Professional Documents
Culture Documents
Liber Mesuesi Letersia 10
Liber Mesuesi Letersia 10
Aleksandra Janaqi
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
Letërsia
10
Redaktore përgjegjëse:
Sevi Lami
Korrektor gjuhësor:
Hysni Ndreu
Arti grafik:
Ela Lumani
© Albas, 2016
Shtypur në shtypshkronjën:
2
PËRMBAJTJE
PLANI VJETOR 7
3
Eskili, prodhimi letrar dhe stili (Ora I) 107
Analizë: “Prometeu i mbërthyer”, e Eskilit (Ora II) 109
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (Ora III) 112
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (Ora IV) 114
Studim teksti: “Prometeu i mbërthyer”, episodi i tretë (Ora V) 115
Euripidi, prodhimi letrar dhe stili (Ora I) 117
Analizë “Medea”, e Euripidit (Ora II) 119
Koment “Medea”, Euripidi Akti i dytë, skena e parë (Ora III) 122
Koment nga tragjedia “Medea”, akti II, skena I (Ora IV) 124
Studim teksti “Medea”, akti III, skena I (Ora V) 126
Folklori: Llojet kryesore të letërsisë gojore 129
Proza popullore 132
Lirika popullore 134
Koment nga lirika popullore e dashurisë 136
Balada 138
Eposi europian dhe ai ballkanik (Ora 1) 140
Eposi shqiptar (Ora 2) 141
Koment “Fuqia e Mujit” (Ora 3) 143
Dante Aligeri, prijësi i Rilindjes (Ora 1) 144
Komedia hyjnore – Analizë (ora 2) 147
Koment, “Portat e ferrit” (ora 3) 149
Koment “Paolo dhe Françeska” (ora 4) 151
“Komedia hyjnore” - filozofia danteske dhe gjuha e veprës (ora 5) 153
Letërsia e Rilindjes (ora 1) 155
Servantesi – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 157
Analizë “DonKishoti” (ora 3) 159
Koment “Sojliu i Mançës” (ora 4) 162
Koment “DonKishoti kundër mullinjve të erës”, (ora 5) 166
Teatri elizabetian (ora 1) 169
Shekspiri, jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 171
Analizë “Hamleti” (ora 3) 174
Koment “Hamleti” (ora 4) 177
Koment “Hamleti” (ora 5) 181
Letërsia e vjetër shqipe: Humanizmi shqiptar (ora 1) 184
Marin Barleti – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 186
4
Analizë “Histori e Skënderbeut” (ora 3) 188
Koment “Fjalimi i Skënderbeut” (ora 4) 190
Figura e Skënderbeut dhe përmasat e saj (ora 5) 193
Gjon Buzuku dhe “Meshari” (ora 1) 194
Gjon Buzuku dhe “Meshari”, koment (ora 2) 197
Pjetër Budi, poeti i parë shqiptar (ora 3) 199
Koment “Për ndimë të gjithë kërshtenimit Arbënit (ora 4) 201
Bogdani dhe poetika e tij (ora 5) 203
Klasicizmi francez – parimet (ora 1) 205
Molieri – jeta dhe aktiviteti letrar (ora 2) 207
Analizë “Tartufi” (ora 3) 210
Koment “Tartufi” (ora 4) 212
Dramatizim i “Tartufit” (ora 5) 215
Etëhem Haxhiademi – klasicist shqiptar “Abeli” 216
Testim 221
Model testi – Letërsi 222
Çelësi i testit
Modele pyetjesh mbi programin e zhvilluar nga eposi deri te klasicizmi 226
HARTIMI I PROJEKTIT KURRIKULAR 232
5
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
PLANI VJETOR
FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI
LËNDA: LETËRSI
SHKALLA V
KLASA X
Plani analitik
36 javë x 2 orë = 72 orë
TESTIME 3 ORË
6
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Kompetenca e të menduarit
Nxënësi/ja:
paraqet, në forma të ndryshme të të shprehurit, mënyrën e mbledhjes, të zgjedhjes dhe të klasifikimit
të informacionit për fusha të ndryshme mësimore apo për një temë të caktuar;
ofron argumente për zhvillimet aktuale lidhur me temën përkatëse (p.sh., temë nga shkenca, nga
kultura, nga arti, nga sporti, nga shëndetësia, nga shoqëria, nga mjedisi etj.);
krahason të paktën tri burime të ndryshme të informimit për trajtimin e temës së njëjtë, argumenton
saktësinë dhe rrethanat, gjen ngjashmëritë dhe dallimet, duke u bazuar në kritere të përcaktuara më
parë, i paraqet gjetjet kryesore përpara të tjerëve në forma të ndryshme shprehëse, duke përdorur TIK-
un;
modelon zgjidhjen e një problemi të dhënë (në klasë, apo jashtë saj) për një temë të caktuar nga një
fushë mësimore, duke e zbërthyer në hapa të vegjël, si dhe jep sqarime të nevojshme për hapat e
ndjekur në zgjidhjen e problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit;
krijon një vepër artistike me pamje dy dhe tredimensionale, me mesazhe nga një fushë mësimore dhe
shpjegon para moshatarëve hapat e ndjekur për krijimin e veprës.
7
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Kompetenca e të nxënit
Nxënësi/ja:
demonstron shkathtësi funksionale në lexim-shkrim, në matematikë, në jetën e përditshme, në
përmbushjen e kërkesave të ndryshme për kryerjen e një detyre apo aktiviteti dhe gjatë të nxënit të
dijeve të reja në ndonjë fushë të caktuar mësimore;
shfrytëzon në mënyrë efektive përvojat paraprake gjatë zgjidhjes së situatave të ndryshme në jetën e
përditshme apo gjatë kryerjes së ndonjë detyre a aktiviteti në ndonjë fushë të caktuar mësimore;
përgatit me sukses një përmbledhje të dosjes personale (portofolit), me jo më pak se 900 fjalë, për
vetëvlerësimin e përparimit që ka bërë në një fushë mësimore të caktuar; veçon në fund të përmbledhjes disa
çështje që vërtetojnë përparimin e vet dhe disa nevoja të domosdoshme për përmirësimin e mëtejshëm;
shfrytëzon, në mënyrë të pavarur dhe efektive, teknologjinë e informacionit dhe burime të tjera informacioni
për të mbledhur materiale për zgjidhjen e një problemi apo detyre të caktuar, të cilat, më pas, i analizon, i
klasifikon dhe i paraqet para të tjerëve përmes TIK-ut dhe ndonjë forme tjetër të shprehjes;
kërkon dhe shfrytëzon në mënyrën e duhur këshilla dhe informacione për kapërcimin e vështirësive në
të nxënë në një fushë të caktuar dhe më pas paraqet rezultatet e arritura;
paraqet idetë personale para të tjerëve për mënyrën e zhvillimit të një aktiviteti të caktuar, duke dhënë
mendime të argumentuara për rezultatet e pritshme (në formë skice, grafiku, vizatimi, shkrimi, vepre
artistike etj.);
shfrytëzon, në mënyrë të pavarur, udhëzimet e dhëna në ndonjë burim informacioni për të kryer një
veprim, aktivitet, detyrë, ose për të zgjidhur një problem që kërkohet prej tij; vlerëson performancën dhe
rezultatin e arritur, duke iu referuar qëllimeve fillestare (p.sh.: burime informacioni në libër, revistë,
enciklopedi, internet, hartë, grafik, skicë, partiturë muzikore, skenar etj.).
Kompetenca personale
Nxënësi/ja:
- analizon përparësitë dhe dobësitë personale, duke evidentuar masat, përmes të cilave synon të
8
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
mbështesë avancimin personal në përparësitë që ka dhe masat, përmes të cilave synon të përmirësojë
dobësitë personale;
merr pjesë aktivisht në lojëra, në gara sportive apo në aktivitete të tjera kulturore dhe menaxhon, në
mënyrë konstruktive, emocionet e veta;
ilustron me shembuj para të tjerëve modelet/praktikat e sjelljeve që reflektojnë mënyrat e mbrojtjes dhe të
kultivimit të kulturës së vet, vlerave, besimeve dhe kulturave të të tjerëve në mjedisin ku jeton dhe më gjerë.
Kompetenca qytetare
Nxënësi/ja:
demonstron shembuj të pjesëmarrjes demokratike dhe drejton forma të ndryshme të diskutimit për
pjesëmarrjen e qytetarëve në proceset e vendimmarrjes demokratike në nivele të ndryshme (p.sh.: në
familje, në shkollë, në komunitet, në lokal dhe në nivel shtetëror);
- tregon, gjatë diskutimit, tolerancë dhe respekt për pyetjet dhe komentet e të tjerëve;
demonstron veprime të ndryshme që shprehin tolerancë, respekt dhe qëndrim të hapur ndaj dallimeve në
komunitetin ku jeton (në klasë, në shkollë, në lagje dhe më gjerë) dhe i shpjegon ato në një debat me të tjerët;
diskuton me të tjerët apo paraqet interesin personal për çështje publike, shoqërore, historike, natyrore etj., si
dhe jep propozime për zgjidhjen e ndonjë problemi në komunitet e më gjerë në një fushë të caktuar.
Kompetenca digjitale
Nxënësi/ja:
përdor mjetet digjitale dhe mjediset informative, duke përfshirë komunikimet në distancë për zhvillimin e
njohurive;
përdor mjetet digjitale për të përpunuar, krijuar, realizuar dhe demonstruar tema mësimore nëpërmjet
paraqitjeve filmike apo të animuara;
gjen, organizon, analizon, përpunon dhe përdor informacionin nga një shumëllojshmëri burimesh dhe
mediash;
zhvillon aftësitë krijuese, duke zbatuar njohuritë e marra në shkencën kompjuterike dhe mediat digjitale.
KOMPETENCAT LËNDORE
9
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Shkathtësitë
Letërsia dhe gjinitë letrare
Nxënësi/ja:
analizon funksionet dhe vlerat e letërsisë si lloj arti;
përcakton objektin e studimit të shkencës për letërsinë dhe analizon drejtimet kryesore të kësaj shkence;
analizon lidhjet e letërsisë me artet e tjera;
përcakton gjininë letrare, së cilës i përket një vepër;
evidenton tiparet kryesore të gjinisë epike, lirike dhe dramatike dhe të nënllojeve të tyre;
analizon karakteristikat e një miti, legjende, poeme, tragjedie, komedie dhe romani (vepra që studiohen
të plota gjatë klasës së dhjetë).
Personazhet
Nxënësi/ja:
analizon personazhet duke u bazuar në përshkrimet e autorit dhe mendimet, fjalët, veprimet, bindjet etj.;
shpjegon rolin dhe qëllimet e personazheve;
analizon se si ndryshon ose zhvillohet një personazh;
evidenton ngjashmëritë dhe dallimet mes personazheve (karakteri, sjelljet etj.);
analizon marrëdhëniet mes personazheve, si p.sh., ndikimi që ka një personazh te një personazh tjetër;
dallon llojet e personazheve (realë, historikë, të trilluar, mitologjikë, kryesorë, dytësorë);
shpreh dhe argumenton pëlqimet e tij për një personazh;
analizon kompleksitetin e marrëdhënieve njerëzore dhe të sjelljes së njeriut përmes studimit të
personazheve.
10
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Tematika
Nxënësi/ja:
− dallon temën dhe motivet e një teksti;
− analizon dhe shpjegon mënyrën që zgjedh autori për të shtjelluar një temë ose një motiv të caktuar;
− demonstron vetëdije në lidhje me faktin që zhvillimi i një teme (ose motivi) nga një shkrimtar zbulon një
pamje ose një aspekt të veçantë të jetës.
11
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
KOMPETENCA
12
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
TREMUJORI I
SHTATOR-DHJETOR
përcakton objektin e studimit të shkencës për letërsinë dhe analizon drejtimet kryesore të
kësaj shkence;
evidenton tiparet kryesore të gjinisë epike, lirike e dramatike dhe të nënllojeve të tyre.
13
14
Moduli I
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
Periudha: SHTATOR – DHJETOR
NR. TEMATIKA TEMAT MËSIMORE SITUATAT E TË METODOLOGJIA DHE VLERËSIMI BURIMI
NXËNIT VEPRIMTARITË
1 Letërsia, Natyra dhe funksioni i Letërsia, diskutim Bisedë, stuhi mendimi, Vlerësim për punën në grupe, Teksti i nxënësit,
gjinitë dhe letërsisë rreth natyrës së saj Diagrami i Venit, punë për mënyrën se si e studiojnë fragmente
llojet letrare Letërsia dhe artet e në grupe, punë në informacionin dhe se si e paraqesin të ndryshme
tjera dyshe atë; letrare, e-libri
Vlerësim për punën individuale, në
lidhje me saktësinë e informacionit
shkencor;
Vlerësim pa notë, por motivues, për
nxënës që aktivizohen.
2 Klasifikimi i letërsisë Renditja e llojeve të Bisedë, pema e Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: Teksti i nxënësit,
teksteve letrare mendimit, punë me a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe e-libri, tekste
Teksti rrëfimtar dhe grupe, punë në dyshe, saktësinë e informacionit shkencor rrëfimtare
llojet e tij plotësimi i skedës (2-3 nxënës vlerësohen me notë); në forma
b) aftësinë e secilit nxënës për elementare
të kombinuar, harmonizuar dhe
paraqitur saktë punën në grup
dhe punën në dyshe (3-4 nxënës
vlerësohen me notë).
3 Teksti poetik Poezia dhe vlerat e Pema e mendimit, Vlerësohet aftësia e secilit nxënës Teksti i nxënësit,
saj, bisedë shpjegim i gërshetuar për të paraqitur saktë punën në grup e-libri, poezia
Analiza e tekstit poetik me bashkëbisedim, (3-4 nxënës vlerësohen me notë). “Mall”, e I.
punë në grupe, Di/Dua Kadaresë
të di/Mësova, punë me
shkrim
4 Drama Drama dhe vlerat e Skeda e dialogut, Vlerësim për saktësinë e Teksti i nxënësit,
saj, bisedë bisedë, informacionit shkencor (1-2 nxënës e-libri, shirita
Teksti dramatik pema e mendimit, vlerësohen me notë); letre me dialog
vështrim krahasues, Vlerësim për harmonizimin e punës nga tragjedia
punë në grupe në grupe dhe me njëri-tjetrin; “Romeo dhe
Vlerësim për saktësinë e Zhuljeta”
informacionit që paraqet grupi.
5 Letërsia antike Lirika antike Bukuria e vargut Bisedë, vrojtim i Vlerësim për punën individuale dhe Teksti i
greko-romake antik, bisedë pikturës, lexim zinxhir, punën në grup; nxënësit, e-libri
punë në grupe, ditari Vlerësim për paraqitjen saktë të
dypjesësh punës së kërkuar.
6 Studim teksti: “Pasion Bisedë: Dashuria dhe PNP: Recitim, bisedë Punë në grup (3-4 nxënës të nivelit Teksti i
dashurie” poezia shënime mbi shënime, të lartë, të cilët vlerësohen me nxënësit,
pyetje-përgjigje, debat notë); e-libri, poezi të
Safoja dhe vargëzimi Punë individuale; ndryshme të
i saj Vlerësohen për mënyrën se poetëve grekë
si e kërkojnë dhe e plotësojnë
materialin.
8 Studim teksti: “Iliada”, Flasim për Paraqitja e punës, Vlerësim individual; Teksti i
Kënga I, madhështinë e ditari dypjesësh, rrjeti Vlerësim për paraqitjen e saktë të nxënësit,e-libri,
Hyrja heronjve të poemës i diskutimit, punë punës në grupe. poema “Iliada”,
në grupe, tabela e e Homerit
figurave letrare,
punë e pavarur
9 Studim teksti nga Bisedë: Kulti i Recitim, punë në Vlerësim individual; Teksti i
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
“Iliada”, Kënga I sundimtarit grupe, tabela e Vlerësohet marrëdhënia e nxënësit, e-libri,
personazhit, rrjeti i anëtarëve të grupeve me njëri- poema “Iliada”
diskutimit, punë e tjetrin;
pavarur Vlerësohet saktësia e paraqitjes së
materialit.
10 Studim teksti: “Iliada”, Bisedë: Kulti i heroit Lexim zinxhir, lexim Vlerësohet aftësia e nxënësve për Teksti i
e Homerit shprehës, plotësimi t’u shprehur saktë dhe bukur ( në nxënësit, e-libri,
i skedave, punë mënyrë individuale); “Iliada”, e
në grupe, tabela Vlerësohet harmonizimi i punës në Homerit
krahasuese grupe.
15
16
11 Studim teksti: Diskutojmë për Recitim, lexim shprehës, Vlerësohet puna në grupe; Teksti i nxënësit,
“Iliada”, Homeri madhështinë e plotësim i skedave, punë Vlerësim individual; e-libri, poema
Li
bë
r
poemave homerike në grupe, Vlerësohen për mënyrën e saktë të “Iliada”, e Homerit
i
s
e
u
s
ë
m
debat paraqitjes së punës.
12 Punë me Punë me Diskutojmë për Puna individuale Vlerësim individual “Si të shkruajmë
ese”, B. Musai
p
shkrim 1 shkrim teknikat e shkrimit të
r
ë
esesë argumentuese
ti
n
k
s
e
t
13 Punë me Diskutojmë për Puna individuale Vlerësim individual “Si të shkruajmë
ese”, B. Musai
14 Eskili, prod himi Bisedojmë pë r Vrojtim, bised ë, lexi m i Punë n ë dysh e ( mën yra s e si i har moniz ojnë Teksti i nxën ësit,
a
i
s
r
ë
t
e
L
“
esesë argumentuese
letrar dhe stili krijimtarinë e Eskilit drejtuar, përmbledhje punët, si e plotësojnë dhe e korrigjojnë njëri- e-libri, tragjedia
”
10
e strukturuar, punë në tjetrin); “Prometeu i
grupe, punë në dyshe Punë në grupe (mënyra se si e paraqesin mbërthyer”, e
punën). Eskilit
15 Analizë: Debat: Prometeu, Stuhi mendimi, jexim i Punë individuale; Teksti i nxënësit,
“Prometeu i humanisti i parë drejtuar, përmbledhje Punë në grupe; e-libri, tragjedia
mbërthyer”, e e strukturuar, punë në Vlerësohen për paraqitjen e saktë të “Prometeu i
Eskilit grupe informacionit shkencor. mbërthyer”, e
Eskilit
16 Studim teksti Bisedë: Prometeu Lexim me role, lexim Vlerësim për: Teksti i nxënësit,
: “Prometeu dhe njerëzimi shprehës, punë në a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e e-libri, tragjedia
i mbërthyer”, grupe, punë e pavarur informacionit shkencor; “Prometeu i
episodi i tretë b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, mbërthyer”
harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në
grup (3-4 nxënës vlerësohen me notë).
17 Studim teksti: Bisedë për altruizmin Bisedë, karrigia e Vlerësohet puna individuale; Teksti i nxënësit,
“Prometeu i nxehtë, punë në grupe, Puna në grupe; e-libri, tragjedia
mbërthyer”, punë me tekstin, ditari Vlerësohen për paraqitjen e saktë të “Prometeu i
episodi i tretë dypjesësh, punë e informacionit shkencor. mbërthyer”
pavarur
18 Studim teksti: Arti dhe kultura Debat, lexim i drejtuar, Vlerësimi i nxënësve në mënyrë individuale Teksti i nxënësit;
“Prometeu i greke në themel të punë në grupe, punë dhe për punën në dyshe. e-libri, tragjedia
mbërthyer”, qytetërimit europian e pavarur, plotësimi i “Prometeu i
episodi i tretë skedës, punë në dyshe mbërthyer”
19 Euripidi, Euripidi dhe Vrojtim, pyetje- Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: a) Teksti i
prodhimi letrar sofizmi,bisedë përgjigje, lexim i rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e nxënësit, e-libri
dhe stili drejtuar, përmbledhje informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen
e strukturuar, punë me notë);
në grupe, tabela b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar,
krahasuese harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup
(2-3 nxënës vlerësohen me notë).
20 Analizë Bisedë për rolin e Stuhi mendimi, Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: a) Teksti i
“Medea”, gruas në shoqëri bisedë e kombinuar me rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e nxënësit,
Euripidi shpjegim, përmbledhje informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit e-libri, tragjedia
e strukturuar, punë në bazë); “Medea”,
grupe, punë e pavarur b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, Euripidi
harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup
(3-4 nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë, të
cilët vlerësohen me notë).
21 Koment : “Me- Punë me tekstin, Lexim me role, Vlerësim i diferencuar individual; Teksti i
dea”, Euripidi diskutim, punë në Korrigjohen punimet e dy nxënësve. nxënësit,
“Medea” grupe, punë e pavarur, e-libri, tragjedia
Akti i dytë, ske-
ditari dypjesësh, punë “Medea”
na e parë me shkrim
22 Koment nga Medea dhe shoqëria, Lexim me kodim i tekstit, Vlerësim: Teksti i
tragjedia bisedë bisedë, punë në grupe, a) individual; nxënësit,
“Medea”, akti punë e diferencuar, b) punë në grupe; e-libri, tragjedia
II, skena I punë me shkrim Vlerësim pa notë, por me shprehje motivuese. “Medea”
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
23 Studim teksti Medea dhe Jasoni, Inskenim, karrigia Vlerësim: Teksti i
“Medea”, akti bisedë e nxehtë, pyetje- a) punë në grupe; nxënësit,
III, skena I përgjigje, bisedë, punë b) punë individuale; e-libri, tragjedia
në grupe, punë në Vlerësohen për paraqitjen e saktë të “Medea”
dyshe informacionit shkencor.
24 Punë me projekt Bisedë: Projekti dhe Punë në grupe, Nuk ka vlerësime në fazën e parë të projektit. Vepra të
ose bisedë rëndësia e tij punë individuale ndryshme
letrare
(ora I)
25 Përsëritje 1 Dija dhe kujtesa Punë individuale, punë Vlerësim individual, motivues; Teksti i nxënësit
në grupe Vlerësim i punës në grupe
26 Testim 1 Punë me tekstin Punë individuale Vlerësim individual Fletë A4
17
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
TREMUJORI II
JANAR- MARS
REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR TEMATIKAT:
Letërsia gojore shqiptare
Eposet në Mesjetë
Nga Mesjeta në Rilindje
Rilindja dhe Humanizmi europian
18
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
19
20
Moduli II
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
Periudha: JANAR-MARS
28 Proza popullore Bisedë për pasurinë Vrojtim, pyetje-përgjigje, Vlerësim individual; Teksti i
folklorike në prozë lexim i drejtuar, përmbledhje Vlerësim i punës me grupe; nxënësit,
e strukturuar, punë në grupe, Vlerësohen për paraqitjen e saktë të e-libri,
punë e diferencuar informacionit shkencor. Kanuni i Lekë
Dukagjinit,
mjete të tjera
shkollore
29 Lirika popullore Larmia e këngëve Dëgjim i drejtuar, bisedë, Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: Teksti i
popullore, bisedë lexim zinxhir, përmbledhje e a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe nxënësit,
strukturuar, punë në grupe, saktësinë e informacionit shkencor e-libri, këngë
punë në dyshe (5-6 nxënës të nivelit bazë dhe të ndryshme
mesatar); popullore
b) aftësinë e secilit nxënës për shqiptare
të kombinuar, harmonizuar dhe
paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (2-3 nxënës të
nivelit të lartë, të cilët vlerësohen
me notë).
30 Koment nga Bisedë për bukurinë e Recitim, bisedë, lexim me Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: Teksti i
lirika popullore e vargut popullor kodim i tekstit, punë në a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe nxënësit,
dashurisë grupe, punë me shkrim saktësinë e informacionit shkencor e-libri, krijime
(2-3 nxënës vlerësohen me notë); të ndryshme
b) aftësinë e secilit nxënës për nga lirika
të kombinuar, harmonizuar dhe popullore
paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
31 Eposet në Eposi europian Nxënësi/ja njihet me Stuhi mendimesh, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
Mesjetë, dhe ai ballkanik krijimet më të hershme metoda e diagnostikues, me qëllim identifikimin letërsisë, fjalor
3 orë Ora 1 dhe ndërgjegjësohet për bashkëbisedimit, e njohurive paraprake, interesave apo mitologjik,
origjinën e letërsisë që lexim i drejtuar, punë aftësive që kanë nxënësit në lidhje me enciklopedi,
i ka themelet në popull. e pavarur, detyrë tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për foto,
Në këtë mënyrë mëson hulumtuese disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një kompjuter,
edhe origjinën e vet vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë tabelë,
kulturore. edhe shënime specifike për nivelet e të shkumës etj.
nxënit.
32 Eposi shqiptar Nxënësi/ja njihet me Stuhi mendimesh, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
“Cikli i krijimet më të hershme pema e mendimeve, të vazhdueshëm me gojë mbi progresin letërsisë, fjalor
Kreshnikëve” dhe ndërgjegjësohet për metoda e e nxënësve, me qëllim identifikimin mitologjik,
Ora 2 origjinën e letërsisë që bashkëbisedimit, lexim e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
i ka themelet në popull. i drejtuar, punë e shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
Në këtë mënyrë mëson pavarur, hulumtim lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
edhe origjinën e vet Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
kulturore. shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës etj.
33 Koment, “Fuqia Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
e Mujit” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, lexim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin letërsisë, fjalor
Ora 3 dhe bëhet i vetëdijshëm i drejtuar, punë në e nxënësve, me qëllim identifikimin mitologjik,
për shumëllojshmërinë grupe, ditari dypjesësh e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
e perceptimit të botës, shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
duke e vlerësuar lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
letërsinë si mjet kyç Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
për të pasuruar botën shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës etj.
emocionale, për të Disa nxënës vlerësohen me shkrim për
zhvilluar imagjinatën dhe detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten
të menduarit kritik. për të realizuar punë cilësore, me qëllim
plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e
saj nga mësuesi/ja.
21
22
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
34 Nga Mesjeta Prijësi i Nxënësi/ja njeh dhe Pema e mendimeve, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
në Rilindje Rilindjes, ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimi, Di/ diagnostikues, me qëllim identifikimin nxënësit,
5 orë Dante Aligeri mbi konceptet letrare dhe Dua të di/ Mësova, e njohurive paraprake, interesave apo fjalor i
Ora 1 historike, duke perceptuar pesëvargëshi, punë e aftësive që kanë nxënësit në lidhje me shqipes,
edhe zhvillimin hap pas hapi pavarur tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për enciklopedi,
të letërsisë. disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një foto,
vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë kompjuter,
edhe shënime specifike për nivelet e të tabelë,
nxënit. shkumës,
fletore etj.
35 Analizë, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
“Komedia përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, metoda diagnostikues, me qëllim identifikimin nxënësit,
hyjnore “ duke ndërtuar përvoja e Kllasterit, punë me e njohurive paraprake, interesave apo vepra, fjalor
Ora 2 personale, vlera dhe grupe, hulumtim, lexim aftësive që kanë nxënësit në lidhje me shqipes,
qëndrime, që vlejnë më i drejtuar, punë krijuese tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për enciklopedi,
vonë në perceptimin e (ese) disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një foto,
botës. Kështu, nxënësi vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë kompjuter,
ndërton rrugën e tij drejt edhe shënime specifike për nivelet e të tabelë,
pastrimit shpirtëror. nxënit. shkumës,
fletore etj.
36 Koment, Nxënësi/ja zbulon Pema e mendimeve, Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Fragmenti i
“Portat e kënaqësinë e të lexuarit metoda e të vazhdueshëm me gojë mbi progresin veprës, fjalor
ferrit “ dhe bëhet i vetëdijshëm bashkëbisedimit, e nxënësve, me qëllim identifikimin shqipes,
Ora 3 për shumëllojshmërinë e diskutim i hapur, punë e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
perceptimit të botës, duke me grupe, leximi i shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
e vlerësuar letërsinë si mjet drejtuar lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
kyç për të pasuruar botën Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
emocionale, për të zhvilluar shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës,
imagjinatën dhe fletore etj.
të menduarit kritik.
37 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Fragmenti i
“Paolo dhe kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, lexim i të vazhdueshëm me gojë mbi progresin veprës, fjalor
Françeska” dhe bëhet i vetëdijshëm drejtuar, ditar triplanësh, e nxënësve, me qëllim identifikimin i shqipes,
Ora 4 për shumëllojshmërinë e punë në grup, shkrim i e njohurive, interesave, aftësive apo enciklopedi,
perceptimit të botës, duke lirë shkathtësive që kanë fituar nxënësit në foto,
e vlerësuar letërsinë si lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. kompjuter,
mjet kyç për të pasuruar Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me tabelë,
botën emocionale, për të shënime specifike për nivelet e të nxënit. shkumës,
zhvilluar imagjinatën dhe të fletore etj.
menduarit kritik.
