompjuterit në dy dekadat e fundit e kanë bërë
decentralizimin më të lehtë sesa në të shkuarën. Paketat e reja të sofëare-ve e kanë
bërë më të lehtë për specialistët e çështjes në fjalë të informohen se çfarë mund të
bëhet nga kompjuterët për të përmbushur nevojat e tyre. Në të gjitha rastet, vëmendja
ndaj koordinimit dhe komunikimit midis stafit të fushës dhe stafit teknik është
thelbësore.

Përzgjedhja dhe përdorimi i software-ve kompjuterike. Zhvillimi i programeve të

aplikimit për përpunimin e statistikave të drejtësisë penale kërkon shumë kohë dhe
145 

 
ekspertizë teknike. Me futjen gjithnjë e në rritje në qarkullim të paketave tregtare
software-ike për aplikime të ndryshme, një alternative tërheqëse për zhvillimin e
programeve specifike është përdorimi i këtyre software-ve të gatshme. Megjithatë,
përderisa është e pazakontë që një paketë ose paketat e programeve të gatshme të
përmbushin të gjithë kërkesat e përpunimit të të dhënave, këto programe kërkojnë
modifikime dhe programe shtesë për t’iu shërbyer nevojave specifike. Përdorimi i një
softëare-i të duhur mund të zvogëlojë dukshëm kostot e zhvillimit dhe barrën e
programimit. Pra, blerja e softëare-ve për regjistrimet, redaktimin e të dhënave dhe
përpilimin e tabelave mund të jenë e dobishme në veçanti në vendet veçanërisht
përfituese në vendet me buxhet të kufizuar dhe mangësi të stafit të trajnuar për
sistemet kompjuterike.
Me rritjen e madhe të numrit dhe shumëllojshmërisë së paketave të programeve, një
çështje e rëndësishme është përzgjedhja e softëare-it të duhur. Gabimet në
përzgjedhjen e softëare-it mund të ulin shumë vlerën e rezultateve. Pra, është shumë e
rëndësishme që stafi i përpunimit të të dhënave të mësojë sa më shumë të jetë e
mundur e të jetë i përditësuar me paketat softëare-ike në qarkullim para se t’i blejë
ato. Pyetja që duhet të bëhet para blerjes është: A është përdorur me sukses paketa në
pajisje të tjera të krahasueshme?
(c) Mbështetja. A ekziston dokumentacioni i nevojshëm për përdorim nga stafi
teknik? A ka programi udhëzime apo informacione trajnimi? A është prodhuar
programi nga një organizatë e besueshme dhe e njohur?
(d) Lehtësia e përdorimit dhe e kostos. A është i thjeshtë për t’u përdorur programi?
A është i lirë për t’u mirëmbajtur?
Barra e provës duhet t’i takojë shitësit. Nëse është e mundur, nuk duhet të merret
asnjë vendim para bërjes së testimeve, me pjesëmarrjen e stafit teknik dhe stafi të
fushës.

Përzgjedhja dhe përdorimi i hardware-ve kompjuterike. Të vendosësh për

hardware-t e kompjuterëve dhe pajisjeve të tjera duhet të jetë kronologjikisht vendimi
i fundit për t’u marrë. Është e këshillueshme të investohet në hardware që varen në
kërkesat e funksionalitetit të sistemit të përkufizuar dhe jo anasjelltas. Për një sistem
statistikor të drejtësisë penale, pajisjet kompjuterike të nevojshme varet shumë në
nivelin e programit statistikor në fjalë, sasinë dhe llojet e të dhënave për t’u përpunuar
dhe llojet e analizës së kërkuar.
Blerja dhe instalimi i një sistemi kompjuterik mund të jetë një proces afatgjatë i
kushtueshëm. Nëse një zyrë e statistikave të drejtësisë penale nuk ka një sistem të
papranueshëm kompjuterik, ajo si hap të parë, më mirë mund të eksplorojë mundësinë
e burimeve të përshtatshme kompjuterike në agjenci të tjera qeveritare si edhe
mundësinë e marrjes me qira të kompjuterëve në universitete apo kompjuterë
komercialë.
Siç u tha dhe më lart, centralizimi i kompjuterëve shpesh është parë si një mënyrë për
të reduktuar kostot dhe për të bërë efikas përdorimin e burimeve të pakta njerëzore.
Kompjuterëve të mëdhenj, dhe të shtrenjtë e bëjnë centralizimin disi të
pashmangshëm. Përdorimi mikrokompjuterëve të fuqishëm dhe relativisht të lirë, së
bashku me futjen e platformave të hapura ka lejuar fleksibilitet në shqyrtimin e
shkallës së centralizimit të veprimeve. Zgjedhja e një sistemi kompjuterik tashmë
mund të pasqyrojë më lehtë organizimin e një sistemi të statistikave të drejtësisë
penale dhe shkallën e saj të centralizimit. Në një sistem kompjuterik të decentralizuar
është shumë e rëndësishme të sigurohet përputhshmërinë e hardware-ve dhe software-
146 

 
ve të përdorur. Pajisjet dhe software-t mund të vonojë lehtësinë e përpilimit të
dhënave kombëtare të krahasueshme.
Nëse mendohet për një sistem të ri, vendimi i parë që duhet të merret është
përzgjedhja e konceptit të sistemit kompjuterik; zgjedhje të centralizuara; zgjidhje të
centralizuara të klientit/serverit apo zgjidhje të decentralizuara. Mund të bëhen dhe të
njëjtat pyetje të bëra për paketat software. Ndërmjet tyre duhet të shqyrtohen dhe këto
elementë:
(a) kapaciteti i sistemit në lidhje me nevojat specifike në fjalë;
(b) përputhshmëria me pajisjet ekzistuese;
(c) aftësia e prodhuesit ose e shitësit për të ofruar shërbime, mbështetje teknike dhe
trajnim;
(ç) niveli i zotërimit të tregut global të prodhuesit dhe prania e tij në vend;
(d) kostoja.

1.1.14.4 ANALIZIMI, VLERËSIMI DHE SHPËRNDARJA E STATISTIKAVE

TË DREJTËSISË PENALE
Vlerësimi, analiza dhe shpërndarja e statistikave të drejtësisë penale janë përbërës
thelbësorë të një sistemi statistikor të drejtësisë penale. Analiza dhe shpërndarja
ngrenë përsëri çështjet parësore për krijimin e statistikave të drejtësisë penale. Cilët
janë përdoruesit dhe cilat janë përdorimet e statistikave të gjykatës penale? Vlerësimi
i statistikave dhe përhapja e tyre mund të ndihmojë përmirësimin e cilësisë së të
dhënave; vlerësimi gjithashtu mund të nxisë zhvillimin e vazhdueshëm drejt
përmbushjes së kërkesave të përdoruesve me statistika kohore të vlefshme dhe të
sakta nga sistemi statistikor i drejtësisë penale. Për më gjerë kjo cështje është trajtuar
në pjesën e parë të këtij punimi.

1.1.15 SHPËRNDARJA E TË DHËNAVE

Manuali aktual ka theksuar rëndësinë e sigurimit të përdorimit të statistikave në
fushën e drejtësisë penale. Planet e shpërndarjes së rezultateve dhe produkteve syjnë të
sigurojnë përdorimin e statistikave. Shpërndarja mund të mund forma të ndryshme,
duke përshirë ndarjen informale të informacionit, botimet formale, përgjigjet ndaj
kërkesave specifike dhe klauzolat e të dhënave bazë.
Strategjia e zgjedhur e propagandimit të të dhënave duhet të marrë në konsideratë
nevojat e variueshme të aftësive të përdoruesve dhe cilësinë dhe natyrën e të dhënave.
P.sh. informacioni statistikor propagandohet më shpesh nëpërmjet raporteve dhe
botimeve statistikore. Tabelat statistikore janë zakonisht rezultat i analizës së të
dhënave dhe një përbërës kryesor i të tilla raporteve. Disa përdorues megjithatë
preferojnë deklaratat përmbledhëse të lexueshme joteknike. Shpesh përdorimi i
diagramave dhe grafikëve të drejtuara vizualisht ndihmojnë përdoruesit për të parë
ndërlikimet e të dhënave statistikore më lehtësisht se tabelat statistikore. Në mënyrë
të ngjashme, raportet e specializuara të krijuara për të përmbushur nevojat e caktuara
të grupeve specifike të përdoruesve ndihmojnë për të siguruar se ata gjejnë lehtësisht
të dhënat që kërkojnë.
Shpërndarja e të dhënave nëpërmjet raporteve të botuara është vetëm një nga disa
teknikat e propagandimit dhe duhet të mbështetet sa më shumë të jetë e mundur nga
përgjigjet specifike për informacion, rezultatet e veçanta, hyrjen direkte në kompjuter
nëpërmjet terminaleve të largëta të hyrjes dhe qarkullimin i të disqeve dhe kasetave të
të dhënave. Të tilla qasje janë shpesh të kushtueshme dhe kërkojnë burimeve
njerëzore; pra disa përdorues të agjencive statistikore u ngarkojnë përdoruesve kostot
147 

 
e përgatitjes së materialit të kërkuar.
Në këto vitet e fundit, është rritur jashtëzakonisht shumë përdorimi i internetit si mjet
shpërndarje informacioni. Shpërndarja e informacionit nga interneti është metodë me
kosto efektive për arritjen e rezultateve nga një rang i gjerë përdoruesish dhe kursen
kohë. Investimi në këtë mjet propagandimi është zakonisht modest; ai bazohet shumë në
ekspertizën e skuadrës së krijuesve dhe programuesve. Agjencitë qeveritare dhe zyrat
statistikore po e bëjnë të fushës këtë mënyrë shpërndarje të informacionit në publikun
e gjerë, ndërsa përdoruesit mezi presin të sigurojnë informacionin që u nevojitet në
Internet. Si fillim, informacioni bazë dhe gjerësisht i kërkueshëm mund të bëhet i
arritshëm në internet ndërsa tabelat e specializuara ose të detajuara dhe kërkesat e të
dhënave vazhdojnë të përmbushen nëpërmjet raporteve të publikuara dhe metodave të
tjera të propagandimit të përmendura më sipër. Më pas propagandimi në internet mund
të zgjerohet në rritje për të përmbushur kërkesat e shumta të përdoruesve në varësi të
kapacitetit teknik dhe resurseve të arritshme.
Për t’iu mundësuar përdoruesve të interpretojnë saktë statistikat penale metodat e
përdorura në mbledhjen, përpunimin dhe analizimin e të dhënave, si edhe kufizimet e
tyre, duhen t’u bëhen me dije përdoruesve paralelisht me të dhënat. Megjithatë në
disa raste mund të jetë e preferueshme të paraqitet informacioni teknik në shtojca ose
raporte teknike të ndara, me qëllim që ai të lexojet nga persona me interesin dhe
aftësitë për të rishikuar çështjet teknike, pa ua imponuar këto çështje lexuesve që nuk
kanë interes ose trajnim teknik.
Është me dobi për përpunuesit dhe përdoruesit e statistikave të drejtësisë penale nëse
marrin nga prodhuesit e të dhënave një listë të produkteve/të dhënave të tyre në
mënyrë periodike. Kjo mund të lejojë prodhuesit të planifikojnë aktivitetet e tyre dhe
të shpërndajnë burime sipas rezultateve të programuara ndërsa në të njëjtën kohë u
lejon edhe përdoruesve të planifikojnë veprimet e tyre.

1.1.16 ROLI I SONDAZHEVE TË VIKTIMIZIMIT DHE I BURIMEVE TË

TJERA TË TË DHËNAVE
Jo të gjithë nevojat për statistika të drejtësisë penale mund të përmbushen nëpërmjet
sistemeve administrative operuese dhe sistemeve të informacionit. Është e pranuar
gjerësisht se një pjesë e mirë e ngjarjeve penale nuk i janë raportuar policisë dhe se
disa lloje informacioni që kanë të bëjnë me krimin dhe drejtësinë penale nuk janë të
lehtësisht të arritshme nga sistemi i drejtësisë penale. Këto kufizime të regjistrimeve
zyrtare si burim statistikash për përshkrimin e krimit dhe karakteristikat e tij kanë
shtyrë ekspertët e kriminalistikës dhe kërkuesit të ndjekin burimet alternative për
matjen dhe kuptimin e krimit.
Dy përpjekje kryesore në lidhje me këtë janë shqyrtimet e viktimizimit dhe
shqyrtimeve vetë raportuese. Këto teknika përdorin pyetësor ose intervista me modele
individësh që i përgjigjen pyetjeve në lidhje me krimin ndërsa ata janë viktimizuar nga
krimi ose ndërsa ata kanë kryer akte penale të caktuara. Shqyrtimi i viktimizimit të
krimit në veçanti është shfaqur si një mjet i rëndësishëm për mbledhjen e
informacionit mbi kontaktin direkt të qytetarëve me krimin dhe sistemin penal të
drejtësisë. Shqyrtimi i viktimizimit dhe burime të tjera alternative të të dhënave për
studimin e krimit dhe aspekteve të krimit janë paraqitur më poshtë:

1.1.16.1 SONDAZHET PËR VIKTIMIZIMIN

Fillimi i bërjes së sondazheve të viktimizimit në shumë vendesh si edhe në nivel
ndërkombëtar ka treguar vlerën e këtyre sondazheve si burim plotësues i të dhënave
148 

 
për mbarë statistikat e policisë. Për më tepër, sondazhet e viktimizimit janë më të
përdorshme nëse bëhen rregullisht (nëse është e mundur).
Sondazhet e viktimizimit janë studime të një shkalle të gjerë që
kërkojnë anëtarë të modeluar në mënyrë rastësore të popullsisë për të
treguar për eksperiencat e tyre me krimin. Zakonisht, sondazhet e
viktimizimit përbëhen nga dy pjesë. Së pari, të gjithë pjesëmarrësve në sondazhe
(nëse kanë qenë viktima të krimit ose jo) u bëhen pyetje nga një “pyetësor në ekran”.
Për më tepër për të zëvendësuar informacionin social dhe demografik për veten e
tyre, pjesëmarrësit pyeten për frikën ndaj krimit dhe qëndrimet ndaj sistemit të
drejtësisë penale. Pyetësori i ekranizuar përdoret në mënyrë të qëllimshme për të
identifikuar ata pjesëmarrës të cilët e kanë përjetuar një herë ose më shumë
viktimizimin.
Një seri e detajuar e pyetjeve për incidentet e viktimizimit përfshin pjesën e dytë
kryesore të intervistës. Viktimat mund të pyeten për vendndodhjen dhe rrethanat e
krimit ose për marrëdhënien e tyre me personi që i ka viktimizuar. Ato gjithashtu
mund të pyeten për ndonjë humbje financiare ose dëmtime fizike që mund të kenë
pësuar. Mund të mblidhet informacion dhe për mënyrën se si viktima raporton
krimin në policisë (ose nuk e raporton) ose nëse ajo ndërmerr ndonjë tjetër veprim
si rrjedhojë e episodit të viktimizimit.
Përveç matjes së llojeve të ndryshme të shkeljeve, disa nga çështjet aktuale që
trajtohen nga sondazhet e viktimizimit janë krimi i urrejtjes, dhuna në familje, dhuna
ndaj grave, abuzimi me të moshuarit, gjurmimi, kërkesat për ryshfet, perceptimet e
sistemit të drejtësisë penale (policia, gjykatat penale, sistemi i burgimit, sistemi i
lirimit) dhe perceptimet publike të krimit (nivelet e frikës).

1.1.16.1.1 Metodologjia

Si në shumë sondazhe, sondazhet e viktimizimit mbledhin të dhëna nga popullsia e

synuar duke iu referuar një periudhe kohe të caktuar. Popullsia e synuar nxit personat
që duhen përfshirë dhe përjashtuar nga sondazhet. Sondazhet e viktimizimit
zakonisht përfshijnë personat e moshës 15 vjeç e lart, 16 e lart ose 18 e lart në
varësi të kërkesave të informacionit të shqyrtimit.
Sondazhet e viktimizimit trajtojnë zakonisht modele të metodologjisë së sondazheve.
Tema e teknologjisë së modelit është shumë e zgjeruar për t’u trajtuar në Manualin
aktual. Megjithatë ajo përfshihet në tekstet e librave për modelim dhe në botime të
tjera të Kombeve të Bashkuara. Zgjedhjet janë të shumta. Përveç matjes së llojeve të
ndryshme të veprave penale, disa nga temat aktuale që trajtojnë sondazhet e
viktimizimit janë krimi i urrejtjes, dhuna në familje, dhuna kundër grave, abuzimi me
të moshuarit, persekutimi, kërkesat për ryshfet, perceptimet e sistemit të drejtësisë
penale (policisë, gjykatave penale, sistemit të burgjeve, lirimit me kusht) dhe
teknikat që duhet të përdoren kur bëhet fjalë për një mbulim kombëtar ose në fusha të
tjera të mëdha. Për sondazhe të tilla këshillohet që të merren këshillat e një
statisticieni të kualifikuar sondazhesh.
Një metodë që mund të përdoret në sondazhet e viktimizimit është projektimi i
kampionit të shtresëzuar sipas fushës. Së pari, zona gjeografike që është objekt i
sondazhit (zonë gjeografike e synuar) ndahet në shtresa ose zona gjeografike që janë
relativisht homogjene. Brenda çdo shtrese përzgjidhet një kampion i rastësishëm i
familjeve. Më pas intervistohen të gjithë personat pjesë e kësaj kategorie ose ca
kampionë përfaqësues prej tyre. Një formë tjetër e kësaj metode është përdorimi i
149 

 
kampioneve me bazë grupesh të përzgjedhura brenda secilës shtresë. Më pas
përgjigjen të gjitha familjet ose një kampion i familjeve në secilin grup dhe nga secila
familje përzgjidhen për intervistim të gjithë familjarët ose përfaqësues të personave që
kanë të drejtë të marrin pjesë në proces. Alternative e kampionimit me bazë fushe
është përdorimi i regjistrave elektronikë si kuadër nga i cili merren personat.
Disa sondazhe viktimizimi i përzgjedhin familjet duke përdorur teknikën e formimit të
rastësishëm të numrit të telefonit. Nga secila shtresë përzgjidhet një kampion i
rastësishëm i numrave të telefonit. Familjet që nuk kanë telefona përjashtohen
automatikisht nga sondazhi. Si rezultat, kjo teknikë nuk është e përshtatshme për
vendet me nivele të ulëta të telefonave në familjet e tyre.
Në sondazhet e viktimizimit mbledhja e të dhënave kryhet duke përdorur një pyetësor
të strukturuar. Një intervistë e zakonshme zgjat nga 15 deri në 30 minuta. Zakonisht
në sondazhet e viktimizimit përdoren fletët për t’u mbushur dhe lapsat për të
shkruar. Por, teknologjitë e reja lejojnë administrimin e pyetësorëve duke përdorur
intervista telefonike me anë të kompjuterit ose përdorin intervista personale të
ndihmuar nga kompjuterët. Pyetjet gjatë përdorimit të kësaj teknike dalin në
monitorin e kompjuterit. Intervistuesi i bën pyetjet pjesëmarrësit në intervistë në
mënyrë të drejtpërdrejtë dhe i fut përgjigjet menjëherë në kompjuter. Programi për
marrjen e të dhënave lejon përdorimin e disa kodeve për çdo pyetje dhe lejon
vijimin automatike të pyetësorit. Redaktimet për plotësim informacioni dhe një
numër më i vogël përpunimesh kursejnë kohën e çojnë në të dhëna të një cilësie më
të lartë. Ndihma e kompjuterit ndihmon dhe në standardizimin e procesit të
intervistimit.

1.1.16.1.2 Avantazhet

Sondazhet e viktimave të krimit ofrojnë shumë avantazhe. Së pari, këto sondazhe

tregojnë krime të cilat nuk janë raportuar në polici, pasi ato e mbledhin informacionin
drejtpërsëdrejti nga viktimat e krimit qoftë nëpërmjet krimeve të raportuara dhe
krimeve të paraportuara. Gjatë kësaj pune, sondazhet japin një të dhëna rreth tendencës
së qytetarëve për të raportuar incidentet dhe për të dhënë informacion rreth përsëritjes
së krimeve si dhe rreth qëndrimeve ndaj krimit dhe drejtësisë penale. Ai mund të japë
një vlerësim më të vlefshëm për nivelin aktual të krimit sesa burimet zyrtare.
Së dyti, nivelet e krimit të nxjerra nga sondazhet nuk janë të ndjeshme ndaj
ndryshimeve në përkufizimet ligjore ose politikat dhe procedurat operative në të
njëjtën mënyrë si statistikat e policisë. P.sh. niveli i krimit i raportuar nga policia
mund të tregojë një rritje si rezultat i një përkufizimi më të gjerë të krimit, kur në
fakt nuk ka asnjë ndryshim në nivelin e krimit. Po ashtu, një ndryshim në politikën
e regjistrimit (si për shembull kompjuterizimi) mund të rrisë eficencën dhe mund të
çojë në një numër më të madh të krimeve të regjistruara. Sondazhet për
viktimizimin nuk janë të ndjeshme ndaj këtyre lloj zhvillimesh.
Së treti, kampionet e sondazheve të viktimizimit merren nga popullsia e
përgjithshme, dhe të dhënat mblidhen nga viktimat dhe jo viktimat në një periudhë të
caktuar kohore. Kjo u lejon kërkuesve të krahasojnë të dyja grupet dhe të analizojnë
se cilat grupe sociale dhe demografike hasen me rrezikun më të madh të viktimizimit
dhe si ndikohen rreziqe të tilla nga stile të caktuara jetese, të tilla si pirja e alkoolit
ose të jetuarit vetëm. Këto të dhëna mund të ndihmojnë në zhvillimin e modeleve
teorike që lidhin përfshirjen e viktimës në aktivitete penale me faktorë socialë,
demografikë dhe të sjelljes.
150 

 
Së katërti, sondazhet e viktimizimit lejojnë hetimin e pasojave të viktimizimit dhe
shqyrtimin e mënyrës sesi viktimat i përballojnë këto pasoja. P.sh. pjesëmarrësit
mund të pyeten se si eksperienca e tyre si viktima ka ndryshuar qëndrimin e tyre
drejt krimit dhe sistemit të drejtësisë penale, mund të pyeten për nivelin e dëmit,
traumën emocionale dhe vlerën monetare të një vjedhjeje ose akti vandalizmi.
Së fundmi, këto sondazhe janë në veçanti të dobishme për t’ju ardhur në ndihmë të
administratorëve të drejtësisë penale dhe politikëbërësve për të monitoruar
perceptimet e njerëzve, shqetësimet dhe frikërat e tyre rreth krimit dhe drejtësisë
penale. Politikat dhe programet efektive të drejtësisë penale dhe teoritë përkatëse të
kriminologjisë duhet të trajtojnë anën subjektive të krimit si dhe frikërat dhe
shqetësimet e përditshme të njerëzve. Frika nga krimi mund të jetë problem po aq i
madh sa vetë krimi dhe deziluzionimi i publikut nga drejtësia penale dhe agjencitë e
kontrollit janë jo thjeshtë një tregues i problemeve serioze, por dhe një sfidë
domethënëse për sistemin e drejtësisë penale. Sondazhet e viktimizimit na lejojnë të
shkojmë përtej numërimit të incidenteve. Ato na japin të dhëna për kostot e
viktimizimit, për humbjet financiare, dëmet fizike si dhe shqetësimin dhe frikën që
mund të shkaktojë viktimizimi.

1.1.16.1.3 Disavatazhet

Sondazhet e viktimizimit kanë disa disavantazhe dhe kufizime. Së pari, krimi që

ndodh rrallë nuk mund të regjistrohet në mënyrë të saktë. Së dyti, jo të gjitha krimet
mund të kapen nëpërmjet metodës së sondazhit. P.sh, në sondazhe nuk mund të
përfshihet vrasja kur nuk ka viktima të drejtpërdrejta dhe as krimet konsensuale për të
cilat prapë nuk ka viktima të drejtpërdrejta, të tilla si si përdorimi i drogës dhe kumari.
Në fakt rastet e drogës dhe të kumarit nuk kapen shumë mirë as nëpërmjet të dhënave
zyrtare dhe as nëpërmjet sondazheve të viktimizimit. Po ashtu, krimet në të cilat
viktimat nuk janë në dijeni se ata janë viktimizuar nuk mund të kapen mirë nga
sondazhet e viktimizimit ose burimet e të dhënave zyrtare. Për shembull mashtrimi,
përvetësimi i gjërave të tjetrit, vjedhja e punonjësit, fiksimi i çmimit për një gamë të
gjerë konsumatorësh, krimet e korporatave dhe të këmishave të bardha nuk përfshihen
në sondazhet për viktimizimin.
Sondazhet për viktimizimin janë relativisht të reja dhe metodologjitë për grupe
specifike të viktimave ose llojeve të krimit janë shpesh jo të mirëzhvilluara.
Metodologjitë speciale janë të nevojshme për të matur p.sh. viktimizimin e grupeve të
pakicave, krimin konsensual dhe ajo që quhet krim me sipërmarrje, i cili përfshin
krimin e organizuar dhe organizatat e krimit dhe shtetin.
Ndoshta pengesa më serioze për përdorimin e gjerë të sondazheve të tilla është kostoja
e tyre. Për shkak se krimi është relativisht i pazakontë dhe i shpërndarë në mënyrë të
pabarabartë, përmasat e kampioneve duhet të jenë të mëdha, veçanërisht nëse synohet
përgatitja e vlerësime në nivele të ulëta grumbullimi. Arritja e vlerësimeve të
qëndrueshme të krimeve të pazakonta nëpërmjet sondazheve kampionë kërkon
përzgjedhjen e shumë kampioneve të ndaluar nga popullsia. Intervistat telefonike, kur
mund të bëhen, mund të ndihmojë në pasjen e kostove të ulëta.
Sondazhet e viktimizimit janë objekt i shumë problemeve të zakonshme për të gjitha
llojet e sondazheve kërkimore. Përgjigjet janë shumë të ndjeshme ndaj formulimit të
pyetjeve. Pyetjet e paqarta mund të prodhojë rezultate të pasakta. Për shembull,
pyetjet e formuluara sipas gjuhës që përdorin njerëzit e thjeshtë prodhojnë rezultate më
të mira se ato që përdorin terminologjinë gjyqësore. Përgjigjet janë të ndjeshme dhe
151 

 
ndaj teknikave të përdorura për intervistim. Formularët e çuar në rrugë elektronike,
sondazhet telefonike dhe intervistat e personit mund të japin përgjigje të ndryshme
dhe zakonisht rezultojnë në nivele të ndryshme të përgjigjes së pyetjeve të sondazhit.
Përgjigjet dhe niveli i përgjigjeve të pyetjeve varen shumë nga këmbëngulja e
intervistuesve për të bërë pyetje. Krimet më pak të rënda harrohen më shpejt ose
njerëzit mund të importojnë gabimisht ngjarje që u kanë ndodhur më parë. Ky
fenomen quhet fenomeni “teleskop”. Të dhënat e marra nga viktimat ndikohen shumë
dhe nga interpretimet ose vendimet e mara nga intervistuesi në lidhje me kodimin e
përgjigjeve të viktimës.

1.1.16.1.4 Si i plotësojnë sondazhet e viktimizimit të dhënat e raportuara nga

policia?

Të dhënat e sondazheve të viktimizimit dhe të dhënat e policisë japin fakte të

ndryshme për krimin. Ato matin fenomenin e krimit në dy rrugë shumë të ndryshme
dhe nga dy perspektiva të ndryshme. Vendimi se cilat të dhëna do të përdoren varet
nga interesi i hetuesit, pyetjet e bëra dhe niveli i dëshiruar i analizës.
Sondazhet e viktimizimit nuk mund të zëvendësojnë statistika administrative dhe nuk
mund të prodhojnë të dhëna operative të rëndësishme për policinë. Megjithatë, një
sondazh viktimizimi krimi i planifikuar mirë dhe i kryer, veçanërisht nëse kryhet në
mënyrë periodike, mund të plotësojë të dhënat e raportuara nga policia dhe të
sigurojë informacion shumë të rëndësishëm për politikëbërësit dhe administratorët.
Për të maksimalizuar përdorimin e tyre dhe për të lehtësuar krahasimin me sondazhin
tjetër pasardhës është e dëshirueshme të kërkohet informacion mbi dhe nga
sondazhet e viktimizimit. Preferohet që këto informacione të jenë të ruajtura në një
bazë të dhënash të centralizuar dhe të aksesueshme.
Botimi i përbashkët i të dhënave nga viktimat dhe i të dhënave të raportuara nga
policia ndihmon në informimin e publikut rreth natyrës së plotë dhe shkallës së
krimit. Të dhëna nga sondazhet e viktimizimit mund të përdoren për të
kontekstualizuar informacionin e të dhënave të raportuara nga policia. Megjithatë,
kjo gjë duhet bërë me shumë kujdes. Përkufizimet, llojet dhe kategoritë e krimit dhe
viktimizimit nga të dy burimet shpesh janë shumë të ndryshme. Kur këto burime
përdoren si plotësuese të njëra-tjetrës është e udhës të trajtohen këto kompleksitete.
Të dy burimet e të dhënave mund të përdoren edhe për të testuar hipoteza alternative
lidhur me aktivitetin kriminal. As statistikat e policisë dhe as sondazhet e
viktimizimit të vetme nuk mund të sigurojnë informacion të gjithanshëm për
krimin. Megjithatë, këto dy burime mund të konfirmojnë dhe të plotësojnë njëri-
tjetrin. (Shih figurën 5 për krahasim të dy burimeve). Pak kombinim i statistikave
zyrtare të përmirësuara dhe i të dhënave të sondazheve periodike të viktimizimit do
të ishte qasja më e mirë. Së bashku, këto dy burime kontribuojnë për një kuptim të
përgjithshëm më të mirë të krimit.

1.1.16.2 SONDAZHET VETËRAPORTUESE

Sondazhet vetëraportuese përfshijnë intervistimin e një kampioni pjesëmarrësish në

intervistë për krimet që janë kryer prej vetë atyre. Ky lloj sondazhi është shumë i
rëndësishëm në mbledhjen e informacionit për të ashtuquajturin krim pa viktima, (për
shembull veprat penale që kanë të bëjnë me drogat, kumarin, prostituimin e tjerë) që ka
pak të ngjarë të shfaqen në statistikat e policisë ose në sondazhet e viktimizimit. Në
152 

 
përgjithësi, besueshmëria dhe vlefshmëria e këtyre statistikave varet shumë në
gatishmërinë e personave për të raportuar kryerjen e një krimi dhe në aftësinë e tyre
për të kujtuar ngjarjen. Për pjesën më të madhe të rasteve, testet për studimet e tilla
kanë treguar se këto të dhëna janë shumë të besueshme, në veçanti kur bëhet fjalë për
vepra penale më pak të rënda.

1.1.17 STATISTIKAT PËR SHKAKUN E VDEKJES

Për vendet që kanë një regjistër civil të zhvilluar dhe një sistem vital statistikash,
statistikat për shkakun e vdekjes ofrojnë një burim shtesë për të dhënat e krimeve që
përfundojnë në vdekje.

Kur regjistrohen vdekjet. Shkaku i vdekjes është një nga gjërat e kërkuara në
certifikatën e vdekjes. Statistikat për vdekjet sipas shkakut, si rrjedhojë, mund të jenë
një burim informacioni mbi numrin e vrasjeve. Gjithsesi, këto statistika janë objekt i
disa kufizimeve, serioziteti i së cilave varet nga cilësia e statistikave mbi vdekjet në
vendin ose rajonin e caktuar. Së pari, statistikat mbulojnë vetëm ato vdekje që janë
regjistruar dhe që kanë të deklaruar shkakun e vdekjes. Së dyti, përcaktimi i shkakut të
vdekjes është objekt pasaktësish që vijnë nga faktorë të ndryshëm, të tillë si mosdija e
shkakut të vërtetë dhe fshehtësia apo diskrecioni nga ana e personit që raporton për
shkakun. Së treti, rregullat dhe konventat për përkufizimin e shkakut të vdekjes mund
të përjashtojnë disa raste vrasjeje. Në përmbledhje, përdorimi i statistikave mbi
shkakun e vdekjes për të plotësuar statistikat e policisë mbi vrasjen duhet të trajtohet
me kujdes, në përjashtim të rasteve kur ekziston një sistem vital statistikash në një
vendi, i cili është i njohur për një nivel të lartë informacioni dhe saktësie.

1.1.18 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE SONDAZHET E FAMILJEVE

Regjistrimet e popullsisë japin informacion të rëndësishëm për interpretimin e

statistikave të drejtësisë penale. Ka të ngjarë që të dhënat më të përdorura për këtë
qëllim janë ato mbi përmasën e popullsisë. Sasia e krimit zakonisht shprehet
relativisht në përpjesëtim me numrin e popullsisë, p.sh. si shkallë e krimit për popullsi
prej 100.000 banorësh. Formulimi i sasisë së krimit si shkallë krimi kontrollon
efektivisht ndryshimet në numrin e popullsisë midis rajoneve ose rritjen e popullsisë
gjatë kohës gjatë një kohe të caktuar. Kjo qasje përdoret kur krahasohen rastet e krimit
ndërmjet qyteteve ose vendeve, ose kur ekzaminohen tendencat e krimit me kalimin e
kohës. Megjithatë, nivelet e krimit mund të preken nga një numër i faktorëve të tjerë
socialë ose demografikë, si përbërja e moshës së popullsisë; të ardhurat e ulëta; niveli
i papunësisë; niveli i braktisjes së shkollës dhe migracionit. Të dhënat nga regjistrimi
i popullsisë dhe nga sondazhet mund të japin një kuadër të përgjithshëm të dobishëm
që lejon një interpretim më të kuptimtë dhe më të informuar të statistikave të
drejtësisë penale.

Burime të tjera të mundshme: një pjesë e mirë e informacionit për krimet specifike,
veprat penale dhe viktimat në disa vende mblidhet dhe nga agjenci publike dhe private
që nuk janë struktura të drejtësisë penale. Këtu përfshihen agjenci rregullatore dhe të
ofrimit të shërbimeve sociale të qeverisë, si dhe organizata private që merren me ca
aspekte krimi dhe avokati për lloje të ndryshme të viktimave, të tilla si:
(a) kompanitë e sigurimeve;
153 

 
(b) organet e tatim-taksave;
(c) shoqatat tregtare që merren me vjedhjen e sekreteve tregtare, çmimet e padrejta
ose mashtrimin e konsumatorit;
(d) organizatat për mbrojtjen e mjedisit;
(e) agjencitë rregullatore që merren me institucionet bankare dhe institucionet e letrave
me vlerë;
(f) departamentet e sigurisë të korporatave private;
(g) agjencitë e rregullimit të përdorimit të alkoolit;
(h) agjencitë e kujdesit mendor;
(i) Organizatat për mbështetjen e viktimës (p.sh., qendrat për rehabilitimin nga
përdhunimi dhe sulmi);
(j) spitalet dhe komuniteti i shëndetit mjekësor;
(k) organet shkollore;
(l) agjencitë kombëtare të sigurimit.
Planifikuesit e statistikave më pas mund të duan të bëjnë një inventar dhe të
rishikojnë statistikat që disponohen nga agjencitë që nuk janë pjesë e sistemit të
drejtësisë penale. Gjithashtu, do të ishte e këshillueshme të përcaktohej
krahasueshmëria midis elementeve të të dhënave dhe përkufizimeve të të dhënave
në të tilla seri dhe e të dhënave të prodhuara nga agjencitë e drejtësisë penale si dhe
më pas të punohej me agjencitë që nuk janë pjesë e drejtësisë penale për
përmirësimin e serive ekzistuese të statistikave dhe zhvillimin e statistikave të reja.

1.2 MBLEDHJA NDËRKOMBËTARE E TË DHËNAVE PËR KRIMIN DHE

DREJTËSINË PENALE

Pavarësisht se ky Manual përqëndrohet tek zhvillimi i një sistemit kombëtar të

statistikave të drejtësisë penale, është me vlerë për zyrat kombëtare të përfshira në
mbledhjen e statistikave të krimit të dinë rreth përpjekjeve për të mbledhur të dhëna
për krimin dhe drejtësinë penale në nivel ndërkombëtar.

Kombet e Bashkuara kanë botuar Manualin për kryerjen e anketimeve për viktimat e
krimit (se bashku me UNECE)138. Manuali i ZKBDK për Sondazhet mbi viktimizimin
ndaj krimit Përmban seksionet e mëposhtme:

1. Hyrje për sondazhet/anketimet

2. Planifikim i një sondazhi për viktimizimin ndaj krimit
3. çështje të Metodologjisë
4. Numërimi i veprave penale dhe viktimave/të dëmtuarve
5. Hartimi i Pyetësorit
6. Intervista
7. Përpunimi i të dhënave, vlerësimi dhe analizimi
8. çështje Etike
9. Mbledhja e të dhënave dhe dokumentimi
10. Vlerësimi i sondazheve të përfunduara

Ai përmban gjithashtu sondazhe për biznesin dhe çështje të korrupsionit

                                                            
138
 Per me gjere shiko http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime
statistics/Manual_on_Victimization_surveys_2009_web.pdf
154 

 
1.3 SONDAZHI I KOMBEVE TË BASHKUARA PËR TENDENCAT E
KRIMIT DHE VEPRIMET E SISTEMEVE TË DREJTËSISË PENALE

Vështrim historik139

Në vitet e para të funksionimit, Kombet e Bashkuara i kushtuan vëmendje sporadike

mundësisë së zhvillimit të mbledhjes së statistikave të krimit në nivel ndërkombëtar.
Për këtë fushë ka pasur rezoluta të Këshillit Social dhe Ekonomik midis viteve 1948
dhe 1951, por pak duket se është bërë deri në fillimin e viteve ’70 të shekullit të
kaluar, kohë në të cilën filluan të prodhoheshin seritë e para të sondazheve. Këshilli
Ekonomik dhe Social në rezolutën e tij 1984/48 të 25 majit 1984, i kërkoi
Sekretarit të Përgjithshëm të ruante dhe të zhvillonte sistemin e të dhënave të
Kombeve të Bashkuara lidhur me krimin duke vijuar të kryente sondazhet mbi
tendencat e krimit dhe veprimet e sistemeve të drejtësisë penale.
Në fillim, sondazhet mbulonin periudha pesëvjeçare duke filluar nga viti 1970. Në
vitet ’80 u zhvillua pyetësori, i cili më pas u përmirësua me ndihmën e
institucioneve140 të SHBA-së, që pritën takimet e grupit të ekspertëve për të shqyrtuar
rezultatet e një raundi sondazhesh dhe për të planifikuar një version të përmirësuar
pasardhës të tyre. Në fillim të viteve ’90 u organizuan takime më të vogla paralele në
Institutin Kërkimor të Kombeve të Bashkuara për Krimin Ndërrajonal dhe Drejtësinë
(UNICRI). Më vonë, qeveria e Argjentinës141 organizoi takime në Buenos Aires në
(1997, 1999 dhe 2001), ndërkohë që qeveria e Holandës organizoi një takim në
Veldhoven (1998).
Si fillim arsyetimi për mbledhjen dhe krahasimin e statistikave në një nivel më të lartë
se niveli kombëtar ishte kërkimi i shkaqeve të krimit. Me sondazhin e dytë, të
zhvilluar në universitetin Rutgers në takimin e grupit të ekspertëve, vëmendja u
zhvendos nga shkaqet e krimit në operacionet e sistemeve të drejtësisë penale. Kjo
vëmendje kishte të bënte më tepër me të qenit në të njëjtën linjë me misionin e
përgjithshëm të Kombeve të Bashkuar: misionin e të ardhurit në ndihmë të qeverive
në menaxhimin e drejtësisë penale, duke i bërë thirrje qeverive t’i jepnin shifra zyrtare
komunitetit ndërkombëtar për operacionet në drejtësinë penale.
Megjithatë, u ngrit një tjetër problem si rezultat i këtij arsyetimi të ri: sondazhi u bë
shumë i detajuar, duke kërkuar të dhëna për çdo nivel dhe aspekt të sistemit të
drejtësisë penale. Në raundin e dytë dhe të tretë pyetësori i sondazhit u bë tepër i
madh dhe kërkonte shumë detaje, dhe, si pasojë, u bë barrë për zyrtarët e vendeve
anëtare puna e të cilave ishte të plotësonin këtë pyetësor. Gjithashtu, u bë e
dukshme se shpesh nuk kishte asnjë departament kombëtar të që kishte akses në të
gjitha llojet e informacioneve që i kërkoheshin, megjithëse që prej asaj kohe
                                                            
139
  Përmbledhur nga William Burnham, “Histori e shkurtër e mbledhjes së statistikave të krimit dhe
drejtësisë të Kombeve të Bashkuara në nivelin ndërkombëtar” në Raportin Global mbi Krimin dhe
Drejtësinë, Graeme Newman (New York, Oxford University Press, 1999).
 
 
140
 Organizatorët përfshinë shkollën e drejtësisë kriminale, Universitetin Rutgers, New Jersey, 1981;
Qendrën e Drejtësisë Penale, Sam Houston, State University, Texas, 1983; dhe zyrën e
statistikave të drejtësisë, Departamenti i Drejtësisë i Shteteve të Bashkuara, Washington D.C.,
1986.
 
141
  Këto takime u organizuan nga Ministria e Drejtësisë e Argjentinës dhe Kërkimi për Krimin dhe
Drejtësinë në Amerikën Latine 
155 

 
shumë qeveri kanë krijuar departamente të tëra për përpilimin e statistikave të
drejtësisë penale. Si rezultat, sondazhi i katërt dhe i pestë janë redaktuar disi në
objekt. Sondazhi i gjashtë u shkurtua me 65 për qind për të lehtësuar plotësimin
dhe e njëjta strukturë u përdor dhe për sondazhin e shtatë. Duke filluar nga
sondazhi i gjashtë, intervali midis raundeve të sondazheve u shkurtua nga pesë në
tre vjet.

Dobia e sondazheve

Pyetësori për Sondazhin e shtatë të Kombeve të Bashkuara për Tendencat e Krimit

dhe Veprimet e Sistemeve të Drejtësisë Penale iu dërgua qeverive në prill 2001 dhe
përbëhej nga një seri pyetjesh krijuar për të marrë përgjigje në formën e të dhënave
statistikore mbi përbërësit kryesorë të sistemeve kriminale të drejtësisë për periudhën
1998–2000. Pyetjet lidheshin me katër përbërës të sistemit kriminal të drejtësisë:
policinë, prokurorinë, gjykatat, burgjet dhe institucionet penale.

Qëllimi kryesor i Sondazhit të Kombeve të Bashkuara mbi Tendencat e Krimit dhe

Veprimet e Sistemeve Penale të Drejtësisë është të mbledhë të dhëna mbi rastet e
krimit të raportuar dhe veprimet e sistemeve kriminale të drejtësisë me synimin e
përmirësimit të analizës dhe propagandimin e këtij informacioni në mbarë botën.

Rezultatet e sondazhit sigurojnë një pikëpamje të tendencave të krimit, marrëdhëniet

midis një pjese të madhe të sistemit të drejtësisë penale dhe promovojnë
vendimmarrjen në administratë në nivele kombëtare dhe ndërkombëtare.

Funksioni më i rëndësishëm i sondazhit të Kombeve të Bashkuara për Tendencat e

Krimit është mbledhja e statistikave zyrtare. Qëllimi kryesor i sondazhit nuk është
për të matur sasinë e saktë të krimit që ekziston në botë, por për të siguruar
numërimin e krimit dhe përgjigjen e qeverisë ndaj këtij krimi. Sondazhi u kërkon
vendeve të zhvillojnë sistemet sistematike, koherente dhe të parashikueshme
kombëtare të regjistrimit të krimi dhe drejtësisë. Të dhënat ishin me vlerë si për
komunitetin ndërkombëtar dhe për secilën nga qeveritë përgjegjëse.

Si fillim, informacioni mund të përdoret në përcaktimin e tendencave të krimit dhe

zonat problematike për ndërhyrje në formën e bashkëpunimit teknik. Së dyti, të
dhënat e mbledhura sigurojnë informacion për të tilla raporte si Raporti Global për
Krimin dhe Drejtësinë142. Së treti, të dhënat mund të përdoren nga qeveritë e
interesuara për krahasimin e vetes me shtete të tjera në situata të ngjashme.

Çështje metodologjike me krimin ndërkombëtar dhe të dhënat e drejtësisë

Të dhënat nga sondazhi i Kombeve të Bashkuara për krimin janë marrë nga përgjigjet
e një pyetësori standard dërguar zyrtarëve kombëtarë nga Divizioni i Statistikave të
Kombeve të Bashkuara. Përgjegjësit zyrtarë më pas përshtatën statistikat e nivelit
                                                            
142
  Raporti Global për Krimin dhe Drejtësinë, Graeme Newman, Ed. (New York, Oxford
University Press, 1999). Fragmente të tij mund t’i gjeni në adresën:
http://www.uncjin.org/Special/GlobalReport.html
 

156 

 
kombëtar për t’iu përputhur kategorive të krimit dhe të drejtësisë përkufizuar nga
pyetësori i sondazhit. Megjithatë duhet theksuar se për shkak se agjencitë e ndryshme
të drejtësisë penale në një vend shpesh nuk janë pjesë e një organizate dhe mund
edhe të funksionojnë në mënyrë të pavarur nga njëra-tjetra, mënyra e marrjes dhe
ofrimit të këtyre të dhënave mund të jetë e ndryshme brenda secilit vend. Mënyra
shpesh e fragmentarizuar sipas së cilës mund të plotësohet pyetësori nga zyrtarë të
ndryshëm të burokracive të ndryshme ndonjëherë paraqet mospërputhje dhe
kontradikta statistikash të raportuara brenda të njëjtit pyetësor të një vendi. Si
rezultat, përdorimi i statistikave zyrtare në mbarë vendin kërkon një shqyrtim të
kujdesshëm të burimeve të statistikave të vendeve individuale.
Një tjetër vështirësi në përdorimin dhe interpretimin e statistikave nga sondazhi i
Kombeve të Bashkuara për krimin është se ato janë mbledhur nga statistikat
kombëtare zyrtare të krimit, dhe, si të tilla, përbëjnë deklarata politike të shteteve
anëtare. Statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale që një vend i jep komunitetit
ndërkombëtar kanë një element thelbësor politik me to gjitha degëzimet që mund të
përmbajë kjo gjë.
Për më tepër, siç është debatuar për një kohë të gjatë nga shumë studiues
kriminologjie, të dhënat zyrtare për krimin janë të mbushura me gabime sistematike
dhe të rastësishme.
Këto të dhëna japin informacion vetëm për krimet që i raportohen policisë dhe
regjistrohen nga organet përgjegjëse duke përfaqësuar kështu një panoramë të paplotë
të krimit të kryer në shoqëri. Pjesa e panjohur e krimit në çdo shoqëri, e njohur si
“shifra e errët” e krimit, është lënë jashtë statistikave zyrtare dhe duhet të matet
nëpërmjet mjeteve alternative, të tilla si sondazhet e viktimizimit.
Një tjetër faktor që duhet të merret parasysh kur analizohen të dhënat ndërkombëtare
është problemi i përkufizimeve. Shtete të ndryshme mund të kenë përkufizime të
krimit që mund të jenë shumë të ndryshme nga përkufizimi në shtete të tjera. Dallimet
sistematike në standardet ligjore mund të kenë ndikim mbi nivelet e krimit pavarësisht
nga masa e krimit në një shoqëri. Për më tepër, përkufizimet e përdorura në pyetësorin
e sondazhit ndërkombëtar janë të përgjithshme dhe e bëjnë të vështirë reflektimin në
detaje të përkufizime të ndryshme ligjore dhe praktikave të ndryshme të regjistrimit të
krimit të përdorura nga shtetet.
Statistikat zyrtare ndërkombëtare shpesh janë të disponueshme vetëm për një numër
të vogël shtetesh në botë. Si rezultat, formulimet teorike bazuar në të dhënat
ndërkombëtare të disponueshme mund të jenë të drejtuara më shumë ndaj shteteve
shumë të zhvilluara.
Pavarësisht nga çfarë u tha më lart, dhe nga vështirësi të tjera të pakapërcyeshme në
mbledhjen e të dhënave të vlefshme dhe të besueshme, statistikat zyrtare të krimit në
nivelin ndërkombëtar kanë vlerë për matjen e vetë krimit.

1.4 SONDAZHI NDËRKOMBËTAR PËR VIKTIMA TE KRIMIT

Vështrimi historik

Mbledhja dhe përpilimi i të dhënave jozyrtare për krimin në nivel ndërkombëtar ka

filluar së fundmi. Përpjekjet më të hershme për të mbledhur informacion nga
sondazhet e viktimizimit janë bënë gjerësisht nga kërkuesit dhe administratorët e
vendeve të zhvilluara, ku shpërndarja e sondazheve të tilla ishte relativisht shumë i
shpejtë, ndërsa prania e tyre në vendet në zhvillim ishte shumë e vogël.
157 

 
Raundi i parë i Sondazhit Ndërkombëtar të Viktimës së Krimit (ICVS) u zbatua në
14 vende të zhvilluara në vitin 1989 nga Ministria e Drejtësisë e Holandës në
bashkëpunim me Ministrinë e Brendshme Britanike dhe Universitetin e Lozanës,
Zvicër. Intervistat u realizuan nëpërmjet telefonit duke përdorur (CATI) teknikën
intervistuese telefonike me asistencë kompjuterike. Në të njëjtin vit studime pilote u
bënë dhe në Indonezi (Xhakartë) dhe Poloni (Varshavë). Instituti Kërkimor i
Kombeve të Bashkuara për Krimin dhe Drejtësinë Ndërrajonale u përfshi me
ICVS-në në vitin 1991, kur projekti u zgjerua për të përfshirë dhe vendet në
zhvillim dhe vendet në tranzicion.
Raundi i dytë i sondazheve u krye në vitin 1992 me pjesëmarrjen e 13 vendeve të
zhvilluara, 13 vende në zhvillim dhe shtatë vende në tranzicion. Ndërsa penetrimi i
telefonit në vendet në zhvillim nuk ishte shumë i lartë, në këto vende intervistat u
kryen ballë për ballë dhe sondazhet u bënë kryesisht në kryeqytete. Raundi i tretë i
sondazheve, i kryer në periudhën 1996/1997, përfshiu dymbëdhjetë vende të
zhvilluara,15 vende në zhvillim dhe 21 vende në tranzicion. Raundi më i fundit i
ICVS u bë në viti 2000. Në këtë raund, sondazhet u kryen në 17 vende të zhvilluara si
edhe 16 kryeqytete në Evropën Lindore/Azinë Qendrore, katër qytete në Azi, shtatë në
Afrikë dhe katër në Amerikën Latine. Në përfundim të katër raundeve të ICVS, u
plotësuan më shumë se 140 shqyrtime në të paktën 70 vende të ndryshme143.

Dobia e sondazheve

Sondazhi Ndërkombëtar për Viktimat e Krimit u organizua duke përdorur një

metodologji të standardizuar të bazuar në eksperiencën e fituar në matjen e niveleve
të krimit dhe çështjet e lidhura me të të përfituara nëpërmjet sondazheve kombëtare
të viktimizimit. Pra, sondazhi është i aftë të sigurojë informacion të pavarur dhe
krahasues për eksperiencat e viktimizimit, kontekstin e krimeve dhe sjelljet ndaj
krimit dhe politikë së drejtësisë si dhe mundësinë për të zhvilluar dhe për të testuar
teori kriminologjike në një kuadër më të gjerë.
Një avantazh kryesor i sondazhit është se ai është i aftë të kapërcejë përkufizimet e
ndryshme të krimit në çdo vend përderisa pyetësori i ndërton kategoritë e veta të
krimit të cilat janë të njëjta në çdo vend të shqyrtuar. Pra, ai ofron material më të mirë
krahasues se rezultatet nga sondazhet kombëtare të pavarura të organizuar, ku dallimet
në projektim cenojnë seriozisht kapacitetin për të krahasuar.
Disa vende në zhvillim kanë marrë asistencë për të zhvilluar dhe vënë në zbatim
sondazhet e viktimizimit, duke i konsideruar ato si instrumente të rëndësishme
kërkimi dhe politikash. Kur të bëhen më të ndjeshme ndaj domethënies, mundësisë
dhe kufizimeve të sondazheve, kërkuesit, politikëbërësit dhe administratorët mund të
marrin vendime më të informuara për menaxhimin e sistemit të drejtësisë penale.
Sondazhi ndan objektiva të tjera të mirënjohura të sondazheve të viktimizimit në
nivel kombëtar për sa i takon mbledhjes së informacionit për eksperiencat me krimin
dhe nivelet e tij, rrezikun e viktimizimit, prirjen për të raportuar në polici, sjelljet
ndaj policisë dhe dënimit, parandalimin e krimit dhe vlerësimit policor të bazuar në
rezultatet e sondazhit. Pritet gjithashtu që eksperienca me sondazhin ndërkombëtar të
nxisë zhvillimin dhe zbatimin e sondazheve kombëtare dhe lokale.

                                                            
143
  Rezultatet e sondazheve janë botuar në shumë raporte. Një listë e raporteve mund të gjendet në
adresën http://www.unicri.it/icvs/publications/index_pub.htm
 
158 

 
1.5 TOOLKIT VLERËSIMI I DREJTËSISË PENALE (UNODC)144

Toolkit Vlerësimi për Drejtësisë Penale UNODC (2006) bazohet në udhëzimet e

përcaktuara në Manualin mbi Statistikave të Drejtësisë Penale, përmes përfshirjes së
saj të modulit “Çështjet e ndërlidhura në drejtësinë penale”145. Udhëzuesi thekson
rëndësinë e disponueshmërisë së dy statistikave, asaj administrative dhe statistikave të
popullsisë bazuar në anketat, me qëllim matjen efektive të krimit dhe të drejtësisë
penale në një vend.
Udhëzuesi propozon një numër indikatorësh që duhet të jenë të matshëm nga sistemet
e policisë, prokurorisë dhe gjykatës. Ashtu si me Manualin mbi Statistikat të
Drejtësisë Penale, pjesa më e madhe e këtyre indikatorëve janë bazuar në “ngarkesën
e punës”146; të tilla si "numri i rasteve, sipas llojit të veprës penale të hetuar nga
prokuroria.
Udhëzuesi shton disa parime të rëndësishme të përgjithshme përveç atyre të theksuara
më lart:
• Një organizatë kombëtare duhet të jetë përgjegjëse për mbledhjen e
• statistikave të krimit
• Statistikat e krimit duhet të jetë në kohë (në lidhje me periodicitetin, koha para
publikimit dhe vitin e statistikave më të fundit).
• Statistikat e krimit duhet të mbulojnë të gjithë vendin apo territorin.
• Sistemet e drejtësisë penale duhet të vendosin indikatorët e performancës dhe
të përqëndrohen në rezultatet rasteve konkrete (të tilla si “përqindja e krimeve
të raportuara dhe që janë zgjidhur nga policia”).
• Informacioni mbi zbatimin e ligjit dhe burimet e sistemit të drejtësisë penale
që duhet të jenë në dispozicion duke përfshirë numrin e personelit, buxhetin
dhe shpenzimet aktuale.

