§2.

ÑÒNH THÖÙC
Trong baøi naøy, baïn seõ hoïc
-----------------------------------------------------------------------------------------
 Ñònh nghóa vaø caùch tính ñònh thöùc;
 Caùc tính chaát ñònh thöùc;
 Hai caùch thöôøng söû duïng ñeå tính ñònh thöùc;
 Aùp duïng ñònh thöùc tìm haïng ma traän.
-----------------------------------------------------------------------------------------
2.1-Ñònh nghóa - Caùch tính
Kyù hieäu ñònh thöùc cuûa ma traän vuoâng A = [aij]nxn laø detA hay A.
* Ñònh thöùc caáp 1: Vôùi A = (a11) thì detA = a11.
a b
* Ñònh thöùc caáp 2: detA = A = = ad - bc.
c d

a a a

* Ñònh thöùc caáp 3: detA = a  a  a  = (a11a22a33 + a12a23a31 + a13a21a32)
a  a  a 
-(a31a22a13 + a32a23a11 + a33a21a12).
Quy taéc ñöôøng cheùo
a11 a12 a13 a11 a12
a 21 a 22 a 23 a 21 a 22 =(a11a22a33+a12a23a31+a13a21a32)-(a31a22a13+a32a23a11+ a33a21a12).
a31 a32 a33 a31 a32

* Ñònh thöùc caáp n (n  2)

n i+ j n i+ j
detA = M ij =  a ij (− 1)
 aij (− 1) M ij , vôùi Mij  laø ñònh thöùc caáp (n-1) coù
j =1 =1
i  

Khai trieån haøn g i Khai trieån coät j

töø A baèng caùch boû haøng i vaø coät j vaø (−1) i + j M ij goïi laø phaàn phuï ñaïi soá cuûa aij.

3 2 0 1
2 0 1
0 −1 3 2
Ví duï 1.13 Tính caùc ñònh thöùc: a) − 1 3 2 b)
0 1 1 1
1 1 1
2 3 0 4

Giaûi

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 13

 2 0 1
a) − 1 3 2 = (6 + 0 − 1) − (3 + 4 + 0) = −2
1 1 1

b) Khai trieån ñònh thöùc theo coät 1

3 2 0 1
−1 3 2 2 0 1
0 −1 3 2
= 3(−1)1+1
1 1 1 - 0 + 0 + 2 (−1) 4 +1
−1 3 2
0 1 1 1
3 0 4 1 1 1
2 3 0 4

= 3[(−4 + 9 + 0) − (6 + 0 + 12)] − 2(−2) = -39 + 4 = -35.

2.2- Tính chaát cuûa ñònh thöùc

 detA = detAT. Suy ra moïi tính chaát cuûa ñònh thöùc neáu ñaõ ñuùng vôùi haøng thì cuõng
ñuùng vôùi coät vaø ngöôïc laïi. Do ñoù caùc tính chaát tieáp theo sau ñaây ta chæ caàn phaùt bieåu
ñoái vôùi haøng.
 det(AB) = detAdetB.
 Hoaùn vò hai haøng (coät) thì ñònh thöùc ñoåi daáu. Töùc laø,
h h
neáu A ⎯⎯⎯⎯→ B thì A = -B
i j

h h
i j
(hoaëc vieát goïn A = -B)

Vaäy neáu ñònh thöùc coù hai haøng (coät) gioáng nhau thì ñònh thöùc baèng 0.
 Neáu nhaân moät haøng (coät) cuûa ñònh thöùc vôùi moät soá   0 thì ñònh thöùc taêng leân 
laàn. Töùc laø,
h → h 1
neáu A ⎯⎯i ⎯⎯i → B thì A = B ,   0

h
i 1
(hoaëc vieát goïn A = 
B,   0 )

Vaäy thöøa soá chung cuûa moät haøng (coät) coù theå ñaët ra ngoaøi daáu ñònh thöùc.
 Khi thöïc hieän pheùp bieán ñoåi sô caáp loaïi 3 treân haøng hay coät thì ñònh thöùc khoâng
ñoåi. Töùc laø,
h h →h
neáu A ⎯⎯
i j
⎯⎯ ⎯i → B thì A = B
h h
i j
(hoaëc vieát goïn A = B, i  j )

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 14

 Neáu ñònh thöùc coù hai haøng (coät) tyû leä thì ñònh thöùc baèng 0.
 Neáu ñònh thöùc coù moät haøng(coät) zero thì ñònh thöùc baèng 0 (haøng zeâro laø haøng maø caùc
soá haïng ñeàu baèng 0).