38 “Komedia Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
hyjnore”, kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, punë të vazhdueshëm me gojë mbi progresin nxënësit,
filozofia dhe bëhet i vetëdijshëm në grup, diskutim i e nxënësve, me qëllim identifikimin vepra, fjalor
danteske për shumëllojshmërinë e drejtuar, shkrim i lirë, ese e njohurive, interesave, aftësive apo i shqipes,
dhe gjuha e perceptimit të botës, duke shkathtësive që kanë fituar nxënësit në enciklopedi,
veprës e vlerësuar letërsinë si mjet lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. foto,
Ora 5 kyç për të pasuruar botën Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me kompjuter,
e tij emocionale, për të shënime specifike për nivelet e të nxënit. tabelë,
zhvilluar imagjinatën dhe të Disa nxënës vlerësohen me shkrim për shkumës,
menduarit kritik. detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten fletore etj.
për të realizuar punë cilësore, me qëllim
plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e
saj nga mësuesi/ja.
Libër
39 Punë me Punë me Diskutojmë për teknikat e Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të
përmësu
shkrim 2 shkrim shkrimit të esesë shkruajmë
esi
ese”, B. Musai
40 Punë me Diskutojmë për teknikat e Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të
tekstin
shkrim shkrimit të esesë shkruajmë
ese”, B. Musai
10” “ Letërsia
23
24
41 Rilindja Letërsia e Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
dhe rilindjes ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, diagnostikues, me qëllim identifikimin e nxënësit,
Humanizm Ora 1 mbi konceptet letrare dhe stuhi njohurive paraprake, interesave apo aftësive fjalor i
i europian historike, duke mendimesh, që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e shqipes,
10 orë perceptuar edhe pema e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, enciklopedi,
zhvillimin hap pas hapi të mendimeve, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të foto,
letërsisë. lexim i drejtuar, vazhduar me gojë, duke bërë edhe shënime kompjuter,
vëzhgim specifike për nivelet e të nxënit. tabelë,
shkumës,
fletore etj.
42 servantesi, jeta Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Teksti i
dhe aktiviteti përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësit,
letrar duke ndërtuar përvoja stuhi nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, vepra, fjalor
Ora 2 personale, vlera dhe mendimesh, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë i shqipes,
qëndrime, që vlejnë më pema e fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
vonë në perceptimin e mendimeve, mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
botës. lexim i drejtuar, edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
diskutim i nxënit. tabelë,
drejtuar, shkumës,
pesëvargëshi fletore etj.
43 analizë, “Don Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Teksti i
Kishoti” përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësit,
Ora 3 duke ndërtuar përvoja ritregimi, nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, vepra, fjalor
personale, vlera dhe Diagrami i Venit, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë i shqipes,
qëndrime, që vlejnë më pema e fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
vonë në perceptimin e mendimeve, mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
botës. lexim i drejtuar, edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
një pyetje- nxënit. tabelë,
shumë përgjigje, shkumës,
vëzhgim fletore etj.
44 Koment, “sojliu Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Fragmenti i
i Mançës” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e veprës,
Ora 4 dhe bëhet i vetëdijshëm punë me grupe nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, fjalor i
për shumëllojshmërinë e ekspertësh, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë shqipes,
perceptimit të botës, ditari dy- fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
duke e vlerësuar trepjesësh, lexim mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
letërsinë si mjet kyç për i drejtuar, punë e edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
të pasuruar botën pavarur nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për tabelë,
emocionale, për të detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të shkumës,
zhvilluar imagjinatën dhe realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e fletore etj.
të menduarit kritik. dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga
mësuesi/ja.
45 Koment, “Don Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Fragmenti i
Kishoti kundër kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e veprës,
mullinjve të dhe bëhet i vetëdijshëm punë me grupe, nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, fjalor i
erës” për shumëllojshmërinë e ditari dy- interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë shqipes,
Ora 5 perceptimit të botës, trepjesësh, fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
duke e vlerësuar pema e mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
letërsinë si mjet kyç për mendimeve, edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
të pasuruar botën pesëvargësh, nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për tabelë,
emocionale, për të rrjet i diskutimit, detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të shkumës,
zhvilluar imagjinatën dhe punë e pavarur, realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e fletore etj.
të menduarit kritik. shkrim i lirë dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga
mësuesi/ja.
46 Testim 2 Punë me tekstin Punë individuale Vlerësim individual me shkrim Fletë A4
47 teatri teatri Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim Teksti i
elisabetia elizabetian ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, diagnostikues, me qëllim identifikimin e nxënësit,
n Ora 1 mbi konceptet letrare dhe stuhi njohurive paraprake, interesave apo aftësive fjalor i
5 orë historike, duke mendimesh, një që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e shqipes,
perceptuar edhe pyetje-shumë trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, enciklopedi,
zhvillimin hap pas hapi të përgjigje, pema mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të foto,
letërsisë. e mendimeve, vazhduar me gojë, duke bërë edhe shënime kompjuter,
lexim i drejtuar, specifike për nivelet e të nxënit. tabelë,
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
hulumtimi shkumës,
fletore etj.
48 shekspiri, jeta Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të Teksti i
dhe aktiviteti përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësit,,
letrar duke ndërtuar përvoja stuhi nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, vepra, fjalor
Ora 2 personale, vlera dhe mendimesh, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë i shqipes,
qëndrime, që vlejnë më pema e fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi,
vonë në perceptimin e mendimeve, mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet foto,
botës. lexim i drejtuar, edhe me shënime specifike për nivelet e të kompjuter,
harta e nxënit. tabelë,
koncepteve, shkumës,
diskutim i fletore etj.
drejtuar,
25
hulumtim
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
TREMUJORI III
PRILL-QERSHOR
Humanizmi shqiptar
Klasicizmi
diskuton rreth zhvillimit të Humanizmit dhe të Rilindjes europiane si lëvizje e rëndësishme kulturore,
letrare dhe artistike;
veçon përfaqësuesit kryesorë të kësaj epoke në Itali, Spanjë, Francë, Angli, Gjermani, Shqipëri etj.;
veçon momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Shekspirit;
diskuton dhe vlerëson rëndësinë e krijimtarisë së Shekspirit në letërsinë botërore;
aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit;
diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Hamletit”;
fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të
funksionimit të veprës;
përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar;
zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.
26
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
funksionimit të veprës;
zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.
Tematika 8. Klasicizmi
Në përfundim të tematikës 8 , nxënësi/ja:
analizon kushtet historike, shoqërore dhe kulturore që çuan në lindjen dhe zhvillimin e Klasicizmit;
njeh dhe ndërton parimet kryesore të klasicizmit francez;
interpreton karakteristikat e veprave artistike në periudha dhe kontekste të ndryshme kohore
e kulturore;
analizon tiparet dhe parimet estetike të Klasicizmit;
veçon përfaqësuesit kryesorë të Klasicizmit dhe veprat e tyre më përfaqësuese;
veçon momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Molierit;
diskuton rreth risive që solli Molieri në letërsinë botërore;
aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit;
diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Tartufit”;
përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar;
zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);
demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit;
fiton aftësi për të interpretuar pjesë nga vepra “Tartufi” dhe për të zbërthyer mekanizmin e
brendshëm të funksionimit të veprës;
përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar dhe për ta bërë të vetin rolin
e caktuar.
27
28
Moduli III
Periudha: PRILL-QERSHOR
Nr TEMATIKA TEMA SITUATA E TË NXËNIT METODOLOGJIA VLERËSIMI BURIMI DHE MJETET
MËSIMORE DHE
VEPRIMTARITË
49 Teatri Analizë. Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Teksti i nxënësit,
elisabetian “Hamleti” përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi vepra, fjalor i shqipes,
Ora 3 duke ndërtuar përvoja një pyetje-shumë progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
personale, vlera dhe përgjigje, pema e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive kompjuter, tabelë,
qëndrime, që vlejnë më mendimeve, lexim që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e i drejtuar, ritregim, gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet
botës. harta e koncepteve, edhe me shënime specifike për nivelet e të
diskutim i drejtuar, nxënit.
punë me skeda
50 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
“Hamleti” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
Ora 4 dhe bëhet i vetëdijshëm punë me grupe progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
për shumëllojshmërinë e ekspertësh, ditari njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive kompjuter, tabelë,
perceptimit të botës, duke dy-trepjesësh, që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar shkumës, fletore etj.
e vlerësuar letërsinë si lexim i drejtuar, gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet
mjet kyç për të pasuruar diskutim i drejtuar, edhe me shënime specifike për nivelet e të
botën emocionale, për të punë e pavarur nxënit.
zhvilluar imagjinatën dhe
të menduarit kritik.
51 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
“Hamleti” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
Ora 5 dhe bëhet i vetëdijshëm punë me progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
për shumëllojshmërinë grupe, ditari dy- njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive kompjuter, tabelë,
e perceptimit të botës, trepjesësh, lexim që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar shkumës, fletore etj.
duke e vlerësuar i drejtuar, shkrim i gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet
letërsinë si mjet kyç lirë, vëzhgim edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.
për të pasuruar botën Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat
emocionale, për të e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar
zhvilluar imagjinatën punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së
dhe të menduarit kritik. tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
52 Punë me Punë me Diskutojmë për teknikat Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të shkruajmë ese”,
shkrim 2 shkrim e shkrimit të esesë B. Musai
53 Punë me Diskutojmë për teknikat Punë individuale Vlerësim individual me shkrim “Si të shkruajmë ese”,
shkrim e shkrimit të esesë B. Musai
54 Humanizmi Letërsia e Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Teksti i nxënësit, fjalor
shqiptar vjetër shqipe ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim i shqipes, enciklopedi,
mbi konceptet letrare dhe harta e identifikimin e njohurive paraprake, interesave foto, kompjuter, tabelë,
5 orë Humanizmi historike, duke perceptuar mendimeve, lexim apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me shkumës, fletore etj.
shqiptar edhe zhvillimin hap pas hapi i drejtuar, Diagrami tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa
Ora 1 të letërsisë. i Venit, diskutim i nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim
lirë, vëzhgim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
55 Marin Barleti, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Teksti i nxënësit,
jeta dhe përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim vepra, fjalor i shqipes,
aktiviteti duke ndërtuar përvoja pema e identifikimin e njohurive paraprake, interesave enciklopedi, foto,
letrar personale, vlera dhe mendimeve, lexim apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me kompjuter, tabelë,
Ora 2 qëndrime, që vlejnë më i drejtuar, diskutim tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e i lirë nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim
botës. të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
56 Analizë, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Teksti i nxënësit,
“Histori e përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me vepra, fjalor i shqipes,
Skënderbeut” duke ndërtuar përvoja një pyetje-shumë gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim enciklopedi, foto,
Ora 3 personale, vlera dhe përgjigje, pema identifikimin e njohurive, interesave, aftësive kompjuter, tabelë,
qëndrime, që vlejnë më e mendimeve, apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e kubimi, lexim i lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
botës. drejtuar, diskutim i Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
drejtuar shënime specifike për nivelet e të nxënit.
57 Koment, Nxënësi/ja zbulon kënaqë- Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund Fragmenti i veprës,
“Fjalimi i sinë e të lexuarit dhe bëhet bashkëbisedimit, të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me fjalor i shqipes,
Skënderbeut” i vetëdijshëm për shumë- punë me grupe, gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim enciklopedi, foto,
Ora 4 llojshmërinë e perceptimit ditari dypjesësh, identifikimin e njohurive, interesave, aftësive kompjuter, tabelë,
të botës, duke e vlerësuar Diagrami i Venit, apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në shkumës, fletore etj.
letërsinë si mjet kyç për të shkrimi i lirë lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
pasuruar botën emocionale, Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
për të zhvilluar imagjinatën shënime specifike për nivelet e të nxënit.
dhe të menduarit kritik.
58 Figura e Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
Skënderbeut kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
dhe përmasat dhe bëhet i vetëdijshëm diskutim i drejtuar, progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
e saj për shumëllojshmërinë e lexim i drejtuar, njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kompjuter, tabelë,
Ora 5 perceptimit të botës, duke ditari trepjesësh, kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë shkumës, fletore etj.
e vlerësuar letërsinë si shkrim i lirë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe
mjet kyç për të pasuruar me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa
botën emocionale, për të nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella
zhvilluar imagjinatën dhe të në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë
menduarit kritik. cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe
29
bër
Li
tarët Buzuku ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin vepra, fjalor i shqipes,
filobi- dhe mbi konceptet letrare dhe stuhi mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që enciklopedi, foto,
mësues
blikë “Meshari” historike, duke perceptuar pema e kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar kompjuter, tabelë,
i
5 orë Ora 1 edhe zhvillimin hap pas hapi mendimeve, gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të shkumës, fletore etj.
të letërsisë. lexim i drejtuar, bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
për tekstin
diskutim i edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
drejtuar
60 Gjon Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Fragmenti i veprës,
Buzuku përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e fjalor i shqipes,
“ Letërs
dhe duke ndërtuar përvoja stuhi mendimesh, nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, enciklopedi, foto,
ia
“Meshari”, personale, vlera dhe pema e mendi- aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me kompjuter, tabelë,
koment qëndrime, që vlejnë më meve,lexim i tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shkumës, fletore etj.
10”
Ora 2 vonë në perceptimin e drejtuar,diskutim i shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të
botës. drejtuar, punë në nxënit.
grup, vëzhgimi
61 Pjetër Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë teksti i nxënësit,
Budi, poeti ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin vepra, fjalor i shqipes,
i parë mbi konceptet letrare dhe stuhi mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që enciklopedi, foto,
shqiptar historike, duke perceptuar pema e kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar kompjuter, tabelë,
Ora 3 edhe zhvillimin hap pas hapi mendimeve, gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të shkumës, fletore etj.
të letërsisë. lexim i drejtuar, bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
harta e edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
koncepteve
62 Koment, Nxënësi/ja zbulon kënaqë- Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Fragmenti i veprës,
“Për ndimë sinë e të lexuarit dhe bëhet bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi fjalor i shqipes,
të gjithë i vetëdijshëm për shumë- lexim i drejtuar, progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
kërshte- llojshmërinë e perceptimit diskutim i njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kompjuter, tabelë,
nimit të botës, duke e vlerësuar drejtuar, pyetje- kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë shkumës, fletore etj.
Arbënit...” letërsinë si mjet kyç për të përgjigje, rrjeti mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
Ora 4 pasuruar botën emocionale, i diskutimit, shënime specifike për nivelet e të nxënit.
për të zhvilluar imagjinatën ditari dypjesësh,
dhe mendimin kritik. shkrim i lirë
63 Bogdani Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të Teksti i nxënësit,
dhe përvojat letrare ndikojnë bashkëbisedimit, bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi vepra, fjalor i shqipes,
poetika duke ndërtuar përvoja pema e progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e enciklopedi, foto,
e tij personale, vlera dhe mendimeve, njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kompjuter, tabelë,
Ora 5 qëndrime, që vlejnë më lexim i drejtuar, kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë shkumës, fletore etj.
vonë në perceptimin e harta e mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe
botës. koncepteve, me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa
ditari dypjesësh nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella
në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë
cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe
vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
64 Klasi- Klasicizmi Nxënësi/ja njeh dhe Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
cizmi francez, ndërton kuptimin e duhur bashkëbisedimit, një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin fjalor i shqipes,
5 orë parimet mbi konceptet letrare dhe stuhi mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që enciklopedi, foto,
Ora 1 historike, duke perceptuar pema e kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë kompjuter, tabelë,
edhe zhvillimin hap pas hapi mendimeve, lexim mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë shkumës, fletore
të letërsisë. i drejtuar, harta e një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe etj.
koncepteve shënime specifike për nivelet e të nxënit.
65 Molieri, jeta Nxënësi/ja kupton se si Metoda e bashkë- Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
dhe aktiviteti përvojat letrare ndikojnë duke bisedimit, stuhi një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin vepra, fjalor
letrar ndërtuar përvoja personale, mendimesh, e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që i shqipes,
Ora 2 vlera dhe qëndrime, që vlejnë pema e mendi- kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë enciklopedi, foto,
më vonë në perceptimin e meve,lexim i mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë kompjuter, tabelë,
botës. drejtuar, harta një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe shkumës, fletore
e koncepteve, shënime specifike për nivelet e të nxënit. etj.
diskutim i drejtuar,
hulumtim
66 Analizë, Nxënësi/ja kupton se si Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i nxënësit,
“Tartufi” përvojat letrare ndikojnë duke bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin vepra, fjalor
Ora 3 ndërtuar përvoja personale, një pyetje- e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, i shqipes,
vlera dhe qëndrime, që vlejnë shumë përgjigje, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar enciklopedi, foto,
më vonë në perceptimin e pesëvargësh, në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky kompjuter, tabelë,
botës. stuhi mendimesh, vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime shkumës, fletore
pema e specifike për nivelet e të nxënit. etj.
mendimeve, harta
e koncepteve,
diskutim i drejtuar
67 Koment, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Fragmenti i
“Tartufi” kënaqësinë e të lexuarit bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin veprës, fjalor
Ora 4 dhe bëhet i vetëdijshëm lexim me role, e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, i shqipes,
për shumëllojshmërinë e punë me grupe interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar enciklopedi, foto,
perceptimit të botës, duke ekspertësh, ditari nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë kompjuter, tabelë,
10”
Libër mësuesi për tekstin “ Letërsia
e vlerësuar letërsinë si mjet dy-trepjesësh, mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe shkumës, fletore
kyç për të pasuruar botën rrjeti i diskutimit me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa etj.
emocionale, për të zhvilluar nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në
imagjinatën dhe të menduarit klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore,
kritik. me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin
e saj nga mësuesi/ja.
68 Dramatizim, Nxënësi/ja zbulon Metoda e Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë Teksti i letërsisë,
“Tartufi” kënaqësinë e të interpretuarit bashkëbisedimit, një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin fjalor i shqipes,
Ora 5 dhe bëhet i vetëdijshëm interpretim me e nxënësve, me qëllim identifikimin e aftësive apo vepra letrare,
për shumëllojshmërinë e role shkathtësive që kanë fituar në lidhje me tematikën veshje, skenë,
perceptimit të botës, duke e trajtuar gjatë interpretimit. Ky vlerësim mund të skenar, publik
e vlerësuar letërsinë si mjet shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet
kyç për të pasuruar botën e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim
emocionale, për të zhvilluar për interpretimin e tyre cilësor. Nxënësit nxiten
imagjinatën dhe të menduarit për të përfituar vlera dhe qëndrime nga të tilla orë
31
kritik. mësimore.
32
69 Përsëritje 2 Dija dhe kujtesa Punë individuale Vlerësim individual, motivues Teksti i
Li
bë
Punë në grupe Vlerësim i punës në grupe nxënësit
r
70 Testim 3 Punë me tekstin Punë individuale Vlerësim individual me shkrim Fletë A4
ue
ës
m
si
71 Projekt Prezantim projekti Bisedë: Projekti dhe Punë në grupe Vlerësim me shkrim për aftësitë Vepra të
pë
r
2 orë rëndësia e tij Punë individuale dhe shkathtësitë e fituara dhe të ndryshme
tek
sti
demonstuara nga nxënësit
n
72 Prezantim projekti Bisedë: Projekti dhe Punë në grupe Vlerësim me shkrim për aftësitë Vepra të
rëndësia e tij Punë individuale dhe shkathtësitë e fituara dhe të ndryshme
“L
etër
sia
”
10
demonstuara nga nxënësit
33
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Fjala letërsi vjen nga fjala latine littera, që do të thotë shkronjë (diçka e shkruar).
Mund të shpjegohet edhe fjala trillim nga ana letrare.
Trillim - Krijimi i një ngjarjeje a i një karakteri, që nuk është ashtu në jetën e përditshme, por që jepet si
diçka e vërtetë që mund të ndeshet a mund të ngjasë; krijim imagjinar, fantazi; trillim artistik (poetik).
Gjithashtu mund të themi se teksti letrar ndikon te lexuesi në mënyrë subjektive nëpërmjet
emocioneve, qëndrimeve të tij. Tekstet letrare kanë të pranishme edhe funksionin estetik (kënaqësia
estetike e së bukurës), i cili përfshin në vetvete: stilin, gjuhën, metrin, ritmin, strukturën e veprimit letrar.
Kjo e bën shumë të qartë si e krijon krijuesi botën e tij të fantazuar, të cilën e merr shumë seriozisht,
e trajton me pasion të madh, duke e ndarë qartë nga realiteti.
Nga bota joreale, objektet e së cilës nuk na japin kënaqësi, në kuadrin e lojës së fantazisë, ato
bëhen për shikuesin, dëgjuesin, krijuesin burime kënaqësie. Në procesin e krijimit, sipas Frojdit,
marrin pjesë:
imagjinata,
serioziteti,
pasioni i madh,
34
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
sinqeriteti,
kënaqësia e të bërit diçka ndryshe nga realiteti.
Grupi III - ushtrimi 6. Shumë studiues e krahasojnë shkrimtarin me zotin. Nxënësit do ndalen te:
krijimi i botës i ngjashëm me krijimin e një realiteti të ri • forca e imagjinatës
Grupi IV - ushtrimi 7.
Qëndrimi dhe gjykimi i lexuesit të një vepre letrare nga ai i studiuesit dhe i kritikut.
Punë e pavarur
Nxënësit do të plotësojnë individualisht ushtrimin 10.
35
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Artet që kanë më shumë lidhje me letërsinë janë: muzika, artet figurative, koreografia dhe kinematografia. Një
muzikant mund ta përvetësojë një tekst poetik, të frymëzohet prej tij dhe ta shndërrojë në vepër muzikale.
P.sh., disa nga poezitë e Gëtes janë muzikuar nga Moxarti, Bethoveni, Shuberti etj
Hapi V
Paneli I - Nxënësit orientohen të vëzhgojnë dhe diskutojnë rreth filozofisë së pikturës “Atributet e
artit dhe shpërblimi i tij nga Jean Chardin, në faqen nr. 8 të tekstit.
Paneli II - Nxënësit dëgjojnë këngën “Kur të jesh mërzitur shumë” me tekst të Dritëro Agollit dhe
diskutojnë me njëri-tjetrin për vlerat e mesazhin që përcjell.
Paneli III - Një nxënës reciton bukur poezinë e sipërpërmendur. Anëtarët e panelit diskutojnë për mesazhin
dhe vlerat e poezisë në veçanti.
Në fund tre nxënës, secili përfaqësues i panelit të poezisë, muzikës dhe pikturës plotësojnë tabelën krahasuese.
Vlerësimi:
ᜀ Ā ᜀ Ā ᜀ Ā ᜀ Ā ᜀ
ësuesi/ja vlerëson forcën e argumentit, informacionet shkencore dhe dëshirën kërkuese të nxënësve të
shfaqura gjatë punës me grupe dhe punës së pavarur. (4-5 nxënës me notë nga puna me grupe)
(1 nxënës me notë nga puna e pavarur)
b)vlerësim me shprehje për disa nxënës, të cilët janë vëzhgues dhe kritikë të mirë të veprave të artit.
37
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nxënësit kanë informacion nga klasa e 9-të, i cili duhet të përdoret gjatë kësaj etape. Mësuesi/ja i
ka parapërgatitur nxënësit përmes detyrës së shtëpisë. Pyetjet : - Kujtoni, cilat janë tri gjinitë
letrare?
Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi/ja shënon në tabelë konceptet Epikë, Lirikë, Dramatikë dhe me përgjigjet e nxënësve bën
plotësimet përkatëse:
38
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Epika:
rrëfim i ngjarjeve heroike;
objektiviteti;
rrëfimi në vetën III, vetën I;
lloji letrar: poezi; prozë.
Lirika: - shpreh botën e brendshme të poetit;
subjektiviteti;
uni lirik në vetën I;
lloji letrar: poezi, prozë poetike;
harmonia melodike e fjalëve.
Punë në grupe
Mësuesja e ndan klasën në katër grupe të mëdha dhe u shpërndan tri grupeve të para nga një
fragment të fotokopjuar.
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
(1-2 nxënës vlerësohen me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
aftësinë e disa nxënësve për të korrigjuar saktë punën e anëtarëve të grupeve.( 4 nxënës vlerësohen
me shprehje, 1 nxënës vlerëson mësuesi/ja me notë)
Detyrat dhe puna e pavarur
Ilustroni disa elemente të epikës, si gjini letrare, nga një tekst tregimtar.
39
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Burimet : libri i nxënësit, e-libri, tekste Lidhja me fushat e tjera ose me temat
tregimtare në forma elementare, shkumësa me ndërkurrikulare:
ngjyra artet figurative
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Struktura : PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Bisedë,Stuhi mendimesh 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Pema e mendimit, Punë me 25 minuta
grupe, Di/Dua të di/Mësova
Përforcimi i njohurive Tabela krahasuese 10 minuta
Parashikimi: Bisedë
Bisedë
Mësimi fillon duke diskutuar për detyrën e shtëpisë. Një nxënës liston disa elemente epike nga një
tekst tregimtar. 1-rrëfim i ngjarjeve;
2- objektiviteti;
3 - rrëfimi në vetën III, vetën I;
4- lloji letrar: poezi; prozë.
40
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
T rrëfen
Ngjarja një ose më
zhvillohet në kohë e shumë ngjarje a.fjalia nuk fillon me
dhe mjedise të rend të ri
caktuara k b.gjuha më afër
s komunikimit të
organizohet përditshëm
ka një ose
t më lirshëm se c .zgjedh dhe përdor
fjalë me kuptim
më shumë i teksti poetik të figurshëm
personazhe d.përdor shprehje
frazeologjike,
t krahinorizma
r i
mbështetet në kushton pak a. përkthehet më
format e hershme të e rëndësi organizimit lehtë se poezia
antikitetit tingullor
g
i organizimi
a. miti a. vëllimi
m gjuhësor bëhet b.pjesët
letërsia gojore: b.legjenda në njësi të mëdha c.kapitujt
format elementare c.fabula t
d. fjalët e urta
a letërsia
e.përralla a. tregimi
r e shkruar: b.novela
format e përbëra: c. romani
Mësuesja shkruan në tabelë ose paraqet në tabak letre tituj të teksteve rrëfyese, si më poshtë dhe,
kërkon prej nxënësve t’i klasifikojnë sipas formës.
Format elementare Format e përbëra
-Narcisi (popullore greke) Prilli i thyer, I. Kadare
- Muji dhe Halili (popullore shqiptare) Kthimi në lice, Le Klezio
- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut Jesminë, M. Camaj
(popullore shqiptare)
- Fjalët e urta
Hapi III: punë me grupe
Pas klasifikimit të titujve të teksteve, nxënësit shpjegojnë me fjalët e tyre se çfarë janë këto
forma, çfarë i bën të dallueshme.
Punë me grupe:
Grupi I- Narcisi - Miti grek.
Grupi II- Muji dhe Halili - legjendë popullore shqiptare.
Grupi III- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut - Përrallë popullore shqiptare.
Grupi IV- Fabul.
Grupi V- Fjalë e urtë.
Hapi IV: (di/ dua të di/ mësova)
Nxënësit vështrojnë faqen 14 - Format e përbëra. Do të punojnë me teknikën Di/ Dua të di/ Mësova.
Mësuesi/ja e ndan klasën në 3 grupe:
Grupi I - Tregimi;
Grupi II - Novela;
Grupi III - Romani.
Grupet lexojnë informacionin e tekstit dhe shkruajnë në tabelën:
41
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Di Dua të di Mësova
Informacioni i njohur Pyetjet rreth asaj që kërkojnë të Informacionin e ri që mësuan
mësojnë
Në këtë etapë nxënësit do të klasifikojnë romanin (tregimin, novelën) sipas tematikës, qëndrimit të
autorit, ndërtimit të subjektit dhe formës.
historik
filozofik psikologjik
shoqëror Tematikës fantastiko-shkencor
policor fantastik
sentimental
Formës
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
(2-3 nxënës me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-4
nxënës me notë).
42
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Parashikimi: Diskutim
Mësimi fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Një nxënës krahason romanin modern me
atë tradicional.
Hapi I. Diskutim
Titulli:______________________________
- Situata fillestare: - Parashikimi:
- Ndodhia qendrore: - Pika e lidhjes:
- Përfundimi: - Zgjidhja e konfliktit:
V + - ?
Informacion i njohur Informacion i ri Informacioni ndryshe Informacioni që duan të
dinë
Hapi I Tema Përmbajtja Motivi
Në përfundim nxënësit përqendrohen në tre hapat që ndiqen për analizën e një teksti rrëfimtar:
Hapi I Hapi II Hapi III
Autori Ç’është tema? Si funksionon një tekst rrëfim-
Titulli i tekstit Ç’janë motivet? tar?
Lloji Ç’është përmbajtja? Fabula (historia) dhe subjekti
Paragrafët
Bërthamat rrëfyese
Personazhet
Koha dhe hapësira
Mjetet stilistike
Vepra dhe konteksti i saj
i jashtëm i brendshëm
organizimi i jashtëm i poezisë, organizimi i motiveve për
dramës, krijimeve në prozë të krijuar tërësinë kuptimore
Nxënësve u kërkohet të bëjnë dallimin ndërmjet fabulës dhe subjektit. Lexohet informacioni
në libër, ose mund ta shpjegojë dhe mësuesi/ja.