Fokusi i Toolkit-it mbi indikatorët e performancës dhe të burimeve, përveç treguesit

bazë "të numrit të çështjeve", është një tipar i rëndësishëm i standardeve të
statistikave të drejtësisë dhe punëve të brendshme në nivel ndërkombëtar. Udhëzuesi
paralajmëron, megjithatë, se qëllimi kryesor i treguesve të performancës është matja e
performancës specifike dhe përgjegjshmërinë së çdo agjencie individuale të drejtësisë
penale. Krahasimet e indikatorëve të performancës në mes të departamenteve të
policisë, ose ndërmjet shërbimeve të prokurorisë, ose ndërmjet gjykatave, ka të ngjarë
të jetë me një dobi të kufizuar dhe duhet të bëhet me kujdes.
Për sistemet e policisë, prokurorisë dhe gjykatës, respektivisht, Toolkit-i sugjeron
ndër të tjera indikatorët e mëposhtëm të performancës:
• Përqindja e krimeve të zgjidhura (policia);
• Barra e rasti: numri i veprave penale (me përjashtim të trafikut) për oficer
policie(policia)
• Raporti i krimeve që rezultojnë në ngarkim të policisë (policia);
• Numri mesatar i rasteve në prokurori (prokuroria);
• Afatet kohore të vendimeve të prokurorisë dhe veprimeve (prokuroria)
                                                            
144
 Per me gjere shiko:
https://www.unodc.org/documents/justice-and-prison-reform/crimeprevention/E-book.pdf
145
 Shiko : http://www.unodc.org/documents/justice-and prisonreform/cjat_eng/1_Criminal_Justice_Information.pdf 
146
 UNODC Criminal Justice Assessment Toolkit, module on Criminal Justice Information, fq.7

159 

 
 • Numri mesatar i rasteve për një gjyqtar (gjykata)
• Kohëzgjatja mesatare e një gjyqi (gjykata);
• Koha mesatare e kaluar në paraburgim (gjykatë).
Përveç treguesve të performancës që rrjedhin nga të dhënat administrative, Toolkit-i
gjithashtu thekson rëndësinë e lidhjes këto të dhëna me të dhënat e anketës me bazë
popullsinë.
Parimet për një sistem të statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale të propozuar
nga Kombet e Bashkuara janë jodetyruese për shtetet anëtare. Megjithatë, ato
paraqesin një pikënisje të rëndësishme për këtë punim. Duke pasur parasysh
kompleksitetin e një sistemi efektiv të statistikave, ka të ngjarë që jo të gjitha shtetet
anëtare të BE-së janë aktualisht në gjendje për të prodhuar të gjitha të dhënat e
propozuara nga udhëzimet e tilla. Për më tepër, të dhënat e formuluara duke përdorur
kode penale kombëtare si pikënisje, me njësi të ndryshme të numërimit dhe numërimit
rregullat, nuk janë fort të krahasueshme në të gjithë vendet.

1.6 MANUALI I KOMBEVE TË BASHKUARA PËR MATJEN E

INDIKATORËVE TË DRETËSISË PËR TË MITUR147 2006

Numri global i fëmijëve148 të privuar nga liria si pasojë e konfliktit me ligjin është
vlerësuar të jetë jo më pak se një milion. Këta fëmijë mund të përballen me autoritetet
e zbatimit të ligjit për një numër të gjerë arsyesh. Kryerja e një vepre penale, duke
përfshirë edhe veprat politike dhe veprimeve të veçanta të fëmijërisë është një arsye
për konflikt me ligjin. Më shumë se këto, fëmijët mund të arrestohen si rezultat se
janë gjetur të jenë në rrezik të delikuencës apo në një situatë të parregullt. Ata madje
mund të gjejnë veten në paraburgim, si pasojë e veprimeve arbitrare dhe jo të
përshtatme të autoriteteve të zbatimit të ligjit. Shkaqet rrënjësore shoqërore që sjellin
fëmijët në konflikt me ligjin përfshijnë varfërinë, shtëpitë e shkatërruara, mungesa e
arsimit dhe mundësive të punësimit, migrimit, drogës apo keqpërdorimit të
substancave, presionit të bashkëmoshatarëve, mungesa e udhëzimeve prindërore,
dhuna, abuzimi dhe shfrytëzimi. Sistemet e qeverisë për t'iu përgjigjur fëmijëve në
konflikt me ligjin ndryshojnë në emër dhe në qasjen sipas kontekstit të vendit. Fëmijët
mund të trajtohen me anë të sistemit të drejtësisë apo të gjykatave, nga sistemi
kujdesit shoqëror, ose, për kundërvajtje, me anë të një sistemi administrativ. Sisteme
të tilla mund të funksionojnë brenda kontekstit të sistemit të drejtësisë penale për të
rritur, ose mund të veprojnë kryesisht jashtë sistemit gjyqësor përmes komiteteve,
komisione ose panele administrative. Kudo që sistemi përmban një shkallë të
specializimit për fëmijët, aty ku sistemi është i bazuar në gjykata, sistemin e
mirëqenies sociale, ose një sistem administrative, shesh është i njohur si një sistem të
drejtësisë për të mitur. Prandaj ky manual përdor termin sistemi i drejtësisë për të
mitur për t'iu referuar ligjeve, politikave, udhëzimeve, normat zakonore, sistemeve,
profesionistëve, institucioneve dhe trajtimeve të posaçme të zbatueshme për fëmijët
në konflikt me ligjin në vendet që nuk kanë ndonjë shkallë të specializimit, fëmijët në
konflikt me ligjin trajtohen në kryesisht njëjtën mënyrë si të rriturit.
                                                            
147
 Per me gjere shiko:
https://www.unodc.org/pdf/criminal_justice/Manual_for_the_Measurement_of_Juvenile_Justice_Indic
ators.pdf
 
148
  Cdo reference tek te miturit ne kete manual eshte ne perputhje me Konventen mbi te Drejtat e
femijes, per shembull cdo qenie njerezore nen moshen 18 vjec 
160 

 
Të dy sistemet, edhe ai për të rritur dhe sistemet e drejtësisë për të mitur mund të
përdorin shpesh privimin nga liria si opsion dënimit primar. Të dy mund të edhe të
dështojnë të marrin në konsideratë nevojat dhe interesat më të mira të fëmijës dhe për
të trajtuar shkaqet rrënjësore të konfliktit me ligjin. Në të vërtetë, ndërsa një vend të
mund të operojë procedura të specializuara për fëmijët në konflikt me ligjin, një
sistem efektiv i drejtësisë për të mitur kërkon që nevojat e ndryshme të fëmijëve të
vlerësohen,nëse fëmijët në konflikt me ligjin u janë referuar shërbimeve përkatëse,
dhe nëse atyre u është ofruar kujdes dhe mbështetje për riintegrimin në komunitet. Për
më tepër, një sistem i drejtësisë për të miturit duhet të operojë një mjedis miqësor për
fëmijën, duke përdorur gjuhën e duhur dhe minimumin e mundshëm të punësimit pa
sforco fizike.
Tabela e mëposhtme paraqet standartet ndërkombëtare në lidhje me të miturit ne
sistemin e drejtësisë penale:

STANDARTET NDËRKOMBËTARE NË LIDHJE ME TË

MITURIT NË SISTEMIN E DREJTËSISË PENALE

™ Konventa mbi të drejtat e fëmijës!

™ Guidelines të Kombeve të Bashkuara për parandalimin
delinquencës tek të miturit!
™ Standartet e Kombeve të Bashkuara, rregullat minimale për
adinistrimin e drejtësisë për të mitur!
™ Rregullat e Kombeve të Bashkazar për mbrotjen e të miturve të
privuar nga liria!
™ Rregullat minimum standarte të kkombeve të Bashkuara për masat
jo ndaluese!
™ Udhëzime të Kombeve të Bashkuara për veprime me fëmijët në
Sistemin e drejtësisë Penale!
™ Parimet bazë të Kombeve të Bashkuara mbi përdorimin e
programeve të drejtësisë restauruese në cështjet penale!
™ Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara mbi drejtësinë në cështje që
përfshijnë fëmijët viktima dhe Dëshmitarë të Krimit.

Kur kemi të bëjmë me një sistem gjyqësor që nuk u jep përgjigje nevojave të
fëmijëve, fëmijët e privuar nga liria janë në një rrezik të rritur të abuzimit, dhunës,
shfrytëzimit dhe problemeve shëndetësore si dëmtimet dhe infeksionet nga
HIV/AIDS-i. Ata gjithashtu rrezikojnë të bëhen më tej të izoluar nga shoqëria,
sidomos atje ku mirëqenia, arsimi dhe riintegrimi nuk janë pjesë përbërëse e sistemit
zyrtar të drejtësisë. Situata e fëmijëve në konflikt me ligjin është unik në numrin e saj
të standardeve të aplikueshme ndërkombëtare, disa prej të cilave janë të listuara në
kutinë ngjitur. Këto standarde kanë udhëheque dhe vazhdojnë të udhëheqin veprimet e
qeverive dhe punën e organizatave aktive në drejtësinë për të mitur duke përfshirë
edhe anëtarët e panelit të koordinimit midis agjencive të drejtësisë për të mitur.
Zvogëlimi i burimeve të deprivimit të lirisë nëpërmjet nxitjes së programeve,
drejtësisë së rivendosur dhe alternativave të tjera përbën një ndihmë të vazhdueshme
nga ana e anëtarëve të panelit të agjencive.
161 

 
1.6.1 Nevoja për indikatorë

Kur zyrtarët qeveritarë dhe institucionet që përbëjnë sistemin e drejtësisë për të mitur
nuk kanë informacion as në lidhje me funksionimin e sistemit apo fëmijët të cilët janë
në kontakt me të, abuzimi, dhuna dhe shfrytëzimi mund të ndodhë dhe të mbetet pa u
ndëshkuar, dhe përvoja e fëmijës ka gjasa të jetë në interesat e tij ose të saj më të
mirë. Një fëmijë mund të kalojnë periudha të gjata i privuar nga liria ose të dënohet
me një masë që është e papërshtatshme për sigurimin e mirëqenies tij ose të saj. Një
vonesë në një cështje me të mitur para gjykatave mund të shkojnë pa u vënë re për
muaj apo edhe vite.

Zyrtarët qeveritarë mund ta shohin të vështirë për të vlerësuar ndikimin e politikave të

reja të drejtësisë për të mitur apo të udhëzimeve. Me pak fjalë, një dështim për të
regjistruar me kujdes dhe pëdorimin strategjikisht të drejtësisë lidhur me të miturit,
kontribuon në një dështim për të siguruar mbrojtjen e fëmijës në konflikt me ligjin.
Në rrjedhën e një konsultimi global mbi treguesit për mbrojtjen e fëmijëve të mbajtur
në nëntor të vitit 2003, pjesëmarrësit diskutuan zhvillimin e një sërë treguesish
globale për drejtësinë e të miturve. Takimi filloi me gjashtëdhjetë indiakatorë të
sugjeruar. Konsideratat dhe prioritizimi e reduktuan listën në pesëmbëdhjetë
indikatorë, pesë prej të cilëve janë identifikuar si të një rëndësie thelbësore. Këta
pesëmbëdhjetë indikatorë u rafinuar përmes testimit të fushave të ndryshme në një
numër vendesh dhe janë miratuar nga Inter-agjencisë Paneli Koordinimi për
Drejtësinë për të Mitur149.

Qëllimi i këtij manuali është që të prezantojë pesëmbëdhjetë indikatorët e drejtësisë

për të mitur dhe për të bërë të qartë dobinë e tyre. Ai shpjegon se si matja e
indikatorëve mund të kontribuojë në mbrojtjen e fëmijës në konflikt me ligjin përmes
veprimeve në të dy nivelet, si në atë lokal ashtu edhe në atë qëndror. Ai ofron
udhëzime praktike, strategjitë dhe mjetet për mbledhjen e informacionit, sistemimin e
informacionit dhe llogaritjen e indikatorëve.

Një indikator ofron një mënyrë të përbashkët të matjes dhe

prezantimin e informacionit që zbulon nëse standardet janë duke u
përmbushur.

Indikatorët e drejtësisë për të mitur ofrojnë një kornizë për matjen dhe përfaqësojnë
informacion specifik në lidhje me situatën e fëmijëve në konflikt me ligjin. Ky
informacion trajton edhe anën sasiore: të tilla si numri i fëmijëve në paraburgim në
një datë të veçantë të regjistrimit dhe ekzistencën e politikave përkatëse. Treguesit
nuk janë të dizajnuar për të pasqyruar informacion të plotë mbi të gjitha aspektet e
mundshme të fëmijëve në konflikt me ligjin në një vend të caktuar. Përkundrazi, ato
                                                            
149
 Paneli u krijua nga vendimi i ECOSOC 1997/30, per permiresimin e koordinimit dhe tw veprimeve
ndermjet agjencive te Kombeve te Bashkuara dhe Organizatave Nderkombetare jo Qeveritare aktive ne
kete fushe. Anetare te panelit jane OHCHR, UNICEF, UNODC, UNDP, DPKO, Defence for Children
International, Save the Children-UK, Terres des hommes, World Organisation Against Torture and
Penal Reform International.

162 

 
përfaqësojnë një tërësi të dhënash bazë dhe është një mjet krahasues që ofron një
pikënisje për vlerësim, vlerësimit dhe shërbimit dhe zhvillimin e politikave. Nevoja e
indikatorëve të drejtësisë për të mitur ekziston në një sërë nivelesh.

1.6.2 Një përkufizim global bazë.

Së pari, indikatorët ofrojnë një përkufizim të qartë global të informacionit bazë që çdo
vend do të duhet të prodhojë. Disponueshmëria e informacionit të besueshëm dhe të
qëndrueshëm brenda dhe midis vendeve është thelbësor për planifikimin dhe politikat
e monitorimit dhe programet e ndryshme. Përdorimi i treguesve standard lejon
krahasimin e situatës në vende të ndryshme.
Angazhimi i aktorëve lokal. Një proces kombëtar i mbledhjes së informacionit mbi
Drejtësinë e të miturve, çon në matjen e indikatorëve dhe angazhimin e institucioneve
lokale të tilla si stacionet e policisë, magjistraturës gjykatat dhe vendet e ndalimit në
mbledhjen e informacionit. Institucionet e caktuara në nivel lokal mbledhin dhe
raportojnë informacion në lidhje me fëmijët e individët për të cilët, ata janë
përgjegjës, kontribuojnë në mbrojtjen e fëmijëve. Raportimi i informacionit paraqet
një nivel të përgjegjësisë për burimin e informacionit.
Shqyrtimi i politikave. Matja e indiktorëve mundëson ekzistenca e politikave
përkatëse objekt vlerësimi, si nga institucionet vendore dhe në nivel kombëtar.
Indikatorët mund të shërbejnë si një pikënisje për vlerësimin kombëtar se si fëmijët në
konflikt me ligjin trajtohen, si dhe për identifikimin e zonave për përmirësim apo
reforma. Aty ku indikatorët janë matur me kalimin e kohës, futja e ligjeve të reja,
standardet ose politikat mund të monitorohen. Më tej, indikatorët janë të tillë që
mbështesin një vend të catuar në zbatimin e standardeve ndërkombëtare. Në këtë
aspekt, shtetet palë të Konventës së Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtat e Fëmijës
inkurajohen të përdorin indikatorët, ku është e mundur, të raportojnë pranë Komitetit
të Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtat e Fëmijës.
Metodologjia e përshkruar në këtë manual përkrah apo mbështet një vend të caktuar
për të filluar një proces për mbajtjen dhe bledhjen e informacionit të drejtësisë
kombëtare, duke çuar në matjen e indikatorëve. Udhëzimet e dhëna në këtë manual
fokusohet në nevojën për të matur indikatorët sa më shpejt të jetë e mundur, dhe në
nevojën për ndërtimin e sistemeve të qëndrueshme të informacionit për matjen e
vazhdueshme të indikatorëve. Sa më rigoroz është një vend është në procesin e
mbledhjes së informacionit dhe krahasimin, aq më e madhe është dobia e rezultateve
të indikatorëve. Përderisa udhëzimet e dhëna në këtë manual janë të një natyre të
përgjithshme, metodologjia dhe strategjitë e sugjeruara duhet të miratohen për t'iu
përshtatur kontekstit kombëtar me disponueshmërinë e burimeve, aksesit të
informacionit dhe pranueshmërinë e procesit të mbledhjes së informacionit, si një e
tërë.

1.6.3 Parime të përgjithshme

Pesë parime të përgjithshme zbatohen në procesin kombëtar të mbledhjes së

informacionit për drejtësinë e të miturve të përshkruara në këtë manual:
™ Strategjitë e mbledhjes së informacionit duhet të përqëndrohen në mbledhjen e
shpejtë të informacionit për të paktën për pesë indikatorët kryesorë. Megjithatë,
metodologjia e dhënë në këtë manual nuk është projektuar për një koleksion të shpejtë
të informacionit. Qëllimi përfundimtar i procesit është që mbledhja e informacionit të
163 

 
integrohet në veprimtarinë e përditshme të institucioneve dhe shërbimeve që lidhen
me sistemet formale vendit për fëmijët në konflikt me ligjin, të tilla si stacionet e
policisë, vendet e ndalimit dhe gjykatat. Më tej, që të mblidhet duke u raportuar për
llogaritjen e indikatorëve, i njëjti informacion duhet të kërkohet dhe përdoret nga
institucionet për menaxhimin e përditshëm të sistemit dhe për monitorimin e
mbrojtjes së fëmijëve në konflikt me ligjin. Si rezultat i kësaj, strategjia e mbledhjes
së informacionit duhet, kudo që të jetë e mundur, të përfshijë një komponent të fortë
atë të ndërtimit të kapaciteteve dhe zhvillimin e sistemeve150 të reja të informacionit.
™ Gjatë procesit të matjes së indikatorëve, vendet inkurajohen të adoptojnë një
qasje të qëndrueshme ndaj definicioneve. Përkufizimet që ka të ngjarë të ndryshojnë
midis konteksteve të ndryshme të vendit trajtohen në detaje në faqet 26 deri 28 të
manualit.
™ Nevoja për informacion të saktë dhe kërkesat për të siguruar mbrojtjen e
fëmijëve në konflikt me ligjin bën thirrje për mbledhjen e informacionit, kudo që të
jetë e mundur, në nivel të fëmijës si individ. Kjo është e preferueshme në
përmbledhjet për grupe apo informacion të përgjithshëm të popullsisë. Më tej,
informacion i mjaftueshëm duhet të mblidhet për të lejuar ndarjen e mëtejshme. Kjo
gjë kërkon detajime të tilla si mosha, gjinia, përkatësia etnike dhe kategorinë e
ngarkuar të regjistrohen për çdo fëmijë si individ.
™ Procesi i mbledhjes së informacionit të drejtësisë kombëtare për të mitur duhet
të fokusohet në atë se si rezultatet e matjes së indikatorëve mund të përdoren në të
gjitha nivelet. Vendet janë të inkurajuar për të shqyrtuar se si indikatorët duhet të
përfshihen nëbrenda institucioneve vendore, të tilla si vendet e ndalimit dhe
gjykatave, dhe në nivel kombëtar në rishikimin dhe hartimin e legjislacionit dhe të
politikave sa i përket drejtësisë për të mitur dhe parandalimin e përfshirjes së fëmijëve
në krim.
™ Procesi i mbledhjes së informacionit duhet të realizohet me standardet më të
larta etike në mënyrë që të mbrohen dhe të respektohen të drejtat e fëmijëve. Në
veçanti, metodat e intervistave direkte me fëmijë duhet të përdoret vetëm nëse
informacioni i kërkuar nuk mund të jetë i vlefshëm me çdo mjet tjetër. Në rastet kur
përdoren intervistat e drejtëpërdrejta mire është që ato të bëhen në grup në grupe dhe
jo në baza individuale. Ekipi i menaxhimit duhet të sigurojë se ka një politikë për t’u
zbatuar dhe për të kontrolluar përhapjen e të dhënave personale dhe identifikimin kur
të dhënat I kanë kaluar individëve të tjerë për krahasime dhe llogaritjen e
indikatorëve. Parimi i konfidencialitetit duhet t'i nënshtrohet nevojës për të vepruar
dhe për të siguruar mbrojtje të menjëhershme të një fëmijë kur është e nevojshme.

Si është i organizuar manuali?

Ky manual ka katër kapituj dhe gjashtë shtojca. Hyrje është Kapitulli 1. Kapitulli 2
prezanton dhe jep informacion në lidhje me secilin prej pesëmbëdhjetë indikatorëve,
duke përfshirë edhe pse secili prej tyre është i dobishëm për të matur dhe se si duhet
matur ai. Kapitulli 3 sugjeron një teknikë për hartëzimin e veçantë të sistemit të
drejtësisë për të mitur në kontekstin e vendit. Kjo është e rëndësishme për drejtimin e
zhvillimit të një strategjie të grumbullimit të informacionit. Kapitulli 4 ofron një
metodologji për mbledhjen e informacionit të nevojshëm për matjen e indikatorëve.
Ai gjithashtu trajton se si procesi mund të menaxhohet dhe konsideron mënyrat në të

                                                            
150
  Ato shtete anëtare që nuk kanë kapacitet për të vendosur-up sisteme të tilla mund të kërkojë
asistencë teknike nga një prej agjencive anëtarët e panelit të agjencive të sipërcituara
164 

 
cilat indikatorët mund të përdoren në nivele të ndryshme. Përveç një listë të termave
të përcaktuara (Shtojca 1), shtojcat sigurojnë mjete që mund të përdoren për
mbledhjen e informacionit dhe analizën e politikave (Shtojcat 3, 4 dhe 5), udhëzime
mbi teknikën e veçantë të marrjes së mostrës (Shtojca 2), dhe sugjerime për
prezantimin e rezultateve të matjes së indikatorit (Shtojca 6).

Tabela e mëposhte paraqet të pesëmbëdhjetë indikatorët, së bashku me përkufizimet e

tyre:

INDIKATORËT PËRKUFIZIMET
Indikatorë sasiorë
1 Të mitur në konflikt me ligjin Numri i të miturve të arrestuar për një
periudhë 12 mujore për një popullsi të
miturish prej 100.000 të mitur.
2 Të mitur në burgim Numri i të miturve në burgim për një
popullsi të miturish prej 100.000 të mitur.
3 Të mitur në paraburgim Numri i të miturve në paraburgim për një
popullsi të miturish prej 100.000 të mitur.
4 Kohëzgjatja e paraburgimit Koha gjatë të cilës të miturit kanë
qëndruar në paraburgim deri në dhënien e
një vendimi
5 Kohëzgjatja në burgim Koha gjatë së cilës të miturit kanë
qëndruar në burgim pas vendimit
6 Të mitur që kanë vdekur në burgim Numri i të miturve që kanë vdekur në
burgim gjatë një periudhe 12 mujore, për
1000 të mitur të dënuar
7 Të vecuar nga të rriturit Përqindja e të miturve në burgim jo
tërësisht të vecuar nga të rriturit
8 Kontaktet me prindërit dhe Përqindja e të miturve në burgim që janë
familjen vizituar nga vizitorë, prindër, kujdestarët
ose një anëtar madhor i familjes në 3
muajt e fundit
9 Vendime kujdestarie Përqindja e të miturve për të cilët është
dhënë një vendim kujdestarie
10 Futja në programet e riedukimit Përqindja e të miturve që futen në
(Pre-sentence diversion) programe dënimi të posacme, skema
riedukimi.

11 Përkujdesje (aftercare) Përqindja e të miturve që kanë ikur nga

vuajtja e dënimit dhe që kanë përfituar
përkujdesje
Indikatorë Politikash
12 Inspektime të rregullta dhe Ekzistenca e një sistemi që garanton
indipendente inspektime të rregullta, të pavarura në
vendin e vuajtjes së dënimit
Përqindja e vendeve të vuajtjes së dënimit
që janë inspektuar në mënyrë të pavarur
gjatë 12 muajve të fundit

165 

 
13 Mekanzmi i ankesave Ekzistenca e nje sistemi ankimi për të
miturit në burgim
Përqindja e vendeve të vuajtjes së dënimit
që operojnë me një sistem ankimimi
14 Sistem të specializuar të drejtësisë Ekzistenca e një sistemi të drejtësisë të
për të mitur spcializuar për të mitur
15 Parandalimi Ekzistenca e një plani kombëtar për
parandalimin e përfshirjes së të miturve në
krim

Indikatorët e mësipërm ndahen në indikatorë sasiorë, përkatësisht indikatorët e listuar

nga 1 deri në numrin 11. Këta indikatorë kërkojnë mbledhjen e një informacioni
numerik në lidhje me fëmijët në konflikt me ligjin. Indikatorët e politikave janë
ndikatorët nga indikatori 12 tek indikatori i listuar numrin 15. Këta indikatorë
oofrojnë informacion në lidhje me ligjet dhe politikat. Për disa prej tyre kjo mund të
plotësohet me informacion sasior në lidhje me implementimin.

Indikatorët sasiorë trajtojnë matjen nëpërmjet numrave të karakteristikave të sistemit

të drejtësisë për të miturit që mund të shprehet me numra. Në mënyrë që të lejojë
krahasimin e lehtë ndërmjet vendeve, dhe kështu që ndryshimet me kalimin e kohës të
mund të ndiqen, shumë prej indikatorëve sasiorë matin përqindjen ose numrin e
fëmijëve për 100.000 nga numri total i fëmijëve në popullsinë e vendit konkret.
Indikatorët sasiorë masin gjithashtu edhe gjatësitë e kohës që fëmijët kalojnë në
kontakt me sistemin, dhe karakteristika të rëndësishme të përvojës fëmijës në
paraburgim, të tilla si nëse ai ose ajo është ndarë nga të rriturit, nëse vizitat janë
pranuar nga prindërit e tij ose të saj, dhe nëse ai ose ajo merr ndihmë me riintegrimin
në familje pas lirimit.

Indikatorët e Politikave, nga ana tjetër, vlerësojnë nëse katër karakteristikat që janë
veçanërisht të rëndësishme për drejtësinë efektive të të miturve janë sanksionuar në
ligj apo në politikën kombëtare. Këta indikatorë përfshijnë shkallën e specializimit të
sistemit të drejtësisë për të mitur dhe çfarë bën një vend për të parandaluar që fëmijët
të vijnë në konflikt me ligjin. Indikatorët e Politikave gjithashtu, shqyrtojnë edhe dy
masa mbrojtëse të rëndësishme për fëmijët në paraburgim: së pari, nëse këta fëmijë
janë në gjendje të ankohen në lidhje me trajtimin e tyre ose kushtet e ndalimit përpara
një organi të pavarur, dhe së dyti, nëse ekziston një sistem i inspektimeve të pavarura
të vendeve të ndalimit.
Manuali gjithashtu sqaron edhe mënyrën në të cilën indikatorët sasiorë dhe indikatorët
e Politikave maten. Praktikisht, mënyra e matjes për të dy llojet e indikatorëve është e
ndryshme. Indikatorët sasiorë maten duke përdorur një llogaritje numerike.
Indikatorët e Politikave maten duke përdorur një sistem të niveleve, nga 1 deri në 4.

Mënyra me të cilën indikatorët maten do të varet se cila nga kategoritë bie. Përderisa
indikatorët sasiorë (Indikatorët 1-11) matet nëprmjet shifrave, këta indikaotrë maten
duke përdorur një llogari të thjeshtë numerike. Për secilin nga këta tregues, manuali
përshkruan me detaje në përmjatje të tij se çfarë duhet informacioni të mblidhet për
gjysmën e parë të llogaritjes (numëruesin) dhe gjysmën e poshtme (emëruesi).

166 

 
Indikatorët e Politikave (Indikatorët 12-15), nga ana tjetër, janë llogaritur nga
informacioni që nuk është në një formë numerike, të tilla si informacion në lidhje me
ligjet dhe politikat. Në mënyrë që të sigurojë një mënyrë për të matur këtë
informacion, Indikatorët e Politikave përdorin një sistem të niveleve, nga 1 deri në 4.
Mjetet e analizave të politikave në Shtojcën 4 të manualit mund të përdoren për të
llogaritur se çfarë niveli tregues duhet të tregojë.

Nivelet janë:
Niveli 1 - [vecori] nuk ekziston në ligj apo politika;
Niveli 2 - [vecori] është i mbrojtur vetëm dobët me ligj apo politika;
Niveli 3 - [vecori] mbrohet mesatarisht me ligj apo politika;
Niveli 4 - [vecori] është jashtëzakonisht i mbrojtur mirë nga ligji ose politika.

1.7 KLASIFIKIMI NDËRKOMBËTAR I KRIMIT PËR QËLLIME

STATISTIKORE, UNODC (UNITED NATIONS OFFICE ON DRUGS AND
CRIME, (mars 2015)151

Klasifikimi ndërkombëtar më i fundit i krimit për qëllime statistikore është klasifikimi

i bërë nga Kombet e Bashkuara në mars të vitit 2015.
Zhvillimi i Klasifikimit Ndërkombëtar të Krimeve për Qëllime Statistikore u
koordinua nga UNODC, Researches and Trend analysis Branch (RAB) dhe Divizioni
i Analizës së Politikave dhe Çështjeve Publike (DAP).
Klasifikimi Ndërkombëtar i Krimit për qëllime statistikore (ICCS) u zhvillua duke
përdorur "Parimet dhe kuadrin për një klasifikimin ndërkombëtar të krimeve për
qëllime statistikore" të prodhuar nga UNODC-UNECE, Task Forcës së Përbashkët
për klasifikimin e krimit dhe të miratuara nga Konferenca e Statisticienëve Evropiane
në 2012. ICCS u prodhua në bazë të planit për t’u finalizuar në vitin 2015 sikurse u
miratua në vendimin 44/110 të Komisionit të Statistikave dhe nga Këshilli Ekonomik
dhe Social në rezolutën e tij 2013/37152.

1.7.1 Natyra dhe Qëllimi i Klasifikimit Ndërkombëtar të Krimeve për qëllime

Statistikore.

Klasifikimi Ndërkombëtar i Krimit për Qëllime Statistikore (ICCS) është një

klasifikim i veprave penale që është bazuar në konceptet, përkufizimet dhe parimet e
pranuara ndërkombëtarisht, në mënyrë që të rrisin qëndrueshmërinë dhe
krahasueshmërinë ndërkombëtare të statistikave të krimit dhe për të përmirësuar
aftësitë analitike në të dy nivelet, si ato kombëtare ashtu edhe ato ndërkombëtare
ICCS siguron një kornizë për prodhimin sistematik dhe krahasimin e të dhënave
statistikore të gjithë institucioneve të ndryshme të drejtësisë penale dhe të
juridiksioneve të ndryshme. Kjo do të thotë se ICCS është i zbatueshëm për të gjitha
format e të dhënave të krimit, pavarësisht nga faza e procesit të drejtësisë penale

                                                            
151
 Per me gjere shiko:
https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/statistics/crime/ICCS/ICCS_final-2015-
March12_FINAL.pdf
152
 per me gjere shiko: 
https://www.unodc.org/documents/data-and
analysis/statistics/crime/ICCS/CCPCJ_report_24th_session.pdf
167 

 
(policia, prokuroria, burgim) në të cilën ato janë të grumbulluara, si dhe të dhënat e
mbledhura në anketat viktimizimit nga krimi.
Në nivel ndërkombëtar, ICCS përmirëson krahasueshmërinë e të dhënave të krimit
midis vendeve. Konceptet e standardizuara dhe përkufizimet lejojnë mbledhjen
sistematike, analizën dhe shpërndarjen e të dhënave statistikore, dhe gjithashtu i
përgjigjen kërkesës për kërkime në thellësi dhe analiza e krimit transnacional. Në
nivel kombëtar, ICCS mund të përdoret si model për të siguruar strukturën dhe
organizimin e të dhënave statistikore që janë prodhuar shpesh sipas kategorive ligjore
dhe jo kategorive analitike. Për më tepër, ICCS bën të mundur harmonizimin e të
dhënave të të gjithë institucioneve vendore të drejtësisë penale (policia, prokuroria,
gjykatat, burgjet) dhe nëpërmjet burimeve të ndryshme të të dhënave (të dhënat
administrative dhe anketat statistikore)153 . Gjithashtu, ICCS mund të përdoret si një
shtyllë orientuese për të standardizuar të dhënat e prodhuara nga nën subjektet në
nivel kombëtar që mund të kenë sisteme të ndryshme statistikore ose të kornizave
ligjore.

1.7.2 Nevoja për një klasifikim ndërkombëtar të krimit.

Statistikat e besueshme të krimit janë vërtet kritike për të matur ndryshimet në nivelet
e krimit, monitorimit sesi i përgjigjet shteti krimit, vlerësimin e politikave dhe të
kuptuarit e aspekteve të ndryshme të krimit në kontekste të ndryshme.
Shpesh, të dhënat e para nga faza të ndryshme të procesit të drejtësisë penale janë në
dispozicion dhe hidhen, por grumbullimi i qëllimshëm dhe organizimi i këtyre të
dhënave në formë statistikore është e nevojshme për të prodhuar informacion të
vlefshëm për t’u përdorur në vendimmarrje të caktuara dhe në politikëbërje.
Krahasimi i statistikave të krimit në kohë, në mes të shteteve apo me statistika të tjera
të disponueshme është veçanërisht i vështirë për shkak të mungesës së koncepteve të
standardizuara dhe mungesa e një kornize të pranuar ndërkombëtarisht statistikore për
të bërë krahasime të tilla të mundshme154.

Për të ilustruar, burime të ndryshme të të dhënave, shpesh brenda të njëjtin

juridiksion, përdoren përkufizime dhe koncepte të ndryshme për të organizuar të
dhënat e krimit të cilat shpesh janë të bazuara në parime juridike sesa mbi parime
statistikore155. Kjo marrëdhënie e ngushtë dhe ndërthurur mes legjislacionit dhe
                                                            
153
  United Nations Economic and Social Council. Statistical Commission. Report of the National
Institute of Statistics and Geography of Mexico and the United Nations Office on Drugs and Crime on
a road map to improve the quality and availability of crime statistics at the national and international
levels (19 December 2012). E/CN.3/2013/11.
 
154
  Faktorë të tjerë që ndikojnë në krahasueshmërinë e statistikave të krimit i referohen faktit se vetëm
një pjesë të ndryshme të veprave penale janë raportuar dhe regjistruar nga autoritetet publike dhe me
përdorimin e praktikave të ndryshme për të prodhuar akuza statistikore të krimeve. Për një review shih
Shtojcën 1 (shih gjithashtu:.. United Nations Economic and Social Council. Statistical Commission.
Report of the National Institute of Statistics andGeography of Mexico on crime statistics.
E/CN.3/2012/3). 
 
155
  United Nations Economic Commission for Europe. Conference of European Statisticians.
Report of the UNODC/UNECE Task Force on Crime Classification to the Conference of
European Statisticians. 2011. Shiko :
www.analysis/statistics/crime/Report_crime_classification_2012.pdf>.
168 

 
statistikave krijon probleme nga një perspektivë analitike: të dhënat statistikore
shpesh janë të organizuara dhe të kategorizuara sipas dispozitave ligjore, të tilla si
nenet në kodet ligjore apo penale, të cilat nuk janë gjithmonë të rëndësishme nga
pikëpamja analitike. Për më tepër, krahasueshmëria në kohë dhe juridiksione mund të
pengohet nga ndryshimet në legjislacion dhe, për shembull, nga fakti se i njëjti akt
mund të kriminalizohet sipas dispozitave në vende të ndryshme, ose mund të
konsiderohet vepër penale në një vend, por jo në një tjetër.

ICCS trajton këto çështje, duke siguruar një standard metodologjik dhe statistikor dhe
një kornizë të përbashkët përkufizuese për të përmirësuar cilësinë e të dhënave dhe
krahasimin e tyre. Shkeljet janë të grupuara në një mënyrë kuptimplote dhe
sistematike, duke rezultuar në një përmirësim në aftësinë për të prodhuar, shpërndarë
dhe analizuar të dhënat e krimit me saktësi me qëllim të informimit publik dhe të
hartimit të politikave dhe programeve në fushën e parandalimit të krimit, sundimit të
ligjit dhe reformës së drejtësisë penale.

1.7.3 Sfida e zhvillimit të një klasifikimi ndërkombëtar të krimit për një ngjarje
të caktuar në nivel kombëtar.

Aktualisht, statistikat kombëtare për krimin i referohen veprave penale, ashtu sikurse
përcaktohet nga sistemi drejtës penale të çdo vendi. Pa një harmonizim ligjor,
ndryshimet në përkufizimin e veprave penale janë të pashmangshme dhe krahasimi
ndërkombëtar duhet gjithmonë të vendoset në kontekstin e këtyre dallimeve. Për
shembull, një vend mund të kërkojë kontaktin fizik për një vepër penale që të
konsiderohet si një sulm fizik (përdhunim), ndërsa një vend tjetër nuk e ka të
domosdoshme këtë kërkesë.
Në mënyrë që të kapërcehen këto sfida, qasja e përdorur nga ICCS në këtë drejtim
është se duhet të konsiderohen si aktet "kriminale" në ligjet kombëtare dhe
ndërkombëtare tërësinë e akteve që i nënshtrohen klasifikimit brenda ICCS.
Megjithatë, klasifikimi specifike e akteve të tilla (p.sh. ndarja e tyre në kategori
analitike) është i bazuar në përshkrimet e sjelljes sesa specifikimet rreptësisht ligjore
që rrjedhin nga ligjet penale. Krimet, siç përcaktohet në ligjin penal, janë të
shoqëruara në mënyrë tipike me veprime apo atribute të sjelljes që konsiderohen
universalisht si një vepër penale (për shembull plagosja ose marrjen e pronës pa
pëlqim). Kjo qasje e bazuar në ngjarje shmang problemet e krijuara nga
kompleksitetet ligjore duke rezultuar në një klasifikim globalisht të thjeshtuar dhe të
zbatueshëm.
Është e rëndësishme të theksohet se ICCS përdor terma të veçanta, të tilla si
"përdhunimi", "ngacmim" apo "vjedhje", të cilat janë të njohura gjerësisht dhe të
parashikuara në legjislacionet penal. Këtyre termave i është bërë një përshkrim i
veçantë në ICCS, dhe ka për qëllim të përdoret për qëllime statistikore. Miratimi i
ICCS në nivel kombëtar do të kërkojë përkthimin e kujdesshëm të veprave penale, siç
parashikohet nga legjislacioni kombëtar në kategoritë e parashikuara nga ICCS, me
përshkrim të kujdesshëm të aktit të plotë / përshkrime të ngjarjes dhe shënimet
shpjeguese.

                                                                                                                                                                          
 
169 

 
1.7.4 Procesi i ndërtimit të klasifikimit ndërkombëtar të krimit.
Komisioni Social i Kombeve të Bashkuara për herë të parë theksoi rëndësinë e
përgatitjes së një Klasifikimi të Standardizuar të veprave penale në vitin 1951156.
Megjithatë, përpjekjet e njëpasnjëshme për të zhvilluar një klasifikim të tillë
ndërkombëtar të krimit ishin të mbushura plot me sfida për shkak të përkufizimeve të
ndryshme, legjislacioneve kombëtare dhe sistemeve të ndryshme të raportimit.

Hapa konkretë për të kapërcyer kufizimet e tilla janë bërë në vitin 2009, kur
Konferenca e Staticienëve Evropiane themeloi një Task Force, të udhëhequr nga Zyra
e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe Krimin (UNODC) dhe Komisionin
Ekonomik të Kombeve të Bashkuara për Evropën (UNECE), për të zhvilluar një
Kornizë për klasifikimin e krimit, bazuar në përshkrimet e sjelljes dhe jo mbi
parashikimet konkrete të neneve të kodeve penale ose jo157. Korniza e parë e
klasifikimit ndërkombëtar të krimit u zhvillua nga kjo Task Force dhe u miratua nga
Konferenca e Staticienëve Evropianë në seancën e 60-të plenare, në qershor të vitit
2012158.

Propozimi për të zhvilluar një klasifikim të plotë ndërkombëtar të krimit u diskutua në

seancën e 43-të të Komisionit të Statistikave të Kombeve të Bashkuara (KSKB)159 dhe
në seancën e 21-të të Komisionit të Kombeve të Bashkuara mbi Parandalimin e
Krimit dhe Drejtësisë Penale (CCPCJ)160 . Në seancën e ardhshme të dy KSKB dhe
CCPCJ, të dy Komisionet miratuan planin për të zhvilluar një klasifikim
ndërkombëtar të krimit për qëllime statistikore161, në konsultim me staticienët dhe
ekspertë nga zyra kombëtare statistikore, institucionet e tjera qeveritare kombëtare
dhe organizatat rajonale dhe ndërkombëtare.

Tri takime konsultative janë mbajtur në mes të viteve 2012 dhe 2014, dhe janë
ndërmarrë dy ushtrime të testimit në shkallë të gjerë të versioneve të njëpasnjëshme të

                                                            
156
  United Nations Economic and Social Council. Social Commission. Criminal Statistics:
Recommendations of the Secretary-General (8 January 1951). E/CN.5/233.
157
  United Nations Economic Commission for Europe. Terms of Reference of UNECE/UNODC Task
Force on Crime Classification (16 October 2009). ECE/CES/BUR/209/OCT/2012.
 
158
  United Nations Economic Commission for Europe. Terms of Reference of UNECE/UNODC Task
Force on Crime Classification (16 October 2009). ECE/CES/BUR/209/OCT/2012.
 
159
  United Nations Economic and Social Council. Statistical Commission. Report of the forty-third
session (28 February-2 March 2012). E/2012/24, E/CN.3/2012/34.
 
160
  United Nations Economic and Social Council. Commission on Crime Prevention and Criminal
Justice. Report of the tëenty-first session (13 December 2011 and 23-27 April 2012). E/2012/30,
E/CN.15/2012/24.
 
161
  United Nations Economic and Social Council. Commission on Crime Prevention and Criminal
Justice. Report of the tëenty-second session (7 December 2011 and 22-26 April 2013). E/2013/30,
E/CN.15/2013/27.
United Nations Economic and Social Council. Statistical Commission. Report of the forty-fourth
session (26 February-1 March 2013). E/2013/24, E/CN.3/2013/33.
 
170 

 
ICCS edhe në të njëjtat periudha162. Të dy ushtrimet e testimit konfirmuan mundësinë
e zhvillimit dhe zbatimit të ICCS, me qëllim që ai të aplikohet në mënyrë graduale në
statistikat e prodhuara në nivel kombëtar. Një version i draftit final i ICCS iu dërgua
shteteve anëtare dhe organizatave të tjera të rëndësishme nga Zyra e Kombeve të
Bashkuara për Drogën dhe Krimin (UNODC) dhe Divizioni i Statistikave të Kombeve
të Bashkuara në gusht 2014163.

I zhvilluar me pjesëmarrjen aktive dhe bashkëpunimin e ekspertëve nga disa shtete, të

cilët morën pjesë në takimet e grupit të ekspertëve dhe testimin e ushtrimit dhe me
kusht kontributin dhe komente, versioni aktual i ICCS është rezultat i konsultimeve të
gjera dhe bashkëpunimit nndërmjet zyrave të statistikave kombëtare, institucioneve të
tjera qeveritare, organizatat rajonale dhe ndërkombëtare, përfshirë UNODC-INEGI
Center of Excellence (COE), Qendra mbi Statistikat për Qeverisje, Siguri Publike,
viktimizimit dhe Drejtësi, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), Programi i
Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP), Eurostat, Banka Ndër-Amerikane për
Zhvillim (IADB) dhe Organizata e Shteteve Amerikane (OAS). Për më tepër, ICCS
është shqyrtuar nga ana e grupit të ekspertëve për Klasifikimet Ndërkombëtare
Statistikore, organi qendror koordinues i punës në klasifikimet ndërkombëtare të
themeluara nga Komisioni i Statistikave të Kombeve të Bashkuara.

1.7.5 Parimet e përdorura në ICCS

Përkufizimi i krimit për qëllimet e ICCS.

Edhe nëse elementë të zakonshëm, si ''dëmi'' dhe ''faji'', mund të lidhen me krimin, ato
nuk mund ta përcaktojnë atë në aspektin tërësor dhe funksional. Për më tepër,
pabarazia e madhe në qasjet dhe urimeve të përdorura në parashikimet e ligjeve
penale nga vende të ndryshme e bën të pamundur për të krijuar një përkufizim të
qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës të krimit. Emëruesi i përbashkët i asaj që përbën një
"krim", është se ajo përbëhet nga sjelljet të cilat janë përcaktuar si vepra penale dhe
janë të dënueshme si të tilla me ligj. Veprat përcaktuara si kriminale janë parashikuar
nga sistemi ligjor i secilit vend dhe në kodifikimin e krimeve (Kodi Penal e tjerë).
Si rezultat, "krimi", është konsideruar nga ICCS të jetë kundërvajtje e dënueshme ose
shkelje e kufijve në sjelljen njerëzore ashtu sikurse është parashikuar nga legjislacioni
                                                            
162
  Takimi i parë konsultativ u mbajt në tetor të vitit 2012 në Mexico City dhe u ndoq nga përfaqësues
nga 13 vende në Amerikë, Azi dhe Evropë, si dhe përfaqësues nga organizatat ndërkombëtare. Ndër
çështjet e tjera, takimi ka analizuar rezultatet e një testimi të parë të projektligjit kuadrit klasifikimit në
mesin e 16 vendeve vullnetare. Takimi i dytë konsultativ u zhvillua në shkurt të vitit 2013 në Vjenë dhe
u ndoq nga përfaqësues nga 18 vende në Afrikë, Amerikë, Azi dhe Evropë, si dhe përfaqësues nga
organizatat ndërkombëtare dhe institutet kërkimore. Takimi i tretë dhe i fundit i konsultimit në formën
e një Mbledhje të ekspertëve të Grupit të mbajtur në Vjenë në maj 2014 morën pjesë përfaqësues nga
31 vende në Afrikë, Amerikë, Azi dhe Evropë, si dhe përfaqësues të organizatave ndërkombëtare dhe
institutet kërkimore. Ky takim ka shqyrtuar një version të përparuar të ICCS që ishte informuar nga ana
e tij për rezultatet e ushtrimit të dytë të plotë të testimit, i cili u zhvillua në vitin 2014 me pjesëmarrjen
e 41 vendeve vullnetare (nga të cilat 6 janë nga Afrika, 7 nga Azia, 7 nga Amerika, 19 nga Evropa dhe
2 nga Oqeania). Dokumentacioni i plotë i procesit të ndjekur në zhvillimin e ICCS është në dispozicion
në: http://www.unodc.org/unodc/en/data- dhe-Analiza / statistikat / iccs.html.
 
163
  komente përfundimtare janë pranuar nga 44 shtete anëtare (2 nga Afrika, 9 nga Amerika, 13 nga
Azia, 19 nga Evropa dhe 1 nga Oqeania dhe 6 organizatave ndërkombëtare dhe të adresohen në
shqyrtimin përfundimtar.
 
171 

 
penal kombëtar. Çdo vepër penale ka një autor, personi, korporatë apo institucion, i
cili është përgjegjës për sjelljen kriminale në fjalë.

Njësia e klasifikimit e ICCS-së. Njësia e klasifikimit164 e ICCS është akti që përbën

një vepër penale. Përshkrimi i veprës penale është dhënë në aspektin e sjelljes së kryer
nga ana e autorit/ve të një krimi. Sjellja e dukshme është në shumicën e rasteve e
mjaftueshme për të përcaktuar një vepër penale për qëllime të ICCS, ndërsa në disa
raste duhet të merren në konsideratë elementë të tilla shtesë si qëllimi (gjendjen e
mendjes) të autorit apo gjendjes/statusin viktimës (për shembull, nëse ai/ajo është i
mitur); në raste të tjera, një krim është përcaktuar nga një sekuencë e sjelljeve, si për
shembull në rastin e trafikimit të personave165.

Përcaktimi dhe klasifikimi i llojit të ngjarjes së krimit është fokusi kryesor i

klasifikimit, i cili synon të përcaktojë të gjitha veprave penale në kategori në bazë të
një numri të kritereve (shih seksionin: "Kriteret e përdorura për të ndërtuar ICCS").
ICCS gjithashtu parashikon attribute shtesë të ngjarjes së krimit, të cilat, edhe pse jo
përcaktuese të natyrës së krimit, janë shumë të rëndësishme sepse ofrojnë njohuri
analitike të dhënave statistikore mbi krimin, të tilla si karakteristikat e zgjedhura të
viktimave apo autorëve të krimit (shih seksionin: "Zbërthimi i variablave si
përshkruesit shtesë të veprave penale").

Përveç klasifikimit të veprave penale, ICCS mund të përdoret gjithashtu në lidhje me

ngjarjet e tjera ose kushteve që lidhen me procesin e drejtësisë penale, të tilla si
arrestimeve, ndjekjeve penale, dënimeve me burgim, si dhe personave të përfshirë si
autorë apo viktima të krimit. Nëse përdoret vazhdimisht nga të gjitha burimet
relevante të të dhënave, ICCS mund të masë rrjedhat dhe lidhjet midis fazave të
ndryshme të sistemit të drejtësisë penale. Për shembull, në qoftë se ICCS zbatohet në
të gjitha fazat e procesit të drejtësisë penale, lidhjet mund të bëhet në mes të dhënave
për një vepër të caktuar (qoftë nga të dhënat administrative ose nga anketat e
viktimizimit), numri i arrestimeve për të njëjtin lloj të veprës penale dhe, për pasojë,
në ndjekjen penale, dënimet dhe për personat të dënuar me burgim për të njëjtën vepër
penale.

Zbatimi i parimeve të klasifikimit statistikor. ICCS është i bazuar në praktikat dhe

parimet statistikore tashmë të vendosura. Me përkufizim, një klasifikim statistikor
është një grup i kategorive diskrete, shteruese dhe reciprokisht ekskluzive të cilat
mund të caktohen një ose më shumë variablave të përdorura në mbledhjen dhe
                                                            
164
  Njësia e klasifikimit është njësia bazë që do të klasifikohet në klasifikim (p.sh. në një klasifikim
të aktivitetit kjo do të jetë krijimi ose ndërmarrja, në një klasifikim të profesioneve, do të jetë punë);
United Nations. Statistical Division. UN Glossary of Classification Terms. "Classification
Unit". Web: <http://unstats.un.org/unsd/class/family/glossary_short.asp>.
 
165
 United Nations. Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Ëomen
and Children, Supplementing the United Nations Convention Against Transnational Organized Crime.
2000. Doc. A/55/383, A/RES/55/25.
165 Njësia e klasifikimit është njësia bazë që do të klasifikohet në klasifikim (p.sh. në një klasifikim të
aktivitetit kjo do të jetë krijimi ose ndërmarrja, në një klasifikim të profesioneve, do të jetë punë);
United Nations. Statistical Division. UN Glossary of Classification Terms. "Classification Unit".
Web: <http://unstats.un.org/unsd/class/family/glossary_short.asp>.
 
172 

 
paraqitjen e të dhënave, dhe të cilat përshkruajnë karakteristikat e një popullsie të
caktuar166. Kujdes i veçantë është treguar që karakteristikat e mëposhtme kryesore të
një klasifikimi ndërkombëtare statistikor janë zbatuar në ICCS:

Ekskluziviteti i ndërsjellë/reciprok: çdo manifestim elementar i fenomenit në studim

duhet të caktohet në një dhe vetëm një kategori klasifikimi për të mos patur
mbivendosje.

Zbatimi i parimit të ekskluzivitetit të ndërjellë/ reciprok: ICCS mund të përdoret për

të klasifikuar çdo vepër në një dhe vetëm një kategori klasifikimi dhe pa mbivendosje.
Përshkrimi i secilës kategori përcakton qartë ngjarjen përkatëse/sjelljen me udhëzime
shtesë të ofruara nga parashikimet ligjore dhe përjashtimet (shembuj të veprave
penale në legjislacionin kombëtar që janë respektivisht të përfshira në, ose të
përjashtuara nga, një kategori), të cilat do të qartësojnë më tej kufijtë e çdo kategorie.
Përdorimi i detajimit të mëtejshëm të krimit ose "tags" (shpjeguar hollësisht më
poshtë) ofron një metodë për t'u marrë me rastet që mund t'i atribuohen një vepre të
caktuar penale. Për shembull, një vepër penale si mashtrimi i kryer nëpërmjet
përdorimit të një kompjuteri është klasifikuar si një mashtrim me një tag te krimi
kibernetik. Në mënyrë të ngjashme, një vepër penale e trafikimit të personave, vepër e
kryer nga një grup i organizuar kriminal është klasifikuar si trafikimin e personave me
një “tag” të krimit të organizuar.

