Professional Documents
Culture Documents
net/publication/328629741
CITATIONS READS
0 5,653
1 author:
Nihat Çeşmeci
Erciyes Üniversitesi
12 PUBLICATIONS 20 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
All content following this page was uploaded by Nihat Çeşmeci on 24 January 2019.
TURİST
REHBERLİĞİ
Yazarlar
Dr. Öğr. Üyesi Aytuğ ARSLAN | Doç. Dr. Yalçın ARSLANTÜRK | Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI
Dr. Öğr. Üyesi Tolga Fahri ÇAKMAK | Araş. Gör. Gizem ÇAPAR
Öğr. Gör. Dr. Nihat ÇEŞMECİ | Araş. Gör. Filiz Gümüş DÖNMEZ
Araş. Gör. Dr. Remziye EKİCİ | Dr. Öğr. Üyesi Seçkin ESER | Araş. Gör. Aylin GÜVEN
Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU | Prof. Dr. Orhan İÇÖZ | Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA
Araş. Gör. Arzu KILIÇ | Prof. Dr. İsmail KIZILIRMAK | Prof. Dr. Zafer ÖTER
Dr. Öğr. Üyesi Işıl Arıkan SALTIK | Araş. Gör. Özgür SARIBAŞ | Dr. Öğr. Üyesi Seda ŞAHİN
Öğr. Gör. Duygu YETGİN | Prof. Dr. Medet YOLAL
Ankara, 2018
DETAY YAYINLARI : 980
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ TERMİNOLOJİSİ
GİRİŞ .............................................................................................................................. 1
YASAL ÇEVRE TERMİNOLOJİSİ ............................................................................. 2
TUR OPERATÖRLÜĞÜ TERMİNOLOJİSİ .............................................................. 7
SEYAHAT ACENTACILIĞI TERMİNOLOJİSİ ....................................................... 9
ULAŞTIRMA İŞLETMECİLİĞİ TERMİNOLOJİSİ .................................................. 13
OTEL İŞLETMECİLİĞİ TERMİNOLOJİSİ ............................................................... 14
YİYECEK - İÇECEK, HEDİYELİK EŞYA EĞLENCE İŞLETMELERİ
TERMİNOLOJİSİ ......................................................................................................... 19
TARİHİ ALANLAR, ÖREN YERLERİ VE MÜZELERDE
KULLANILAN ARAÇLARLA İLGİLİ TERMİNOLOJİ ......................................... 20
İkinci Bölüm
MESLEK OLARAK TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ ............................................................................................................................. 25
TURİST REHBERİ KİMDİR? .................................................................................... 25
TURİST REHBERLİĞİNİN GELİŞİMİ ...................................................................... 28
Dünya’da Turist Rehberliğinin Gelişimi ........................................................... 28
Türkiye’de Turist Rehberliğinin Gelişimi ......................................................... 30
TURİST REHBERİ VE TURİZMDEKİ ÖNEMİ ....................................................... 33
TURİST REHBERLİĞİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI ........................ 37
Turist Rehberliğinin Avantajları ......................................................................... 37
Turist Rehberliğinin Dezavantajları ................................................................... 38
viii
Üçüncü Bölüm
TURİST REHBERİNİN YETKİNLİKLERİ
GİRİŞ ............................................................................................................................. 47
TURİST REHBERİNİN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ ..................................................... 48
TURİST REHBERİNİN MESLEKİ YETKİNLİKLERİ ............................................. 53
Turist Rehberinin Bilgi Yetkinlikleri .................................................................. 53
Turist Rehberinin Genel Kültür Yetkinlikleri ................................................... 57
TURİST REHBERİNİN BECERİ YETKİNLİKLERİ ................................................. 58
Turist Rehberinin Yönetim Yetkinlikleri ........................................................... 59
Turist Rehberinin İletişim Yetkinlikleri ............................................................. 61
Sözsüz İletişim Yetkinlikleri .......................................................................... 61
Sözlü İletişim Yetkinlikleri ............................................................................. 66
Kültürlerarası İletişim Yetkinliği ................................................................... 68
Problem Çözme Yetkinliği .................................................................................. 69
Dördüncü Bölüm
TURİST REHBERLERİ VE KİŞİLİK
GİRİŞ ............................................................................................................................. 75
KİŞİLİK KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ ................................................................... 76
Kişilik Kavramı ..................................................................................................... 76
Kişiliğin Temel Özellikleri................................................................................... 78
Kişiliği Oluşturan Faktörler ............................................................................... 81
Kalıtım ve Bedensel Yapı Faktörleri ............................................................ 81
Aile Faktörü ...................................................................................................... 81
Toplumsal ve Kültürel Faktörler .................................................................. 82
Diğer Faktörler ................................................................................................. 83
TURİST REHBERLERİ VE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ ............................................... 84
Beş Faktör Kişilik Modeli ve Turist Rehberleri ............................................... 86
Dışadönüklük................................................................................................... 87