Personazhet
• Marrëdhëniet e ndërsjella mes personazheve Personazhi (sidomos protagonisti) ndërfutet në
tregim: nga autori, nëpërmjet portretizimit të tij;
nga një personazh tjetër, që tregon për të;
nga vetë personazhi, që vetërrëfehet.
• Paraqitja e personazhit te lexuesi a) karakterizimi psikologjik, emocionet, gjendjet e tij
b) përshkrimi fizik
c) gjendja shoqërore, kulturore, ideologjike etj.
• Shndërrimet që u a) ndryshimet që sjell koha
ndodhin personazheve b) evolucione të natyrës psikologjike ose shpirtërore
44
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lexim i drejtuar .I. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tregimin “I trashi dhe i holli”, të A. Çehovit,
i cili është shpërndarë në çdo tavolinë.
Grupi I. Marrëdhëniet ndërmjet personazheve.
Grupi II. Karakterizimi i personazheve.
Grupi III. Shndërrimet që u ndodhin personazheve.
.
Grupi II. Mjetet stilistike dhe roli i tyre.
Grupi III. Personazh i gjatë
momenti themelor i ngjarjes
i shkurtër
Bërthamat rrëfyese
- një temë rrëfyese
- të njëjtat personazhe
zhvillon në mënyrë të plotë
- të njëjtin vend
- të njëjtën hapësirë kohore
Tema: Blerja e shtëpisë së fëmijërisë dhe kthimi në të. Hapësira: Shtëpia e fëmijërisë dhe
mjedisi rrotull saj.
Koha:
koha historike: bashkëkohësia______________________ Personazhi:
koha e brendshme: mesditë, kryhet veprimi, pasditja kryesor: rrëfimtari_______________
(koha e mbetur në kujtesë) dytësor: gruaja_______________
45
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Bërthamat rrëfyese:
Mesazhi:
I .Personazhi kryesor ka arritur të sigurojë kontratën e
blerjes së shtëpisë. (paragraf rrëfyes) Zhgënjimi nga realiteti nuk
Shpreson se do të arrijë lumturinë me kthimin te shtëpia e zhbëhet nga ëndrrat e
fëmijërisë. (meditues, përshkrues) fëmijërisë, malli dhe
III. Meditimi për kohën e shkuar, në mjedisin e shtëpisë nostalgjia. për të.
së fëmijërisë. (paragraf përshkrues dhe meditues)
IV. Zhgënjimi nga realiteti, i cili nuk i mundëson rikthimin
te koha e shkuar. (përshkrues, veprues)
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në çift (6-7 nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur: Sillni në klasë shembuj të llojeve të ndryshme poetike. (Ushtrohuni në
faqen 21 të tekstit).
46
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Organizim në vargje
Figura artistike
Fjalë të përzgjedhura poezia
Shprehje e ndjenjave
rimë ritëm
Mësuesi/ja shënon në tabelë mendimet e nxënësve, të cilat do t’i shërbejnë për të plotësuar më pas
pemën e mendimit.
Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe
47
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në këtë rubrikë nxënësit vërejnë edhe ngjashmëritë mes tekstit poetik dhe tekstit rrëfimtar.
Struktura:
Fillimi – hyrje e shkurtër – u drejtohet hyjnive apo muzës që ta frymëzojnë për të shkruar këngën
Digresioni: largim i përkohshëm nga objekti
Episodi: digresion i përfunduar
Funksioni ngadalësues i digresionit dhe i episodit
Teksti poetik, lloji epik: epi, poema kalorësiake, didaktike, alegorike.
Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike u krijuan nga llojet epike duke u shtuar elemente
lirike: poema, romanca, balada.
Teksti poetik i llojit lirik
- Lloj poezie e shoqëruar me tingujt e lirës
- Poezi e shkurtër që shpreh unin e poetit
Hapi III. Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe për të plotësuar tabelën me teknikën Di/ Dua të di/
Mësova.
Çdo grupi i jep nga një çështje, p.sh.:
Grupi I. Llojet epike në vargje.
Grupi II. Llojet epiko- lirike dhe liriko-epike.
Grupi III. Llojet e lirikës tradicionale.
Grupi IV. Lirika moderne.
48
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
I
“Përmbi kryet topuzi i ka fjurue
Dymbdhet pash n’lendinë u ngul topuzi
Dymbdhet pash si re u çue pluhni”
(Gjergj Elez Alia)
II
“Ca pika shiu ranë mbi qelq
dhe unë për ty seç ndjeva mall
Jetojmë të dy në një qytet
dhe rrallë shihemi, sa rrallë!”
(I. Kadare)
Punë e pavarur
Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:
Cili është qëllimi i shkrimit të të dyja teksteve poetike?
Bëni një përmbledhje të tekstit të parë dhe të dytë.
Diskutojnë nxënës të nivelit të lartë për tekstin e parë dhe të nivelit të mesëm për tekstin e dytë.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrohuni në faqen nr. 21 të tekstit.
Sillni në klasë shembuj të llojeve të ndryshme poetike.
Dalloni veçoritë e tyre kryesore.
50
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Praktikë e udhëhequr
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë kërkesat e ushtrimeve 1 dhe 2, në faqen 30.
Ata duhet të gjejnë lidhjen ndërmjet ritmit dhe vargut, si dhe të punojnë me kërkesat e ushtrimit 2.
Poezia e Kadaresë ka ritëm të shpejtë, ruhet simetria për të theksuar fjalët me të njëjtin theks
ritmik (3, 7).
Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë çështjen Aspektet metriko-ritmike – rima dhe u drejton
pyetjet:
Si e dallojmë rimën? (Nga përputhja e plotë e rrokjeve të fundit të dy a më shumë
vargjeve, duke filluar nga zanorja e theksuar.)
Sa lloj rimash kemi? (Kemi disa lloj rimash, si: rimë të përputhur, rima të kryqëzuar, rimë
të alternuara dhe rimë zinxhir.)
Nxënësit punojnë edhe ushtrimin 4, në faqen 31.
Jepni disa shembuj të rimave që përmendët.
Nxënësit lexojnë secili nga një strofë dhe shpjegojnë llojin e rimës.
A ka vlerë kuptimore rima? (Rima është element organizues i vargut që jep muzikalitet). Një
nxënës dallon rimën e alternuar, ABAB, nga vargjet e shkruara në dërrasë.
Lexim zinxhir
Mësuesi/ja, në bashkëpunim me nxënësit, punojnë temën Strofa.
Strofa është njësi metrike, ku grupohen vargjet.
Nxënësit lexojnë njëri pas tjetrit informacionin për strofën.
- Për sonetin mësuesi/ja ka përgatitur të fotokopjuar poezinë e Mjedës, “Lirija”
Praktikë e udhëhequr
Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit bazë për të dalluar llojet e strofave nga shembuj të tekstit në
faqen 24-28.
Distiku – strofë me dy vargje.
Tercina – strofë me tri vargje.
Katrena – strofë me katër vargje.
Gjashtëvargëshi – strofë me gjashtë vargje.
Soneti – dy strofa katërshe dhe dy strofa treshe.
Dy nxënës do të lexojnë disa nga poezitë që mësuesi/ja ose nxënësit kanë sjellë në klasë dhe do
të analizojnë llojet e strofave.
Gjithashtu, diskutojnë edhe çështjen Struktura poetike sintaksore: vendosja e fjalëve në varg.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë
51
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Epanastrofa
Elipsi Epifora
Figurat e sintaksës poetike
Inversioni Anafora
Nxënësit e nivelit mesatar dhe të lartë shpjegojnë në mënyrë të përmbledhur kuptimin e çdo figure.
Objekt diskutimi do të jenë shembujt e faqes 25.
Mësuesi/ja u jep nxënësve detyra si më poshtë:
Te Mjeda:
Dalloni inversionin. Kthejeni vargun në rendin normal.
Çfarë i dallon vargjet polisindete dhe asindete?
Çfarë do të përftohet nga prania dhe mungesa e lidhëzave?
Për enumeracionin:
Lexoni strofën, gjeni objektet që numërohen.
- A ju ndihmon enumeracioni për të imagjinuar, për të përshkruar?
Dalloni shkallëzimin ngjitës (klimaks) nga shkallëzimi zbritës (antiklimaks).
Për anaforën:
Dalloni anaforën.
Cili është roli i përsëritjes?
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor. (2-3 nxënës të nivelit bazë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë punën. (3-4 nxënës të nivelit mesatar,
të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimet 18 dhe19, në faqen 31.
52
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Teksti poetik
informimi dhe përshkrimi
mënyra si shprehet përmbajtja qëllimi komunikimi i gjendjes shpirtërore dhe emocionale
epike
formë përmbajtje epiko-lirike, liriko-epike
vargu lirike
të theksuara kombinim i fjalëve në
numër rrokjesh planin sintaksikor
të patheksuara
rendin normal
cezura
sintaksikor
ritmi
shmangie simbolesh (inversion)
rima
enumeracion
strofa
anaforë
53
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Figurat LETRARE
M S P M S A k S P e a H l G I
E i e E I L r i Ep n I i R R
T n r TM E a m R i t P T O O
O e i A B G h i S t i E o T N
N k f F O O a l O e t R T E I
N t e
I t r O L R s i B a S A
I i z
M o a R I I i t O K
F a
I k Z A A m u I L U
A a a i d K A
a I
M
I
Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se çfarë janë figurat e kuptimit dhe figurat e shprehjes.
Figurat e kuptimit krijohen duke bërë një zhvendosje të kuptimit të fjalëve, si dhe duke u dhënë atyre
një kuptim të ri, të pasur me ndërlikime të thella e me vlera sugjestive.
Për ta shpjeguar më qartë procesin e zhvendosjes së kuptimit, mësuesi/ja i orienton nxënësit të
lexojnë vargjet që janë shkëputur nga “Martesa e Halilit” dhe “Gjergj Elez Alia”. Mësuesi/ja
mund të drejtojë pyetjet e mëposhtme:
Ç’kuptoni me krahasim të zgjatur (similitudë)?
?
A e ndihmon krahasimi i zgjatur lexuesin të përftojë imazhe, vizion të ri sugjestiv dhe origjinal
Praktikë e udhëhequr
Mësuesi/ja u lexon nxënësve dy vargje nga poema e Naim Frashërit, “Bagëti e Bujqësi”.
“Kur dëgjon zëthin e s’ëmës qysh e lë qingji kopenë,
blegërin dy a tri herë edhe ikën e merr dhenë.”
Në këto vargje ka krahasim apo krahasim të zgjatur (similitudë)? Shpjegoni funksionin e figurës.
Mësuesi/ja zgjedh një nxënës të nivelit bazë për të dhënë përgjigjen dhe një nxënës të nivelit të lartë
për të bërë shpjegimin.
Kështu punohet edhe për hiperbolën dhe litotën.
Tabela e koncepteve
Në këtë fazë, mësuesi/ja ndalet në çdo figurë për të bërë shpjegimet përkatëse, duke i shoqëruar
me shembujt e tekstit. Mësuesi/ja ndërton në dërrasë të zezë tabelën e konceptit, e cila plotësohet
edhe nga nxënësit në fletoret e tyre.
54
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Shembujt për secilën nga figurat e paraqitura në tabelën e konceptit janë në libër.
Mësuesi/ja lexon “Vaji i bylbylit” ose “Shkëndija e diellit ndaj manushaqes”. U kërkohet
nxënësve të shpjegojnë se cili është kuptimi i alegorisë “bylbyl” ose “manushaqe”.
Për të shpjeguar antitezën, mësuesi/ja shkruan në tabelë disa çifte antonimike, p.sh.: vdesim
rrojmë, zhvish - vish dhe shpjegon se këto çifte:
kanë kuptime të kundërta (vdesim – rrojmë);
janë përdorime të formave negative (me ndihmën e parashtesave, zhvish - vish).
55
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Shkrim i lirë
Shkrim me temë të lirë. Ushtrimi 20, në faqen 31.
Bëni një përshkrim të shkurtër të një peizazhi, me 7 fjali, duke përdorur krahasime, epitete.
Nxënësit punojnë rreth 10 minuta.
Mësuesi/ja dhe nxënësit dëgjojnë dy përshkrime të nxënësve të niveleve të ndryshme.
Mësuesi/ja mund të ndihmojë dhe të orientojë disa nxënës që kanë mangësi në procesin e krijimit të një
teksti përshkrues.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 15, në faqen 31.
56
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Pema e mendjes
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termin teksti dramatik dhe së bashku me nxënësit plotëson skemën.
Nxënësit, sipas grupeve, i nënvizojnë në tekst këto veçori dhe përfaqësuesi i çdo grupi lexon të dhënat,
të cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë duke plotësuar skemën e llojeve të tekstit dramatik.
Lexojnë edhe informacionin për: farsën, melodramën, radiodramën dhe dramën televizive.
Punë në grupe
Nxënësit do të plotësojnë skedën Analiza e tekstit dramatik.
Mësuesi/ja orienton nxënësit të vështrojnë fragmente nga tragjedia “Romeo dhe Zhuljeta”, Shekspir. Ata
plotësojnë skedën e kësaj tragjedie.
58
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Autori:
Titulli:
Botimi:
Struktura e tekstit:
Didaskalitë dhe batutat.
Skenat dhe aktet.
Personazhet:
Gjuha dhe stili:
Teksti e konteksti:
Grupi III – Mesazhi në fjalët e personazheve.
Lideri prezanton punën e secilit grup. Nxënësit e tjerë plotësojnë në fletore ose në tekst përgjigjet,
duke ndjekur hap pas hapi analizën e tekstit dramatik.
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-
4 nxënës me notë).
Shënim
Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
59
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
PNP: bisedë, stuhi mendimi, diagrami i Venit, punë në grupe, punë në dyshe
Fjala letërsi vjen nga fjala latine littera, që do të thotë shkronjë (diçka e shkruar).
Mund të shpjegojë mësuesi/ja edhe fjalën trillim nga ana letrare.
Trillim - Krijimi i një ngjarjeje a i një karakteri, që nuk është ashtu në jetën e përditshme, por që jepet si
diçka e vërtetë që mund të ndeshet a mund të ngjasë; krijim imagjinar, fantazi; trillim artistik (poetik).
Gjithashtu mund të themi se teksti letrar ndikon te lexuesi në mënyrë subjektive nëpërmjet emocioneve,
qëndrimeve të tij. Tekstet letrare kanë të pranishme edhe funksionin estetik (kënaqësia estetike e së
bukurës), i cili përfshin në vetvete: stilin, gjuhën, metrin, ritmin, strukturën e veprimit letrar.
e bën shumë të qartë si e krijon krijuesi botën e tij të fantazuar, të cilën e merr shumë seriozisht, e
trajton me pasion të madh, duke e ndarë qartë nga realiteti.
Nga bota joreale, objektet e së cilës nuk na japin kënaqësi, në kuadrin e lojës së fantazisë, ato
bëhen për shikuesin, dëgjuesin, krijuesin burime kënaqësie. Në procesin e krijimit, sipas Frojdit,
marrin pjesë:
a. imagjinata,
b. serioziteti,
c. pasioni i madh,
d. sinqeriteti,
e. kënaqësia e të bërit diçka ndryshe nga realiteti.
Grupi III- ushtrimi 6. Shumë studiues e krahasojnë shkrimtarin me zotin. Nxënësit do ndalen te:
• krijimi i botës i ngjashëm me krijimin e një realiteti të ri • forca e imagjinatës
61
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi IV - ushtrimi 7, 10. Qëndrimi dhe gjykimi i lexuesit të një vepre letrare nga ai i studiuesit dhe i
kritikut. Pozicioni i kritikës në raport me lexuesin.
Përforcimi i njohurive: Punë në dyshe
Nxënësit punojnë ushtrimin 3.
Secila tavolinë zgjedh një krijim letrar (poezi, tregim, roman, dramë), nga ato që janë zhvilluar në klasat
mëparshme.
Tregojnë për gjendjen emocionale dhe shpirtërore që u ka krijuar.
Lloji i realitetit (historik ose imagjinar) që u ka përcjellë autori dhe mesazhi që kanë marrë prej saj.
Flasin për personazhe të cilat i quajnë si modele në jetën e tyre.
Nxënësit thonë arsyet se cili është autori më i pëlqyer në letërsinë shqiptare dhe në atë
botërore. Dëgjohen 2 nxënës.
Vlerësimi:
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për : a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
(1-2 nxënës me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-4
nxënës me notë).
c)shkëmbimin e mendimeve, vetëkorrigjimin dhe paraqitjen e saktë të zgjidhjes së ushtrimit 3 gjatë punës
në dyshe (dëgjohen 2-3 nxënës, vlerësimi mund të jetë edhe pa notë).
Shënim:Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Nxënësit do të plotësojnë ushtrimin 9.
Krahasojnë nga njëra-tjetra teorinë e letërsisë, kritikën dhe historinë e letërsisë.
b) Ushtrim parapërgatitor për orën pasardhëse nga rubrika “Punë në grup”, faqja 11.
62
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lirika: Dramatika:
Epika:
- harmonia melodike e fjalëve - trajton konfliktin mes së
- rrëfimi i ngjarjeve heroike;
- shpreh botën e brendshme të mundshmes dhe realitetit;
- objektiviteti;
poetit; - dialogu; monologu
- rrëfimi në vetën III, vetën I;
- subjektiviteti; - lloji letrar: në vargje dhe në prozë
- uni lirik në vetën I; didaskalitë.
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimit, punë me grupe
Pema e mendimit
Mësuesi/ja i parapërgatit nxënësit për të hyrë në temën e re të mësimit: Teksti rrëfimtar dhe llojet e tij.
Njohuritë do të plotësohen në bashkëpunimin nxënës - mësues - nxënës.
Në këtë etapë do të përdoret teknika Pema e mendimit.
rrëfen
Ngjarja
T
një ose më
zhvillohet në kohë e shumë ngjarje a.fjalia nuk fillon me
dhe mjedise të rend të ri
caktuara
k b.gjuha më afër
s komunikimit të
organizohet përditshëm
ka një ose t më lirshëm se c .zgjedh dhe përdor
fjalë me kuptim
më shumë i teksti poetik
të figurshëm
personazhe d.përdor shprehje
frazeologjike,
t krahinorizma
r i
mbështetet në kushton pak a. përkthehet më
format e hershme të e rëndësi organizimit
lehtë se poezia
antikitetit tingullor
g
i organizimi
a. miti a. vëllimi
gjuhësor bëhet
m b.pjesët
letërsia gojore: b.legjenda në njësi të mëdha c.kapitujt
format elementare c.fabula t
d. fjalët e urta a letërsia
e.përralla a. tregimi
e shkruar: b.novela
r format e përbëra: c. romani
63
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Mësuesi/ja shkruan në tabelë ose paraqet në tabak letre tituj të teksteve rrëfyese, si më poshtë, dhe
kërkon prej nxënësve t’i klasifikojnë sipas formës.
Format elementare Format e përbëra
- Narcizi (popullore greke) Prilli i thyer, I. Kadare
- Muji dhe Halili (popullore shqiptare) Kthimi në lice, Le Klezio
- Djali, shkabonja dhe e bukura e dheut Jesminë, M. Camaj
(popullore shqiptare)
- Fjalët e urta
Nxënësit lexojnë nga teksti temën Format e përbëra.
Hapi III. Punë me grupe
Pas klasifikimit të titujve të teksteve, nxënësit shpjegojnë me fjalët e tyre se ç’janë këto
forma dhe çfarë i bën të dallueshme.
Bisedë: Analiza dhe komenti letrar. Romani modern dhe tradicional.
Punë me grupe
Secili grup do të identifikojë elementet e analizës së tekstit rrëfimtar.
Grupi I. Fabula dhe subjekti.
Grupi II. Personazhet.
Grupi III. Koha, hapësira.
Grupi IV. Rrëfimtari.
Grupi V. Boshti tematik.
Hapi IV. Mjetet stilistike.
Titulli: Kërkohet shpresë Autori: Antonis Samarakis Lloji letrar: Vëllim me tregime
Koha:
bashkëkohësia Hapësira: Shtëpia e fëmijërisë dhe mjedisi
koha historike: rrotull saj.
koha e brendshme: mesditë, kryhet veprimi, pasditja
(koha e mbetur në kujtesë)
Personazhi:
Rrëfyesi: personazhi kryesor
- kryesor rrëfyesi
- dytësor gruaja
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (3-4 nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Duke përdorur Diagramin e Venit gjeni të përbashkëtat dhe të veçantat
ndërmjet romanit tradicional dhe atij modern.
65
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Ndërtimi i njohurive: Pema e mendimit, shpjegim i gërshetuar me bashkëbisedim, punë në grupe, Di/ Dua
të di/ Mësova
Mësuesi/ja mund të shpjegojë informacionin e ri duke e paraqitur në formën e një peme të mendimit.
Në këtë rubrikë nxënësit vërejnë edhe ngjashmëritë ndërmjet tekstit poetik dhe tekstit rrëfimtar.
Struktura:
Fillimi – hyrje e shkurtër – u drejtohet hyjnive apo muzës që ta frymëzojnë për të shkruar këngën
Digresioni: largim i përkohshëm nga objekti
Episodi: digresion i përfunduar
Funksioni ngadalësues i digresionit dhe i episodit
Teksti poetik, lloji epik: epi, poema kalorësiake, didaktike, alegorike.
Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike u krijuan nga llojet epike, duke u shtuar elemente
lirike: poema, romanca, balada.
Teksti poetik i llojit lirik
Lloj poezie e shoqëruar me tingujt e lirës
Poezi e shkurtër që shpreh unin e poetit
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe për të plotësuar tabelën me teknikën Di/ Dua të di/ Mësova.
Çdo grupi i jep nga një çështje, p.sh.:
Grupi I. Llojet epike në vargje.
Grupi II. Llojet epiko-lirike dhe liriko-epike.
Grupi III. Llojet e lirikës tradicionale.
Grupi IV. Lirika moderne.
66
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Shpjegim i gërshetuar me bashkëbisedim: Analiza e tekstit poetik dhe figurat artistike. Uni
lirik, shembuj. Metrika.
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të bisedojnë me njëri-tjetrin për rëndësinë e figurës artistike.
Punë në grupe
Në këtë etapë nxënësit do të zgjidhin ushtrimet e tekstit.
Grupi 1. Ushtrimi 2. Gjeni ç’ritëm ka tetërrokëshi në këtë strofë. A ruhet simetria apo kemi prirje për të
thek-suar fjalë të tjera:
Grupi 2. Ushtrimi 3. A ka vlerë kuptimore rima? Si e arrin këtë vlerë në poezinë e Poradecit “Gjeniu i anijes”?
a – qiell i ngrysur
b – mjekër e argjendtë.
67
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrohuni, në faqen nr. 21 të tekstit.
68
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Zhuljeta: Vaja?
Vaja: Jot ëmë po vjen tani këtu.
Ki mendjen dhe hap sytë, se po gdhihet.
Pema e mendimit
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termin teksti dramatik dhe së bashku me nxënësit plotëson skemën.
Vështrim krahasues
Mësuesi/ja, bashkë me nxënësit, punojnë me teknikën “Vështrim krahasues”.
69
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Punë në grupe
Mësuesi/ja i ndan nxënësit në tri grupe pune. Secili grup do të nxjerrë në pah veçoritë e një prej llojeve të
tekstit dramatik.
Grupi I. Tragjedia.
Grupi II. Komedia.
Grupi III. Drama.
Nxënësit mund të punojnë me teknikën Pema e mendimit.
Nxënësit, sipas grupeve, i nënvizojnë në tekst këto veçori dhe përfaqësuesi i çdo grupi
lexon të dhënat, të cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë.
Lexojnë edhe informacionin për: farsën, melodramën, radiodramën dhe dramën televizive.
70
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Punë në grupe
Nxënësit do të plotësojnë skedën Analiza e tekstit dramatik.
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë fragmente nga tragjedia “Romeo dhe Zhuljeta”, të Shekspirit.
Ata plotësojnë skedën e kësaj tragjedie.
Personazhet:
Gjuha dhe stili:
Teksti e konteksti:
Lideri paraqet punën e secilit grup. Nxënësit e tjerë plotësojnë në fletore ose në tekst përgjigjet, duke
ndjekur hap pas hapi analizën e tekstit dramatik.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
71
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
72
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Epoka klasike shek. VII-IV p.e.s. 1. Ndërtohen institucionet e 1. Përkon me lulëzimin e poez-
demokracisë... shek. V, në kohën isë, të teatrit, të filozofisë e të
e sundimit të Perikliut. arkitekturës.
2. Athina bëhet kryeqendra kul- 2. Duke nisur nga shek. VII, nga
turore e politike e helenizmit. himnet fetare dhe nga lutjet lind
poezia lirike.
3. Një shekull më pas, nga diti-
rambi dhe poezia e karnavaleve
lindin format e para teatrore, që
do të çojnë në krijimin e tragje-
disë dhe të komedisë.
4. Historia, filozofia, oratoria, e
kanë zanafillën në këtë periudhë.
Epoka alek- shek. IV-II p.e.s. Aleksandri i Madh, me pushtimet 1. U ngrit biblioteka më e madhe
sandrine e tij e shkatërroi perandorinë e e epokës, me rreth 700 mijë vël-
fuqishme perse dhe mbërriti deri lime.
në Indi. 2. Aristoteli, mendimtar e filozof.
3. Komedia dhe poezia vazhdo-
jnë të lëvrohen, por nuk e kanë
më atë rëndësi e zhvillim që
arritën në epokën klasike.
Epoka romake shek. II p.e.s.-shek. Më 146 p.e.s., mbasi ka nënsh- 1. Letërsia antike greke nuk u
V e.s. truar gjithë Ilirinë, Roma pushton shkri në letërsinë romake, të dyja
Greqinë. këto vijuan të zhvillohen paralel-
isht.
2. Autorë të tillë madhorë, siç
janë: Lukreci, Ovidi, Virgjili, Cice-
roni e Seneka.
Përforcimi i njohurive: Punë e pavarur
Nxënësit do të punojnë ushtrimet 1/a dhe 2/b, në faqen 35.
Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit mesatar.
73
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Sillni informacione për mitet greke dhe mitet shqiptare.
74
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Hapi I. Vëzhgim
Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja i orienton nxënësit të vëzhgojnë foto të ndryshme të hyjnive,
marrë nga Fjalori mitologjik etj., ose fotot në faqen 36, 37 të tekstit, si skulpturën “Venera e Milos”, e
cila ndodhet edhe në faqen 37.
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të vështrojnë me kujdes skulpturën, të flasin për emocionet që u ngjall
ajo, veçanërisht në lidhje me këndvështrimin (vështrimi në profil, anash) dhe të diskutojnë rreth cilësisë
së saj artistike.
Hapi II. Bisedë
Mësuesi/ja, pasi ka rikujtuar se teksti rrëfimtar mbështetet në format e hershme të
antikitetit, shtron pyetjen:
- Çfarë është miti?
Biseda e nxënësve mund të shoqërohet edhe me informacione të sjella nga ata vetë.
Miti
sintezë e përvojës
ofron modele të:
kolektive shpjegon: sjelljes
gjykimit
fenomene të natyrës
veprimit
krijimin e Botës
riciklohet epokë pas epoke:
urtësi me karakter:
imazhe fantastike
universal
mesazhe të vyera
tejkohor
75
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Mitologjia greko-romake
76
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Hapi I. Mësimi nis me detyrën e shtëpisë: plotëso fjalorin mitologjik në fletoren e fjalorit.
Nxënësit lexojnë emrat mitologjikë (grekë, romakë, shqiptarë) që kanë gjetur.
78
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Koha e pacaktuar
Bërthamat rrëfyese Paragrafi I - jeta e lumtur e Orfeut me Euridikën dhe prishja e lumturisë nga
vdekja e saj...
Fabula e mitit Vdekja e Euridikës, vuajtja pasionante e Orfeut, fundi i dhimbshëm i Orfeut,
kthimi në Had, jeta në pavdekësi
(ngjarjet)
Figuracioni simboli
antiteza
figura të tjera
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit maksimal, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Kërkoni në internet, ose në burime të tjera, informacion për personazhet e mitit dhe për krijime të
frymëzuara prej tij.
79
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Këngëtari i madh Orfe, biri i Eagrit, hyut të lumenjve dhe i muzës Kaliopi, jetonte në Trakinë e largët.
Ai kishte për grua nimfën e bukur Euridikë. Orfeu e donte me zjarr të shoqen. Por këngëtari nuk e shijoi
për shumë kohë jetën e lumtur me të.
“nuk e shijoi për shumë kohë jetën e lumtur me të”, lumturia që zgjat shumë pak..., figuracioni etj.