Në mënyrë shteruese/: çdo manifestim i mundshëm i fenomenit në studim duhet të

përfshihen në klasifikimin

Zbatimi i këtij parimi: ndërsa ICCS ka për qëllim të mbulojë çdo manifestim i krimit,
është e qartë se ky parim duhet të zbatohet duke marrë në konsideratë atë që është e
realizueshme. Numri i madh i veprave penale, dispozitat rregullatore dhe vendimet
gjyqësore në çdo vend të caktuar, si dhe ndryshimet e vazhdueshme legjislative,
pengojnë çdo përpjekje për të ndërtuar një listë të plotë të të gjitha veprave penale që
ekzistojnë në nivel global. Kështu, një objektiv realist për klasifikimin është për të
kapur akte ose ngjarje përgjithësisht të njohura që përbëjnë vepra penale në një numër
të mjaftueshëm të vendeve, në një nivel të caktuar të detajuar, të përcaktuara duke
balancuar me kujdes klasifikimin për praktike dhe politikave relevante në nivel
ndërkombëtar. Sa më sipër, ICCS nuk përfshin klasifikimin për ngjarjet që
përgjithësisht përbëjnë kundërvajtje administrative (të tilla si shkelje të lehta të
trafikut).
Si e tillë, ICCS gjithashtu përfshin disa ngjarje ose sjellje që janë penalizuar në disa
vende duke qenë i ligjshëm në disa vende të tjera tjerët. Në një numër të vogël,
penalizimi i akteve të caktuara është bërë në kundërshtim të drejtën ndërkombëtare në

                                                            
166
  Andrew Hancock, Udhëzimet praktikave më të mira për Zhvillimin klasifikimet ndërkombëtare
statistikore. Departamenti i Kombeve të Bashkuara për Çështjet Ekonomike dhe Sociale. Divizioni i
Statistikave. ESA / STAT / AC.267 / 5 e 6 maj 2013. Në dispozicion në:
http://unstats.un.org/unsd/class/intercop/expertgroup/2013/AC267-5.PDF.
 

173 

 
lidhje me të drejtat e njeriut167. Në raste të tilla, është e rëndësishme të theksohet se
ICCS nuk duhet të shihet si mbështetëse për këtë penalizim të paraqitur brenda
klasifikimin, por të merret si një standard statistikor që përpiqet për të siguruar një
mbulim realist dhe global të çdo manifestim të krimit për qëllime statistikore.

Fizibiliteti statistikor: është e mundur në mënyrë efektive, me saktësi dhe në

mënyrë të vazhdueshme të bëjmë dallimin mes kategorive në klasifikim, në bazë të
informacioneve në dispozicion.

Zbatimi i parimit të fizibilitetit statistikor: fizibiliteti statistikor i një klasifikimi

statistikor do të thotë se vëzhgimet mund të ndahen në kategoritë në klasifikim në
bazë të informacionit të disponueshëm; për shembull, në bazë të përgjigjeve ndaj
pyetjeve që mund të kërkohet në mënyrë të arsyeshme në anketat statistikore ose në
formate168 administrative. ICCS e mbështet këtë duke përcaktuar me kujdes veprën
penale në bazë të përshkrimit të sjelljes dhe duke e plotësuar me shembuj të
parashikimeve të ndryshme ligjore dhe përjashtimet për çdo kategori.
Fizibiliteti statistikor u testua në bazë të koleksioneve të të dhënave ekzistuese të një
numri të konsiderueshëm të vendeve që morën pjesë në testimin e draft-versionit të
ICCS duke ndarë (vendosur) të dhënat për veprat penale tek kategoritë e klasifikimit
(shih seksionin: "Procesi i ndërtimit ndërkombëtar Klasifikimi i krimit").

Kriteret e përdorura për të ndërtuar ICCS. Veprat penale mund të shihen dhe të
klasifikuara nga këndvështrime të ndryshme, si për shembull ndikimi i tyre tek
viktimat, mënyrën se si ato janë kryer, motivin e autorit dhe seriozitetin/rëndësinë e
veprës penale. Në ndërtimin e klasifikimit, prioritet i është dhënë kritereve të cilat
janë veçanërisht të rëndësishme nga pikëpamja e politikave: kategoritë e ICCS, dhe të
dhënat e prodhuara në përputhje me to duhet të gjenerojë informacion të tillë që të
mund të kuptohet lehtë dhe të përdoret për zhvillimin e politikave të drejtësisë penale
dhe/ose në lidhje me parandalimin e krimit. Për shembull, të dhënat e organizuara
përgjatë linjave të ICCS duhet t’i japin përgjigje pyetjeve mbi tendencat dhe
krahasimet lidhur me krimin, ose krimet me natyrë seksuale, ose në rastet më të
ndërlikuara si për shembull krimi financiar ose vepra penale të kryera nga grupet e
organizuara kriminale. Një numër kriteresh janë përdorur për të ndërtuar strukturën
hierarkike të ICCS, në përpjekje për të ndërtuar kategoritë që mund t`i përgjigjen një
shumëllojshmërie të informacionit. Në veçanti, kriteret e mëposhtme janë përdorur
për të formuar kategoritë e ICCS:
• fusha e veprimit të aktit/ngjarjes (mbrojtja e të drejtave të pronësisë, mbrojtja
e shëndetit e tjerë);
• objekti i aktit/ngjarjes (p.sh. personi, objekt, mjedisi natyror, shteti e tjerë);
• serioziteti i aktit/ngjarjes (p.sh. akti çon në vdekje, akti shkakton dëm e tjerë);
• mjetet me të cilat akti/ngjarja kryhet (p.sh. nga dhuna, kërcënimi për të
ushtruar dhunë e tjerë).

                                                            
167
  Per me gjere shiko 2Concluding observations of the UN Human Rights Committee:
CCPR/CO/79/LKA (abortion); [CCPR/C/SDN/CO/3 (apostasy); CCPR/C/UZB/CO/3 (proselytism)];
CCPR/C/PHL/CO/4 (libel and defamation, Andrew Hancock, op. cit, p.9.
168
 See, Andrew Hancock, fq.9.
 
174 

 
Bazuar në këto kritere169, veprat penale mund të grupohen në kategori homogjene, të
cilat janë të përbëra nga katër nivele të ndryshme hierarkike: nivelet 1, 2, 3 dhe 4170.
Ka 11 Nivele 1 në kategorinë 1 të dizajnuara për të mbuluar të gjitha aktet ose ngjarjet
që përbëjnë një krim brenda fushëveprimit të ICCS. Veprat penale në nivelet 2, 3 dhe
4 mund të përmblidhen me qëllim që të japin informacione në një nivel më të
strukturuar, ndërsa vëzhgimet në nivele më të larta mund të ndahen në kategori të një
niveli më të ulët171.
Veprat penale mund të identifikohet në nivelin e detajeve që janë me interes. Pra,
ICCS është projektuar me synimin për të qenë një mjet fleksibël për të krijuar "meta-
kategori". Nëse është e nevojshme, kategoritë mund të mblidhen nëpër kategoritë në
nivele të ndryshme. Për shembull, Niveli 1 Kategoria "Veprat kundër pasurisë që
përfshin dhunën ose kërcënim ndaj personit" mund të mblidhen me Nivelit 1
kategorinë "Veprat kundër pasurisë vetëm" për të formuar një metakategori të re
"Veprat kundër pasurisë".

Kodimi numerik i kategorive është në përputhje me nivelin e tyre në klasifikim:

Niveli 1 kategoritë janë kategoritë më të gjera dhe kanë një kod dy-shifror (p.sh. 01);
Niveli 2 kategoritë kanë një kod katërshifror (p.sh. 0101);
Niveli 3 kategoritë kanë një kod pesëshifror (p.sh. 01011); dhe
Niveli 4, kategoritë, niveli më i detajuar, kanë një kod gjashtëshifror (p.sh. 010111).

NIVELI 1 KATEGORITË

1. Veprat që çojnë në vdekje ose synojnë të shkaktojë vdekjen

2. Veprat që shkaktojnë dëmtime ose që synojnë të shkaktojë dëm personit
3. Vepra që shkaktojnë dënitme të një natyre seksuale
4. Veprat kundër pasurisë që përfshijnë dhunën apo kanosjen kunder
personit
5. Veprat vetëm kundër pasurise
6. Veprat që përfshijnë substanca të kontrolluara psikoaktive apo droga të
tjera
7. Veprat që përfshijnë mashtrimin, gënjeshtrën apo korrupsionin

8. Veprat kundër rendit publik, autoritet dhe dispozitat e Shtetit

9. Veprat kundër sigurisë shtetërore publike dhe sigurisë
10. Veprat kundër mjedisit natyror
11. Vepra të tjera penale jo të klasifikuara diku tjetër

Në veçanti, 11 kategoritë në Nivelin 1 janë zgjedhur në bazë të katër kritereve të

mësipërme si dhe duke i dhënë vëmendjen e duhur të kategorive të përdorura shpesh
                                                            
169
  Kater kriteret aplikohen mbi bazen e rendesise politike te grupimeve te vecanta pa nje prioritet te
pergjithshem te njerit ne raport me tjetrin.
 
170
  Si nje nomenklature specifike, Niveli 1 mund te referohet edhe sin je seksion, niveli 2 si nje
Divisions, Niveli 3 si Groupimi dhe Niveli 4 si Klasa.
171
  United Nations. Statistical Division. UN Glossary of Classification Terms. "Group". Shiko per me
shume: http://unstats.un.org/unsd/class/family/glossary_short.asp.
 
175 

 
në të dhënat kombëtare, me qëllim për të lehtësuar zbatimin në praktikë të ICCS. Të
njëjtat kritere janë përdorur për të identifikuar kategoritë në nivelet 2, 3 dhe 4. Për
shembull, bazuar në objektivin e një akti/ngjarje, shfrytëzimi seksual është i ndarë në
shfrytëzim seksual të të rriturve dhe shfrytëzimit seksual të fëmijëve. Shfrytëzimi
seksual i fëmijëve është i ndarë më tej në kategori në bazë të rëndësisë së politikave:
pornografisë me të mitur; prostitucionin e të miturve; grooming seksual të fëmijëve
dhe shfrytëzim tjetër seksual të fëmijëve.
Kategoritë në nivelet 1, 2 dhe 3 të ICCS kanë për qëllim të jenë të plotë dhe të
përfshijnë çdo vepër të mundshme penale. Megjithatë, jo të gjithë katgoritë e Niveleve
2 dhe 3 ndahen më tej në kategoritë e Nivelit 4, pasi këto të fundit nuk janë gjithmonë
të nevojshme për identifikimin e politikave të caktuara.
Të gjitha kategoritë në secilin nivel të klasifikimit janë përshkruar në terma të
detajuara. Çdo vepër ka një akt të përshkruar mbi bazën e ngjarjes së ndodhur tek e
cila është vendosur thelbi i veprimeve, atributeve të sjelljes që përcaktojnë veprën
penale. Përshkrimet janë të shoqëruara me parashikime ligjore dhe përjashtimet
përkatëse për identifikimin e veprave penale më të zakonshme apo të rëndësishme të
përfshira në të.

Zbërthimi i variablave si përshkruesit shtesë të veprave penale. Kategoritë e ICCS

kapin dhe përshkruajnë natyrën e veprave penale, por një numër i konsiderueshëm i
karakteristikave të tjera janë gjithashtu thelbësore për të mundësuar identifikimin e
plotë të modeleve, tendencave të krimit dhe politikave relevante si dhe për të kryer
analiza të plota dhe të detajuara. Për shembull, kur prodhojmë statistikat për vrasjen
me paramendim, vlera shtesë jepet në qoftë se të dhënat mund të ndahen nga
karakteristikat e viktimave dhe të autorëve të tyre, nga përdorimi i armëve të zjarrit
ose nga motivet për vrasje. Për këtë qëllim, variabla shtesë (i quajtur edhe "tags") që
mundësojnë kodimin e informacionit shtesë në lidhje me një vepër penale të caktuar,
ndihmon për të pasuruar analizën me karakteristika specifike të ngjarjes, viktimës dhe
autorit, karakteristika që kanë të bëjnë me krime të caktuara.
Në praktikën aktuale të sistemeve të regjistrimit të krimit kombëtar, numri, struktura
dhe zbatimi i variablave të tilla shtesë në grupimin e të dhënave statistikore në lidhje
me krimin dhe drejtësinë penale ndryshojnë shumë, dhe shpesh përcaktohen nga
faktorë të tillë si nevojat specifike të politikave; regjistrimin dhe përpunimin e
kapaciteteve në nivel lokal, rajonal dhe kombëtar të mbledhjes së të dhënave; niveli i
zhvillimit dhe sofistikimit të sistemit kombëtar të statistikave të krimit; dhe shkalla e
automatizimit dhe digjitalizimit të mbledhjes së të dhënave. Në mënyrë të veçantë, e
fundit e këtyre kritereve (p.sh. nëse ajo është një letër ose një sistem me bazë në
kompjuter) përcakton nëse një sistem kombëtar i statistikave të krimit mund të
mbështesin një strukturë të plotë të variablave të përbëra.
Në sistemet ku mbledhja e të dhënave, transmetimit dhe grumbullimi janë të
automatizuar përmes kapjes elektronike të të dhënave, ruajtjea, transferimi dhe
përpilimi, ka shumë gjasa se të dhënat janë organizuar në një mënyrë të tillë që lejon
për kapjen dhe tërheqjen e çdo detaji të mundshëm. Për shembull, të gjitha detajet
përkatëse të veprës penale, të tilla si karakteristikat e autorit të krimit dhe viktimës,
mund të kapet dhe të ruhet në formë elektronike në një ‘’record’’, në një njësi të
caktuar. Lloje të shumta të rezultateve statistikore mund të merren, për shembull, me
anë të analizës së informatave për veprat penale individuale nga variablat e
përzgjedhura (për shembull, veprat penale të korrupsionit sipas sektorit ekonomik apo
trafikimi i personave në lidhje me shtetësinë e viktimave), ose duke përdorur variablat
176 

 
në kombinim me kategori të ndryshme të krimeve (për shembull, duke konsideruar
seksin dhe moshën e viktimës për të gjitha llojet e krimeve të dhunshme ose
vendndodhjen gjeografike e të gjitha krimeve të pronësisë).
Sistemi i variablave është pra një mjet shtesë për përdorim në një sistem
gjithëpërfshirës të statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale, realizimi i të cilave
mbështetet kryesisht në ekzistencën e një sistemi të automatizuar mbledhjes së të
dhënave.
Një numër i madh ngjarjesh, viktimash dhe autorët e tyre teorikisht mund të jenë me
interes në pjesë të ndryshme të botës. Për arsye praktike, jo të gjitha zbërthimet e
mundshme mund të përmenden në ICCS172. Megjithatë, në rastet kur një sistem i
variablave të përbëra zbatohet ose është planifikuar të zbatohet për të ardhmen, është
e dobishme të aplikohet një grup të harmonizuar bazë të karakteristikave përkatëse të
krimeve, autorëve dhe viktimave për qëllime analitike dhe krahasuese. Për shembull,
duke përdorur të njëjtat elemntë për të dhëna mbi marrëdhëniet viktimës-dhunuesit
(si partner tanishme intim / bashkëshorti, ish-partneri intim / bashkëshortit, gjaku i
afërm e tjerë) do të ndihmojë në masë të madhe analizën ndërkombëtare të modeleve
dhe trendet në lidhje me krimin e dhunshëm, faktorët e tij. Bazuar në rëndësinë e tyre
politike, tabelat shtesë për ICCS tregon se grupimi minimal në vijim i variablave të
përbëra duhet të zbatohet për veprat penale kur është e nevojshme:

• Përshkrimi i ngjarjes: shkalla e realizimit, lloji i armës së përdorur, konteksti

situatës, vendndodhja gjeografike, data dhe koha, lloji i vendndodhjes, motivi,
krimi kibernetik – i lidhur me njësinë raportuese;
• Përshkrimi i viktimave: gjinia, mosha, gjendja e moshës, shtetësia, statusi
ligjor, sektori ekonomik (i bizneseve viktimizuar), statusi intoksikim;
• Përshkrimi i autorit: gjinia, mosha, gjendja moshës, marrëdhëniet viktimë-
autor, shtetësia, statusi ligjor, statusi intoksikim, përsëritës.

Sistemi i propozuar i variablave të përbëra mund të zbatohet nga institucionet e

regjistrimit të krimit kombëtar në mënyra të ndryshme. Një zgjidhje gjithëpërfshirëse
statistikore do të integrojë të paktën set-in minimal të variablave të përbëra në
shabllonin e përdorur për të dhënat (elektronike) për njësi të çfarëdo lloji të krimit,
duke mundësuar kështu një analizë të plotë të çdo vepre, dhunuesit apo viktima nga
çdo kombinim përkatës ndarjen e variablit të kërkuar. Një alternativë më e kufizuar,
për shembull, mund të jetë mbledhja e disa karakteristikave të autorit ose viktimave
për të gjitha krimet (akuza të veçanta për autorët e mitur, për shembull), ndërsa një
opsion i përkohshëm do të jetë mbledhja e një numri të zgjeruar ngjarjesh, autorësh
dhe viktimash në vetëm disa krime kryesore (të tilla si vrasje, vjedhje apo trafikimin e
personave).
Duke pasur parasysh vlerën specifike të të dhënave për vrasjen me paramendim, për
shkak të seriozitetit të krimit dhe ndikimin e tij në komunitetin e gjerë, variablave
shtesë të cilat ofrojnë një nivel më të lartë të detajeve në lidhje me kontekstin e
situatës, marrëdhëniet shoqërore dhe mekanizmin e vrasjes janë të nevojshme për të
përshkruar këtë vepër (shih më poshtë).

                                                            
172
  Shumë disagregime teorikisht mund te jene vetem me interes dhe ne nje kontekst socio-kulturor të
veçante, ose janë shumë ideosyncratic për specifikimet e tyre të mundshme, të tilla si raca, etnia, kasta,
feja dhe karakteristika të tjera të viktimave dhe autoreve te tyre
 
177 

 
Për çdo grup të dhënash në dispozicion, përshkrimi i mëtejshme i të dhënave duhet të
vihen në dispozicion për të lehtësuar interpretimin e të dhënave statistikore. Përderisa
shumica e krimeve, si dhe raportimi i tyre statistikor, u referohen veprave penale në
fakt të kryera nga një ose më shumë autorë të drejtpërdrejtë (të njohur ose jo), të
dhënat mund të përfshijnë edhe raste të kërcënimeve për të kryer një krim të caktuar
ose kur vepra konsiston në planifikimin apo duke ndihmuar të tjerët për ta kryer atë.
Prandaj, është e rëndësishme që informacioni të jepet kur të dhënat në dispozicion
mbi veprat penale (dhe autorëve) përfshijnë ose të përjashtojnë sjelljet e mëposhtme
në akuza për kategori:

• kërcënime për të kryer krimin;

• ndihmën / bashkëfajësinë me krimin;
• bashkëfajtor me krimin;
• konspiracion / planifikimin me krimin;
• nxitje për të kryer krimin.

Ky informacion duhet idealisht të kapet dhe të ruhet për çdo vepër penale për të
treguar nëse ngjarja e regjistruar i referohet një kërcënimi, një rast të
ndihmës/inkurajimit/aksesorë të krimit apo ndonjë tipologji tjetër në listën e
mësipërme. Në raste të tilla, rezultatet statistikore të dëshiruara mund të prodhohen
ose nëpërmjet përfshirjes ose nëpërmjet përjashtimit të ngjarjeve të tilla nga akuza
agregate (të përbëra). Nga ana tjetër, informacioni mbi përfshirjen e rasteve të tilla
mund të sigurohet në një nivel të agreguar të kategorive të krimit, në formën e meta-të
dhënave.

Vrasja me paramendim si një rast i veçantë. Studimi i vrasjes me paramendim

është e rëndësishme jo vetëm për shkak të seriozitetit të veprës, por edhe për shkak se
vrasja me paramendim është një nga treguesit më të matshëm dhe të krahasueshme
për monitorimin e vdekjeve të dhunshme dhe është konsideruar shpesh si një proxy
për krimin e dhunshëm, si dhe një tregues e niveleve të sigurisë brenda vendeve. Sipas
ICCS, vrasje me paramendim është "vdekja e paligjshme shkaktuar ndaj një personi
me qëllim që të shkaktojë vdekjen ose plagosje të rëndë." Një përkufizim i tillë jep
udhëzime të qarta për përcaktimin se kur një akt specifik i vrasjes duhet të
konsiderohet vrasje me paramendim për qëllim të prodhimit të statistikave.
Megjithatë, në disa raste, rrethanat kontekstuale duhet gjithashtu të merren parasysh
kur të përcaktuar nëse, për qëllime statistikore, vrasje të caktuara duhet të përfshihen
në numërimin e vrasjeve. Kjo ndodh për vrasjet gjatë situatave të dhunës kolektive -
të tilla si gjatë konflikteve të armatosura, apo në situatat e trazirave civile - ku është e
rëndësishme të bëhet dallimi në mes të llojeve të ndryshme të vrasjeve, pasi konteksti
mund të përcaktojë nëse dhe si akte të tilla duhet të kodohet në ICCS. Edhe pse
prodhimi i të dhënave statistikore në situata të tilla mund të jetë shumë e vështirë,
megjithatë është e rëndësishme që të japin udhëzime mbi bazën e të cilave të cilat
vrasjet duhet të konsiderohen brenda ICCS dhe rreth asaj se si duhen klasifikuar ato
për qëllime të prodhimin e statistikave të harmonizuara ndërkombëtarisht në lidhje me
vrasjen.

Vrasjet gjatë trazirave civile. Vrasjet gjatë trazirave civile janë ato të cilat ndodhin
gjatë një situate të konflikteve të dhunshme mes dy ose më shumë palëve që nuk
përbën një konflikt të brendshëm të armatosur dhe mund të përfshijë trazira apo akte
178 

 
të tjera sporadike të dhunës të lidhura me greva apo protesta/ demonstratat që kthehen
në të dhunshme. Meqënëse këto situata, zakonisht nuk përbëjnë konflikt të brendshëm
të armatosur, dhe kështu nuk duhen konsideruar brenda kuadrit ligjor në fuqi gjatë
konflikteve, çdo vdekje e dhunshme që ndodh gjatë një situatë të trazirave civile duhet
të klasifikohet sipas standardeve të njëjta të zbatueshme për vrasje me qëllim. Kjo do
të thotë që çdo vrasje ka nevojë të analizohet dhe t’i atribuohet lloji i zbatueshëm në
bazë të rrethanave faktike, bazuar në faktin nëse, për shembull, vrasja ishte e
paligjshme dhe e qëllimshme. Kur vrasje të tilla klasifikohen si vrasje të qëllimshme
në ICCS, është mundësia që të përdoret tag-u në nënndarjen vrasje të qëllimshme
"Situata kontekstuale - Lidhur me trazira civile", e cila lejon identifikimin statistikor
të kontekstit situatës në të cilën ka ndodhur kjo vrasje (shih Tabelën: III).

Vrasjet gjatë konfliktit të armatosur. E drejta humanitare ndërkombëtare ndahet

midis dy llojeve të konfliktit të armatosur: (1) konfliktet ndërkombëtare të armatosura,
që ekzistojnë kudo që ka një vendpushim për forcat e armatosura midis shteteve; dhe
(2) konfliktet e armatosura jondërkombëtare (ose konflikt i brendshëm i armatosur),
që ndodhin sa herë që ka dhunë të armatosur në vazhdim mes autoriteteve qeveritare
dhe grupeve të armatosura të organizuara ose midis grupeve të tilla brenda një shteti.
Ndërkohë që lloji i parë i konfliktit është kryesisht i lidhur me veprimet e armatosura
të kryera nga forcat ushtarake të shteteve, konfliktet e armatosura jondërkombëtare
janë më të vështira për t’u përcaktuar dhe identifikuar. Në veçanti, në vazhdimësi të
situatave të dhunës kolektive brenda një vendi, është e rëndësishme të bëhet dallimi
midis situatave dhe trazirave civile nga ato të konfliktit të brendshëm të armatosur.
Elementet që përcaktojnë diferencën /dallimin janë pragu i intensitetit të luftimeve
(pavarësisht se armiqësitë janë të karakterit kolektiv, apo se qeveria po përdor forcën
ushtarake dhe jo atë policore kundër kryengritësve), dhe shkallën e organizimit të
grupit (nëse grupi i armatosur është i organizuar në mënyrë të mjaftueshme, me një
strukturë komanduese, me selinë dhe aftësinë për të planifikuar dhe kryer operacione
ushtarake). Në situata të konfliktit të armatosur, këto llojë vrasjesh duhet të
klasifikohen brenda ICCS:
- në situata të konfliktit të armatosur, çdo shënjestër ose vrasje e tepruar nga një
luftëtar (duke vepruar në bashkëpunim me ose në kontekstin e konfliktit) të një civili,
i cili nuk po merr pjesë
aktive në luftime mund të regjistrohet si krim lufte në 11013 (vepra të tjera penale të
paklasifikuara diku tjetër; vepron nën juridiksionin universal; Krimet e luftës);
- në situatat e konfliktit të armatosur, vrasja e luftëtarëve nga luftëtarë të tjerë që është
në shkelje të së drejtës humanitare ndërkombëtare gjithashtu mund të kodohet në
11013; për shembull, vrasja e qëllimshme e palëve në konflikt që janë ‘’hors de
combat’’ (jashtë luftimeve);
- një vrasje e kryer nga një luftëtar i cili nuk është drejtpërdrejt në bashkëpunim me
konfliktin e armatosur, ose nga një civil i cili nuk po merr pjesë aktive në luftime në
një situatë të konfliktit të armatosur nuk duhet të konsiderohet si i lidhur me
konfliktin, dhe duhet të analizohet si çdo vrasje tjetër, pavarësisht situatës së
konfliktit, dhe klasifikohet në tipologjitë ekzistuese të vdekjes së dhunshme, sipas
përcaktimeve standarde;
- i vrarë nga një luftëtar që konsiderohet një vepër penale në legjislacionin kombëtar
(dhe ndiqet si i tillë), por nuk përbën një krim lufte, duhet të klasifikohen në bazë të
0107 (vrasje e paligjshme e lidhur me konfliktin e armatosur).

179 

 
Këto standarde mund të jenë shumë të vështira për t’u aplikuar kur ekziston një
mungesë e aftësive operacionale për të matur dhe për të identifikuar vrasje të
ndryshme, dhe, në të vërtetë, në situata të dhunës kolektive një pjesë e madhe e
vrasjeve mund të mbeten të paraportuara. Megjithatë, në rastin e vrasjeve që janë të
regjistruara,caktimi i kufijve të rrepta për këtë fushë të paqartë do të ndihmojë për të
diferencuar vrasjet me paramendim nga vrasjet e tjera dhe për të rritur cilësinë e të
dhënave dhe krahasimin në mbarë botën.

Ndarje të tjera të vrasjeve me paramendim. Sapo të jetë vendosur nëse një akt i
veçantë i vrasjes do të klasifikohet dhe të llogaritet si një vrasje me paramendim,
shpesh ka një nevojë për informata më të hollësishme sasiore mbi kontekstet sociale
dhe mekanizmat e vrasjes me paramendim që mund të ndihmojnë për të hartuar prova
më të mira të bazuara në politikat për parandalimin dhe reagimin ndaj këtij lloji të
veçantë të krimit. Për qëllime krahasuese dhe analitike, tre kriteret e klasifikimit janë
veçanërisht të rëndësishme për karakterizimin e vrasjeve me paramendim dhe mund të
përdoret për të përcaktuar atë në më shumë detaje.
Këto tre kritere (konteksti i situatës; marrëdhënia midis viktimës dhe dhunuesit; dhe
mekanizmi i vrasjes) janë përdorur për të ndërtuar tre tabela të tjera që janë të
zbatueshme vetëm për vrasjet me paramendim.

1.7.6 Zbatimi i ICCS

Klasifikimi i veprave penale për qëllim të ICCS. Për zbatimin e ICCS është e
nevojshme për të ndarë sic duhet çdo vepër të dhënë për njërën prej kategorive të
ICCS-së. Kjo kërkon njohuri të strukturës së ICCS-së para se të klasifikohen veprat.
Siç u përmend më parë, ICCS-ja është një klasifikim hierarkik dhe hapi i parë është
identifikimi se cila kategori e Nivelit 1 është më e përshtatshmja për veprën e veçantë
në fjalë. Për të lejuar referimin e thjeshtë në kategorinë e duhur, secilakategori e
Nivelit 1 është e përcaktuar nga veprimet e gjera, atributet apo ngjarjet që përfshihen.
Për shembull, të gjitha aktet që çojnë në vdekje ose synojnë të shkaktojnë vdekjen
janë klasifikuar nën kategorinë 1 në nivelin 1.29
Në mënyrë të ngjashme, të gjitha aktet e dëmshme të një natyre seksuale klasifikohen
në kategorinë 03 në Niveli 1. Më pas është e nevojshme për të klasifikuar një vepër
penale në kategoritë e niveleve 2, 3 ose 4. Kjo mund të bëhet duke identifikuar emrin
stenografi në legjislacionin penal, të tilla si përdhunimi, duke u konsultuar me
përkufizimet e veprimeve/ngjarjeve, dhe duke ndjekur udhëzimet nga përfshirjet
ligjore dhe përjashtimet. Udhëzime nga të gjitha elementet e ICCS-së janë të
nevojshme për të klasifikuar një vepër penale në mënyrë korrekte. Përdorimi i vetëm i
emrave stenografi është i pamjaftueshëm duke qenë se kuptimi dhe përkufizimi i
termave stenografi mund të jenë të ndryshëm nga ato të përdorura në sistemet ligjore
kombëtare dhe madje mund të ndryshojnë ndërmjet juridiksioneve brenda vendeve.
Kategoritë e mbetura përfaqësohen nën fjalët “Të tjera” në kategori (dmth akte të tjera
të mashtrimit) për rastet në të cilat një vepër penale nuk mund të klasifikohet në një
kategori të themeluar. Veprat duhet të klasifikohen në këto kategori të mbetura si
masë e mundshme dhe vetëm pas një analize tërësore të klasifikimit të plotë për të
siguruar se një kategori nuk është anashkaluar.
Zbatimi i ICCS-së në nivel kombëtar do të jetë një proces gradual,që do të kërkojë
planifikim të vëmendshëm të veprave penale kombëtare në kuadrin ICCS-së. Tabelat
kombëtare korrespondente midis ICCS-së dhe klasifikimeve kombëtare të krimeve do
180 

 
të lehtësojë zbatimin e ICCS-së në nivel vendi. Për të mbështetur procesin, UNODC
do të zhvillojë mjete shtesë dhe dokumente mbështetëse, përfshirë një manual të
implementimit për të lehtësuar pasqyrimin e të dhënave kombëtare të krimeve në
strukturën e ICCS-së. Manual zbatimi i planifikuar do të përbëhet nga vëllime të
ndryshme për të adresuar pasqyrimin e sistemeve kombëtare administrative të
statistikave të krimeve në të ICCS-së; pasqyrimi i të dhënave të anketimit për
viktimizim në të ICCS-së; dhe numërimi i rregullave dhe kodimi i çështjeve.

Përdorimi i përfshirjeve dhe përjashtimeve ligjore në ICCS

Përfshirjet. Çdo kategori ka një listë të përfshirjeve ose shembujve të veprave ose
akteve / ngjarjeve që do të klasifikohen në këtë kategori. Këto nuk janë nën-kategori,
por vepra tëe përbashkëta që i përkasin kategorisë përkatëse të listuara, me qëllim
sigurimin e udhëzimevee praktike në ndarjen e veprave penale dhe dallimin e kufirit
midis një kategorie dhe një tjetre.31 Për shembull, përfshirjet nën Tregti apo posedimi
i specieve të mbrojtura apo të ndaluara të faunës dhe florës (1003) përcaktojnë se
trafikimi i kafshëve të egra dhe tregtimi i paligjshëm ose posedimi i kafshëve të egra
janë disa nga veprat penale që i përkasin kësaj kategorie. Përfshirjet nuk janë
shteruese dhe lista e tyre mund të zgjerohet më tej në të ardhmen.

Përjashtimet. Shumica e kategorive gjithashtu kanë një listë të përjashtimeve apo

shembuj të veprave apo akteve/ elementeve që janë klasifikuar diku tjetër, pavarësisht
ngjashmërive me kategorinë në fjalë. Pas çdo vepre përjashtuese është kodi që i
referohet kategorisë për të cilën vepra përjashtuese duhet të caktohet.32 Për shembull,
përjashtimet sipas Tregtisë apo posedimi i llojeve të mbrojtura apo të ndaluara të
faunës dhe florës (1003) përcaktojnë se vjedhja e një kafshë është e koduar në 0502;
veprat penale kundër trajtimit, rritjes apo mbajtjes esëkafshëve është i koduar në
10091; grabitje e gjësë së gjallë është i koduar në 04014; dhe vjedhja e gjësë së gjallë
është i koduar në 05025. Së bashku, përjashtimet dhe pëërfshirjet ndihmojnë në
përforcimin e veçorive të përbashkëta. Ata qartësojnë kufijtë midis kategorive për të
siguruar që aktet / ngjarje mund të caktohen vetëm në një kategori.

Ndarjet e tjera variable. Ndarja e variablave lejon regjistrimin e informatave shtesë

në lidhje me një vepër që është e nevojshme për të kuptuar kompleksitetin e çdo vepre
individuale, të tilla si karakteristikat e viktimës dhe dhunuesit. Tabela A ofron një
përmbledhje të ndarjeve minimale të variablave që mund të përdoren për të përshkruar
çdo akt krimi / ngjarje individuale më të plotë apo për të përshkruaratributet e
dhunuesi dhe viktimës më në thellësi. Shkurtesat para çdo titulli kategorie jep një
përshkrim të stenografisë për të koduar këto variabla në të dhënat e krimit.

Shumica e ndarjeve të variablave ("tags") do të sigurojnë ndarje të dobishme vetëm në

fushën e veprave të caktuara penale. Për shembull, përpjekja / tag e përfunduar (At)
nuk zbatohet për 0101 "vrasje me paramendim" (duke qenë se vetëm vrasjet e
qëllimshme të përfunduara numërohen), as ato për tentativë vrasje në 0102 (duke
qenë se vetëm tentativat për vrasje numërohen këtu), as ato të vrasjeve pa
paramendim në 0103 (pasi kjo është, sipas përkufizimit, jo tentativë). Megjithatë, për
llojet e tjera të krimit të kësaj apo ndarjeve të tjera variable do të ofrohen dëshmi
informata të përshtatshme mbi karakteristikat e caktuara të krimit:

181 

 
- Lloji i armës (We) tag ndan krimin e dhunshëm nga kategoritë kryesore të armëve të
përdorura në veprën penale;
- Konteksti i Situatës (SIC) tag jep informacione mbi disa lloje të rëndësishme të
organizatave kriminale të përfshira në krim;
- Pozita gjeografike (Geo) tag mundëson vendndodhjen rajonale të krimit brenda
vendit dhe identifikon krimet e regjistruara si krime "jashtëterritoriale";
- Data dhe koha (DAT) tag mundëson identifikimin e saktë të datës dhe kohës së
veprës penale (kur dihet) dhe mund të përdoret për të ndërtuar kategori interesi
rrjedhëse (për shembull, vjedhjet që ndodhin gjatë një periudhe të caktuar kohore të
ditës);
- Vendndodhja e Krimit (Lo) tag mbledh të dhëna mbi vendet e krimit sipas llojit dhe
lejon identifikimin e cilësimeve tipike apo të zakonshme të krimit të tilla si shtëpi apo
burgje;
- Motivi (Mo) tag thekson disa forma veçanërisht të dëshmive të lidhura me motivin e
kryerjes së krimit, veçanërisht krimet e caktuara të urrejtjes në të cilat viktima është
vënë në shënjestër në mënyrë specifike për shkak të karakteristikave të tyre,
atributeve, besimeve apo vlerave;
- lidhjet me krimin kibernetik (cy) tag shërben për identifikimin e formave të
ndryshme të krimit të kryer nëpërmjet përdorimit të kompjuterit (për shembull,
mashtrimit në internet, cyber-stalking ose shkelje e të drejtës së autorit nëpërmjet
shpërndarjes elektronike);
- Denoncimi /Raportimi nga (Rep) tag lejon analizën e kanaleve raportuese të
krimeve të regjistruara, të tilla si, pavarësisht se krime të caktuara shpesh raportohen
nga viktima ose dëshmitarë ose më shpesh të zbuluara nga policia.
Përveç kësaj, ka një numër të viktimave vetëshpjeguese dhe ndarjeve te dhunuesve.

Marrëdhëniet me klasifikimet e tjera ndërkombëtare. Në lidhje me veprat penale

të shkaktimit të dëmit fizik ose vdekjen, ICCS-ja lidhet me Organizatën Botërore të
Shëndetësisë (OBSH) Klasifikimi Ndërkombëtar i Sëmundjeve (ICD). ICD-ja është
mjeti prej një kohe të gjatë për diagnozat standarde për epidemiologji, menaxhimin
shëndetësor dhe për qëllime klinikale.
Brenda strukturës së saj, ICD-10 ofron një klasifikim të shkaqeve të jashtme të
sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë (kapitulli XX), dhe për qëllime të ICCS-së , një
nga kategoritë më të rëndësishme është grupi i shkaqeve të konsideruara si "sulm", që
është përcaktuar si "lëndimetë shkaktuara nga një person tjetër me qëllim që të
plagosë ose vrarë, me çdo mjet".
Në rastet e vdekjes së viktimave të sulmit, shkaku i vdekshmërisë klasifikohet në
ICD-10 si një "sulm" dhe numërimi statistikor i vdekjeve të tilla është përdorur
shpesh për të matur vrasjet e qëllimshme, dhe është krahasuar me statistikat e
drejtësisë penale për akuza vrasjeje. Në terma të përgjithshme, përkufizimi i vrasje me
paramendim nga ICCS-ja dhe përcaktimi i vdekjeve për shkak të sulmit nga ICD-10
nuk e kundërshtojnë njëri-tjetrin, pasi të dy kërkojnë qëllimshmërinë e aktit dhe të dy
i referohen paligjshmërisë së aktit (për shembull, ICD-10 përjashton vrasjet që
rrjedhin nga ndërhyrjet ligjore dhe operacionet e luftës).
Që do të thotë se disa mospërputhje ndërmjet dy klasifikimeve ekzistojnë, kryesisht
për shkak të ICCS-së që ofron përshkrime më të hollësishme të vrasjeve të caktuara
për shkak të niveleve të ndryshme të përgjegjësisë penale të autorëve. Një
mospërputhje e tillë ndodh, për shembull, në lidhje me vrasjet në vetëmbrojtje (të
përfshira në "vdekjeve për shkak të sulmit" në ICD-10, ndërsa në ICCS këto janë
182 

 
konsideruar vetëm "vrasje me paramendim", në rastin e përdorimit të tepruar të forcës
në vetëmbrojtje).
Në raste të tjera, ICCS ofron një përshkrim më të hollësishëm të veprimeve për të
përfshirë apo përjashtuar nga numërimi i vrasje me paramendim apo vrasje të tjera të
paligjshme. Për shembull, numri i vdekjeve për shkak të përdorimit të tepruar të
forcës nga zbatimi i ligjit / zyrtarët shtetërorë janë përfshirë si vrasje me dashje në
ICCS, por jo domosdoshmërisht në vdekjen nga sulmi në ICD-10; në mënyrë të
ngjashme, vrasjet e caktuara në situata të luftës mund të klasifikohen si "vrasje me
paramendim" ose "vrasje të paligjshme të lidhura me konfliktet e armatosura" ose si
"krime lufte" në varësi të rrethanave,në ICCS, ndërsa në lidhje me kategorinë ICD-10
nuk bën dallim të tillë.
Një ndarje e detajuar e kategorisë "Sulm", është dhënë në ICD-10,që përfshin një
larmi të madhe mekanizmash që shkaktojnë lëndime apo vdekje, dhe ICCS-ja miraton
një qasje të qëndrueshme për të ndërtuar ndarjet e tjera të vrasjeve me paramendim
nga mekanizmi i vrarë (shih tabelën V,që bazohet në kategorinë e grupit Sulm ICD-10
për X85-Y09).
Përveç ICD, ICCS-ja i referohet gjithashtu Klasifikimit Ndërkombëtar të Standarteve
të Industrisë të të Gjithave Aktiviteteve Ekonomike (ISIC), që është klasifikimi
ndërkombëtar për aktivitete produktive, i zhvilluar së pari nga Departamenti i
Çështjeve Ekonomike dhe Sociale të Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara në 1948
dhe rishikuar në vitin 2008. ISIC-ja pasqyrohet në tabelën e ndarjeve të variablave të
ICCS-së për të identifikuar, sipas sektorit ekonomik, bizneset dhe institucionet që janë
viktimë e një krimi. Kjo është veçanërisht e dobishme për identifikimin e krimeve
kundër bizneseve, të tilla si vepra penale të kryera nga punonjësit ose veprat penale të
kryera nga grupet e krimit të organizuar kundër bizneseve.

PUNA MBI STATISTIKAT E DREJTËSISË DHE ÇËSHTJEVE TË

BRENDSHME NË NIVEL NDËRKOMBËTAR DHE NË NIVEL TË
BASHKIMIT EVROPIAN

Niveli ndërkombëtar. Në nivel ndërkombëtar, statistikat e krimit dhe drejtësisë

penale në veçanti kanë qenë nën ombrellën e Kombeve të Bashkuara për një kohë të
konsiderueshme. Një "Komitet i përzier për një Studim Krahasues të statistikave
kriminale në vende të ndryshme", u ngrit në vitin 1930 nga Instituti Ndërkombëtar i
Statistikave dhe Komisioni Ndërkombëtar Penal dhe i Burgjeve173. Në vitin 1939,
puna e Komitetit përfundoi me prodhimin e udhëzimeve në funksion të
“Harmonizimit gradual të statistikave kriminale". Në vitin 1948, Komiteti i Çështjeve
Sociale i Kombeve të Bashkuara filloi mbledhjen e statistikave të krimit si bazë për
punën e tij mbi parandalimin e krimit dhe trajtimin e të pandehurve, që rezultoi me
"Raporti Statistikor mbi gjendjen e Krimit 1937-1946"174 . Mbledhja e rregullt nga
OKB-së e informacionit mbi tendencat e krimit dhe veprimtainë e sistemit të
drejtësisë penale filloi në vitin 1970 në zbatim të një kërkese nga Asambleja e
Përgjithshme (GA Res. 3021, XXVII, 1972). Një rezolutë e Këshillit Ekonomik dhe
                                                            
173
  Per me shume shiko “The Rules for Drawing up Criminal Statistics, 1937”, Bulletin of the
International Penal and Penitentiary Commission, XII, 3-4, March 1947, pp. 253-270.
 
174
 United Nations Social Commission, Economic and Social Council, Statistical Report on the State of
Crime 1937-46, E/CN.5/204 (1950).
 
183 

 
Social të Kombeve të Bashkuara (ECOSOC) në vitin 1984 i kërkoi Kombeve të
Bashkuara për të ruajtur dhe zhvilluar një bazë të dhënash krimit të lidhura me
zbatimin e hulumtimeve të tendencave të krimit dhe veprimtarinë e sistemit të
drejtësisë penale175.
Rëndësia e plotësimit të statistikave administrative me informacione nga anketat
viktimizimit u njoh nga Kombet e Bashkuara në vitet 1990. Kohët e fundit, në vitin
2009, ECOSOC njohu nevojën urgjente për të përmirësuar cilësinë, qëllimin dhe
plotësinë e të dhënave lidhur me trendet ndërkombëtare të krimit dhe theksoi
rëndësinë e indikatorëve dhe të instrumenteve të Kombeve të Bashkuara për
mbledhjen dhe analizimin e të dhënave të sakta, të besueshme dhe të krahasueshme në
këtë fushë176.
Në bazë të të kësaj rezolute, Kombet e Bashkuara rregullisht ndërmerr Sondazhin e
Kombeve të Bashkuara për tendencat e krimit dhe veprimtarinë e e Sistemit të
Drejtësisë Penale (UNCTS)177 dhe ka zhvilluar një sërë publikimesh të rëndësishme,
duke përcaktuar modelet dhe praktikat e mira për matjen e krimit dhe të drejtësisë
penale. Këto përfshijnë Manualin e Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit
të Statistikave të Drejtësisë Penale, Zyra e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe
Krimin (UNODC) – Manuali i Fondit të Kombeve të Bashkuara për Fëmijët
(UNICEF) për matjen e indikatorëve të të Drejtësisë për të Mitur, Toolkit i Vlerësimit
të Drejtësisë Penale i UNODC, dhe Manuali anketimin e viktimizimit i UNODC -
Komisioni Ekonomik i Kombeve të Bashkuara për Evropën (UNECE).

Edhe Këshilli i Evropës është përfshirë në mbledhjen e të dhënave mbi krimin dhe të
drejtësisë penale. Në vitin 1993, një Komitet Ekspertësh u ngarkua me përgatitjen e
një studimi fizibiliteti për mbledhjen e të dhënave mbi veprat penale dhe autorëve të
regjistruara nga policia, prokuroritë dhe dënimet në vendet evropiane, punë e cila
rezultoi në edicionin e parë të European Sourcebook të Statistikave të Krimit dhe të
Drejtësisë Penale, botuar nga Këshilli i Evropës në vitin 1999 dhe mbulon 36
shtete178. Pas edicionit të parë, nisma vazhdoi nga Home Office e Britanisë së Madhe,
Ministria holandeze e Kërkimit të Drejtësisë dhe Qendrës së Dokumentacionit
(WODC) dhe universitetet zvicerane të Lozanës dhe Zyrihut, me ndihmën e
Departamentit të Punëve të Jashtme.

                                                            
175
  United Nations Economic and Social Council Resolution 1984/48 of 25 May 1984 on Crime
Prevention and Criminal Justice in the Context of Development. United Nations Economic and Social
Council Resolution 1984/48 of 25 May 1984 on Crime Prevention and Criminal Justice in the Context
of Development.
 
176
 United Nations Economic and Social Council Resolution on improving the collection, reporting and
analysis of data to enhance knowledge on trends in specific areas of crime, adopted on 30 July 2009.
UN Doc. E/CN.15/2009/L.12/Rev.1. shiko at:
http://www.unodc.org/unodc/en/commissions/CCPCJ/session/18-DraftResolutions.html
 
177
  The UN-CTS sifillimm u zhvillua ne interval prej pese vitesh. Qe nga viti 1999 ai eshte perseritur
cdo dy vjet. Sondazhe te pervitshme jane planifikuar per t’u zhvilluar qe prej vitit 2009. 
 
178
 Shiko www.europeansourcebook.org
 
184 

 
Niveli i Bashkimit Evropian. "Drejtësia dhe Çështjet e Brendshme" është një zonë e
kompetencave të Bashkimit Evropian (BE) në kuadër të Traktatit të Bashkimit
Europian, ndryshuar me Traktatin e Lisbonës, dhe Traktatit për Funksionimin e
Bashkimit Europian. Traktati mbi Bashkimin Evropian parashikon se një nga
objektivat e Bashkimit Evropian do të jetë për të ruajtur dhe zhvilluar Bashkimin, si
në fushën e lirisë, sigurisë dhe drejtësisë, me masa të përshtatshme në lidhje me
kontrollet e jashtme të kufirit, azilit, emigracionit dhe parandalimin dhe luftimin e
krimit179.

Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Europian sqaron se Parlamenti Evropian dhe

Këshilli mund të, me anë të direktivave, të vendosë rregulla minimale në lidhje me
përcaktimin e veprave penale dhe sanksioneve në fushën e krimit të rëndë me një
dimension ndërkufitar, duke përfshirë terrorizmin, trafikimi i qenieve njerëzore dhe
shfrytëzimin seksual të grave dhe fëmijëve, trafiqeve të paligjshme të drogës,
trafiqeve të paligjshme të armëve, pastrimit të parave, korrupsionit, falsifikimit të
mjeteve të pagesës, krimi kompjuterik dhe krimi i organizuar180. Në fushën e lëvizjes
së personave, Traktati thekson se Parlamenti Europian dhe Këshilli do të miratojë
masa, standarte dhe procedura të përbashkëta për kushtet e hyrjes dhe qëndrimit, në
lëshimin e vizave dhe lejeve të qëndrimit, si dhe standardet mbi azilin.
Si i tillë, meqënëse kërcënimi nga të gjitha llojeve të krimit është i njohur si sfidë ndaj
lirisë dhe sigurisë, Traktatet janë të qarta se Bashkimi Evropian ka një rol të cecantë
për të luajtur në luftë krimit të organizuar. Takimi i Tampere i Këshillit Evropian
(1999) mbi lirinë, sigurinë dhe drejtësinë, për shembull, ka deklaruar se edhe fushën e
lirisë, sigurisë dhe fusha e drejtësisë supozon një qasje efikase dhe gjithëpërfshirëse
në nivelin e Bashkimit Evropian në këtë luftë, edhe Europeansource book u angazhuar
thellësisht për të përforcuar luftën krimit të rëndë të organizuar dhhe krimit
transnacional181.

Rëndësia e të dhënave dhe statistikave në këtë detyrë është njohur nga Bashkimi
Evropian prej vitesh. Strategjia e Mijëvjecarit e Bashkimit Evropian për Parandalimin
dhe Kontrollin e Krimit të Organizuar (1999) përfshinte një kapitull mbi forcimin e
mbledhjes dhe analizën e të dhënave për krimin182. Deklarata Dublinit i vitit 2003
njohu më tej rëndësinë e statistikave për të gjitha format e krimit, dhe rekomandoi që
"një sistem gjithëpërfshirës të statistikave evropiane të krimit duhet të përpunohet dhe
një strategji e koordinuar e Bashkimit Evropian për statistikat e krimit duhet të

                                                            
179
 Article 3, Consolidated version of the Treaty on European Union, 9 May 2008, OJ C 115/12. shiko:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:115:0013:0045:EN:PDF
 
180
  Article 83, Consolidated version of the Treaty on the Functioning of the European Union, 9 May
2008, OJ C115/47. shiko:
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:115:0047:0199:EN:PDF
 
181
 http://www.europarl.europa.eu/summits/tam_en.htm
 
182
 The prevention and control of organised crime: A European Union strategy for the beginning of the
new Millennium. 2000/C 124/01, Chapter 2.1, OJ C 124/1. shiko:
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2000:124:0001:0033:EN:PDF
 
185 

 
zhvillohet"183. Punë e mëvonshme nga Komisioni Evropian mbi instrumentet
evropiane për mbledhjen, analizën dhe krahasimin e informacionit mbi krimin u
mirëprit nga Programi i Hagës e Këshilli Evropian në nëntor të vitit 2004. Programi
rekomandoi gjithashtu që Eurostat (Zyra e Statistikave të Bashkimit Evropian) duhet
të ngarkohet me përcaktimin e këtyre të dhënave dhe mbledhjen e tyre nga shtetet
anëtare.184

Në përgjigje të këtyre prioriteteve, dhe duke pranuar se një nga mangësitë kryesore në
fushën e drejtësisë, lirisë dhe sigurisë ishte mungesa e informacionit statistikor të
besueshëm dhe të krahasueshëm, Komisioni Evropian ka zhvilluar një strategji
gjithëpërfshirëse dhe koherente të Bashkimit Evropian për të matur krimin dhe
drejtësinë penale: në Planin e Veprimit të BE-së 2006-2010185. Plani i veprimit
përfshinte dispozita të hollësishme mbi zhvillimin e një metodologjie të përbashkët
për mbledhjen e rregullt të dhënave dhe për indikatorët e krimit si dhe krijimin e një
grupi ekspertësh mbi nevojat e politikave për të dhënat mbi krimin dhe drejtësinë
penale për të këshilluar Drejtorinë Komisionit Evropian për Drejtësi , Liri dhe Siguri
(DG JLS-). Plani dhe puna e grupit të ekspertëve janë diskutuar në detaje në kapitujt
në vijim të këtij punimi.

Duke parë në të ardhmen, Këshilli Evropian kohët e fundit ka miratuar Programin e

Stokholmit “Një Evropë e hapur dhe e sigurtë duke i shërbyer dhe mbrojtur
qytetarin", për periudhën 2010 deri 2014186. Programi i Stokholmit pranon se
statistikat e duhura, të besueshme dhe të krahasueshme (të dyja me kalimin e kohës
dhe midis Shteteve Anëtare dhe rajonet) janë një parakusht i nevojshëm për marrjen e
vendimeve të bazuara në prova. Programet fton Komisionin për të vazhduar
zhvillimin e mjeteve statistikore për të matur krimin dhe aktivitete kriminale në
funksion të nevojave në rritje për statistika në një numër fushash në kuadër të fushës
së lirisë, sigurisë dhe drejtësisë.