Uyumluluk (Yumuşak Başlılık) ..................................................................... 90
Özdenetim (Sorumluluk) ............................................................................... 91
ix
Beşinci Bölüm
TURİST REHBERLERİNİN GÖREVLERİ VE ROLLERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................101
TURİST REHBERİNİN GÖREVLERİ .....................................................................101
Görev Yerine Göre Turist Rehberleri ...............................................................103
Tur Sürecine Göre Turist Rehberinin Görevleri .............................................105
Tur Öncesi Görevler ......................................................................................105
Tur Sırası Görevler ........................................................................................106
Tur Sonrası Görevler ....................................................................................107
TURİST REHBERİNİN SORUMLULUKLARI ......................................................108
TURİST REHBERİNİN ROLLERİ ...........................................................................110
Mesleki Rolleri ....................................................................................................110
Anahtar Rolleri ...................................................................................................111
Arabuluculuk Rolü ........................................................................................112
Aracı Rolü .......................................................................................................113
Liderlik Rolü ..................................................................................................113
Danışmanlık Rolü ..........................................................................................113
Temsil Rolü.....................................................................................................114
Yürütme Rolü .................................................................................................114
Yönlendirme Rolü .........................................................................................115
Kültür Temsilcisi Rolü ..................................................................................115
Tanıtma Rolü ..................................................................................................116
x
Altıncı Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ VE UZMANLIK ALANLARI
GİRİŞ ...........................................................................................................................119
TURİST REHBERLİĞİ VE UZMANLAŞMA .........................................................120
Uzmanlaşma Kavramı .......................................................................................120
Turist Rehberliği Açısından Uzmanlaşmanın Önemi ...................................120
Dünyada Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma ............................................121
Türkiye’de Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma .........................................122
TURİST REHBERLİĞİNDE UZMANLAŞMA ALANLARI ................................123
Kültür Turlarında Uzmanlık .............................................................................123
İnanç Turlarında Uzmanlık ...............................................................................127
Eko Turlarda Uzmanlık .....................................................................................129
Gastronomi Turlarında Uzmanlık ...................................................................130
Özel İlgi Turlarında Uzmanlık .........................................................................132
Yedinci Bölüm
TURİST REHBERİNİN TUR YÖNETİMİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................137
TUR PLANLAMASI VE TURİST REHBERLERİNİN ROLÜ ..............................138
TUR YÖNETİMİ ........................................................................................................140
Tur Öncesi Hazırlıklar .......................................................................................140
Kişisel Hazırlıklar .........................................................................................140
İş İle İlgili Hazırlıklar ....................................................................................140
Tura İlişkin Hazırlıklar .................................................................................143
Turun Gerçekleştirilmesi ...................................................................................143
Tur Araç ve Gereçlerinin Denetlenmesi .....................................................143
Yola Çıkılması ................................................................................................144
Turun Başlaması ...........................................................................................145
Ziyaret Alanlarının Gezilmesi ....................................................................147
Yiyecek-İçecek İşletmelerinden Hizmet Alımı ......................................148
Konaklama İşletmelerinden Hizmet Alımı ................................................149
xi
Sekizinci Bölüm
TUR ÇEŞİTLERİ VE TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................161
YURT İÇİ VE YURT DIŞI TURLARDA REHBERLİK ..........................................161
Yurt İçi Turlarda Rehberlik ...............................................................................161
Yurt Dışı Turlarda Rehberlik ............................................................................163
KÜLTÜR TURLARINDA REHBERLİK .................................................................164
Arkeolojik Alanlarda Rehberlik .......................................................................164