Euridika klithi me të madhe dhe ra e zalisur në duart e shoqeve që erdhën me vrap. Ajo
u zverdh e u bë dyllë dhe perëndoi sytë. Helmi i gjarprit ia kishte shkurtuar jetën.
80
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Euridika nuk shfaqet shumë me veprimet, mendimet apo gjykimet e saj, mjafton që Orfeu ka
një dashuri të pamasë për të..., figuracioni... etj.
Bukuria e Euridikës..
Vdekja e Euridikës, befasia e ngjarjeve...
Ai nuk po pajtohej dot me një humbje të tillë. Për një kohë të gjatë ai vajtoi për Euridikën e tij dhe e
tërë natyra qau së bashku me të, duke mbajtur vesh vajin e tij të hidhur.
Dhimbja e Orfeut...
Natyra, si një qenie, dëgjon vajin e Orfeut
Elementet fantastike, marrëdhënia dhe lidhja e pandashme e heroit me natyrën... etj.
Më në fund, Orfeu vendosi të zbriste në mbretërinë e zymtë të shpirtrave të të vdekurve dhe t’i
lutej sundimtarit Had dhe të shoqes së tij, Persefonë, që t’ia kthenin gruan.
U mendua sa u mendua perëndia Had dhe më në fund iu përgjigj Orfeut: “Mirë, Orfe! Po ta kthej
Euridikën. Merre dhe shpjere edhe një herë mbi tokë, në dritën e diellit. Por, me një kusht, ama: ti do
të çapitesh përpara pas hyut Hermes, i cili do të të rrëfejë udhën, ndërsa Euridika do të të vijë prapa.
Por, gjatë udhës nëpër mbretërinë e nëndheshme, mos e kthe kokën pas. Mos harro: sapo ta
kthesh kokën, Euridika do të të lërë dhe do të kthehet përgjithmonë në mbretërinë time.”
81
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi III. Në ç’mënyrë e lartëson ky mit figurën e Euridikës (pasive dhe nuk flet asnjë fjalë)?
Euridika: Nimfë e vdekshme. Tek Euridika shihet dashuria për jetën. Jeta e Orfeut me të kishte
qenë e lumtur. Një jetë, në të cilën Orfeu kishte njohur dhe jetuar vetëm ditët e shkëlqyera plot dritë
të pranverës.
Grupi IV. Interpreton temën dhe motivet e mitit, me shembuj nga fragmenti.
Ditari dypjesësh
Secili grup plotëson në dërrasën e zezë tabelën e personazheve.
Nxënësit plotësojnë përmbledhtas në tabelë rolin dhe funksionin e personazheve.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës
të nivelit maksimal, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Kërkoni nga “Fjalori mitologjik” për figura mitike shqiptare.
Po Tema e debatit Jo
-Pse? - Pse?
Argumente A ka sot, në këtë shoqëri, një njeri si Orfeu? Argumente
Dora e fshehtë
Teksti i mitit është ndarë në disa pjesë, të cilat janë shkruar paraprakisht në rripa letre dhe i jepet një
grupi nxënësish, ku secili anëtar merr një pjesë nga teksti. Pasi lexojnë fragmentet, nxënësve u kërkohet
t’i renditin pjesët siç është ngjarja e mitit.
Grupi i nxënësve
Nxënësit duhet të rindërtojnë tekstin duke renditur si duhet: parashtrimin e ngjarjes, pikën e lidhjes,
zhvillimin e ngjarjes, pikën kulmore dhe zgjidhjen e saj.
Grupi i nxënësve lexon tekstin e formuar, kurse të tjerët bëjnë vlerësimin e punës.
Punë e udhëhequr
Nxënësit e tjerë do të punojnë ushtrimet 10, 11 dhe 12 nga rubrika Reflektojmë për gjuhën dhe stilin.
83
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi II.
Fragmenti Mjeti stilistik Funksioni kuptimor
“Kënga e magjishme e Orfeut Antiteza: kumbonte – gjëmuan – Pasioni i shfrenuar është një forcë
kumbonte me aq fuqi, kishte buçitnin shkatërruese, vrastare, më e egër
aq magji e forcë tërheqëse... Magji e forcë tërheqëse – zëra të se dhe vetë egërsia e natyrës.
rreth e përqark” lartë, tinguj daullesh, të qeshura Funksioni i antitezës:
“Befas gjëmuan...zërin e Zëri i këngëtarit – zhurma e I shërben zbërthimit të mesazhit.
këngëtarit” festës
84
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vëzhgim i përmbledhur
Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja i drejton nxënësit të vëzhgojnë në libër (në faqen 44) ose të
zmadhuar nga CD-ja pikturën “Orfeu dhe Euridika”, të piktorit Eduart Poynter dhe të diskutojnë rreth
realizimit të saj:
Cilin çast të mitit ka fiksuar piktori?
Cilat janë ngjyrat që ka përdorur dhe ç’simbolizojnë ato?
Cilat hollësi të pikturës parathonë fundin tragjik?
Ç’simbolizon gjarpri që është në plan të parë?
Ç’ndryshim ka realizimi i mitit nga piktori me përfytyrimin?
Ritregim i përmbledhur
Një nxënës i nivelit mesatar, tregon një përmbledhje të mitit me sa më pak fjali, të cilat mund të
shkruhen edhe në dërrasë të zezë.
85
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Elemente fantastike
“Më në fund Orfeu vendosi të zbriste në “Për një kohë të gjatë ai vajtoi për Euridikën
mbretërinë e zymtë të shpirtrave të të vdekurve e tij dhe e tërë natyra qau së bashku me të,
dhe t’i lutej sundimtarit Had dhe të shoqes së duke mbajtur vesh vajin e tij të hidhur.”
tij, Persefonë, që t’ia kthenin gruan.”
Nxënësit do të rrëfejnë me hollësi përfundimin e mitit, duke shfrytëzuar sa më shumë elemente gjuhësore
nga teksti.
Kalojmë në rubrikën Shkruani, në faqen 44: Provoni të shkruani një fund tjetër duke filluar nga “... E
pas tij... u drejtua edhe Euridika...”
Shkruajnë për 10 minuta një mbyllje tjetër të mitit.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Kërkoni disa informacione nga burime të ndryshme për poeteshën greke, Safo.
86
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Bisedë
Në fillim të orës së mësimit, nxënësit diskutojnë për detyrën e shtëpisë. Ata lexojnë informacione
për poeteshën Safo.
Vrojtim i pikturës
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë pikturën “Hyu Apolon, mbrojtës i artit dhe i nëntë muzave”.
Mësuesi/ja drejton pyetjet:
Cili ishte hyu Apolon?
Ç`mund të thoni për nëntë muzat?
Pse janë pikturuar duke kërcyer?
Poezia antike këndohej e shoqëruar me lirë, nga ku rrjedh edhe emërtimi lirikë. Ashtu siç i
mrekullon shpirtrat melodia e lirës, ashtu e deh edhe poetin, njësoj si gota e verës, dhe poezia
e tij na fton të përfitojmë nga kënaqësitë e mëdha e të vogla të jetës, para se shpirti të ftohet
nga melankolia dhe plakja.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla
Grupi I. Alkeu dhe poezia e tij.
Grupi II. Safoja, e veçanta e poetes.
Grupi III. Anakreonti.
Grupi IV. Pindari, lirika e tij.
Grupi V. Tirteu dhe Mimnermi.
87
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Ditari dypjesësh
Nxënësit, së bashku me mësuesin/en, vendosin në tabelën e ditarit dypjesësh informacionet e gjetura nga
puna në grupe.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 2/a, në faqen 47.
Flisni për përfaqësuesit e lirikës antike dhe disa veçori të lirikës së tyre.
88
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Recitim
Mësuesi/ja i orienton nxënësit për temën e re: Poezia e Safos (koment).
Një nxënës/e reciton bukur poezinë e poetes greke, Safo.
Bisedë
Tema: Pasioni i dashurisë...
Nxënësit bisedojnë për temën e poezisë dhe ndjenjat e unit lirik.
89
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Detaji “buzëqeshja”....
pse duke t’parë, mua asnjë fije zëri s’më vjen te buza;
Roli i metaforës...
gjuha më pritet edhe n’ato çaste
Dashuria dhe lumturia... së bashku rrinë
se ç’m’gjarpron një zjarr i hollë ndër deje;
Përforcimi: Debat
Po Tema Jo
A ka dashuri të sëmurë?
Cilës dashuri i këndonte Safo?
90
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë punën. (3-4 nxënës të nivelit maksimal, të
cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
1. Nxënësit e shtjellojnë temën e debatit në formën e një teksti argumentues.
2. Lexoni nga teksti pjesët e poemës “Iliada”, të Homerit.
91
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Bisedë
Mësuesi/ja shkruan në tabelë emrin e Homerit, i drejton nxënësit të vështrojnë skulpturën e Homerit
në faqen 48 dhe u kërkon të thonë se çfarë dinë rreth kësaj figure dhe veprave të tij.
Pema e mendimit
Kujtojmë njohuritë nga temat e sapokaluara, Lirika antike.
Nxënësit bisedojnë për poemat “Iliada” dhe “Odiseja” të poetit grek, Homerit.
- Ç’dini ju për luftën ndërmjet grekëve dhe trojanëve?
Analizë
Mësuesi/ja përzgjedh dy nxënës që të lexojnë informacionin për Homerin dhe për poemat epike.
Analizë e poemës “Iliada”. Mësuesi/ja rikujton fillesën mitologjike (molla e sherrit), që u bë
shkak i luftës 10-vjeçare greko-trojane. Më pas ndalet te subjekti/struktura, tragjizmi dhe heroizmi i poemës
“Iliada”.
Për ritregimin e subjektit mësuesi/ja përzgjedh nxënës që kanë dëshirë.
Punë në grupe
Nxënësit, për disa minuta, lexojnë tekstin dhe pastaj plotësojnë skedën.
92
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Titulli: “Iliada”
Autori: Homeri
Lloji: poemë epike-heroike
Struktura: 24 libra
Tema: lufta e akejve kundër trojanëve.
Hapësira: Troja (Ilioni)
Sistemi i personazheve:
Akili dhe Hektori
Paridi dhe Helena
Hektori dhe Andromaka
Agamemoni
Mesazhi: tragjizmi dhe heroizmi
Rrëfimi dhe përshkrimi: teknika e rrëfimit dhe e përshkrimit është themelore. Nuk përshkruhet
e gjithë lufta e Trojës, por vetëm 51 ditët e fundit të luftimeve
Rrëfyesi: mban distancë me lexuesin
Stili: ligjërim i lartë, stil heroik, elemente fantastike, elemente heroike.
Veçori të epizmit
93
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, Homeri Lidhja me fushat e tjera ose
me temat ndërkurrikulare:
Historia
Artet figurative
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP
Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Prezantimi i punës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Ditari dypjesësh, Rrjeti i diskutimit. 25 minuta
Punë në grupe. Tabela e figurave
letrare
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur 10 minuta
Ditari dypjesësh
Mësuesi/ja ose një nxënës lexon Këngën I.
Punojnë me ushtrimet e rubrikës “Reflektoni për kuptimin”.
Ushtrimi 1. Nxënësit mund të përdorin për ilustrim hyrjen te “Fuqia e Mujit”, “Martesa e Halilit”,
te “Bagëti e Bujqësia”.
Ushtrimi 2. Nxënësit punojnë me teknikën Ditari dypjesësh.
Rrjeti i diskutimit
Mësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit.
Po Pyetja Jo
- A sjell grindja dhe përçarja vetëm humbje?
Punë në grupe
Do të punojnë ushtrimet 4 dhe 5, të rubrikës “Reflektoni për strukturën”. Nxënësit ndahen në katër grupe.
95
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi:
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për : a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor
(1-2 nxënës vlerësohen me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (6-7
nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur: rubrika “ Lexim shprehës”.
96
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Recitim
Mësimi fillon me recitimin e fragmentit hyrës dhe vlerësimin e drejtuesve. Mësuesi/ja u drejton
nxënësve pyetje.
që lidhen me figurën e Akilit, ngjarjen që ndodh.
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja lexon fragmentin duke e ndarë në tri pjesë, të cilat lidhen me kërkesat e rubrikës
“Reflektoni për kuptimin”.
Punë në grupe
Kalojmë në rubrikën “Reflektoni për strukturën”
Grupi I. Ushtrimi 7 (të përbashkëtat ndërmjet dialogut të personazheve dhe dialogut në një dramë).
Grupi II. Ushtrimi 8/a (punohet me tabelën).
Grupi III. Ushtrimi 8/b (punohet me tabelën).
Grupi IV. Punohet me ditarin dypjesësh.
Punë e diferencuar
Ushtrimi 12 (punojnë nxënësit e nivelit të lartë).
97
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Ushtrimi 13. Nxënësit ilustrojnë dhe shpjegojnë rolin e figurave të sintaksës poetike.
Përforcim: Rrjeti i diskutimit, punë e pavarur,
Në këtë rubrikë, Mësuesi/ja thotë dhe shkruan në dërrasë temën e debatit:
Rrjeti i diskutimit
Po Pyetja Jo
- A janë fjalët nder dhe hakmarrje shkak dhe
pasojë të njëra-tjetrës?
Punë e pavarur
Nxënësit punojnë ushtrimin 11, në faqen 58.
Akili_____________________________________
Agamenoni ______________________________
Briseida__________________________________
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës
të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Mund të zgjidhet një nga pikat e rubrikës “Shkruani”.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, “Iliada”, Homeri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP
Struktura PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha
Parashikimi Lexim zinxhir, lexim shprehës 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Plotësimi i skedave, punë në 25 minuta
grupe
Përforcimi i njohurive Tabela krahasuese 10 minuta
Lexim zinxhir
Mësuesi/ja cakton tre nxënës të lexojnë zinxhir (njëri pas tjetrit) skedat 1, 2, 3.
Lexim shprehës
Tre nxënës të tjerë (niveli mesatar dhe i lartë) komentojnë vargjet në çdo skedë.
Nxënësi I. Dhimbja e Akilit për mikun e vrarë
Nxënësi II. Andromaka i lutet Hektorit t’i shmanget mërisë së akejve
Nxënësi III. Vdekja e Hektorit në duel me Akilin
Veçori të dialogut
Parandjenja e Andromakës: ..........................................................................................................................
Mesazhet në fjalët e Hektorit për:
trojanët:
gruan: ........................................................................................................................................................
të birin: ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................
99
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Gjeni informacione lidhur me filma të realizuar për poemën “Iliada”, si: tituj filmash, subjekte,
realizime filmike, autorë protagonistë, vendi i xhirimeve, besnikëria ndaj poemës etj.
100
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Recitim
Tre nxënës do të recitojnë vargje.
Lexim shprehës
Mësuesi/ja cakton tre nxënës (të nivelit mesatar dhe të lartë), të cilët do të komentojnë vargjet në
skedat përkatëse.
101
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi I. Skeda 4
Grupi II. Skeda 5
Grupi III. Skeda 6
Mjedisi: ....................................................................................................................................
Personazhet: ............................................................................................................................
Shprehja e ndjenjave
Vendi: ...............................................................................................................................................
Shkaku i ardhjes së plakut: ..............................................................................................................
Ana e ndjeshme e Akilit: ..................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Mesazhi i paqes: ..............................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Përforcimi: Debat
Mësuesi/ja zgjedh një nxënës (të nivelit të lartë) që të jetë drejtuesi i debatit.
Po Pyetja Jo
Asnjë luftë nuk është e pashmangshme
Vlerësimi
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës
të nivelit mesatar dhe të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Rubrika “Diskutoni”, në faqen 63.
102
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Tema mësimore:
Skedari i filmit “ Troja” dhe poema “Iliada”
(ora VI)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
2. Kompetenca e të menduarit
3. Kompetenca qytetare
4. Kompetenca personale
5. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë
6. Kompetenca digjitale
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
varësisht nga tema mësimore. Troja,
Nxënësi/-ja: Akili,
• krahason përfytyrimet e tij/saj për personazhet nga poema Bred Pit,
me figurat e krijuara nga aktorët në film; helenët,
• zgjeron të dhënat për filmin me të njëjtin subjekt; beteja,
• jep opinione për skenarin e ndryshuar të filmit që nuk poema,
korrespondon me subjektin e poemës homerike. filmi
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poema “Iliada”, fragmente
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
nga filmi “Troja”, CD ndërkurrikulare:
Histori
Kinematografi
Arte figurative
TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
PNP: Shikim filmi, lexim zinxhir, punë në grupe, diskutim
Organizimi i orës së mësimit
Parashtrimi: Shikim filmi
103
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Përforcimi: Diskutim
Argumentoni pse përgjithësisht filmat e realizuar mbi veprat e shkruara ngjallin reagime te shikuesit. Po ju,
si mendoni, a përbën problem nëse ndryshohet e vërteta në një vepër me karakter historik?
A është filmi një realizim tërësisht i ri edhe kur mbështetet mbi modele veprash të shkruara? A kemi të drejtë
ta krahasojmë filmin me veprën e lexuar?
Ka raste kur ne zhgënjehemi nga aktorët që luajnë rolet kryesore të filmave. Kjo ndodh, sepse duke lexuar librin,
secili prej nesh e ka imagjinuar personazhin në mendjen e vet dhe, kur shohim aktorin në film, imazhi i tij nuk
përputhet me tonin.
Tregoni raste të tilla, nëse keni ose të kundërtën, kur aktori përputhet krejtësisht me personazhin e imagjinuar.
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal, me notë).
Shënim
Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Plotësoni skedën e poemës duke e krahasuar atë me filmin.
Teksti dramatik
105
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Tragjedianët Komedianët
Etimologjia e Fatalizëm: Pikëpamje idealiste, mistike e fetare, sipas së cilës gjithçka që ndodh në natyrë,
në shoqëri e në jetën e njeriut është e paracaktuar nga një fuqi e panjohur a e mbinatyrshme,
fjalës fatalitet
që nuk mund të shmanget e nuk mund të mposhtet nga njeriu; besimi i verbër te fati.
106
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 1/a, në faqen 65.
107
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vrojtim i fotografisë
Në fillim të orës së mësimit, Mësuesi/ja i orienton nxënësit të vështrojnë portretin e Eskilit, në faqen 67 të
tekstit mësimor.
Bisedë
Nxënësit bisedojnë me njëri-tjetrin për epokën kur ka jetuar Eskili.
Një nxënës (me ndihmën e mësuesit/es) mund të rendisë emrat e tragjedive të poetit.
Lexim i drejtuar
Një nxënës lexon para klasës rubrikën “Jeta dhe vepra” të Eskilit.
Më tej, nxënësit lexojnë për pak minuta, në mënyrë të pavarur, informacionin e ri nga teksti
mësimor. Përmbledhje e strukturuar
Eskili novator
Eskili u shfaq qysh në fillim si novator. Ai i dha tragjedisë frymë të re, përtëriu gjuhën dramatike dhe forcoi
teatralitetin e shfaqjes. Protagonistit të vetëm të dramës së deriatëhershme, ai i shtoi edhe një aktor të dytë.
Skena me dy aktorë njëherësh, të mbështetur nga kori, u bë mjaft interesante dhe ofronte mundësi të reja
shprehëse, si për shembull, forcimin e dialogut nëpërmjet zvogëlimit të rolit të korit dhe të pjesëve korale. Konflikti
dramatik fiton në këtë mënyrë një përmasë më interesante, më individuale dhe spektatori arrin të identifikohet më
mirë me heronjtë dhe me shfaqjen.
Lënda e tragjedive
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe.
Grupi I. Ushtrimi 3/a, në faqen 69. Nxënësit renditin disa nga tragjeditë kryesore të Eskilit.
Grupi II. Ushtrimi 4/a, në faqen 69. Lënda që huazon poeti për tragjeditë e tij.
108
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi III. Ushtrimi 5/a, në faqen 69. Vendi që zë tragjedia “Koeforet” në kuadrin e triologjisë “Orestia”.
Grupi IV. Ushtrimi 6/a, në faqen 69. Konkluzioni ideor i triologjisë “Orestia”.
Punë e pavarur
Nxënësit do të punojnë në mënyrë të pavarur ushtrimin 1/b, në faqen 69.
1. Komentoni këto fjalë të Korit nga tragjedia “Orestia”:
“I trishtë është fati i njerëzve.
Lumturia e tyre nuk i ngjan
veçse një skice të vizatuar lehtë.”
Mësuesi/ja mund të ndihmojë disa nxënës që kanë vështirësi për të komentuar dhe shkruar
bukur mendimet e tyre.
Punë në dyshe
Për ushtrimin e mësipërm (ushtrimi 1/b), nxënësit bisedojnë, shkëmbejnë mendime, korrigjojnë punët e
njëri-tjetrit.
Tre nxënës lexojnë detyrën e përfunduar.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (2-3 nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 7/a, në faqen 69. Detyrë për nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë.
Ushtrimi 3/a, në faqen 69. Detyrë për nxënës të nivelit bazë.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, tragjedia “Prometeu i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
mbërthyer”, e Eskilit ndërkurrikulare:
Artet figurative
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP
Struktura PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha
Parashikimi Stuhi mendimi 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, përmbledhje e 25 minuta
strukturuar, punë në grupe
Përforcimi i njohurive Punë e pavarur, debat 10 minuta
Stuhi mendimi
Mësuesi/ja drejton pyetjen:
Ç`mund të thoni për stilin krijues të Eskilit?
Pse është quajtur Eskili novator?
Informacionet që japin nxënësit do të përmblidhen me teknikën “Stuhi mendimi”.
Buron nga fataliteti
i heroit tragjik
Roli i korit konflikti dramatik
subjekti mitologjik
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë informacionin e ri në faqen 70 të tekstit.
Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi/ja shpjegon temën e re, duke nxitur bashkëbisedimin me nxënësit.
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë çështjet kryesore:
Subjekti mitologjik
Tragjedia mbështet te cikli i rrëfimeve mitologjike mbi Prometeun. Eskili është përqendruar vetëm në pjesën
që e tregon Prometeun të mbërthyer në shkëmbin e Skithisë, sipas vendimit hakmarrës të Zeusit.
Struktura e trilogjisë: “Prometeu i mbërthyer”, “Prometeu zjarrsjellës”, “Prometeu i çliruar”.
E reja që solli Eskili është se e afroi Prometeun shumë pranë kohës së idealeve demokratike që po
lulëzonin në Greqinë e lashtë.
110
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Konflikti ndërmjet Zeusit dhe Prometeut ka një kuptim simbolik. Eskili goditi fuqishëm
dhunën… Prometeu është edhe simbol i parashikimit të përmbysjes së tiranëve të çdo kohe.
Veprimi dramatik
Në teatrin e Eskilit veprimi dramatik është i thjeshtë, pothuaj statik. Kjo ndodh ngaqë tragjedia mbështetet mbi një
veprim kryesor, që lidhet me një moment të caktuar të rrëfimit mitologjik, prej nga nxirret tema e tragjedisë.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në katër grupe.
Grupi I. Statusi i hyjnive.
Grupi II. Personazhet.
Grupi III. Konflikti i tragjedisë.
Grupi IV. Mesazhi.
Punë e pavarur
Nxënësit do të ilustrojnë nga tragjedia disa elemente të stilit krijues të Eskilit.
Tre nxënës lexojnë detyrën e klasës. Debat
Po Tema Jo
Çmimi i lirisë
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 2 në rubrikën “Punoni me fjalorin” (për nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë).
111
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lexim shprehës
Në dërrasë shkruhen vargjet e mëposhtme, më pas tre nxënës do t`i komentojnë ato.
Nxënësi I
112
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nxënësi II
Nxënësi III
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune.
Grupi I. Ushtrimet 2 dhe 6, rubrika “Reflektoni për kuptimin”. Qëndrimi i personazheve. Hermesi si
një kundërshtar i fortë.
Në episodin e tretë të tragjedisë, nxënësit zbulojnë qëndrimet e Prometeut dhe të Hermesit.
Grupi II. Ushtrimi 3 dhe 4, rubrika “Reflektoni për kuptimin”. Mënyrat që përdor Hermesi për t`ia arritur
qëllimit.
Grupi III. Ushtrimi 9, rubrika “Reflektoni për interpretimin”. Koment: “Si armik të të trajtojë armiku,
s’është aspak për turp”.
Grupi IV. Ushtrimi 11, rubrika “Reflektoni për strukturën”. Roli i Korit të Oqeanideve.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 1, në rubrikën “Punoni me fjalorin”.
113
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Bisedë
Ora e mësimit fillon duke biseduar për detyrën e shtëpisë.
Karrigia e nxehtë
Mësuesi/ja cakton një nxënës të nivelit të lartë, i cili do të ulet në karrigen e nxehtë dhe do t`u
përgjigjet pyetjeve të nxënësve.
Tema e pyetjeve do të jetë stili krijues i Eskilit dhe tragjedia “Prometeu i mbërthyer”.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe.
Grupi 1. Prometeu i ndihmon me qëllim njerëzit. Përshkruajnë personazhin.
114
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur ose në çift. Dëgjohen mendimet, përshkrimet dhe komentet, të
cilat mësuesi i shkruan në tabelë.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Krahasoni disa figura të mitologjisë shqiptare me disa figura të mitologjisë greke.
115
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lexim i drejtuar
Dy nxënës do të lexojnë vargjet e fundit të tragjedisë.
Punë në grupe
Grupi I. Nënvizoni mjetet stilistike.
Vargjet Komenti
“Por vetëm trupin tim të mjerë, se kurrë, kurrë un’ nuk
vdes!”
Punë e pavarur
Nxënësit do të lexojnë për disa minuta fjalorin mitologjik. Bisedojnë me njëri-tjetrin.
Plotësimi i skedës
Në këtë rubrikë, nxënësit do të plotësojnë skedën e tragjedisë.
116
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Punë në dyshe
Nxënësit shkëmbejnë idetë me njëri-tjetrin. Tre nxënës do të paraqesin punët e tyre.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (3-4 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Rubrika “Shkruani”, në faqen 75.
Tema mësimore: Euripidi, prodhimi letrar dhe stili Euripidi dhe sofizmi
(Ora I)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
2. Kompetenca e të menduarit
3. Kompetenca personale
4. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës, Fjalë kyç:
varësisht nga tema mësimore Euripidi
Nxënësi/ja: Individ
° flet për karakteristikat e përgjithshme të epokës, në të cilën Tragjedi
ka krijuar Euripidi; Sofizëm
° rendit disa tragjedi të poetit; E drejtë
° ilustron, përmes shembujve, elemente risi nga krijimtaria e
Euripidit;
° krahason stilin krijues të Euripidit me atë të Eskilit.
117
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, mjete të tjera shkollore Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Artet figurative
Historia
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP
Struktura PNP Metoda, teknika dhe veprimtari Koha
Parashikimi Vrojtim, pyetje-përgjigje 10 minuta
Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar, përmbledhje e 25 minuta
strukturuar, punë në grupe
Përforcimi i njohurive Tabela krahasuese 10 minuta
Pyetje-përgjigje
Përmes teknikës “Pyetje-përgjigje”, nxënësit do të punojnë ushtrimin 1 dhe 2, në faqen 81.
Si ndihmuan ngjarjet e kohës në krijimtarinë e Euripidit?
Ç’dini për ciklin e Argonautëve? Cila është e reja që solli Euripidi me tragjedinë “Medea”?
Keni lexuar ndonjë tragjedi të tij?
Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi/ja shkruan në dërrasë përmbledhjen e strukturuar të informacionit të ri.
118
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Konflikti tragjik
Konflikti tragjik
Meritë e shquar e Euripidit është se konfliktin në tragjeditë e tij e lidh më tepër me natyrën
njerëzore, sesa me parimet abstrakte të moralit, të drejtës, detyrës apo ligjit.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha.
Grupi 1. Ushtrimi 3, në faqen 81. Ku shprehet origjinaliteti i Euripidit në trajtimin e subjekteve të
mitologjisë?
Grupi 2. Ushtrimi 4, në faqen 81. Ç’vend zë Euripidi në tragjedinë antike? Cili ishte kontributi i tij
në zhvillimin e poezisë tragjike?
Grupi 3. Ushtrimi 5, në faqen 81. Çfarë natyre kanë karakteret e Euripidit? Si e përjetojnë ata konfliktin
tragjik?
Eskili Euripidi
- “Babai i tragjedisë”; - afroi teatrin me jetën;
- ideale të larta të heroizmit, drejtësisë, lirisë; - heronj kontradiktorë, me ulje-ngritje; shikuesi
- heronj dinjitozë e të papërulur; identifikohet me ta;
- i shtoi tragjedisë edhe një aktor të dytë; - konfliktin tragjik e lidh me natyrën njerëzore,
- veprimi dramatik është i thjeshtë; gjallëron dialogun;
- roli i pakontestueshëm i hyjnive. - tipat e heronjve tragjikë u bënë mishërues të një
morali më njerëzor;
- zgjidhja vinte nga lart (Deus ex machina);
- ul rolin e hyjnive.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (2-3
nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
ushtrimi 7, në faqen 81 (nxënës të nivelit të ulët);
ushtrimi 6, në faqen 81 (nxënës të nivelit mesatar dhe të lartë).