                                                            
183
  Tackling organised crime in partnership, The Dublin Declaration, 21 November 2003,
Recommendation 6. shiko:
http://www.tocpartnership.org/orgcrime2003/website.asp?page=dublin
 
184
 Council of the European Union. The Hague Programme: strengthening freedom, security and justice
in the European Union. shiko:
http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/doc/hague_programme_en.pdf
 
185
  Communication from the Commission to the European Parliament, the Council and the European
Economic and Social Committee. Developing a comprehensive and coherent EU strategy to measure
crime and criminal justice: An EU Action Plan 2006- 2010. 7 August 2006, COM (2006) 437 final.
shiko:
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2006:0437:FIN:EN:PDF
 
186
 Council of the European Union, The Stockholm Programme, Note from the Presidency to the
General Affairs Council/European Council, 2 December 2009. shiko:
http://ec.europa.eu/justice_home/news/intro/doc/stockholm_program_en.pdf Council of the European
Union,  
 
186 

 
2.1 PARIMET E PËRGJITHSHME PËR NJË SISTEM TË STATISTIKAVE
TË DREJTËSISË DHE PUNËVE TË BRENDSHME

Natyra e statistikave të drejtësisë dhe punëve të brendshme. Një pikë e

rëndësishme fillestare për të konsideruar statistikat e drejtësisë dhe të punëve të
brendshme është njohja se të dhënat e prodhuara nga institucionet qeveritare në këtë
fushë janë të regjistruara dhe të mbledhura nga këto institucione kryesisht për qëllime
të menaxhimit të tyre operacional. Dizajni i formave të të dhënave, bazat e të dhënave
kompjuterike, dhe frekuenca dhe mënyra e regjistrimit të të dhënave janë optimizuar
zakonisht për nevoja operacionale sesa me synimin për të në fund të fundit prodhimin
e statistikave. Si të tilla, statistikat e gjeneruara përfundimisht nga dosjet operative,
japin informacion të drejtpërdrejtë në lidhje me veprimtarinë e institucionit - policia,
prokuroria apo gjykatat - dhe vetëm informacione indirekte për fenomenin themelor,
të tilla si numri i ngjarjeve aktuale të krimit. Megjithatë, statistikat e publikuara janë
përdorur shpesh si proxies ose tregues për nivelet aktuale të krimit.
Sfidat komplikohen nga fakti se, si institucionet e drejtësisë ashtu dhe punët e
brendshme zakonisht zhvillojnë në mënyrë rutinore raportime që kanë gjasa të ndahen
nga aktorët e tjerë të drejtësisë dhe punëve të brendshme. Në nivel ndërkombëtar,
institucionet ekuivalente të tilla si policia vendore, miratojë sisteme të ndryshme,
veçanërisht në lidhje me klasifikimin e veprës penale rregullat e numërimit.
Dy qasje të mëdha ekzistojnë në lidhje me përmbushjen e sfidës së krahasueshmërisë
kuptimplotë tëstatistikave të krimit dhe të drejtësisë penale. Qasja e parë është për të
kuptuar bazat e sistemeve të ndryshme operative nga të cilat statistikat kombëtare janë
të krijuara, me qëllim të ofrimit të metadata të gjerë që mund të ndihmojë përdoruesit
për të kuptuar dallimet mes grupeve të të dhënave. Kjo qasje është adoptuar nga
European Sourcebook Crime and Criminal Justice Statistics, një botim akademik të
statistikat korrektuese nga vendet evropiane. Përveç tabelave statistikore, Sourcebook
përfshin tabela të gjera me metadata që mbulojnë pika të tilla (për statistikat e
policisë187) si:

Kur janë mbledhura të dhënat statistikore?

(1) Kur vepra është raportuar në polici?

(2) Menjëherë?
(3) Pas hetimeve?

Cila është njësia e numërimit të përdorur?

(1) Kundërvajtje?
(2) Rasti?
(3) Vendim?
(4) Tjetër?

A është zbatuar rregulli i veprës kryesore?

                                                            
187
 See European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics – 2006, Third Edition, At p.76.
Available at: www.europeansourcebook.org
 

187 

 
(1) Po?
(2) Jo ?

Si numërohen veprat e shumëfishta?

(1) Si një vepër?

(2) Si dy ose më shumë vepra penale?
(3) E paqartë?

Si është kryer një vepër penale nga më shumë se një person, si numërohen?

(1) Si një vepër?

(2) Dy ose më shumë vepra penale?

Teksti hyrës në Planin e Veprimit të BE-së për matjen e krimit dhe drejtësisë penale e
njeh vlefshmërinë e kësaj qasjeje, por vë në dukje se "statistikat kombëtare
ndryshojnë nga shumë faktorë në mënyrë të tillë që krahasimet midis vendeve,
megjithë përpjekjet e mëdha për t’i bërë ato të krahasueshme është pothuajse e
pamundur." Si rezultat i kësaj, Plani i Veprimit mbështet qasjen e dytë të mundshme -
mundësinë e zhvillimit të një kornize për të prodhuar statistika të krahasueshme në
nivel të BE-së në bazë të përkufizime të harmonizuara dhe të procedurës së
grumbullimit188. Si një përfundimi logjik, kjo gjë do të kërkojë dhe do të nxisë
aktorët e zbatimit të ligjit dhe të drejtësisë penale për të miratuar një sistem uniform të
raportimit të krimit, duke përfshirë edhe kategorizime uniforme, klasifikimet,
variablave dhe rregullat e numërimit dhe të regjistrimit. Masa në të cilën kjo është e
realizueshme në praktikë, veçanërisht në lidhje me përkufizimet e krimit - të cilat
zakonisht rrjedhin nga kodet penale kombëtare - është shqyrtuar në këtë studim. Siç
do të diskutohet, ndërsa një numër i definicioneve të krimit të organizuar dhe
komplekse tashmë janë zhvilluar në nivel të BE-së, pjesa më e madhe e të drejtës
penale dhe procedurale mbetet prerogativë e shteteve anëtare individuale. Komisioni
Evropian ka miratuar Planin e Ri të veprimit në lidhje me matjen e krimit në vendet e
Bashkimit Evropian dhe statistikat. Ky plan përfshin priudhën 2011-2015.
Meqënëse fokusi kryesor i Planit të Parë 2006-2010 ishte krijimi i mekanizmave të
nevojshëm, ky plan duhet të shihet si një hap i parë i një procesi afatgjatë. Ky hap
krijoi bazat për një strategji të Bashkimit Evropian për të matur krimin dhe drejtësinë
penale duke zhvilluar dhe testuar një mekanizëm funksional për një rrjedhje normale
të informacionit nga dhe drejt vendeve anëtare.
Mësimi i mësuar nga Plani i Veprimit 2006-2010 – megjithëse ëstë bërë një punë e
madhe vetëm pak rezultate të dukshme janë arritur dhe kjo në veçanti në lidhje me
objektivat të cilat kërkojnë jo vetëm zhvillimin e indikatorëve të caktuar, por edhe një
mbledhje aktuale të të dhënave.
Arsyeja kryesore për një proces problematik në mbledhjen e të dhënave të
karahasueshme dhe të harmonizuara, janë të përmbledhura në studimin mbi

                                                            
188
  Shiko per me shume: EU Action Plan on developing a comprehensive and coherent EU strategy to
measure crime and criminal justice. COM (2006) 437 final, f.4
 

188 

 
“Zhvillimin në nivelin e Bashkimit Evropian të një sistemi të klasifikimit” i filluar
nga Komisoni në viti 2007189, ishin si më poshtë:

Përkufizime të ndryshme mbi veprën penale dhe sistemin e klasifikimit; në

vendet e BE-së, të paktën 128 autoritete kombëtare janë të përfshira në mbledhjen dhe
prodhimin e të dhënave statistikore të krimit, ndërsa rezultuan të paktën 52 sisteme
klasifikimi të ndryshme në lidhje me verat penale.

Rrjedhje e vështirë e të dhënave: koordinimi në nivel kombëtar rezulton i vështirë,

veçanërisht në rastet e burimeve dhe të dhënave të shumëfishta. Edhe kur ekzistojnë
pikat e kontaktit kombëtar, ata nuk kanë gjithmonë akses në të dhënat që mbulojnë
çdo fazë të sistemit të drejtësisë penale. Si rezultat, të gjitha mbledhjet e të dhënave
ndeshen me vonesa të konsiderueshme përpara se të arrijnë një dataset të integruar.

Sisteme të ndryshme raportimi: Shtetet e ndryshme anëtare të aplikojnë rregulla të

ndryshme të numërimit për të matur krimin, i cili kufizon krahasueshmërinë dhe
shpesh çon në numërim të dyfishtë. Dallimet në lidhje me momentin se në cilën kohë
raportohen të dhënat mbi kundërvajtje dhe regjistrohen si dhe gama e gjerë të
praktikave të raportimit në të gjithë BE-në, krijojnë pengesa shtesë.

Përhapja e koleksioneve të dhënave nga ana e BE-së dhe të organizatave

ndërkombëtare: Mbledhja e të dhënave të krimit në nivel ndërkombëtar në masë të
madhe varet nga qëllimi dhe mandate i organizatës së përfshirë. Si rezultat i kësaj,
autoritetet e shteteve anëtare shpesh përballen me kërkesa të ngjashme, por pak më të
ndryshme për të dhëna, të cilat shtojnë konfuzion dhe rrisin barrën e tyre
administrative. Burime të tjera të vonesës në zbatimin e veprimeve të përshkruara në
Planin e Veprimit ishin mungesa e interesit ose prioritete të ndryshme për disa
aktivitete në nivel kombëtar, kufizimet buxhetore dhe stafit dhe, më në fund, rritja e
barrave administrative për shkak të kërkesave të reja për të dhëna. Si rezultat, vetëm
50 për qind e objektivave janë përmbushur190.

Objektivi kryesor i Planit të Veprimit 2011-2015 është të çojë përpara punën e nisur
tashmë që në vitin 2006 dhe të përqëndrohet në rezultatet konkrete që do të dalin.
Objektivat e paraqitura në këtë Plan Veprimi bazohen në prioritet e Strategjisë së
Brendshme të Sigurisë me një orientim specifik tek krimi dhe rekomandimet e Grupit
të Ekspertëve mbi Nevojat Policore. Mesazhi kryesor, i cili reflekton në një masë të
konsiderueshme prioritet e mbështetësve të tij, ishte nevoja për një Plan Veprimi të
përqëndruar dhe fizibël në cilësinë e të dhënave të mbledhura, analizimin dhe
shüërndarjen e rezultatit, dhe një koordinim dhe bashjëpunim më të mirë dërmjet
aktorëve të përfshirë (Shtetet anëtare, Institucionet e BE-së, Agjenci të BE-së,
Organizata ndërkombëtare, akademia) - Në përgjige të kësaj kërkese, objektivat e
Planit të Veprimit 2011-2015 ishin katër fusha kryesore: (1) bashkëpunimi dhe
                                                            
189
  Tender JLS/D2/2007/03. Study on the development of an EU- level offence classification system
and an assessment of its feasibility to supporting the implementation of the Action Plan to develop an
EU strategy to measure crime and criminal justice.
 
190
 Nje tjeter 30% u arrit pjeserisht apo jane ende ne proces.
 

189 

 
koordinimi në nivelin e BE-së dhe në nivel ndërkombëtar (2) cilësia e të dhënave (3)
analiza e të dhënave dhe shpërndarja e rezultatit (4) zhvillimi i indikatorëve dhe
mbledhja e të dhënave të caktuara.

Anketat mbi viktimizimin e krimit janë përdorur gjithnjë e më shumë për të matur
shkallën e viktimizimit dhe si një plotësues i rëndësishëm për të dhënat administrative
të krijuara nga institucionet e drejtësisë dhe punëve të brendshme. Statistikat e
bazuara mbi këto anketa japin vlerësime të disa llojeve të krimeve, detaje mbi
rrethanat e viktimizimit (cilët janë viktimat, ku, kur dhe si ndodhi krimi), si dhe
informacion mbi krimet e paraportuara në polici. Sondazhet e Viktimizimit mund të
ofrojnë edhe më tej, në një masë të rëndësishme, qëndrimet e publikut ndaj krimit dhe
parandalimin e krimit, si dhe një vlerësim të perceptimeve të performancës së sistemit
të drejtësisë penale, duke përfshirë edhe perceptimet e lehtësinë e qasjes dhe
informacionit mbi kënaqësinë me institucionet e drejtësisë penale dhe të sistemit të
drejtësisë penale.
Duke u bazuar në një instrument të dedikuar sondazheve, sondazhet e popullsisë
ofrojnë një rrugë shumë të kontrollueshëm të informaioneve të krahasueshme për
krimin dhe drejtësinë penale në shkallë kombëtare. Ndërtimi në mënyrë të kujdesshmë
i pyetësorit i kombinuar me metodologjinë ekuivalente të anketës mund të japin një
rritje të rezultateve që, në parim, duhet të tregojnë një shkallë më të lartë të
krahasueshmërisë se (për shembull) të dhënat e regjistruara të policisë. Iniciativa për
ngritur qasje të përbashkëta në zhvillimin e sondazheve të viktimizimit ekzistojë si në
nivel të BE-së ashut edhe në nivel ndërkombëtar. Plani i Veprimit i vitit 2006 i BE-së
për matjen e krimit dhe drejtësisë penale bëri thirrje për krijimin e një metodologjie
për një anketë të përbashkët (moduli) për viktimizimit. Ky ka qenë që të zhvilluar dhe
është aktualisht kalon uke u përshtatur dhe duke u testuar në një numër vendesh
evropiane.
Në nivel ndërkombëtar, Anketa Ndërkombëtare e Viktimizimit të Krimit (ICVS),
është realizuar në periudhën 1989-2005 me përfshirjen e Kombeve të Bashkuara
(UNICRI-UNODC), përfaqëson një mjet të rëndësishëm për ngritjen e vetëdijes për
dobinë e sondazheve të viktimizimit për parandalimin e krimit. Rezoluta ECOSOC
1997/27 u kërkoi vendeve anëtare për të siguruar mbështetje për pjesëmarrje në
sondazhet ndërkombëtare për viktimat e krimit. Kohët e fundit, Manuali i UNODC-
UNECE mbi anketat viktimizuese ofron praktikë e mirë në hartimin dhe zbatimin e
sondazheve të viktimizimit, duke përfshirë duke sugjeruar anketat të bazuar mbi
indikatorë191.

Një lloj i tretë zhvillimi burimi të të dhënave për krimin dhe drejtësinë penale
sigurohen nga "Raportuesit special” i emëruar për të monitoruar çështjet specifike të
krimit. Raportuesit zakonisht kombinojnë burime të shumta të informacionit duke
përdorur një gamë të metodologjive për të arritur në një vlerësim më të plotë e llojit të
veçantë të krimit se sa mund të arrihet duke u mbështetur vetëm në të dhënat
tradicionale administrative. Shembujt më të përparuara të kësaj qasje janë Raportuesit

                                                            
191
 Shiko: http://www.unece.org/stats/documents/ece/ces/2009/12.add.1.e.pdf
 

190 

 
Kombëtare për Trafikimin e Qenieve Njerëzore, të krijuara tashmë në shumë shtete
anëtare të BE-së192.
Me gjithë respektin për këto burime të të dhënave, objektivi i deklaruar i Komisionit
Evropian - siç është përcaktuar në Planin e Veprimit të BE-së për matjen e krimit dhe
drejtësisë penale - është për të zhvilluar statistika që, në afat të gjatë, do të bëjnë
krahasimet e mundshme në lidhje me strukturën, nivelet dhe tendencat e krimit, si dhe
mbi masat drejtësisë penale midis Shteteve Anëtare dhe rajoneve brenda shteteve
anëtare. Plani i Veprimit ka për qëllim të arrijë këtë nëpërmjet përcaktimit të
metodologjive të harmonizuara dhe metodave të mbledhjes së të dhënave për
statistikat e Komunitetit193.

Në dritën e faktit që puna në nivel të BE-së ka filluar vetëm kohët e fundit në këtë
drejtim, është e dobishme që më së pari të shqyrtohen standardet dhe udhëzimet
ekzistuese në nivel ndërkombëtar.

UDHËRRËFYESIT NDËRKOMBËTARË PËR ZHVILLIMIN E SISTEMEVE

TË STATISTIKAVE TË KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE

2.2 PUNA NË BASHKIMIN EVROPIAN PËR MATJEN E KRIMIT DHE TË

DREJTËSISË PENALE

Programi i Hagës mbi Lirinë, Sigurinë dhe Drejtësinë. Programi Hagës mbi Lirinë,
Sigurinë dhe Drejtësinë në Bashkimin Evropian u miratua nga Këshilli Evropian në
vitin 2004. Programi përcaktoi 10 prioritetet për BE-në me qëllim fuqizimin e
Bashkimit Evropian si një zonë të lirisë, sigurisë dhe drejtësisë194. Në aspektin e
statistikave të krimit, Programi i Hagës përshëndeti iniciativën e Komisionit Evropian
për "të krijuar instrumentet evropiane për mbledhjen, analizimin dhe krahasimin e
informacionit mbi krimin dhe viktimizimit dhe trendet e tyre përkatëse në Shtetet
Anëtare, duke përdorur statistikat kombëtare dhe burime të tjera të informacionit siç
është rënë dakord indikatorët". Programi gjithashtu ngarkoi Eurostat me përcaktimin e
këtyre të dhënave dhe mbledhjen e tyre nga Shtetet Anëtare. Programi i Stokholmit, si
pasardhës i Programit të Hagës, tregon se një punë e tillë do të vazhdojë edhe për
periudhën 2010 deri 2014. Programi i Stokholmit ftoi Komisionin për të "vazhduar
zhvillimin e mjeteve statistikore për të matur krimin dhe veprimtarinë kriminale dhe
të reflektojnë mbi atë se si duhet zhvilluar më tej, pas vitit 2010, veprimet e
përshkruara dhe zbatuara pjesërisht në Planin e Veprimit të BE-së 2006-2010 në
zhvillimin e një strategjie gjithëpërfshirëse dhe koherente të BE-së për të matur
krimin dhe drejtësinë penale, në funksion të rritjes së nevojës për statistika të tilla në
një numër fushash brenda fushës së lirisë, sigurisë dhe drejtësisë195".
                                                            
192
  Shiko per shembull: National Rapporteur on Trafficking in Human Beings in the Netherlands at
http://english.bnrm.nl/
 
193
 Shiko: EU Action Plan on developing a comprehensive and coherent EU strategy to measure crime
and criminal justice. COM (2006) 437 final, p.3 
 
194
 /doc_centre/doc/hague_programme_en.pdf
195
  Council of the European Union, The Stockholm Programme, Note from the Presidency to the
General Affairs Council/European Council, 2 December 2009. shiko:
http://ec.europa.eu/justice_home/neës/intro/doc/stockholm_program_en.pdf
191 

 
2.2.1 PLANI I VEPRIMIT I BASHKIMIT EVROPIAN PËR MATJEN E
KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE 2011-2015196

Nëpërmjet komunikatës së Komisionit për Parlamentin Evropian dhe e Këshillin

“Matja e krimit dhe e drejtësisë penale në Planin e Veprimit të Bashkimit Evropian
2011-2015: Plani i veprimit 2011-2015 mbi statistikat, të datës 18.1.2012 Komisioni
bëri me dije planin e ri të veprimit për periudhën 2011-2015. Komunikata është e
orientuar në nëyrë të tillë që pasi bën një analizë të rezultateve të planit të pëparshëm
2006-2011, parashtron objektivat e planit të ri, 2011-2015, parë edhe në aspektin
politik edhe në aspektin funksional. Komunikatës i është bashkëlidhur edhe planin e ri
të veprimit. Qëllimi ka lidhje me faktin se statistikat mbi krimin dhe drejtësinë penale
konsiderohen si mjete të domosdoshme për të përcaktuar linjat e veprimit në nivel të
BE-së bazuar në të dhënat faktike. Edhe pse shtetet anëtare dhe Komisioni Evropian e
njohin mjaft mirë nevojën për statistika faktike, sot mungojnë akoma të dhënat
statistikore të besueshme dhe të krahasueshme. Komunikata paraqet progresin e pesë
viteve të fundit në matjen e krimit dhe të drejtësisë penale dhe përshkruan nën
formën e Planit të Veprimit, veprimet kryesore për periudhën e ardhshme pesëvjeçare
2011-2015.

Konteksti i Planit të Veprimit 2006-2010. Në gusht të vitit 2006, Komisioni miratoi

një plan veprimi pesëvjeçar për zhvillimin e një strategjie koherente të BE-së për të
matur krimin dhe drejtësinë penale. Drejtoria e Përgjithshme për Drejtësi, Liri dhe
Siguri (DG JLS) dhe, nga viti 2010, Drejtoria e Përgjithshme Çështjeve të Brendshme
(DG HOME) kanë ndjekur zbatimin, në bashkëpunim të ngushtë me Eurostat.
Në të njëjtën kohë, u krijua një grup ekspertësh197 për nevojat e politikave mbi të
dhënat mbi krimin dhe drejtësinë penale, të cilit iu ngarkua detyra për të ndihmuar
Komisionin për të identifikuar të dhënat statistikore, të nevojshme për zhvillimin e
politikave në nivel të Bashkimit Evropian dhe të këshillonte në lidhje me zhvillimin
dhe përdorimin efektiv të indikatorëve në fushën e krimit dhe drejtësisë penale. Grupi
përbëhej nga zyrtarë të policisë, autoriteteve gjyqësore dhe Ministrive të Punëve të
Brendshme të shteteve anëtare, vendet kandidate dhe EFTA198 dhe organizatave dhe
agjencive kompetente ndërkombëtare199 të Bashkimit Evropian në kontektin e Planit
të veprimit të vitit 2006-2010. Në të morën ojesë gjithashtu edhe përfaqësues të botës
akademike dhe të sektorit privat. Nga viti 2006 grupi i ekspertëve u mblodh pesë herë.
Në të njëjtën kohë, u ngrit edhe një grup pune Eurostat, i përbërë nga ekspertë
qeveritarë dhe që vinin nga institutet e statistikave të të gjitha shteteve anëtare, me
detyrën për të përkthyer në praktikë rezultatet dhe rekomandimet e grupit të
ekspertëve. Në grupin e punës të Eurostat merrnin pjesë edhe përfaqësues të vendeve
EFT, të vendeve kandidate dhe të shumë organizmave ndërkombëtare, aktive në këtë
sektor. Ekspertë të tjerë u ftuan herë pas here për të diskutuar çështjet që lidheshin e
qëllimin konkret. Grupi i ekspertëve në fushën e ekzigjencave politike përcaktoi
prioritetet dhe grupi i punës Eurostat diskutoi gjendjen faktike dhe realizimin. Ai
                                                                                                                                                                          
 
196
 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/IT/TXT/?uri=CELEX:52011DC0713 
197
 2006/581/CE i Komisionit 
198
 Associazione europea di libero scambio: Islanda, Liechtenstein, Norvegia e Svizzera. 
199
  REPC, OEDT, Eurojust, Europol, FRA, Consiglio d'Europa, European Sourcebook, UNODC,
UNECE e UNICEF. 

192 

 
vlerësoi cilësinë e të dhënave të mbledhura dhe përcaktoi metodologjitë eventuale dhe
procedurat që duhej të përdoreshin. U krijuan gjithashtu edhe nëngrupe ekspertësh
dhe task force për të ekzanimuar detyra specifike të planit të veprimit. DG HOME
krijoi pesë nëngrupe dhe Eurostat dy task force ndërkombëtare.

Rezultatet e Planit të Veprimit 2006-2010. Zbatimi i planit ambicioz të veprimit

kërkonte një përpjekje të konsiderueshme nga ana e Komisionit dhe shteteve anëtare.

Arritjet kryesore mund të përmblidhen si më poshtë:

Bashkëpunimi ndërkombëtar. Mekanizmi i mbledhjes së të dhënave. Përpjekja

kryesore konsistonte në hedhjen e bazës për bashkëpunimin me autoritetet e shteteve
anëtare, agjencitë e BE-së dhe institucioneve ndërkombëtare duke krijuar rrjetet e
ekspertëve dhe duke identifikuar pikat e kontaktit. Rezultat i bashkëpunimit ka qenë
vënia në jetë e një mekanizmi funksional të mbledhjes së të dhënave që mbulon të
gjitha fazat e procesit, nga përcaktimi i indikatorëve të përbashkëta në publikimin e
vërtetë të të dhënave të mbledhura.

Të kuptuarit më mirë të kërkesave. Jo më pak e rëndësishme ishte njohja më e mirë

e nevojave, e mangësive dhe kufizimeve që karakterizonin mbledhjen dhe analizën e
të dhënave mbi krimin në nivel të Bashkimit Eevropian. Shkëmbimi i informacionit
në takimet e ekspertëve, përvoja e fituar në mbledhjen e të dhënave gjatë periudhës në
fjalë dhe rezultatet e projekteve kërkimore kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm në
këtë drejtim.

Përcaktimi i indikatorëve dhe mbledhja e të dhënave. Që nga viti 2007, Eurostat

nxjerr një botim vjetor mbi statistikat e krimit “Statistikat në fokus për Krimin dhe
Drejtësinë Penale”200, i cili përmban të dhënat mbi kriminalitetin në përgjithësi,
vrasjet, krimet e dhunshme, vjedhjet me dhunë, vjedhjet e shtëpive, vjedhjet e
automjeteve, trafikun e drogës, popullsinë e burgjeve dhe numrin e policëve. Në
nëntor të vitit 2010 u botua për herë të parë dokumenti i punës për pastrimin e
parave201; Statistikat janë të bazuara në indikatorët e përcaktuar nga ana e nëngrupit të
ekspertëve të Komisionit të pastrimit të parave. Listat e tjera të indikatorëve të
prodhuara deri tani i takojnë Trafikimit të qenieve njerëzore dhe krimit kibernetik.

Sondazhi mbi sigurinë në BE (viktimizimi). Të dhënat e policisë dhe të autoriteteve

gjyqësore duhej të plotësoheshin me të dhëna për viktimat, veçanërisht në fushat e
krimit ku ngjarjet jo gjithmonë janë zbuluar. Në qoftë se bëhet në bazë të një
metodologjie të përbashkët, anketat viktimizuese janë gjithashtu një burim i dobishëm
i të dhënave të krahasueshme, në mënyrë të përkryer. Një tjetër arritje e rëndësishme e
planit të veprimit ishte zhvillimi i një metodologjie dhe një moduli për studimin mbi
viktimizimin në përgjithësi. Studimi, i cili u zhvillua mes viteve 2013-2014, siguroi
për herë të parë në BE, informacione të krahasueshme për normat e prevalencës së

                                                            
200
 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/crime/publications.
 
201
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p_product_code=KS
RA-10-003
 
193 

 
llojeve të veçanta të krimit (normat e viktimizimit) dhe në aspektet që lidhen me
perceptimin subjektiv të sigurisë. Pjesëmarrja aktive e instituteve të statistikës
kombëtare në të gjitha fazat (nga hartimin e modulit të punës në terren, deri në
vlerësimin e normave të prevalencës) garantoi përgjegjësi të plotë për cilësinë e të
dhënave, një aspekt veçanërisht i rëndësishëm për ato vende që nuk kryejnë hetime
mbi viktimizimin në shkallë kombëtare dhe që mund të shfytëzojnë rastin për të
përdorur mundësitë për ndërtimin e kapaciteteve në këtë drejtim.

Mbështetje hulumtimit. Programi "Parandalimi dhe Lufta kundër Krimit", që ka

financuar në një masë të madhe aktivitetet kërkimore në fushën e drejtësisë dhe
punëve të brendshme, ka mundësuar shumë grupe kërkimore nga të gjitha shtetet
anëtare për të kryer studime në fushat me interes të veçantë për Komisionin. Një
shembull tipik i asaj sesi përdoren rezultatet e hulumtimit është lista e indikatorëve të
trafikimit të qenieve njerëzore duke u bazuar në sugjerimet dhe rekomandimet e
studimeve të kësaj fushe.

Angazhimet politike. Në Programin e Stokholmit202, Këshilli Evropian i kërkoi

Komisionit të vazhdonte zhvillimin e mjeteve statistikore për të matur krimin dhe
veprimtarinë kriminale dhe të reflektonte mbi atë sesi duheshin zhvilluar më tej, pas
vitit 2010, veprimet e përshkruara dhe zbatuar pjesërisht në Planin e Veprimit të
Bashkimit për vitet 2006-2010 për përgatitjen e një strategjia e përgjithshme
koherente të Bashkimit Evropian për të matur krimin dhe drejtësinë penale duke
marrë parasysh nevojën në rritje për këto statistika për disa aspekte në fushën e lirisë,
sigurisë dhe drejtësisë.
Lufta dhe parandalimi i formave të rënda të krimit të organizuar dhe krimit kibernetik
përfshihet në një nga pesë objektivat e strategjisë së sigurisë së brendshme203 që ofron
bazën për bashkëpunim më efektiv midis shteteve anëtare dhe institucioneve të BE-së
për të bërë Evropën më të sigurtë. Shkëmbimi i informacionit dhe mbledhja e të
dhënave statistikore, veçanërisht në lidhje me trafikimin e qenieve njerëzore, pastrimit
të parave, krimit kibernetik dhe korrupsionit janë në përputhje me veprimet e
propozuara në kuadrin e strategjisë së sigurisë së brendshme.

2.2.2 OBJEKTIVAT E PLANIT TË VEPRIMIT 2011-2015

Plani i Veprimit 2006-2010, i orientuar kryesisht në krijimin e mekanizmave të

nevojshëm, duhet të shihet si hapi i parë i një procesi afatgjatë. Plani hodhi themelet
për një strategji të BE-së për të matur krimin dhe drejtësinë penale duke zhvilluar dhe
testuar një mekanizëm funksional, të aftë për të siguruar një rrjedhje të rregullt të
informacionit nga dhe drejt shteteve anëtare. Në përvojën e fituar, tani është e mundur
për të aplikuar këtë mekanizëm në mënyrë më efikase.

Qëllimi i Planit të ri të Veprimit 2011-2015 është që të vazhdojë dhe të çojë përpara

punën e nisur në vitin 2006, me një theks të veçantë tek rezultatet. Objektivat e
identifikuara në këtë plan veprimi ndjekin nga afër prioritetet e strategjisë së

                                                            
202
 202 GU C 115 del 4.5.2010, pag. 1. GU C 115 del 4.5.2010, fq. 1.
 
203
  Per me gjere shiko: “La strategia di sicurezza interna dell'UE in azione: cinque tappe verso
un'Europa più sicura, COM(2010) 673 definitivo”.
194 

 
brendshme të sigurisë në fusha të caktuara të krimit dhe merr parasysh rekomandimet
e grupit të ekspertëve mbi nevojat e politikave, që u mblodhën në një konsultim të
nisur në verën e vitit 2010. Mesazhi kryesor si rezultat i konsultimeve, që reflekton
prioritetet e një pjese të mirë të palëve të interesuara, është nevoja për një plan
veprimi të mirëfokusuar dhe të realizueshëm, që vë theksin në cilësinë e të dhënave të
mbledhura, analizën dhe koordinimin dhe bashkëpunimin më të mirë ndërmjet të
gjithë aktorëve të përfshirë (shtetet anëtare, institucionet dhe agjencitë e BE-së,
organizatat ndërkombëtare, bota akademike). Në përgjigje të këtyre kërkesave, Plani i
Veprimit 2011-2015 ndan këto objektiva në katër fusha:

(1) bashkëpunim dhe koordinim në nivel të BE-së dhe në nivel ndërkombëtar

(2) cilësi e të dhënave
(3) analizë e të dhënave dhe përhapje e rezultatit
(4) përcaktim i indikatorëve dhe mbledhja e të dhënave specifike.

Bashkëpunimi në nivel të BE-së dhe në nivel ndërkombëtar. Objektivat e këtij

sektori ndjekin rekomandimet e bëra nga ekspertët për të krijuar një pasqyrë më të
qartë të nevojave të hartuesve të politikave, për të informuar më mirë grupet e
interesit, për të nxitur punën statistikore mbi krimin dhe drejtësinë penale në mes të
institucioneve të BE-së dhe për të përmirësuar bashkëpunimin në nivel të BE-së dhe
atë ndërkombëtar në mënyrë që të shmanget mbivendosja e të dhënave. Disa nga
veprimet e propozuara për të arritur këto objektiva janë:

• krijimi i një grupi të ri ekspertësh dhe më gjerë;

• informimi i rregullt i grupeve relevante të punës të Këshillit për zbatimin e Planit të
Veprimit;
• promovimi dhe përhapja e praktikave më të mira për mbledhjen e të dhënave dhe
mbledhjen e të dhënave në shtetet anëtare dhe pranë organizatave ndërkombëtare;
• organizimi dhe përmbledhja e të dhënave ndërmjet organizatave ndërkombëtare
dhe/ose agjencive të Bashkimit Evropian.

Cilësia e të dhënave. Objektivat në këtë sektor synojnë të përmirësojnë

krahasueshmërinë e të dhënave që prodhohen rregullisht. Për t'i bërë të dhënat të
krahasueshme janë vetëm mbi dallimet në mes të kodeve penale dhe në mes të
sistemeve të zbulimit dhe për këtë arsye është propozuar për të zhvilluar një sistem
ndërkombëtar të klasifikimit të krimit për qëllime statistikore, duke marrë parasysh
nevojat shumëgjuhëshe. Ekspertët që folën në lidhje me përmbajtjen e këtij Plani
Veprimi kanë thanë se gjëja e parë që duhet bërë është të përmirësojnë cilësinë e
statistikave të publikuara çdo vit nga Eurostat në Statistikat në fokus. Veprimet e
propozuara në këtë fushë janë:

• të vazhdonin më tej dhe t’i jepej një shtysë punës së Task Forcës UNODC-UNECE
mbi Klasifikimi i krimeve duke financuar shtetet anëtare që ofrohen për të testuar
klasifikimin e propozuar;
• të ulnin nivelin e agregimit dhe zgjerimit të listës së veprave penale (në Statistikat në
Fokus mbi Krimin dhe Drejtësinë Penale) për të marrë më shumë kategori homogjene;
• të futnin variablat demografike (gjinia, kombësia, grupmosha e tjerë).
• të zhvillonin udhëzimet dhe përkufizimet e përbashkëta, sidomos për përmbledhjet e
reja të të dhënave mbi llojet jotradicionale të krimeve.
195 

 
Analiza e të dhënave dhe shpërndarja e rezultateve. Nevoja për të investuar më
shumë në analizën e të dhënave të mbledhura është një temë e trajtuar gjeresisht.
Duke pasur parasysh se veprat penale regjistrohen, mblidhen dhe të klasifikohen në
mënyra të ndryshe në shtetet anëtare, të krahasosh nivelet e krimit mund të jetë jo e
vërtetë, sidomos në praninë e numrave absolute duke mos qenë të shoqëruara nga
shpjegime të mëtejshme për cilësinë e tyre (metadata).
Nga ana tjetër ajo është e theksuar prej kohësh nevoja e një raporti evropian për
krimin që të mbledhë së bashku të dhëna dhe raporte mbi kriminalitetin dhe statistikat
e krimit. Përcakimi i një kuadri për përgatitjen e raportit, tashmë në mesin e
objektivave të Planit të Veprimit 2006-2010, ka qenë subjekt i një studimi të
përfunduar në dhjetor 2010. Megjithatë duhet edhe më tej të shqyrtohen mundësitë e
opsionet e propozuara nga studimi.
Disa nga palët e interesuara kanë shprehur mbështetjen e tyre për përhapjen dhe një
qasje të lirë tek të dhënat, studimet, raportet dhe praktikat më të mira. Veprimet e
mëposhtme marrin parasysh pikërisht këto kërkesa:

• plotësimin dhe publikimin në mënyrë sistematike të metadatave dhe të

informacioneve kontekstuale duke ndjekur shembullin e Statistikave në Fokus;
• prodhimin e një raporti evropian mbi kriminalitetitn në përputhje me rekomandimet
e studimit paraprak dhe vlerësimin e fizibilitetit të varianteve të propozuara;
• prodhimin e dokumenteve të punës dhe shënime shpjeguese për çdo përmbledhje të
re të të dhënave.

Përcaktimi i treguesve dhe përbledhje e të dhënave specifike. Objektivi në këtë

sektor reflekton konsensus të përgjithshëm mbi një plan veprimi konciz dhe të
realizueshëm duke iu përgjigjur kërkesës së shteteve anëtare mbi ngarkesën e punës së
shtuar dhe mbi modelimin në të njëjtën kohë edhe të prioritetet e vendosura nga
Strategjia e Sigurisë së Brendshme në fusha të caktuara të kriminalitetit.

U parashikuan dy lloj aktivitetesh:

• Aktivitetet e filluara tashmë, të iniciuara në bazë të planit të mëparshëm të veprimit,

si hetimin e sigurisë në BE, e anketës së viktimizimit për biznesin dhe mbledhjen e
tretë të të dhënave mbi riciklimin;
• Aktivitetet e parashikuara nga plani i mëparshëm i veprimit të cilat nuk janë në një
fazë të avancuar, si mbledhja e të dhënave mbi krimin kibernetik, ose që nuk kanë
filluar asnjëherë, të tilla si përcaktimin e indikatorëve mbi korrupsionin.
Që nga viti 2012 zbatimin në kohë nga shtetet anëtare të Vendimit (shtyllës së tretë),
që përbën sistemin evropian të informimit mbi zyrat gjyqësore (ECRIS)204 duhet të
lehtësojë mbledhjen e të dhënave mbi kriminalitetin.
2.2.3 SFIDAT E PLANIT TË VEPRIMIT 2011-2015

Për të përmbushur Planin e Veprimit është e nevojshme një punë intensive dhe e
vazhdueshme në të gjitha nivelet (kombëtare, BE dhe ndërkombëtare).
Në nivel kombëtar duhet të përmirësohet koordinimi në mes të furnizuesve të
ndryshëm dhe prodhuesve të të dhënave mbi kriminalitetin, qeveritarë dhe jo. Përvoja
                                                            
204
 GU L 93 del 7.4. 2009, fq. 33 
196 

 
tregon se mungesa e koordinimit është shkaku kryesor i vonesave në ushtrimet e
grumbullimit.
Si rezultat i krizës financiare, shtetet anëtare kanë qenë të detyruara për të ulur kostot
administrative duke reduktuar kështu aftësinë e tyre për të marrë pjesë në grupe dhe
komisione ekspertësh. Të vetëdijshëm për këtë situatë, Komisioni do të kërkojë
minimizimin e takimeve dhe do të shqyrtojë mjete të tjera të komunikimit, të tilla si
video dhe telekonferencë.
Në nivel të Unionit krahasueshmëria e të dhënave mbetet sfida kryesore, e cila kërkon
një qasje të qëndrueshme ndaj klasifikimit të të dhënve kriminale. Nevoja për një
sistem të përbashkët të klasifikimit vlen jo vetëm në shtetet anëtare, por edhe për
agjencitë e Bashkimit Evropian, të cilat duhet të angazhohen për të shmangur situatën
aktuale në disa shtete anëtare, ku mbledhja e të dhënave të krahasueshme është
komplikuar më tej nga prania e klasifikime të shumta të krimeve apo edhe
divergjente.
Në nivel evropian dhe ndërkombëtar sfidat konsistojnë kryesisht në koordinimin dhe
shkëmbimin e praktikave më të mira. Përmbledhje të të dhënave të kombinuara
(Komisioni, agjencitë e OKB-së, Këshilli i Europës e tjerë) do të bëjnë të mundur
lehtësimin në masë të madhe të punës së zyrave statistikore të shteteve anëtare duke
shkurtuar kohën e nevojshme për mbledhjen, kontrollin dhe transmetimin e
informacioneve statistikore.

2.2.4 ZBATIMI DHE NDJEKJA E ZBATIMIT TË PLANIT TË VEPRIMIT

2011-2015

DG HOME është përgjegjëse për zbatimin e Planit të Veprimit 2011-2015. Eurostat

do të vazhdojë aktivitetet e inicuara nën orientimet e Planit të mëparshëm të Veprimit
duke ofruar, kur është e nevojshme, këshilla teknike për detyra të reja.
Krijimi i një grupi të ri të ekspertëve për të ndihmuar Komisionin për të identifikuar
nevojat e politikës mbi të dhënat mbi kriminalitetin do të shmangë mbivendosjet
ndërmjet Komisionit Evropian, organeve dhe agjencive dhe organizatave të tjera
ndërkombëtare lidhur me punën mbi krimin komun205 dhe kriminalitetit të organizuar.
Do të krijohen edhe nëngrupe dhe task forcave për të kryer detyra të veçanta, me
marrëveshje të grupit të ekspertëve shprehur në takimin vjetor.
Plani i veprimit do të jetë përditësuar hap pas hapi ashtu si do të përparojë edhe puna
dhe aktivitetet e identifikuara do të përfshihen në programet përkatëse të punës të
Komisionit, në programin statistikor të Komunitetit dhe në programet vjetore të saj të
punës. Është e mundshme që plani i veprimit do të përfshijë të dhënat e matjes në
lidhje me zbatimin efektiv të politikave të BE-së përmes masave penale dhe çdo
instrumenti të ri mbi krimin dhe drejtësinë penale. Perspektivat e reja financiare do të
marrin parasysh nevojën për të mbështetur shtetet anëtare në zbatimin e planit të
veprimit.
Komisioni do të raportojë çdo vit në grupet relevante të punës së Këshillit për
progresin në zbatimin e Planit të Veprimit.

                                                            
205
  Krimi komun perfshin: vjedhjen e apartamenteve, vjedhja me dhune, vjdhja e autoveturave,
l'aggressione, il vandalismo etj.
 
197 

 
2.2.5 NJË RAPORTIM I KRIMIT NË NIVEL EVROPIAN?

Në plotësimin e indikatorëve në drejtim të standardeve të ardhshme të BE-së, të

parashikuara nga Grupi i Ekspertëve DGJLS, një pjesë e konsiderueshme për udhëzim
mund të gjendet në thirrjen për propozim të publikuar nga Komisioni Evropian, duke
kërkuar zhvillimin e një Raporti të Krimit Evropian.
Një “Raport i Krimit Evropian” u propozua nga Komisioni Evropian në Këshillin dhe
Komisionin e Planit të Veprimit të Komisionit për zbatimin e programit Hagës në
2005206. Thirrja për propozim për zhvillimin e raportit u bë menjëherë nga Grupi i
Ekspertëve, nga DG-JLS të Komisionit Evropian. Koncepti raport është ende në
zhvillim e sipër, si në kohën e shkrimit (që nga shkurti 2010). Megjithatë, termat e
publikuara e referencës për raportin, të përcaktuara nga Komisioni Evropian,
megjithatë ofrojnë një tregues të mirë të prioriteteve të tanishme dhe të ardhshme për
statistikat e kriminalitetit dhe të drejtësisë penale në nivel të BE-së.
Pika e fillimit për termat e referencës është përmbledhja ekzistuese e krimit dhe e
drejtësisë penale e realizuar nga Eurostat. Të dhënat për një grup të kufizuar të krimit
dhe të indikatorëve të drejtësisë penale janë mbledhur aktualisht nga vendet anëtare të
BE dhe shpërndahen nga Eurostat në një botim të shkurtër mbi bazë vjetore
"Statistikat në Fokus: Krimi dhe Drejtësia Penale"207. Krimet specifike të përfshira në
botimin Eurostat, dhe përkufizimet e përdorura, janë trajtuar më poshtë.

Termat e referencës të Raportimit të Krimi Evropian, bëjnë të qartë se qëllimi i

Raportit të Krimit Evropian është që të lëvizë nga mbledhja dhe analiza e të dhënave
kombëtare të disponueshme, në konvergjencën e të dhënave të krahasueshme mbi
krimin dhe drejtësinë penale përmes zhvillimit të një kornize analitike të
përbashkët208. Në këtë drejtim, termat e referencës promovojnë Uniform Crime
Report (UCR) të SHBA-së si një model të rëndësishëm për European Crime Report.
Përparësitë e UCR-së janë deklaruar që fokusohet në raportimin e incidenteve me
bazë ngjarjeje dhe dekurajon renditjen përmes veprimeve në lidhje me
krahasueshmërinë e të dhënave nga shtete të ndryshme. Termat e referencës,
gjithashtu, nxjerrin në pah të mirat e përfshirjes së të dhënave të sondazheve të krimit,
si një mënyrë komplementare me më shumë të dhëna tradicionale të krimit. Në lidhje
me identifikimin e standardeve për statistikat e krimit dhe drejtësisë penale në
zhvillim në nivel të BE-së, konsiderata të tilla do të bëjnë kuptim. Aspiratat e Raportit
të Krimit Evropian (sipas termave të referencës) janë, megjithatë, shumë larg arritjes
finale dhe do të kërkojnë punë të konsiderueshme në standardizimin e mbledhjes së të
dhënave dhe të mekanizmave të raportimit në nivel kombëtar nëse konvergjenca e
krimit dhe drejtësisë penale është arritur ndërmjet shteteve anëtare të BE-së.
Nga pikëpamja e zhvillimit të standardeve të BE, parimi i “konvergjencës'' statistikore
të krimit dhe të drejtësisë penale është i rëndësishëm. Aktualisht, megjithatë, ndërsa
                                                            
206
 Shiko: Council and Commission Action Plan implementing the Hague Programme on strengthening
freedom, security and justice in the European Union. 9778/2/05, Rev 2, p. 15. Per me shume shiko:
http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/doc/action_plan_jai_207_en.pdf 
 
207
  Shiko: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-09-036/EN/KS-SF-09036-
EN.PDF 
 
208
 Shiko: Tender No. JLS/2009/F2/001, Annex 1, at p.3.
shiko: http://ec.europa.eu/justice_home/funding/tenders/2009_S080_114484/annex_1_en.pdf
198 

 
puna për përkufizimin e krimit dhe të indikatorëve përfundimtare ka avancuar në
mënyrë të arsyeshme, shumë pak ekziston në lidhje me standardet e detajuara për
sistemet themelore.

2.2.6 PËRKUFIZIMI I KRIMIT

Një vështrim mbi instrumenteve përkatëse dhe iniciativat.

Puna për përkufizimin e krimit në nivel të Bashkimit Evropian mund të ketë fillur të
paktën në takimin e Këshillit Evropian në Tampere, në tetor të vitit 1999, mbi krijimin
e një zone të lirisë, sigurisë dhe drejtësisë në Bashkimin Evropian. Ndërsa njohu
kërcënimin nga të gjitha llojet e krimit, takimi në Tampere arriti në përfundimin se,
duke patur në konsideratë të drejtën penale kombëtare, përpjekjet për të rënë dakord
mbi një përkufizim të përbashkët duhet të përqëndrohen në radhë të parë në një numër
të kufizuar të sektorëve me rëndësi të veçantë, të tilla si krimi financiar, pastrimi i
parave, korrupsioni, falsifikimi i euros, trafikimi i drogës, trafikimi i qenieve
njerëzore, veçanërisht shfrytëzimi i grave, shfrytëzimi seksual i fëmijëve, krimet e
teknologjisë së lartë dhe krimi mjedisor209. Përpara Tamperes, Traktati i Amsterdamit
ndryshoi Traktatin e Bashkimit Evropian duke përfshirë miratimin progresiv të
rregullave minimale, vendosjen e masave në lidhje me elementet përbërëse të veprave
penale në fushën e krimit të organizuar, terrorizmit dhe trafikimit të drogave
ilegale.210

Fokusimi mbi kompleksitetin e llojeve e krimit të organizuar në nivel të Bashkimit

Evropian ka bërë që puna për një përkufizim të krimit në nivel evropian të shtrihet në
dy drejtime. Nga njëra anë, e drejta e Bashkimit Evropian, e detyrueshme në formën e
Direktivave të Këshillit dhe të akteve të tjera ligjore, krijuan përkufizime të qarta dhe
të arsyeshme për format komplekse të krimit. Korniza e Vendimit211 të Këshillit
2008/841/JHA e 24 tetorit 2008, mbi luftën kundër krimit të organizuar, për shembull,
kërkon nga shtetet anëtare marrjen e masave të nevojshme për të siguruar dënimin
penal të "sjelljes” nga çdo person, i cili në mënyrë aktive merr pjesë në veprimarinë e
organizatës kriminale. Vendimi përmban një përkufizim të kujdesshëm të veprës
penale dhe të kuptimit të “organizatë kriminale” dhe “asociacion i strukturuar”. Një e
drejtë e tillë përfaqëson një përkufizim të qartë, në nivel evropian, të veprës penale.
Përkufizimet për të paktën 12 lloje veprash penale mund të identifikohen në kuadër të
acquis detyruese.

                                                            
209
  Presidency Conclusions of the Tampere European Council Meeting, 15 and 16 October 1999, Para
48. Available at: http://www.europarl.europa.eu/summits/tam_en.htm#intro Presidency Conclusions of
the Tampere European Council Meeting, 15 and 16 October 1999, Para 48. Available at:
http://www.europarl.europa.eu/summits/tam_en.htm#intro
 
210
 Traktati i Bashkimit Evropian, Titulli VI, neni 31(e).
 
211
  Per me gjere shiko: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/e-library/documents/policies/organized-
crime-and-human-trafficking/illicit-drug-markets/index_en.htm dhe http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/EN/ALL/?uri=CELEX:32008F0841
 
 
199 

 
Përkufizimet për krimin “konvencional” (ose jokompleks, në kontrast me të
organizuarin dhe ndërkufitarin) nuk janë në fokusin e traktateve evropiane dhe nuk
janë aktualisht të përfshira në ndonjë lloj forme të acquis të Bashkimit Evropian të
detyrueshme. Megjithatë, një numër i iniciativave në nivel të Bashkimit Evropian
mund të përdoret për të informuar një listë jo të detyrueshme përkufizimesh të krimit
konvencional.

2.2.7 SISTEMI EVROPIAN I INFORMIMIT PËR TË DHËNAT KRIMINALE

DHE MANDATARRESTI EVROPIAN

Në nivel operacional, informacioni mbi dënimet penale është shkëmbyer midis

shteteve anëtare për shumë vite në bazë të Konventës Europiane për Ndihmën e
Ndërsjelltë në Çështjet Penale e 1959212. Me vendim të Këshillit Evropian në vitin
2005, shtetet anëtare ranë dakord për një formë të standardizuar për informacionet e
kërkuara për rekordet kriminale213. Më 6 prill 2009, Këshilli Evropian miratoi
Vendimin mbi themelimin e Sistemit Informativ Evropian të Rekordeve Penale
(ECRIS)214. Vendimi parashikonte që "gjatë transmetimit të informacionit [mbi të
dhënat kriminale] shtetet anëtare do t'i referohen kodit përkatës për secilën prej
veprave të përmendura në transmetim".
Shtojca A e vendimit përfshin një listë të veprave duke përfshirë edhe veprat
'konvencional' dhe komplekse, veprat ndërkufitare, të organizuar nga kategoria të
nivelit të lartë dhe nënkategoritë. Aneksi gjithashtu parashikonte një sistem
koordinimi funksional në bazë të të cílit raportohej nëse vepra kishte përfunduar ose
ishte në tentativë apo në përgatitje e sipër dhe nëse individi në fjalë ka qenë autori i
krimit apo ndihmës dhe bashkëfajtor apo shtytës/organizator apo konspirator. Shtetet
anëtare duhet të marrin masat e nevojshme për të përmbushur dispozitat e Vendimit
nga 7 prill 2012. Në praktikë, kjo do të thotë se shtetet anëtare duhet të rishikojnë
kodet e tyre kombëtare penale dhe/apo kategorizimin e veprave të përdorura në
dënime penale, me qëllim që çdo vepër kombëtare penale të korrespondojë nën një
kodim për qëllime të shkëmbimit të të dhënave kriminale.
Në plotësim të listës së veprave të identifikuara për qëllime të ECRIS, veprimet
evropiane në lidhje me urdhërarrestin evropian përfshijnë një punë të kufizuar në
përkufizimin e veprave penale në nivel evropian. Neni 7 i Vendimit Kuadër të
Këshillit 2008/909/JHA për zbatimin e parimit të njohjes së ndërsjellë të vendimeve
                                                            
212
 Council of Europe. European Convention on Mutual Assistance in Criminal Matters (ETS No.30),
20 April 1959. Available at: http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/030.htm 
213
 Council Decision 2005/876/JHA on the exchange of information extracted from the criminal record.
Per me gjere shiko:
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:322:0033:0037:EN:PDF
 
214
  Council Decision 2009/316/JHA of 6 April 2009 on the establishment of the European Criminal
Records Information System (ECRIS) in application of Article 11 of Framework Decision
2009/315/JHA.
Per me gjere shiko:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:093:0033:0048:EN:PDF Council
Decision 2009/316/JHA of 6 April 2009 on the establishment of the European Criminal Records
Information System (ECRIS) in application of Article 11 of Framework Decision 2009/315/JHA.
Per me gjere shiko:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:093:0033:0048:EN:PDF
 
200 

 
në çështjet penale, përmban një listë të veprave, për të cilat gjykimi dhe ekzekutimi i
dënimit mund të imponohet pa verifikimin e kriminalizimit të dyfishtë215. Përderisa
kjo listë përfshin krimin klasik brenda kompetencave të BE-së, të tilla si trafikimi i
personave dhe pjesëmarrje në një organizatë kriminale, ajo gjithashtu përfshin krime
të rënda "konvencionale", duke përfshirë "vrasje", "lëndim të rëndë trupor",
"përdhunim” “zjarrvënie me qëllim" dhe "vjedhje të armatosur". Megjithatë, Vendimi
Kuadër nuk ofron përkufizime të hollësishme për këto vepra penale.

