Professional Documents
Culture Documents
4 - Stati̇k Kuvvet Anali̇zi̇ - Revi̇ze
4 - Stati̇k Kuvvet Anali̇zi̇ - Revi̇ze
MEKANİZMALARDA
STATİK KUVVET ANALİZİ
1
2.1. Serbest Cisim Diyagramı ve Bağ
Kuvvetleri
1. İki Kuvvet Etkisindeki Elamanlar
Dengede değil Dengede
FA
A
FA
B
A
FB
B FB
F = FA + FB = 0 FA = −FB
M = 0
Kuvvetlerin aynı
tesir çizgisinde
olmasını gerektirir.
2
2. Üç Kuvvet Etkisindeki Elamanlar
Dengede değil Dengede
FA
FA
A
A
O B
C FB
B
C FB FC
FC
F = F + F + F
A B C =0
M = 0
3
3. İki Kuvvet ve Bir Moment Etkisindeki Elamanlar
Dengede
Denge şartları
FA A FA + FB = 0 FB = −FA
M
h
M = 0
B FB
M − hFA = 0 M = hFA
4
Örnek 1: Şekildeki dört çubuk mekanizmasında 2 nolu krank bir M12
momenti ile tahrik edilmektedir ve 4 uzvuna Q noktasında P=120 N ‘luk
bir dış kuvvet etki etmektedir. Mekanizmanın verilen konumu için bağ
kuvvetleri ile reaksiyon kuvvetlerini ve momentini hesaplayınız.
B P
3 40o
3 4
A
Q
M12 2
135o 4
O2 AO2 = 6 cm
O4
BO4 = 12 cm
3 = 22.4o ; 4 = 68.4o QO4 = 5 cm
AB = 25 cm
5
Vektörel Çözüm:
1. Adım: Mekanizmanın elemanlarını ayırarak SCD ‘lerini çizelim:
F43y F43
B F43x
3
x
F 23 A 3
F23y
F23
F32y F34x
F32
F34y
B
A F32x F34 P
Py
2 4
M Q
Px
F1212
x
O F14x 4
F12 2
y
Oy
F
12 F14 F414
6
2. Adım: Hareketli mafsalların ve kuvvet etki noktalarının sabit
mafsallara göre konum vektörlerini yazalım
B F34 B
3
3=22.40 4 P 4 P
A
40o Q
Q
M12 2
135o 4=68.40
F14
O4
O2 O4
7
3. Adım: 4 uzvunun SCD ‘da denge şartlarını yazalım:
F34 B
4 P
Q
F14
O4
8
y
F 64.5
tan 14 = =
14
x
14 = 46.40
F14 61.4
RBO4 = RBO
x
4
i + R y
BO4 j
x
(
M = RBO4 F34 = RBO4
i + R y
BO4 j F)
( 34 34 j )
x
i + F y
= RBO
x
4
.F y
34 k − R y
BO4 .F x
34 k
9
4. Adım: 2 uzvunun SCD ‘da denge şartlarını yazalım:
F32
A
M12 2
10
Matris Yöntemi ile çözüm
➢ 2 uzvunun SCD ‘sinden
A
(
R AO2 F32 = R x
AO2 i+R y
AO2 )
j ( F i + F j)
x
32
y
32 2
F32x
= (R x
AO2 F32y − RAO
y
2
F x
32 k ) M12
F12x
O2
M12 + R x
AO2 F −R
y
32
y
AO2 F =0
x
32 (1)
F12
F12y
F = F 32 + F12 = 0
11
➢ 3 uzvunun SCD ‘sinden
F43y F43
B F43x
3
3
F23x A
F23y
F23
( )
Q
= R x
QO4 P −R
y y
QO4 P k x
Px
(
R BO4 F34 = RBO
x
4