 Neáu moãi soá haïng ôû moät haøng cuûa detA laø toång cuûa hai soá thì detA baèng toång hai
ñònh thöùc: Ñònh thöùc thöù nhaát suy töø A baèng caùch thay moãi soá haïng ôû haøng noùi treân
noùi treân bôûi moät trong hai soá haïng cuûa noù. Ñònh thöùc thöù hai coù ñöôc baèng caùch thay
soá haïng coøn laïi:
a + a' b + b' c + c' a b c a' b' c'
a b c = a b c + a b c
a b c a b c a b c

 Ñònh thöùc ma traän tam giaùc (tam giaùc treân, tam giaùc döôùi) baèng tích caùc soá treân
ñöôøng cheùo.
Thoâng thöôøng, khi tính ñònh thöùc chuùng ta laøm nhö sau:
Caùch 1 Aùp duïng caùc tính chaát ñònh thöùc ñeå bieán ñoåi ñònh thöùc coù moät haøng hoaëc
moät coät thaät nhieàu soá 0 roài khai trieån ñònh thöùc theo haøng hoaëc coät ñoù.
Caùch 2 Aùp duïng caùc tính chaát ñònh thöùc ñeå bieán ñoåi ñònh thöùc veà daïng ñònh thöùc ma
traän tam giaùc. Khi ñoù, ñònh thöùc baèng tích caùc soá treân ñöôøng cheùo.
Ví duï 1.14 Tính caùc ñònh thöùc sau
1 2 3 4 1 a b ab
1 1 3 1 1 3
0 3 4 1 1 a' b a' b
a) − 1 2 − 3 b) 1 2 2 c) d)
1 5 8 9 1 a b' ab'
2 2 6 2 2 5
1 2 4 3 1 a ' b' a ' b'

Giaûi
1 1 3
a) − 1 2 − 3 = 0 vì coät 1 vaø coät 3 tyû leä.
2 2 6

1 1 3 1 1 3
h2 − h1 ; h3 − 2 h1
b) 1 2 2 = 0 1 − 1 = -1
2 2 5 0 0 −1

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
0 3 4 1 h4 − h1 ; h3 − h1 0 3 4 1 h3 − h2 0 3 4 1 h4 − h3 0 3 4 1
c) = = = = -15.
1 5 8 9 0 3 5 5 0 0 1 4 0 0 1 4
1 2 4 3 0 0 1 −1 0 0 1 −1 0 0 0 −5

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 15

 1 a b ab 1 a b ab 1 a b ab
1 a' b a' b h4 − h2 , h3 − h1 0 a'−a 0 b(a'−a) h4 − h3 0 a'−a 0 b(a'−a )
d) = =
1 a b' ab' h2 − h1 0 0 b'−b a(b'−b) 0 0 b'−b a(b'−b)
1 a ' b' a ' b' 0 0 b'−b a' (b'−b) 0 0 0 (b'−b)(a '−a)

= (a'−a) 2 (b'−b) 2

2.3-Aùp duïng ñònh thöùc ñeå tìm haïng ma traän Cho A = [aij]mxn
i) Töø ma traän A ta choïn ra k haøng vaø k coät tuøy yù, vôùi k haøng vaø k coät vöøa
choïn ra ta laäp ñöôïc moät ñònh thöùc caáp k, ñònh thöùc naøy goïi laø ñònh thöùc
con caáp k cuûa A.
ii) r ( A) = caáp cao nhaát cuûa caùc ñònh thöùc con khaùc 0 cuûa A.