2.2.8 NJË SISTEM I KLASIFIKIMIT TË VEPRAVE PENALE NË NIVEL

EVROPIAN

Duke u bazuar në punën përgatitore për modelin ECRIS, në mars 2007, Komisioni
Evropian DG-JLS bëri një thirrje për tender për një "Studimi për zhvillimin e një
sistemi të klasifikimit veprës penale të nivelit të BE-së dhe një vlerësim të fizibilitetit
të tij për të mbështetur zbatimin e Plani i Veprimit i BE-së për të zhvilluar një strategji
të BE-së për të matur krimin dhe drejtësinë penale. Qëllimi i studimit ishte për të
krijuar një sistem të klasifikimit të veprave penale në nivel të BE-së me qëllim të
shkëmbimit të informacionit statistikor të krahasueshëm mbi veprat penale në të gjithë
BE-në ("EULOCS216"). Në sistem i tillë synon një audiencë më të gjerë sesa Aneksi i
ECRIS i veprave të koduara, i përdorur vetëm për shkëmbimin e të dhënave
kriminale. Përkundrazi, EULOCS është parashikuar të funksionojë si një klasifikim i
përbashkët për çdo formë të komunikimit dhe të shkëmbimit të të dhënave të krimit
dhe të drejtësisë penale ndërmjet shteteve anëtare të Bashkimit Evropian. Në parim,
kjo do të përfshijë raportimin e të dhënave për botimin aktual të Eurostat “Krimi dhe
drejtësia penale”.
Studimi EULOCS u përfundua dhe u publikua në 2009217. Raporti përfundimtar
përmban një tabelë të klasifikimit të veprave penale, e paraqitur në një formë të
ngjashme me atë të përdorur në Vendimin e Këshillit ECRIS. Ndryshe nga ECRIS, i
cili ofron relativisht të mënyrë të gjerë, joekskluzive, kategoritë të bazuara mbi
sjelljet, EULOCS është strukturuar rreth veprave të veçanta. Secila (reciprokisht
ekskluzive) vepër penale është e shoqëruar me një përkufizim dhe burimin material
përkatës. Tabela e Klasifikimit të Vepra penale e EULOCS përmban 16 kategori të
nivelit të lartë: (1) krimet brenda juridiksionit të gjykatës penale ndërkombëtare, (2)
pjesëmarrja në një organizatë kriminale, (3) veprat e lidhura me terrorizmin, (4)
trafikimi i qenieve njerëzore, (5) vepra penale seksuale, (6) vepra penale në lidhje me
drogën apo perkursorë, (7) armët e zjarrit, pjesët, komponentët, municionet dhe
eksplozivët, (8) dëmtimi i mjedisit dhe/ose i shëndetit publik, (9) veprat penale kundër
                                                            
215
  Council Framework Decision 2008/909/JHA of 27 November 2008 on the application of the
principle of mutual recognition to judgements in criminal matters imposing custodial sentences or
measures involving deprivation of liberty for the purpose of their enforcement in the European Union.
OJ L 327/27.
Per me gjere shiko:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:327:0027:0046: EN:PDF

 
216
 Per me gjere dhiko: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/doc_centre/crime/docs/eulocs_en.pdf
217
  Shiko: Mennens, A., De Wever, W., Dalamanga, A., Kalamara, A., Kazlauskaité, G., Vermeulen,
G., De Bondt, W. Developing an EU level offence classification system. EU study to implement the
Action Plan to measure crime and criminal justice. Maklu: Antwerpen. (2009). 
201 

 
pasurisë, (10) veprat penale kundër jetës, gjymtimit dhe lirisë personale, (11) veprat
penale kundër shtetit, rendit publik, drejtësisë apo zyrtarëve publikë, (12) veprat
penale kundër të drejtës së punës, (13) krimi i automjeteve dhe shkelja e rregullave të
qarkullimit rrugor, (14) veprat penale kundër ligjit të migracionit, (15) veprat penale
në lidhje me familjen dhe (16) veprat penale kundër detyrimit ushtarak.
Çdo kategori e nivelit të lartë në EULOCS përmban nënkategori të shumta të veprave
më të hollësishme. Pë shembull kategoria e nivelit të lartë 0500 00 “veprat seksuale",
përfshin një numër të nënkategorive, të cilat, edhe ato vetë përmbajnë kategori të një
niveli më të ulët:

Tabela e mëposhtme paraqet një ekstrakt nga sistemi i klasifikimit EULOCS:

0500 00 KATEGORIA KRIME SEKSUALE (EULOCS)

050100 KRIMI SEKSUAL

0501 01 Përdhunim
0501 01 01 I një të rrituri
0501 01 02 I një fëmije
05 01 02 Ngacmim seksual
0501 02 01 I një të rrituri
0501 02 02 I një fëmije
0501 03 Sjellje të turpshme
0501 04 Forma të tjera të sulmeve seksuale

Përderisa EULOCS përfaqëson një hap të vlefshëm në zhvillimin e përkufizimeve të

përbashkëta të krimit të BE-së, sistemi ka qenë gjithashtu objekt i disa shkallëve të
kritikës, duke përfshirë vendosjen e disa kategorive të kundërvajtjeve. EULOCS
paraqet një përzierje të dy kategorive të krimit të përcaktuara në të drejtën penale. Si i
tillë, përdorimi i tij i drejtpërdrejtë në nivel kombëtar për regjistrimin e të dhënave
fillestare (për shembull, në kohën kur një person është arrestuar dhe akuzuar për një
vepër penale) mund të paraqesë një barrë posaçërisht të rëndë për shtetet anëtare në
drejtim të rregullimit të sistemit. Megjithatë, kur shtetet anëtare janë të gatshme të
ndërmarrin një proces të "përkthimit" të përkufizimeve vepër kombëtare në sistemin e
kodimit EULOCS, EULOCS ka potencialin për të ofruar një mjet të vlefshëm për
shkëmbimin e informacionit në një qasje të standardizuar në nivel të BE-së.
Për të ndihmuar në procesin e implementimit të një sistemi të klasifikimit të krimit për
raportimin statistikor, Konferenca e Staticienëve Evropiane (CES) (Përbërë inter alia
nga krerët e organizatave statistikore të Komisionit Ekonomik të Kombeve të
Bashkuara për Evropën (UNECE) dhe Organizatës për Zhvillimin dhe
Bashkëpunimin Ekonomik (OECD) në qershor 2009 i kërkoi Byrosë së CES218 dhe
Sekretariatit të UNECE që të krijohet një Task Force nën CES që të punonte mbi
çështjen e klasifikimit të krimit. Objektivat e Task Forcës përfshijnë: (a) zhvillimin e
një sërë parimesh mbi sistemet ndërkombëtare të klasifikimit të krimit për përdorim
statistikor, në veçanti për të përmirësuar qëndrueshmërinë dhe krahasueshmërinë

                                                            
218
  Details of membership of the Bureau of the Conference of European Statisticians are available at:
http://www.unece.org/stats/documents/3000.00.bureau.e.htm
 
202 

 
ndërkombëtare të statistikave të krimit; (b) ndërmarrjen e një rasti studimor të
përcaktimit dhe klasifikimit të veprave të zgjedhura; dhe (c) bashkëpunimin me
Komisionin Evropian (DG JLS dhe Eurostat) mbi zhvillimin e një klasifikimi në nivel
të Bashkimit Evropian. Puna e Task Forcës duhet të përfundonte deri në fund të vitit
2010. Kontributi i tij për të përdorur në praktikë sistemin e klasifikimit të krimit duhet
të përfshijë zhvillimin e një sërë parimesh mbi sistemet ndërkombëtare të klasifikimit
të krimit për përdorim statistikor.

2.3 EUROSTAT DHE EUROPEAN SOURCEBOOK I STATISTIKAVE TË

KRIMIT DHE TË DREJTËSISË PENALE

Siç është theksuar edhe më sipër, Programi i Hagës i Këshillit Evropian rekomandoi
që Eurostat (Zyra e Statistikave të Bashkimit Evropian) duhet të jetë i ngarkuar me
detyrën për të përcaktuar të dhënat e krimit dhe mbledhjen e tyre nga shtetet
anëtare219. Rezultatet e punës së kryer nga Eurostat në këtë drejtim janë të shpërndara
mbi baza vjetore në publikimin "Statistikat në Fokus - Krimi dhe Drejtësia Penale”220.
Ky publikim paraqet të dhëna në lidhje me krimin që burojnë nga policia në shtetet
anëtare të BE-së, vendet kandidate të BE-së, vendet kandidate potenciale të BE-së,
dhe vendet e EFTA/EEA për shtatë lloje të krimeve të regjistruara nga policia ("krimit
në përgjithësi”,”vrasjeve”,”krimeve të dhunshme”, “vjedhjeve”, ‘'vjedhjeve me
dhunë”, “vjedhjve të shtëpive”, “vjedhjeve të automjeteve" dhe " trafikimit të
drogës”). Gjithashtu, ky botim i Eurostat përmban edhe të dhëna në lidhje me
popullimin e burgjeve si edhe numrin e policëve. Përderisa Eurostat ofron një
përkufizim relativisht të detajuar për secilin nga të shtatë krimet e mësipërme, sikurse
citohet ne faqen zyrtare të tij, përmbajtja e kufizuar e këtij botimi pasqyron faktin që
metodat dhe përkufizimet e përdorura në shtetet anëtare dallojnë ndërmjet tyre në
mënyrë të konsiderueshme221. Shumica e të dhënave janë marrë nga informacioni i
regjistruar apo raportuar nga policia. Eurostat këshillon se krahasimi i niveleve të
krimit, bazuar në shifra absolute të raportuara, do të jetë çorientues pasi ato janë të
ndikuara nga disa faktorë duke përfshirë; sisteme të ndryshme të drejtësisë penale,
krimet janë raportuar në polici dhe të regjistruara prej saj; ka dallime në lidhje me
çështjen se në cilin moment është matur krimi (për shembull, nga raporti i policisë,
nga momenti i identifikimit të të dyshuarit); ndryshime në lidhje me rregullat me të
cilat dy ose më shumë vepra vepra janë numëruara; dhe dallime në lidhje me listën e
veprave penale të përfshira në shifrat e përgjithshme të krimit222.
Tabela e mëposhtme paraqet një ekstrakt nga Eurostat “Statistikat e krimit dhe
drejtësisë penale’’ (Statistikat në fokus 36/2009)

                                                            
219
 Council of the European Union. The Hague Programme: strengthening freedom, security and justice
in the European Union.
Per me gjere shiko : http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/doc/hague_programme_en.pdf: shiko
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/crime/introduction
219 Ibid.
 
220
 Shiko: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/crime/introduction 
221
 Ibid.
 
222
 Shiko per shembull, Eurostat, statistics in focus 36/2009, Crime and Criminal Justice, p.11.
 
203 

 
Duke iu referuar Planit të Veprimit të BE-së, përmbledhja e të dhënave të Eurostat
përfaqëson më shumë “mbledhjen dhe analizën e të dhënave kombëtare në
dispozicion“ sesa një punë në konvergjencën e të dhënave të krimit dhe të drejtësisë
penale. Përveç kësaj, ndërsa mbledhja e statistikave mbi krimin është mandatuar nga
Programi Statistikor i Komunitetit 2008 në 2012223, përkufizimet e krimit, kryer nga
Eurostat nuk kanë statusin e acquis formale në të njëjtën mënyrë sikurse janë edhe
përkufizimet e krimit të organizuar dhe të krimit ndërkufitar, të përfshira në
legjislacionin e Bashkimit Evropian. Megjithatë, përkufizimi i krimit, i përdorur nga
Eurostat, përfaqëson një standard të rëndësishëm "në praktikë" në nivel të Bashkimit
Evropian. Përderisa të dhënat janë subjekt i një sërë kufizimesh, fakti që shtetet
anëtare të Bashkimit Evropian, kandidate, kandidate potenciale dhe vendet e
EFTA/EEA janë në gjendje të raportojnë vazhdimisht seri të dhënash (së bashku me
metadata relevante) është tregues i një standardi zhvillimi për statistikat e krimit
konvencional në nivel të Bashkimit Evropian.
Eurostat raporton se metodologjia e përdorur në raportim vjen nga një numër
burimesh, përfshirë Sourcebook Evropian të Krimit dhe Statistikave të Drejtësisë
Penale (European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics) dhe Anketa e
Kombeve të Bashkuara e tendencat e krimit (United Nations Survey of Crime Trends)
dhe Operacionet e Drejtësisë Penale Systems224 (Operations of Criminal Justice
Systems). The Sourcebook Evropian, për sa kohë është produkt i një konsorciumi
akademik, sesa produkt i institucioneve evropiane, nuk mund të merret rreptësisht si
një "standard" evropian. Megjithatë, qasja e tij në drejtim të përkufizimeve të krimit
dhe të metadata është një model i dobishëm dhe rigoroz në mbledhjen e të dhënave të
krimit.
European Sourcebook përdor përkufizime të përgjithshme, relativisht të nivelit të
lartë, për format e krimit "konvencional", duke u plotësuar nga metadata të gjerë në
aktet që mund të përfshihen ose përjashtohen në llojet e përgjithshme të krimit. Si i
tillë ai paraqet një nga qasjet më të detajuara për të kuptuar dallimet themelore

                                                            
223
  Decision No 1578/2007/EC of the European Parliament and of the Council on 11 December 2007
on the Community Statistical Programme 2008 to 2012. OJ L 344/15.
Per me gjere shiko:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:344:0015:0043:EN:PDF 
 
224
 Shiko, Eurostat, statistics in focus 36/2009, Crime and Criminal Justice, p.11.
 
204 

 
ndërmjet sistemeve të dhënave të krimit kombëtar me synimin për të arritur
krahasueshmërinë ndërmjet tyre. Siç është theksuar edhe më parë, kjo është në
kontrast me qasjen e konvergjencës të zhvillimit të sistemit kombëtar të të dhënave në
mënyrë që të regjistrojnë informacion përmes përkufizimeve dhe rregullave të
numërimit origjinare të krahasueshme.

Botimi i fundit i Europeansource Book është i vitit 2014. Botimi i fundit është
edicioni i pestë i nismës së mbledhjes së të dhënave që ka filluar në vitin 1993 nën
ombrellën e Këshillit të Evropës. Ashtu sikurse ka ndodhur edhe në botimet e
mëparshme edhe ky botim u përgatit nga Grupi Ndërkombëtar i Ekspertëve, të cilët
kanë formuar kohët e fundit një entitet juridik që quhet Sourcebook Evropian i
Drejtësisë Penale225. Përfaqësuese e Shqipërisë në këtë format kaq të rëndësishëm
ekspertësh evropianë dhe jo vetëm është Prof. Dr. Vasilika Hysi.

Formati i zhvilluar në edicionet e mëparshme është ruajtur, veçanërisht rrjeti i

korrespondentëve kombëtarë dhe koordinatorët rajonalë, kontributi i të cilëve është
vendimtar në mbledhjen dhe vlerësimin e të dhënave të subjekteve të shumta nga 41
vende226. Kategoritë e reja për mbledhjen e të dhënave mbi sanksionet dhe masat e
agjencive të shërbimit të provës u përfshinë me mbështetjen e Konfederatës
Evropiane të Provës (CEP). Përveç kësaj, kapitulli mbi sondazhet e viktimizimit për
herë të parë i referohet studimeve kombëtare, si asnjë sondazh i fundit ndërkombëtar
deri tani. Ky dokument mbulon vitet 2007 deri në vitin 2011 për policinë,
prokurorinë, dënimet dhe statistikat e sistemit te burgjeve me analiza të hollësishme
për vitin 2010.
Struktura bazë prej pesë kapitujsh - veprat penale dhe autorëve të njohur për policinë,
prokurorinë, dënimeve dhe vendimeve, burgjeve dhe të dhënat e vëzhgimeve - është
zgjeruar duke futur një kapitull të veçantë për punën e agjencive të shërbimit të provës
dhe zbatimin e sanksioneve dhe masat komunitare. Të gjitha të dhënat e kapitullit të ri
i referohen vitit 2010. Për më tepër, të dhëna më të detajuara mbi sanksionet dhe
masat lidhur me vendimet e prokurorisë apo urdhrave nga gjykata u paraqitën
respektivisht në kapitujt 2 dhe 3. Pak a shumë të gjithë kapitujt janë rishikuar dhe
zgjeruar pjesërisht në aspekte të ndryshme. Për shembull, përkufizimet e veprave
penale janë zhvilluar më tej dhe përmirësuar. Kapitujt për ndjekjen penale dhe
dënimet përfshijnë informacion më të detajuar mbi të miturit. Së fundi, kapitulli 6
paraqet të dhënat kombëtare të vëzhgimit nga anketat e viktimizimit të krimit të kryer
në vitin 1990 dhe të vitit 2010.
Në thelb, të gjitha të dhënat e përfshira janë mbledhur fillimisht nga korrespondentët
kombëtarë. Në lidhje me kapitullin 5, mbledhja e të dhënave shtesë u bë nëpërmjet
rrjetit të CEP me qëllim përmirësimin e të dhënave. Ky dokument përfshin gjithashtu
në kapitullin 4, disa të dhëna të orfuara nga projekti SPACE i Këshillit të Evropës.
Të dhënat e paraqitura në këtë botim janë të vlefshme në website
www.unil.ch/europeansourcebook. Të dhënat e papërpunuara të Sourcebook mund të
gjenden në të njëtën adresë. Ato përfshijnë shifrat absolute të krimit, ashtu sikurse
janë raportuar nga korrespondentët kombëtarë si dhe informacion më të hollësishëm
teknik.

                                                            
225
 Shoqate e regjistruar sipas ligjit gjerman (eingetragener Verein). 
226
 Perfshire edhe vende qe kane nje sistem te vecuar drejtesie te quajtur England and Wales, Northern
Ireland, and Scotland
205 

 
Secili prej kapitujve është i ndarë në katër seksione:

1. komente të përgjithshme
2. tabela
3. informacion teknik
4. burimet

Gjashtë kapitujt janë:

A - Të dhënat e policisë: (shkeljet e dyshuara dhe autorët e dyshuar të regjistruar nga

punonjësit e policisë ). Kapitulli 1 ofron informacion mbi veprat penale dhe autorët e
dyshuar, të njohur për policinë në çdo vend. Shumica e të dhënave janë në dispozicion
si të dhëna kohë-seri për 2007-2011. Informacion më të detajuar mbi gjininë,
grupmoshën, dhe kombësia e të dyshuarve është dhënë për vitin 2010. Përkufizimi i
dhunës seksuale është rishikuar plotësisht duke rezultuar në një pushim në seri kohore
në të gjitha kapitujt. Rezultatet për vepra penale të kryera me armë zjarri u paraqitën
për veprat penale të vrasjes dhe grabitje me dhunë.

A - Statistikat e Prokurorisë. Të dhënat në lidhje me këtë temë janë përfshirë në

Kapitullin 2 dhe përfshijnë të gjitha hapat e vendimmarrjes në nivel prokurorie të tilla
si fillimin dhe përfundimin e procedimit penal, numrin e çështjeve të dërguara për
gjykim dhe dënimin e autorëve me vendim. Të dhënat mbi output-te në nivel të
prokurorisë në të dyja nivelet dhe për të miturit i referohen vitit 2007 - 2011. Të
dhënat të ndara për femra dhe të huaj janë dhënë për vitin 2010. Për herë të parë,
kapitulli pra përmban një shkëputje nga grupveprat penale dhe nga kushtet e
imponuara për përfundimin e procedurës, të tilla si shërbim të komunitetit dhe
ndërmjetësimit viktimë-shkelës. Të dhënat mbi masat e detyrueshme gjatë
procedimeve penale, të tilla si ndalimi dhe paraburgimi janë paraqitur në këtë botim.

- Statistikat mbi dënimet. Tabelat në këtë Kapitull 3 trajtojnë personat të cilët

kanë qenë të dënuar, pra, që janë gjendur fajtorë sipas ligjit, për kryerjen e një vepre
penale. Informacion mbi dënimet është paraqitur për cdo vepër penale për vitet 2007
deri 2011. Informacion të detajuar mbi llojin e sanksionit të dhënë (përfshirë
sanksionet dhe masat e dënimit në komunitet), mbi gjatësinë e dënimit me burgim dhe
sanksioneve, mbi gjininë, grupmoshën dhe kombësinë e personave të dënuar është
parashikuar për vitin 2010.

- Statistikat korrektuese. Kapitulli 4 përfshin të dhëna mbi "gjendjen" dhe

"rrjedhjen" e popullsisë së burgjeve për vitet 2007-2011 duke përfshirë përqindjet për
të paraburgosuit, femrat, të miturit dhe të huajt. Ai gjithashtu përfshin të dhëna mbi
popullsinë e të dënuarve sipas grupveprës penale për vitin 2010.

- Statistikat Shërbimit të Provës. Kapitulli 5 është i bazuar në të dhënat dhe

informacionet që ishin pjesë e kapitullit 4 në botimin e parë dhe të dytë. Tani
fushëveprimi zgjerohet dhe jepet informacion mbi numrin e personave të vendosur
nën mbikëqyrjen e agjencive të shërbimit të provës gjatë vitit 2010 (rrjedhën e
hyrjeve), personat që jetojnë nënë këtë mbikëqyrje gjatë të njëjtit vit (rrjedha e
daljeve), si edhe në stokun e personave nën këtë mbikëqyrje më 31 dhjetor 2010. Ai
206 

 
gjithashtu përfshin të njëjtat tri lloje të informatave për nënkategoritë specifike të
personave nën shërbim të komunitetit dhe nën mbikëqyrjen elektronike. Jepet
gjithashtu, në të gjitha rastet, informacion i detajuar mbi arsyet për përfundimin e
mbikëqyrjes. Së fundi, kapitulli përfshin informacion mbi personelin e agjencive të
shërbimit të provës në vitin 2010 dhe në numrin e raporteve të shkruara të ofruara nga
këto agjenci gjatë të njëjtit vit.

- Të dhënat e anketës. Përderisa nuk kishte asnjë studim ndërkombëtar mbi

viktimizimin për t'iu referuar për këtë edicion, Kapitulli 6 tani paraqet të dhëna mbi
anketat kombëtare mbi viktimizimin të kryera nga vetë vendet për vitet 1990 dhe
2010. Kapitulli jep informacion në lidhje me metodologjinë e përdorur në këto
sondazhe dhe paraqet disa rezultate të përzgjedhura.

Çështjet metodologjike. Metodat e regjistrimit të dhënave. Meqënëse koha dhe

mënyra e regjistrimit mund të ketë një ndikim të konsiderueshëm në një matje
statistikore, Grupi i kushtoi vëmëndje të posaçme mënyrës në të cilën të dhënat
kombëtare janë mbledhur dhe regjistruar dhe çfarë përkufizimesh operative janë
aplikuar në faza të ndryshme të procesit të drejtësisë penale. Informacione të
hollësishme në lidhje me këtë gjë janë përmbledhur në formën e tabelave, komenteve
të shkurtra dhe shtojcën e përkufizimeve

Vlerësimi. Vlerësimi është shpesh faza më e rëndësishme dhe në shumë raste më e

harruara e procesit të mbledhjes së të dhënave. Si një hap i parë, Grupi identifikoi dhe
diskutoi probleme të dukshme në lidhje me këtë proces.

Vlerësimi i të dhënave përfshin:

a- Kontrollet e tendencave. Konsistenca e tendencave u kontrollua për katër vitet

e mbuluara nga sondazhi i ri dhe në krahasim edhe me të dhënat e ofruara në
botimin e 4-të. Kjo ishte kryesisht një pengesë për persona të caktuar, për
shembull, vlerat ekstreme të cilat janë të vështira për të mos thënë të
pamundura për t’u shpjeguar.
b- Kontrollet dhe vlefshmëria e brendshme. Koherenca e rezultateve, e ardhur
nga variabla të ndryshme dhe logjikisht të lidhura, u kontrollua (për shembull,
nënkategori duke qenë më të vogla dhe duke u shtuar deri në total ose vargut
të pranueshëm të disa raporteve, p.sh., të dyshuar për vepra penale ose me
dënimet e të dyshuarve).
c- Burime të tjera të kontrolluara: nëse ishte e mundur, rezultatet janë krahasuar
me rezultatet e publikuara në Anketën e Eurostat, UNODC dhe Këshillin e
Evropës (SPACE). Kjo procedurë ka rezultuar e nevojshme për t’u kthyer pas
në shumë korrespondentë kombëtarë për sqarime shtesë dhe kontrolle të
kryqëzuara. Prandaj, edhe pse ishin bërë gabime, kur u plotësua pyetësori, të
cilat u korrigjuan, atëherë u duk se studimi identifikoi shumë ndryshime në
sistemet kombëtare të statistikave të drejtësisë penale, të cilat janë të
dokumentuara gjerësisht në metadata.

Lidhur me informacionin e ri për të dhënat mbi sanksionet dhe masat komunitare dhe
mbi punën e agjencive të shërbimit të provës, ekspertët e CEP (Konfederatës së
Provës Evropiane) morën pjesë në vlefshmërinë, duke kontrolluar të dhënat hyrëse
207 

 
nga korrespondentët kombëtarë ESB dhe duke përfshirë korrespondentët e tyre, aty ku
ishte e nevojshme, në mënyrë që të përmirësoheshin të dhënat (shih kapitullin 5,
informacion teknik).
Viti 2007 është i mbuluar nga të dyja botimet, botimi i katërt dhe botimi i pestë i
Sourcebook. Në disa raste, ekzistojnë dallime në këto të dhëna. Në parim, të dhënat e
përfshira në edicionin e tanishëm duhet të konsiderohen si më të sakta. Zakonisht,
arsyeja për këto dallime qëndronin në atë se të dhënat për vitin 2007, të edicionit të
katërt ishin të përkohshme meqënëse pyetësori ishte dërguar disa muaj pas
përfundimit të vitit. Në mënyrë të ngjashme, të dhënat për vitin 2011 në edicionin e
tanishëm, të cilat janë mbledhur në 2012/2013, mundet nganjëherë të jenë të
përkohshme.

Detaje prezantuese. Me qëllim të rritjes qartësinë e këtij raporti, Grupi mori

vendimet e mëposhtme praktike:

A. Për të bërë të gjitha të dhënat e papërpunuara dhe të gjitha komentet në një

dokument të veçantë në dispozicion përmes faqes së internetit
ëëë.europeansourcebook.org. Kështu, dokumenti përmban vetëm një
përzgjedhje të të gjitha të dhënave dhe komenteve të paraqitura.
B. Për të shkurtuar, në përgjithësi, numrin i tabelave ku vendet e raportimit ishte
shumë i vogël227.
C. Për të përdorur presjen dhjetore me masë me qëllim që të shmangej përshtypja
e saktësisë së rreme. Megjithatë, ngritjet dhe uljet janë llogaritur duke marrë
parasysh të gjitha presjet dhjetore.
D. Për të përdorur simbole angleze për shifrat. Shënues decimal përfaqësohet nga
një pikë (dmth, 1,5 do të thotë një e gjysmë). Një mijë shënues është e
përfaqësuar nga një hapësirë (p.sh. 1 500 do të thotë një mijë e pesëqind).
E. Për të përkthyer komente, kur është e nevojshme (edhe në gjuhën amatare në
bazën e të dhënave nuk mund të gjenden në faqen e internetit
Europeansourcebook).
F. Për të përdorur simbolet e mëposhtme nëpër tabela:
a) '0' për të treguar një numër mes 0 dhe 0.4;
b) "..." për të treguar se e dhënat nuk është (ende) në dispozicion, ose bëri pyetjen/
koncept i përdorur në pyetësorin Burimor Evropian nuk zbatohet;
c) > 1000 për të treguar se përqindja ndryshon ndërmjet vitit 2007 vitit 2011 është
mbi një mijë për qind.
G. Për të shtrydhur në maksimum informacionin teknik mbi përkufizimet,
metodat e mbledhjes së të dhënave, rregullat e përpunimit, nëpër tabela të
përmbledhura, të rregulluar qartë si listings dhe footnota.
H. kur është e mundur dhe e arsyeshme, shifrat u shndërruan në norma për 100
000 banorë ose janë treguar si përqindje. Për norma më të vogla janë dhënë
për 100 000 totalin e popullsisë përderisa informacioni nuk është në
dispozicion në madhësinë e popullsive të vogla. Totale. Shifrat e popullsisë të
përdorura janë të përfshira në Shtojcën II në fund të publikimit. Vetëm shumë
pak tavolina janë eliminuar tërësisht nga publikimi. Në një rast të tillë, të
dhënat janë në dispozicion në faqen e internetit.

                                                            
227
 Vetem disa tabela jane eleminuar teresisht nga publikimi. Ne nje rast te tille shiko website 
208 

 
 I. Për të përdorur masat e mëposhtme përgjatë tabelave për të siguruar
informacion mbi shpërndarjen e të dhënave:
Mean: (të pamatur) mesataren aritmetike; Shuma e pikëve pjesëtuar me numrin e
vendeve kanë ofruar të dhëna. Vlera e mesatares është e ndjeshme ndaj pranisë së
rezultate shumë të larta ose shumë të ulët. Për këtë arsye mesatare që këtë të
përfshihet si në treguesin e tendencës qendrore të të dhënave.
Mediana: janë pikët që ndajnë shpërndarjen e pikëve në dy gjysma
Minimum: Rezultati më i ulët në tabelë.
Maksimumi: Rezultati më i lartë në tabelë.
Ndryshimi në përqindje 2007 - 2011 (bazuar në pikët e parrumbullakosura).

Krahasueshmëria. Qëllimi themelor i Europeansourcebook është të paraqesë

informacion të krahasueshëm për statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale në
Evropë228. Megjithatë, çështja nëse është apo jo e mundur që të përdoren statistikat
zyrtare të drejtësisë penale për vendimmarrje në politikën e krimit apo për kryerjen e
studimeve shkencore është një nga debatet klasike në kriminologji. Problemet janë
edhe më serioze kur është fjala për krahasime ndërkombëtare, për shkak se vende të
ndryshme dallojnë gjerësisht në mënyrën sesi ato organizojnë policinë e tyre dhe
sistemin gjyqësor, mënyrën sesi ato përcaktojnë konceptet e tyre ligjore, dhe në
mënyrën sesi ato mbledhin dhe paraqesin statistikat e tyre. Në fakt, mungesa e
definicioneve të unifikuara për veprat penale dhe sanksionet, të instrumenteve matëse
të zakonshme dhe metodologjie të përbashkët e bën krahasimin mes vendeve
jashtëzakonisht të vështirë. Kjo është arsyeja pse kriminologët, gjatë dekadave të
fundit, kanë zhvilluar alternativa për të plotësuar statistikat ekzistuese zyrtare,
studimet ndërkombëtare krahasuese të viktimizimit në njërën anë dhe studimet
ndërkombëtare krahasuese të vetëraportimeve nga ana tjetër. Megjithë mungesën e
studimeve të kohëve të fundit mbi viktimizimin ndërkombëtar, megjithatë, Kapitulli 6
mbulon të dhëna nga anketat kombëtare të viktimizimit në vende të ndryshme, të cilat
mund të krahasohen vetëm me kujdes të madh.
Analiza krahasuese, në përgjithësi bien në një nga këto tre kategori: (a) krahasimet
shpërndarëse, (b) krahasime të nivelit dhe (c) krahasime të tendencave.
A. Krahasimet shpërndarëse synojnë t’u përgjigjen pyetjeve të tilla si: A është vepra
penale e vjedhjes që dominon foton e krimit në shumicën e vendeve? Cili është profili
i moshës së autorëve të dënuar në vende të ndryshme?
B. Pyetje të rëndësishme për krahasimet në nivel janë si më poshtë: Cili vend raporton
shkallën më të lartë grabitjes? Cilat vende tregojnë norma të ulëta të autorëve të
veprave penale të burgosur? Cili sistem i drejtësisë penale ka një nivel të lartë të
tretjes, p.sh., matjet nga raporti i personave të dënuar me personat e dyshuar.

                                                            
228
Per me shume shiko: Jehle, J.-M. (2013). Crime and Criminal Justice in Europe. The Approach of
the European Sourcebook. In Kuhn, A., Schwarzenegger, C., Margot, P., Donatsch, A., Aebi, M.F. &
Jositsch, D. (eds.), Criminology, Criminal Policy and Criminal Law in an International Perspective,
Essays in Honour of Martin Killias on the Occasion of his 65th Birthday (pp. 191-205). Zürich:
Stämpfli 2013. Shiko me tej further Jehle, J.-M. (2013). Crime and Criminal Justice in Europe. The
Approach of the European Sourcebook. In Kuhn, A., Schwarzenegger, C., Margot, P., Donatsch, A.,
Aebi, M.F. & Jositsch, D. (eds.), Criminology, Criminal Policy and Criminal Law in an International
Perspective, Essays in Honour of Martin Killias on the Occasion of his 65th Birthday (pp. 191-205).
Zürich: Stämpfli 2013. 
 

209 

 
C. Në të kundërt, interpretimi i tendencave merrent me çështjet të tilla si: Ulja e
veprave penale të grabitjes a ndryshojnë në kohë në vende të ndryshme?

Para se t’i japim përgjigje këtyre pyetjeve apo edhe të tjerave, duhet theksuar se
statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale janë krejtësisht të varur nga tre grupe të
rrethanave: (a) faktorët thelbësore si prirjes së individëve për të kryer krime,
mundësitë dhe strukturën, rrezikun e zbulimit, gatishmëria e publikut për të raportuar
krimet, efikasiteti i autoriteteve të drejtësisë penale; (b) faktorët ligjorë të tilla si
hartimin e Kodit Penal, Kodit të Procedurës Penale dhe legjislacionin tjetër përkatës;
organizimi formal i agjencive të drejtësisë penale dhe zbatimit formal të ligjit në jetën
e përditshme; dhe (c) Faktorët statistikorë të tilla si mbledhja formale e të dhënave
dhe rregullat e përpunimit dhe të implementimit229. Për të siguruar krahasueshmërinë
e tyre kur bëhen krahasime të shpërndarjes dhe të niveleve, duhet të kontrollohen me
kujdes rrethanat ligjore dhe statistikore para përfundimeve se ngjashmëritë apo
dallimet të mund të merren si të vërteta. Kërkesat janë disi të ndryshme kur është fjala
për konstatimin e tendencave të krimit. Për analiza të tilla, niveli “i vërtetë” i krimit
nuk është i nevojshëm të njihet pasi është e mjaftueshme për të kontrolluar për
ndryshime të mundshme në sistemin juridik dhe atë statistikor. Kjo është sigurisht një
detyrë e vështirë dhe të identifikohen ndryshimet joformale në procedurat e drejtësisë
penale dhe në rutinat statistikore është veçanërisht e vështirë. Për të ndihmuar
lexuesin në marrjen e vendimeve mbi vlefshmërinë e të dhënave të tendencave dhe
ndryshimet e mundshme në metodat e regjistrimit, mund të referohesh tek
informacioni teknik që përmban çdo kapitull ku tregohen të dhënat në informatat
teknike që përmban230.
Për të lehtësuar përdorimin e të dhënave të përmbajtura në European Sourcebook,
informacion gjithëpërfshirës shtesë në lidhje me përkufizmin e veprave penale dhe
sanksioneve, u mblodhën të dhëna dhe rregulla procedurale. Ky informacion gjendet
në seksionin 3 të çdo kapitulli.
Tabela e mëposhtme është një ekstrakt nga Europeansource book në lidhje me të
dhënat mbi trendin e të dhënave të policisë 2007-2011:

                                                            
229
  Per detaje shiko:  von Hofer, H. (2000). Crime statistics as constructs: The case of Swedish rape
statistics. European Journal on Criminal Policy and Research, 8(1), 77-89; Harrendorf (2012). Offence
Definitions in the European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics and Their Influence
on Data Quality and Comparability, European Journal on Criminal Policy and Research 18(1), 23-53.
 
230
  Shembuj se si te dhenat e European Sourcebook mund te analizohen mund te gjenden vecanerisht
ne nurat e meposhtem te European Journal of Criminal Policy and Research: 8/1 (2000), 10/2-3 (2004),
18/1 (2012).
Per me shume detaje te listes se publikimeve te European Sourcebook, shiko:
http://www3.unil.ch/wpmu/europeansourcebook/publications/.
 
210 

 
 211 

 
 Eurostat (Statistikat UN-CTS studimi i Sourcebook EULOCS
në fokus 2009) 11-te) Evropian (Edicioni 4

Krimi Total Veprat penale kundër Veprat penale kundër Të gjitha veprat e Të gjitha kategoritë
kodit penal. Krimet kodit penal. Krimet përcaktuara me ligj
më pak të rënda më pak të rënda duhet të përfshihen.
(kundërvajtje) janë të (kundërvajtje) janë të megjithatë disa vende
përjashtuara në përjashtuara në përjashtojne
përgjithësi. përgjithësi. kundërvajtjet.
Vrasje me dashje Vrasja me dashje e një Vdekja e shkaktuar Vrasja me dashje e një 1001 01 Nën-
*[1] personi, duke përfshirë qëllimisht një personi personi. Sulmi qe çon kategorite e vrasjes
vrasje, eutanazi dhe nga një person tjetër, në vdekje, eutanazia, me dashje : 01: te pa
vrasja e foshnjeve. duke përfshirë edhe vrasja e fëmijëve, specifikuara me tej
Shkaktimi i vdekjes vrasjen e foshnjes. tentativa duhet të 02: qe shkaktojne
nga ngarja e Totali i (përfunduar përfshihen . Ndihma vdekjen me kërkesën
rrezikshme është e dhe tentativë) dhe me vetëvrasjen duhet e viktimës 03: qe
përjashtuar, siç janë përfunduar (me të përjashtohet. shkaktojne vdekjen e
perjashtuar dhe aborti përjashtim të fëmijës së vet, gjatë
dhe ndihma ne tentatives) kërkohet apo menjëherë pas
vetëvrasje. vrasja e veç e veç. i lindjes 04: veprat
mbetur ne tentative qëllimshëm penale që lidhen me
përjashtohet. Njësia e vetëvrasjen 05: aborti
numërimit për vrasje i paligjshem
është zakonisht
viktima.
Krimet e dhunshme Dhuna ndaj personit S'ka (Edhe pse mund S’ka S'ka (Edhe pse mund
(të tilla si sulmi fizik), të ndërtohet nga (Edhe pse mund të të ndërtohen nga:
grabitja (vjedhja me shuma e sulmit, ndërtohet nga shuma e 1002 02 01:
dhunë ose me grabitjes, dhe sulmit sulmit, vjedhjes, Shkaktimi i lëndime
kërcënimin e forcës), seksual / dhunës përdhunimit, sulmeve trupore madhore 1002
dhe veprat penale seksuale). seksuale, dhe veprat 02 02: Shkaktimi i
seksuale (duke penale seksuale lëndimit trupor jo
përfshirë përdhunimin kundër fëmijëve). madhore 0901 01:
dhe sulmin seksual). grabitje me dhunë ose
frikësim 0501 00:
sulm seksual
Agresion Të përfshira në krimet Sulmi fizik ndaj trupit Shkaktimi i lëndimit 1002 02: Shkaktimi i
e dhunshme të një personi tjetër që trupor të një personi lëndimeve
rezulton në lëndim të tjetër me qëllim. psikologjike dhe
rëndë trupor, me lëndime të lehta trupore, përveç
përjashtim të sulmit trupore, plagosje e torturës
seksual, kërcënimeve rëndë trupore,
dhe grushtimit. Sulmi lëndimet trupore ndaj
qe çon në vdekje një zyrtari publik,
gjithashtu përjashtohet dhuna në familje dhe
. tentativat duhet të
përfshihen. Sulmi me
pasoje vdekjen,
kërcënimet, agresioni.
shkaktimi i dhimbjes,
212  grushtimi dhe sulmi
seksual duhet të
  përjashtohen.
Tabela e mësipërme paraqet një krahasim të përkufizimeve të përdorura nga katër
iniciativat ndërkombëtare dhe evropiane për mbledhjen e të dhënave statistikore të
krimit231. Kjo tabelë nuk përfaqëson një hartë përfundimtare të diferencave ndërmjet
inciativave të ndryshme, por është thjesht ilustruese.

2.4 SISTEMET E STATISTIKAVE NË NIVEL INSTITUCIONAL

Siç theksohet në këtë punim, një kornizë për statistika të krahasueshme të krimit dhe
të drejtësisë penale në nivel të Bashkimit Evropian kërkon edhe që përkufizimet e
krimit të jenë të krahasueshme, edhe metodologjitë e regjistrimit të jenë të tilla. Kjo
pjesë e punimit shqyrton (në mënyrë të kufizuar) udhëzimet në dispozicion në nivel
ndërkombëtar dhe të Bashkimit Evropian për aspektet metodologjike të gjenerimit të
të dhënave statistikore nga institucionet e sistemit të drejtësisë penale, agjencitë e
zbatimit të ligjit, prokuroria dhe gjykata.

Sistemi i statistikave i agjencive të zbatimit të ligjit.

Metodologjitë për regjistrimin e incidentit dhe të dyshuarit.

Statistikat e regjistruara të policisë zakonisht paraqesin fazën e parë në një sistem të

statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale. Personat e dyshuar, të arrestuar ose të
paralajmëruar për një vepër penale, pothuajse gjithmonë kanë kontaktin e parë me
organet e zbatimit të ligjit në një vend. Siç u diskutua edhe më sipër, regjistrimi i
krimeve nga ana e policisë është përdorur shpesh si një matës i normave të krimit
brenda vendit.
Edhe pse shumë pak ekziston në këtë fushë, në nivel evropian, në nivel ndërkombëtar
(jodetyrues) Manuali i Kombeve të Bashkuara për Statistikat e Drejtësisë Penale
propozon detajet e një sistemi që mund të përdoret për mbledhjen dhe gjenerimin
efektiv të statistikave të policisë. Në mënyrë që të gjenerojë statistika koherente
kombëtare, sistemi do të duhet të zbatohet në mënyrë të njëjtë në të gjitha stacionet
lokale të policisë.
Sistemi i propozuar nga Manuali është i bazuar në gjenerimin e të dhënave unike,
ndjekur nga detajimi i të dhënave për llogaritjen e indikatorëve. Formulari i të
dhënave unike i propozuar parashikon regjistrimin e informacionit mbi: (i) “ngjarjen”
(ose krimit), (ii) "viktimën", dhe (iii) "autorin". Ky format është i një natyre të
përgjithshme dhe është projektuar për t'u përdorur për të gjitha ngjarjet, domethënë të
gjitha krimet e raportuara në polici. Si i tillë, qasja e miratuar nga Manuali mund të
merret si një udhëzues i përgjithshëm për gjenerimin e rekordeve në stacionet lokale
të policisë. Në parim, sistemi mund të jetë i bazuar ose mbi mënyrën manuale ose mbi
mënyrën elektronike, edhe pse kompjuterizimi ka avantazhet e lehtësive në
grumbullimin e të dhënave për qëllime statistikore. Po ashtu, sistemi mund të përdoret
edhe për ngjarjet e krimit "konvencional” edhe të krimit kompleks, atij ndërkufitar
apo krimit të organizuar. Siç theksohet më poshtë, megjithatë, indikatorë të veçantë

                                                            
231
 Pergatitur nga Tavares, C., ‘Comparison of European collections of crime and criminal justice data’,
pergatitur per Takimin e Trete te Komisionit Europian DG-JLS Expert Group mbi politikat dhe nevojat
ne lidhje me te dhenat mbi krimin dhe drejtesine penale, Shkurt 2009. Pergatitur nga Tavares, C.,
‘Comparison of European collections of crime and criminal justice data’, prepared for the Third
meeting of the European Commission DG-JLS Expert Group on the policy needs for data on crime and
criminal justice, February 2009.
213 

 
 për agjencitë e zbatimit të ligjit për këto lloje krimesh janë zhvilluar në nivel të
Bashkimit Evropian dhe mund të kërkojnë sisteme më të specializuara të regjistrimit.

Tabela e mëposhtme paraqet formularin standart të propozuar nga manuali i OKB-së

për mbledhjen e statistikave të krimit:

FORMULARI PËR MBLEDHJEN E STATISTIKAVE TË KRIMIT

Emri i forcës së policisë Vendi
Adresa
Statistikat për muajin Viti
Statistikat e përpiluara nga Nr i telefonit

VEPRAT E
Vep
REGJISTRUAR PERSONAT E AKUZUAR
rat
Vepra penale e Sipas Tjetë Të rritur Të rinj
rap Total akuzë r Total Mas Fem. Total Mes Fem.
Tot. i krimeve të dhunshme
Vrasje
Tentativë për vrasje
Grabitje
Rrëmbim personi
Sulm seksual
Abuzim seksual
Sulm i rëndë kundër
Sulm i zakonshëm
Rrëmbim me forcë
Totali krimeve kundër
Thyeje dhe hyrje në pronë
Zjarrvënie e qëllimshme
Mashtrim
Vjedhje
Përvetësim i pronës së
vjedhur
Dëmtime
Totali i krimeve të tjera
Armë
Rendi publik
Cështje morale–seksuale
Kumar
Administrim drejtësie
Krime të tjera
Totali i veprave të
Drejtim i automjetit pa
respektuar rregullat
Vepra të tjera të lidhura me
trafikun
Totali i veprave të lidhura
214 

 
Trafikim droge
Mbatje droge
Totali i veprave të tjera

Manuali propozon një numër parimesh për kompletimin e të dhënave unike:

• Një formular i veçantë duhet të përdoret për çdo “ngjarje” dhe për çdo incident
duhet të caktohet për të "numri i incidentit '.
• Përshkrimi i incidentit duhet të lidhet me një skemë standarde klasifikimi.
• Aty ku ka më shumë se një person të akuzuar në një ngjarje, një formular i
veçantë duhet të plotësohet për çdo person, dhe për çdo person duhet të
caktohet një “numër të integruar unik i skedarit” (IFN-integrated file number).
• Individi duhet të lidhet me një incident/te specifike përmes IFN dhe numrit të
ngjarjes.
• Për çdo individ, çdo akuzë penale e paraqitur duhet të paraqiten veçmas, me
referencë në seksionin përkatës të Kodit Penal.

Këto parime të regjistrimit kanë një numër karakteristikash të cilat paraqesin praktikat
më të mira në regjistrimin e të dhënave të krimit. Së pari, lejojnë fleksibilitet
maksimal në llogaritjen e mëvonshme të statistikave të krimit. Regjistrimi i veçantë i
çdo incidenti krimi, çdo person dhe çdo akuzë të ngritur lejon rregulla të veçanta të
numërimit (të tilla si a i numërimit të një krimi të kryer nga dy persona si “një vepër
penale") që do të aplikohen në një fazë të mëvonshme, përderisa do të mbajë
informacionin origjinal në një formë të plotë.
Së dyti, përshkrimi i krimit duke përdorur një skemë standarde të klasifikimit të krimit
siguron që, për aq sa është e mundur, të gjitha ngjarjet të jenë të klasifikuara në
mënyrë ekuivalente me secilin stacion policor lokal; të paktën në lidhje me faktet e
njohura në kohën e regjistrimit. Së fundi, përdorimi i numrave individualë për dosje
(IFN) që mund të aplikohen në të gjithë sistemin (nga policia, prokuroria dhe sistemi
gjyqësor) lejon informacion në lidhje me llogaritjen e performancës së sistemit të
drejtësisë penale si për shembull, përqindja e personave të arrestuar të cilët janë
dënuar përfundimisht.
Megjithatë sistemi lë disa pyetje të hapura. Në veçanti, Manuali nuk tregon se në cilën
kohë informacioni për të dhënën e unifikuar duhet të kapet për qëllime statistikore.
Për shembull, klasifikimi i krimit mund të ndryshojë ndërmjet regjistrimit fillestar të
ngjarjes dhe të hetimit të thelluar të mëvonshëm. Nëse të dhënat janë mbledhur për
statistikat në momentin e parë regjistrimit të incidentit, atëherë do të raportohen
numra të ndryshëm në lidhje me krimin duke u krahasuar e situatën ku të dhënat janë
mbledhur mba hetimit.
Në mënyrë të ngjashme, Manuali nuk ofron udhëzime për përkufizimin e “autorit të
veprës penale”. Në varësi të natyrës së sistemit të drejtësisë penale, personat mund të
jetë subjekt i intervistimit paraprak para marrjes së statusit i "dyshuar", dhe mund ose
nuk mund të marrin një "akuzë" formale penale nga policia. Procedurat e ndryshme
kombëtare do të rezultojnë me pragje të ndryshme për hyrjen e detajeve të një individi
në të dhënat e unifikuara.
Më tej, Manuali nuk bën asnjë koment mbi marrëdhënien mes sistemit të klasifikimit
të krimit që përdoret për të klasifikuar krimin (dhe më vonë të statistikave të krimeve
të raportuara) dhe akuzës së ngritur për autorin (sipas Kodit Penal). Në varësi të
sistemit kombëtar, këto dy kategori mund ose mund të mos jenë ekuivalente. Një vend
215 

 
mund, për shembull, të përdorë kode të gjera përshkruese për klasifikimin e ngjarjes
krimit, por edhe një listë teknike, e detajuar e veprave penale për procedurën e akuzës.
Kur ky është rasti, duhet bërë kujdes në transpozimin në akuzën ligjore dhe sesi ato
korrespondojnë për secilin klasifikim të krimit232.
Bazuar në këto parime të regjistrimit dhe të sistemit, Manuali i Kombeve të
Bashkuara propozon një sërë treguesish që mund të rrjedhin nga detajimet e së dhënës
së unifikuar:
Tabela e mëposhtme paraqet indikatorët e policisë të propozuar nga United Nations
Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics

Indikatorwt e propozuar Ndarja/detajimi

Krimet e Numri i thirrjeve të policisë
raportuara Numri i incidenteve të raportuara
Numri i incidenteve të hetuara
Te dyshuar Numri i rasteve te personave te
iniciuar
Numri i personave të akuzuar
Performanca Numri i krimeve të
(zbuluara)
Numri i krimeve të
(zbuluara) ndryshe
shkalla e perseritesve
Sipas llojit të krimit
(vepra më e rëndë
Sipas llojit te akuzes
(sipas të kodit penal)
Sipas moshës, gjinisë,
përkatësisë etnike,
marrëdhëniet shkelës-
viktimë, origjina
kombëtare ose etnike,
zona gjeografike e
banimit
pastruara Sipas akuzes
pastruara

Dy ose tre nga këta indikatorë mund të shihen si veçanërisht të rëndësishëm për
standardet themelore të statistikave të krimit dhe të drejtësinë penale të. Indikatorët
“Numri i incidenteve të raportuara, sipas llojit të krimit" dhe "numri i personave për të
cilët është ngritur akuzë, sipas llojit të krimit" janë gjerësisht ekuivalente me treguesit
kryesorë të përfshira në pyetësorin OKB-CTS: “Numri i përgjithshëm i veprave
penale të regjistruara, sipas llojit të krimit” dhe “personave të sjellë në kontakt formal,
sipas llojit të krimit", respektivisht233. Rekomandimi në Manual për detajimin e të
dhënave për autorin në lidhje me moshën, gjininë, përkatësinë etnike, marrëdhëniet
autor-viktimë, origjina kombëtare apo origjina etnike, dhe zona gjeografike e
vendbanimit, është veçanërisht e vlefshme për formulimin e politikave për
parandalimin e krimit, dhe përfaqëson një udhërrëfyes të rëndësishme ndërkombëtar
për mbajtjen e rekordeve të policisë.
                                                            
232
 The Australian Standard Offence Classification (ASOC), for example, encompases legal definitions
and criminal codes in use across Australian jurisdictions.
 

233 Whilst, as discussed above, the United Nations Manual does not provide a clear definition of
‘offender’, the UN-CTS recognises that the point of ‘formal contact’ may vary, and states that data on
persons provided by the police may include “persons suspected, arrested or cautioned. See Eleventh
UN-CTS. Available at: http://www.unodc.org/unodc/en/crime_survey_eleventh.html
216 

 
Në përgjithësi, këta dy indikatorë ("numri i incidenteve/krime”, dhe “numri i
autorëve”') mund të konsiderohen si statistikat minimale që autoritetet e zbatimit të
ligjit duhet të jenë të aftë për të prodhuar për të gjithë territorin nën juridiksion.
Përveç indikatorëve të bazuar tek incidenti/krimi dhe autorit, përfshirja e një
indikatori të performancës së 'çështjeve policore të zbardhura" është gjithashtu një
rekomandim i rëndësishëm. Krahasimet ndërkombëtare të të dhënave “clearance” të
policisë dihet që janë jashtëzakonisht komplekse, për shkak të kritereve të ndryshme
kombëtare për zgjidhjen e krimeve, njësi të ndryshme të numërimit për krimeve janë
evidentuar, detyrime të ndryshme për të ndjekur penalisht, dhe shkallë të ndryshme të
gjykimit të policisë në rast handling234. Megjithatë, matja e rasteve të zgjidhura ose të
pastruara (sipas përkufizimit kombëtar) janë vendimtare për matjen e efektivitetit të
policisë në kuadër të kontekstit kombëtar.

Indikatorët e propozuar nga Manuali i Kombeve të Bashkuara shkojnë edhe më tej

duke parashikuar një standart (jo të detyrueshëm) mbi rregullat e numërimit të
Policisë. Udhëzimet në Manualin e Kombeve të Bashkuara sugjerojnë, për shembull,
një rregull i “'veprës kryesore” mund të aplikohet kur numërohet dhe raportohet
personi. Nën këtë rregull, një person i dyshuar për vepra të shumëfishta llogaritet
vetëm një herë. Në këtë aspekt, Manuali i Kombeve të Bashkuara thekson: "Në
situatat ku një person është ngarkuar me më shumë se një vepër penale, rasti duhet të
raportohet kundrejt veprës më të rëndë235." Ky qëndrim pajtohet dhe me udhëzimet e
dhëna në Europeansource Book: "Si rregull, një person i dyshuar për më shumë se një
vepër në një vit do të numërohet më shumë se një herë. Në rastin e disa veprave
penale, i dyshuari do të numërohet vetëm një herë nën veprën kryesore.236 "

Indikatorët specifikë në nivel evropian.

Metodologjia e diskutuar më sipër mund të aplikohet për zhvillimin e sistemit

regjistrimit të policisë në përgjithësi. Pavarësisht nga lloji i krimit të përfshirë, të
njëjtat parimet themelore zbatohen për regjistrimin efektiv të incidentit apo të
dyshuarve të identifikuara në stacionin e policisë lokale. Siç është parashtruar më
sipër, këto rekomandime janë të përfshira në udhëzimet e përgjithshme të manualeve
në nivel ndërkombëtar dhe për këtë arsye janë të një natyre jodetyruese.

Këto fusha informacioni (ose 'indikatorë') mund të gjenden në një sërë aktivitetesh të
vendosjes së standardeve në nivel të BE-së, duke përfshirë punën e Komisionit
Evropian dhe të Eurostat. Siç mund të pritet, fushat e drejtësisë dhe punëve të
brendshme janë me të vërtetë një fokus i Bashkimit Evropian. Në veçanti, standardet
mund të gjenden në fushën e regjistrimit të të dhënave nga ana e policisë për krimet
që përfshijnë:
                                                            
234 Shiko per shembull, Smit, P.R., Meijer, R. F., Groen, P-P. J. Detection rates, an international
comparison. European Journal on Criminal Policy and Research 10: 225-253 (2004). See for example,
Smit, P.R., Meijer, R. F., Groen, P-P. J. Detection rates, an international comparison. European Journal
on Criminal Policy and Research 10: 225-253 (2004).
235
 United Nations Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics, p. 62.
 
236
  European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics. Questionnaire covering the years
20032007. 
 
217 

 
 • Racizmin dhe ksenofobinë;
• Pastrimin e parave; dhe
• Trafikimin e personave.

Tabela e mëposhtme paraqet informacion mbi fushat që duhet të mblidhen nga

autoritetet e zbatimit të ligjit mbi llojet e krimit së bashku me detajet e burimit të
standardit në nivel të Bashkimit Evropian. Duhet të theksohet se treguesit e
propozuara për këto tre lloje të krimit janë jodetyruese, por megjithatë shërben si
udhërrefyes me rëndësi për zhvillimin e prioriteteve për të dhënat e krimit brenda
Bashkimit Evropian.