i + R y
BO4 j F x
34 i) (
+ F y
34 j ) F x 4
14
F34 = −F32 O4
( ) ( ) ( )
F14 F14y
R BO4 −F32 = RBO
x
4
i + R y
BO 4
j − F x
32 i − F y
32 j
(
= − RBO
x
4
F y
32 + R y
F x
BO4 32 k )
x
RQO4
P y
− R y
QO4 P x
− R x
F y
BO4 32 + RBO4 32 = 0
y
F x
− RBO
x
4
F y
32 + R y
F x
BO4 32 = − R x
QO4 P y
+ R y
QO4 P x
(5)
13
F = P + F34 + F14 = 0 F34 = −F32
P x + F34x + F14x = 0 → − F32x + F14x = − P x (6)
P y + F34y + F14y = 0 → − F32y + F14y = − P y (7)
F34x
y
B
F34
F34 P
4 Py
Q
Px
x 4
F 14
O4
F14 F14y
14
Elde edilen 7 denklemi aşağıdaki gibi matris biçiminde yazabiliriz:
M12 + RAO
x
2
F y
32 − R y
AO 2
F x
32 = 0 (1) − RBO
x
4
F y
32 + R y
F x
BO4 32 = − R x
QO4 P y
+ R y
QO4 P x
(5)
F32x + F12x = 0 (2) − F32x + F14x = − P x (6)
F32y + F12y = 0 (3) − F32y + F14y = − P y (7)
F32y − F32x tan 3 = 0 (4)
0 0 − RAO
y x
RAO 0 0 1 F12x 0
2 2
y
1 0 1 0 0 0 0 F12 0
0 1 0 1 0 0 0 F32
x
0
y
0 0 − tan 3 1 0 0 0 F32 = 0
0 0 y
RBO − RBO
x
0 0 0 F14x RQO4 P − RQO4 P
y x x y
4 4
0 0 −1 0 1 0 0 F14
y
−P x
0 0 0 −1 0 1 0 12
M − P y
15
F43y F43
B F43x
3
3
F23x A
F23y
F23
y F34x
F F32
32
y
B
F
34
A F34 P
F x
32 4 Py
2
Q
M12 Px
F12x 4
O2 F x
14
F12 O4
F12y F14 F14y
16
Skaler Çözüm:
2 uzvu için denge şartları:
x
F = 0 →F x
12 − F x
32 = 0 → F x
32 = F x
12 (1)
y
F = 0 →F y
12 − F y
32 = 0 → F y
32 = F y
12 (2)
O2
M = 0 →M 12 + AO2 .F x
32 .sin1350
+ AO2 .F y
32 .cos1350
=0
M 12 + 0.04243F32x − 0.04243F32y = 0 (3)
3 uzvu için denge şartları:
F x = 0 →F − F = 0 → F = F
x
23
x
43
x
43
x
23 (4)
F y = 0 →F23y − F43y = 0 → F43y = F23y (5)
A
M = 0 → − AB .F x
43 .sin 22.4 0
+ AB .F y
43 .cos 22.4 0
=0
0.09527 F43x = 0.2311F43y (6)
17
4 uzvu için denge şartları:
x
F = 0 → F x
14 + F x
34 − P x
= 0 → F x
14 + F34 = 91.93
x
(7)
y
F = 0 → F y
14 − F y
34 − P y
= 0 → F y
14 + F34 = 77.13
y
(8)
O4
M = 0 → − BO4 .F x
34 .sin 68.4 0
+ BO4 . F y
34 .cos 68.4 0
18
Örnek 2: Şekilde verilen krank-biyel mekanizmasında pistona gösterilen
yönde P=900 N ‘luk kuvvet etki etmektedir. Verilen konumda mekanizmanın
dengede kalabilmesi için 2 nolu kranka uygulanması gereken M12
momentini bulunuz.