Müze ve Tarihi Mekânlarda Rehberlik ............................................................165
ŞEHİR TURLARINDA REHBERLİK ......................................................................166
ÖZEL İLGİ TURLARINDA REHBERLİK ..............................................................167
GASTRONOMİ TURLARINDA REHBERLİK ......................................................169
VIP TURLARDA REHBERLİK ................................................................................170
MUHAFAZAKÂR TURLARDA REHBERLİK .....................................................171
KONGRE TURLARINDA REHBERLİK ................................................................173
xii
Dokuzuncu Bölüm
TURİST TİPOLOJİLERİ VE TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................187
TURİST TİPOLOJİLERİNİN TURİST REHBERLİĞİ
HİZMETİ AÇISINDAN ÖNEMİ .............................................................................187
TURİST TİPOLOJİLERİNE GÖRE TURİST REHBERLİĞİ ..................................188
Deneyimlerine Göre Turist Tipolojisi ..............................................................188
Örgütlenmiş Kitle Turistleri ve Turist Rehberliği .....................................188
Bireysel Kitle Turistleri ve Turist Rehberliği .............................................191
Araştırıcı (Kâşif) Turistler ve Turist Rehberliği .........................................192
Başıboş Turistler ve Turist Rehberliği ........................................................193
Yaşam Biçimlerine Göre Turist Tipolojisi ......................................................194
Dış Merkezli Turistler ve Turist Rehberliği ...............................................194
Orta Merkezli Turistler ve Turist Rehberliği .............................................195
Ruhsal Merkezli Turistler ve Turist Rehberliği .........................................196
Turistik Etkinliklere ve Yerel Halk Etkileşimine Göre Turist Tipolojisi ....197
Araştırıcı Turistler ve Turist Rehberliği .....................................................197
xiii
Onuncu Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ VE TEKNOLOJİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................205
ÖREN YERLERİ VE MÜZELERDE TEKNOLOJİ KULLANIMI ........................206
Mobil Turist Rehberleri .....................................................................................207
Sesli Rehberlik .....................................................................................................208
Bilgi Cihazları......................................................................................................209
Etkileşimli uygulamalar ....................................................................................209
Arazi Bilgi Sistemi .........................................................................................210
Arkeolojik Kazı ve Eşleşme Oyunları .........................................................210
Sanal Asistan ..................................................................................................210
Etkileşimli Maketler ......................................................................................211
Statik Canlandırmalar ...................................................................................211
Üç Boyutlu Hologram Uygulamaları .........................................................211
Sanal Müzeler.................................................................................................212
ULAŞIM ARAÇLARINDA TEKNOLOJİ KULLANIMI ......................................212
TURLARDA TEKNOLOJİ KULLANIMI ...............................................................214
Tur Öncesinde Teknoloji Kullanımı .................................................................215
Tur Sırasında Teknoloji Kullanımı ...................................................................215
Tur Sonrasında Teknoloji Kullanımı ................................................................216
xiv
On Birinci Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ MESLEKİ ETİK İLKELERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................221
ETİK KAVRAMI ........................................................................................................222
Etiğin Tanımı .......................................................................................................222
İş Etiği ..................................................................................................................223
Meslek Etiği .........................................................................................................224
TURİST REHBERLİĞİ MESLEK ETİĞİ ..................................................................225
TURİST REHBERİNİN İLİŞKİLERİNDE ETİK .....................................................228
İşletmeler ile İlişkilerde Etik İlkeler .................................................................228
Seyahat İşletmeleri ile İlişkilerde Etik İlkeler ............................................228
Konaklama İşletmeleri ile İlişkilerde Etik İlkeler ......................................230
Alışveriş İşletmeleri ile İlişkilerde Etik İlkeler ..........................................231
Konuklar ile İlişkilerde Etik İlkeler ..................................................................232
Meslektaşlar ile İlişkilerde Etik İlkeler ............................................................234
Araç Sürücüleri ile İlişkilerde Etik İlkeler .......................................................234
Bölge ve Toplum ile İlişkilerde Etik İlkeler.....................................................235
On İkinci Bölüm
TURİST REHBERLİĞİNDE MESLEKİ ÖRGÜTLENME
GİRİŞ ...........................................................................................................................239