Lloji specifik i Lloji i informacionit të Referenca dhe komente

krimit mbledhur nga Policia

Krime qe Numri vjetor i "krimeve Shtetet Anëtare duhet të

përfshijne racizem raciste" [1]
dhe ksenofobi Numri vjetor i krimeve me
"motive ekstremiste të krahut
të djathtë ''
Numri vjetor i krimeve anti-
semite" [2]
marrin masat e nevojshme për
të përmbushur Vendimin
Kuadër te Këshillit Evropian
për luftën kundër racizmit dhe
ksenofobisë me anë të ligjit
penal nga 28 nëntor 2010,
Ndërkohë, e drejta penale
kombëtare për krimet që
përfshijnë racizmin dhe
ksenofobinë mbetet e
ndryshme.
Për disa vite, të dhënat e
policise mbi krimet raciste,
krimet anti-semitike dhe
krimet me motive ekstremiste
të djathtë janë mbledhur dhe
raportuar nga Agjencia e
Bashkimit Evropian për të
Drejtat Themelore (FRA).

FRA nuk jep një përkufizim të

qartë të të tre llojeve të krimit
te të dhënave qe jane
mbledhur, kryesisht për shkak
të diversitetit të përcaktimeve
kombëtare. Në praktikë, duket
se, për 'krime raciste ", raporti
i Shtetet Anëtare shpreh - të dy
aktet e veçanta të nxitjes, dhe
incidentit kriminal me një
motiv të dyshuar racist
(përfshirë, për shembull,
zjarrvënie, kercenim,
218 

 

Numri i stafit të përkushtuar
me kohë të plotë (ose me
kohë të plotë ekuivalente) për
Krime qe përfshijne pastrimin e parave në NJIF.
pastrimin e parave
Numri i rasteve të iniciuara
nga agjencitë e zbatimit të
ligjit në bazë të RTD-ve të
dërguara nga NjIF.
Numri i stafit të përkushtuar
me kohë të plotë (ose me
kohë të plotë ekuivalente) për
pastrimin e parave në
agjencitë e zbatimit të ligjit.
Numri i rasteve të sjella në
prokurori: me origjinë nga
RTD, RTPG dhe hetim të
pavarur të zbatimit të ligjit.
Numri i stafit të përkushtuar
me kohë të plotë (ose me
kohë të plotë ekuivalente) për
pastrimin e parave në NJIF.
Numri i rasteve të iniciuara
219 
vandalizem, propagande, sulm,
sulm fizik, dhe dëme
kriminale).
Të dhënat e raportuara për
krimet anti-semitike dhe
krimet me një motiv të krahut
të djathtë ekstremist varen nga
identifikimi dhe klasifikimi i
motiveve nga ana e policisë.
Ndërsa jo-detyrues, raportimi i
të dhënave të policisë, të
regjistruara nga FRA në këto
tri lloje të gjera te krimit
sugjeron një standard të
zhvilluar në nivel BE-je per sa
i përket të dhënave për krimin
që përfshijnë racizmin dhe
ksenofobinë. raportimi në fuqi
në këto lloje të krimit kërkon
protokolle të qarta të policisë
për identifikimin e motivimit
racist dhe ksenofobik.
Siç është theksuar në këtë
studim, Direktiva 2005/60 /
EC mbi parandalimin e
përdorimit të sistemit financiar
për qëllime të pastrimit të
parave (2005) përmban një
numër të artikujve minimale
në të cilën statistikat duhet të
jenë në dispozicion.
Bazuar në kërkesat e
Direktivës 2005/60 / EC, një
nën-grup i krimit financiar i
DG-JLS Grupi i ekspertëve të
KE-së për nevojat e Politikave
për Të dhënat mbi Krimin dhe
Drejtësinë Penale propozoi një
sërë treguesish për raportimin
statistikor mbi pastrimin e
parave. Treguesit janë miratuar
nga Grupi i ekspertëve DG-
JLS dhe një grup pune
Eurostat në shkurt të vitit 2008
ranë dakord për mbledhjen
pilote te të dhënave të
pastrimit të parave. Treguesit
përkatës të dhënave të zbatimit
 nga agjencitë e zbatimit të të ligjit janë riprodhuar në këtë
ligjit në bazë të RTD-ve të tabelë.
dërguara nga NjIF.
Të dhënat mbi treguesit e
Numri i stafit të përkushtuar përzgjedhur do botohen nga
me kohë të plotë (ose me Eurostat në vitin 2010. Burimi
kohë të plotë ekuivalente) për kryesor i të dhënave është
pastrimin e parave në parashikuar të jetë Njësia e
agjencitë e zbatimit të ligjit. Inteligjencës Financiare (FIU)
në kuadër të organeve të
Numri i rasteve të sjella në zbatimit të ligjit. Sipas
prokurori: me origjinë nga dispozitave të Direktivës, FIU
RTD, RTPG dhe hetim të janë përgjegjës për marrjen e
pavarur të zbatimit të ligjit. raporteve të transaksioneve të
dyshimta dhe në mënyrë tipike
Numri i stafit të përkushtuar për koordinimin ,ndjekjen dhe
me kohë të plotë (ose me hetimin. Tërësia e treguesve të
kohë të plotë ekuivalente) për propozuara nga DG JLS-dhe
pastrimin e parave në NJIF. pilotuara nga Eurostat nuk
përfaqësojnë standardet e
Numri i rasteve të iniciuara detyrueshme të BE-së.
nga agjencitë e zbatimit të Megjithatë, ato ofrojnë një
ligjit në bazë të RTD-ve të tregues të fortë të shembujve të
dërguara nga NjIF. artikujve që Shtetet Anëtare
mund të kërkohen për të
Numri i stafit të përkushtuar mbledhur sipas dispozitave
me kohë të plotë (ose me statistikave të Direktivës
kohë të plotë ekuivalente) për 2005/60 / EC
pastrimin e parave në
agjencitë e zbatimit të ligjit.

Numri i rasteve të sjella në

prokurori: me origjinë nga
RTD, RTPG dhe hetim të
pavarur të zbatimit të ligjit.
Numri i raporteve të
transaksioneve të dyshimta
(RTD) të paraqitura nga çdo
kategori të subjekteve të
obliguar.

Numri i raporteve të
transaksioneve në para të
gatshme (Ctrs) të paraqitura
nga çdo kategori të
subjekteve të obliguar.

Numri i urdhrave te shtyre, te

miratuara në transaksionet e
220 

 
 raportuara.

Numri i hetimeve të pastrimit

të parave te kryera në mënyrë
të pavarur nga agjencitë e
zbatimit të ligjit (pa STR
paraprak).

Numri i deklarimeve të bëra

në zbatim të Rregullores së
Kontrollit Cash të BE-së.

Numri i operacioneve të
kontrabandës cash zbuluara
në BE në kufijtë e jashtëm.

Numri i aktiviteteve monetare

të dyshimta në kufijtë e BE-së
të raportuara në NJIF (duke
përfshirë edhe ato të bazuara
në deklaratat dhe
kontrabandat).

Numri i RTD-ve dërguar në

organet ligjore.
Të dhënat mbi numrin e
përgjithshëm të viktimave të
identifikuara për vend, për
vit, të ndara sipas kategorive:
Gjinia,
Trafikimi i qenieve mosha,
njerëzore kombësia,
Vendi i lindjes, dhe
Lloji i shfrytëzimit.
Numri total i viktimave për
vend për vit ne bashkëpunim
me zbatimin e ligjit.
Numri i përgjithshëm i
trafikantëve për vend për vit,
nga:
Personat e arrestuar,
Personat e akuzuar
Numri i hetimeve qe kane
filluar, dhe
221 
As Protokolli i Kombeve të
Bashkuara për parandalimin,
pengimin dhe ndëshkimin e
trafikut dhe as Vendimet
Kornizë të Këshillit dhe
direktivat e Këshillit për
trafikimin e nuk percaktojne
qarte se cilat të dhëna duhet të
mblidhen nga autoritetet e
zbatimit të ligjit.
Megjithatë, në mesin e
iniciativave të tjera Komisioni
Evropian DG-JLS ka porositur
një raport të ekspertëve të
titulluar Zhvillimi i Udhëzuesit
për mbledhjen e të dhënave
mbi trafikimin e qenieve
njerëzore, duke përfshirë
treguesit e krahasueshem.
Këto udhëzime janë publikuar
nga Organizata Ndërkombëtare
për Migrim dhe Ministrisë
austriake të Punëve të
Brendshme në shkurt të vitit

 
 2009. Raporti përmban
Numri i hetimeve qe kane rekomandime të standardizuara
përfunduar me sukses mbi të dhënat e krahasueshme
mbi viktimat, trafikantët,
. (Të ndara sipas gjinisë, procesit të trafikimit dhe
moshës, kombësisë, vendit të përgjigjen e drejtësisë penale
lindjes dhe llojit të ndaj trafikimit.
shfrytëzimit Si me llojet e tjera të krimit,
rekomandimet janë jo të
detyrueshme, por paraqesin një
pikënisje te mirë për
zhvillimin e mundshëm të
standardeve të BE-së ndaj
krimit specifik dhe statistikave
të drejtësisë penale të
trafikimit te qenieve
njerëzore.

2.4.1. Përmbledhje - sistemi i statistikave të policisë

Në përfundim, standardet ndërkombëtare dhe të Bashkimit Evropian sugjerojnë se

autoritetet e zbatimit të ligjit duhet të përdorin një sistem të bazuar në të dhënat unike
që përmban detaje të çdo incidenti individual dhe personit të akuzuar (ose që ka
ardhur në një kontakt formal me policinë). Të dhënat duhet të bazohen në një sistem
standard të klasifikimit të veprave penale që duhet të ketë një marrëdhënie të
përcaktuar qartë me 'akuzën' e caktuar për një autor të dyshuar. Është praktikë e mirë
për një sistem të caktojë një “numër incidenti” për ngjarjet e raportuara, dhe një
“numër të integruar të skedarëve” ndaj personave të dyshuar për kryerjen e një krimi.
Këto të dhëna themelore, kur agregohen, duhet të jenë të afta për të prodhuar
indikatorët bazë mbi "numrin e incidenteve të raportuara, sipas llojit të krimit" dhe
"numrit të rasteve të iniciuara për person, sipas llojit të akuzës". Të dhënat për autorin
duhet, në mënyrë ideale, të jenë të agreguara më tej sipas moshës, seksit, etnisë,
marrëdhënieve autor-viktimë, shtetësinë, dhe zonës gjeografike të banimit. Udhëzimet
në nivel ndërkombëtar sugjerojnë se mund të jetë e përshtatshme për të aplikuar
rregullin e “veprës kryesore” kur numërojmë dhe raportojmë persona. Në nivelin e
Bashkimit Evropain, lloje themelore të krimit në të cilat të dhënat duhet të raportohen
përfshijnë numrin e përgjithshëm të krimeve, krimin e dhunshëm, grabitjen, vjedhjen
e shtëpisë, vjedhjen e një automjeti dhe trafikut të drogës. Përveç kësaj, indikatorët
specifikë për krimin duke përfshirë racizmin dhe ksenofobinë, pastrimin e parave dhe
trafikimit e qënieve njerëzore janë në zhvillim e sipër në nivel evropian.

2.4.2. Sistemi i statistikave të prokurorisë. Metodologia për regjistrim.

Në shumicën e sistemeve të drejtësisë penale, faza e dytë është zakonisht

"prokuroria". Kjo fazë mund të marrë shumë forma dhe mund të realizohet nga
individë të ndryshëm në varësi të strukturës së sistemit të drejtësisë penale. Në thelb,
megjithatë, prokuroria përfshin fillimin ose konfirmimin e një “akuze formale penale”
kundër individit.
222 

 
Puna e grupit të espertëve të DG-JLS të Komisionit Evropian mbi politikat e nevojës
së të dhënave mbi krimin dhe drejtësinë penale njeh gamën e funksioneve të
prokurorisë dhe vështirësitë në identifikimin e “aktorëve të hetimit’’për qëllim të
statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale. Për të qartësuar institucionet e përfshira,
grupi i ekspertëve ka zhvilluar “përkufizime pune” si më poshtë:
"Prokurorët publikë" mund të përkufizohen si "autoritetet publike që, në emër të
shoqërisë dhe të interes publik, sigurojnë zbatimin e ligjit, ku shkelja e ligjit mbart një
sanksion penal, duke marrë parasysh edhe të drejtat e individit dhe efektivitetin e
nevojshëm të sistemit të drejtësisë penale. Në të gjitha sistemet e drejtësisë penale,
prokurorët publikë vendosin nëse do të fillojnë ose do të vazhdojnë ndjekjen penale;
përfaqësojnë akuzën përpara gjykatës; mund të ankohen ose të kryejnë ankesat në
lidhje me të gjitha ose disa vendime gjyqësore. Në disa sisteme të caktuara të
drejtësisë penale, prokurorët publikë gjithashtu zbatojnë politikat kombëtare të krimit
duke i përshtatur ato, kur është e mundur, me rrethanat rajonale dhe lokale; kryejnë
hetime të drejtëpërdrejtë ose të mbikëqyrura; sigurojnë që viktimat të ndihmohen në
mënyrë efektive; vendosin mbi alternativat ndaj ndjekjes penale; mbikëqyrin
ekzekutimin e vendimeve gjyqësore237.
Parimet e përgjithshme për një sistem të statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale
të paraqitura në Manualin e Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të
Statistikave të Drejtësisë Penale, përqëndrohen në gjenerimin të dhënave unike
individuale si një praktikë e mirë. Ky parim zbatohet për të dhënat e prokurorisë në të
njëjtën mënyrë si edhe për të dhënat e policisë. Megjithëse policia, është e detyruar të
merret me të dhënat që lidhen edhe me incidentin (krimin e raportuar) edhe me
(personin e dyshuar), prokurori është zakonisht i interesuar kryesisht me një çështje
kundër individit. Si i tillë, të dhënat e prokurorisë mund të organizohen mbi bazën e
çështjeve kundër individëve të akuzuar.
Manuali i Kombeve të Bashkuara rekomandon që të dhënat e prokurorisë mbi bazën e
personit duhet në mënyrë ideale të jenë të lidhura me të dhënat e policisë nëpërmjet
përdorimit të një "numri të integruar të dosjes” (Integrated File Number) i caktuar për
çdo individ238. Identifikimi i qëndrueshëm të individëve nëpërmjet komponentëve të
ndryshëm të sistemit përmes IFN duhet të lehtësojë analizën e rrjedhës nga një
komponent i sistemit të drejtësisë në një tjetër.
Përveç lidhjes së policisë dhe prokurorisë për çështjet mbi individin, sistemi i
regjistrimit të çështjeve të drejtësisë penale duhet t’i kushtojë vëmendje të posaçme
marrëdhënieve midis incidentit/krimit sikurse është klasifikuar nga policia dhe akuza
e ngritur për personin e ndjekur penalisht. Në varësi të sistemit kombëtar, këto dy
kategori mund ose nuk mund të jetë të barabarta. Një vend, për shembull, mund të
përdorë kode të gjera përshkruese për klasifikimin e ngjarjes/krimit, por edhe një listë
teknike, e detajuar e veprave penale për akuzën. Kur është ky rast, ka nevojë për një
punë të kujdesshme për “përkthimin” e akuzës në secilin sistem të klasifikimit të
krimit.
Kur është fjala për grumbullimin e të dhënave të prokurorisë për qëllime të
statistikave të prokurorisë, mund të shfaqen një sërë vështirësish. Edhe aty ku IFN
janë në funksion, problemet e numërimit dalin për të dyshuarit që janë transferuar nga

                                                            
237
  European Commission DG-JLS Expert Group on the policy needs of data on crime and criminal
justice, Sub-group on criminal justice systems. Deliverables document, February 2009.
 
238
 Shiko: United Nations Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics, fq.51. 
223 

 
policia në nivelin e prokurorisë. Një i dyshuar, për shembull, mund të akuzohet për
shumë (sipas regjistrimit të policisë) krime. Në transferimin në prokurori, regjistrimi
mbi bazën case/person mund të listojë të gjitha krimet për të cilat individi është
akuzuar, ose vetëm më seriozen, më të rëndën. Më tej, i njëjti person mund të ndiqet
penalisht veçmas në raste të ndryshme brenda të njëjtit vit për krime të ndryshme.
Në nivel evropian dhe ndërkombëtar, një sërë qasjesh në lidhje me këto probleme
mund të identifikohen.
Në pyetësorin e vet ndërvendas të mbledhjes së të dhënave, European Sourcebook
thekson se statistikat e prokurorisë duhet t'i referohen "çështjes/case", në kuptimin e
"procedurës lidhur me një person të vetëm." Pyetësori vëren se “një çështje mund të
përmbajë disa vepra penale dhe një vepër penale mund të çojë në fakt disa çështje239.

Pyetësori duke i pyetur të anketuarit vazhdon të specifikojë:

• Nëse procedurat individuale që përfshijnë më shumë se një person numërohen

si një rast, ose si dy ose më shumë raste;
• Nëse vepra të shumta numërohen si një rast apo si dy ose më shumë raste; dhe
• Nëse një person i cili është subjekt i dy ose më shumë procedurave në një vit
llogaritet si një rast apo si dy ose më shumë raste.

Ndërsa kjo ka kuptim konceptual, përdorimi i "çështjes/case", si një njësi e numërimit

nga Sourcebook Evropian mund të jetë i vështirë për t’u zbatuar në mënyrë uniforme.
Sisteme të ndryshme të drejtësisë penale mund të organizojnë procedurat kundër
individëve në mënyra të ndryshme. Jo gjithmonë mund të jetë e mundur të
identifikohen qartë “procedimet diskrete kundër një personi të vetëm”.
Në nivel ndërkombëtar, Sondazhi i Kombeve të Bashkuara për tendencat e krimit dhe
Operacionet e Sistemeve të Drejtësisë Penale (UN-CTS) përdor personin si njësi të
numërimit. Ky sondazh kërkon të dhëna të detajuara për personat e proceduar për
krime të veçanta. Ai përcakton “persona që ndiqen penalisht” si “shkelësve të ndjekur
penalisht me anë të një akuze zyrtare, të iniciuar nga prokurori publik ose agjencisë së
zbatimit të ligjit përgjegjëse për ndjekjen penale”240.
Manuali i Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të
Drejtësisë Penale njeh se sisteme të ndryshëm prokurorie do të gjenerojnë të dhëna të
ndryshme në varësi të strukturës së regjistrimit të fileve të sistemit. Si rezultat,
Manuali propozon një sërë indikatorësh potencialë që mund të rrjedhin nga të dhënat.
Këto janë të përcaktuara në tabelën e mëposhtme241.

Indikatorët e prokurorisë të propozuar nga manuali i OKB-së për Zhvillimin e një

Sistemi të Statistikave të Drejtësisë Penale:

                                                            
239
 European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics 2008, pyetesori 2003-2007.
 
240
  Eleventh United Nations Survey of Crime Trends and Operations of Criminal Justice Systems
Questionnaire, 2007-2008.
 
241
  Shiko: United Nations Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics, at
f.17. 
224 

 
 Indikatoret e Detajimi
Propozuar
Rastet/ceshtjet/Cases ƒ Padi te ƒ Sipas llojit te krimit
filluara
Persona ƒ Ceshtje te ƒ Sipas padise (seksioni i
filluara per Kodit penal)
persona ƒ Sipas moshes, sex, etnise
se personit, marredhenia
autor-viktime, kombesia
ose origjina etnike, zona
gjeografike e vendbanimit
Performanca ƒ Paraqitjet ne ƒ Lloji i paraqitjes
gjykate ƒ Loji i vendimit
ƒ Vendimet e
ceshtjeve
ƒ Ceshtje te
pushuara

Ashtu si me statistikat e autoriteteve të zbatimit të ligjit, një ose dy prej indikatorëve

mund të shihen si veçanërisht të rëndësishme për standardet themelore të statistikave
të krimit dhe drejtësisë penale. Indikatori "numri i personave/çështja e iniciuar, sipas
llojit të krimit", për shembull, është gjerësisht i barabartë me indikatorin e përfshirë në
pyetësorin e OKB-CTS: “numri i personave që ndiqen penalisht sipas [llojit të
krimit]242. Ky tregues duhet të konsiderohet si një statistikë bazë minimale që
autoritetet si prokuroria duhet të jenë të aftë për të prodhuar për të gjithë territorin nën
juridiksionin e tyre.
Më tej, Manuali dallon statistikat midis input, procesimit dhe output të prokurorisë.
Sipas kësaj tipologjie, "personi/cases i filluar dhe “akuzat e filluara" janë statistika
input, ”paraqitjet përpara gjykatës" janë statistika procesimi, dhe “personi/cases të
zgjidhura, sipas llojit të dispozitës" janë statistika output. Identifikimi i qartë i
statistikave të prokurorisë sipas input/procesim/output/ është veçanërisht i
rëndësishëm për qëllime të krahasimit efektiv ndërkombëtar të të dhënave.
Edhe ky klasifikim në dukje i drejtpërdrejtë fsheh një sërë vështirësish. Zgjidhja e
çështjeve nga prokurorët në vetvete është një zonë shumë e ndërlikuar. Çështjet mund
të zgjidhen nga prokurorët në mënyrave të ndryshme, përfshirë: duke i çuar përpara
një gjykate, nëpërmjet vendosjes së sanksioneve nga ana e prokurorit (i cili mund ose
nuk mund të çojë në një vendim formal dhe llogaritet si dënim final), nga zgjidhje e
kushtëzuar, ose me rënie të procedurave (kushtimisht ose pa kushte). Si e tillë, rritja e
krahasimeve ndërkombëtare e të dhënave të prokurorisë kërkon një kuptim të mirë të
sistemit të drejtësisë penale në themel.

                                                            
242
  Ndërsa, siç u diskutua më sipër, Manuali i Kombeve të Bashkuara nuk ka kusht për përcaktimin e qartë të "veprës", OKB-
CTS pranon se pika e "kontakti formal 'mund të ndryshojnë, dhe thotë që të dhënat për personat e siguruara nga policia mund të
përfshijnë" personat e dyshuar, të arrestuar dhe të paralajmëruar.
Eleventh UN-CTS. Per me gjere shiko: http://www.unodc.org/unodc/en/crime_survey_eleventh.html
 

225 

 
Statistikat e prokurorisë si matës i performancës të sistemit.
Për aq sa prokurori përfaqëson një hap ose lidhje në sistemin e drejtësisë penale, një
vlerë e veçantë e statistikave të gjeneruara nga prokurori mund të lidhet me ngarkesën
e punës së sistemit të drejtësisë penale dhe të performancës.
Grupi i ekspertëve DG JLS, për shembull, ka theksuar rëndësinë e promovimit të
zhvillimit të normës "reagimit të sistemit të drejtësisë penale në shtetet anëtare, si një
mjet për zhvillimin e indikatorëve të performances të sistemit të drejtësisë penale.

Llogaritja e sistemit të normës "reagimit/tretje 'normës mund të kryhet - në terma të

gjerë - në një nga dy mënyrat:
• ku IFN janë efektivë, një "grup" e individëve mund të ndiqen direkt përmes
sistemit, nga arrestimi tek ndjekja penale në pafajësi /dënim. 'Shkalla e tretjes"
konsiston në përqindjen e [x] personave të arrestuar të cilët u ndoqën penalisht
dhe përqindja e atyre që ishin dënuar.
• ku nuk është e mundur për të ndjekur një grup i individëve përmes sistemit,
“norma e tretje” mund të llogaritet duke përdorur numrin total të personave të
arrestuar në (për shembull) një vit, krahasuar me numrin e përgjithshëm të
personave të ndjekur penalisht dhe të liruar/dënuar në të njëjtin vit. Kjo
llogaritje nuk do të përfshijë të njëjtët individë në çdo fazë dhe nuk mund të
marrë parasysh vonesat në proces. Megjithatë, ajo mund të kryhet me një nivel
bazë të Statistikave të Drejtësisë Penale.

Përderisa edhe Manuali i Kombeve të Bashkuara dhe Grupi i ekspertëve DG-JLS njeh
rëndësinë e matjeve “reaguese/tretje" (response/attrition), metodologjitë për
llogaritjen e këtyre matjeve mbeten ende në zhvillim e sipër. Nga pikëpamja e
identifikimit të standardeve ndërkombëtare dhe të nivelit të Bashkimit Evropian,
minimumi kryesor në këtë drejtim është ndoshta i kufizuar për rekomandimin që
sistemet e statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale janë në gjendje të identifikojnë
dhe të gjenerojë statistikat hyrje (input) dhe dalje (output) në secilën fazë të veçantë të
sistemit. Për sistemin e prokurorisë, kjo do të thotë kapaciteti për të siguruar të dhëna
për numrin e personave çështje ose akuza të iniciuara dhe të dhënat mbi rastet
personave çështje të zgjidhura, sipas llojit të zgjidhjes.

Indikatorë specifikë në nivel evropian

Ashtu si me statistikat e policisë, është e mundur të identifikohen brenda standardeve

të Bashkimit Evropian një numër fushash të veçanta që duhet të jenë të regjistruara
nga sistemi i prokurorisë. Këto fusha përfshijnë të njëjtat lloje të krimit si ato të
identifikuara për statistikat e policisë në këtë punim; racizmit dhe ksenofobisë,
pastrimit të parave, dhe trafikimi i qënieve njerëzore. Duhet të theksohet se indikatrët
e propozuar për këto tre lloje të krimit janë jodetyruese, por megjithatë përbëjnë një
udhërrëfyes të rëndësishëm për zhvillimin e prioriteteve për të dhënat e krimit në
kuadër të Bashkimit Evropian. Tabela e mëposhtme përcakton pikat e veçanta të
informacionit që do të mblidhen nga autoritetet e prokurorisë për këto tre lloje të
krimit.

226 

 
 Lloji specifik i krimit Llojet e informacionit të mbledhur nga prokuroria
Krime qe përfshijne racizem - Numri vjetor i personit të ndjekur penalisht për "krime
dhe ksenofobi raciste". Akuzat e filluara për krime raciste.
- Numri vjetor i personave të proceduar për 'krime anti-
semite ".
- Akuza et iniciuara për krimet anti-semite.
- Numri vjetor i personave të proceduar për krime me '
motiv ekstremist të djathtë ".
- Akuzat e filluara për krime me motive ekstremiste të
krahut të djathtë.
Krime qe përfshijne pastrimin Numri i rasteve të sjella në prokurori:
e parave me origjinë nga Raportet e transaksioneve të dyshimta,
Raportet e transaksioneve Cash dhe hetimet e pavarura të
zbatimit të ligjit.
Trafikimi i qenieve njerëzore Numri i trafikantëve të ndjekur në vit, nga: x akuza (të
ndara sipas gjinisë, moshës, kombësisë, vendit të lindjes
dhe llojit të shfrytëzimit)

Në përmbledhje, standardet ndërkombëtare dhe të Bashkimit Evropian sugjerojnë se

autoritetet e prokurorisë duhet të përdorin sistemin të bazuar tek njësisë-rekord i cili
përmban detaje të person/çështjet e ndjekura penalisht. Të dhënat duhet qartësisht të
përmbajnë detajet mbi akuzat në ngarkim të cdo personi të ndjekur penalisht dhe, kur
është e mundur, kjo duhet të lidhet në ndonjë mënyrë me llojin e krimit të regjistruar
fillimisht nga policia. Është praktikë e mirë për një sistem të caktojë një “numër të
integruar për çdo dosje në dosjet e prokurorisë, në mënyrë që të lidhë dosjet me
dossjet e regjistruara (si të dyshuara) në polici. Këto të dhëna themelore, kur
agregohen, duhet të jenë të afta për të prodhuar indikatorët bazë mbi “çështjet e
filluara për person , sipas llojit të krimit”. Të dhënat për autorët duhet, në mënyrë
ideale, të jenë të agreguara sipas moshës, gjinisë, përkatësisë etnike, marrëdhëniet
autor-viktimë, origjinës kombëtare ose etnike, dhe zonës gjeografike të banimit. Në
nivelin e Bashkimit Evropian, indikatorët specifikë mbi krimin që përfshin racizmin
dhe ksenofobinë, pastrimin e parave dhe trafikimit e qënieve njerëzore mbeten ende
në zhvillim.

2.4.3 Sistemi i statistikave të gjykatave. Metologjia e regjistrimit

Ashtu si me sistemin e policisë dhe prokurorisë, Manuali i Kombeve të Bashkuara për

Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të Drejtësisë Penale vendos theksin për sistemin e
statistikave të gjykatës në funksionimin e të dhënave unike (unit-record). Manuali
thekson se sistemet e mbledhjes së të dhënave unike për statistikat e gjykatave janë të
dizajnuara në përgjithësi me gjykatën lokale, si institucion bazik i raportimit. Procesi i
numërimit fillon kur një individ hyn në gjykatë dhe ka një ose disa akuza për t’u
trajtuar. Personeli i gjykatës duhet idealisht të hapë një skedë të re për çdo rast të ri të
inicuar. Informacioni që përmban çdo formular bazë përbën bazën e mbledhjes së të
dhënave. Idealisht dosjet gjyqësore duhet të përmbajë informacion mbi243:
                                                            
243
 United Nations Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics, fq.62.

227 

 
 • Numrin e kallëzimeve (sipas llojit të veprës penale) për çdo autor
• Datën se kur dosja e gjykatës është hapur
• Seancën e parë të gjykimit
• Datën e çdo seance gjyqësore të mëvonshme
• Datën në të cilën çështja është përfunduar
• Llojin e disponimit
• Llojin e dënimit të dhënë dhe madhësinë e tij
• Një identifikues unik për secilin autor të veprës dhe
• Karakteristikat themelore të çdo autori (mosha dhe gjinia)

Manuali i Kombeve të Bashkuara ofron një formë model për mbledhjen e njësisë së
kërkimit të regjistrimit të të dhënave të gjykatave. Përderisa një "rast" gjyqësor është
zakonisht i identifikuar si i tillë si të gjitha akuzat kundër një autori, një formular i
veçantë duhet të plotësohet për çdo autor që hyn në sistemin e gjykatave, pavarësisht
nga numri i personave që mund të jenë të përfshirë në të njëjtin incident kriminal.
Përcaktimi i "rasteve" në këtë mënyrë lejon krijimin e një programi statistikor të
bazuar mbi personin të tillë që mund të përdoret për të ndjekur rrjedhën (ecurinë) e
personave përmes sistemit të drejtësisë.
Ashtu si me formularin unit/record të propozuar nga Manuali i Kombeve të Bashkuara
për përdorim nga autoritetet e zbatimit të ligjit, formati i çështjeve në gjyqësor është i
një natyre të përgjithshme dhe është projektuar për t'u përdorur për regjistrimin e të
gjitha llojeve të rasteve, pavarësisht nga lloji i krimit të përfshirë. Si e tillë, qasja e
miratuar nga Manuali mund të merret si një udhëzues i përgjithshëm për gjenerimin e
rekordeve në gjykatat lokale. Në parim, sistemi mund të jetë i bazuar në letër ose i
kompjuterizuar, megjithatë kompjuterizimi ka avantazhin e lehtësive domethënëse të
agregimit të të dhënave për gjenerim eventual të statistikave. Po ashtu, sistemi mund
të përdoret edhe për krimin "konvencional" ashtu edhe për krimin kompleks, si ai
ndërkufitar apo i organizuar.

Më poshtë paraqitet formulari tip i rekomanduar nga manuali i OKB-së për mbledhjen
e të dhënave penale nga gjykatat:

FORMULAR PËR MBLEDHJEN E TË DHËNAVE PENALE NGA GJYKATAT

CRIMINAL COURT DATA COLLECTION FORM
INFORMACION PËR ÇËSHTJEN
Data e Dita Muaji Viti Vendi i gjykatës Lloji i gjykatës Numri i dosjes së Faqja _ nga
Hapjes gjykatës _
Offender’s last name Offender’s first name

Data e lindjes Dita Muaji Viti Seksi [ ] Mashkull Data e Dita Muaji Viti
e të pandehurit [ ] Femër Paraqitjes
së parë
Përfaqësimi nga avokati (në çdo paraqitje) Numri i integruar i dosjes Numri i paraqitjeve në gjykatë
[ ] Po [ ] Jo [ ] nuk dihet
INFORMACION PËR AKUZËN INFORMACION PËR AKUZËN INFORMACION PËR AKUZËN
Nr i akuzës Data e veprës Nr i akuzës Data e veprës Nr i akuzës Data e veprës
Dita Muaji Viti Dita Muaji Viti Dita Muaji Viti

Përshkrimi i vepërs Përshkrimi i vepërs Përshkrimi i vepërs

Ligji i shkelur Ligji i shkelur Ligji i shkelur

[ ] Kodi penal [ ] Tjetër–specifiko [ ] Kodi penal [ ] Tjetër–specifiko [ ] Kodi penal [ ] Tjetër–specifiko
[ ] Legjislacioni k. Drogës( ) [ ] Legjislacioni k. Drogës( ) [ ] Legjislacioni k. Drogës( )
Pika Nënpika Paragrafi Pika Nënpika Paragrafi Pika Nënpika Paragrafi

228 

 
 Kërkesë për Kërkesë për Kërkesë për
[ ] fajtor [ ] fajtor [ ] fajtor
[ ] jo fajtor [ ] jo fajtor [ ] jo fajtor
[ ] fajtor për vepër më pak të rëndë [ ] fajtor për vepër më pak të rëndë [ ] fajtor për vepër më pak të rëndë
[ ] pa vendim [ ] pa vendim [ ] pa vendim
Gjykimi i urdhëruar Gjykimi i urdhëruar Gjykimi i urdhëruar
[ ] Jo [ ] Po [ ] Juri/panel [ ] Jo [ ] Po [ ] Juri/panel [ ] Jo [ ] Po [ ] Juri/panel
SEANCAT GJYQËSORE SEANCAT GJYQËSORE SEANCAT GJYQËSORE
Vendimi për akuzën Vendimi për akuzën Vendimi për akuzën
[ ] fajtor [ ] fajtor [ ] fajtor
[ ] jo fajtor [ ] jo fajtor [ ] jo fajtor
[ ] fajtor për vepër penale më pak të rëndë [ ] fajtor për vepër penale më pak të rëndë [ ] fajtor për vepër penale më pak të rëndë
[ ] ndalim procedurash [ ] ndalim procedurash [ ] ndalim procedurash
[ ] tërheqje akuzash [ ] tërheqje akuzash [ ] tërheqje akuzash
[ ] Tjetër–specifiko ( ) [ ] Tjetër–specifiko ( ) [ ] Tjetër–specifiko ( )
Data e Dita Muaji Viti Data e Dita Muaji Viti Data e Dita Muaji Viti
vendimit vendimit Vendimit

Dënimi i dhënë Dënimi i dhënë Dënimi i dhënë

Ditë Muaj Ditë Muaj Ditë Muaj
[ ] Burg [_] [_] [_] [_] ose [_] [_] [ ] Burg [_] [_] [_] [_] ose [_] [_] [_] [ ] Burg [_] [_] [_] [_] ose [_] [_] [_]
[_] Njëkohësisht [ ] Po [ ] Jo Njëkohësisht [ ] Po [ ] Jo Njëkohësisht [ ] Po [ ] Jo

[ ] Provë [_] [_] [_] [_] ose [_] [_] [_] [ ] Provë [_] [_] [_] [_] ose [_] [_] [_] [ ] Provë [_] [_] [_] [_] ose [_] [_] [_]

[ ] Gjobë $[_] [_] [_] [_] [_] [_] [_]
[ ] Dëmshpërblim $[_] [_] [_] [_] [_] [_]
[_]lirim absolut/me kusht
[ ] dënim i pezulluar [ ] tjetër–specifiko (
)
[ ] Gjobë $[_] [_] [_] [_] [_] [_] [_] [ ] Gjobë $[_] [_] [_] [_] [_] [_] [_]
[ ] Dëmshpërblim $[_] [_] [_] [_] [_] [_] [ ] Dëmshpërblim $[_] [_] [_] [_] [_] [_]
[_]lirim absolut/me kusht [_]lirim absolut/me kusht
[ ] dënim i pezulluar [ ] tjetër–specifiko ( [ ] dënim i pezulluar [ ] tjetër–specifiko (

Data e Dita Muaji Viti Data e Dita Muaji Viti Data e Dita Muaji Viti
Dënimit Dënimit Dënimit

MBLEDHJA E TË DHËNAVE AD HOC

Përderisa sistemet e statistikave të gjykatave kombëtare jo domosdoshmërisht duhet të

ndjekin këtë strukturë të saktë dhe do të duhet të jenë të përshtatura për nevojat lokale
dhe të sistemit të veçantë të drejtësisë penale, megjithatë propozimet përmbajnë disa
pika thelbësore të cilat mund të konsiderohet si (jodetyruese) standard ndërkombëtar.

Një formular i veçantë duhet të përdoret për çdo rast dhe për çdo rast duhet të
caktohet një "numër i dosjes së gjykatës”.
Formulari duhet përmbajnë informacion të qartë mbi vendimin përfundimtar të
gjykatës (pafajësisë/dënimit) dhe informacion mbi dënimin e dhënë.
Aty ku ka më shumë se një person të akuzuar në një çështje, një formular i veçantë
duhet të plotësohet për çdo person, dhe çdo për person duhet të caktohet një “numër i
integruar i skedarit unik (IFN).
Personat duhet të lidhet me një incident (e) të veçantë përmes të njëjtit IFN të aplikuar
nga institucionet e ndjekjes penale dhe autoritetet e zbatimit të ligjit.
Për çdo rast/case kundër një individi, çdo akuzë penale duhet të përcaktohet veç e veç,
duke iu referuar në seksionin përkatës të Kodit Penal.
Ashtu si me rekomandimet e bëra nga Manuali për sistemin e autoriteteve të zbatimit
të ligjit, pikat kryesore për regjistrimin e çështjeve të gjykatës duhet të ndihmojnë në
sigurimin e maksimumit të fleksibilitetit për gjenerimin e mëvonshëm të statistikave
të agreguara, të bazuara tek “çështja” apo “personi”. Në veçanti, përdorimi i një
formuari të veçantë për secilin individ të akuzuar, së bashku me IFN, duhet të
lehtësojë llogaritjen e mëvonshme të matjeve të performancës të sistemit, të tilla si
normat e " reagimit / tretje”.
229 

 
Bazuar në informatat e përmbajtura në individuale, shkresat e lëndës së gjykatës,
Manuali i Kombeve të Bashkuara ka propozuar një numër të treguesve statistikorë.
Tabela e mëposhtme paraqet indikatorët gjyqësorë të propozuar nga Manuali i
Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të Drejtësisë Penale

Indikatoret e Detajimi
Propozuar
Rastet/ceshtjet/Cases ƒ Padi te ƒ Sipas llojit te krimit
filluara
Persona ƒ Ceshtje te ƒ Sipas padise (seksioni i
filluara per Kodit penal)
persona ƒ Sipas moshes, sex,
etnise se personit,
marredhenia autor-
viktime, kombesia ose
origjina etnike, zona
gjeografike e
vendbanimit
Performanca ƒ Paraqitjet ne ƒ Lloji i paraqitjes
gjykate ƒ Loji i vendimit
ƒ Seancat ƒ Lloji i disponimit
gjyqwsore
ƒ Rastit i ka
kaluar koha
ƒ
ƒ Vendimet e
ceshtjeve
ƒ Ceshtje te
pushuara
ƒ Perserites

Si edhe tek statistikat e autoriteteve të zbatimit të ligjit dhe të prokurorisë, një ose dy
prej këtyre indikatorëve mund të shihen si veçanërisht të rëndësishëm për standardet
themelore të statistikave mbi krimin dhe drejtësinë penale. Indikatori “dënimet e
rasteve/case, sipas llojit të krimit", për shembull, është gjerësisht i barabartë me
indikatorin që përmban pyetësori UN- CTS: "numri i personave të dënuar sipas [llojit
të krimit]”. Pyetësori i Kombeve të Bashkuara UN-CTS përkufizon" personat e
dënuar' si “persona të shpallur fajtor nga ndonjë organ juridik i autorizuar për të
shpallë një vendim sipas ligjit penal kombëtar, pavarësisht nëse vendimi më vonë
qëndron apo jo. Numri i përgjithshëm i personave të dënuar duhet të përfshijë
personat e dënuar për vepra të rënda të ligjit të veçantë, por përjashton personat e
dënuar për shkeljen e rregullave të qarkullimit rrugor dhe me dënime të vogla244. Ky

                                                            
244
  Eleventh United Nations Survey of Crime Trends and Operations of Criminal Justice Systems.
Questionnaire covering the years 2007 – 2008. shiko:
http://www.unodc.org/unodc/en/crime_survey_eleventh.html
230 

 
tregues duhet të konsiderohet si një statistikë minimale bazë që prokuroria duhet të
jetë në gjendje të prodhojë në territorin nën juridiksionin.

Në nivel europian, European Sourcebook për Krimin dhe Statistikat e Drejtësisë

Penale mbledh gjithashtu të dhëna mbi dënimet e gjykatave. Pyetësori i European
Sourcebook deklaron se "njësia e numërimit për statistikat e gjykatave është vendimi.
Vendim do të thotë se personi është gjetur fajtor, sipas ligjit, se ka kryer një vepër
penale dhe për këtë arsye ka një ka një rekord kriminal245.' Në aspektin e rregullave të
numërimit, pyetësori i European Sourcebook parashikon se: "si rregull, një person i
dënuar më shumë se një herë në një vit që ka kryer një vepër penale do të numërohet
më shumë se njëherë. më shumë se një herë. "Përveç kësaj, pyetësori tregon se
sanksionet të vendosura nga prokurori i cili ka të drejtën e një vendimi përfundimtar
në lidhje me cështjen kryesor dhe llogaritet si një vendim duhet të përfshihet, por ky
sanksion i dhënë nga prokurori që nuk ka të drejtën e një vendimi përfundimta,
sanksionet/masat e vendosura nga policia, dhe sanksionet/masat e dhëna nga organet e
tjera shtetërore, duhet të përjashtohet.
Pyetësori i European Sourcebook, i Kombeve të Bashkuara dhe Manuali i Kombeve
të Bashkuara bëjnë dallimin ndërmjet statistikave të gjykatës në lidhje me input dhe
output. Manuali Kombet e Bashkuara, për shembull, i klasifikon "person-cases të
filluara” dhe “akuza të filluara” si statistika input të gjykatave, “paraqitjet përpara
gjykatës”, “seancat gjyqësore" dhe "Rastit i ka kaluar koha” si statistikat e procesimit,
dhe person/cases të zgjidhura” dhe “vendimet” si statistika output. Pyetësori i
njëmbëdhjetë i Kombeve të Bashkuara OKB-CTS pyet për 'numrin total të personave
të sjellë përpara gjykatës penale (statistikat input) dhe “numrin total të personave të
dënuar (statistikat output). Pyetësori përcakton personat e sjellë përpara gjykatave
penale si “persona që janë vënë përpara çdo organi ligjor të autorizuar për të shpallur
një vendim sipas ligjit penal kombëtar, pavarësisht nëse personi përfundimisht është
liruar ose dënuar."
Kur të dhënat për njësi dhe statistikat e agreguara dallojnë ndërmjet input dhe output
të gjykatave, është ë mundur të llogariten “normat e dënimit”. Nëse është përdorur
IFN, atëherë norma e dënimeve mund të llogaritet në bazë të grupit të personave të
identifikuar që sillet para gjykatave penale. Ky informacion është veçanërisht i
vlefshëm kur ndahen sipas llojit të krimit. Një qasje alternative është të vlerësohet
norma e dënimeve përmes raportit të totalit të personave të sjellë përpara gjykatave
penale në një periudhë kohe të përcaktuar (si për shembull një vit) me totalin e
personave të dënuar gjatë së njëjtës periudhë.
Ndërsa aktualisht nuk ka standarde të qarta ndërkombëtare ose evropiane për matjen e
performancës së gjykatave, parimi i llogaritjes së normës së dënimeve mund të
rrjedhë nga indikatorët e “input” dhe “output” të propozuar nga Manuali i Kombeve të
Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të Drejtësisë Penale (jo detyruese).
Edhe ky klasifikim në dukje i drejtpërdrejtë, megjithatë fsheh një sërë vështirësish.
Sistemet e ndryshme gjyqësore kombëtare mund të zbatojnë rregulla shumë të
ndryshme të numërimit, duke përfshirë edhe faktin se ku referohen të dhënat e
gjykatave, nëse të dhënat referohen para ose pas apelimit, nëse është aplikuar rregulli
i veprës penale kryesore, si, një person i cili është dënuar për më shumë se një vepër
penale të të njëjtit lloj, është llogaritur (si një person apo si dy ose më shumë persona),
                                                            
245
European Sourcebook on Crime and Criminal Justice Statistics 2006, Third Edition. shiko:
www.europeansourcebook.org3 European Sourcebook on Crime and Criminal Justice Statistics 2006,
Third Edition. Available at: www.europeansourcebook.org 
231 

 
dhe se si një person i trajtuar me më shumë se një herë gjatë të njëjtit vit është
llogaritur. Çështjet të tilla nuk janë të mbuluara nga standardet ndërkombëtare ose
standartet e Bashkimit Evropian mbi statistikat gjyqësore dhe, aty ku krahasueshmëria
ndërkombëtare e statistikave gjyqësore është e nevojshme, duhet të mbulohen nga
metadata shtesë nga vetë vendi.

Indikatorët specifikë në nivel evropian.

Ashtu si me statistikat e policisë dhe statistikat e prokurorisë, është gjithashtu e

mundur të identifikohen brenda standardeve të Bashkimit Evropian një numër fushash
të veçanta informacioni që duhet të jenë të regjistruara nga sistemi gjyqësor. Këto
fusha përfshijnë të njëjtat lloje të krimit si ato të identifikuara për policinë dhe
statistikat e prokurorisë në këtë punim; racizmit dhe ksenofobisë, pastrimit të parave,
dhe trafikimit të qënieve njerëzore. Duhet të theksohet se treguesit e propozuar për
këto tre lloje të krimit janë jodetyruese, por megjithatë janë të rëndësishme pasi
përbëjnë një udhërrëfyes për zhvillimin e prioriteteve për të dhënat e krimit në kuadër
të Bashkimit Evropian.
Tabela e mëposhtme përcakton fushat e veçanta të informacionit që duhet të mblidhen
nga autoritetet gjyqësore për këto tre lloje të krimit.

Lloji specifik krimit Informacioni i mbledhur sipas nivelit te

gjykatave
Krimi përfshirë racizmin dhe Numri vjetor i personave të dënuar për "krime
ksenofobine. raciste."

Personat e liruar nga akuzat për krime raciste

Numri vjetor i personave të dënuar për "krime anti-

semite".

Personat e liruar nga akuzat për krime anti-semite.

Numri vjetor i të dënuarve për krime me motiv

ekstremist të djathtë

Personat e dënuar për krime me motive ekstremiste

të djathta

Të gjithë personat e dënuar dhe të liruar nga

akuzat, moshës, gjinisë, kombësisë.
Numri i stafit të përkushtuar me kohë të plotë (ose me
Krimi përfshirë pastrimin e kohë të plotë ekuivalente) për pastrimin e parave në
parave gjyqësor.

Numri i personave / subjekteve juridike të dënuar për

vepra të pastrimit të parave.

Numri i dënimeve për pastrim parash nga krimet e

kryera jashtë vendit.
232 

 
 Numri i dënimeve për krime të tjera përveç pastrimit
të parave me origjinë nga STR.

Numri i dënimeve sipas llojit të veprave penale të

pastrimit të parave.

Numri i dënimeve tw pezulluara nga gjatësia e

denimit .

Numri i procedurave të Pezullimit (bazuar në një

vendim gjykate).

Numri i procedurave të konfiskimit qe kane të bëjnë

me pastrimin e parave.

Numri i kërkesave të pranuara përpezullimin e

urdhrave në lidhje me rastet e pastrimit të parave nga
një shtet tjetër anëtar të BE-së dhe vlerën e aseteve të
ngrira.

Numri i kërkesave të pranuara për vendime

konfiskimi të bëjnë me bindjet e pastrimit të parave
nga një shtet tjetër anëtar të BE-së dhe vlerën e
aseteve të konfiskuara.

Shumat rikthehet pas bindjet e pastrimit të parave

Trafikimi i qenieve njerëzore • Numri i trafikantëve të dënuar në vit, nga:
(të ndara sipas gjinisë, moshës, kombësisë,
vendit të lindjes dhe llojit të shfrytëzimit)

Dënimet: lloji dhe ashpërsia e dënimit

• Paraqitja e kërkesave te viktimave për
kompensim, duke ngarkuar, dhe me kerkesat e
pranuara dhe mohuara

• dëshmmia e viktimave në gjykatë, me

pagesë.

Në përfundim, thekojmë se në lidhje me statistikat e gjykatave standardet

ndërkombëtare dhe të Bashkimit Evropian sugjerojnë që autoritetet gjyqësore duhet të
përdorin sistemin e bazuar tek njësia bazë e numërimit (të dhëna matëse) që përmban
detaje të person-cases të sjella përpara gjykatave. Të dhënat duhet qartësisht të
përmbajnë detajet mbi akuzat e caktuara për çdo person të ndjekur penalisht dhe
disponimin përfundimtar të gjykatës. Ku është e mundur, kjo duhet të lidhet në ndonjë
mënyrë me llojin krimit të regjistruar fillimisht nga policia. Është praktikë e mirë për
një sistem të caktojë një “numër të integruar file” në file-t gjyqësore, në mënyrë që të
lidhë file-t me file-t e policisë dhe file-t e prokurorisë. Këto të dhëna themelore, kur
233 

 
agregohen, duhet të jenë të afta për të prodhuar indikatorët bazë për "numrin e
personave të dënuar, sipas llojit të krimit". Të dhënat për autorin duhet, në mënyrë
ideale, të jenë të agreguara edhe më tej sipas moshës, gjinisë, përkatësisë etnike,
marrëdhënieve autor-viktimë, origjina kombëtare ose etnike, dhe zona gjeografike të
banimit. Në nivelin e Bashkimit Evropian, treguesit specifike për krime përfshirë
racizmin dhe ksenofobinë, pastrimin e parave dhe trafikimit e qënieve njerëzore janë
në zhvillim e sipër në nivel evropian.

2.4.4 Përmbledhje mbi Statistikat bazuar në Sondazhe246.

Përveç statistikave administrative të krijuara nga autoritetet e zbatimit të ligjit,

sistemeve të prokurorisë dhe gjykatave, një sistem gjithëpërfshirës për statistikat e
krimit dhe të drejtësisë penale duhet të përfshijë informacion nga sondazhet me bazë
popullsinë. Është një fakt i njohur se jo të gjitha veprat penale që ndodhin janë
raportuar pranë ose të vijnë në vëmendje të autoriteteve të zbatimit të ligjit. Normat në
polici për pesë lloje të krimeve raportuese (vjedhjen nga një makinë, vjedhja e një
biçikletë, vjedhje, tentativë vjedhje dhe vjedhje të pasurisë personale) janë vlerësuar
në rreth 51 për qind në 2003/04 për 14 vende pjesëmarrëse në Sondazhin Evropian
mbi Krimin dhe Sigurinë (BE-ICS)247. Edhe në rastet kur veprat penale vijnë në
vëmendjen e policisë, një rekord i përhershëm mund të mos rezultojë për shumë
arsye, duke përfshirë rastin kur nuk ka prova të pamjaftueshme për një vepër.

Përveç problemit të mos-raportimit të krimeve konvencionale (duke rezultuar në të

ashutquajturën “shifra e errët e krimit”), të dhënat e policisë të regjistruara për shumë
lloje komplekse të krimit, siç janë aktet e korrupsionit, nuk do të japin një pasqyrë të
qartë të fenomenit. Në shumë vende, akte të cilësuara nga Konventa e Kombeve të
Bashkuara kundër Korrupsionit, mund të mos perceptohen si korrupsion, e jo më si
vepër penale, nga persona të cilët ndeshin në veprime të tilla rregullisht248. Lloje të
tjera krimesh të veçanta, siç është për shembull dhuna kundër grave, ka shumë gjasa
që të mos raportohen si vepra kriminale, veçanërisht në rastet kur autori është partner,
ish-partner intim, ose familjar i viktimës.
Informacion mbi krimin konvencional dhe lloje të tilla të veçanta të krimit mund të
rritet në mënyrë të konsiderueshme përmes përdorimit të sondazheve me bazë
popullsinë. Sondazhet e tilla mund të synojë ose popullsinë e përgjithshme ose
seksione të veçanta, të tilla si gratë, të miturit, emigrantët, bizneset, apo profesione të
tilla si sistemi i drejtësisë. Ato mund të jenë të kufizuara gjeografikisht në rajone
lokale, zonat urbane ose qytete të veçanta, apo të mbulojnë të gjithë territorin.
Sondazhet mund të pyesin për përvojën dhe perceptimin e një seri të llojeve
                                                            
246
  Per me gjere shiko “Developing Standards in Justice and Home Affairs Statistics” 2010, CARDS
Regional Action Programme, faqe 67.
247
  Criminal Victimisation in International Perspective. Key findings from the 2004-2005 ICVS and
EU ICS. Dijk van, J., Kesteren van, J., Smit, P. WODC (2007), p.111.

 
248
  The United Nations Convention against Corruption does not define ‘corruption’ per se. It rather
provides for the prevention and criminalization of the widest possible range of manifestations of
corruption. These include traditional forms, such as bribery and embezzlement both in the private and
public sectors, as well as trading in influence, abuse of functions, illicit enrichment, obstruction of
justice, laundering and concealment of proceeds of corruption. 
 