AB=350 mm;
A AO2=75 mm
3 168o
M12
2 105o
4 P=900 N
O2
B
19
Vektörel Çözüm:
1.Adım: Mekanizmanın uzuvlarını ayırarak SCD ‘lerini çizelim:
F32 = −F23 = F43
A
F23 3 168o
B F43
A
F32
M12 F34 4
2 105o B P=900 N
F12
O2 F14
M21
F41
F21
O2
20
2.Adım: Konum vektörlerini ve kuvvetleri vektörel olarak yazalım:
(
F34 = F34 − 12o = F34 cos(−12o ) i + sin(−12)o j )
F34 = 0,978F34 i − 0, 208F34 j N
P = 900 180o = −900 i
F14 = F14 90o = F14 j
3.Adım: Her bir SCD ‘de denge şartlarını yazalım:
F = P + F 34 + F14 = 0 F34 4
B P=900 N
( )
−900 i + 0,978F34 i − 0, 208F34 j + F14 j = 0
F14
21
x ve y bileşenlerini yazacak olursak F34 ve F14 ‘ü bulabiliriz.
(
R AO2 F32 = RAO
x
2
i + R y
AO2 j F ) (
x
32 i + F y
32 j = R) (
x
F y
AO2 32 − R y
F )
x
AO2 32 k
M 12 + RAO
x
2
F y
32 − R AO2 32 = 0
y
F x
(1)
F = F 32 + F12 = 0
F32x + F12x = 0 (2)
F32y + F12y = 0 (3)
23
➢ 3 uzvunun SCD ‘sinden
F = P + F 34 + F14 = 0
P x + F34x + F14x = 0 → − F32x + F14x = − P x
P y + F34y + F14y = 0 → − F32y + F14y = − P y
24
Elde edilen 7 denklemi aşağıdaki gibi matris biçiminde yazabiliriz:
M 12 + RAO
x
2
F y
32 − R AO2 32 = 0
y
F x
(1) F14x = 0 (5)
F32x + F12x = 0 (2) − F32x + F14x = − P x (6)
F32y + F12y = 0 (3) − F32y + F14y = − P y (7)
F32y − F32x tan 3 = 0 (4)
0 0 − RAO
y x
RAO 0 0 1 F12x 0
y
2 2
1 0 1 0 0 0 0 12
F 0
0 1 0 1 0 0 0 F32 0
x
y
0 0 − tan 3 1 0 0 0 F32 = 0
0 x
0 0 0 1 0 0 F14 0
0 0 −1 0
1 0 0 14 F y
− P x
y
0 0 0 −1 0 1 0 M 12 − P
25
Skaler Çözüm:
F23 F23y
F23x A 3 168o
A F32x F43x
F32y B
M12 2 F32 F43y F43
F12
Fy 105o F34y
12 F34
F12x B P=900 N
O2 4
F34x
2 nolu uzuv için denge şartları: F14
x
F = 0 →F x
12 − F x
32 = 0 → F x
32 = F x
12 (1)
y
F = 0 →F y
12 − F y
32 = 0 → F y
32 = F y
12 (2)
O2
M = 0 →M 12 + AO2 .F x
32 .sin105 0
+ AO2 .F y
32 .cos105 0
=0
M 12 + 0.07244 F32x − 0.01941F32y = 0 (3)
26
Skaler Çözüm:
3 uzvu için denge şartları:
x
F = 0 →F x
23 − F x
43 = 0 → F x
43 = F x
23 (4)
y
F = 0 →F y
23 − F y
43 = 0 → F y
43 = F y
23 (5)
M A = 0 → − AB .F .sin168 + AB .F .cos168 = 0
x
43
0 y
43
0
F x = 0 → F − P = 0 → F = P = 900
x
34
x
34 (7)
F y = 0 → F14y − F34y = 0 → F14y = F34y (8)
27
Örnek 3: Şekildeki Kol-Kızak mekanizmasında 2 uzvuna M12= 6 Nm ‘lik
bir moment etki etmektedir. Sistemin dengede olabilmesi için yatay P
kuvveti ne olmalıdır?