 2 1 0 3
 
Ví duï 1.15 Aùp duïng ñònh thöùc tìm haïng ma traän A =  − 1 4 2 1 
 3 6 2 7
 

Giaûi

Xeùt caùc ñònh thöùc con caáp 3 cuûa A:

2 1 0 2 1 3 2 0 3 1 0 3
−1 4 2 = 0 , −1 4 1 = 0 , −1 2 1 = 0 , 4 2 1 = 0
3 6 2 3 6 7 3 2 7 6 2 7

Suy ra, r ( A)  3.
2 1
Xeùt tieáp ñònh thöùc con caáp 2 cuûa A: =90
−1 4

Suy ra, r ( A) = 2.
1 1 0 3
 
Ví duï 1.16 Aùp duïng ñònh thöùc tìm haïng ma traän A =  1 4 2 1 
0 6 2 7
 

Giaûi
1 1 0
Xeùt caùc ñònh thöùc con caáp 3 cuûa A: 1 4 2 = − 6  0
0 6 2

Suy ra, r ( A) = 3.

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 16

 §3. MA TRAÄN NGHÒCH ÑAÛO
Trong baøi naøy, baïn seõ hoïc
-----------------------------------------------------------------------------------------
 Khaùi nieäm ma trận khaû nghòch vaø ma traän ñaûo cuûa moät ma traän
vuoâng;
 Caùc tính chaát ma traän khaû nghòch;
 Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå moät ma traän vuoâng khaû nghòch;
 Hai caùch cô baûn tìm ma traän ñaûo cuûa moät ma traän khaû nghòch;
 ÖÙng duïng ma traän ñaûo ñeå giaûi phöông trình ma traän vaø heä phöông
trình tuyeán tính.
------------------------------------------------------------------------------------------

3.1. Ñònh nghóa

Ma traän vuoâng A = [aij]nxn goïi laø khaû nghòch neáu coù ma traän B = [bij]nxn sao cho
AB = I n = BA

Khi ñoù B goïi laø ma traän nghòch ñaûo hay ma traän ñaûo cuûa A, kyù hieäu laø A-1.
Vaäy A khaû nghòch khi vaø chæ khi toàn taïi A-1 vaø AA-1 = In = A-1A

 1 2 − 3 2
Ví duï 1.17 Vôùi A =   , B =   . Ta coù
 2 3  2 − 1
1 2  − 3 2  1 0  − 3 2   1 2
AB =     =   =     = BA
 2 3   2 − 1 0 1  2 − 1  2 3 
− 3 2   1 2
Vaäy A khaû nghòch vaø A −1 =   = B ; B khaû nghòch vaø B −1 =   = A .
 2 − 1  2 3
Löu yù Vôùi A = [aij]nxn, B = [bij]nxn : AB = I n khi vaø chæ khi BA = I n .

3.2. Tính chaát

 Ma traän ñaûo cuûa ma traän A (neáu coù) thì duy nhaát vaø (A-1) -1= A
 Neáu A khaû nghòch thì AT cuõng khaû nghòch vaø (AT)-1 = (A-1)T
 Neáu A = [aij]nxn, B = [bij]nxn, C =[cij]nxn khaû nghòch thì tích AB, ABC cuõng khaû
nghòch vaø -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1
(AB) = B A ; (ABC) =C B A

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 17

3.3 .Ñònh lyù ( ñieàu kieän ñeå moät ma traän vuoâng khaû nghòch) Cho A = [aij]nxn. Ta coù :
 A khaû nghòch  A  In
 A khaû nghòch  r(A) = n
 A khaû nghòch  detA  0
bis A khoâng khaû nghòch  detA = 0

1 2 3 
 
Ví duï 1.18 Bieän luaän theo tham soá m tính khaû nghòch ma traän A = 1 1 4 .
1 1 m − 3 
 

Giaûi
1 2 3
det A = 1 1 4 =7−m
1 1 m−3

Khi m = 7 thì det A = 0 neân A khoâng khaû nghòch.

Khi m  7 thì det A  0 neân A khaû nghòch.