ÖRGÜTLENMENİN GEREKLİLİĞİ.......................................................................239
TURİST REHBERLİĞİNDE ULUSAL DÜZEYDE ÖRGÜTLENME ..................241
Turist Rehberleri Birliği (TUREB) ....................................................................241
Turist Rehberleri Odaları..............................................................................244
Bölgesel Turist Rehberleri Odaları .............................................................248
TURİST REHBERLİĞİNDE ULUSLARARASI DÜZEYDE ÖRGÜTLENME ...250
Dünya Turist Rehberleri Birliği Federasyonu ................................................250
Avrupa Turist Rehberleri Birliği Federasyonu ...............................................252
TURİST REHBERLERİNİN İLİŞKİDE OLDUĞU ÖRGÜTLER ..........................253
Kültür ve Turizm Bakanlığı ..............................................................................253
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) ................................................254
xv
Üniversiteler ........................................................................................................256
Sivil Toplum Kuruluşları ...................................................................................257
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TURİNG) ....................................257
Turist Rehberleri Vakfı (TUREV) ................................................................257
Turizm Akademisyenleri Derneği (TUADER) ..........................................258
On Üçüncü Bölüm
TURİST REHBERLİĞİ MEVZUATI
GİRİŞ ...........................................................................................................................263
TURİST REHBERLİĞİ MEVZUATININ KÖKLERİ .............................................264
Osmanlı Döneminde Turist Rehberliği Mevzuatı ..........................................264
Cumhuriyet Döneminde Turist Rehberliği Mevzuatı ...................................265
TURİST REHBERLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUAT .....................................................267
Turist Rehberliği İle İlgili Mesleki Yasal Düzenlemeler................................267
Turist Rehberliği Mesleği Kanunu ..............................................................267
Turist Rehberliği Yönetmeliği ......................................................................269
Turizm Mevzuatındaki Turist Rehberliği İle İlgili Diğer Yasal
Düzenlemeler ......................................................................................................278
Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu .......................279
Turizm İşletmelerinin Bakanlıkla, Birbirleriyle ve Müşterileriyle
İlişkileri Hakkındaki Yönetmelik ................................................................279
Alan Kılavuzluğu Yönetmeliği ....................................................................280
Turist Rehberliği ile İlgili Diğer Yasal Düzenlemeler ....................................283
xvi
On Dördüncü Bölüm
TURİST REHBERLİĞİNİN AÇMAZLARI
GİRİŞ ...........................................................................................................................287
TURİST REHBERLİĞİNDE YASAL AÇMAZLAR ..............................................288
Yasa Dışı Rehberlik Faaliyeti ............................................................................289
Vergilendirme Açmazı .......................................................................................291
Devlet Desteğinin Olmaması ...........................................................................292
TURİST REHBERLİĞİNDE SEKTÖREL AÇMAZLAR ........................................292
Rehberlik Ücreti İle İlgili Açmazlar .................................................................294
Turlardaki Alışveriş Politikaları ve Koordinasyon Eksikliği .......................295
Turist Rehberi Enflasyonu .................................................................................296
Türkçe Rehberlik ...............................................................................................296
TURİST REHBERLİĞİNDE EĞİTİMSEL AÇMAZLAR .......................................298
Eğitim Düzeylerine Göre Açmazlar .................................................................298
Sertifika Programlarının Açmazları ............................................................298
Ön Lisans ve Lisans Programlarının Açmazları .......................................299
Yüksek Lisans Programlarının Açmazları .................................................300
Uygulama Gezisine İlişkin Açmazlar ........................................................300
Eğitimin Eşitsizliği Açmazı ...............................................................................302
Sekizinci Bölüm
TUR ÇEŞİTLERİ VE TURİST REHBERLİĞİ
GİRİŞ
Turist rehberlerinin farklı tur çeşitlerinde görev üstlenmesi söz konusudur. Gö-
rev alınan turların çeşitliliği ve bunların özellikleri, çalışılan seyahat işletmesinin
sunduğu hizmetlerin çeşitliliğine rehberin uzmanlaştığı alana, kişisel ilgi ve
yeteneklerine göre farklılık gösterilebilmektedir. Büyük ölçekli seyahat işletme-
lerinde sunulan hizmetlerin çeşitliliği fazla iken, küçük ölçekli işletmelerde hiz-
metler daha kısıtlı olup; belirli bir veya birkaç tur çeşidiyle sınırlıdır.
Turist rehberleri bir seyahat işletmesine bağlı olmadan, serbest çalışmaları
durumunda da yetenekleriyle ve uzmanlaşma alanlarıyla uyum gösteren tur
çeşitlerinde çalışmayı tercih etmektedirler. Bu durum, rehberlerin turistlerin
ihtiyaç ve isteklerine hem daha iyi cevap vermelerini hem de daha verimli ça-
lışmalarına yol açmaktadır. Böylece yaptıkları işten zevk alarak, iş tatminlerinde
de artışa katkı sağlayabilmektedir.