119
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
forcoi dialogun/monologun
Medea
Emri i Medeas lidhet me ciklin mitologjik të Argonautëve, megjithëse, pa famën që i dha Euripidi
në tragjedinë e tij, ajo do të mbetej një heroinë gjysmë anonime e mitologjisë.
Cikli i Argonautëve
Cikli i Argonautëve ka në qendër figurën e Jasonit, i cili në krye të pesëdhjetë prijësve, u nis në kërkim
të bashkës së artë të dashit magjik, që ndodhej në një vend të largët barbar, në Kolkidë.
120
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
... nga frika se mos Medea i kurdis ndonjë kurth për shpagim, Jasoni e urdhëron atë të zhduket sa më parë
nga Korinti, bashkë me dy fëmijët. Këtu nis tragjedia e Euripidit.
Konflikti shpirtëror
E braktisur, Medea vuan jo vetëm si bashkëshorte e përçmuar, por mendon në radhë të parë për rolin e saj si
nënë...
Nga ana tjetër, një ndjenjë e fortë xhelozie e shtyn që ta shohë këtë zgjidhje si “një punë vërtet të tmerrshme, po
të domosdoshme”...
Vetëdija e dobësisë femërore ia shton edhe më tepër inatin. Mendon se burrat i japin të drejtë vetes të veprojnë
si t’u vijë për mbarë...
Mesazhi
Me tragjedinë “Medea” Euripidi shpreh një bindje të re për epokën, që lidhet me forcimin e familjes
monogame, nëpërmjet forcimit të marrëdhënieve bashkëshortore mbi bazën e besnikërisë së dyanshme.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe.
Grupi 1. Analizon konfliktin shpirtëror të Medeas.
Grupi 2. Portreti i Jasonit.
Grupi 3. Struktura, zhvillimi i ngjarjes.
Grupi 4. E drejta, sipas Euripidit.
Nxënësit i ilustrojnë përgjigjet nga fragmente të tragjedisë.
121
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal, të cilët vlerësohen me notë).
Shënim.
Mënyra e vlerësimit mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur
ushtrimi 2, në faqen 81 (nxënës të nivelit të ulët, mesatar);
pika b, në rubrikën “Diskutoni dhe arsyetoni” (nxënës të nivelit të lartë).
122
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lexim me role
Mësuesi/ja cakton një nxënëse që të lexojë me intonacionin e duhur monologun e Medeas.
Diskutim
Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin për konceptin e së drejtës.
Tema: A ndodh shtegtimi i së drejtës në rastin e Medeas?
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla.
Fillojnë me rubrikën “Reflektoni për kuptimin”, në faqen 84.
Grupi I: ushtrimi 1, 2 në faqen 84. Gjykimi i Medeas.
Grupi II: ushtrimi 3, 4. Dëshpërimi i Medeas...figurat .... “ jeta shije s’ka”, “zemrën ma dërrmoi”
Punë e pavarur
Nxënësit nënvizojnë figurat retorike në faqen 82. Një nxënës i nivelit maksimal shpjegon rolin e tyre.
Nxënësit punojnë në fletoret e klasës ushtrimin 13, sipas tabelës së mëposhtme.
Ditari dypjesësh.
Vargjet Komenti i nxënësit
“Po njësoj nuk jemi unë edhe ju:
atdheu i juaj është ky qytet;
shtëpitë atrore ja këtu i kini;
60 jeta juaj është plot me lehtësira
edhe miqt’i kini për t’u shoqëruar;
ndërsa unë mbetem pa atdhe, e shkretë,
prej tim shoq shahem edhe poshtërohem,
prej atij që më mori nga një vend barbar;
65 s’kam vëlla, s’kam nënë, asnjë far’e fis,
ku të përpjek kokën në këtë mjerim.”
123
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
124
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-4
nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal, me notë).
Shënim
Vëzhgoni mënyrën e vlerësimit, e cila mund të jetë me notë ose me shprehje.
Detyrat dhe puna e pavarur: ushtrimi 8, në faqen 84.
125
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Inskenim
Dy nxënës inskenojnë me role fragmentin në tekstin e nxënësit.
Akti III, skena I
Nxënësja I Medea
Nxënësi II Jasoni
Karrigia e nxehtë
Një djalë dhe një vajzë (mund të jenë dhe ata që aktruan) do të ulen para klasës duke zënë rolin e
Medeas dhe të Jasonit. Ata janë vetë personazhet, të cilët justifikojnë mendimet dhe veprimet e
veta përballë pyetjeve të publikut.
Në fund, të dy nxënësit,përshkruajnë botën shpirtërore të Medeas dhe të Jasonit.
126
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
S’është kjo kurajë, s’është as guxim, Gjithë ato të mira parasysh s’i more,
t’u dalësh përpara dhe t’i shohësh me po më tradhtove, tjetër grua more
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla.
Grupi I: ushtrimi 2, 3, në rubrikën “Reflektoni për kuptimin”. Figura e gruas nëpërmjet fjalëve të Medeas.
Cila është beteja e Medeas?
Grupi II: ushtrimi 5, 11, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”. A e justifikoni veprimin e Jasonit?
Krahasoni tonin e fjalëve të Medeas para grave korintase me replikat që ajo ndërron me Jasonin:
ç’ndryshim vërehet?
Grupi III: ushtrimi 12, në rubrikën “Reflektoni për gjuhën dhe stilin”. Gjeni figurat letrare, llojin e vargut
dhe metrikën e përdorur te fragmenti Medea.
Grupi IV: ushtrimi 6, 7, në rubrikën “Reflektoni për interpretimin”.6. A mund të dilni në përgjithësime
për dy personazhet? A është një reagim normal ai i Medeas pas veprimit të Jasonit?
Grupi V : Risitë që solli Euripidi në teatrin grek.
127
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Diskutim
Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit maksimal.
Tema: Jam në rolin e kritikut letrar
Mësuesi/ja orienton nxënësit e nivelit maksimal se, në këtë etapë të fundit, ata do të gjykojnë
e vlerësojnë stilin krijues të Euripidit.
Tipat e heronjve tragjikë (Medea)
Roli dytësor i hyjnive
Personazhe popullorë të traditës zbriten nga piedestali, marrin tipare krejt njerëzore
Risitë
Mesazhi
Gjuha dhe stili
Koncepti moral i së drejtës
Konflikti tragjik
128
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (3-4 nxënës të nivelit maksimal, me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur: a) ushtrimi 8, në faqen 88 (nxënës të nivelit minimal)
rubrika “Shkruani” (nxënës të nivelit maksimal dhe mesatar)
° Sillni krijime të ndryshme folklorike.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, poezi e këngë popullore, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
CD ndërkurrikulare:
Muzikë
Arte figurative
Koreografi
Histori
TIK
129
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Tërë pasuria kulturore e artistike, vlerat e krijuara nga populli në shekuj, njihen me emrin
folklor (nga anglishtja: folk – popull dhe lore – dije, urtësi), pra dije, urtësi, krijimtari popullore
Folklori
130
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Epika
Kanuni i Lekë Kângët e Kreshnikëve, Baladat janë forma Përrallat janë forma më e
Dukagjinit, një kod të quajtura edhe Eposi gojore me tema të ndërlikuar e letërsisë gojore
i pashkruar, por i për Mujin e Halilin, mëdha morale, në prozë, ku ngjarja ndodh
sistemuar i jetës. janë një cikël i madh dhe që përcillen gjithmonë përtej reales,
këngësh me tema nga emocione të e përkundur në gjerësitë
heroike. forta. fantastike të botës së njeriut .
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe mesatar).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup dhe punën
në çift (3-4 nxënës të nivelit maksimal, me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur: rubrika “Detyrë” në faqen 91 të tekstit.
131
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
132
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Emërtimi i veprës
Sistemimin e kësaj vepre, që i ka rrënjët në kohën e mesme e ka bërë krijuesi dhe dijetari i kulturës shqipe,
Shtjefën Gjeçovi (1874 – 1929). Vepra u botua në Shkodër më 1933. Disa e lidhin këtë vepër me Lekë
Dukagjinin.... Fjala kanun (masë) është e rrënjës greko-bizantine.....
Përralla
Përrallat shqiptare
Përrallat janë krijime mjaft të vjetra; disa studiues mendojnë që janë mbetje të miteve të lashta; ato kanë një
strukturë universale, çka është veti e përbashkët për çdo popull. Fantastikja dhe e Mrekullueshmja përbëjnë
thelbin e ndërtimit kompozicional të përrallës, me synim për të arritur një qëllim të ëndërruar njerëzor.
Punë në grupe
Mëuesi/ja e ndan klasën në katër grupe pune.
Grupi I: ushtrimi 2/a, 4/a në faqen 95. Cila është masa morale mbi të cilën kodifikohen fusha të ndryshme
të jetës kolektive në Kanun? 4. Shpjegoni kuptimin e shembujve që janë sjellë në tekst.
Grupi II: ushtrimi 3/a. Veçori të ligjërimit në Kanun. Vlera e formulimeve që janë të futura në thonjëza.
Grupi III: ushtrimi 3/b. Si klasifikohen kodet morale dhe personazhet në përrallë?
Grupi IV: ushtrimi 4/b. Figurat mitologjike në përrallë. Përmendni disa prej tyre..
Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit
shkencor (2-3 nxënës me notë).
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe prezantuar saktë punën në grup (3-
4 nxënës me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur : a) ushtrimi 6/b, për nxënës të nivelit minimal.
b) rubrika “Detyrë”, për nxënës të nivelit mesatar dhe maksimal.
133
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Bisedë
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të flasin me njëri-tjetrin për larminë dhe bukurinë e lirikës popullore shqiptare.
Lexim zinxhir
Gjashtë nxënës lexojnë me zë të lartë informacionin e ri. Nxënësit e tjerë nënvizojnë çështjet kryesore
dhe ato që nuk i kuptojnë.
Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi/ja shkruan përmbledhtazi në dërrasë çështjet kryesore të informacionit të ri mbi lirikën popullore.
Lirika popullore
Këngët e Këngët e
mërgimit punës
134
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lirika popullore shqipe, si njëra prej formave më të përhapura dhe më të kultivuara të krijimtarisë gojore dhe e
lidhur ngushtë me këngën, ka përcjellë jetën shqiptare në të gjitha situatat e saj. Lirika popullore është e lidhur me
ritin, nëpërmjet të cilit ndërtohet marrëdhënia e njeriut me natyrën, jetën, vdekjen, dashurinë, besimin, punën etj.
Këngët kalendarike
Sa i përket raportit të njeriut tonë me natyrën, lirika popullore njeh këngët kalendarike apo të motmotit, të cilat
ndërlidhen me festimet pagane, që poetizojnë fenomenet dhe ciklet e natyrës të ndërthurura me bindjet dhe besimet
e vjetra.
Ninullat
Nëpër të gjitha trevat shqiptare, formë e ritualit, si dhe e sinkretizimit lirik popullor është ninulla shqipe, e cila
ndërlidhet me zakonet e lindjes dhe rritjes së shëndetshme të fëmijëve.
Këngët e dasmës
Ndërkaq, ritet e dasmës përcjellin zakonet e martesës, që nga fejesa e deri te java e dasmës, me motive
të dallueshme për nusen dhe dhëndrin.
Vajet
Lirika popullore shqipe, në botën e saj ka ruajtur edhe vajet apo vajtimin, si shenjë të pikëllimit nga vdekja. Vajet
popullore për vdekjen, si shprehje e emocionit të fuqishëm për humbjen njerëzore, janë të njohura edhe në
traditat folkloristike të kulturave të tjera.
Lirika shoqërore
Këngët e mërgimit
Lirika shoqërore përmban edhe motivin e mërgimit apo të kurbetit, ku mallkohet ikja në dheun e huaj, pastaj këngët
e nizamëve, ku vajtohet dërgimi i të rinjve në ushtritë e huaja…
Këngët e punës
Lirika shoqërore kap edhe përmasën e përditshmërisë, duke trajtuar ritet e punës, të cilat përmbajnë poetizime
të bukura të zanateve dhe të kulturës tradicionale shqipe, e cila në të shumtën ndërlidhet me jetën e fshatit.
Lirika e dashurisë
Një vend të veçantë në lirikën popullore shqipe zë lirika e dashurisë. Duke u motivuar nga ndjenjat e pastra dhe
duke u lartësuar nga bukuria e femrës shqiptare, krijuesi i lirikës popullore të dashurisë realizon format më të arrira
të shprehësisë artistike.
Figurat themelore në këto këngë janë: epiteti, krahasimi, metafora, hiperbola etj. Të formësuara në tetërrokëshin
popullor, këto krijime shenjojnë ndjenja të fuqishme, të kushtëzuara nga rrethanat e jetës konservatore, por
edhe nga kontrastet e shumta me kodet dhe ligjësitë e jetës shqiptare.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe të mëdha.
Grupi 1. Ushtrimi 1/a. Llojet e këngëve popullore.
Grupi 2. Ushtrimi 2/a. Ndaluni te përsëritjet që hasen në lirikat e dhëna si shembuj në tekst. Cili është
qëllimi i përdorimit të tyre? Çfarë forcojnë ato?
Grupi 3. Veçon nga një tipar thelbësor të këngëve kalendarike, ninullave, këngëve të dasmës,
vajeve, këngëve të mërgimit dhe këngëve të punës.
135
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (5-6 nxënës të nivelit bazë
dhe mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe (2-3 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 5/b. Sillni në klasë lloje të ndryshme lirikash.
Recitim
Do të recitojë një nxënës (djalë) lirikën popullore të dashurisë në faqen 98.
136
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Bisedë
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të bisedojnë me njëri-tjetrin për temën e dashurisë, motivet dhe bukurinë
e vargut të kësaj lirike popullore.
Punë në grupe
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla.
Grupi 1. Elementet bazë të lirikës.
Grupi 2. Përshkruan përmes detajeve artistike portretin e vashës.
Grupi 3. Komenton ndjenjën e dashurisë së anonimit popullor për vajzën.
Grupi 4. Shpjegon rolin e figurave retorike.
Grupi 5. Analizon vargjet nga ana metrike (8 rrokëshi). Roli i refrenit.
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës vlerësohen me notë);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4
nxënës vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
Ushtrimi 6/b, në faqen 99.
137
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Dëgjim i drejtuar
Nxënësit do të dëgjojnë këngën e Ago Ymerit dhe diskutojnë me njëri-tjetrin për të.
Bisedë
Duke marrë shkas nga kënga, ata kujtojnë fabulën e baladës Ago Ymeri dhe bisedojnë rreth saj.
138
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Thelbi autokton
Baladat shqiptare njohin shumë variante të brendshme: zakonisht ka variante veriore e jugore, por edhe variantet arbëreshe.
Punë me panele
Mësuesi/ja e ndan klasën në dy panele. Në çdo bankë shpërndan nga një fragment të baladës Kostandini e
Doruntina dhe të baladës Ago Ymeri (nxënësit do të punojnë rubrikën “Diskutim”, në faqen 102).
Paneli I. Balada Kostandini e Doruntina
Paneli II. Balada Ago Ymeri
Secili panel i nxënësve ndahet në grupe më të vogla për të studiuar tekstet.
Punë në grupe
Grupet e panelit I: Balada Konstandini e Doruntina.
Grupi 1. Realja dhe fantastikja.
Grupi 2. Fabula dhe dramaciteti.
Grupi 3. Elementet bazë lirike dhe epike.
Grupi 4. Sprova morale dhe etike. Tema dhe motivet.
Grupi 5. Figurat artistike.
Grupet e panelit II: balada Ago Ymeri
Skeda e baladës
Skeda e baladës
Autori: anonim
Struktura: _________________________________________________
Tema, motivet, mesazhi:______________________________________
Personazhet: ______________________________________________
Hapësira: _________________________________________________
Koha: ___________________________________________________
Figuracioni: _______________________________________________
Elementet reale dhe fantastike: ________________________________
Sprovimi etik dhe dramaciteti:__________________________________
Elementet lirike dhe epike: ____________________________________
Vlerësimi
Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për:
rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor (2-3 nxënës të nivelit bazë dhe
mesatar);
aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe
punën në dyshe(3-4 nxënës të nivelit të lartë, të cilët vlerësohen me notë).
Detyrat dhe puna e pavarur
ushtrimi 3/a, në faqen 102 (nxënës të nivelit të lartë);
ushtrimi 5/b, në faqen 102 (nxënës të nivelit të ulët dhe mesatar).
139
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Eposi
1469 - Gj. Andrea e përdori termin për herë të parë në kuptimin e modernes
Shek XVII - eruditët gjermanë ndanë historinë në tri epoka: Antikitet, Mesjetë, Kohëra moderne
Shek XIX - termi Mesjetë merr kuptim negativ (epoka e obskurantizmit dhe e barbarive)
Dy të parat patën karakter epik, kurse poema alegorike ishte një formë poetike e ndërmjetme.
Eposet kombëtare janë pararoja e letërsive kombëtare, sikundër antikiteti grek pati si zanafillë
eposin homerik.
Karakteristikat e poemave epike: - poema të gjata epike
figurativisht pasqyrojnë vështirësitë e lindjes së kombeve
luftëra dhe beteja
heronj mitikë
Eposet më të rëndësishme europiane janë:
Këngët e Rolandit (eposi francez)
Këngët e Sidit (eposi spanjoll)
Kënga e Nibelungëve (eposi gjerman)
Cikli epik greko-bizantin “Digenis Akritas”
Cikli i këngëve të Mujit dhe Halilit, agallarë të Jutbinës
Lexim i drejtuar
Nëpërmjet kësaj teknike nxënësit bëhen të gjithë pjesëmarrës në orën e mësimit. Lexojmë me
kujdes vargjet e përshkrimit të vdekjes së Rolandit, shkëputur nga eposi “Këngët e Rolandit”.
Kujtojmë duke bashkëbiseduar dhe duke ndërtuar hartën e mendimeve mbi folklorin shqiptar dhe ndarjen
e tij në lloje. Specifike është përcaktimi i vendit që zë epika legjendare.
Tiparet kryesore të eposit:
Epizmi
Legjendariteti
Karakteri heroik
142
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit.
143
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja lexon bukur fragmentin e shkëputur nga Cikli i Kreshnikëve.
“Fuqia e Mujit” (ky moment shoqërohet edhe me ndërtimin e fjalorit për fjalët e reja apo dialektore të
përdorura në tekst).
Punohet me veçoritë e eposit, duke i dalluar dhe konkretizuar në fragment. Për të realizuar këtë
objektiv, mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe.
Çdo grup do të sjellë shembuj dhe vargje për të konkretizuar veçoritë e eposit.
Grupi I. Koha, hapësira, veprimi, heronjtë.
Grupi II. Forma, mitologjia (kujto informacionin mbi mitologjinë shqiptare).
Grupi III. Sinkretizmi – veçoritë e eposit shqiptar, dallimi nga ai boshnjak, serb.
Çdo grup i shkruan të dhënat në një letër format dhe përfaqësuesi i tyre jep shpjegime para klasës.
Dalloni në tekst ndikimin pagan dhe besimin në Zot të shqiptarëve.
Për këtë punoni me rubrikën “Reflektoni për kuptimin”.
Dalloni në tekst kultin e lirisë së individit, kultin e heroit epik dhe moralin
popullor nëpërmjet ditarit dypjesësh.
144
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nëpërmjet bashkëbisedimit ndërtojmë njohuritë e reja mbi Danten dhe aktivitetin e tij, duke vjelë
informacione të njohura prej nxënësve dhe duke plotësuar informacionet e reja prej mësueses
nëpërmjet metodës Di/ Dua të di/ Mësova.
Di Dua të di Mësova
Dante Aligeri – lindi në vitin 1265 në Firence dhe vdiq në Ravenë, më 1321.
Në jetën e tij pati dy momente kulmore:
I pari personal: takimi me Beatriçen, e cila më vonë do të mishëronte për të bukurinë hyjnore.
I dyti politik: kur pushtetin e morën kundërshtarët e tij politikë, të cilët e dënuan me syrgjyn të
përjetshëm (nëse kthehej në Firence do të digjej i gjallë në turrën e druve bashkë me të bijën).
Veprat:
“Jeta e re”, vargje lirike shoqëruar me komente në prozë.
“Rima”, vëllim poetik me poezi të rinisë dhe të mërgimit.
145
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
“Monarkia”, traktat politiko-shoqëror, ku Dante shfaq aspiratat për një politikë të re.
Vepra të papërfunduara:
“Mbi gjuhën vulgare”, drejtuar eruditëve të kohës, që mbronin latinishten.
“Gostia”, enciklopedi.
“Komedia hyjnore”, monumenti letrar i epokës (1308-1321).
era e re e
letërsisë
europiane
përbën bazën e udhëtim në
italishtes letrare përtejbotë
Komedia
hyjnore
vepra me kalohet nga
strukturën më tmerri te
simetrike vepra me mrekullia
subjektin më të
plotë
Përforcimi i njohurive: Pesëvargëshi
Shpjegoni me anë të metodës së “pesëvargëshit” titullin e veprës.
Pesëvargëshi është një poemë që kërkon sintetizimin e informacionit dhe të materialeve në një shprehje
të saktë, e cila përshkruan apo reflekton idenë kryesore të një teme të caktuar. Pesëvargëshi është një
vjershë me pesë rreshta. Pesëvargëshi rrjedh nga frëngjishtja (Cinquain), që do të thotë diçka e lidhur me
numrin pesë.
Pesëvargëshi ka një strukturë të caktuar:
Rreshti i parë është përshkrimi me një fjalë i temës (zakonisht emër).
Rreshti i dytë është përshkrimi me dy fjalë i temës (dy mbiemra).
Rreshti i tretë përmban tri fjalë, që shprehin veprime të temës (tri folje).
Rreshti i katërt është një fjali me katër fjalë, që shpreh qëndrimin, ndjenjën për temën (fjali).
Rreshti i fundit është një fjalë sinonime, që ripërcakton thelbin e temës (sinonim).
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
146
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
147
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
“Komedia Hyjnore” është një shembull ku harmonia më e plotë mbretëron mes formës dhe përmbajtjes.
Dante këtë vepër e quajti vetëm “Komedi”, sepse komedia kishte kuptimin e një vepre që fillon me tmerr
dhe mbaron me gëzim. Adhuruesit e Dantes i shtuan epitetin “hyjnore”, si shprehje lavdërimi dhe
admirimi. Me këtë udhëtim simbolik, që nis nga qenia më e ulët njerëzore e mbërrin te qenia më e lartë,
Zoti, Dante realizon subjektin më të plotë që mund të ketë menduar gjenia poeti kenjerëzore.
Parajsa
Ferri E mrekullueshme, me stil lirik, Purgatori
Kantika më njerëzore me stil ton të butë Të mrekullon me patetikën e
tragjik dhe ton të ashpër melankolisë, trishtim fisnik, toni
Dallohetpërpërsosmëri Komedia hyjnore i përvuajtshëm
Subjekti
Kur Dante arriti në gjysmën e jetës, rastësisht u gjend në një pyll të errët, nga i cili pati një kujtim të
tmerrshëm, që i mbeti në mendje përgjithmonë. Ai u end nëpër pyll gjithë natën, sepse kishte humbur
rrugën. Në mëngjes, para tij ngrihet një kodër, e cila ndriçohej nga rrezet e arta të diellit. Ai merr guximin
nga kjo pamje dhe pas tmerrit të natës fillon të ngjitet nga maja e kodrës, por përpara tij doli një panterë
me një lëkurë të bukur lara-lara. Pas kësaj atij i turret një luan i furishëm me ulërima të forta. Pas luanit i
shfaqet një ujkonjë e ligë dhe e uritur, që i ka zënë rrugën. I tmerruar, ai u nis për në pyllin e errët. Në
këtë çast shfaqet Virgjili, të cilit Dante i lutet ta ndihmojë dhe ta shpëtojë. Virgjili i premton ta nxjerrë nga
kjo gjendje, duke i thënë se duhet të kalojë në mbretërinë e vuajtjeve, pastaj në Purgator dhe më vonë do
të shihte Parajsën. Virgjili i thotë se ka ardhur në ndihmë i këshilluar nga Beatriçja. Të dy hyjnë në derën
e ferrit, aty ku gjenden shpirtrat e njerëzve që kanë bërë mëkate dhe për ta s’ka mëshirë. Dëgjohen
rënkime dhe vajtime. Pasi kalojnë lumin e nëndheshëm, “Akerontin”, hyjnë në rrethin e parë të ferrit.
Dante ferrin e përfytyron si një kon të thyer, me një majë nga qendra e dheut, që ndahet në 9 rrathë, që
sa vijnë e ngushtohen, duke shkuar sa më poshtë.
148
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit.
Detyra dhe punë e pavarur
Hulumtim
Dalloni edhe simbolika të tjera të përdorura në vepër.
Lexim i drejtuar
Lexoni fragmentin e shkëputur nga kënga III, Ferri.
Detyrë specifike
Për nxënës me nivel të lartë të nxëni:
Njeriu duhet të jetë i përgatitur mirë për çdo hap në jetë dhe për këtë më përpara duhet të luftojë
rreptësisht me veten dhe ambiciet e tij. Kjo ide është krejt moderne dhe progresive. Mesazhi
i poemës së Dantes i jep një rëndësi të pavdekshme dhe një karakter njerëzor dhe universal veprës
“Komedia hyjnore”.
Ndërtoni një ese argumentuese me këtë temë.
149
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
150
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Detyra dhe punë e pavarur
Hulumtim
Kërkoni në internet vlerësimet që u janë bërë përkthimeve të Pashko Gjeçit. (Afati pas 2 orësh mësimi).
Detyrë krijuese për të ngacmuar imagjinatën e lirë të nxënësve: pasi të shikoni me vëmendje tablonë ku
paraqitet Virgjili dhe Danteja, përpiquni të përshkruani (ose të pikturoni a të shfaqni imagjinatën në ndonjë
formë tjetër të artit) si e imagjinoni ju ferrin.
151
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Lexim i drejtuar
Nxënësit lexojmë me kujdes fragmentin për disa minuta dhe në vazhdim orientohen nga mësuesja për ta
zbërthyer kuptimisht, si dhe për të bërë interpretimin e tij. Punojmë njëherësh edhe me fjalët e reja për
nxënësit.
Me anë të teknikës së ditarit trepjesësh, mësuesja realizon të kuptuarit e fragmentit. Jepen disa vargje
dhe u lihet kohë nxënësve t’i komentojnë ato, duke plotësuar në tabelë ditarin trepjesësh.
Në vazhdim të orës mësimore do të dallojmë dhe zbërthejmë mjetet gjuhësore dhe teknikat stilistike të
përdoruara në fragment. Për të realizuar këtë mund t’i ndajmë nxënësit në grupe pune, me detyra të
caktuara nga mësuesi.
Dalloni në tekst anaforat e përdorura dhe shpjegoni funksionin e tyre.
Po thirrori “Oh! Mjerim ...” çfarë roli luan në fragment?
Në fragment përdoren disa teknika rrëfimi. Plotësoni tabelën me shembuj dhe shpjegoni pse
duhet kjo shumëllojshmëri teknikash.
Cili është vendi i autorit në këtë rrëfim? Shpjegoni pse Danteja zgjedh këtë rrugë?
Kujdes!
Nxënësit nuk i del koha të hedhë të gjitha mendimet në fletore, por kjo le të shërbejë si fillim i punës,
të cilën mund ta përfundojë në shtëpi.
152
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Detyra dhe punë e pavarur
Shkrim i lirë
Fragmenti “Paolo dhe Françeska” është nga fragmentet më intriguese dhe të diskutuara të krejt veprës.
Shkruani duke argumentuar (ese argumentuese).
Si e shpjegoni faktin që Komedia, poemë kushtuar Dashurisë dhe Perëndisë, i degdis në Ferr të
dashuruarit? A duket i kënaqur Dante nga vuajtja e tyre?
“Komedia hyjnore” - filozofia danteske dhe gjuha e të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për
153
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Udhëtimi i Dantes duhet kuptuar si udhëtim alegorik i kthimit të shpirtit te Zoti. Në qendër të
mendimit të vet filozofik, Danteja vendos raportin e trupit me shpirtin. Kush i vlerëson të mirat e jetës
tokësore më tepër se ç’duhet, bëhet pre e një pasioni a vesi të caktuar, duke prishur kështu brenda vetes
harmoninë që gjendet në unitetin e trupit me shpirtin. Njeriu, për pasojë kthehet nga qenie harmonike, në
qenie e shqyer kontradiktash, ku prirjet e kundërta luftojnë përjetësisht njëra-tjetrën. Pa mohuar
kënaqësitë e jetës tokësore, Danteja i kujton njeriut urtësinë e të jetuarit në mënyrë të virtytshme dhe e
fton të vërë rregull në jetën e tij të hallakatur. Kështu, mbi kuptimin idealist e fetar shtresëzohen kuptime
të fuqishme humaniste të karakterit etiko-moral e social-politik, që Danteja i ilustron në poemë përmes
figurave e heronjve të shumtë nga mitologjia, librat e shenjtë, historia dhe aktualiteti.