P B
0,5 m
4
A
0,5 m 3 0,5 m
2
M12=6 Nm 2 = 60o
0,5 m
A0 B0
28
S.C.D. ÇİZİMLERİ:
Px B
F32y 0,5 m
4
A
M12=6 Nm
F32x F34x A
3 y
2
F
43
F23x F34y 0,5 m
2 = 60o
Fx
12
A0
A F43x
y 60o
F12y F 23
F14x B0
F14y
F41y
F21y
F21x
F41x
B0
A0
29
➢ 2 uzvu için denge şartları:
(
R AA0 F32 = RAA
x
0
i + R y
AA0 j F x
32) (
i + F y
32 j ) 2
= (R )k
x 2 = 60o
x
AA0 F −R
y
32
y
AA0 Fx
32
F
12
A0
M12 + R x
AO2 F −R
y
32
y
AO2 F =0
x
32
F12y
R AA0 = RAA
x
0
i + R AA0 j = 0,5 cos 60 i + 0,5 sin 60 j
y
x
RAA0
= 0,5 cos 60 = 0, 250 m
y
RAA0
= 0,5 sin 60 = 0, 433 m
6 + 0, 250 F32y − 0, 433F32x = 0 (1)
30
➢ F = F32 + F12 = 0 M12=6 Nm
F32y
A
F +F =0
x
32
x
12 → F = −F
x
32
x
12 (2) F32x
2
F +F =0
y
32
y
12 → F = −F
y
32
y
12 (3)
F x 2 = 60o
12
3 uzvu için denge şartları: A0
F12y
F43y
x
F 23 F23x = − F32x = − F43x = F34x
A x
F43 F23y = − F32y = − F43y = F34y
F23y
=0 →
F x
F23x + F43x = 0 → F23x = − F43x (4)
=0 →
F y
F23y + F43y = 0 → F23y = − F43y (5)
31
3 uzvu 4 uzvu üzerinde sürtünmeden kaydığı için tepki kuvveti hareket
doğrultusuna normal yönde (dik) olmalıdır!
*** SÜRTÜNME YOK!
F43
x Fy
F
tan 60 =
43
23
F y F23x A
23
F43x
F23x − 1, 732 F23y = 0 (6) 60o
F23
F23y
60o
( ) (
( ) ( 32 ) k )
0,5 m
4
R AB0 −F32 = RAB
x
0
− F y
32 − R y
AB0 − F x
F34x
R x
BB0 = −1 cos 60 = 0,50 m A
y
RBB = 1 sin 60 = 0,866 m F34y 0,5 m
− F32x = F34x
0
x
RAB = −0,5 cos 60 = −0, 250 m
60o
−F = F
0
y y
R y
AB0 = 0,5 sin 60 = 0, 433 m 32 34
F14x B0
F14y
− RBB
y
P x
− R x
F y
AB0 32 + R AB0 32 = 0
y
F x
− F41x = F14x
0
Kuvvetlerin gösterimi:
F32 = (F ) +(F )
x 2
32
y 2
32 = ( 20,8) + (12)
2 2
=24 N
2 3
A
2
1 FP
FP
35
2.2. Süper Pozisyon İlkesi
Bazen çok sayıda ve değişik niteliklerde kuvvetler, örneğin statik
dış kuvvetler, dinamik dış kuvvetler, eylemsizlik kuvvetleri gibi, aynı
anda bir makina ya da mekanizmaya etkiyebilirler. Gerek kuvvet
çokluğunun meydana getirebileceği karmaşıklığı gidermek, gerekse
değişik nitelikte kuvvetlerin ayrı ayrı makina, mekanizma üzerindeki
etkilerini inceleyebilmek için bu kuvvetler tek, tek ya da birden çok
kuvveti içeren gruplar halinde ele alınabilir. İşte süper pozisyon
ilkesi ayrı, ayrı kuvvet gruplarının makinalar üzerindeki etkilerinin
vektörel toplamının, bu kuvvet grupları aynı anda makinaya
etkidiğinde meydana gelecek etkilere eşit olması demektir. Ya1nız
sürtünme kuvvetleri için bu ilke geçerli değildir.
36
2.2.1. Analitik Çözüm:
Örnek: Şekildeki bir dört-çubuk mekanizmasında (3) nolu kola C noktasındaki F13
kuvvetiyle, (4) nolu kola D noktasında F14 kuvveti etkimektedir. Mafsallara gelen
kuvvetlerle, (2) nolu kola uygulanacak torku (T12) bulunuz.