234 

 
"konvencionale" të krimit, të tilla si sulmi (assault), grabitje, vjedhje dhe vjedhje
(burglary), ose të përqëndrohet në lloje të veçanta të krimit, të tilla si korrupsioni apo
dhunës ndaj grave. Rëndësia e sondazheve me bazë popullsinë është theksuar nga
Manuali i Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të
Drejtësisë Penale, i cili thotë se: "Jo të gjitha nevojat e Statistikave të Drejtësisë
penale mund të arrihen përmes sistemeve të informacionit administrative dhe
operative. Është e njohur gjerësisht se një pjesë e konsiderueshme e ngjarjeve
kriminale nuk raportohen në polici dhe se lloje të caktuara të informatave të
rëndësishme për krimin dhe drejtësinë penale nuk janë në dispozicion nga sistemi i
drejtësisë penale. Sondazhi i viktimizimit nga krimi, në veçanti, është shfaqur si një
mjet i rëndësishëm për mbledhjen e informacionit tek qytetarët që kanë qenë në
kontakt të drejtëpërdrejtë me krimin dhe sistemin të drejtësisë penale. Një sondazh i
mirëplanifikuar dhe ekzekutuar mbi viktimizimin e krimit, veçanërisht nëse kryhet në
mënyrë periodike, mund të plotësojë të dhënat e regjistruara të policisë dhe të sigurojë
informacion thelbësor për krijuesit e politikave dhe administratorët. Publikimi i
përbashkët i viktimizimit dhe të të dhënave të policisë, ndihmon për të informuar
publikun për natyrën e plotë dhe shtrirjen e krimit.249”.

Në nivel ndërkombëtar, udhëzimet për hartimin dhe zbatimin e sondazheve të

viktimizimit të krimit mund të gjenden në Manualin e UNODC-UNECE mbi
Sondazhet e Viktimizimit250.

Në nivel evropian edhe Plani i Veprimit 2011-2015 bazuar në Komunikatën e

Komisionit të Parlamentit Evropian dhe Këshillin mbi Matjen e Krimit dhe të
Drejtësisë Penale në Bashkimin Evropian, një detyrë e veçantë është edhe matja e
normës së viktimizimit dhe perceptimi subjektiv i sigurisë nëpërmjet një sondazhi të
përgjithshëm në Bashkimin Evropian. Detyra ka të bëjë me realizimin e një sondazhi
ndividual/familjar në Bashkimin Evropian; modeli, në bashkëpunim të ngushtë me
shtetet anëtare, mbulon prevalencën e tipologjive të krimeve (niveli i viktimizimit) si
dhe aspekte të tjera në lidhje me perceptimin subjektiv të sigurisë si edhe analiza dhe
pulbikime të rezultateve. Gjithashtu plani i veprimit lë si detyrë edhe matjen e sasisë
dhe të llojit të viktimizimit mbi sipërmarrjet dhe kjo do të relaizohet nëpëmjet një
sondazhi të viktimizimit mbi sipërmarrjet në bazë të studimit të faktueshmërisë së
zgjedhur në kuadër të planit të veprimit 2006-2011.

Zhvillimi i standardeve ndërkombëtare dhe të Bashkimit Evropian (siç përcaktohet në

Manualin e Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të
drejtësisë penale dhe Planit të Veprimit të BE-së) nxjerr në pah rëndësinë e integrimit
të statistikave të bazuara tek sondazhet mbi krimin konvencional dhe krimit të veçantë
në një sistem të plotë dhe gjithëpërfshirës të statistikave të drejtësisë penale.
Sondazhet janë në gjendje të japin vlerësime të vlefshme mbi prevalencën dhe
incidencën e viktimizimit, sipas llojit të krimit, si edhe perceptimet e frikës nga krimi
                                                            
249
  United Nations (2003). Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics,
fq.36. United Nations (2003). Manual for the Development of a System of Criminal Justice Statistics,
fq.36. 
250
 UNODC-UNECE Manual on Victimisation Surveys. shiko:
http://www.unodc.org/documents/dataand-analysis/Crime
statistics/Manual_on_Victimization_surveys_2009_web.pdf
 
235 

 
dhe reagimin e autoriteteve të zbatimit e ligjit dhe të drejtësisë penale. Rekomandime
të forta mund të gjenden në nivel ndërkombëtar për sjelljen e rregullt të viktimave të
sondazheve, si një plotësues për statistikat e regjistruara nga policia dhe për
përdorimin e tyre në zhvillimin e politikave.
Një numër iniciativash kanë për qëllim të zhvillojnë pyetësorët dhe metodologjitë e
standardizuara për sondazhet e viktimizimit nga krimi. Këto përfshijnë ICVS dhe
modulin e Bashkimit Evropian mbi sondazhet e viktimizimit. Qasja e ndërmarrë në
nivel ndërkombëtar në Manualin e UNODC-UNECE mbi sondazhet e viktimizimit,
megjithatë, është të identifikojë 'tema' kryesore për t’u përfshirë në një sondazh të
viktimave dhe jo pyetje starndard. Më tej, Manuali trajton në mënyrë të hollësishme
mbi një sërë mundësish për dizejimin e mostrës dhe metodologjinë e studimit dhe
mënyrës së intervistimit. Në veçanti, Manuali thekson rëndësinë e hartimit dhe
zbatimit të sondazheve të viktimizimit që janë të dy në nivel lokal relevante dhe, aq sa
është e mundur, ndërkombëtarisht të krahasueshme. Vetë krahasueshmëria është
prekur nga një sërë faktorësh, duke përfshirë dizajnin e pyetësorit, metodat e studimit
dhe popullsisë së synuar dhe kornizës së mostrës.

Metodologjia dhe dizajni i pyetësorit të sondazheve mbi natyrën dhe shtrirjen e

korrupsionit është më pak i përparuar se ajo për anketat e viktimizimit nga krimi.
Megjithatë, praktika në zhvillim në nivel ndërkombëtar sugjeron se treguesit e
anketës, bazuar në përvojën dhe perceptimin e korrupsionit janë matjet më të
përshtatshme, duke përfshirë edhe për qëllime të krahasimit ndërkombëtar. Në mënyrë
të ngjashme, përsa i përket dhunës ndaj grave, puna në zhvillim në nivel
ndërkombëtar ka propozuar treguesit e sondazhit të bazuara dhe është filluar në
zhvillimin e standardeve statistikore për anketat e specializuara.

2.5 MBLEDHJA E TË DHËNAVE STATISTIKORE NGA EUROSTAT251

Misioni Eurostat: të jetë ofruesi kryesor i statistikave të cilësisë së lartë në Europë.

Eurostat është zyra statistikore e Bashkimit Evropian ndodhet në Luksemburg. Detyra
e saj është të sigurojë në Bashkimin Evropian me statistikat në nivel evropian që
mundësojnë krahasimin midis vendeve dhe rajoneve.
Kjo është një detyrë kyçe. Shoqëritë demokratike nuk funksionojnë si duhet pa një
bazë solide të statistikave të besueshme dhe objektive. Nga njëra anë, vendimmarrësit
në nivel të Bashkimit Evropian në Shtetet Anëtare, në pushtetin lokal dhe në biznes
duhen statistika për të marrë vendime. Nga ana tjetër, publiku dhe mediat ju duhen
statistikat për një pamje të saktë të shoqërisë bashkëkohore dhe për të vlerësuar
performancën e politikanëve. Natyrisht, statistikat kombëtare janë ende të
rëndësishme për qëllimet kombëtare në shtetet anëtare, ndërsa për BE-në statistikat
janë thelbësore për vendimet dhe vlerësimet në nivel evropian.
Statistikat mund t’u përgjigjen shumë pyetjeve. A po shkon shoqëria në drejtimin e
premtuar nga politikanët? Është papunësia e lartë ose e ulët? A ka më shumë
emetimet e CO2 krahasuar me dhjetë vjet më parë? Sa shkojnë gratë në punë? Si është
ekonomia e vendit tuaj në krahasim me shtetet anëtare të tjera të BE-së?
Statistikat ndërkombëtare janë një mënyrë për të marrë dijeni për ecurinë e shteteve
anëtare dhe vendet jashtë BE-së. Ato janë një mënyrë e rëndësishme, objektive dhe
me këmbë në tokë, për të matur se si ne të gjithë jetojmë.
                                                            
251
 Per me gjere shiko: http://ec.europa.eu/eurostat/web/main
236 

 
Eurostat u krijua në vitin 1953 për të përmbushur kërkesat e Komunitetit Qymyrit dhe
Çelikut. Gjatë viteve, detyra e tij është zgjeruar dhe kur Komuniteti Europian u
themelua në vitin 1958 ai u bë një Drejtori e Përgjithshme (DG) të Komisionit
Evropian. Sot, Eurostat është pjesë e portofolit të Marianne Thyssen, Komisioneri për
Punësim, Çështje Sociale, aftësitë dhe lëvizshmërisë Punës. Roli kyç i Eurostat-it
është të furnizimit statistikat për DG tjetër dhe të furnizimit të Komisionit dhe
institucioneve të tjera evropiane me të dhënat në mënyrë që ata mund të përcaktojnë,
të zbatojnë dhe të analizojnë politikat e Komunitetit. Eurostat ofron një gamë të tërë të
të dhënave të rëndësishme dhe interesante që qeveritë, bizneset, sektori i arsimit,
gazetarët dhe publiku mund të përdorin për punën e tyre dhe jetën e përditshme.
Si blidhen të dhënat?
• Të dhënat kërkohen nga specialistët kombëtarë çdo vit në nëntor
• Të dhënat mblidhen për vitin kalendarik paraardhës
• Afati për dërgim është 1 muaj
• Të dhënat janë të disponueshme brenda dy muajsh që mblidhen
• Raporti publikohet 2 muaj mbas afatit

Eurostat ka bërë edhe përkufizimet për llojet e krimeve, duke patur në konsideratë
edhe raportimet në lidhje me krimet që bën ky institucion:

Krime Totale: vepra penale kundër kodit penal. Vepra penale më të lehta
(kundravajtjet) zakonisht përjashtohen.
Vrasje: Vrasje me dashje e një personi, duke përfshirë vrasjen nga
pakujdesia,eutanazia dhe vrasja e foshnjeve. Vdekja si pasoje drejtimit te
pakujdesshëm te automjetit, si dhe abortet dhe dhënia ndihme për të kryer vetvrasje
përjashtohen. Vrasje e mbetur në tentativë përjashtohet gjithashtu. Në ndryshim nga
veprat e tjera penale, njësia matëse për vrasjet është viktima.
Krime dhune/sulm fizike: dhunë kundër personit (dhunë fizike), vjedhje me dhunë ose
me kërcënim dhune) dhe veprat penale seksuale (duke përfshirë përdhunimin dhe
dhunën seksuale).
Vjedhje me dhunë: Vjedhja e një personi duke përdorur forcë ose me kërcënim force,
duke përfshirë rrëmbimin e çantave dhe vjedhje me dhunë. Vjedhja e xhepave, dhe
kërcënimi ose shantazhi për dorëzimin e pasurisë përgjithësisht nuk janë të përfshira.
Vjedhje me thyerje: sigurimi i aksesit në një banesë duke përdorur forcë për të
vjedhur sende.
Vjedhja e mjeteve motorike: Përfshin të gjitha mjetet tokësore me motor që punojnë
në tokë dhe që përdoren për të mbajtur njerëz (duke përfshirë makinat, motoçikletat,
autobuzët, kamionët, dhe automjetet e ndërtimit dhe bujqësorë)
Trafikimi i lëndëve narkotike: Posedim i paligjshëm, kultivimi, prodhimi, furnizimi,
transportimi, importimi, eksportimi, financimi etj, i operacioneve për lëndët narkotike,
jo vetëm ato që lidhen me përdorim vetjak.

Gjithashtu, Eurostat mbledh të dhëna edhe në lidhje me:

Numri i oficerëve të policisë: Të gjitha gradat e oficerëve të policisë duke përfshirë

policinë kriminale, e trafikut, e kufirit, xhandarmarinë, policine me uniform, city
guard, policine bashkiake. Nuk përfshin personelin civil, punonjësit e doganës të
tatimeve, policinë ushtarake dhe policinë e shërbimit sekret, oficerë me kohë të
237 

 
pjesshme, punonjës policie në rezervë për detyra të veçanta, kadetët, dhe policine e
gjykatave.
Numri i të Burgosurve: Numri total i të burgosurve madhor dhe minoren (duke
përfshirë edhe ata në paraburgim) deri në 1 shtator. Duke përfshirë edhe autorët që
mbahen në ambjentet e Administratës së Burgjeve, ambjente të tjera, instituciuone për
të mitur, institucione për personat me varësi ndaj drogës, dhe në spitale psikitrike ose
të tjera. Përjashtohen të burgosur jo kriminal që mbahen për qëllime administrative
(p.sh. Njerëz që mbahen deri në përfundim të hetimit të statusit të tyre të migracionit).

Me zhvillimin e politikave të Komunitetit, roli i Eurostat ka ndryshuar. Sot, mbledhja

e të dhënave për EMU dhe zhvillimi i sistemeve statistikore në shtetet kandidate për
anëtarësim në BE janë më të rëndësishme se dhjetë vjet më parë.

Në kuadër të Këshillit të Evropës vlen të përmenden mbledhja e Statistikave Vjetore

Penale të Këshillit të Evropës, i njohur më mirë si SPACE252 (Statistiques Pénales
annuelles du Conseil de l'Europe). Këtu përfshihen dy projekte të lidhura ngushë me
njera tjetrën. SPACE I, jep të dhëna për burgimin dhe institucionet penale në shtetet
anëtare të Këshillit të Evropës. Jepet informacion mbi dënimet jo me burgim dhe
masave të tjera të mbledhura nën projektin SPACE II. Të dhënat janë mbledhur me
anë të dy pyetësorëve, të dërguar çdo vit për administratat e burgjeve dhe tek
autoritetet e Shërbimit të Provës (ose organeve ekuivalente të Ministrive të
Drejtësisë).
Projektet SPACE janë bërë pjesë e një rrjeti të gjerë evropian. Në çdo vend,
korrespondentët kombëtare janë staf i punësuar dhe i kualifikuar në administratat
rajonale e kombëtare. Kontaktet dhe shkëmbimet e përhershme janë pasuruar nga
bashkëpunimi me shumë organe ndërkombëtare (p.sh. UNODC, Qendra
Ndërkombëtare për Studimet e Burgut, EMCDDA, CEP).
Statistikat Vjetore Penale të Këshillit të Evropës janë krijuar nga Këshilli i Evropës në
vitin 1983. Pierre V. Tournier (aktualisht drejtor i kërkimeve në CNRS) ishte në krye
të tyre deri në vitin 2001. Që nga viti 2002, ata janë të vendosur nën përgjegjësinë e
Marcelo F. Aebi (aktualisht profesor në Universitetin e Lozanës, Zvicër).Nga viti
1984 deri në vitin 2006 ato u botuan në Buletinin Informativ mbi Burgun (që u bë në
vitin 1992 Buletinin Informativ penologjike dhe u ndërpre pas vitit 2006) të Këshillit
të Evropës.Nga viti 1984 deri më 1991 ata ishin të quajtur statistika mbi popullsinë
penale në Shtetet anëtare të Këshillit të Evropës. Në vitin 1992, ato u quajtën si
Statistikat Vjetore Penale të Këshillit të Evropës dhe u bë i njohur më mirë nën
hapësirën akronim (frymëzuar nga titulli i tyre francez Statistiques Pénales annuelles
du Conseil de l'Europe).Nga viti 1984 deri më 1991, statistikat përfshinin vetëm
informata lidhur me popullsinë e burgjeve në Evropë. Në vitin 1992, një seri e
pyetjeve mbi sanksionet dhe masat komunitare u prezantua në pyetësorin e përdorur
për të mbledhur informacionin. Përgjigjet e këtyre pyetjeve janë përfshirë si Pjesës II
të raporteve. Në vitin 1997, u bë një botim i veçantë. Që atëherë, seritë origjinale janë
të njohur si SPACE I, dhe seri mbi sanksionet dhe masat komunitare si SPACE
II.Frekuenca e publikimit dhe përmbajtjen e këtyre dy serive kanë ndryshuar gjatë
viteve. Aktualisht, të dy seri publikohen çdo vit.

                                                            
252
 http://wp.unil.ch/space/
 
238 

 
2.6 SISTEMET E STATISTIKAVE PËR AZILIN, VIZAT DHE
MIGRACIONIN253

Pjesa më e madhe e këtij punimi ka të bëjë me standardet për statistikat e krimit dhe të
sistemit të drejtësisë penale. Megjithatë, siç është përcaktuar në hyrje të këtij punimi,
statistikat e "Drejtësisë dhe të Çështjeve të Brendshme", përfshijnë gjithashtu
statistika që lidhen me azilin, vizat dhe statistikat që lidhen me migracionin. Kjo pjesë
e punimit shqyrton standardet përkatëse për azil, vizë dhe statistikave të migracionit të
lidhura, kryesisht në nivel evropian.
Statistikat në lidhje me azilin, vizat dhe statistikat e migrimit, ndërsa kanë disa
mbivendosje me statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale, janë një fushë e veçantë e
statistikave. Ata janë, zakonisht të gjeneruara nga disa institucione që janë përgjegjëse
për statistikat e krimit të drejtësisë penale, duke përfshirë ministritë e brendshme,
drejtësisë dhe punëve të jashtme.
Përpos kësaj, theksojmë se duke qenë në fushën e statistikave të drejtësisë dhe punëve
të brendshme, statistikat mbi azilin, migracionin dhe vizat sinergojnë statistikat e
krimit dhe të drejtësisë penale:
• Një sërë aktesh të migrimit ose të kufirit të lidhura mund të jenë vepra penale
në vetvete. Në varësi të ligjeve kombëtare, këto mund të përfshijnë veprat
penale: si kalimi i paligjshëm i kufirit/migrimit ilegal apo vepra penale që
lidhen me dokumentet e identitetit ose mashtrimit dhe falsifikimit. Përveç
kësaj, veprat penale të kontrabandimit të emigrantëve dhe të trafikimit të qënie
njerëzore mund të zbulohet gjatë tranzitit kufitar.
• Krime të jera që (që nuk kanë të nëjnë me migracionin) mund të shfaqen në
pikat e kalimit kufitar. Këto përfshijnë kontrabandën e mallrave dhe mashtrii
në dogana.
• Migrimi mund të jetë (i detyruar) rezultat i zbatimit të ligjit nga autoritetet. Për
shembull, personat me pa të drejtë qëndrimi në një vend mund të urdhërohet
që të lënë vendin dhe të dëbohen përfundimisht nga autoritetet e shtetit ku nuk
knë të drejtë të qëndrojnë
• Persona me prejardhje të ndryshme kombëtare ose etnike mund të jetë objekt i
krimeve raciste dhe ksenofobe, parë kjo në këndvështrimin e krimit kufitar.
Kjo pjesë e punimit shqyrton standardet përkatëse për mbledhjen e statistikave të
azilit, vizave dhe migracionit në nivel të BE-së. Ku ekzistojnë sinergji, ka përpjekje
për të lidhur fushën e azilit, vizave dhe migracionit me standardet më të gjera për
statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale.

2.7 STANDARDET EVROPIANE PËR STATISTIKAT E MIGRACIONIT

DHE AZILIT - RREGULLORJA (EC) NO 862/2007254

Në kontrast me statistikat në fushën e krimit dhe të drejtësisë penale (ku acquis e qartë
e BE-së mbi përmbajtjen e statistikave është e kufizuar), legjislacion specifik mbi

                                                            
253
  Per me gjere shiko “Developing Standards in Justice and Home Affairs Statistics” 2010, CARDS
Regional Action Programme,  
254
 per me gjere shiko:
https://www.unodc.org/documents/southeasterneurope//CARDS_Developing_Standards_in_JHA_Stati
stics.pdf
 
239 

 
statistikat e migracionit ekziston në formën e Rregullores (EC) Nr 862/2007 mbi
statistikat e komunitetit mbi migracionin255.
Kjo rregullore mbi statistikat e migracionit përcakton rregullat e përbashkëta për
mbledhjen dhe përpilimin e statistikave të komunitetit mbi imigracionin dhe rrjedhjen
e emigracionit ndërmjet shteteve anëtare dhe midis shteteve anëtare dhe vendeve të
treta, për shtetësinë dhe vendin e lindjes të personave rezidentë në shtetet anëtare, si
dhe të dhënat administrative dhe të dhënat gjyqësore në shtetet anëtare për
imigracionin, dhënien e lejes për banim, shtetësia, azilin dhe forma të tjera të
mbrojtjes ndërkombëtare dhe parandalimin e immigracionit256. Rregullorja përcakton
një sërë përkufizimesh në lidhje me migracionin përveç të dhënave që vetë shtetet
anëtare mund të jenë në gjendje të furnizojnë Eurostat.

Të dhënat sipas rregullores përfshijnë fushat e mëposhtme:

• migrimi (emigracioni, emigrimi dhe rezidenca) (nenet 3 dhe 6);
• azili (neni 4);
• fitimi i shtetësisë (neni 3); dhe
• parandalimi i hyrjes së paligjshme dhe qëndrimi (Nenet 5 dhe 7).
Për qëllimet e këtyre temave, rregullorja parashikon një sërëtë përkufizimesh të
detajuara në tabelën e mëposhtme:

Standardet e BE për statistikat e migracionit dhe azilit - Rregullorja (KE) Nr

862/2007:

(Përkufizime nga Rregullorja EC) Nr 862/2007 mbi statistikat e Komunitetit

mbi emigracionin

Rezidenca e Nënkupton vendin ku personi kalon pushimin e dites,

zakonshme pavaresisht se eshte i pa okupuar,
Imigrim nënkupton veprimin me të cilin një person përcakton
vendbanimin e tij / të saj të zakonshëm në territorin e një
Shteti Anëtar për një periudhë që është, apo pritet të jetë, të
paktën 12 muaj, duke qenë më parë banues i zakonishem në
një Shtet tjetër Anëtar ose vend i trete.
Emigrim do të thotë veprimi me të cilin një person, që ka qenë më
parë zakonisht banues në territorin e një Shteti Anëtar,
pushon së pasuri vendbanimin e tij ose të saj të zakonshme
në atë Shtet Anëtar për një periudhë që është, apo pritet të
jetë, të paktën 12 muaj .
Shtetësia nënkupton lidhjen e veçantë ligjore midis një individi dhe
shtetit të tij ose të saj, e fituar nga lindja ose natyralizimi,
qoftë me deklaratë, zgjedhje, martesë ose mjete të tjera në
përputhje me legjislacionin kombëtar

                                                            
255
 Regulation (EC) No 862/2007 of the European Parliament and of the Council of 11 July 2007 on
Community statistics on migration and international protection and repealing Council Regulation
(EEC) No 311/76 on the compilation of statistics on foreign workers. Available at: http://eur-
lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:199:0023:0029:EN:PDF 
256
ibid

240 

 
Vendi i lindjes nënkupton vendin e qëndrimit (në kufijtë e saj aktualë, nëse
informacioni është i disponueshëm) të nënës në kohën e
lindjes, ose, në mungesë, vendi (në kufijtë e saj të tanishëm,
nese ka informacion), në të cilën u krye lindja
Imigrant Personi qe imigron
Emigrant Personi qe emigron
Rezident afatgjatë nënkupton banor afatgjatë siç përcaktohet në nenin 2 (b) të
Direktivës së Këshillit 2003/109 / EC i datës 25 nëntor 2003
lidhur me statusin e shtetasve të vendeve të treta që janë
rezidentë afatgjatë, do të thotë banor afatgjatë siç
përcaktohet në Nenin 2 ( b) të Direktivës së Këshillit
2003/109 / EC i datës 25 nëntor 2003 lidhur me statusin e
shtetasve të vendeve të treta që janë rezidentë afatgjatë
Shtetas të vendeve të nënkupton çdo person i cili nuk është shtetas i Bashkimit
treta brenda kuptimit të nenit 17 (1) të Traktatit, përfshirë edhe
personat pa shtetësi.
Kërkesa për mbrojtje nënkupton kërkesë për mbrojtje ndërkombëtare, siç
ndërkombëtare përcaktohet në Nenin 2 (g) të Direktivës së Këshillit
2004/83 / EC e 29 prillit 2004 mbi standardet minimale për
kualifikimin dhe statusin e shtetasve të vendeve të treta ose
personat pa shtetësi si refugjatë ose si persona që kanë
nevojë per mbrojtje ndërkombëtare dhe përmbajtjen e
mbrojtjes së dhënë.
Statusi i refugjatit nenkupton statusin e refugjatit, siç përcaktohet në nenin 2
(d) të Direktivës 2004/83 / EC.
Statusi i mbrojtjes nënkupton statusin e mbrojtjes plotësuese, siç përcaktohet
plotësuese në nenin 2 (f) të Direktivës 2004/83 / EC;
Mbrojtja e do të thotë mbrojtje të përkohshme, siç përcaktohet në nenin
përkohshme 2 (a) të Direktivës i Këshillit 2001/55 / EC e 20 korrik 2001
mbi standardet minimale për dhënien e mbrojtjes së
përkohshme në rast të një fluksi masiv të personave të
zhvendosur dhe mbi masat që promovojnë një ekuilibër të
përpjekjeve ndërmjet Shteteve Antare në marrjen e
personave të tillë dhe duke pasur pasojat e saj.
Kufijtë e jashtëm nëkupton kufijtë e jashtëm, siç përcaktohet në Nenin 2 (2) të
Rregullores (KE) Nr 562/2006 e Parlamentit Europian dhe e
Këshillit e 15 marsit të vitit 2006 qe krijon një Kod të
Komunitetit mbi rregullat që qeverisin lëvizjen e personave
përtej kufijve (Schengen Borders Code).
Shtetasit e vendeve të nënkupton shtetasit e vendeve të treta të cileve u eshte
treta qe u eshte refuzuar hyrja në kufinjte e jashtëm, sepse ata nuk i
refuzuar hyrja plotësojnë të gjitha kushtet e hyrjes të përcaktuara në Nenin
5 (1) të Rregullores (KE) Nr 562/2006 dhe nuk i përkasin
kategoritë e personave të përmendur në nenin 5 (4) të kësaj
Rregulloreje

shtetasit e vendeve të Nenkupton shtetasit e vendeve të treta të cilët janë gjetur

treta me qëndrim të zyrtarisht të jetë në territorin e një Shteti Anëtar dhe që nuk
241 

 
paligjshëm plotësojnë, ose nuk plotësojnë me, kushtet për qëndrim në
atë Shtet Anëtar.

Duke aplikuar këto përkufizime, rregullorja bën të mundur që statistikat e përftuara në

fusha të caktuara duhet të bazohen në një varg burimesh të të dhënave duke përfshirë
regjistrimet e veprimeve administrative dhe gjyqësore, regjistrime në lidhje me
veprimet administrative, regjistrimin e popullsisë së personave apo të një nëngrupi të
caktuar të asaj popullsie, censuset, mostrat e anketimeve si edhe burime të tjera të
përshtatshme257.
Rregullorja për vitin e parë të marrë në referencë, viti 2008. Komisioni është i
detyruar të paraqesë një raport në Parlamentin Evropian mbi statistikat hartuar në
përputhje me rregulloren deri në gusht të vitit 2012. Eurostat ka harmonizuar të
dhënat e tij mbi migracionin me variablat e zgjedhura nga rregullorja. Këto variabla
përfshijnë të dhëna në lidhje me marrjen e shtetësisë, migrimin dhe azilin, dhe janë të
përfshira në databazën e Eurostat në internet258. Metadata shoqëruese të Eurostat
përmendin përkufizime nga Rregullorja (KE) 862/2007 (siç Riprodhuar në Tabelën
më sipër) dhe thotë se të dhënat janë mbledhur nga shtetet anëtare "në bazë të
marrëveshjeje xhentëlmenësh”.
Rregullorja (EC) 862/2007 është një shembull i qartë i aquis së detyrueshme të BE-së
që përmban qartësisht se çfarë të dhënash duhet të mbajnë dhe të raportojnë shtetet
anëtare në këtë fushë. Ndërsa mbledhja e të dhënave dhe raportimi në praktikë është
në zhvillim e sipër, iniciativat e ndërmarra tashmë nga Eurostat dhe DG JLS, tregojnë
së një sërë hapash janë bërë në praktikë për të mbledhur më shumë të dhëna të
krahasueshme në fushat e azilit, vizave dhe migracionit. Megjithatë mbeten ende sfida
të konsiderueshme në këtë drejtim. Metodat e përdorura në statistikat ndërkombëtare
të migracionit dallojnë shumë ndërmjet vendeve. Çdo vend ka metodat e veta dhe
traditat në grumbullimin e të dhënave dhe analizën e politikave dhe nevojat e veta
specifike demografike për informacion në lidhje me rrjedhjen e migracionit në ose
jashtë vendit. Përderisa të dhënat e Eurostat dhe DG JLS-të mbulojë variabla të
caktuara për migracionin dhe azilitn, pak informacion ndërmjet vendeve është tashmë
në dispozicion në fusha të tjera të lidhura aktualisht, të tilla si leje qëndrimi dhe
çështjet e vizave të lëshuara259.

                                                            
257
 Regulation (EC) No 862/2007, Article 9.
258
Shiko: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/population/data/database
259
  The “Annual Reports on Migration and Asylum” I publikuar ne DG-JLS website permban ds ate
dhena te limituara mbi lejet e banimit te leshuara nga Shtetet Anetare. Megjithate, duhet të theksohet se
përkufizimet dhe rregullat e numerimit ndryshojne shume ndermjet shteteve ne varesi te sistemeve te
tyre. shiko:
http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/asylum/statistics/docs/2003/9.3.1_annual_total_positive
_decisions_residence_permits_overview_2003.pdf
and
http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/asylum/statistics/docs/2003/9.3.2_annual_total_number
_residence_permits_country_2003.pdf The “Annual Reports on Migration and Asylum” published on
the DG-JLS website contain some limited data on residence permits issued by Member States.
Megjithate, duhet të theksohet se përkufizimet dhe rregullat e numerimit ndryshojne shume ndermjet
shteteve ne varesi te sistemeve te tyre. shiko:
http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/asylum/statistics/docs/2003/9.3.1_annual_total_positive
_decisions_residence_permits_overview_2003.pdf and
http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/asylum/statistics/docs/2003/9.3.2_annual_total_number
_residence_permits_country_2003.pdf
242 

 
Nëse ndonjë vepër penale raportohet veçmas, atëhere varet nga qëllimi dhe fokusi i
raportimit statistikor nëse të dy ngjarjet janë të ndashme sipas ligjit kombëtar. Për
shembull, në disa vende mund të kryhet një vepër penale vetëm në qoftë se një
personi i është refuzuar hyrja në kufi për shkak të posedimit të dokumenteve të
falsifikuara, jo për përpjekjen për të kaluar kufirin në kundërshtim me rregullat të
hyrjes në vetvete. Më tej, një refuzim e hyrjes në kufi mund të jetë për shkak të
identifikimit të autorit të veprës penale të kontrabandës së emigrantëve ("lehtësimin e
migrimit ilegal" në bazë të Direktivës së Këshillit 2002/90/EC) ose trafikimit të
qënieve njerëz. Përveç trafikimit apo kontrabandës së personave, individëve mund t’u
refuzohet hyrja dhe të kapen në kufi, ku kontrabanda e mallrave apo mashtrimi
doganor është i dyshuar.
Gjendja aktuale e standardeve ndërkombëtare dhe evropiane dhe acquis nuk ofrojnë
ndonjë zgjidhje të thjeshtë për sfidën “ripajtimit” të migracionit dhe të dhënave të
krimit. Aktualisht, indikatorët në çdo fushë duket se janë zhvilluar sipas nevojave
strikte të politikave dhe kryesisht në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri. Autoritetet e
zbatimit të ligjit, për shembull, mund të raportojnë numrin e personave të arrestuar për
mashtrim në dokumentin e udhëtimit (si një nga shumë lloje të tjera të krimit), dhe
policia kufitare mund të raportojë numrin e personave të cilëve i është refuzuar hyrja
në kufi. Megjithatë, ka të ngjarë të jetë shumë e vështirë për të pajtuar shifrat për të
identifikuar arsyet e refuzimit dhe cila është përqindja e dokumenteve të falsifikuara
të udhëtimit të paraqitura në kufi e cila ka rezultuar me arrest.
Standardet ndërkombëtare dhe të Bashkimit Evropian, për momentin, nuk sigurojnë
rekomandime statistikore në këtë drejtim. Megjithatë, parimi i “police unit record
production” (sigurimi i të dhënave prej njësive policore ) duke përdorur incidentin e
detajuar dhe numrat individuale për cdo file, sugjeron se sistemet e të dhënave duhet
të jenë të dizajnuara në mënyrë të tillë që të lejojnë identifikimin e veprave penale
kufitare, të cilat qartësisht mund të jenë të lidhura edhe me shkelje të rregullave të
migracionit.
Përderisa standardet e Bashkimit Evropian për statistikat e krimit dhe migracionit nuk
janë ende të lidhura ngushtë, puna e BE-së ka përparuar në mënyrë të konsiderueshme
në nivel operacional në lidhje me shkëmbimin e të dhënave për individë në fushën e
krimit dhe kontrollit të kufirit. Edhe pse një sistem i tillë nuk është në fokusi e këtij
punimi, ato janë megjithatë me rëndësi dhe mund të japin disa udhëzime mbi fushën e
të dhënave të cilat duhet të mblidhen dhe duhet të raportohen, veçanërisht në fushën e
statistikave të vizave.

2.8 STANDARDET E BE-SË PËR STATISTIKAT E VIZAVE DHE

ZHVILLIMET SPECIFIKE TË SISTEMIT260

Me qëllim sigurimin e një policimi efikas të kufijve të jashtëm të Bashkimit Evropian

dhe luftën kundër imigracionit të paligjshëm dhe trafikimit të qenieve njerëzore,
institucionet evropiane janë në proces të zhvillimit të një sërë sistemeve për
shkëmbimin e informacionit operativ të azilit, vizave dhe informacionit të lidhur me
krimin. Përderisa sistemi i azilit operon në të gjitha vendet e Bashkimit Evropian,

                                                            
260
 per me gjere shiko:
https://www.unodc.org/documents/southeasterneurope//CARDS_Developing_Standards_in_JHA_Stati
stics.pdf
243 

 
sistemet e vizave dhe krimit janë ndërtuar në acquis e Schengenit dhe, si të tilla,
aktualisht përjashtojnë disa shtete anëtare261.

Tre sisteme kanë një rëndësi të veçantë – “Eurodac”, “Schengen Information System'
(SIS), dhe "Visa Information System“ (VIS). Tabela më poshtë ofron një pasqyrë të
secilit prej sistemeve, së bashku me të dhënat operative dhe të dhënat statistikore të
kërkuara nga secili prej tyre. Çdo sistem është themeluar mbi bazën e legjislacionit
evropian dhe përfaqëson një standard të detyrueshëm për shtetet anëtare të Bashkimit
Evropian. Nga një këndvështrim i statistikave të drejtësisë dhe punëve të brendshme,
Rregulloret e Këshillit Evropian dhe Vendimet bëjnë të mundur që çdo sistem të
sigurojë detaje të dyfishta, edhe për shkëmbimin e të dhënave mbi individët, edhe për
të dhënat të detajuara statistikore që duhet të jetë në dispozicion nga çdo sistem.

Acquis e Bashkimit Evropian siguroi EURODAC (një sistem për shkëmbimin e

informacionit mbi personat që kërkojnë azil në Bashkimin Europian) kërkon, për
shembull, që Shtetet Anëtare të BE-së të jenë në gjendje të prodhojnë të dhëna
statistikore për numrin e personave që aplikojnë për azil, persona të cilët kanë
paraqitur më parë një aplikim për azil në një shtet tjetër anëtar.

Sistemet SIS dhe VIS në mënyrë të ngjashme të kërkojnë një numër të caktuar
statistikash që përfshin (kriminale) "alarme" dhe kërkesave për vizë që të gjenerohet
nga ndarjen operative e të dhënave mbi personat individuale.

                                                            
261 The United Kingdom and Ireland do not take part in all provisions of the Schengen acquis.
244 

 
 Të dhënat operative (shkëmbimi
Sistemi Përmbledhje individual I rekordeve) Të dhënat statistikore

Eurodac Përcakton një sistem njohje gjurmë
gishtash për të ndihmuar në përcaktimin
e të cilës nje shtet anëtar është përgjegjës
në bazë të Konventës së Dublinit për
shqyrtimin e një kërkese për azil të
depozituar në një Shtet Anëtar. Eurodac
ka funksionuar në të gjitha 27 shtetet
anëtare të BE-së që nga viti 2003
Çdo shtet anëtar menjëherë do
të sigurojnë të dhënat vijuese për
çdo aplikant për azil dhe për të
huajt arrestuar në lidhje me
kalimin e parregullt të një kufiri
të jashtëm prej të paktën 14 vjeç
në Njësinë Qendrore: (a) Shteti
Anëtar i origjinës, vendin dhe
datën e kërkesës për azil; (B) të
dhënat e gishtave; (c) Sex;
Numri (d) referenca të përdorura
nga Shteti Anëtar të origjinës;
(E) datën në të cilën janë marrë
shenjat e gishtave; (F) datën në
të cilën të dhënat janë
transmetuar tek Njësia
Qendrore.
Njohja e sistemit për të
ndihmuar në përcaktimin se cili
shtet anëtar është përgjegjës në
bazë të Konventës së Dublinit
155 për shqyrtimin e një kërkese
për azil të depozituar në një
Shtet Anëtar. Eurodac ka
funksionuar në të gjitha 27
shtetet anëtare të BE-së që nga
viti 2003.
Numri i rezultateve për
aplikantët për azil që kanë
parashtruar kërkesën për azil
në një shtet tjetër anëtar (neni
3 (3) (b)).
Numri i rezultateve për
aplikantët për azil të cilët
ishin arrestuar më parë në
lidhje me kalimin e parregullt
të një kufiri të jashtëm dhe që
nuk janë kthyer prapa.
Numri i vështrimeve të
dhënave të vendit të tretë te
shtetasve te kapur kur kane
qëndruar në mënyrë të
paligjshme në territorin e një
Shteti Anëtar me të dhënat
mbi shenjat e gishtave të
regjistruara më parë të
azilkërkuesve në të gjitha
Shtetet Anëtare

Sistemi Krijon një sistem për lëshimin e
Informativ "alarme" lejuar autoritetet kompetente
Shengen II për të identifikuar një person apo një
(SIS) objekt me qëllim marrjen e masave të
veçanta.
SIS II do të përmbajë alarme për
personat e kërkuar për arrestimin për
qëllime te heqjes dorë dhe për
arrestimin për qëllime të ekstradimit.
SIS II duhet të përmbajë edhe alarme për
persona të zhdukur për të siguruar
mbrojtjen e tyre, ose për të parandaluar
kërcënimet, për personat e kërkuar për
procedurë gjyqësore, të personave dhe
objekteve për kontrolle diskrete apo
kontrolle të veçanta dhe të objekteve për
konfiskimin ose të përdorin si provë në
procedurë penale.
SIS II pritet të jetë operacionale deri në
fund të vitit 2010
Sipas nenit 20 (2) i Rregullores Numri i alarme mbi personat
për SIS II, të dhënat për personat për të cilat periudha e
e lidhur me të cilin një alarm mbajtjes është zgjeruar. (Neni
është lëshuar duhet të jetë jo më 44 (6)).
shumë se sa më poshtë:
(a) mbiemri (s) dhe emri (s), Numri i SIS II mbahet nga
emri (s) në lindje dhe emrat e çdo Shtet Anëtar (neni 66).
mëparshëm dhe të gjitha
emërtimet, të futura veç e veç;
(b) çdo të veçantë, objektiv,
karakteristikat fizike qe nuk
mund të ndryshojnë;
(c) vendi dhe data e lindjes;
(D) seksi; (e) fotografi; (f)
shenjat e gishtave; (G) kombësia
(H) nëse personi në fjalë është i
armatosur, i dhunshëm ose i ka
shpëtuar;
(I) arsye për alarm; (J) autoriteti
lëshon alarm;
(K) një referencë për vendimin
duke i dhënë të rritet në
gatishmëri; (L) veprime që
duhen marrë;

(M) Linke (s) për alarme të tjera

245 
të nxjerra në SIS II, në përputhje
me nenin 37.
 
 Tabela e mëpsipërme tregon se (ndërmjet treguesve të tjerë), acquis e Komunitetit në
VIS mund të sigurojë të paktën një bazë të gjerë për udhëzimet mbi statistikat e
vizave. Wshtë e rëndësishme për aq sa pjesa kryesore e legjislacionit të BE në fushën
e azilit dhe migracionit. Rregullorja (EC) No 862/2007, nuk specifikon indikatorë në
lidhje me vizat.

Neni 17 i Rregullores (EC) Nr 767/2008 mbi VIS titullohet “Përdorimi i të dhënave

për raportimin dhe statistikat' dhe ofron një listë të dataItems tek e cila autoritetet
kompetente të vizave duhet të kenë akses për qëllime të raportimit dhe të statistikave.
Përderisa kjo listë e të dhënave është gjenerike, një listë e mundshme e indikatorëve
kryesorë në lidhje me vizat mund të ndërtohet në analogji me indikatorët e përfshirë
në Rregulloren (EC) Nr 862/2008 mbi statistikat e komunitetit mbi migracionin.
Tabela më poshtë paraqet disa propozime në këtë drejtim.

Lloji i të Treguesi i Përcaktuar Burimet e mundshme të të Referenca nga

dhënave dhënave Rregullorja (EC)
Nr 767/2008

Grupi i personave me vizë të vlefshme Ministria e Punëve të Jashtme /

Të dhënat stok (sipas shtetësisë dhe llojit dhe kohëzgjatjes Ministria e Brendshme Neni 17
(Fikse) së vizës)
Grupi i personave të cilëve iu është Ministria e Punëve të Jashtme / Neni 17
refuzuar një vizë (sipas shtetësisë Ministria e Brendshme
Aplikimet për viza (sipas shtetësisë dhe Ministria e Punëve të Jashtme /
vendit të aplikacioneve të vizave aplikimit Ministria e Brendshme Neni 17
(sipas shtetësisë dhe vendin e aplikimit
Te dhënat në Vizat e dhëna (sipas shtetësisë, vendit të Ministria e Punëve të Jashtme / Neni 17
lëvizje aplikimit, llojit dhe kohëzgjatjes së vizës) Ministria e Brendshme
ministri
Vizat e refuzuara (sipas shtetësisë, vendit Ministria e Punëve të Jashtme / Neni 17
të aplikimit, llojit dhe kohëzgjatjes së Ministria e Brendshme
vizës)

Përmbledhje - Statistikat mbi azilin, vizat dhe statistikat e migracionit

Në përmbledhje, në shqyrtimin e aquis së Bashkimit Evropian mbi statistikat e azilit,

vizave dhe migracionit del në pah një grup relativisht i zhvilluar standardesh.
Rregullorja (KE) Nr 862/2007 mbi statistikat e komunitetit mbi migracionin përmban
përkufizime të detajuara dhe indikatorë specifikë për migracion dhe vendbanimit,
azilin, shtetësinë, dhe parandalimin e hyrjes dhe qëndrimit të paligjshëm. Ndërsa
indikatorët vetë janë shumë specifikë, standardet e BE-së thonë pak në lidhje me
strukturën e sistemeve që sjellin statistikat e detajuara. Në të vërtetë, të dhënat e
mbledhura dhe të shpërndara nga Eurostat që i korrespondojnë indikatorëve të listuar
në Rregullore rrjedhin nga një përzierje e të dhënave administrative dhe anketat
kombëtare. Më tej, statistikat e Eurostat tregojnë se faktorë të tillë si koha për
"vendbanimin e zakonshëm" e aplikuar për qëllimet e përfshirjes në statistikat zyrtare
mbi imigracionin dhe emigracionin ndryshon në shtetet anëtare. Disponueshmëria e të
dhënave mbi variablave të tjera, të tilla si të dhënat mbi lejet e qëndrimit, është edhe
më e kufizuar, kryesisht për shkak të diapazonit të gjerë të sistemit kombëtar në fuqi.
Megjithatë, parimet themelore për statistikat e azilit dhe migrim, përfshijnë faktin që

246 

 
shtetet anëtare duhet të jetë në gjendje për të prodhuar edhe shifra në lidhje me
"gjendjen" edhe shifra në lidhje me “rrjedhjen”', dhe statistikata tilla duhet të
detajohen edhe më tej inter alia , shtetësinë, moshën, dhe seksin.

Në nivel operacional, legjislacioni i Bashkimit Evropian parashikon një sistem të

avancuar për shkëmbimin e informacionit për personat, individët. Kjo pjesë e
legjislacionit gjithashtu përfshin një sërë kërkesash për raportim statistikor,
veçanërisht në fushën e statistikave të vizave. Për analogji me indikatorët e azilit dhe
migracionit, gjendja dhe rrjedhja e statistikave për aplikimet për vizë, vizat e lëshuara
dhe vizat e refuzuara mund të shtohen në trupin e standardeve të Bashkimit Evropian
në këtë fushë.

Përderisa statistikat e azilit, vizave dhe migracionit përfaqësojnë një fushë diskrete në
të drejtën e tyre, ka mbivendosje me statistikat e krimit dhe të drejtësisë penale. Kjo
ndodh veçanërisht në rastin kur një vepër penale konsumohet në një vend kufitar, si
në rastin e kontrabandimit të migrantëve ose trafikimit të qënieve njerëzore. Përveç
këtyre rasteve të veçanta, megjithatë, përkatësia etnike dhe shtetësia e autorëve të
krimit në përgjithësi është një komponent i rëndësishëm i statistikave të krimit dhe të
drejtësisë penale. Në nivel ndërkombëtar, Manuali i Kombeve të Bashkuara për
Zhvillimin e Sistemit të Statistikave të Drejtësisë Penale rekomandon zbërthimin e të
gjitha statistikave të veprës penale dhe viktimës sipas përkatësisë etnike dhe origjinës
kombëtare. Kjo kërkon një sistem për regjistrimin e kujdesshëm të etnisë dhe
shtetësisë kur një person është i dyshuar ose i akuzuar për një krim dhe një sistem për
identifikimin e karakteristikave të viktimave të krimit. Në nivelin e BE-së, fokusi mbi
krimet raciste dhe antisemite (pjesërisht) reflektojnë nivele të rritura të migrimit. Nga
një perspektivë e politikës parandalimin e krimit, të dhënat për krime të tilla mund të
jenë veçanërisht të rëndësishme kur kombinohen me të dhënat e gjendjes dhe të
rrjedhjes, azilin dhe migracionin.

Në përgjithësi, punimi tregon se një sistem gjithëpërfshirës i statistikave të drejtësisë

dhe punëve të brendshme është e nevojshme që të përfshijë treguesit bazë mbi çështjet
e azilit, vizave dhe migracionit. Disa prej tyre janë të përcaktuara në acquis e
detyrueshme të Bashkimit Evropian. Ndërsa indikatorët janë relativisht të qartë, sfida
e krahasueshmërisë së statistikave që rrjedhin nga ligjet e ndryshme kombëtare mbetet
ende.

247 

 
 PJESA E TRETË

KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

Konkluzioni262 është tashmë i prekshëm se sistemi i statistikave gjyqësore penale në

vendin tonë është ende larg pritshmërive evropiane dhe ndërkombëtare. Një nga hapat
e parë për të përmirësuar mbledhjen e statistikave të krimit dhe të drejtësisë penale në
nivel kombëtar është përdorimi i një sistemi standard të klasifikimit të veprës penale
për të regjistruar krimet në statistika. Do të ishte shumë mirë të kishim një sistem
klasifikimi ‘operacional’, i bazuar në Kodin Penal, por i rishikuar sipas nevojave
statistikore. Në Shqipëri skema e klasifikimit të krimit jepet në Kodin Penal të
Republikës së Shqipërisë.

Në Shqipëri ka një nevojë të madhe për rregulla numërimi të shkruara për të

regjistruar ngjarjet kriminale në Statistikat e Policisë, Prokurorisë dhe Gjykatave, në
koordinim me INSTAT-in.

Një manual për rregullat e numërimit është mëse i domosdoshëm. Çfarë strukture do
të kishte një Manual për rregullat e numërimit për regjistrimin e krimeve në statistikat
e krimit dhe të drejtësisë penale? Cilat rregulla të numërimit do të përfshiheshin?
Sugjerojmë që rregullat e numërimit të shkruara për regjistrimin e krimit të
standardizuar duhet të mbulonin të paktën:

- Kohën kur të dhënat mblidhen për tu përfshirë në statistika;

- Numrin e Krimeve;
- Njësia e Numërimi;
- Sa vepra numërohen në incidente ku ka më shumë se një veper penale (Parim i
veprës më të rëndë apo jo);
- Numërimi i shumë veprave (seriale) në bazë të raportimit nga viktimat;
- Numërimi i shume autorëve të dyshuar;
- Përkufizimi i përsëritjes.

Rekomandohet fuqishëm bashkëpunimi ndërmjet organeve të Sistemit të Drejtësisë

Penale në hartimin e këtyre rregullave. Qëllimi duhet të ketë drejt standarteve
evropiane dhe ndërkombëtare edhe në fushën e statistikave gjyqësore penale për të
bërë të mundur raportimin cilësor të tyre në nontekst ndërkombtar sepse statistikat
ndërkombëtare për krimin dhe drejtësinë kanë tre role kryesore:

- Udhëzime për mbledhjen e statistikave dhe përdorimit të tyre;

- Kërkesa për statistika për krimin dhe drejtësinë u dërgohet autoriteteve
qëndrore;

                                                            
262
  Ref: “Programme Guidelines Albania Development of Monitoring Instruments for Judicial and
Law Enforcement institutions in the Western Balkans 2009-2011”, UNODC, TRANSCRIME,
HEUNI, ICPMD 

248 

 
 - Mbledhja e statistikave krahasuese për krimin dhe drejtësinë për çështje të
ndryshme.

Nevojat dhe burimet e vendit tonë duhet të shfrytëzojnë statistikat ndërkombëtare por
ato nuk duhet të pengojnë progresin tonë. Për t’i treguar qeverive se ku duhet t’i
përqëndrojnë përpjekjet e tyre. Mund të japin ide për reforma ligjore. Për t’i treguar
popullit se ku vendi çalon në drejtësinë penale. Për të treguar se ku infrastruktura
statistikore ka nevojë për zhvillim (duke përfshirë dhe publikimet). Mund të
krahasohen burimet që përdoren për drejtësinë penale. Pengesat në këtë drejti jane të
shumta e më kryesoret përmendim:

- Vendet kanë sisteme të ndryshme ligjore;

- Kanë sisteme të ndryshme statistikore, me prioritete dhe burime të ndryshme;
- Rregulla të detajuara për numërim bëjnë ndryshimin në # e krimeve, çështjeve,
autorëve, fluksin e migracionit: MB ka një fluks të madh të ngjerjeve të
dhunës.
- Statistikat krahasuese janë vetëm fillimi i një hetimi krahasues
- Studimet e duhura kanë nevojë për më shumë kërkime dhe krahasime ligjore

STATISTIKAT E POLICISË

Ka vend për përmirësim në sistemin e regjistrimit të statistikave në nivel policie.

Shumë vepra të dyshuara që vijnë në vëmendjen e policisë ka të ngjarë të mos
raportohen në statistikat zyrtare, ose ngaqë nuk ndiqen më tej, ose ngaqë prokuroria
nuk i pranon çështjet përkatëse. Kartelat ekzistuese për shkelësit dhe viktimat e
dyshuara janë të pakta dhe përmbajnë shumë pak informacion për profilin e shkelësve
dhe të viktimave.
Në periudhën afatmesme, regjistrimi elektronik i kartelave përmes një programi
kompjuterik i lidhur me Sistemin e Menaxhimit Total të Informacionit (TIMS) ka
potencialin për t’u zhvilluar në një sistem të plotë të regjistrimit dhe raportimit të
veprave penale për të gjitha stacionet policore në Shqipëri
Tani për tani, incidenteve penale të regjistruara u vendoset një numër progresiv në
bazë mujore në Regjistrin e Krimeve, i cili nuk është njësoj me kartelat e
prokurorisëdhe të gjykatave.

REKOMANDIME
1. Për ta veçuar në mënyrë të qartë detyrën e regjistrimit të kallëzimeve për
krimet nga përgjegjësia për hetimin e krimeve, mund të shqyrtohet shpërndarja
e përgjegjësive për regjistrimin e krimeve brenda për brenda Policisë së Shtetit
në Shqipëri, dhe duhet menduar ideja e kalimit të kësaj detyre Shefit të një
Sektori të veçantë që bën regjistrimin e krimeve në çdo stacion lokal policie
apo pikës parësore të mbledhjes së të dhënave.
2. Do të parapëlqehej të parashikohet regjistrimi i të gjitha veprave penale që
vijnë në vëmendjen e policisë qysh në një fazë të hershme të procesit dhe
pavarësisht identifikimit të një personi të dyshuar. Pragu për regjistrimin e një
vepre penale dhe për çeljen e një kartele personale (“kontakti formal” me
policinë si person i dyshuar apo si viktimë) është e mira të jetë i përcaktuar
qartë në norma të shkruara. Është mirë që pragu për kartelat e mbështetura në
vepra penale të mbështetet te përcaktimi i provave të mjaftueshme që tregojnë
249 

 
 se ka ndodhur një krim. Është mirë që pragu për kartelat e mbështetura në
personat e dyshuar të mbështetet në konceptin e “kontaktit formal” me
policinë si person i dyshuar.
3. Është mirë që kartelat personale për autorët e veprave penale të përfshijnë të
dhëna për gjininë; kombësinë; shtetësinë; marrëdhënien autor-viktimë dhe
zonën gjeografike ku është banor.
4. Mirë është të mbahen në konsideratë edhe mundësitë për regjistrimin
sistematik nga policia të të dhënave të viktimave të krimit, me idenë për të
mbledhur të dhëna për viktimat, të zbërthyera për moshën, gjininë, kombësinë,
shtetësinë, marrëdhënien autor-viktimë dhe zonën gjeografike ku është banor.
5. Udhëzuesit ekzistues dhe normat e shkruara për regjistrimin e ngjarjeve
kriminale dhe të personave të dyshuar për krimet është mirë të shqyrtohen dhe
përditësohen. Normat e përditësuara duhet të ofrojnë udhëzime për një skemë
të qartë të klasifikimit të krimeve të mbështetur në Kodin Penal të Republikës
së Shqipërisë, i cili të përdoret në regjistrimin e parë të ngjarjes.
6. Mirë është që Drejtoria e Policisë të nxjerrë udhëzime dhe të zhvillojë kurse
trajnimi për të siguruar që normat e shkruara për regjistrimin e të dhënave të
zbatohen njësoj nga të gjitha njësitë e regjistrimit të krimeve në Shqipëri.
7. Në bashkëpunim me Prokurorinë e Përgjithshme dhe Ministrinë e Drejtësisë,
policia duhet të kryejë një studim realizueshmërie (fizibiliteti) për caktimin e
një numri unik të integruar të dosjeve për secilën kartelë personi që të mund të
përdoret në të gjitha fazat e sistemit të drejtësisë penale në polici, prokurori
dhe gjykata.