Hapi 2. Në orët e mëparshme nxënësit janë udhëzuar për të hulumtuar mbi disa detyra të dhëna, duke
vjelë informacione në internet në lidhje me përkthimin që i është bërë veprës së Dantes. Rendisni disa
personalitete që janë marrë me përkthimin e kësaj vepre.
Sikundër edhe u njohëm në orët e mëparshme, përkthyesi Pashko Gjeçi ka zënë një vend të rëndësishëm
në letrat shqipe me përkthimet e tij, veçanërisht me përkthimin e “Komedisë hyjnore”.
Forma arkaike e gjuhës së përdorur nga Pashko Gjeçi e vesh gjuhën poetike danteske me magjinë e së
shkuarës, duke derdhur në të atë lloj vjetërsie, që e ruajnë si vlerë vetëm krijimet madhore universale.
Veç muzikalitetit të shqipes, që është në gjendje ta sjellë Danten në shqip plot dinjitet, shfaqet vlerësimi
se pasuria e shqipes rrok kohën dhe hapësirën danteske, sikurse gjuhët e lashta që krijuan qytetërimin
botëror.
Nxënësit zgjedhin tri strofa (që u bënë më shumë përshtypje nga leximi i fragmenteve ose i krejt veprës)
dhe përpiqen të vlerësojnë punën e përkthyesit, duke pasur parasysh:
Si e ruan përkthimi rimën?
Si e ruan përkthimi formën arkaike të gjuhës së origjinalit?
A mund të përkthehet kjo vepër me gjuhën e përdorur sot (pra me gjuhën letrare)?
Nëse dini mirë anglisht, krahasoni përkthimet e “Komedisë Hyjnore” nga Henri Longfelou me
përkthimin shqip të P. Gjeçit. Ç’vini re?
154
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë arritur nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit. Për disa të tjerë mund të bëhet edhe vlerësim me shkrim
mbi punët e tyre krijuese. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së
tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Detyra dhe punë e pavarur
Ese: “Ku po shkojmë me kaq shumë ligësi?”
Për ndërtimin e kësaj eseje, nxënësit le të kenë parasysh edhe ngjarjet që kanë ndodhur në vitet e fundit
(akte të rënda terroriste, që kanë vrarë njerëz të pafajshëm, madje edhe fëmijë).
155
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Rilindje
(• Luftërat e brendshme
Kryqëzatat
Shek. XIV, paqe e vazhdueshmeTXII-XIII):
Karakteristikat e Rilindjes:
Shkenca u shkëput prej teologjisë
Ngjallet shpirti kritik
Mendimtarët e artistët:
fiilluan të shkëputen nga feja;
kthyen sytë nga antikiteti;
në qendër të veprimtarisë së tyre vunë njeriun.
Themelimi i bibliotekave
− Përkthimi i Biblës dhe i librave të shenjtë në gjuhët kombëtare
Rilindja në kontekstin letrar − shtypshkronjat luajtën rol kyç në botimin e letërsisë antike
për herë të parë u bë botimi origjinal i veprave
Nëpërmjet leximit të drejtuar, nxënësve u kërkohet të lexojnë në tekst “Rilindjen dhe mendimin humanist”.
Plotësojmë në tabelë pemën e mendimeve me veçoritë e Rilindjes.
156
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Rilindje = Ringjallje
• U rilind antikiteti, i cili shërbeu si model i përsosur
U ripërtëri letërsia dhe artet
U rilind njeriu në aspektin kulturor dhe shpirtëror
Në qendër të mendimit humanist u vu njeriu dhe shkenca
Mbart karakter human (njerëzor)
Periudhat e Rilindjes
Gjinitë dhe llojet letrare Burimi letrar
P. I - shek XIII-XIV.
• Lirika - soneti • Jeta reale
Përfaqësues: Aligeri, Petrarka
• Epika - proza tregimtare, • Kultura kombëtare
P. II - shek XV. Rivlerësimi i
rrëfenja dhe romani • Historia kombëtare
letërsisë (periudhë pjekurie) Dramatika - tragjedia, komedia
P. III - shek XVI-XVII, kulmi i
Rilindjes. Përfaqësues: Shekspiri,
Servantesi
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
157
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Humanizmi
Proza
Rrëfenja – mjeshtër, Bokaçoja me “Dekameronin”
(morali i gënjeshtërt në shoqërinë mesjetare).
Rrëfenja – Çoseri, “Përrallat e Kantërbërit”
(shkrimtar anglez që i hapi udhën Shekspirit).
Roman – Rabëleja (ngrihet kundër institucioneve).
Roman – Servantes, “DonKishoti” (përsosi këtë lloj).
Me anë të teknikës stuhi mendimesh, mësuesi/ja përpiqet të vjelë informacionin e njohur nga nxënësit në
lidhje me jetën dhe veprën e Servantesit.
Kush është Migel Servantesi? Ç’dini ju për veprën e tij?
Migel Servantesi,
Përsosi romanin në Vepra e tij e parë: shkrimtar spanjoll, njeri plot
letërsinë e Rilindjes 4 poezi pasione.
Lindi në vitin 1547
158
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
çdo
Modeli
Ndarja në 2 pjesë Ndarja në kapituj
Roman epope 1. Pjesa e Me qëllim që të
Ka një pikënisje nga parë paraqet marrim frymë
“DonKishoti”-Migel De Servantes
realja dhe historikja parapërgatitjen. pas gjithë atyre
Romani u botua për të vënë në lojë dhe për të parodizuar romanin kalorësiak
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, me qëllim
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit, duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Detyra dhe punë e pavarur
Japim një shpjegim me anë të pesëvargëshit të këtij titulli.
Kujtoni subjektin e romanit “Don Kishoti”.
159
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
“Mulliri i veprës”
Në planin e thellësisë
osevertikal, zbulohet
domethënia e mëtejshme
e gjërave
Kuptimi i parë:
• I shkëputur nga Heroi dhe romani kërkon një
realiteti (humbet orientimin) lexim në dy plane
I etur për aventura
• Hero grotesk Në planin e sipërfaqes ose
(kthimi i kohës pas) horizontal, rrëfehen aventurat e
paqena të heroit
160
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
realist
ëndërrimtar
kryelartë i përulur
komik praktik
Kjo gjetje bën që autori të fshihet pas heronjve të tij, të cilët bëhen komentues të aventurave të tyre,
sipas këndvështrimeve të kundërta. Në planin e romanit, këta nuk bëjnë dot pa njëri-tjetrin. Te Sanço,
Don Kishoti gjen një vesh që ta dëgjojë dhe një krah që ta ndihmojë. Te Don Kishoti, Sançoja gjen një
zotëri që premton pasuri dhe që i mban premtimet. Midis tyre shprehet kundërshtia midis idealit të
pamundur dhe realitet të vrazhdë, mes aspiratave fisnike të njërit dhe shpirtit poetik të tjetrit.
Një pyetje-shumë përgjigje:
A e keni dëgjuar termin Donkishotizëm?
Hedhim në tabelë konceptin e donkishotizmit.
Figura e Don Kishotit përfaqëson tërë ata lexues, të cilët vendosin marrëdhënie patologjike me librat që
lexojnë, duke besuar gjithçka në mënyrë të verbër dhe pa kurrfarë fryme kritike. Fjala donkishotizëm
nënkupton një interpretim anakronik të botës, ndërsa emri Don Kishot ka kuptim të dyfishtë.
161
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
komizmin e gjestit
Format ekzagjeruese
(hiperbola, grotesku etj.) komizmin e karakterit
paraqesin:
komizmin e situatës
Romani paraqet:
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, me qëllim
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit, duke bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Grupi 1. Detyrat:
Në moshën kur kalorësi i lë aventurat dhe kthehet në shtëpi, buzë zjarrit, si paraqitet heroi ynë?
Kur i vjen dëshira për aventura?
Cilin përmend Servantesi si autor romanesh kalorësiake? Pse i krahason personazhet
kalorësiake me njëri-tjetrin? Ç’tregon kjo?
Ç’do të tregojë autori me thënien që dhe vetë priftit i ka marrë koka erë nga këto romane?
Cila është në realitet Dylqinja e Tobozës dhe si e fantazon atë Don Kishoti? Ç’tregon kjo për
natyrën e Don Kishotit?
Gjeni në tekst fjalitë ku heroi humbet aftësinë për t’u orientuar. Bëni shënime për to. Për të
realizuar këtë, përdorim metodën e ditarit dypjesësh.
Grupi 2. Detyrat:
Don Kishoti beson në ideale të larta dhe bëhet patetik. Argumentoni pse ky personazh bëhet
patetik dhe qesharak. (Zbuloni në tekst rrugën që zgjodhi për të realizuar idealet e tij të larta).
Nëpërmjet ditarit dypjesësh dalloni dhe interpretoni fjalitë që tregojnë se Servantesi
ironizon mënyrën e shkrimit të romaneve kalorësiake.
163
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi 3. Detyrat:
Ky grup do të merret me zbërthimin e strukturës dhe teknikave të përdorura në tekst.
1. Nëpërmjet ditarit dypjesësh, dalloni në tekst elementet e mëposhtme:
Ilustrim Komenti i nxënësit
Vendin
Kohën historike
Kohën e rrëfimit
Mënyrën e rrëfimit Fantazia e tij u mbush Rrëfim i drejtpërdrejtë
Grupi 4. Detyrat:
Përpiquni të gjeni origjinën e emrave Don Kishot dhe Dylqinjë, duke kërkuar nëpër fantazinë
tuaj. Çfarë tregojnë shtresat i Mançës dhe e Tobozës?
Studioni mjeshtërinë e Nolit në përkthim. Dalloni leksikun e pasur me fjalë krahinore,
dialektizma, anakronizma. Argumentoni pse e bën këtë.
Noli shfrytëzon një leksik të pasur me fjalë krahinore, dialektizma, anakronizma
gjuhësore, për t’iu përgjigjur logjikës së personazhit dhe për të krijuar komizëm.
U kërkohet nxënësve të zbulojnë sa më shumë fjalë e shprehje anakronike nëpërmjet një tabele.
164
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Sojli
Bëhej teslim
Irat
Restat etj.
Pasi u lihet një kohë e mjaftueshme nxënësve për të punuar në grup, realizojmë diskutimin dhe
konkluzionet e punëve të çdo grupi.
Lexim i drejtuar
Zgjidhni nga fragmenti të dhëna apo veprime që na paralajmërojnë për të ardhmen dhe fatin e
Don Kishotit. Shkruajini ato në tabelë dhe diskutoni rreth tyre.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, me qëllim
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke
bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Punë e pavarur: Dalloni në tekst paragrafët rrëfyes dhe përshkrues. Zgjidhni njërin prej tyre dhe
parafrazojeni.
Lexim i drejtuar: Lexoni me vëmendje fragmentin “Don Kishoti kundër mullinjve të erës”.
165
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
lloji i romanit
stili komizmi
personazhet
marrëdhëniet vendi i veprimit
Ndërtimi i njohurive: Pesëvargësh, rrjeti i diskutimit, punë me grupe, ditari dy-tripjesësh, bashkëbisedim
Si e kuptoni titullin e fragmentit më aventuresk të krejt romanit? Shpjegoni nëpërmjet teknikës së
pesëvargëshit “DonKishoti kundër mullinjve të erës”.
166
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Luftë
E fortë, imagjinare
Lufton, matet, shfaqet
Don Kishoti bën luftë imagjinare
Armiq
Punojmë hap pas hapi me rubrikën Reflektoni për kuptimin, me qëllim realizimin e kuptimit të tekstit.
Gjeni në fragment pjesët ku Don Kishoti e deformon realitetin. Pse i quan viganë kolosalë
mullinjtë e erës?
Model përgjigjeje: “Edhe sikur të bëheni me më tepër krahë se ata të viganit... prapë do të ma paguani”.
Don Kishoti është krejtësisht i shkëputur nga realiteti. Nga dëshira për të kryer aventura, atij i janë errur
sytë.
Rrjeti i diskutimit
Po Jo
Zbuloni, duke ilustruar, natyrën e Don Kishotit. Ai është shumë i bindur në idetë e veta; edhe pse
dështon, fajin ia lë tjetërkujt.
Njeri me qëllime të larta, por për t’i realizuar ato, përdor mjete idiote.
Aq shumë ka lexuar, saqë leximi e ka shkëputur nga realiteti.
Është bukosur nga leximi i librave kalorësiakë, aq sa do edhe t’i vërë në jetë.
Është komik në çdo çast që humbet pikën e takimit me realitetin.
Nëpërmjet Punës në grup organizojmë klasën për të punuar me rubrikën “Gjuha dhe stili”.
Grupi i parë:
Dalloni në paragrafin e dytë të fragmentit mënyrën se si shprehet hendeku ndërmjet fantazisë së heroit
dhe jetës reale.
Përqendrohuni tek anakronikja dhe mënyrat që përdor Don Kishoti për të arritur qëllimin e tij.
Grupi i dytë:
Me metodën e Ditarit dypjesësh punoni ushtrimet 10 dhe 11 në tekstin e nxënësit, faqe 145.
Ushtrimi 10.
Fragmenti Komenti i nxënësve
167
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Ushtrimi11.
Grupi i tretë:
Në paragrafin më pikant të pjesës (ndeshja me mullinjtë e erës) gjeni komizmin, me të cilin përshkruhet
“beteja”.
Ditari trepjesësh
Plotësohet me komente të nxënësve dhe mësuesit/es.
Punë e pavarur
Në këtë fazë të orës së mësimit, nxënësve u jepet detyrë individuale për të punuar me rubrikën
“Reflektoni për interpretimin”, në faqen 145.
Secili nxënës ndërton në fletoren e tij një model përgjigjeje dhe kur mbaron koha e caktuar nga mësuesi/
ja, puna organizohet në formë bashkëbisedimi për të vjelë më të mirën prej nxënësve.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa të tjerë vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në
klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe
vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
168
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
169
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
përfaqësuesit: Shekspiri,
Marlou, Xhonsoni etj.
Nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh ndërtojmë me kujdes, në bashkëpunim me nxënësit, veçoritë e
teatrit elizabetian, që në fakt u diktuan prej teatrit shekspirian. (Plotësojmë me informacione historike
lidhur me periudhën).
Konflliktet dhe dilemat e
skajshme kërkojnë vullnet dhe
forcë shpirtërore prej heronjve
që nuk u vidheshin betejave
Veprimi dramatik, heronjtë që Mesazhi: kalbëzimi i natyrës
e zbuluan vetveten nëpërmjet njerëzore kërkonte një tërmet të
sprovave të mëdha vërtetë për ta risjellë njeriun në
hierarkinë prej nga kishte rënë
Tema të rëndësishme,
Subjektet e larmishme,
si për individin, ashtu
problematika universale
edhe për shoqërinë
170
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
171
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në këtë fazë të orës së mësimit ndërtojmë njohuritë e reja nëpërmjet Pemës së mendimeve.
Kush është Shekspiri?
Ç’përfshin krijimtaria e tij?
Arti i Shekspirit.
Gjuha shekspiriane.
Brenda një çerek shekulli, Shekspiri mahniti botën mbarë me krijimtarinë e tij të pasur.
Shkroi gjithsej 37 vepra teatrore (pra, të dedikuara për teatrin), prej të cilave:
13 tragjedi
10 drama historike
14 komedi
Gjithashtu, shkroi edhe 154 sonete, 2 poema të mëdha dhe, sigurisht, poezi.
Teknikën e vargëzimit e përdori edhe në veprat dramatike (në komedi, tragjedi, dramë), duke
u shndërruar në poetin më të lartë dramatik të të gjitha kohërave. Grafiku i krijimtarisë së
Shekspirit, sipas tri periudhave:
drama "Rikardi i III" Periudha e pjekurisë (1595-1602) • tragjeditë: "Hamleti "
komedia "Zbutja e kryeneçes" •"Makbethi"
• komeditë: "Shumë zhurmë për
komedia "Ëndrra e një nate vere"
asgjë" •"Otello"
tragjedia "Romeo dhe Zhuljeta
•"Si të doni ju" •" Mbreti Lir"
Periudha e rinisë (1588-1595) Periudha e pesimizmit
•"Nata e dymbëdhjetë"
(1602-1610)
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar ndërtojmë Pemën e mendimeve mbi veçoritë e artit dhe të gjuhës
së Shekspirit. Nxënësit nxiten të lexojnë në tekst informacionin e dhënë në faqen 147 te libri i nxënësit.
ARTI I SHEKSPIRIT
Progres i dukshëm në të gjithë përbërësit
Ngjarjet vijnë në kohështrirje të ndryshme gjeografike
Zgjidhja e konfliktit me forcë shpirtërore
Shtysat e veprimit gjenden në natyrën njerëzore (urrejtja, hakmarrja, krenaria, smira)
Problematikat origjinale dhe laike
Temat patën karakter universal
Subjekte të larmishme
Heronjtë e zbulojnë thelbin mes sprovash të tendosura
172
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Gjuha në veprën e Shekspirit është shumë e pasur dhe mjaft e gjallë. Ndaj, ai quhet gjeni në llojin e vet.
Gjuha e Shekspirit:
gjuhë e pasur, me 20 000 njësi gjuhësore
arti i thurrjes së dialogut dhe monologut
çdo personazh flet me gjuhën që i përshtatet nivelit të tij shoqëror dhe karakterit
figurat letrare i shërbejnë si mjet për poetizimin e universit
fjalët pasurohen me: kuptime shtesë, të fshehura, ironike, të dyfishta;
neologjizma;sharje vulgare; lojërat e fjalëve sistemi i vargëzimit
ndërtohet nga vargjet e bardha
shmang artificialitetin
sistemi retorik shumë i pasur
figurat e prozodisë (Tërësia e elementeve gjuhësore e ritmike, sipas të cilave ndërtohet një sistem i
caktuar vjershërimi; gjatësia dhe shkurtësia e zanoreve, theksi, rima, ritmi, ngritja e ulja e tonit etj.)
Në këtë fazë të orës së mësimit mësuesi/ja mund të sjellë një thënie apo shprehje mbi veprën e
Shekspirit dhe nxit në klasë diskutimin mbi të.
Studiuesi i njohur Gizó, shprehet për heronjtë shekspirianë me këto fjalë:
“Heroi është fillimi e fundi i tyre; mjeti e qëllimi i përcaktuar nga fati, sipas vullnetit të të cilit në këtë botë
të krijuar për njeriun fati e detyron vullnetin njerëzor të kryejë diçka që s’e parashikonte dhe i lejon të
shkojë lirisht drejt një qëllimi që nuk e pat shtruar. Por, njeriu duke qenë nën pushtetin e ngjarjeve, nuk
bëhet rob i tyre; në qoftë se fati i tij është i pafuqishëm, natyra e tij është liria... tek ai (heroi tragjik)
përfshihet një forcë e pavarur që i kundërvihet pushtetit të fatit ngadhënjyes dhe e mohon atë... të tillë e
përfytyron Shekspiri tragjedinë.”
Ju si mendoni?
Ç’ide iu vijnë në kokë?
Interesante pritet të jenë idetë e atyre nxënësve që kanë lexuar diçka nga krijimtaria e
Shekspirit. Mësuesi/ja plotëson mendimet e tyre, nëse është e nevojshme
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
173
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Metodës së bashkëbisedimit vjelim nga nxënësit informacionet që
kanë marrë në lidhje me vlerësimet e bëra ndaj Shekspirit dhe veprave të tij.
Figurës së Hamletit dhe mesazhit që përcjell vepra i janë kushtuar gati 25 000 studime kritiko-
letrare.
Personaliteti i shquar shqiptar, Fan Noli, ka pohuar: “Hamleti është piktura më e pasur dhe më e thellë që
ka dalë nga penda e Shekspirit, i cili në fytyrën e tij ka pikturuar vetveten... Hamleti është dushku më i lartë
dhe më i bukur i pyllit shekspirian, po nuk e shohim veç pasi u copëtua prej rrufesë. Si ka qenë para
katastrofës mund ta imagjinojmë nga gërmadhat e tij madhështore, misterioze dhe tragjike.”
Një pyetje-shumë përgjigje për të ngacmuar imagjinatën e nxënësve.
Pse veprat e Shekspirit, përgjithësisht, kanë si tituj emrat e personazheve kyç të tyre? Përpiquni të kujtoni
disa prej këtyre veprave.
Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, e Kllasterit, ritregimi, lexim i drejtuar,
harta e koncepteve)
Në këtë fazë të orës së mësimit u kërkohet nxënësve që kanë lexuar tragjedinë të ritregojnë ngjarjen duke
ndërtuar subjektin dhe fabulën e saj.
Tragjedia “Hamleti” i përket periudhës së tretë të krijimtarisë së Shekspirit dhe mendohet të jetë shkruar
174
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
rreth viteve 1602-1610. Kjo periudhë kur Shekspiri krijoi dhe tragjeditë e tij më të famshme, njihet dhe me
emrin vitet e pesimizmit. Hamleti shquhet për madhështinë e motiveve të mëdha. Konflikti ngrihet mbi dy
situata kryesore:
Krimi i antagonistit
Hakmarrja e protagonistit
Në vepër rrëfehet për:
tradhëtinë
(incestin)
Lakminë dhe dashurinë e
madhe që
intrigën përfundon keq
çmendurinë
xhelozinë vetjake dhe
logjike
spiunimin
Subjekti i veprës
Klaudi ka vrarë në gjumë vëllanë e vet, mbretin Hamlet të Danimarkës dhe është martuar me gruan e tij, duke
ia rrëmbyer fronin princit Hamlet. Ky i fundit ndërpret studimet dhe kthehet në shtëpi plot pikëllim e dyshime për
vdekjen e të atit. Atij i është shfaqur si vegim fantazma e babait të vdekur, që i tregon të vërtetën për helmimin.
Hamleti zbulon anë të atilla të jetës, që deri më atëherë nuk i kishte menduar kurrë: xhaxhai vrasës i babait,
nëna e paqëndrueshme, e cila hidhet në krahët e tij dhe degjenerimi i gjithë oborrit danez. Edhe e dashura e tij,
Ofelia, ndonëse ka një dashuri të sinqertë dhe të pastër për të, është moralisht e pafuqishme për ta ndihmuar,
pasi beson gjithçka i thotë babai i saj intrigant. Pas gjithë këtyre situatave, Hamleti arrin ta kuptojë vrasësin e
vërtetë të të atit, por për ta vërtetuar të gjithë këtë dyshim vendos të shfaqë një dramë me subjekt të ngjashëm
me rrëfimin e fantazmës. Pasi vërteton të gjithë të vërtetën e dhimbshme, shtiret si i çmendur. Falë gjithë
dinakërisë dhe intelektit, kurtheve dhe intrigave, tmerreve dhe tragjedive, tradhtive dhe pabesive, Hamleti arrin
ta vrasë Klaudin dhe më pas vret edhe veten.
Nëpërmjet një diagrame mësuesi/ja mund të paraqesë te nxënësit hallkat e subjektit. Më poshtë po
paraqesim një model.
Në vazhdim të mësimit, nëpërmjet Leximit të drejtuar nxitim nxënësit të lexojnë informacionin e dhënë në
tekstin e nxënësit në lidhje me kompleksitetin e personazhit të Hamletit.
Natyrë me shumë fytyra, brenda të cilit gjejmë njeriun antik, mesjetar dhe modern.
Hamleti është njëkohësisht i dobët dhe i fortë, plot besim dhe njëkohësisht dyshues, plot dije dhe
njëkohësisht i verbër, kontradiktor, i zhgënjyer, i dëshpëruar, plot ankth...
175
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Më poshtë është paraqitur një model se si mund ta shohim Hamletin, këtë figurë komplekse.
Personazhi kompleks
shpejtësi
intelektual cinik (kur e
në veprim
koncepton jetën si
viktimë një detyrë)
dhe hero
Hamleti
• antik i matur dhe
gjakftohtë
• mesjetar
hakmarrës dhe
i patundur në • modern
vendimet e tij impulsiv dhe
hipokrit dhe i gjaknxehtë
dyshues shtirur (kur do të
arrijë qëllimet)
Lexim i drejtuar
Lexojmë në tekst informacionin e dhënë në lidhje me këtë koncept dhe ngremë në klasë rrjete diskutimi.
“Hamletizmi”
Kritika ka përkufizuar me termin hamletizëm ato veti të karakterit e të temperamentit, që lidhen ngushtë me
emrin e Hamletit dhe që shprehin thelbin e përpjekjeve të mundimshme të heroit shekspirian për të gjetur një
përgjigje të arsyeshme për pyetjet kaotike që ia brejnë shpirtin dhe që e bëjnë të dyshojë, të hetojë, të shoshitë
e të gjejë prova, përpara se të vendosë të hidhet në veprim. Tani kuptohet më mirë vlerësimi i Fan Nolit, kur
thotë se Hamleti është “vepra teatrale më popullore dhe më e thellë që luhet në skenë”, po edhe pohimi i
shekspirologut Antoni Bërxhes, i cili shkruan se “roli i Hamletit është më i larti e më madhështori nga të gjitha
rolet kryesore që janë sajuar deri më sot”. Vetë Shekspiri mund ta ketë parapëlqyer këtë rol mbi gjithë të tjerët,
përderisa Hamletit i ka vënë, me fare pak ndryshim, emrin e të birit Hamnet, të vdekur para kohe.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Grupi 1. Detyrat:
177
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi 2. Detyrat:
Rilexoni edhe njëherë monologun e Hamletit dhe, nëpërmjet një dritareje të hapur jepni përgjigjet
e mëposhtme:
178
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Pse ekziston frika ndaj vdekjes? Sepse ajo përbën një botë plot me
të panjohura. Mes pyetjesh dhe
pikëpyetjesh ende sot “Vdekja” është
një botë e panjohur. Madje, për
shumicën (ateistët) e përtejshmja është
e paimagjinueshme.
Pse themi se Hamleti është Te Hamleti shpaloset: Monologu
zëdhënës i ideve humaniste? - Njeriu i sjelljes elegante.
- Njeriu i thelluar në dije, art dhe kulturë.
- Njeriu që duhet të luftojë për të
përmbushur betimin e bërë.
Tri rrafshe këto që i japin karakterit
humanist të Hamletit kontradiktën e
përjetshme se ç’duhet të zgjedhë: jetën
si vdekje apo vdekjen si jetë.
Dalloni veset dhe padrejtësitë. ..............
Cili është mesazhi?
Grupi 3. Detyrat:
Vëreni hyrjet dhe daljet e personazheve: për ç’arsye Shekspiri ndjek pikërisht këtë radhë?
Kush ndodhet ende në skenë kur Hamleti deklamon monologun e vet? A mund të dilte natyrshëm ky
monolog i tij, nëse do të deklamohej para ndokujt tjetër?
Shqyrtoni dy pjesët kryesore të skenës, përkatësisht monologun e Hamletit dhe atë të Ofelisë: a
mund të quhen monologë të vërtetë këta, duke e ditur se, kur flet Hamleti, Ofelia është e
pranishme në skenë dhe, kur flet Ofelia, Hamleti e dëgjon? Të dy flasin në prani të njëri-tjetrit, por
sa arrijnë ata që të komunikojnë me njëri-tjetrin?
Ndërmjet këtyre përgjigjeve nxënësit duhet të ndërtojnë fuqinë e madhe që ka monologu në veprën
shekspiriane.
Forca shekspiriane e fjalës buron nga idetë që e kanë frymëzuar, përmes të cilave transmetohet e tërë
filozofia humaniste, që sheh se si e tërë ëndrra e saj për një shoqëri më njerëzore po thërrmohet nga
fryma leviathanite (term biblik, që përfaqëson errësirën shpirtërore të konfiguruar si një përbindësh që do
të gllabërojë çdo vlerë njerëzore). Kjo fjalë ka forcën e bisturisë, që di t’ia bëjë autopsinë jo vetëm një
epoke historike, por gjithëkohshmërisë njerëzore.
Grupi 4. Detyrat:
Nëpërmjet Ditarit dypjesësh dalloni fjalët kyç në monologun e Hamletit dhe të Ofellisë, duke sjellë
ilustrimet përkatëse të shoqëruara me komente.
Fjalë kyç, monologu i Që pashë ato që pashë e Në këtë bisedë me veten Ofelia është e
Ofelisë shoh ato që shoh çorientuar ndërmjet Hamletit të djeshëm dhe
atij të sotmit. Më shumë se kushdo ajo e ndjen
lajthitjen e tij por...
Dalloni në fragmentin e dhënë gjuhën poetike të Shekspirit duke zbërthyer një pjesë të figuracionit.
Diskutim i drejtuar
Hamleti flet shqip nën petkun e Aleksandër Moisiut.