A0A=a2=80 mm, AB=a3=100 mm, B0B=a4=120 mm, A0B0=a1=140 mm, AC=b3=70 mm,
BC=80 mm, B0D=b4=90 mm θ13=29,980, θ12=600, θ14=96,400, F13=50 N, F14=100 N
37
Her iki dış kuvveti de ayrı ayrı ele alırsak;
38
Vektörel Momentin Skaler Olarak Yazılması
Fv
j
v
r u
i
x
M = r F = ru Fv = rF .( u v )
u = cos i + sin j v = cos i + sin j
M = rF .( cos sin − sin cos ) k
M = rF .sin ( − ) k
39
Vektörel Momentin Skaler Olarak Yazılması
Fv
−i
−j
r u v
x
M = r F = ru Fv = rF .( u v )
u = cos i + sin j v = − cos i − sin j
M = rF .( − cos sin + sin cos ) k
M = − rF .sin ( − ) k
40
F14 dış kuvveti dikkate alınarak s.c.d. çizilirse;
42
3 Nolu çubuk için M A = 0 yazılırsa
.a3. sin(14 − 13) − F13.b3. sin(2300 − − 13) = 0
F43
.100. sin(96,400 − 29,980 ) − 50.70. sin(147,410 ) = 0
F43
= −20,57N F34
F43 = − F43
= 20,57N
3 Nolu çubuk için Fx = 0 , Fy = 0 yazılırsa;
F13 = 50 N
x − F13x − F43
F23 x = 0 F23
x = F13. cos( 2300 ) + F43
. cos( 96,400 ) = 29,85N
y − F13y − F43
F23 y = 0 F23
y = F13. sin(2300 ) + F43
. sin(96,400 ) = 58,74 N
=
F23 x 2 + F23
F23 y 2 = 65,89 N 63,060 = − F32
43
44
SKALER ÇÖZÜM:
F14 dış kuvveti dikkate alınarak s.c.d. çizilirse;
F43 y
F43 x F x
34
F32 y F23 x
F34 y
F x F23 y
32
G12 x
G12 y
2 uzvu için denge şartları:
F = 0 →
x G12 x − F32 x = 0 → G12 x = F32 x (1)
F = 0 →
y G12 y − F32 y = 0 → G12 y = F32 y (2)
M = 0 → A0 AA0 .F32x .sin 12 − AA0 .F32 y .cos 12 + T12 = 0 (3)
45
3 uzvu için denge şartları:
F = 0 →
x F23 x − F43 x = 0 → F23 x = F43 x (4)
F = 0 →
y F23 y − F43 y = 0 → F23 y = F43 y (5)
M = 0 →
A AB .F43 x .sin 13 − AB .F43 y .cos 13 = 0 (6)
4 uzvu için denge şartları:
46
F13 dış kuvveti dikkate alınarak s.c.d. çizilirse;
F43x F34 y
F34 x
F43 y
G14 x
G14 y
2 uzvu için denge şartları:
M = 0 →
A AB .F43 x .sin 13 + AB .F43 y .cos 13
+ AC .F13x .sin (13 + ) − AC .F13y .cos (13 + ) = 0 (6)
48
Soru: Şekilde verilen mekanizmanın verilen konumda piston üzerine F4 = 100 N
‘luk ve biyel üzerine F3 = 65 N ‘luk birer kuvvet uygulanmaktadır.
Mekanizmanın statik dengesi için kola uygulanması gereken T momentini
bulunuz.
2
3 = 190
49
I- F3 = 65 N F4 = 0 hali için Kuvvet Analizi uygulanırsa kuvvet çokgenleri aşağıdaki
şekildeki gibi elde edilir.