3.4 . Caùch tìm ma traän ñaûo vaø öùng duïng giaûi phöông trình ma traän
 Caùch 1-Phöông phaùp Gauss- Jordan
Neáu A khaû nghòch thì daõy caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp haøng bieán A thaønh In cuõng
ñoàng thôøi bieán In thaønh A-1. Töùc laø,
Bieán ñoåi sô
(A In) → ................. → (In A-1)
caáp haøng

 Caùch 2-Phöông phaùp ñònh thöùc

Neáu A khaû nghòch thì
1
A-1 = PAT , PA =[pij]nxn, pij =(-1)i + jMij; vôùi Mij laø ñònh thöùc caáp (n-1) coù töø A
detA
 
T
baèng caùch boû ñi haøng i coät j. Ma traän PT =  p  goïi laø ma traän phuï hôïp cuûa A,
A  ij  n  n
1
ký hiệu adjA . Vậy A−1 = adjA .
det A

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 18

 1 0 1 
  1 −1 2 1 1 2
Ví duï 1.19 Tìm ma traän X thoûa: X 1 1 0  +   = 2 
  2 1 2  2 3 4
0 1 − 2 

Giaûi
1 0 1 
  1 −1 2 1 1 2
X  1 1 0  +   = 2 
   2 1 2  2 3 4 
 0 1 − 2
 
1 0 1 
   1 1 2  1 −1 2
 = 2
 2 3 4  −  2 1 2 
 X  1 1 0
     
 0 1 − 2
 
1 0 1 
   1 3 2
 X 1 1 0  =    XA = B
 2 5 6 
 0 1 − 2

A
Aùp duïng phöông phaùp Gauss-Jordan:

1 0 1 1 0 0  1 0 1 1 0 0 
 
(A I ) =  1 1 
0 0 1 0 ⎯⎯⎯→  0 1
h −h


2 1


−1 −1 1 0

0 1 −20 0 1  0 1 −2 0 0 1 
 
1

0 1 1 0 0  1
h1 + h3

0 0 2 −1 1 
h2 − h3
⎯→  0
3 − h2
⎯h⎯ 1 −1 −1 1 0 ⎯⎯⎯→  0
( −1) h3
1 0 −2 2 − 1
   
0 0 −1 1 − 1 1  0 0 1 −1 1 − 1
 
 2 −1 1
 
Suy ra A khaû nghòch vaø A −1 =  − 2 2 − 1 .
 
 −1 1 − 1

 2 −1 1
 1 3 2     −6 7 − 4
XA = B  X = BA−1  X =    − 2 2 − 1 =  
 2 5 6     − 12 14 − 9 
 −1 1 − 1
 −6 7 − 4
Vaäy X =   .
 − 12 14 − 9 
2 1 1 −1 2  1 1 2
Ví duï 1.20 Tìm ma traän X thoûa:   X + 
  2 1 0  =  2 2 4 
7 3    

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 19

 Giải
2 1 1 −1 2  1 1 2 2 1 1 1 2  1 −1 2
  X +   =      X =   −  
7   2 1 0  2 2 4 7 
 3      3  2 2 4  2 1 0

 2 1 0 2 0
  X =   (*)
7
 
3  0 1 4 
A
 3 − 7
Aùp duïng phöông phaùp ñònh thöùc ta tính ñöôïc det A = −1 vaø PA =  
−1 2 

1  3 − 1  − 3 1 
.
Suy ra A −1 =  =
− 1  − 7 2   7 − 2 
0 2 0 0 2 0
(*)  AX =    A − 1 AX = A − 1 
 0 1 4   0 1 4
− 3 1  0 2 0 0 − 5 4 
 X =   = 
 7
 − 2   0 1 4   0 12 − 8 
0 − 5 4 
Vaäy X =  .
 0 12 − 8 

3.5 . ÖÙng duïng ma traän ñaûo giaûi heä phöông trình tuyeán tính

1 1 2
 
Ví duï 1.21 Cho ma traän A =  1 2 1 
 2 3 2
 

a) Chöùng minh A khaû nghòch vaø tìm ma taän ñaûo A −1 .

b) Aùp duïng keát quaû caâu (a) giaûi caùc heä phöông trình sau (m laø tham soá):
 x1 + x2 + 2 x3 = 1  x1 + x2 + 2 x3 = 1
 
 x1 + 2x2 + x3 = m (1)  x1 + 2x2 + 3x3 = m (2)
2 x + 3x 2 + 2 x3 = 1 2 x + x2 + 2 x3 = 1
 1  1
− x1 − 4x2 + 3x3 = 1