Fluksi i të dhënave. Sistemi i tanishëm i transferimit të të dhënave nga kartela

individuale në statistikat e agreguara në nivel qendror funksionon relativisht mirë.
Mirëpo, regjistri i krimeve kërkon manipulimin e vëllimeve të mëdha në letër dhe
shifrat e agreguara të incidenteve kriminale kopjohen disa here në formate të
ndryshme në letër. Megjithëse ekzistojnë disa udhëzime nga niveli qendror për nivelet
rajonale dhe vendore për regjistrimin e të dhënave dhe transmetimin e të dhënave,
duket se udhëzime të tilla nuk mund të japin shprehimisht hollësi për rregullat e
numërimit lidhur me veprat penale dhe autorët e tyre.

REKOMANDIME
1. Në periudhë afatshkurtër, për ta zvogëluar nevojën për kopjim intensiv me
dorë të të dhënave mes formateve të ndryshme, është mirë të shqyrtohen
instrumentet e tanishme për regjistrimin e çështjeve, veprave dhe personave të
dyshuar (formati i regjistrit të krimeve) dhe agregimi i mëpasëm i të dhënave
në nivel rajonal dhe qendror
2. Në periudhën afatmesme, është mirë të bëhet një vlerësim i provës pilot të
nxjerrjes dhe përdorimit të të dhënave që po realizohet tani në Tiranë, e
shoqëruar kjo me kryerjen e një studimi realizueshmërie për vënien në zbatim
të sistemit në të gjithë Shqipërinë.
3. Për të përcaktuar procedura të qarta për agregimin e kartelave individuale të
veprave penale dhe personave të dyshuar, krahas udhëzuesve dhe normave të
shkruara për regjistrimin e veprave dhe të personave të dyshuar, është mirë që
normat që janë tani në fuqi të shqyrtohen dhe të nxirren normat e reja të
nevojshme. Këto norma duhet të përcaktojnë qartë rregullat e numërimit që

250 

 
 duhen zbatuar në rastin e veprave dhe personave të dyshuar të shumtë në
numër.
4. Udhëzuesit dhe normat e shkruara për të gjithë personelin që merret me
agregimin e të dhënave duhet të shpërndahen dhe i gjithë personeli përgjegjës
duhet të trajnohet për regjistrimin e krimeve dhe normat e numërimit.

Produkti - nxjerrja e statistikave. Raportimi i rregullt i statistikave kriminale të

regjistruara nga Policia e Shtetit është një zhvillim pozitiv që e rrit transparencën në
fushën e sigurisë publike dhe e përmirëson më tej kapacitetin për hartimin e
strategjive policore të orientuara nga provat. Për rrjedhojë, është mirë që të nxitet dhe
të zhvillohet më tej raportimi i statistikave policore përmes përdorimit të formave të
raportimit sistematik dhe kanaleve të shpërndarjes. Duhet theksuar se në këtë fazë të
zhvillimit statistikor, analiza e të dhënave dhe prirjeve si edhe e treguesve të ecurisë
duhet të ushtrohen me kujdesin më të madh. Prirjet e tanishme të të dhënave kriminale
duket se ndikohen ndjeshëm nga një përmirësim në nivelin e mbulimit të statistikave
kriminale. Disa tregues të caktuar (siç është përqindja e krimeve “të zbuluara”) duket
se e kufizon raportimin e krimeve pa një person të dyshuar të identifikuar qartë dhe se
ofron një pamje më optimiste nga sa është lidhur me kundërpërgjigjen ndaj krimit. Për
rrjedhojë, lipset të shqyrtohet përdorimi i të dhënave të tilla si treguesit të ecurisë.
Tani për tani, të dhënat mblidhen në nivel qendror dhe kontrollohen në Sektorin e
Statistikave të Drejtorisë së Përpunimit dhe Mbrojtjes së të Dhënave pranë Ministrisë
së Brendshme, në Tiranë. Mirëpo, me një numër të kufizuar punonjësish në Sektorin e
Statistikës, verifikimi i saktësisë statistikore është i kufizuar, duke lënë kështu vend
për përmirësim.
Analizimi dhe prezantimi i të dhënave për krimet është aktualisht i kufizuar dhe mund
të përmirësohej përmes përdorimit të instrumenteve të thjeshta statistikore
përshkrimore. Shpërndarja mund të lehtësohej shumë përmes një përdorimi më të
madh të internetit dhe përmes bashkëpunimit me Institutin e Statistikave (INSTAT).

REKOMANDIME
1. Mund të shqyrtohet organika e Drejtorisë së Përpunimit dhe Mbrojtjes së të
Dhënave për të siguruar numrin e mjaftueshëm të burimeve dhe punonjësve të
kualifikuar për marrjen, përpunimin dhe kontrollin e të dhënave nga drejtoritë
rajonale të policisë çdo muaj dhe çdo tremujor.
2. Është mirë të vendoset raportimi sistematik i statistikave për veprat penale të
regjistruara nga policia, personat e dyshuar të identifikuar dhe (në periudhën
afatgjatë) viktimat e identifikuara nga policia në formën e tabelave standard në
një publikim vjetor statistikor, edhe duke mbajtur parasysh raportimin
ndërkombëtar (Vrojtimi i Eurostatit dhe OKB-së për Trendet e Krimit dhe
Operacionet e Sistemeve të Drejtësisë Penale).
3. Është mirë që statistikat e publikuara të shoqërohen me interpretime të
detajuara të modeleve dhe prirjeve statistikore si edhe me metadata (analiza
statistikore) të hollësishme.
4. Është mirë të arrihet një bashkërendim më i mirë me INSTAT-in, sidomos me
idenë për të përfshirë edhe statistikat kriminale në Vjetarin Statistikor.

STATISTIKAT E PROKURORISË

Hedhja e të dhënave (regjistrimi i krimeve)

251 

 
Prokuroritë i regjistrojnë të dhënat sipas çështjeve. Secila çështje në fillim regjistrohet
me dorë në një regjistër. Informacioni i regjistruar për çdo çështje të regjistruar
përfshin informacion për disponimin e çështjes, të dhëna për të pandehurin, të dhëna
për viktimat dhe të dhëna për dëmet. Kartela të veçanta mbahen vetëm për çështjet e
trajtuara nga prokurori dhe nuk ka kartela të veçanta për persona të cilat të shprehin
qartë akuzën dhe disponimin e çështjes për personin.
Mbi nivelin e prokurorive të rretheve dhe të apelit, statistikat për personat e ndjekur
ligjërisht gjenden vetëm në formë të agreguar, megjithëse mund të filtrohen sipas
neneve të Kodit Penal.
Pragu për çeljen e një kartele të ndjekjes penale (“çështje”) nuk duket se është i
përcaktuar qartë.

REKOMANDIME

1. Për ta përcaktuar qartë pragun për çeljen e dosjes së prokurorisë, është mirë të
rishikohen sipas nevojës aktet nënligjore të zbatueshme për mbledhjen e të
dhënave.
2. Mund të shikohet ideja e kryerjes së një studimi realizueshmërie për të kaluar
nga një sistem regjistrimi i mbështetur te çështjet te një sistem i mbështetur te
personat (një kartelë për çdo person të ndjekur penalisht). Studimi mund të
shikonte mundësinë e vendosjes së një numri unik të integruar dosjeje
kartelave personale që të jetë I përbashkët midis policisë, prokurorisë dhe
gjykatave, në sistemin e drejtësisë penale.
3. Futja e mundshme e kartelave personale duhet të sigurojë që për çdo person të
ndjekur penalisht të regjistrohen akuzat dhe hollësitë e çështjes. Kartelat
personale duhet të përfshijnë edhe informacion për gjininë, moshën, shtetësinë
dhe zonën gjeografike ku banojnë personat e ndjekur penalisht, krahas
kombësisë dhe marrëdhënies autor-viktimë.

Fluksi i të dhënave. Në fund të çdo muaji, informacioni për të gjitha çështjet i

regjistruar nga prokurorët agregohet në nivel rrethi në një tabelë në Excel, duke
përdorur formularë të ndryshëm standard. Formulari kryesor agregon informacionin
sipas neneve të Kodit Penal për: çështjet, personat e dyshuar (të pandehurit), viktimat,
dëmet dhe shpenzimet procedurale. Ka edhe statistika më vete për personat madhor
dhe të miturit (personat me moshë 14-18 vjeç). Sistemi i tanishëm i kalimit të të
dhënave nga kartela individuale në statistikat e agreguara kërkon manipulimin e
vëllimeve të mëdha informacioni në letër dhe shifrat e agreguara të çështjeve,
personave të pandehur dhe viktimave kopjohen disa here midis formateve të
ndryshme në letër.

Prokurori i Përgjithshëm ka nxjerrë udhëzime të hollësishme për regjistrimin e të

dhënave. Por, vlerësimi ka treguar se këto rregulla nuk kuptohen gjithmonë mirë dhe
nuk vihen në zbatim gjithmonë në mënyrë të njëtrajtshme nga të gjitha zyrat në rrethe.

REKOMANDIME
1. Për të identifikuar mundësitë për përmirësimin e eficiencës, është mirë të
shqyrtohet sistemi i fluksit të të dhënave. Është mirë të shqyrtohet sistemi i
fluksit të të dhënave. Në është mirë të shqyrtohet sistemi i fluksit të të
252 

 
 dhënave. Në veçanti, mund të jetë e rëndësishme të shikohet se si të
thjeshtohen procedurat e hedhjes së të dhënave dhe të eliminohen hedhjet e
përsëritura.
2. Është mirë të nxitet zbatimi i njëtrajtshëm i rregullave të shkruara për
numërimin në të gjitha prokuroritë në të gjithë Shqipërinë përmes realizimit të
kurseve të trajnimit dhe dhënies së materialeve mësimore.

Produti, nxjerrja e të dhënave. Të dhënat centralizohen në një struktuë të posacme

pranë Prokurorisë së Përgjithshme. Këtu, të dhënat merren, kontrollohen për të parë
nëse ka mospërputhje dhe agregohen në nivel vendi. Për shkak të nivelit të kufizuar të
punonjësve që merren me statistikat, verifikimi i saktësisë statistikore, nxjerrja e
treguesve statistikorë dhe analizimi i mëtejshëm i statistikave janë të kufizuara.

Disa statistika të kufizuara për punën e prokurorisë publikohen në faqen e internetit

dhe raportin vjetor që Prokuroria e Përgjithshme i paraqet Kuvendit, dhe i cili mund të
gjendet edhe në internet. Këto statistika nuk jepen të zbërthyera sipas llojit të krimit.
Disa statistika (p.sh. për numrin gjithsej të çështjeve të ndjekura penalisht, të
pushuara, etj.) i jepen edhe Ministrisë së Drejtësisë dhe INSTAT-it Nuk publikohet
asnjë statistikë për personat e ndjekur penalisht, sipas llojit të krimit.

REKOMANDIME

1. Është mirë të shqyrtohen kërkesat ligjore ekzistuese për organikën me idenë

për të siguruar burime të mjaftueshme dhe punonjës të kualifikuar për marrjen,
përpunimin dhe kontrollimin e të dhënave nga prokuroritë e rretheve, çdo
tremujor.
2. Është mirë të rritet më tej raportimi sistematik i statistikave të prokurorisë në
formën e tabelave në faqen e internetit të Prokurorisë së Përgjithshme
3. Krahas të dhënave për ngarkesën dhe çështjet e ndjekura penalisht, statistikat e
raportuara për prokurorinë është mire të përfshijnë edhe të dhëna personale për
personat e ndjekur penalisht, sipas llojit të krimit dhe të dhënave të disponimit
të çështjes.
4. Krahas raportimit të vet, mirë është që Prokuroria e Përgjithshme të
bashkërendojë punën me INSTAT-in për publikimin e të dhënave të
standardizuara dhe metadatave në Vjetarin Statistikor.

STATISTIKAT E GJYKATAVE.

Cdo gjykatë rrethi dhe apeli regjistron të dhëna si për çështjet penale ashtu edhe për
personat e akuzuar përpara gjykatës, përfshirë edhe disa të dhëna për akuzat dhe të
pandehurit. Në të gjitha gjykatat, të dhënat regjistrohen në fillim me dorë, në një
regjistër fizik. Paralelisht, shumica e gjykatave kanë edhe një sistem elektronik të
regjistrimit të çështjeve, i cili përfshinë më shumë informacion për akuzat dhe të
pandehurit.

Prej vitit 2002, rreth një e treta e gjykatave të rretheve përdorin një Sistem të
Menaxhimit të Çështjeve (SMÇ), për hedhjen e të dhënave për të gjitha çështjet
gjyqësore. Në gjykatat e tjera të rretheve ka sisteme të tjera të automatizuara. Këto
sisteme i caktojnë çdo çështjeje numra të ndryshëm dosjeje, të cilët nuk janë të
253 

 
harmonizuar mes gjykatave dhe nuk lidhen me numrat e çështjeve që përdorin
prokuroria dhe policia.

REKOMANDIME

1. Për t’i harmonizuar praktikat ekzistuese të regjistrimit të të dhënave me

kërkesat ligjore dhe standardet ndërkombëtare për të dhënat, është mirë që
kartelat personale të përmbajnë të dhëna për moshën, gjininë, kombësinë,
marrëdhënien autor-viktimë, shtetësinë dhe vendbanimin.
2. Është mirë të ngrihet një grup pune për përcaktimin e një liste minimale të të
dhënave që duhen mbledhur në sistemet manuale dhe elektronike të
regjistrimit të çështjeve në gjykata, me idenë për ta zvogëluar diversitetin e
tanishëm të praktikave të mbledhjes së të dhënave në gjykata.
3. Mirë është që grupi i punës të shikojë edhe mundësinë e mbajtjes së kartelave
personale të harmonizuara në të gjithë sistemet elektronike të menaxhimit të
çështjeve të vendosur sistemet elektronike të menaxhimit të çështjeve të
vendosur tani nëpër gjykata.
4. Me futjen e kartelave personale, mirë është që këtyre kartelave t’u vihen
numra unik dosjeje të cilët të mbeten të njëjtë për çdo person në çdo nivel
sistemi gjyqësor (gjykata rrethi, gjykata apeli, Gjykatë e Lartë).
5. Është mirë të ngrihet një grup trepalësh pune me specialist nga policia,
prokuroria dhe gjykatat, me mandatin për të pare nëse dhe si mund të futet një
numër i integruar dosjeje për t’i gjurmuar personat dhe çështjet në të gjithë
sistemin e drejtësisë penale, i cili të përfshijë të gjithë institucionet e drejtësisë
penale.

Fluksi i të dhënave. Të gjitha gjykatat e rretheve mbajnë kartela të kompjuterizuara

(që përdorin sisteme të ndryshme të menaxhimit të çështjeve) si edhe kartela manuale,
por ato janë të agreguara qysh në nivelin e parë të regjistrimit të të dhënave (në
gjykatat e rretheve) dhe i dërgohen nivelin qendror në formën e tri tabelave të
ndryshme statistikore.

Formulari i parë ka të bëjë me çështjet penale, formulari i dytë ka të bëjë me personat

e gjykuar dhe formulari i tretë paraqet apelimet e çështjeve penale. Të dhënat
agregohen më tej në nivel vendi nga Sektori i Statistikës i Ministrisë së Drejtësisë.

REKOMANDIME

1. Mund të shikohej mundësia e ngritjes së një grupi pune për të parë mundësinë
e mbajtjes së kartelave personale të harmonizuara në të gjithë sistemet
elektronike të menaxhimit të çështjeve të vendosur tani nëpër gjykata.
2. Pas futjes së kartelave personale, është mirë që të dhënat t’i përcillen
drejtpërdrejt nga gjykatat Sektorit të Statistikës pranë Ministrisë së Drejtësisë
në formën e kartelave njësi.

Produkti, nxjerrja e statistikave. Në nivelet aktuale të personelit pranë Sektorit të

Statistikës së Ministrisë së Drejtësisë, mundësitë për vlerësimin dhe sqarimin e
raporteve me mospërputhje janë të kufizuara. Analiza statistikore kufizohet kryesisht
me treguesit bazë të ecurisë, siç është ngarkesa për gjykatës.
254 

 
REKOMANDIME

1. Për ta përmirësisuar dobinë dhe cilësinë e statistikave gjyqësore, është mirë të

sigurohen burime të mjaftueshme për Sektorin e Statistikës, si punonjës,
pajisje dhe program kompjuterik statistikor dhe analitik.
2. Mirë është që stafi i Sektorit të Statistikës të trajnohet në mënyrë specifike për
metodat e paraqitjes dhe analizimit të statistikave të gjykatave, përfshirë edhe
përdorimin e Gjykatat tabelave dhe grafikëve në Excel.
3. Krahas Raportit Vjetor të Sektorit të Statistikës pranë Ministrisë së Drejtësisë,
është mirë që të përdoren të dhënat ekzistuese të administrimit të drejtësisë për
nxjerrjen e raporteve tematike për tema të caktuara me interes (p.sh. për
drejtësinë e të miturve apo për krimet e lidhura me drogën).

STATISTIKAT PËR PASTRIMIN E PARAVE.

Subjekteve që u nënshtrohen detyrimeve të raportimit sipas ligjit kundër pastrimit të

parave u kërkohet t’i raportojnë Drejtorisë së Përgjithshme për Parandalimin e
Pastrimit të Parave (DPPPP) tre lloje veprimesh, duke përdorur formularë standard:
çdo veprim të dyshimtë, si edhe veprime në para dhe jo në para mbi një vlerë
minimale të caktuar. Këto raporte analizohen dhe veprimet e dyshimta u raportohen
më tej autoriteteve përgjegjëse. Sektori nxjerr një raport vjetor për raportet e marra
dhe të përcjella, por nuk ka asnjë mënyrë për të gjurmuar rezultatet e aktiviteteve të
veta përmes statistikave të hollësishme për proceset penale.

REKOMANDIME

1. Mirë është që DPPPP, Prokuroria e Përgjithshme dhe Ministria e Drejtësisë ta

rrisin bashkëpunimin për shkëmbimin e rregullt të informacionit, mundësisht
përmes vendosjes së normave me shkrim që rregullojnë një shkëmbim të tillë.
Duhen bërë edhe marrëveshjet përkatëse me agjencitë përgjegjëse për
mbledhjen e të dhënave të drejtësisë jo penale për pastrimin e parave, për t’u
raportuar në të ardhmen në nivel të BE-së.
2. Të dhënat përkatëse që i transmetohen rregullisht DPPPP-së përfshijnë të
dhëna personale për numrin e kërkesave për hetim, numrin e aktakuzave dhe
numrin e dënimeve dhe të dhëna të tjera që kanë lidhje me proceset gjyqësore
për dhëna të tjera që kanë lidhje me proceset gjyqësore për pastrimin e parave.
3. Është mirë që statistikat për proceset gjyqësore që kanë lidhje me aktivitetet
kundër pastrimit të parave të përbëjnë pjesë integrale të Raportit Vjetor të
DPPPP-së.

STATISTIKAT PËR TRAFIKIMIN E QENIEVE NJERËZORE.

Prej vitit 2008 Zyra e Koordinatorit Kombëtar për Luftën Kundër Trafikimit të
Qenieve Njerezore (ZKK-LKTQNJ) është përgjegjëse për mbledhjen e të dhënave për
trafikimin e qenieve njerëzore nga një shumëllojshmëri institucionesh dhe për
administrimin e një baze kombëtare të të dhënave për viktimat e trafikimit. Për çdo
rast të një viktime të dyshuar apo një viktime të mundshme të trafikimit, autoriteti

255 

 
përgjegjës mbledh informacion lidhur me kompetencën e vet dhe e hedh këtë
informacion në bazën e të dhënave për viktimat si një kartelë.

Duke pasur parasysh sasinë e madhe të informacioneve të mbledhura, bëhet një

analizë e kufizuar e statistikave ekzistuese. Shumë pak tregues të drejtësisë penale (si
për shembull numri i viktimave të identifikuara dhe përqindja e grave dhe fëmijëve)
nxirren dhe publikohen në Raportin Vjetor të ZKK-LKTQNJ-së.

REKOMANDIME

Është mirë që Zyra Koordinatorit Kombëtar për Luftën Kundër Trafikimit të Qenieve
Njerëzore të shqyrtojë idenë e përfshirjes së të dhënave të tjera shtesë për profilin e
viktimave dhe trafikantëve në Raportin Vjetor të saj (autorët e arrestuar, akuzuar dhe
dënuar sipas gjinisë, moshës, Trafikimi shtetësisë dhe llojit të shfrytëzimit).

STATISTIKAT PËR KRIMET E RACIZMIT DHE KSENOFOBISË.

Krimet e racizmit dhe ksenofobisë mbulohen pjesërisht nga Kodi Penal (Neni 265 për
nxitjen e urrejtjes dhe Neni 266 për thirrjen për urrejtje kombëtare) dhe citohen si
vepra penale në bazë të këtyre neneve. Krimet e tjera me bazën urrejtjen bien nën
krimet e kryera në rrethana rënduese (pika “j” e Nenit 50). Por nuk ka statistika të
rregullta të mbledhura për krimet me motive raciste, ksenofobike dhe apo motive të
tjera të urrejtjes.

REKOMANDIME

1. Duke pasur parasysh detyrimet e ardhshme të raportimit përpara Agjencisë së

BE-së për të Drejtat Themeltare për krimet e racizmit dhe ksenofobisë dhe
krime të tjera me motiv urrejtjen, do të ishte mirë që një institucion i
përshtatshëm (siç është Zyra e të Drejtave të Njeriut apo Ministria e Zyra për
të Drejtësisë) të caktohej si pikë qendrore për mbledhjen e Drejtat e Njeriut
statistikave për krimet me motiv racist, ksenofobik apo motive të tjera me bazë
urrejtjen.
2. Për të vendosur të dhënat e periudhës bazë, është mirë që pika e caktuar
qendrore të identifikojë nevojat për informacion dhe mundësisht të bëjë një
mbledhje pilot të të dhënave për krimet me bazë urrejtjen të regjistruara në të
dhënat e policisë, prokurorisë dhe gjykatave.
3. Duke pasur parasysh përkufizimin e vendosur të “krimeve të urrejtjes” si çdo
krim i kryer me një “motiv urrejtjeje” në drejtim të një grupi personash, është
mirë të shikohet mundësia e kryerjes së një studimi realizueshmërie për futjen
e motivit të kryerjes së krimit në kartelat policore dhe gjyqësore.

RAPORTIMI NDËRKOMBËTAR I TË DHËNAVE PËR KRIMET DHE

DREJTËSINË PENALE.

Edhe pse Shqipëria nuk bën pjesë në punën e Eurostat-it për mbledhjen e të dhënave
për krimet dhe drejtësinë penale deri në vitin 2009, një detyrim i tillë për të raportuar
mund të lindë në një të ardhme të afërt.
256 

 
Lidhur me Vrojtimin e OKB-së për Trendet e Krimit dhe Operacionet e Sistemeve të
Drejtësisë Penale (UN-CTS), Shqipëria ka dhënë të dhëna për raundet e 8-të, 9-të dhe
11-të, të cilët mbulojnë vitet 2003 deri në 2008. Edhe pse këto përpjekje janë të
lëvdueshme, raportimi i të dhënave, ndonjëherë, ka qenë i pjesshëm dhe është penguar
nga mungesa e bashkërendimit të brendshëm
Është mirë që Pika Qendrore pranë INSTA-it e caktuar për Eurostat-in, lidhur me të
dhënat për krimet, të punojë nga afër me Drejtorinë e Përpunimit dhe Mbrojtjes së të
Dhënave pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë dhe me Eurostat-in, për të
përgatitur një protokoll për mbledhjen dhe raportimin e rregullt të të dhënave për
krimin dhe drejtësinë penale Eurostat-it. Është mirë që protokolli të përcaktojë
natyrën dhe përmbajtjen e të dhënave që do të raportohen.

REKOMANDIME

1. Është mirë që Pika Qendrore pranë INSTA-it e caktuar për Eurostat-in, lidhur
me të dhënat për krimet, të punojë nga afër me Drejtorinë e Përpunimit dhe
Mbrojtjes së të Dhënave pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë dhe me
Eurostat-in, për të përgatitur një protokoll për mbledhjen dhe raportimin e
rregullt të të dhënave për krimin dhe drejtësinë penale Eurostat-it. Është mirë
që protokolli të përcaktojë natyrën dhe përmbajtjen e të dhënave që do të
raportohen.
2. Është mirë të mendohet caktimi i një pike qendrore të vetme për raportimin e
të gjitha të dhënave për krimin dhe drejtësinë penale në nivel kombëtar,
rajonal dhe ndërkombëtar. Kjo pike kontakti mund të ishte e njëjtë me pikën
qendrore për mbledhjen e të dhënave të Eurostat-it. Për raportimin e të gjitha
të dhënave për krimin dhe drejtësinë penale në nivel kombëtar, rajonal dhe
ndërkombëtar. Kjo pike kontakti mund të ishte e njëjtë me pikën qendrore për
mbledhjen e të dhënave të Eurostat-it.

STATISTIKAT PËR MIGRIMIN.

Të dhënat për shifrat dhe lëvizjet e imigrantëve dhe emigrantëve. Në përgjithësi,

gjendja e mbledhjes së të dhënave për migrimin në Shqipëri mbetet më pak e
zhvilluar. Nuk ka të dhëna të besueshme as për shifrat e as për lëvizjet e imigrantëve
në Shqipëri dhe vetëm baza e të dhënave për lejet e qëndrimit mund të ofrojë disa
statistika për të huajt në Shqipëri.

REKOMANDIME

1. Në rrjedhën e reformës që po zhvillohet lidhur me sistemin e regjistrit të

gjendjes civile, është mirë të mendohet nëse regjistri civil duhet të përmbajë
edhe të dhëna për të huajt që banojnë në vend më pak se pesë vjet.
2. Si hap i parë drejt një regjistri kombëtar të personave të huaj, dhe për të krijuar
një situatë bazë të kartelave me Brendshme informacion të hollësishëm
shoqëroro-demografik për të INSTAT huajt, është mirë që një grup pune i
përbërë nga përfaqësues të Ministrisë së Brendshme dhe INSTAT-i të
vlerësonte nëse regjistrimi i popullsisë dhe i banesave në vitin 2011 do të
mund të përdorej për të regjistruar edhe personat e huaj dhe personat e lindur
jashtë vendit të cilët kanë qëndruar në Shqipëri më shumë se 12 muaj.
257 

 
 3. Në varësi të rekomandimeve të grupit të punës, mirë është që regjistrimi i
popullsisë të përfshijë një modul të veçantë me Në varësi të rekomandimeve të
grupit të punës, mirë është që regjistrimi i popullsisë të përfshijë një modul të
veçantë me pyetje për regjistrimin e personave të huaj, me informacion për
gjininë; grup-moshën; shtetësinë; vendlindjen; dhe vendbanimin e mëparshëm.

STATISTIKAT PËR LEJET E QËNDRIMIT.

Në Shqipëri, të gjithë të huajt duhet të regjistrojnë pranë policisë vendbanimin pas 30

ditësh qëndrimi në vend. Të huajt që qëndrojnë në vend për më shumë se 90 ditë
duhet të kenë leje qëndrimi. Drejtoria e Migrimit dhe Ripranimit pranë Drejtorisë së
Kufirit dhe Migrimit në Drejtorinë e Përgjitshme të Policisë mban të dhëna dhe
statistika të regjistruara me dorë për lejet e banimit për të cilat është bërë kërkesë, janë
miratuar apo refuzuar personave të huaj në Shqipëri.

REKOMANDIME

Duke pasur parasysh informacionin e kufizuar statistikor që ekziston për migrimin në

Shqipëri, është mirë që të dhënat për lejet e qëndrimit të publikohen në hapësirën në
internet të Ministrisë së Brendshme apo INSTAT-it me informacion të zbërthyer
statistikor. Në veçanti, është mirë të mendohet të publikohet një paketë minimale të
dhënash për lejet e banimit, si më poshtë: numri i lejeve të vlefshme të përkohshme
dhe të përhershme të qëndrimit në fund të çdo viti (me informacion për shtetësinë;
llojin; dhe kohëzgjatjen); numri i lejeve të dhëna për herë të parë (me informacion për
llojin; kohëzgjatjen; dhe shtetësinë); numri i ndryshime në lejet e qëndrimit (me
informacion për llojin; kohëzgjatjen; dhe shtetësinë).

PËRDITËSIMI I KARTELAVE DHE REGJISTRAVE.

Të dhënat për lejet e qëndrimit mbahen me dorë në një tabelë të thjeshtë në Excel nga
Drejtoria e Migrimit dhe Riatdhesimit (DMR). Kjo bazë të dhënash tani për tani nuk
është e lidhur me Sistemin e Menaxhimit Total të Informacionit që përmban të dhënat
për hyrjet dhe daljet. Për rrjedhojë, baza e të dhënave nuk përditësohet në mënyrë
sistematike në kohë reale kur dikush largohet nga vendi apo ndryshon statusin.

REKOMANDIME

1. Është mirë që të dhënat për lejet e qëndrimit në Shqipëri të përditësohen

rregullisht, duke përdorur të gjithë informacionin e disponueshëm për statusin
e qëndrimit dhe largimin e mundshëm të personave të huaj të çregjistruar.
2. Integrimi i ardhshëm i bazës së të dhënave për lejet e qëndrimit në Regjistrin
Kombëtar të të Huajve duhet të zbatohen me kujdes dhe të lidhet me të dhënat
ekzistuese për hyrje-daljet në TIMS.

TË DHËNAT PËR PARANDALIMIN E MIGRIMIT TË PALIGJSHËM.

Sistemi i Menaxhimit Total të Informacionit (TIMS) regjistron disa elemente të

ndryshme të të dhënave për parandalimin e migrimit të paligjshëm përfshirë të dhënat
për refuzimin e hyrjes në kufi, të dhëna për hyrjen e paligjshme dhe qëndrimin e
258 

 
paligjshëm dhe të dhëna për largimin e të huajve. Por, niveli i zbërthimit të të dhënave
të raportuara është në përgjithësi i ulët

REKOMANDIME

1. Për të përmbushur kërkesat e BE-së për të dhënat për parandalimin e migrimit

të paligjshëm, është mirë që të dhënat për refuzimin e hyrjes në kufi të
raportohen edhe të zbërthyera sipas moshës dhe gjinisë.
2. Mirë është që të dhënat për hyrjen e paligjshme dhe banimin e paligjshëm të
raportohen të zbërthyera për moshën; gjininë; shtetësinë; arsyet për ndalimin;
dhe vendin e ndalimit.
3. Mirë është që të dhënat për largimin e të huajve të raportohen të zbërthyera për
moshën; gjininë; shtetësinë; dhe arsyen për urdhrin e largimit.
4. Është mirë që të dhënat për numrin e ndihmuesve të ndaluar (kontrabandistët)
të mblidhen dhe përpilohen në lidhje me shtetësinë. Të dhënat për numrin e të
huajve të ndihmuar të ndaluar (migruesit e kaluar kontrabandë) në lidhje me
shtetësinë dhe llojin e kufirit të hyrjes (tokë, det ose ajër).

TË DHËNAT PËR MIGRIMIN E PALIGJSHËM TË KRYER ME NDIHMËN

E TË TJERËVE.

Drejtoria e Kufirit dhe Migrimit (DKM) mbledh dhe regjistron të dhëna për personat e
dyshuar për migrim të paligjshëm dhe për kalimin kontrabandë të personave dhe këto
të dhëna futen online në TIMS. Statistikat raportohen në raporte të brendshme vjetore,
por këto të dhëna nuk publikohen rregullisht nga DKM-ja.

REKOMANDIME

Është mirë që të dhënat për numrin e ndihmuesve të ndaluar (kontrabandistët) të

regjistrohen dhe raportohen në lidhje me shtetësinë. Të dhënat për numrin e të huajve
të ndaluar (migruesit e kaluar kontrabandë) është mirë të regjistrohen dhe raportohen
në lidhje me shtetësinë dhe llojin e kufirit të hyrjes (tokë, det ose ajër).

STATISTIKAT PËR AZILIN.

Drejtoria për Shtetësinë dhe Refugjatët (DSHR) është përgjegjëse për trajtimin e azilit
në shkallën e parë dhe mban një regjistër të azilkërkuesve. Një person futet në këtë
regjistër kur bën kërkesë zyrtarisht për azil. Njësia e numërimit është personi. Ka
formularë të ndryshëm për regjistrimin e të dhënave (formulari i intervistës, formulari
I kërkesës, etj.) por duket se nuk ka ndonjë sistem të standardizuar për regjistrimin
dhe transmetimin e të dhënave. Informacioni mblidhet edhe në dokumente të tjera të
shkruara. Në të ardhmen, planifikohet që I gjjithë infoormacioni të futet në Regjistrin
Kombëtar të të Huajve.

REKOMANDIME

1. Rekomandohet vendosja e një procedure të njëtrajtshme për regjistrimin dhe

raportimin, me të cilën të mblidhet i gjithë informacioni për disponimin e
dosjeve dhe vendimin DSHR përfundimtar për çdo kërkues në kartela, çka
259 

 
 mundëson edhe lidhjen e vendimeve në shkallën e parë dhe në shkallët e
mëtejshme.
2. Për të ngritur një sistem të njëtrajtshëm regjistrimi dhe raportimi për azilin,
mirë është të ngrihet një grup pune i cili të përbëhet nga sektorët përkatës të
Drejtorive Rajonale të Kufirit dhe Migrimit, Drejtoria për Shtetësinë dhe
Refugjatët (DSHR) dhe Komisioni Kombëtar për Refugjatët.
3. Është mirë që grupi trepalësh i punës të përcaktojë modelet dhe formularët
përkatës dhe të vendosë kanalet standarde të raportimit për fluksin e
informacionit për të dhënat e azilit.

TË DHËNAT PËR SHIFRAT DHE LËVIZJET.

Deri tani, nuk mund të gjendet asnjë e dhënë e botuar zyrtarisht për kërkesat dhe
vendimet për azil. Të dhënat ekzistuese janë vetëm shifrat gjithsej dhe vijnë nga
organizatat ndërkombëtare, të cilat i marrin të dhënat nga Ministria e Brendshme e
Shqipërisë.

REKOMANDIMET

1. Për ta përmirësuar raportimin statistikor, është mirë të hartohen tabela

standarde për kërkesat dhe vendimet për azil, të cilat të përdoren për
raportimin e kërkesave dhe vendimeve për azil, të zbërthyera për gjininë,
moshën, shtetësinë dhe llojin e vendimit.
2. Është mirë që të dhënat e raportuara të përfshijnë numrin e personave me
kërkesa jo të finalizuara për azil në fund të vitit (të zbërthyera për gjininë;
moshën; dhe shtetësinë).
3. Mirë është që shpërndarja e të dhënave për kërkesat për azil të jetë mujore, në
shqip dhe anglisht, në faqen e internetit të Ministrisë së Brendshme.

STATISTIKAT PËR VIZAT.

Futja dhe nxjerrja e të dhënave.

Një strukturë e përcaktuar pranë Ministrisë së Punëve të Jashtme (MPJ) mban kartelat
për të gjitha kërkesat sipas rendit kohor të bërjes së tyre. Krahas kësaj, Drejtoria për
Kufirin dhe Migrimin (DKM) pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë mban
statistikat e veta për vizat që ka dhënë në kufi. Edhe pse kartelat që mbajnë këto
institucione përmbajnë një nivel të lartë hollësish, të dhënat për vizat nuk përpilohen
dhe botohen rregullisht.

REKOMANDIME

1. Niveli i tanishëm i hollësive në regjistrimin e kërkesave dhe vendimeve për

vizat dhe i vizave të lëshuara në kartelat personale të MPJ-së dhe MB-së është
i lëvdueshëm, dhe është mirë që të ruhet ky nivel edhe kur nxjerrja e
statistikave të automatizohet përmes sistemit të ri elektronik të vizave.
2. Është mirë që treguesit e mëposhtëm për vizat të mendohen për përpilim dhe
publikim të rregullt në hapësirën në internet të Ministrisë së Punëve të
Jashtme:

260 

 
• numri i personave me vizë të vlefshme (sipas shtetësisë dhe llojit e kohëzgjatjes së
vizave)
• numri i kërkesave për viza (sipas shtetësisë dhe vendit ku është bërë kërkesa) në vit
• numri i vizave të dhëna (sipas shtetësisë, vendit ku është bërë kërkesa, llojit dhe
kohëzgjatjes së vizave) në vit
• numri i vizave të refuzuara (sipas shtetësisë, vendit të bërjes së kërkesës, llojit dhe
kohëzgjatjes së vizave dhe arsyeve të refuzimit).

SONDAZHET PËR VIKTIMIZIMIN

Instituti i Statistikave (INSTAT) i Shqipërisë nuk ka kryer ende asnjë sondazh për
viktimizimin në Shqipëri. Është mirë të bëhen diskutime për realizueshmërinë e
kryerjes së një vrojtimi përfaqësues të viktimizimit nga krimet në Shqipëri. Mirë është
të shikohen mundësitë e ndryshme të financimit dhe zbatimit të një vrojtimi të tillë.

QËLLIMET E SUGJERUARA AFATSHKURTRA

Ngritja e nje Grupi Pune Koordinues për Statistikat e Krimit dhe Drejtësisë Penale në
përbërje të të cilit të jenë përfaqësues nga (policia, prokuroria, gjykatat, INSTAT-i,
Ministria e Drejtësisë, përfaqësues akademik);
Grupi i punës të fillojë punën për hartimin e rregullave të regjistrimit dhe numërimit
duke u mbështetur në statndartet evropiane dhe ndërkombëtare në këtë drejtim.
Mbledhja e informacionit mbi procedurat ekzistuese për regjistrimin dhe numërimin e
veprave penale për statistikat e prokurorisë dhe gjykatave.

QËLLIMET E SUGJERUARA AFATGJATA

Të përfundojnë rregullat e shkruara mbi numërimin dhe të zbatojnë ato në të gjitha

prokuroritë dhe gjykatat.
Të zgjerojnë SMÇ të përdorur nga gjykatat në prokurori dhe të përfshijnë dhe
INSTAT-in në këtë sistem.
Të shqyrtojnë mundësinë e krijimit të një regjistri kombëtar që mund të çojë në futjen
dhe përdorimin e NID (së pari në polici dhe prokurori? Ose në Prokurori dhe Gjykata?
Të pëfshijnë INSTAT-in në publikimin e raporteve për Statistikat e Prokurorisë dhe
Gjykatave.
Përfshirja e Statiskës Gjyqësore të paktën si lëndë (kurrikulum) me zgjedhje pranë
Universitetit Shtetëror të Tiranës, Fakultetit i Drejtësisë, Departamenti i së drejtës
Penale.
Përfshirja e Statistikës Gjyqësore si një kurrikulum i detyrueshëm në përgatitjen e
gjyqtarëve, prokurorëve dhe administratës gjyqësore pranë Shkollës së Magjistraturës.

261 

 
 BIBILOGRAFIA

Literatura vendase
Publikime Shkencore, Artikuj dhe Raporte

• Elezi, I., Mendimi Juridik Shqiptar, shtëpia botuese ALBIN, Tiranë, 1999.
• Elezi.,Vrasjet për Hakmarrje dhe Gjakmarrje, Botim i Qëndrës Shqiptare për të
drejtat e Njeriut, Tiranë, 2000.
• Grup autorësh, Mbi Statistikën gjyqësore, Botim i vitit 1965.
• Halili, R., Kriminologjia, Prishtinë 2005.
• Hysi, V., Kriminologjia, Kristalina KH, Tiranë, 2010.
• Hysi, V., “A njihet realisht kriminaliteti ? Refleksione dhe mundësi për matjen më
të mire të krimit në Shqipëri”, Revista Studime juridike, botim i Fakultetit të
Drejtësisë, UniversitetittëTiranës, Nr.1, 2010.
• Papandile, J., Vështrim kriminologjik, 1922-1999, shtëpia botuese ILAR, Tiranë,
2000.
• Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë.
• Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë.
• Kodi i Proçedurës Penale i Republikës së Shqipërisë.
• Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm Mbigjendjen e Kriminalitetit për vitin 2008.
• Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm Mbigjendjen e Kriminalitetit për vitin 2009.
• Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm Mbigjendjen e Kriminalitetit për vitin 2010.
• Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm Mbigjendjen e Kriminalitetit për vitin 2011.
• Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm Mbigjendjen e Kriminalitetit për vitin 2012.
• Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm Mbi gjendjen e Kriminalitetit për vitin 2013.
• Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë, 2009.
• Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë, 2010.
• Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë, 2011.
• Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë, 2012.
• Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë, 2013.
• Vjetari Statistikor i Ministrisë së Drejtësisë, 2014.

Literatura e huaj
• Adler-Muller-Laufer, Criminal Justice An Introduction.
• Arrigo, B., Encyclopedia of Criminal Justice Ethics; University of North Carolina,
Charlotte, Volume 1.
• Annuali di statistica, serie IX, vol. 1, Istat, Roma 1981.
• Beccaria, C., Dei Delitti e Delle pene.
• Center for Study and Democracy, United Nation Manual for the development of a
System of Criminal Justice Statistics.
• Corrado, S., Statistica giudiziaria, 1991.
• Council Of The European Union (2003). "Declaration Of The Dublin Conference
On Organised Crime." Doc 16302/03, Crimorg 96, 19.12.2003.
• Council Of The European Union (2008). "Frameëork Decision Of 24 October 2008
On The Fight Against Organisedcrime " Oj L 300 Of 11.11.2008.
• Council Of The European Union (2009). "Council Framework Decision
2009/316/Jha Of 6 April 2009 On The Establishment Of The European Criminal
262 

 
Records Information System (Ecris) In Application Of Article 11 Of Frameëork
Decision 2009/315/Jha." Oj L 93 Of 7.4.2009.
• Crs Report For Congress, How crime in the United States is measured, 3 January
2008.
• Developing Standards In Justice And Home Affairs Statistics International And EU
Acquis.
• Effective Policing and Crime Prevention A Problem-Oriented Guide for Mayors,
City Managers, and County Executives; U.S. Department of Justice Office of
Community Oriented Policing Services:
• European Commission (2006). "Commission Communication To The European
Parliament, The Council And The European Economic And Social Committee:
Developing A Comprehensive And Coherent Eu Strategy To Measure Crime And
Criminal Justice: An Eu Action Plan 2006-2010." Com(2006) 437 Final Of
07.08.2006.
• European Commission (2007). "Call For Tender Of 26 June 2007: Study For The
Development Of An Eu-Level System For The Classification Of Criminal Offences
And An Assessment Of Its Feasibility with A View To Supporting The
Implementation Of The Action Plan To Develop An Eu Strategy To Measure Crime
And Criminal Justice " Jls/D2/2007/03.
• European Council (1997). "Action Plan To Combat Organised Crime." Oj C 251 Of
15.8.1997. European Council (2000). "The Prevention And Control Of Organised
Crime: A European Union Strategy For The Beginning Of The Neë Millennium." Oj
C 124 Of 3.5.2000.
• European Council (2004). The Hague Programme: Strengthening Freedom,
Security And Justice In The European Union." Oj C 53/11 Of 3.3.2005.
• Giacalone, M., Manuale di statistica giudiziaria, edizioni BEL-AMI, 2009.
• Greco, M., La statistica processuale: analisi critiche e proposte operative, atti del
secondo Convegno sull’informazione statistica in Italia, Roma 17-19 giugno 1981.
• Hunt, P., & Kilmer, B., & Rubin, J., Development of a European Crime Report
Improving safety and justice with existing crime and criminal justice, Prepared for
the European Commission Directorate-General Home Affairs Contract Reference N˚
JLS/2009/ISEC/PR/001.
• International Statistics On Crime And Justice European Institute For Crime
Prevention And Control, Affiliated with The United Nations; United Nations Office
On Drugs And Crime(Unodc); Heuni Publication Series No. 64; Helsinki 2010.
• International Classification Of Crime For Statistical Purposes (Iccs) Version 1.0:
European Sourcebook Of Crime And Criminal Justice Statistics 2014, Fifth edition.
• Larry J. & Lowell, J., & Worrall, J., Essentials of Criminal Justice, University of
Massachusetts & University of Texas at Dallas, 8th edition.
• Le statistiche della delittuosità – una misura possible della criminalità in Italia e in
Europa, Enzo Calabria Direzione superior Polizia di Stato – United Nations Office on
drugs and crime Forum On Crime And Society Volume 5, Number 1, 2006, Guest
editor Anna Alvazzi Del Frate.
• “Le Statistiche giudiziarie: Fontidisponibili E Indicatoripossibili”: Criminologia E
Sociologia: Dal Crimine Alla Paura Della Criminalità E All’insicurezza.
• Measurement probems in official and survey crime rates: Juóurnal of criminal
Justice vol 3: Pergamon Press Wesley G. Skogan
Measurement_Probems_Official_Survey_Crime_Rates.
263 

 
• Muratore, G., La misurazione del fenomeno della criminalità attraverso le indagini
di vittimizzazione.
• Natale, L., Istituzioni E Mercato Indicatori sociali E Processi Di Valutazione,
Laurea Specialistica In Economia, Dipartimento Di Scienze economiche, Facoltà Di
Economia, Università Di Cassino.
• Nuove proposte Di Criminologia Applicate
• James, N., Analyst in Crime Policy Domestic Social Policy Division.
• Raport Teknik Vlerësimi Shqipëria “Përgatitja e instrumenteve të Monitorimit për
Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e Ligjit në Ballkanin perëndimor” UNODC,
TRANSCRIME, HEUNI, ICPMD. Program Rajonal i Veprimit CARDS me
financimin e Komisionit Evropian, 2009-2011. Qershor 2010.
• Research Methods In Crime And Justice Chapter 6 Measurement.
• Rishard, L., Council Intern Domestic Social Policy Division: Essentials of Criminal
Justice.
• Revolutions In Eu Crime Statistics: Eulocs – The Eu Level Offence Classification
System.
• Šabani, A., Kriminologjia Sarajevë/Prishtinë 2007.
• Siegel, L., Criminology, The Core, fourth edition, University of Massachusetts.
• Skogan, W., Measuring what matters: crime, disorder and fear, crime classification
manual a standard system for investigating and classifying violent crimes, second
edition, editors: communication from the commission to the european parliament and
the council measuring crime in the eu: statistics action plan 2011- 2015.
• Steven, P., Crime Prevention Approaches, Practices, And Evaluations Lab: Crime
Prevention Approaches, Practices, And Evaluations.
• Simondi, M., Introduzioneallo studio della statistica giudiziaria, Dipartimento
statistica della Universita di Firenze, Firenze 1972.
• Spallanzani, A., Statistiche giudiziarie (in: “Trattato elementare di statistica”, diretto
da Corrado Gini, Vol. VI, Statistica Sociale, parte II), Giuffre, Milano 1935.
• Seminario sulle metodologie di misurazione dell’integrazione degliimmigrati
Esperienze nazionali e internazionali a confront.
• Përgatitja e Instrumenteve të Monitorimit për Institucionet Gjyqësore dhe Forcat e
Ligjit në Ballkanin Perëndimor 2009-2011:
local/Programme_guidelines_Albania_2010-06-30_final_ALB.pdf
• Facoltà di Sociologia Corso di laurea magistrale in Sociologia e Ricerca Sociale
avanzata (Classe di laurea n.89/S – Sociologia) La Criminalità Come Fatto Sociale di
Ludovica Ioppolo.
• Problem Solvig E Analisi criminale guida All’ Uso In 55 Steps.
• Forum On Crime And Society Volume 7, 2008 Editor Sandeep Chaëla United
Nations Office On Drugs And Crime. Libera Universita’ Maria Ss. Assunta
Dipartimento Di Giurisprudenza programmazione E Gestione delle politiche E Dei
servizi
• United Nations Office On Drugs And Crime, Forum On Crime And Society,
Volume 4, Numbers 1 And 2, December 2004.
• US Department of Justice, “Examining the links between organised crime and
corruption”, Reducing Crime Through Intelligence-Led Policing;: Bureau of Justice
Assistance.

264 

 
Sitografi/Faqe web

• www.criminologia.com
• www.ec.europa.eu/justice home/
• www.europeansourcebook.org
• www.eurostat.com
• www.giudiziaria.it
• www.giustizia.it
• www.homeoffice.gov.uk
• www.interpol.in
• www.istat.it
• https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Forum/V05-
81059_EBOOK.pdf
• http://www.moi.gov.al
• http://www.instat.gov.al
• http://www.gjykataelarte.gov.al/
• http://www.justice.gov.al
• http://www.pp.gov.al
• http://www.asp.gov.al
• http://www.dpbsh.gov.al/newweb
• http://www.sherbimiproves.gov.al/index.php/al/
• www. transcrimeunitn.it
• www.wikipedia.org/
• www.un.org/en/
• www.unodc.org/unodc/en/
• www. unstats.un.org/unsd/publication/seriesF/seriesF 89E.pdf
• http://ec.europa.eu/eurostat/web/crime/database
• https://www.unodc.org/unodc/en/commissions/CCPCJ/index.html?ref=menutop
• http://www.heuni.fi/en/
• http://www.unicri.it/
• http://www.ilanud.or.cr/
• http://unafri.or.ug/
• http://www.nauss.edu.sa/Ar/Pages/Home.aspx
• http://www.aic.gov.au/
• http://icclr.law.ubc.ca/
• http://www.isisc.org/
• http://www.nij.gov/Pages/welcome.aspx
• http://rwi.lu.se/
• http://ispac.cnpds.org/
• http://www.crime-prevention-intl.org
• http://www.kic.re.kr
• http://www.issafrica.org/
• http://www.baselgovernance.org/
• www.criminallawbnu.cn
• www.abusi.it
• www.aibros.org

265 

 
• www.antiracket.org
• www.carceresocieta.it
• www.caspur.it
• www.consultaantiusura.it
• www.crimine.it
• www.csm.it
• www.ecpat.it
• www.gdf.it
• www.interno.it
• www.interpol.it
• www.iureconsult.it
• www.legge-e-giustizia.it
• www.notiziariogiuridico.it
• www.osservatorio.it
• www.osservatoriosullalegalita,it
• www.poliziadistato.it
• http://www.gallup.com/home.aspx
• http://ec.europa.eu/dgs/homeaffairs/doc_centre/crime/docs/study_on_links_between
_organised_crime_and_corruption_en.pdf
• https://www.unodc.org/documents/southeasterneurope//CARDS_Developing_Stand
ards_in_JHA_Statistics.pdf
• http://www.law.ugent.be/ircp/sweetlemon/sites/default/files/pdf/Revolutions_in_EU
_Crime_Statistics_EULOCS.pdf
• http://eur-lex.europa.eu/legal content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52011DC0713
• https://www.ncirc.gov/documents/public/reducing_crime_through_ilp.pdf
• ecalabria@dcpc.interno.it: http://www.istat.it/it/files/2011/02/Calabria.pdf
• https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Forum/Volume5-2006-E.pdf
• file:///C:/Users/user/Downloads/Seminario_20sulle_20metodologie_20di_20misura
zione_20dell_integrazione_20degli_20immigrati%20(1).pdf
• http://www.unodc.org/documents/southeasterneurope/cards-guidelines
• https://www.google.al/ëebhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-
8#q=%E2%80%A2+LAUREA+SPECIALISTICA+IN+ECONOMIA%2C+ISTITUZI
ONI+E+MERCATO+indicatori+sociali+e+processi+di+valutazione+Luisa+Natale+D
ipartimento+di+Scienze+Economiche%2C+Facolt%C3%A0+di+Economia%2C+Uni
versit%C3%A0+di+Cassino+%E2%80%9CLe+statistiche+giudiziarie%3A+fonti+dis
ponibili+e+indicatori+possibili%E2%80%9D
• file:///C:/Users/user/Downloads/Criminal%20Justice,%20An%20Introduction%20-
%20Adler,%20Meuller,%20Laufer%20%20[SRG].pdf
• https://mail.google.com/mail/u/0/#advanced-
search/from=landicaka%40yahoo.com&subset=all&ëithin=1d&sizeoperator=s_sl&siz
eunit=s_smb/150cd72759c4ea3b
• https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Forum/11-88117_Ebook.pdf
http://www.popcenter.org/library/reading/PDFs/55stepsItalian.pdf
• http://www.letteraturaitaliana.net/pdf/Volume_7/t157.pdfhttp://aab-
edu.net/uploads/docs/librat/Kriminologjia%20-
%20Alisabri%20%C5%A0ABANI%20&%20Muhamed%20BUDIMLI%C3%86.pdf

266 

 
• http://www.liberanet.org/wpcontent/uploads/La%20criminalit%C3%A0%20come%
20fatto%20sociale_Ioppolo.pdf
• https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime-
statistics/International_Statistics_on_Crime_and_Justice.pdf
• https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/statistics/iccs.html
• http://www.heuni.fi/en/index/tiedotteet/2014/09/europeansourcebookofcrimeandcri
minaljusticestatistics2014published.html
• http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-
do/policies/pdf/final_for_ëebsite_2tr936_color_ec_en.pdf
• http://shop.wki.it/documenti/00150073_ind.pdf
• http://www.istat.it/it/files/2011/02/Muratore.pdf
• https://www.fas.org/sgp/crs/misc/RL34309.pdf
• https://uk.sagepub.com/en-gb/eur/encyclopedia-of-criminal-justice-
ethics/book240470.
• http://www.ipr.northwestern.edu/publications/papers/urban-policy-and-community-
development/docs/caps/caps18.pdf.
• http://murders.ru/Classific.pdf
• http://brianpaciotti.com/Lecture%204%20FALL%2005.pdf
• http://www.popcenter.org/library/reading/pdfs/mayorsguide.pdf

267