O
su
g rultu
do
I
etki
F23
F etki dogrultusu
F23I I F3
I
B F23
F32
I
F43
30°
34
I
T I
h
2 3
F43I
19°
I
02 F12
C
I
F34
45°
T I = h I .F32I 4
C
I
F14
50
F23I
B B
F3
F32I
I D 3
2
T
F43I
F32I C
O2
2 nolu uzuv:
F = 0 F + F 12 32 = 0 F12 x i + F12 y j + F32 x i + F32 y j = 0
51
T II = h II .F32II
52
2 nolu uzuv:
F = 0 F
12 + F
32 = 0 F
12
x
i + F
12
y
j + F
32
x
i + F
32 j = 0
y
O2
M = 0 T II
+ RO2 B F
32 = 0 ya da T II
+ F32 . BO2 .sin ( − 2 ) = 0
3 nolu uzuv:
F = 0 F
43 + F
23 = 0 F
43
x
i + F
43
y
j + F
23
x
i + F
23 j = 0
y
4 nolu uzuv:
F = 0 F4 + F
34 + F
14 = 0 F4
x
i + F4
y
j + F
34
x
i + F
34
y
j + F
14 j = 0
y
53
SKALER ÇÖZÜM: F3 = 65 N F4 = 0
F23I
B F3
B
F32I
I D 3
2
T
F43I
F12I
F34I C
O2
C
F = 0 →
y F32I Y − F12I Y = 0 → F12I Y = F32I Y (2)
M = 0 →
O2 − BO2 .F32I X .sin 2 + BO2 .F32I Y .cos 2 + T I = 0 (3)
54
3 uzvu için denge şartları:
55
SKALER ÇÖZÜM: F3 = 0 F4 = 100 N
57
ÇALIŞMA SORUSU: Şekildeki mekanizmada bağ kuvvetleri ile 2 nolu
kranka uygulanması gereken M12 momentini ve yönünü bulunuz.
A0 A = 100 mm AB = 150 mm
B0 B = 125 mm B0C = 200 mm
CD = 400 mm A0 B0 = 60 mm
C
CE = 240 mm
A 4,5o B 5
3 E
2 M12 4
PE=600 N
90o
44,5o 20,5o 4 P=1500 N
6
A0 B0 50o
D
58
2.2. Sürtünme Kuvvetlerinin Etkisi
Sürtünme kuvvetinin en önemli kaynağının temas eden yüzeylerin pürüzlülüğü
olduğu gözlenmiştir. Güçlü mikroskopla yüzeylere bakıldığında, vadi ve dağları
andıran inişli çıkışlı görüntülerle karşılaşılır. İşte sürtünme olayını durgun halde
birbirine kenetlenmiş karşı yüzlerdeki girintili çıkıntılı malzeme parçalarının
harekete başlandığı sırada ve hareket doğrultusuna paralel olarak kesilmesinin
yarattığı tahmin edilmektedir.
Kuvvet poligonundan; R + W + P = 0
Değen yüzeyler arasındaki sürtünme kuvveti (Ff), yüzeylerde etkili normal kuvvetin (N)
sürtünme katsayısı ile (μ) çarpımına eşit büyüklükte ve hareket yönünün tersinedir.
59
Normal Kuvvet ile Sürtünme Kuvvetinin bileşkesi R olup, P kuvveti W kuvveti
ve R bileşke kuvvet aynı noktada kesişirler.
f :sürtünme açısı
Ff N
tan f = = =
N N
Kuvvet poligonundan; R +W + P = 0
60
Döner Çiftte (Mafsalda) Sürtünme Kuvveti
Pim
Muylu(yatak)
rf Ff
sin f = = tan f
r R
Bileşke reaksiyon kuvveti R ‘nin etkime çizgisi, rf yarıçaplı sürtünme
çemberine teğettir. Burada açısı küçük olduğu için;
rf = r. sin f = r. tan f = r. alınabilir.
61
R Bileşke kuvvet her zaman sürtünme çemberine teğettir.