 2x2 − x3 = m (3)
 x + x2 − x3 = 1
 1
Giaûi

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 20

 1 1 2
a) det A = 1 2 1 = −1  0 neân A khaû nghòch.
2 3 2

Aùp duïng phöông phaùp Gauss-Jordan:

 1 1 2 1 0 0 1 1 2 1 0 0 
  
(A I ) =  1 2 1 0 1 0  ⎯⎯⎯⎯⎯→  0
  h2 − h1 ; h3 − 2 h1
1 − 1 − 1 1 0  ⎯⎯
h − h ;h − h
⎯⎯

⎯→ 1 2 3 2

 2 3 2 0 0 1 0 1 −2−2 0 1 
  
1 0 3 2 − 1 0 1 0 0 −1 − 4 3 
  h1 +3h3 
 0 1 − 1 − 1 1 0  ⎯⎯ ⎯→  0
h2 − h3
1 0 0 2 − 1
  ( −1) h3  
0 0 −1 −1 −1 1 0 0 1 1 1 − 1
  
−1 − 4 3 
 
Suy ra A = 0−1
 2 − 1 .
 
 1 1 − 1
 
 x1  1
   
b) Ñaët X =  x 2  , B =  m 
x  1
 3  
 x1 + x 2 + 2 x3 = 1 1 1 2   x1  1
     
  x1 + 2 x 2 + x3 = m (1)   1 2 1   x2  =  m   AX = B
2 x + 3 x + 2 x = 1 2 3 2   x3  1
 1 2 3   
 x1   − 1 −4 3  1
   2 − 4m 
   
 A−1
A X = A −1 B   x 2  =  0 2 − 1  m  =  2m − 1 
 x      m 
− 1  1 
I
 3  1 1  
 x1 = 2 − 4m
Suy ra  x 2 = 2m − 1 .
x =
 3 m
 x1 + x 2 + 2 x3 = 1  1 1 2   x1  1
     
  x1 + 2 x 2 + 3x 3 = m (2)   1 2 3   x 2  =  m  A X = B
T

2 x  2 1 2  x  1
 1 + x 2 + 2 x3 = 1   3  
T −1 T T −1 −1 T
 (A ) A X = (A ) B  X = (A ) B

I

 x1   − 1 0 1  1
   0 
   
  x2  =  − 4 2 1   m =  2m − 3 
 x      2−m 
 3  3 − 1 − 1  1   

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 21

  x1 = 0

Suy ra  x 2 = 2m − 3 .
x = 2 − m
 3

− x1 − 4x2 + 3x3 = 1  − 1 − 4 3   x1  1

    

  2x2 − x3 = m (3)  0 2 − 1  x 2  = −1
 m  A X = B
 x    1
 1 + x2 − x3 = 1  1 1 − 1  x3   
 
 x1   1 1 2  1   3 + m 
      

AA

−1
 X = AB   x 2  =  1 2 1   m  =  2 + 2m 
I  x  2 3 2   1   4 + 3m 
 3 
 x1 = 3 + m
Suy ra  x 2 = 2 + 2m .
 x = 4 + 3m
 3

BAØI TAÄP
Baøi 1.1 Thöïc hieän caùc pheùp toaùn ma traän.
1 3  2  5
       4
6 5  2 11 5 1 3  2 −1 1  
a)  
 
 b) (4 1 3 2)  c)   (1 4 9 3) d)   2 (1 2)
0 0  −7 3 2 0 2  1 2 1  
       0
2 3  5  1
 3
 2 1 − 1  − 2 1 0  
e) A =  ; B =  ; C =  2  . Tính (2A + 3B)C.
0 1 4   − 3 2 2 1
 

 2 1 1 a n
f) A =  2
 ; f(x) = 3x + 2x - 4. Tính f(A) g)   , a  R vaø n  N.
 0 3 0 1
Baøi 1.2
x y  x 6   4 x + y
a) Tìm caùc soá x, y, z, w neáu: 3   =   +  
 z w   − 1 2w   z + w 3 
1 2   2 − 3
b) Tính AB -BA neáu : A =   , B =   .
 4 − 1 − 4 1 
 2 1
c) Tìm taát caû caùc ma traän caáp 2 giao hoaùn vôùi ma traän A =  
 0 1
1 1 3   
      − −
Baøi 1.3 Cho caùc ma traän A =  1 2 2  , B =  −  , C =  
 2 2 5      
    
a) Tính 5A -BC, (AB)C , CTBTAT.