“Hamleti mediton për enigmat e jetës, duke mbajtur një libër në dorë. Hamleti i Moisiut
bashkëbisedon me vdekjen, duke mbajtur në dorë një kafkë të nxjerrë nga varri”. (Alfred
Uçi) - Pse Moisiu ka zgjedhur detajin e kafkës?
Nëpërmjet Leximit të drejtuar, nxënësit vjelin informacionin e dhënë në tekstin e tyre.
Nëse nuk del koha për realizimin e këtij diskutimi, mësuesi/ja mund ta shkrijë edhe në orën pasardhëse.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e
nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit
180
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
181
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi 1. Detyrat:
Çfarë mesazhi i përcjell së ëmës Hamleti, nëpërmjet fjalëve të tij në këtë skenë? Pse zgjedh
pikërisht këtë formë?
Zbuloni disa fjalë dhe dalloni mesazhet e tyre.
Grupi 2. Detyrat:
Interpretoni thënien e Hamletit drejtuar së ëmës: “Në kohën tonë ... u dashka vetë virtyti t’i
kërkojë ndjesë vesit”.
Fjala e Hamletit është e thellë dhe e zhytur në nënkuptime. Zbërtheni nënkuptimet duke interpretuar.
Ky episod është ndërtuar në mënyrë të atillë që t’i japë mundësi Hamletit të shfryjë kundër së
ëmës, e cila me qëndrimin e saj ia bën shumë herë më të rëndë dhimbjen për të atin. Cilat janë
rrethanat që ia mundësojnë këtë?
Rrethanat janë të shumëllojta: reale, psikologjike, emocionale, shoqërore, filozofike dhe kanë një burim:
jetën, që në mënyrë mizore po kthehet në vdekje. Rrethanat specifike përligjin sjelljet e personazheve
ndaj njëri-tjetrit, duke e plotësuar edhe më tej mozaikun e tablosë shekspiriane.
reale Mos vjen që të qortosh tyt bir të vonë... Keqardhja për gjendjen e
Hamletit.
Po shih, jot ëmë e humbi krejt toruan Motivim psikologjik
psikologjike Sugjeshta punon fort te të sëmurët nga rrethanat.
E mjera unë, ti më thua ç’ke
emocionale E mjera unë! Esht i lojtur mëntsh! se syri yt i Mjerimi shpirtëror në
dhëmpshtur marrëdhënien nënë-
munt t’a zbutë vendimin e egër që të kam caktuar bir.
182
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi 3. Detyrat:
Në këtë skenë Hamleti flet më shumë me aluzione, sesa në mënyrë të drejtpërdrejtë. Çfarë
aludon ai?
Nga njëra anë na shfaqet Hamleti i tjetërsuar, intelektuali humanist që ka pasur si profil oborrtarinë,
diturinë dhe mendësinë e rreptë të luftës, dhe që sipas studiuesve të sjell ndërmend “Princin” e
Makiavelit, një personazh që ia ul siparin heroit të Rilindjes Europiane, për t’ia ngritur heroit të kohës
moderne. Nga ana tjetër shfaqet Ofelia, që besonte në ëndrrën e dashurisë me Hamletin dhe shihte fronin
mbretëror për të. Tronditja e saj është tërësore, sepse trimi i zemrës, si ideali i kohës së saj, tashmë
është marrosur dhe e pret gremina. Ndaj, dialogu i tyre ballafaqon koncepte morale, ide shoqërore, vlera
emocionale, domethënie filozofike, duke përdorur nënkuptimet, aludimet si mjet stilistik, që zgjon jo vetëm
vetëdijen estetike të lexuesit, por mbi të gjitha, vetëdijen njerëzore gjithëkohore.
Dialogimi i personazheve të risjell në kujtesë konceptin e dramës si një pasqyrë e botës, si një “arsrotunda” (art
rrotullor), ku individi sheh më mirë vetveten. Aludimet e vendosin Hamletin e dikurshëm dhe Hamletin aktual në
një përballje tragjike. Ndaj, Ofelia, edhe pse njeh të parin dhe tenton të njohë të dytin, në dilemën e saj nuk
mund të bëjë tjetër gjë, veçse të ndihet mjerane nga tragjedia që i ka pllakosur të dy.
Episodi mes Gertrudës dhe Hamletit mbështetet në efektin e “ndërrimit të roleve”: Hamleti thirret
për t’u qortuar nga e ëma, kurse ai bëhet qortuesi i saj. Tregoni se si tensioni i kësaj skene, e cila
ngrihet sapo shfaqet Fantazma, vazhdon të përcillet edhe pas largimit të saj, përmes tonit të lartë
të zërit dhe ashpërsisë verbale (fjalëve të ashpra).
Efekti që sjell ndërrimi i roleve duhet parë si udhë, përmes së cilës e vërteta jetësore kthehet në mënyrë
të natyrshme në të vërtetë artistike, gjë që nënkupton universalitetin e saj. Nëna që do të qortojë birin dhe
biri që merr përsipër të qortojë nënën. Tensioni prek lartësi të reja emocionale.
Grupi 4. Detyrat:
Çfarë sjell si zgjedhje artistike dalja në skenë e fantazmës? Si ndikon kjo shfaqje në
marrëdhënien nënë-bir?
Fantazma shfaq elementin fantastik që e zjarrmon përfytyrimin njerëzor. Gjuha që përdor ajo e mpreh më
tepër tensionin, rrit ankthin, forcon më tej misterin në kërkim të së vërtetës.
Ç’mendoni për idenë e I. Kadaresë që thotë: “Fantazma si realitet i teatrit Elisabetian, për gati dy
mijëvjeçarë ajo e ka ruajtur trajtën e saj dyshe, një përzierje e së rrokshmes me të parrokshmen që vjen
nga zanafilla e saj, guri i varrit?”
Mendimin shoqërojeni me argumente.
Gjuha ironike e personazhit Hamlet helmon shpirtin e Gertrudës, ashtu siç edhe ai vetë e ka të
helmuar nga sjelljet e saj. Gjykoni se kjo rrugë është zgjedhja më e mirë?
Zgjedhja e ironisë e bën më të mprehtë jo vetëm komunikimin, por e vesh atë me mantelin e
gjithëkohësisë, si vlerë që asnjë epokë nuk do ta vjetrojë kurrë.
Ironia është arma e tij, para se gjaku të derdhet.
Ironia është tallja me ëndrrën që iu shkërmoq.
183
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Ironia është sarkazma e hidhur ndaj idealizimit, në të cilin besoi dhe e zhgënjeu.
Për ta zgjeruar edhe më shumë linjën e diskutimit, ndaluni tek ironia sokratiane si padituri e rreme që e
përdorte Sokrati në diskutimet e tij filozofike.
- A nuk është ngërçi i Hamletit një duel i pambaruar mes sensit filozofik dhe ndjeshmërisë njerëzore?
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e
nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për
nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të
realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
Humanizëm
Plotësohet pema e mendimeve edhe me informacione ndërlëndore (kryesisht nga lënda e historisë).
Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, pema e mendimeve, Diagrami i Venit
Shtrojmë një pyetje: – Ç’kuptojnë nxënësit me letërsi të vjetër shqipe?
Për të realizuar këtë, mund të përdorim edhe teknikën e pesëvargëshit.
Humanizmi shqiptar fillon me Marin Barletin dhe shtrihet deri te Jeronim De Rada.
Sipas studimeve të prof. E. Çabejt, letërsia e vjetër shqipe kalon nëpër tri kohë kulturore ose letrare:
letërsia filobiblike (shek XVI-XVIII) - Gjon Buzuku, Pjetër Budi, Frang Bardhi, Lekë Matrënga, Jul Variboba, Pjetër
Zarishi Letërsia laike ose e bejtexhinjve (shek XVIII) - Nezim Berati, Hasan Zyko Kamberi, Muhamed Kyçyku
Humanizmi shqiptar, sikundër në të gjithë Europën, u zhvillua i ndikuar nga humanizmi italian.
Por, pavarësisht kësaj, kjo lloj letërsie pati një ngjyresë tërësisht shqiptare.
Lexim i drejtuar
Për disa minuta nxënësve u lihet kohë të lexojnë në tekstin e tyre materialin e dhënë në lidhje me
humanizmin shqiptar dhe më pas ndërtohen në tabelë, si më poshtë, karakteristikat e humanizmit.
Humanizmi shqiptar
kjo lloj letërsie është e lidhur letërsi heroike letërsi e mirëfilltë për
dëshmon edhe për
ngushtë me atë kohën kur u shkrua
fakte të rëndësishme
çka është autentike
historike të
kulti i qëndresës
shqiptarëve shqiptare përfaqësuesit i
(liria e atdheut
përkasin elitës
dëshmon edhe dhe njeriut) kulturore të kohës
faktin se sa e
moçme është gjuha identiteti tema kryesore ishte
shqipe kulturor (vlerat qëndresa shqiptare
morale dhe kundër turqve për
shpirtërore) mëvetësi jetësore dhe
kulturore
heroi kryesor u bë
Nëpërmjet Diagramit të Venit i nxitim nxënësit të sjellin të përbashkëtat dhe të veçantat mes
humanizmit shqiptar dhe atij europian.
Lexim i drejtuar
Nxënësve u lihet një kohë e caktuar për të lexuar në tekstin e tyre informacionin e dhënë mbi
humanizmin e Barletit dhe vlerat e veprës së tij. Një nxënës hedh në dërrasë tiparet e humanizmit që
mbart vepra e Barletit.
Tipare të Humanizmit:
Natyra njerëzore
Adhurimi për lirinë e njeriut
Ndryshimi ndërmjet natyrës njerëzore dhe hyjnore
Njerëzit duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin
Ekzaltim për njeriun e ri
Liria e mendimit
Kërkimi i drejtësisë
Ligjësia e kodeve morale
Mësuesi/ja shtron një tjetër pyetje, me qëllim vjeljen e informacionit të njohur nga nxënësit në lidhje
me figurën e Skënderbeut: - Ç’dinë nxënësit për këtë figurë të rrallë të historisë sonë?
Këtu vihet në funksion lidhja ndërlëndore mes letërsisë dhe historisë, për të ndërtuar pemën e
mendimeve dhe për të plotësuar figurën e heroit tonë kombëtar.
187
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
Detyra dhe punë e pavarur
Hulumtoni
Kërkoni në internet vepra të tjera të shkruara mbi figurën e heroit tonë kombëtar, Skënderbeut. (Afati, pas
2 orësh).
I jashtëm 2 pjesë
Kompozicioni 13 libra
I brendshëm
E gjithë vepra përshkruhet nga ndjenja atdhetare; nga krenaria e autorit për vetitë luftarake të popullit të
tij; nga dashuria dhe adhurimi i tij për Heroin Kombëtar. Nëpërmjet teknikës së kubimit nxiten nxënësit
të ndërtojnë figurën komplekse të heroit tonë në disa këndvështrime, si: strateg, prijës, politikan,
diplomat etj. (mund të na hyjnë në ndihmë njohuritë historike).
Skënderbeu si burrë shteti karakterizohet nga këto tipare:
Qe i pari që mendoi të formojë shtetin e bashkuar shqiptar
Simbol bashkimi princash
Mblodhi Kuvendin e Lezhës në Lezhë për 3 arsye:
189
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Diskutimi drejtuar
Në ç´raporte janë me njëra-tjetrën në këtë vepër realja dhe trillimi? Si gërshetohen ato?
190
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi 1. Detyrat:
Dalloni në tekst shkaqet e kthimit të Skënderbeut.
Nënvizoni në fragment përparësitë e Skënderbeut, si:
Karakteristika fragmenti
Prijës lufte
Nxitës besimi
Mbrojtës i rrënjëve kulturore
Grupi 2. Detyrat:
Nëpërmjet Diagramit të Venit, bëni një krahasim mes fjalimit të Skënderbeut para princave
dhe fjalimit para qytetit të Krujës.
Para princave Para popullit
191
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
A është fjalimi i Skënderbeut shembull i një ligjërimi të saktë e të mençur? Besoni te fuqia e
fjalës? Mendimet shoqërojini me argumente.
Grupi 3. Detyrat:
Dalloni në tekst paragrafët rrëfyes dhe ato paragrafë ku Skënderbeu bën thirrje.
Shpjegoni ndërtimin e tyre.
Dalloni shkallëzimin tek oratoria e heroit. Argumentoni ku qëndron fuqia e fjalës së tij.
Grupi 4. Detyrat:
Me ç’mjete stilistike i portretizon personazhet Barleti?
Dalloni në tekst pyetjet retorike dhe analizoni ndërtimin e tyre sintaksor dhe stilistik.
Gjatë fjalimit, Skënderbeu përdor disa veta, si: unë, ne, ju. Dallojini ato dhe shpjegoni
përdorimin e tyre.
Nxënësve u lihet një kohë e caktuar për të punuar në grup mbi detyrat e dhëna dhe më pas, nëpërmjet
diskutimit të lirë, realizohet studimi i tekstit.
Një pyetje-shumë përgjigje: - Duke pasur parasysh fjalimin e Skënderbeut dhe kontributin e tij, do të
dëshironit që ndonjë nga udhëheqësit e sotëm të fliste kështu?
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
192
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
193
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Më parë nxënësve u është dhënë detyrë të hulumtojnë në internet, në bibliotekën e shkollës a të qytetit, për
të mësuar nëse ka edhe të tjerë shkrimtarë që janë marrë me figurën e heroit tonë kombëtar.
në letërsinë
gojore, në balada
dhe legjenda
Lord Bajron, në letërsinë
Volteri arbëreshe
Skënderbeu në
letërsinë humaniste,
në letërsinë M. Barleti J. De Rada,
botërore Z. Skiroi,
G. Dara i ri
N. Frashëri, në letërsinë
F. Shiroka e Rilindjes
N. Mjeda Kombëtare
194
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e nxënësve që ua kemi
dhënë orën e kaluar.
Ese me titull: “Figura e Skënderbeut, themeli i kujtesës historike dhe i kujtesës artistike”
Disa nxënës lexojnë punët e tyre në klasë, të tjerë, të përzgjedhur nga mësuesi/ja ose me dëshirë,
dorëzojnë punët për të marrë vlerësime me shkrim për to.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, pema e
mendimeve, diskutim i drejtuar
Në vazhdim, mësuesi/ja shtron një pyetje ngacmuese, për të filluar ndërtimin e njohurive të reja:
Ç’kuptoni me letërsi filobiblike?
Pse pjesa më e madhe e shkrimtarëve tanë humanistë shkruan vepra me përmbajtje fetare?
Me anë të këtyre veprave filobiblike ata hodhën themelin e letërsisë.
195
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vepra e Buzukut nuk ka vetëm meritë letrare, por është edhe një hap i guximshëm kulturor, që bën pjesë
në luftën e popullit shqiptar për çlirim e përparim. Bëhet fjalë për kohën kur në Europë ka shpërthyer
lëvizja për t’u shkëputur nga kisha katolike e Romës, lëvizja që njihet me emrin protestantizëm. Një nga
kërkesat kryesore të kësaj lëvizjeje ishte që shërbesat kishtare të bëhen në gjuhën amtare. Në Mesharin
e tij gjendet edhe kjo lutje, që nuk gjendet në asnjë meshar të botës: Gjithë popullsinë e krishtenë ndër
Arbanit ata n’mortajet largo, ty të lusmë. O Zot. Te Arbëria, pra aty i rreh zemra Buzukut.
Diskutim i drejtuar
Ç’na tregon kjo e dhënë në lidhje me origjinën tonë?
Në vazhdim, nëpërmjet Pemës së mendimit ndërtojmë hartën e koncepteve me veçoritë më kryesore të
“Mesharit” të Gjon Buzukut.
libri i parë në shqip
tregon për një vazhdimësi përmbajtje fetare,
të kulturës shqiptare pjesë liturgjike
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
196
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e nxënësve të dhënë
orën e kaluar.
Nxënësit paraqesin punët e tyre mbi ndërtimin e koncepteve.
Ndërkohë, mësuesja ndërhyn nëse është e nevojshme, dhe i shkruan ato në tabelë.
Litani – Lutje e gjatë fetare, që thuhet a këndohet në kishë pjesë-pjesë, e këmbyer një herë nga
prifti e një herë nga besimtarët (në vendet ku vepron kisha e krishterë). Bënin litani vjet. luteshin
shumë për diçka.
Psalme – Secila nga këngët e lutjet fetare që përbëjnë një libër më vete në “Dhiatën e vjetër”;
këngë kishtare. Psalmet e shenjta. Këndonte psalme.
Himne - Lëvdatë e lartë që i thuret dikujt a diçkaje. I thur (i ngre) himne. Në këtë rast Zotit.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, rrjeti i diskutimit
Nëpërmjet Leximit të drejtuar rilexojmë fragmentin e dhënë në tekst “Kënga e këngëve II”, duke u
konsultuar me fjalorin e nxënësve për të realizuar kuptimin e fjalëve të reja apo të vështira në kuptim.
Kujtojmë se teksti është i ndërtuar në gjuhën e vjetër shqipe dhe mbart forma leksikore e gramatikore të
vështira për t’u kuptuar nga e gjithë masa e nxënësve.
Nëpërmjet metodës së Bashkëbisedimit dhe Punës së drejtuar ndërtojmë njohuritë e reja për këtë orë
mësimore.
197
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Buzuku e rindërton tekstin biblik mbi bazën e dialogut midis të dashuruarve, të cilët e ftojnë njëri-
tjetrin në takimin e dëshiruar. Dallimi i tekstit të Buzukut nga teksti biblik janë dy format e thirrjes:
ngreu mama eme e bukura, e eja;
ngreu e eja, e dashura eme e e bukura eme.
Cila prej tyre mendoni se i takon tekstit biblik dhe cila tekstit të Buzukut? Përse?
Te shembulli i dytë autori e thekson dy herë përemrin pronor “e eme”. Nisur nga kjo ndërtoni përgjigjen.
Si mund ta interpretoni lidhjen ndërmjet dashurisë së të rinjve dhe lulëzimit të pranverës? Është
kjo një lidhje thjesht e jashtme apo e brendshme?
Ndjenja e dashurisë në çdo kohë është kaq shumë gjithëpërfshirëse. Edhe pranvera ka lulëzuar pas
lulëzimit të dashurisë mes dy të rinjve. Kjo lidhje shndërrohet në një lidhje organike, jo thjesht mekanike.
Gjeni figurat stilistike që karakterizojnë vajzën dhe djalin. Shpjegoni funksionin e tyre.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit.
198
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të nxënësve të
dhënë orën e kaluar. Përgëzojmë nxënësit me punimet më të spikatura, duke nxitur edhe të tjerë nxënës
të punojnë në mënyrë të pavarur, për të shprehur talentet letrare dhe jo vetëm.
Ndërtimi i njohurive: Stuhi mendimesh, pema e mendimit, lexim i drejtuar, harta e koncepteve
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet teknikës Stuhi mendimesh vjelim informacionet që nxënësit
kanë në lidhje me Pjetër Budin dhe krijimtarinë e tij. Me ndihmën e mësuesit/es mund të ndërtojmë në
tabelë pemën e mendimeve lidhur me këtë figurë që themeloi vargëzimin shqip.
lindi në Gur të
pararendës i Bardhë të Matit organizator dhe udhëheqës i masave
rilindasve shqiptare kundër zgjedhës osmane
luftoi në dy fronte:
përkthyes dhe krijues origjinal i
kundër zgjedhës osmane Pjetër Budi letrave në mbrojtje të identitetit etnik e
kundër klerikëve të huaj që
(1566-1622) kulturor shqiptar
ndërhynin në çështjen kombëtare
199
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e
njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë
mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë edhe
shënime specifike për nivelet e të nxënit.
200
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, leximi i drejtuar, puna individuale, rrjeti i diskutimit, ditari
dypjesësh
Lexim i drejtuar
Mësuesi/ja mund të lexojë për koment poezinë e dhënë në tekst, duke bërë edhe shpjegime të nevojshme
për fjalë me vështirësi në të kuptuar.
201
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Me cilat poezi ju ngjan kjo poezi e Budit? Gjeni ngjashmëri dhe diskutoni mbi to.
Nëpërmjet metodës së Rrjetit të diskutimit nxënësit ndërtojnë qëndrimin e tyre në lidhje me faktin
nëse kjo poezi është:
Spontane Qëllimore
Kjo poezi është spontane
apo qëllimore? Argumentoni
Ç’tregon vetëdija krijuese e Budit kur përdor për herë të parë konceptet letrare
si: Kankë (për vjershë, poezi);
Vjershërim (në kuptimin shkrim letrar, shkrim poetik).
Gjeni vargjet ku Budi sugjeron që leximi i vjershës duhet të marrë kuptimin e mësimit. Duket sikur
ajo vetë dikton leximin kolektiv. Vjersha në fakt u drejtohet të krishterëve. A arrin ajo të marrë
karakter atdhetar? Argumentoni duke ilustruar.
Vargjet që u drejton të “Të kërshterë o ju qi ini “ Duket hapur misioni i tij që bibla
krishterëve “Tënëzotë e ta lëvdoni “ të flasë gjuhën shqipe
Vargjet që i dërgon popullit “Ju qi dini me kënduom“ Këto vargje fitojnë karakter
“Ju qi dini me dëgjuom“ përgjithësues, gjithëpërfshirës
Vargjet që përcjellin mësim “asgja mos lakëmoni” Vargje që të sugjerojnë, të
“Po qiell të dëshëroni” diktojnë
Shkruani vargjet që u pëlqejnë Komentojini ato
më shumë
Gjeni llojin e vargut dhe të rimës së përdorur nga Budi në këtë poezi. Diskutoni mbi të.
Në të vërtetë, Budi shquhet për përdorimin e vargut 8-rrokësh. As kjo poezi nuk bën përjashtim. Rima e
përdorur në poezi është ABAB.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit.
202
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës Diskutimit i drejtuar kontrollojmë punën e pavarur të
nxënësve dhënë orën e kaluar. Diskutojmë mbi vlerat dhe karakteristikat që mbart krijimtaria e Budit.
Në vazhdim, mësuesi/ja shtron pyetjen se sa e njohin nxënësit Pjetër Bogdanin. Nëpërmjet Pemës së
mendimeve mësuesi/ja përpiqet të ndërtojë informacionet e jetës dhe të aktivitetit të tij.
Pjetër Bogdani ka hyrë në historinë e patriotizmit dhe të kulturës shqiptare jo vetëm me veprimtarinë
e vet kombëtare për të organizuar kryengritjen e përgjithshme antiosmane, por edhe me veprën e tij
diturore-letrare “Çeta e profetëve”, të cilën e botoi në Padovë, më 1635, me ndihmën e një miku të vet.
Me kulturën e tij të gjerë enciklopedike, me mendimet përparimtare iluministe e atdhetare, me aftësitë
e shumta dhe me punën e gjatë e këmbëngulëse më se tridhjetëvjeçare, Bogdani i dha letërsisë
shqiptare dhe popullit shqiptar një vepër madhore, që kurorëzoi traditën e mëparshme letrare e
kulturore dhe që paralajmëroi një periudhë të re të zgjimit gjithëkombëtar. Kjo vepër përmban edhe
disa vjersha, shkruar nga vetë autori ose nga të tjerë. Nga këto, me interes të veçantë, si për
formën, ashtu edhe për idetë e saj, është një vjershë e Lukë Bogdanit. Ajo na sjell të gjallë deri në
ditët tona kujtimin për Skënderbeun dhe mbresat e autorit për bukurinë dhe madhështinë e
vendlindjes së poetit, veçanërisht të viseve ku ka jetuar e punuar ai.
Vepra e Bogdanit është e para e botuar në dy gjuhë: italisht dhe shqip.
Poetika e Bogdanit:
Poezi të krijimit (Dheu, Deti, Qielli, Zjarri). E para poezi mendimtare-filozofike në letërsinë shqiptare.
Poezi sibiliane – këngë e muzave pagane për ardhjen e Krishtit, shpëtimtarit të botës. Sibilat –
muzat poetike që vishen me emra të njohur tipikë shqiptare, si Hasjanja, Prizenjanja, Lezhjanja,
Zadrimorja, Kosovarja.
Poezi të kushtimit – himnizojnë Prizrenin, figurën e Skënderbeut, natyrën shqiptare dhe figurat
mitologjike autentike.
Nëpërmjet metodës Lexim i drejtuar ndërtojmë karakteristikat e veprës së Bogdanit.
probleme teologjike e
filozofike të doktrinës së
përbëhet nga dy pjesë: krishterë
Lexim i drejtuar
Në këtë fazë të orës së mësimit nxitim nxënësit të lexojnë poezinë “Sibila Libica”.
Sipas mitologjisë, sibilat janë vajza virgjëresha, që parashikojnë të ardhmen. Bogdani thotë se ato kanë
parashikuar edhe ardhjen e Krishtit. Poezia Sibila Libica dëshmon kulturën poetike të Bogdanit, si dhe
mjeshtërinë e madhe të të shkruarit.
Nëpërmjet Ditarit dypjesësh gjeni dhe komentoni vargjet ku shprehet:
204
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vargjet Komenti
Mrekullia e Krishtit për shpëtimin e të
vuajturve
Shenjtëria e veprës së tij
Pamja himnizuese e Marisë me
Krishtin
Metafora
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten
për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
I bashkon veç rrënja e fjalës “klas”, pra, që kanë një nivel të lartë vlerash të spikatura, kanë finesë artistike.
Në vazhdim të orës së mësimit, nëpërmjet Leximit të drejtuar nxiten nxënësit të lexojnë në tekstin e tyre
kontekstin historik dhe letrar të klasicizmit, si dhe parimet e tij. Me ndihmën edhe të mësuesit/es ndërtojmë
në tabelë hartën e koncepteve, duke dalluar zhvillimin e klasicizmit në kontekstin historik dhe atë letrar.
Në vazhdim prezantojmë, duke ndërtuar hap pas hapi, parimet kyç të klasicizmit, të cilat i ndërtoi dhe u
dha formë Bualoi në veprën e tij “Arti poetik”.
Parimet e klasicizmit:
206
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Parimet e mësipërme vlejnë për të shpjeguar letërsinë klasiciste në përgjithësi, kurse tragjedia si krijimi
letrar më serioz dhe më i rëndësishëm i kësaj periudhe, iu nënshtrohet disa rregullave të posaçme, që
mësuesi/ja mund t’i prezantojë nëpërmjet hartës së mëposhtme të koncepteve. Emrat më të mëdhenj
të kësaj kohe janë: Pjer Kornej, Zhan Rasini, Molieri, La Fonteni.
Rregullat e tragjedisë
• personazhet të vargu aleksandrian dikton
paraqiten në aktin e parë. tragjedi = 5 akte, përdorimi varg 12-rrokësh, me cezurë
• personazhet të jenë: skenat të lidhura i detyruar në rrokjen e gjashtë.
mbretër, princër ose organikisht pa i vargut respektimi i etikës dhe
heronj. shkëputje aleksandrian i normave të mirësjelljes
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin
e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar
gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke bërë
edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
207
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së Bashkëbisedimit, diskutojmë mbi emrat e
shkrimtarëve klasikë të zgjedhur nga nxënësit.
Nëpërmjet Pemës së mendimit, një nxënës ndërton në klasë hartën e koncepteve të parimeve të
klasicizmit dhe diskutojmë mbi to.
- Cili është gjykimi juaj për këto rregulla?
- shpërfilli parimet e
ngurta të klasicizmit Zhan-Batist Pokëlen mbreti i lidhi pension
guximin për Molieri
shfaqjen e “Tartufit” e 1622-1673
pagoi me shkishërim
vdiq duke interpretuar
tek “I sëmuri për mend”
208
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
komedi
“Kopraci” “Tartufi” “Don Zhuani” “Mizantropi” "I sëmuri për
karakteresh mend"
Nxënësit nxiten të lexojnë në tekstin e tyre informacionin e dhënë mbi artin e Molierit. Nëpërmjet metodës
Lexim i drejtuar ndërtojmë në tabelë pemën e mendimeve me karakteristikat më kyç të artit të Molierit.
Diskutim i drejtuar
Nëpërmjet kësaj metode nxiten nxënësit të shprehin mendimet e tyre, duke diskutuar dhe duke ndarë
përvoja mendimesh.
Nisur nga parimet e klasicizmit francez dhe nga mishërimi i tyre në komeditë e Molierit, tregoni
ç’mendim keni për funksionimin e artit në shoqëri, veçanërisht për rolin e komedisë.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues, me qëllim
identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e
trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë, duke
bërë edhe shënime specifike për nivelet e të nxënit.
209
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet Bashkëbisedimit vjelim nga nxënësit informacionet që kanë marrë
në lidhje me vlerësimet që i janë bërë Molierit dhe veprave të tij, duke pasur parasysh modelet e
komedive që ai ndërtoi. Nxënësit sjellin mendimet e tyre në lidhje me dallimin mes komedive të karakterit
dhe atyre të zakonit.