Sürtünme çemberi
wsq
r W rf
rf D
B
CDB dik üçgeninden;
Pim r BC = r BD = rf
Kuvvet poligonundan; C rf
Ff sin f =
sin f = tan f Ff r
R rf = r.sin f
Ff N
tan f = = =
N N
Sürtünme Momenti:
Ts = R.rf = Ff .r = .N.r
62
Temas Eden Döner Çiftler Arasındaki Sürtünme Momenti:
63
Krank-Biyel Mekanizmasında Bağıl Açısal Hızların Bulunması
B
α 3
w2 2
β C
4
A
2 nolu uzuv saat yönünde döndürüldüğünde; Alfa açısı büyürken Beta açısı küçülür.
3 nolu uzvu sabitlediğimizde;
• Alfa açısının büyümesi için 2 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
• Beta açısının küçülmesi için 4 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
w2/3
α 3
2
w4/3
β
4
64
Krank-Biyel Mekanizmasında Bağıl Açısal Hızların Bulunması
B
α 3
2
w2
β C4
A
2 nolu uzuv saatin tersi yönünde döndürüldüğünde; Alfa açısı küçülürken Beta açısı büyür.
3 nolu uzvu sabitlediğimizde;
• Alfa açısının küçülmesi için 2 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saatin tersi yönünde dönmesi gerekir.
• Beta açısının büyümesi için 4 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
w2/3
α 3
2
w4/3
β
4
65
Dört Çubuk Mekanizmasında Bağıl Açısal Hızların Bulunması
B
3
A β
w2 α
4
2
A0 B0
2 nolu uzuv saat yönünde döndürüldüğünde; Alfa açısı büyürken, Beta açısı küçülür.
3 nolu uzvu sabitlediğimizde;
• Alfa açısının büyümesi için 2 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
• Beta açısının küçülmesi için 4 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
w2/3
α 3
2
w4/3
β
4
66
Dört Çubuk Mekanizmasında Bağıl Açısal Hızların Bulunması
B
3
A β
α
w2 4
2
A0 B0
2 nolu uzuv saatin tersi yönünde döndürüldüğünde; Alfa açısı küçülürken Beta açısı büyür.
3 nolu uzvu sabitlediğimizde;
• Alfa açısının küçülmesi için 2 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saatin tersi yönünde dönmesi gerekir.
• Beta açısının büyümesi için 4 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
w2/3
α 3
2
β w4/3
4
67
Basma ve Çekme Kuvveti için Bağıl Açısal Hızların Yönlerine göre Bileşke Kuvvetler
68
ÖRNEK: P= 200 N, AB= 300 mm, BC= 800 mm, θ2=1200, θ3=400, θ4=200,
μ=0.2, pimlerin yarıçapları: r12=150 mm, r23=150 mm r34=150 mm olduğuna
göre T12 torkunu sürtünmesiz ve sürtünmeli durumları için bulunuz.
400 mm
69
Sürtünmesiz durum için s.c.d.:
70
4 nolu pistonda kuvvet poligonu için
F = 0 F14 + P + F 34 = 0
Fx = 0 P − F34. cos( 20) = 0 200 = F34. cos( 20) F34 = 212,8 N
71
B
B
3 w2 3
3
2
4 4 C
C 4
A
2 nolu uzuv saatin tersi yönünde döndürüldüğünde; hem θ3 açısı hem de θ4 açısı küçülür.
3 nolu uzvu sabitlediğimizde;
• θ3 açısının küçülmesi için 2 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saatin tersi yönünde dönmesi gerekir.
• θ4 açısının küçülmesi için 4 nolu uzvun 3 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
w23
3 3
2
w43
4
4
72
w23
3 3
2
w43
4
4
Burada w32 bağıl açısal hızı ile w23 bağıl açısal hızı ters yönlüdür.
Benzer olarak w43 bağıl açısal hızı ile w34 ters yönlüdür.
Basma ve Çekme Kuvveti için Bağıl Açısal Hızların Yönlerine göre Bileşke Kuvvetler
tablosuna bakıldığında;
Çekme kuvveti etkisindeki 3 nolu uzuv bileşke kuvvetleri için aşağıdaki yönleri alıyoruz.