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 22

 
b) Tính f(A) bieát f(x) = 2x2 + 3x + 5 - .
x
   
 
Baøi 1.4 Cho ma traän A =     . Tìm ma traän nghòch ñaûo A -1
 
 −  
baèng phöông phaùp Gauss- Jordan ( phöômg phaùp bieán ñoåi sô caáp haøng ma traän) vaø
aùp duïng keát quaû ñoù giaûi caùc heä phöông trình sau:
 x + y + z =   x +y − z =  −x +y − z = 
  
1)  x +y + z =  2)  x + y + z =  3) x − y + z = 
 x − y +z = m  x + y +z = m −x +y − z = m
  
  −  
 
Baøi 1.5 Cho ma traän A =   −   . Tìm ma traän nghòch ñaû o A-1 baèng
 
  − −
caùch söû duïng ñònh thöùc vaø aùp duïng keát quaû ñoù giaûi caùc heä phöông trình sau:
−x + y −z = −  3x + 2 y + 3z = 4 3 x + 4 y + 5 z = m
 
1) −x +y −z = − 2) − 4 x − 3 y − 5 z = 5 3) 2 x + 3 y + z = 2
 x −y + z = m  5 x +y −z = 8 3 x + 5 y − z = 1
 

Baøi 1.6 Tìm ma traän X trong caùc tröôøng hôïp sau:

 1 2  3 0  3 2   −1 2         
1)  . X =  ; 2) X .   = ; 3)   . X.   = 
 3 4  7 2  −2 −1  −1 1         
         
 2 1  1 −1 1 1       
4)   . X − X .  =  5)     X -    =3   
 1 2  −1 1  1 −1      
        − 
   −  
 1 1 −1  1 −1 3  
       −       −
6) X  2 1 0  =  4 3 2 7) X  =  
      −     −  
 1 −1 1   1 −2 5  
   − 
Baøi 1.7 Tính caùc ñònh thöùc sau:
     x y z
     
    x  z y
1)   − ; 2)    ; 3) ; 4) ;
    y y  x
 −    
    z z x 

   
a+x x x x +  xy xz
a a' a a'
5) x b+x x ; 6) xy y +  yz ; 7)
b b b' b'
x x c+x xz yz z +


ab a' b ab' a' b'

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 23

 a x x ....... x x    ....... n −  n
 x x 
x 
x a x ....... x x    ....... n −  n
x 
x 
x  x x a ........ x x    ........ n −  n
8) 9) ; 10)
 x x 
x 
................................ ......................................
x 
x 
x  x x x ........ a x    ............  n
x x x ........ x a    ........ n −  

Baøi 1.8 Tìm haïng caùc ma traän sau (bieän luaän theo m):
      −       1 7 5 3 −2
       
      −        0 4 2 2 0
1)  2) 3)  4)
     −  m     2 −2 4 0 1
       
 m    −         3 −1 7 1 3

Baøi 1.9 Chöùng minh raèng:

a) Neáu A, B laø caùc ma traän vuoâng khaû nghòch caáp n vaø AB = BA thì
A-1B-1 = B-1A-1
b) Neáu A1, A2, …., Ak laø caùc ma traän vuoâng khaû nghòch caáp n thì
(A1.A2 ….Ak)-1 = A −k1 .A −k1−1 ......A −21 .A1−1
Baøi 1.10
  m  
 
1) Cho ma traän A =    m   . Tìm caùc giaù trò cuûa m ñeå r(A) = 2.
 
 m   
  

 
−   
2) Cho ma traän A =  . Tìm caùc giaù trò m ñeå r(A) = 3.
  − 
 
  m 

Baøi 1.11 Tìm haïng caùc ma traänsau:

0 2 −4
1 3 5 − 1 
2 − 1 − 3 4   2 − 1 3 − 2 4 − 1 − 4 5 
a)   b) 4 − 2 5 1 7 c)  3 1 7 
5 1 − 1 7   
  2 − 1 1 8 2 0 5 − 10
7 7 9 1
 2 3 0 

 −1 1 2  2 1 2 3 − 4 5 
     
Baøi 1.12 Cho caùc ma traän: A =  −1 2 3 , B =  3 2 6 , C =  2 − 3 1 
  −1 1 7  3 − 5 − 1
 1 1 1    

a) Tìm A-1

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 24

 1 2 
   1 2 1
b) Tìm caùc ma traän X, Y sau cho: AX =  1 1  , YA =  
   −1 3 4
 0 −2

Laøm töông töï ñoái vôùi caùc ma traän B, C.

Baøi 1.13 Giaûi caùc phöông trình sau ( laø aån)

2- 0 0 5− −3 2 1−  0 −1
a) 2 3− 2 = 0 b) 6 −4− 4 =0 c) 0 1−  1 =0
3 3 4− 4 −4 5− −1 1 −

1 2
Baøi 1.14 Cho ma traän A =  
3 2
1− x 2
a) Tìm ña thöùc baäc hai f(x) = ( f(x) = det(A-xI))
3 2−x

b) Tính f(A) roài döïa vaøo keát quaû ñoù suy ra bieåu thöùc tính A-1 theo A.
 3 1 1
 
Baøi 1.15 Cho ma traän A =  1 3 1 
 1 1 3
 

a) Tính f(x) = det(A-xI)

b) Tính f(A) roài döïa vaøo keát quaû ñoù suy ra bieåu thöùc tính A-1 theo A.
a b 
Baøi 1.16 Cho ma traän A =   thoûa ñieàu kieän ad-bc  0.
c d 

a) Tìm ña thöùc baäc hai f(x) = det(A-xI)

b) Tính f(A) roài döïa vaøo keát quaû ñoù suy ra bieåu thöùc tính A-1 theo A.
a b 
Baøi 1.17 a)Cho ma traän A =   thoûa ñieàu kieän ad-bc  0. Chöùng minh
 c d 
1  d − b
A −1 =  .
ad − bc  − c a 

b) Chứng minh đường thẳng đi qua hai điểm phân biệt ( x1 , y1 ) và ( x 2 , y 2 ) trong
x y 1
mặt phẳng 0 xy có phương trình: x1 y1 1 = 0
x2 y2 1

Baøi 1.18 Ma traän vuoâng A  M n () goïi laø ñoái xöùng neáu AT = A . Chöùng minh raèng

neáu A, B  M n () ñoái xöùng vaø    thì (  A+B) cuõng laø ma traän ñoái xöùng.

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 25

Baøi 1.19
a) Chöùng minh raèng neáu A  M n () khaû nghòch thì det A k = (det A) k vôùi moïi k laø soá
nguyeân.
b) Ma traän vuoâng A  M n () goïi laø tröïc giao neáu AT A = I . Chöùng minh raèng neáu
A  M n () tröïc giao thì det(A) =  1 .

Baøi 1.20 Cho ma traän A  M n (), B  M n () vaø   . Chöùng minh raèng:

a) det(  A) =  n det(A).
b) Neáu A khaû nghòch vaø   0 thì ma traän  A cuõng khaû nghòch.
c) Neáu tích AB khaû nghòch thì A, B laø caùc ma traän khaû nghòch.
Baøi 1.21 Cho ma traän A  M n (). Chöùng minh raèng coù khoâng quaù n giaù trò  khaùc
nhau trong  sao cho det( A − I ) = 0 .

Baøi 1.22 Ma traän Ar* = aij* mn  M n() goïi laø ma traän ruùt goïn baäc thang toái giaûn
neáu noù thoûa ñoàng thôøi boán tính chaát sau:

(i) Treân caùc haøng khaùc zeâro (haøng maø coù ít nhaát moät phaàn töû khaùc 0), phaàn töû khaùc 0 ñaàu
tieân laø soá 1.

