1) głoski otwarte (samogłoski) – podczas ich wymawiania narządy mowy znajdujące się

nad krtanią są otwarte (powietrze przepływa swobodnie przez narządy mowy)

a) sylabiczne – takie, które samodzielnie mogą tworzyć sylabę

⎯ ustne – takie, które powstają poprzez wydobywanie się powietrza wyłącznie przez
jamę ustną

[ɑ] – np. mama, jajka, lampa, bajka

[o] – np. osioł, obciąć, jajko, morze

[u] – np. turystka, uniwersytet, córka, trudny, udo, Ukraina, ból, król

[ɩ̇ ] – np. lis, igła, historia, Igor, piwo, Ignacy, lista, cisza

[y] – np. byk, język, turysta, typ, bydło, życie, zbyt, fonetyka, zwykły, sylaba

[e] – np. efekt, edukacja, ekran, ekonomia, emerytura, element, edycja, egzamin,
lektor

⎯ ustno-nosowe (nosowe) – podczas ich wymawiania powietrze wydobywa się i przez

jamę ustną, i przez jamę nosową

[ę] – np. gęś, język, kęs

[ǫ] – np. książka, wąsy, wąż, sąsiad, mąż, wąwóz

▪ na początku i w środku wyrazu samogłoski nosowe występują wyłącznie przed

spółgłoskami szczelinowymi
▪ na końcu wyrazu litera ortograficzna ą jest realizowana jako samogłoska nosowa [ǫ]

1
▪ na końcu wyrazu litera ortograficzna ę jest realizowana jako samogłoska nosowa [ę] lub
jako samogłoska ustne [e]

b) niesylabiczne – takie, które samodzielnie nie tworzą sylaby

⎯ ustne – powietrze wypływa wyłącznie przez jamę ustną

[ɩ̇ ̯̇ ] – np. jej, jedwab, jodła, jesień

[u̯̇] – np. głoska, małpa, wysiłek, łabędź, łzy, auto, Europa, Eugeniusz, Eugenia