73
Burada 2 nolu A noktası sabit yatak içinde döndüğünden uzvun w32 bağıl açısal
hızı ile w12 bağıl açısal hızı aynı yöndedir.
w32
2
w12
Basma ve Çekme Kuvveti için Bağıl Açısal Hızların Yönlerine göre Bileşke Kuvvetler
Tablosuna bakıldığında;
Basma kuvveti etkisindeki 2 nolu uzuv bileşke kuvvetleri için aşağıdaki yönleri alıyoruz.
74
Sürtünmeli durum için s.c.d.:
w23
w43
Sürtünme çemberi
w32
w12
w34
F34n
.F34n
.F14n
F14n
F14
75
4 nolu uzuv:
4 nolu piston krankın dönme yönüne bağlı olarak
sola doğru hareket eder.
F34 F14 ve P kuvvetleri aynı noktada kesişmelidir.
Rf
f
R F34
Rf
f
R F34
F
x = 0 − F34 .cos( 4 ) + .F14 n + P = 0
−0,94 F34 + 0, 2 F14 n + 200 = 0
F 32 = − F23 = F 43 = − F 34 = F 12 = − F 32
2 nolu çubuğa uygulanan T 12 torku:
78
ÖRNEK:
79
AO4 = AO2 + O2O4 AO4 = 116.6 mm
2 2 2
81
Sürtünmesiz Durumdaki uzuvlar için;
A 2 nolu uzuv:
85.50
F32
O2
M = 0 90 − F32 sin 85.5 100.10 −3
=0
T F32 = 903 N
2
3 nolu uzuv:
F12
F23 A
O2
B
F43
82
B
α 5
4
w4
β C6
A
4 nolu uzuv saatin tersi yönünde döndürüldüğünde; Alfa açısı küçülürken Beta açısı büyür.
5 nolu uzvu sabitlediğimizde;
•Alfa açısının küçülmesi için 4 nolu uzvun 5 nolu uzva göre saatin tersi yönünde dönmesi gerekir.
• Beta açısının büyümesi için 6 nolu uzvun 5 nolu uzva göre saat yönünde dönmesi gerekir.
w45
α 5
4
w65
β
6
83
Her bir mafsal için Sürtünme açısı: = tan−1 ( ) = tan−1 ( 0.3) = 16.70
Sürtünme çemberi yarıçapları: rf = r.sin ( ) = 10.sin (16.7 ) = 2.87mm
84
F45 w
45
w54
F54
C
C
F34 4
5
w65
B
w14
D
F65
F14
O4
F56 w56 P
D
μF16
F16
85
Sürtünmeli Durumdaki uzuvlar için;
4 nolu uzuv: .F54 .rC
w54
F54 ya da
C rf .F54
C 20.10 +0.90
F34 4 F54
F34 4
B
B
w14
.F14 .rO 4
F14
O4 F14 ya da O4
rf .F14
F32 = F23 = F43 = F34 = 903 N
x
F = 0 F x
14 − F34 .sin ( 85.50
) + F54 .cos ( 210
)=0
F14x + 0.93F54 = 900 (1)
y
F = 0 F y
14 − F54 .sin ( 210
) + F34 .cos ( 85. 50
)=0
F14y − 0.358F54 = −72 ( 2)
86
Sürtünmeli Durumdaki uzuvlar için;
4 nolu uzuv:
O4
M = 0 − F14 2.87 − F54 2.87 − F y
54 Ch − F54 O4 h
x
C
C .F45 .rC
5
5
w65 20.10
D
.F65 .rD 20.10
D
F65 F65
87
M C = 0 F45 .rf + F65 .rf − F65 .sin . CD = 0
F45 = F65 2.87 + 2.87 − sin 400 = 0 = 0.90
F56
F56 w56 P 210 P
D D .F56 .rD
μF16
F16 F16
y
F = 0 F56 .sin ( ) − F16 = 0 F16 = 157.2 N
210
x
F = 0 P − F56 .cos ( ) + 0.3 F16 = 0 P = 204.4 N
210
88