(ii) Treân coät coù soá 1 noùi ôû (i), caùc phaàn töû coøn laïi ñeàu baèng 0.

(iii) Neáu phaàn töû khaùc 0 ñaàu tieân cuûa haøng 1, 2, …, k coù chæ soá coät laø
j1 , j2 ,..., jk thì j1  j 2  ...  j k . (Töùc laø, caùc soá khaùc 0 ñaàu tieân treân moãi haøng xeáp theo thöù töï
baäc thang töø treân xuoáng döôùi vaø töø traùi sang phaûi)

(iv) Caùc haøng zeâro (neáu coù) ôû phía döôùi caùc haøng khaùc zeâro(haøng zeâro laø haøng maø taát caû caùc
phaàn töû ñeàu baèng 0).

Trình baøy thuaät toaùn aùp duïng caùc pheùp bieán ñoåi sô caáp haøng ñeå ñöa ma traän
A = [aij]mxnMn() veà ma traän ruùt goïn baäc thang toái giaûn Ar* .

Baøi 1.23
a) Anh (chò) haõy neâu (teân) caùc caùch tìm ma traän ñaûo.

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 26

 −1 1 2
   1 − 1 2 1 1 2
b) Tìm ma traän X thoûa: X 2 − 1 − 3 + 
  = 4 .
   2 1 0  2 2 4 
−1 2 4 

Baøi 1.24 Chứng minh:
a) Neáu A, B, C laø ba ma traän thoûa AB = AC vaø det A  0 thì B = C .
b) Neáu A laø ma traän vuoâng thoûa A 2 = 0 thì ( I − A) −1 = I + A .
Baøi 1.25
a) Chứng minh rằng không tồn tại ma trận cấp 2  2 A và B sao cho AB − BA = I .
b) Cho A, B là hai ma trận vuông cấp n. Chứng minh rằng
AB = BA nếu và chỉ nếu ( A + B)2 = A2 + 2 AB + B2

Baøi 1.26
Moät coâng ty coù 3 cöûa haøng cuøng baùn boán loaïi saûn phaåm SP1 , SP2 , SP3 , SP4 vôùi cuøng
moät möùc giaù laàn löôït laø 5,7,9,8 (ñôn vò tính laø trieäu ñoàng).
 5
 
7
Goïi P =   laø ma traän giaù cuûa boán loaïi saûn phaåm SP1 , SP2 , SP3 , SP4 . Giaû söû soá saûn
9
 
8
 
phaåm moãi loaïi baùn ñöôïc trong moät ngaøy taïi 3 cöûa haøng cho trong baûng sau:
SP1 SP2 SP3 SP4

Cöûa haøng 1 2 5 7 4
Cöûa haøng 2 3 6 9 6
Cöûa haøng 3 5 7 10 8
 2 5 7 4
 
Ñaët ma traän A =  3 6 9 6  . Tính vaø giaûi thích yù nghóa ma traän AP .
 5 7 10 8 
 

Baøi 1.27 Moät coâng ty coù m cöûa haøng cuøng baùn n loaïi saûn phaåm SP1 , SP2 ,…. , SPn vôùi
cuøng moät möùc giaù laàn löôït laø p1 p2 ,..., pn (ñôn vò tính laø trieäu ñoàng).
 p1 
 
p 
Goïi P =  2  laø ma traän giaù cuûa n loaïi saûn phaåm SP1 , SP2 ,…. , SPn . Giaû söû soá saûn

 
p 
 n
phaåm moãi loaïi baùn ñöôïc trong moät ngaøy taïi 3 cöûa haøng cho trong baûng sau:

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 27

 SP1 SP2 …. SPn

Cöûa haøng 1 a11 a12 … a1n

Cöûa haøng 2 a21 a22 … a2 n

    

Cöûa haøng m am1 am2 …. amn

 a11 a12  a1n 

 
a a 22  a 2n 
Ñaët ma traän A =  21 . Tính vaø giaûi thích yù nghóa ma traän AP .
    
 
a  a mn 
 m1 a m2
Baøi 1.28

TOAÙN CHO KỸ SƯ………………………..…………..…………….………….………………….…………………………………… Trang 28