Nxënësit shpalosin bagazhin e tyre letrar, duke sjellë emra personazhesh nga komeditë e Molierit.
Diskutimi rreth tyre përqendrohet te vesi përgjithësues që ata mishërojnë dhe te fakti se ku qëndron
komizmi i tyre. Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje,
pesëvargësh, stuhi mendimesh, pema e mendimeve
Një pyetje-shumë përgjigje
I pyesim nxënësit nëse njohin ndonjë vepër të Molierit.
Ç’ju ngacmon nga titulli i komedisë “Tartufi”? Shpjegojeni këtë titull me anë të metodës së Pesëvargëshit.
Model pesëvargëshi:
Hipokrizia
E pandreqshme, mashtruese
Prish, gënjen, shtiret
Hipokrizia është një ves i pandreqshëm
Mashtrimi
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet metodës Stuhi mendimesh, nëse nxënësit e kanë lexuar
veprën, nxiten të ndërtojnë subjektin e saj me ndihmën e mësuesit/es.
210
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
V Nga ana tjetër, konflikti i gjithë veprës nuk ndodh mes dy personazheve
E kyç, por mes personazheve të tjera të ndara në dy grupe. Orgoni është aq
P i bindur në ndershmërinë e Tartufit, saqë e bën atë trashëgimtar të vetin
R legjitim, madje është gati t'i japë edhe të bijën, Marianën. Kur zbulohet
I fytyra e vërtetë e Tartufit, është tepër vonë. Ai e padit mikpritësin dhe
M
thërret përmbaruesit ta nxjerrin nga shtëpia me gjithë familjen.
I
D A fitoi Tartufi?
R
Qysh në skenën e parë njihemi me personazhet, përveç kryesorit, Tartufit
A
M (autori na e lë ta zbulojmë). Tartufi shtiret si model i njeriut të virtytshëm, pa
A vese, sa ta fusë në grackë viktimën e tij, Orgonin. Ai lakmon pasurinë, gruan
dhe vajzën e Orgonit. Tartufi shtiret me shumë lehtësi si shenjtor i zbritur nga
qielli, aq sa Orgoni mendon me gjithë naivitetin që e karakterizon se Zoti i
dhuroi një mik të vërtetë.
Në këtë komedi karakteresh, Molieri denoncon personat që mbartin vesin antisocial të hipokrizisë, servi-
lizmit dhe mashtrimit. Këto vese jo vetëm që deformojnë karakterin e individit dhe shkaktojnë drama indi-
viduale, por kanë një ndikim kaq shumë negativ edhe te personat që i rrethojnë në familje, madje
tentakulat e tyre përhapen edhe në shoqëri.
Më poshtë, nëpërmjet Pemës së mendimeve shpalosim karakteret në këtë komedi tipike të karakterit
njerëzor të zhytur në vese.
Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet Diskutimit të drejtuar përpiqemi të dallojmë parimin e tri
uniteteve te kjo komedi e Molierit.
Cilat janë tri unitetet dhe si shkrihen ato te “Tartufi” i Molierit?
Kjo vepër është shembulli më i mirë i klasicizmit. E vetmja thyerje është fakti që personazhin kryesor nuk
e shfaq që në fillim, por na e prezanton mes komenteve të personazheve të tjera dhe ne mezi presim ta
njohim.
Veprimi – kjo vepër ka vetëm një linjë veprimi: ajo e demaskimit të fytyrës së vërtetë të Tartufit.
Vendi – në këtë vepër ngjarja zhvillohet vetëm në një vend: në shtëpinë e Orgonit.
Koha – e gjithë ngjarja në vepër zhvillohet brenda 24 orëve.
211
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin
e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar
nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit.
212
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Në vazhdim, nëpërmjet Leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë me role fragmentin e dhënë në tekstin e
nxënësit: Aktin III, Skenën III.
Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe ekspertësh, rrjeti i diskutimit, ditari dy-trepjesësh, bashkëbisedim
Në fillim të kësaj faze të mësimit, një nxënës ndërton kontekstin e fragmentit:
Kur merr vesh se babai do ta ndajë nga Valeri e ta martojë me Tartufin, Marjana mbushet me dëshpërim.
Atëherë, e ëma, Elmira, vendos ta takojë Tartufin, për ta bindur që të tërhiqet nga ideja e martesës me
Marianën. Mirëpo Tartufi, duke përfituar nga fakti që janë vetëm për vetëm, mendon se është çasti i
volitshëm për të që ta fusë në dorë Elmirën. Dhe nis t’i propozojë asaj, fillimisht me nënkuptime e pastaj
krejt hapur. Dialogun më poshtë e dëgjon Damisi, djali i Elvirës, i cili është fshehur për të mos rënë në sy.
Grupi i dytë:
Dalloni në fragment hapin e dytë të Tartufit mashtrues: fjalorin e tij të mbushur me retorikë
hipokrite. Si ndryshon regjistri i gjuhës në fjalën e Tartufit?
Po Jo
Elmira e nxit Tartufin për t’u shprehur…?
Po Jo
Elmira e ndalon Tartufin për t’u
shprehur…?
Po Jo
Elmira është gati ta pranojë
propozimin e Tartufit…?
213
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Grupi i tretë:
Dalloni në fragment hapin e tretë të Tartufir hipokrit, kur bindet se maska e hipokrizisë e ka bërë
punën e vet dhe po vetë heq maskën.
Me shembuj konkretë nga teksti dalloni dhe shqyrtoni mënyrat, format dhe mjetet e ndërtimit dhe të
funksionimit të hipokrizisë. Të njëjtat mjete do të na bëjnë të kuptojmë rënien e vazhdueshme të maskës.
Nëpërmjet teknikës së Ditarit dypjesësh ndërroni punën.
Shënim.
Konsultohuni edhe me informacionin e dhënë në tekstin e nxënësit lidhur me komentimin e këtij fragmenti.
Nxënësit, pasi kanë punuar në grupe, paraqesin punën e tyre, duke i ndarë përvojat me shokët e klasës.
Mësuesi/ja bën ndërhyrjet aty ku e sheh të nevojshme.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e
nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në
lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për
nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të
realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.
214
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nxënësi që do të shërbejë edhe si sufler jep komandën e hapjes së perdes për prezantimin e shfaqjes.
Aktorët dalin në skenë dhe fillon interpretimi i tyre.
215
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nxënësit tregojnë kujdes për hyrjet dhe daljet e tyre në skenë, në mënyrë që të mos krijojnë
konfuzion. Nxënësit tregojnë kujdes për të qenë sa më elokuentë në fjalorin e tyre, duke u përpjekur
që ta bëjnë rolin të vetin.
Pjesët e zgjedhura për interpretim janë përshtatur më parë me ndihmën e mësuesit/es, për t’i sjellë
sa më pranë botëkuptimit të nxënësve.
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me
tematikën e trajtuar gjatë interpretimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike
për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për interpretimin e tyre cilësor. Nxënësit
nxiten për të përfituar vlera dhe qëndrime nga orë të tilla mësimore.
Detyrë
Shkrim i lirë: “Vesi është sëmundja më e keqe, që ka pushtuar botën”
Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit, ndërtojmë në klasë pemën e mendimeve, në
lidhje me parimet kyç të klasicizmit francez.
Ndërtimi i njohurive: Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve, lexim i drejtuar
Në këtë fazë të orës mësimore, nëpërmjet metodës Një pyetje-shumë përgjigje, shtrojmë në klasë pyetjet
mëposhtme:
Sa e njohin nxënësit E. Haxhiademin?
Ç’të dhëna dinë për të? Po për krijimtarinë e tij?
Ndërtojmë Pemën e mendimeve për ta njohur më mirë këtë themelues të klasicizmit shqiptar.
përktheu në shqip - shkroi tragjeditë:
tragjedian klasik në letërsinë “Bukoliket” e Virgjilit “Uliksi”, “Akili”, “Aleksandri”,
moderne “Pirrua”,
“Skënderbeu”, “Diomedi ,
“Abeli”
217
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Do të diskutojmë rreth skenës së tretë, duke pasur parasysh ecurinë e krejt veprës.
Komentet do të bazohen në mallkimin që bie mbi njerëzit, si rrjedhojë e mëkatit fillestar të Evës dhe
Adamit. Që nga fjalët e para të Adamit, “Prej nesh, dit’t’ambël... njeriu do t’vuëj...”, e deri në mallkimet
drejtuar Kainit, “Jo vetëm ti, por edhe fëmijt t’uëj, / mënin e madhe paçin të gjithkuëj.”
Vlerësimi
Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi
progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë
fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime
specifike për nivelet e të nxënit.
218
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Punë me shkrim
Ese__________________________ / Tekst__________________ Klasa___________
Emri / Mbiemri:___________________________________________
Tema:_______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
Shtjellimi i idesë Organizimi dhe Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore Shuma
struktura (sintaksa dhe
drejtshkrimi)
2 pikë / nota 2 pikë/nota 2 pikë/nota 2 pikë/nota 8 pikë/nota
219
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Stili dhe origjinaliteti: a) nuk ka koncepte, fryt të përpunimit personal; b) mendime pa vlerë etj.
Koherenca: a) çështjet nuk janë renditur në mënyrë të rregullt; b) lidhjet e mendimit nuk janë në
mënyrë korrekte; c) ide në kundërshtim me njëra-tjetrën; d) ide jokoherente; f) mungesa e koherencës
mes fjalëve dhe fjalive; e) mendime jashtë teme; g) stili jo i përshtatshëm me situatën komunikuese; h)
kapërcimi i stileve etj.
Leksiku dhe kuptimet: a) fjala pa kuptimin e saj të saktë; b) fjalët e tekstit të jenë fjalë të gjuhës
shqipe, të regjistruara në fjalor; f) mungesa e koherencës mes fjalëve etj.
Sintaksa: a) llojet e fjalive; b) fjalitë pa kuptim; c) përsëritja e fjalive pa kriter; d) ndërpret kuptimin e
fjalisë; e) kallëzuesi i papërshtatur me kryefjalën në vetë dhe në numër; f) mungesa e koherencës mes
fjalive; g) rendi i fjalëve në fjali; gj) lidhëzat nuk përdoren drejt për të lidhur pjesët e fjalisë etj.
Gabimet drejtshkrimore: a) fjalët me -r dhe -rr; b) fjalët me -ë dhe pa -ë; c) grupet e zanoreve -ue, -
ye, -ie; d) grupet e bashkëtingëlloreve -mb, -nd, -ng, -ngj; e) fjalët bashkë, ndaras apo me vizë në mes; f)
shkronjat e mëdha në emra të përgjithshëm apo të përveçëm; e) ndarja e fjalëve në fund të rreshtit; g)
zanorja -e; gj) takimi i dy zanoreve të njëjta; h) apostrofi; j) përdorimi i thonjëzave; k) shkrimi i nyjës së
përparme; l) shkrimi i pjesëzave dhe i parafjalëve; y) shkurtimet e emrave të shteteve, institucioneve etj.;
x) emrat e popujve; v) emrat e ditëve, javëve, muajve dhe stinëve; s) shkrimi i datave.
Shënim. Në fletën e nxënësit (fleta me nr. 1), mësuesi vendos numrin dhe germën përkatëse ku është
gabimi. P.sh.: punojn, 8/b. Mbi të mësuesi vendos nr. 8/b, që përkon me: 8. Gabimet drejtshkrimore: b)
fjalët me -ë dhe pa -ë.
Nxënësi shikon numrat/gabimet në faqen e parë dhe i lidh me rregullat, çështjet në faqen e dytë.
220
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Artet figurative
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë individuale
Organizimi i orës së mësimit
1. Shpërndarja e testeve
3. Dorëzimi i testeve
Përmbajtja e testit
Mësuesi përgatit grupe të ndryshme testesh.
Vlerësimi
Pas plotësimit të testeve, mësuesi i mbledh për t`i korrigjuar ato.
Shpallja e rezultateve dhe analiza e përfundimeve do të jetë në orët pasuese.
221
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-7 8-11 12-15 16-19 20-23 24-27 28-30
“Medea”, Euripidi
Akti III, skena I
Jasoni:
1 S’është herë e parë që po e kuptoj,
2 se sa të liga sjell inati i fortë.
3 Ti në këtë tokë do të mund të rrije
Medea:
7 Ti, njeri i dobët, i ligu i botës!
8 Nukë gjej dot fjalë, sharje më të madhe,
9 për të të cilësuar, ty, or burracak -
10 ti pra m’erdhe pranë, ti që të urrej?
11 …S’është kjo kurajë, s’është as guxim,
12 t’u dalësh përpara dhe t’i shohësh me sy
13 njerëzit e dashur, q’u ke bërë keq;
14 kësajë i thonë troç paturpësi.
15 ... Jetën ta shpëtova, siç e dinë Grekët
16 me të cilët hipe në anien Argo,
17 kur ty të dërguan të vësh nënë zgjedhë
18 demat që lëshojnë flakë e zjarr nga goja
19 …Unë atë dragua që rri gjithë zgjuar
20 dhe ruan lëkurën me qime të artë
21 unë vet’e vrava edhe kësisoj
22 për ty unë qeshë dritë shpëtimtare.
23 Më pas tradhtova, atin e shtëpinë
24 e me ty së bashku erdha tok në Iolk,
25 Gjithë ato të mira parasysh s’i more,
26 po më tradhtove, tjetër grua more
27 ndonëse atë u bëre, ndonëse ke fëmijë;
28 Hajde pra të flasim, si dy miq të mirë,
29 ndonëse ç’gjë të mirë do të pres nga ti?
30 S’ka dyshim se shumë femra në Greqi
222
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Jasoni:
41 S’do të zinte ngoje askush emrin tënd.
42 Ti më shan dhe qahesh, pse po marr për grua
43 bijën e monarkut që sundon këtu;
44 po do të provoj se në këtë punë
45 jo vetëm me mend e m’urti u-solla,
46 po dhe plot me dhembje për ty e fëmijët;
47…dhe këtu arriva si një muhaxhir,
48 a do mund të gjëja më të lumtur fat,
49 se sa të martohem me vajzën e mbretit?
50 ... Jo pse s’më pëlqente shtrati yt, moj grua,
51 … po e bëra vetëm për këtë qëllim:
52 që të rrojnë mirë, - gjëja më e parë -
53 të mos na mungojnë ato që na duhen;
Medea:
54 Po të kishe qenë njeri jo i lik,
55 duheshe më parë të më mbushje mendjen
56 për këtë martesë dhe të mos e bëje
57 fshehura atyre që i quan miq.
223
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
A ka një konflikt në këtë fragment? Tregoni cili është ai. Identifikoni zërat e konfliktit dramatik.
Ilustroni.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
________________________________________________
(4 pikë)
__________________________________________________________________________ (2 pikë)
Risia që solli Euripidi në teatrin antik është (shkruani vetëm një tipar):__________________ (1 pikë)
Ilustroni___________________________________________________________________(1 pikë)
224
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Krijoni një tekst përshkrues me tre paragrafë duke përdorur detaje nga fragmenti.
Tema: Dhimbja e Medeas
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ (4 pikë)
225
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Çelësi i testit
“Medea”, Euripidi
Akti III, skena I
Pyetja 1. (c)
Pyetja 2. (a)
Pyetja 3. (c)
Pyetja 4. (b)
Pyetja 5. (4 pikë)
Po, ka konflikt. Është konflikti mes mendësisë së Medeas (familja monogame) dhe mendësisë së Jasonit
(familja poligame)
(1 pikë)
Zërat e konfliktit: Medea dhe Jasoni
(1 pikë)
Ilustrim
Nga fjalët e Medeas:
“Po më tradhtove, tjetër grua more.”
(1 pikë)
Nga fjalët e Jasonit:
“A do të mund të gjëja më të lumtur fat,
sesa të martohem me vajzën e mbretit?” (1 pikë) ose
Pyetja 6.
a) Emërtimi që Medea i bën Jasonit: “Njeri i dobët, i ligu, burracak”
(1 pikë, nëse gjen vetëm një hollësi)
Pyetja 7.
Po, ka fenomene që janë aktuale, të tilla si tradhtia, martesa e dështuar, martesa e dytë për
interes, familje poligame etj. (1 pikë, nëse gjen njërin nga këto fenomene)
Ilustrim
“Pse po marr për grua
bijën e monarkut që sundon këtu?”
ose
“Po më tradhtove, tjetër grua more.”
(1 pikë)
226
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Pyetja 8.
Medea vihet në mëdyshje… (vini re përdorimin e pyetjes retorike). Ajo e do ende Jasonin, gjë që
justifikohet nga zemërimi i saj, por, në të njëjtën kohë, Jasoni ishte kthyer në një armik kryesor
për Medean. Ajo urren zgjedhjen e Jasonit. Ndaj e lë me pikëpyetje.
(1 pikë)
Pyetja retorike është: “Ti, pra, m’erdhe pranë, ti që të urrej?”
(1 pikë)
Pyetja 9.
Risitë që solli Euripidi në teatrin grek:
Në teatrin e Euripidit gjejnë vend edhe njerëzit e thjeshtë.
Ai krijoi në teatër një figurë mjaft bashkëkohëse, tipin e femrës që lufton për gjetjen e vetvetes
dhe afirmimin e personalitetit. Në këtë mënyrë, Euripidi e afron artin me realitetin.
Sipas Aristotelit, ndryshe nga tragjedianët e tjerë, që i paraqesin njerëzit ashtu siç duhet të jenë, Euripidi
i paraqet ashtu siç janë në realitet.
Fryma e fatalitetit, që sundoi heronjtë e tragjedisë antike, tek Euripidi mori një formë tjetër, atë të
“mallkimit shoqëror”, siç vihet re nga vdekja e Fedrës dhe e Hipolitit, viktima të mostolerancës morale,
apo te kundërvënia aktive e Medeas ndaj pushtetit mashkullor dhe statusit social të emigrantit.
(1 pikë)
Ilustrim
“S’do të zinte ngoje askush emrin tënd.
Ti më shan dhe qahesh, pse po marr për grua
bijën e monarkut që sundon këtu;
po do të provoj se në këtë punë
jo vetëm me mend e m’urti u-solla,
po dhe plot me dhembje për ty e fëmijët;”
ose
dhe këtu arriva si një muhaxhir,
a do mund të gjëja më të lumtur fat,
sesa të martohem me vajzën e mbretit?”
ose
Anakronia
227
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Pyetja 11.
Parafrazimi:
i qëndron idesë (1 pikë)
ruan epitetet (1 pikë)
saktësia e fjalive dhe e fjalëve nga ana gjuhësore (1 pikë)
Pyetja 12.
me - parafjalë e rasës kallëzore.
(1 pikë)
dhembje - emër.
(1 pikë)
Pyetja 13.
Ideja/teknikat e përshkrimit:
I qëndron idesë dhe përdor mirë teknikat e përshkrimit.
(1 pikë)
Stili dhe origjinaliteti.
(1 pikë)
Sintaksa:
Ka shumëllojshmëri të fjalive. Kuptimi i tyre.
(1 pikë)
Drejtshkrimi:
Shkruan saktë fjalët nga ana drejtshkrimore.
(1 pikë)
228
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Çfarë karakteri kishte vjershërimi gjatë Mesjetës? Shkruani disa nga eposet më të përmendura
europiane.
Pse poema e Dante Aligerit quhet alegorike? Zbuloni disa nga shtresat e saj kuptimore në drejtim të:
politikës
moralit
fesë
intimes
porosisë universal
Cilat personazhe zgjodhi Danteja për ta shoqëruar në përtejbotë?
a. Eskilin
b. Prometeun
c. Virgjilin
ç. Beatriçen
Vepra “Komedia hyjnore” ka si gur themeli figurën e:
a. krahasimit
b. alegorisë
c. epitetit
Bazuar në vargun “KRIJUESIN TIM E SHTY DREJTËSIA E TIJ”, thoni ç’lidhje ka drejtësia
e Perëndisë me krijimin e Ferrit?
229
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
A mendoni se Sanço Pançoja luan rol të dyfishtë për Don Kishotin? Në ç’kuptim?
Komentoni thirrjen e Don Kishotit drejtuar mullinjve me erë: “Mos ikni, frikacakë e burracakë, se
një kalorës i vetëm po ju atakon!” Ç’veti të Don Kishotit zbulohen këtu?
Bëni një ese duke u mbështetur në shprehjen e Hamletit: “Të rrosh a të mos rrosh...”
230
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Përpiquni të argumentoni pse Fantazma nuk i shfaqet Gertrudës, po vetëm Hamletit. (Te kush i ka
varur shpresat Fantazma?)
Interpretoni thënien e Hamletit drejtuar së ëmës: “në kohën tonë... u dashka vetë virtyti t’i kërkojë
ndjesë vesit”.
Cilat janë tri periudhat letrare të letërsisë së vjetër shqipe dhe cilët janë përfaqësuesit kryesorë
të tyre?
Ç’vend zë Marin Barleti në historinë e letërsisë shqiptare? Pse themi se emri i tij është i lidhur
përgjithmonë me emrin e Skënderbeut?
Argumentoni se ku qëndron fuqia e fjalës së Skënderbeut kundrejt princërve. Te bindja apo te frika?
Çfarë janë:
Litanitë
Psalmet
Himnet
Ç’janë Sibilat?
Molieri krijoi dy lloje të reja komedie. Cilat janë ato dhe ku qëndron dallimi mes tyre?
Molieri është shprehur se komeditë e tij kanë për qëllim “të mësojnë duke argëtuar”. Tregoni sa ia
ka arritur Molieri qëllimit të vet me komedinë “Tartufi”.
231
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Objektivat e projektit
Synimi i këtij projekti është njohja sa më e plotë e veprimtarisë së një shkrimtari, duke shfrytëzuar
gjithë njohjen gjuhësore, letrare, studimore dhe analitike.
Për të arritur këtë synim duhet:
Të njohim jetën e autorit.
Të takojmë (nëse mundemi) bashkëkohës të autorit për të marrë materiale autentike të
jetës dhe veprës së tij.
Të kërkojmë dhe gjejmë veprën e tij të plotë.
Të hulumtojmë në veprat e shkrimtarit përmes fjalës së tij.
Të shkruajmë duke reflektuar mbi veprën e shkrimtarit të parapëlqyer, nëpërmjet sjelljes së
shkrimeve të natyrave të ndryshme: vlerësuese, argumentuese etj., që kanë të bëjnë me
këndvështrimin tonë lidhur me veprat e shkrimtarit të zgjedhur.
Të përgatisim recensione lidhur me veprën.
Të njohim në mënyrë shteruese veprën e shkrimtarit.
Të përgatisim album me pamje nga veprimtaria e tij.
Të përgatisim fletëpalosje, postera, gazetë për të reklamuar sa më mirë punën e kryer.
Etapat e projektit
Puna për hartimin e një projekti mund të përshkruhet përmes etapave të mëposhtme:
Titulli
Qëllimi
Synimet
Objektivat
Përshkrimi
Përfituesit
Kalendari i veprimtarive
Bashkëpunimi
Bashkëdonatorët
232
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
Buxheti
Vlerësimi i projektit
HAPI I PARË
Paraqitja e projektit dhe ndarja e grupeve të punës.
Klasa ndahet në aq grupe pune sa mësuesi/ja mendon se numri brenda grupit është i mjaftueshëm për të
përballuar materialin.
Njëri prej nxënësve brenda çdo grupi, me pëlqimin e shumicës, zgjidhet kryetar i grupit dhe i jepen
disa detyra:
të merret me ndarjen e detyrave brenda grupit;
të ndihmojë në çdo rast shokët kur hasin ndonjë vështirësi;
të jetë personi kyç që në çdo çast do të komunikojë me mësuesin/en dhe do të raportojë
për punën e kryer apo pengesat e hasura.
Duke komunikuar me njëri-tjetrin, nxënësit anëtarë të një grupi do të zgjedhin një autor të pëlqyer nga
shumica e tyre. Autori mund të jetë shqiptar apo i huaj, por duhet të marrë miratimin e mësueses për
t’u thelluar më tej.
HAPI I DYTË
Ndërtimi i titullit të projektit dhe synimet që duam të arrijmë me të.
Secili prej grupeve në këtë fazë ka mbërritur me emrin e autorit më të pëlqyer, mbi të cilin do të punojnë.
Duke u konsultuar, gjatë kësaj ore do të kemi ndërtuar titujt e punës me projekte. P.sh., “W. Shekspir, më
i madhi nga mjeshtrit e fjalës, pena e të cilit ngriti monumente arti”.
HAPI I TRETË
Përgjatë kësaj ore do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
kërkimet e kryera në bibliotekë mbi informacionet e vjela për temën e dhënë;
kërkimet e kryera në internet;
leximet e veprave të ngarkuara brenda grupit;
nxjerrjen e shënimeve të nevojshme.
HAPI I KATËRT
Përgjatë kësaj ore do të merremi me:
Skedimin e materialeve të marra nga burimet e pasqyruara më sipër për secilin grup pune.
Ndërtimin e një interviste apo pyetësori, drejtuar bashkëmoshatarëve, për të parë se sa
informacion kanë ata mbi autorët e zgjedhur nga grupet e punës me projekte.
HAPI I PESTË
Përgjatë kësaj ore do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
Përfundimet e nxjerra pas përpunimit të informacionit të marrë nga pyetësori për çdo grup pune.
Detyrat apo objektivat që na dalin pas këtij diskutimi.
Përgatitjen, sistemimin dhe klasifikimin e materialeve.
HAPI I GJASHTË
233
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
HAPI I SHTATË
Marrja e një vlerësimi paraprak nga mësuesi/ja për punët e kryera.
Detyra për të ardhmen:
Duhet të punojmë për të plotësuar, sistemuar apo organizuar më mirë informacionet e paraqitura deri
në këto momente nga secili nxënës.
Po ashtu, do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
Përgatitjen përfundimtare të albumit me fotografi për autorin e zgjedhur nga çdo grup.
Përgatitjen e një reklame.
Përgatitjen e një posteri.
Përgatitjen e një fletëpalosjeje.
HAPI I TETË
Përgjatë kësaj ore do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
Përgatitjen e variantit përfundimtar.
Ndërtimin e materialeve të shkurtra dhe thelbësore për hartimin e një gazete.
HAPI I NËNTË
Përgjatë kësaj ore do të diskutojmë me grupet e punës mbi:
Përgatitjen e variantit përfundimtar të gazetës së “punës me projekte” nëpërmjet bashkëpunimit të
të gjitha grupeve të punës.
Objektivi:
Të bashkëpunojmë për të sjellë në sytë e bashkëmoshatarëve shkrimtarët më në zë të periudhave
që kemi studiuar dhe monumentet e tyre letrare.
HAPI I DHJETË
ORA 1
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e parë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë
(nxënës klase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj.). Përgatitja e një koktejli nga grupi i
parë.
ORA 2
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e dytë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë
(nxënës klase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj.). Përgatitja e një koktejli nga grupi i
dytë.
ORA 3
Paraqitja e projektit përfundimtar për grupin e tretë dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë
(nxënës klase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj.). Përgatitja e një koktejli nga grupi i
tretë etj.
234
Libër mësuesi për tekstin “Letërsia 10”
HAPI I FUNDIT
Përfundimet e nxjerra nga mësuesi/ja mbi punën me projekte, angazhimin, pritshmëritë, përparësitë,
arritjet.
Vlerësimi i punëve të nxënësve do të bëhet duke pasur parasysh disa pika:
planin e projektit kurrikular për çdo grup;
zbatimin e tij nga secili grup;
menaxhimin e informacionit;
etikën e punës në grup;
përfundimet e nxjerra nga secili grup pune;
punët krijuese të çdo grupi;
mënyrën e paraqitjes.
KRITERET E VLERËSIMIT
MINIMALE: (NOTA 5)
Përgatit materialin e kërkuar me gojë ose me shkrim dhe e paraqet (dorëzon atë në afatet e kërkuara).
MJAFTUESHËM: (NOTA 6)
Trajton temën e kërkuar duke përdorur informacionin e dhënë dhe respekton kriteret e kërkuara (me
shkrim elektronik, jo më pak se 2 faqe e shkruar dhe paraqitje me gojë jo më shumë se 5 minuta).
MESATAR: (NOTA 7)
Shtjellon argumentin e kërkuar nga tema dhe respekton afatet dhe kriteret e vendosura më
Përdor shembuj dhe citime nga bibliografia e rekomanduar, që shërbejnë për trajtimin e temës.
Rendit qartë dhe logjikisht materialin.
Përdor një gjuhë korrekte dhe pa gabime.
SUKSESE
Unë nuk besoj që dikush do t’i ketë mësuar ndonjëherë diçka dikujt tjetër. Dyshoj në vlerën e
mësimdhënies. E vetmja gjë që di, është se kush do të mësojë, mëson. Një mësues i mirë, mund të jetë
dikush që t’i bën më të lehta gjërat, është ai që e mbush tavolinën dhe u provon të tjerëve se është
tërheqëse, nxitëse, e mrekullueshme; dhe i fton të hanë.
Karl Roxhers
235