Bu bölümde yurtiçi ve yurtdışı turlarda turist rehberliği hizmetinin özellikle-
rinden bahsedilerek, kültürel alanlarda ve doğal ortamlardaki farklı tur çeşitle-
rinde rehberin görevleri ve dikkat edilmesi gereken noktalara değinilmiştir.
Bunların yanı sıra, şehir turları, özel ilgi turları, VIP turlar ve muhafazakâr tur-
larda rehberin dikkate alması gereken noktalar açıklanarak, farklı yaş grupları-
nın katıldığı ve farklı araç türlerinin kullanıldığı turlarda rehberin dikkat etmesi
gereken hususlar ele alınmıştır.
SON NOTLAR
1 Ahipaşaoğlu, H. S. (2001). Turizmde Rehberlik. Ankara: Detay Yayıncılık. s.128.
2 Ahipaşaoğlu, a.g.e., s.124.
3 Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB). Yurtdışı Turlarda Rehber Bulundurmak. 21 Temmuz
5 Yarcan, Ş. (2007). Profesyonel turist rehberliğinde mesleki etik üzerine kavramsal bir değer-
http://www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr/TR,77765/muze-binalarinin-tarihcesi.html]
internet adresinden edinilmiştir.
8 Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü (DÖSİMM). Sesli Rehberlik Listesi. 22 Temmuz 2018
s. 311.
12 Çakıcı, C. ve Harman, S. (2006). Kuş gözlemciliğinin önemi: Türkiye’deki kuş gözlemcilerinin Pro-
16 Zengin, B., Uyar, H. ve Erkol, G. (2014). Gastronomi Turizmi Üzerine Kavramsal bir İnceleme, 15.
nın Web Tabanlı Analizi ve Değerlendirmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4/Special
issue, 258-269, s. 262.
20 Kızılırmak, İ., Ofluoğlu, M. ve Şişik, L., a.g.e. s. 264.
21 Eser, S. (2018). VIP Turlarda Turist Rehberliği: İstanbul Örneği. 1. Ulusal Turizm Rehberliği
Kongresi. Balıkesir.
22 Eser, a.g.e.,
23 Üstün, Ş., Karaosmanoğlu, H. ve Turan, A. (2017). Turizm sektöründe helâl gıda uygulamaları ve
lendirilmesi: Uşak ili örneği. 1. International Halal Tourism Congress, Alanya, s. 104.
25 Çatır, O., Karaçor, M. ve Sakallı, K., a.g.e., s.104.
184
26 Dugan, B. (1994). Religion and Food Service. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly,
35: 80-85, s.83.
27 Türk Yahudi Toplumu. Musevi Dini Bayramları ve Kutsal Günleri. 28 Ağustos 2018 tarihinde
[URL: http://www.turkyahudileri.com/index.php/tr/yahudilik/106-musevi-dini-bayramlari-ve-kut
sal-gunleri] internet adresinden edinilmiştir.
28 Aydın, Ş. (1997). Türkiye’nin Kongre Turizmi Potansiyeli. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi,
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, s.15.
29 World Health Organisation (WHO). World report on disability. 28 Ağustos 2018 tarihinde [URL:
http://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report/en/] internet adresinden edinilmiştir.
30 Carvalho, I. (2018). The accessible tourism in Lisbon, as a challenge for the "Art" of tourist guiding.
activities: From the North American Industry providers’ perspective. Journal of Travel & Tourism
Marketing, 9(4), 1-20, s.14.
41 Çolakoğlu, O. E., Epik, F. ve Efendi, E. (2010). Tur Yönetimi ve Turist Rehberliği. Ankara: Detay
Yayıncılık. s.153.
42 Donohoe, H., & Needham, R. (2006). Ecotourism: The evolving contemporary definition. Journal of
13, s.6.
44 Burton, R. (1998) Maintaining the quality of ecotourism: Ecotour operators’ responses to tourism
48 United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). What do we mean
determinants and experiential characteristics. International Journal of Leisure and Tourism Marketing,
4 (1), 63-89, s. 65.
185
50 Aydemir, B. ve Kılıç, S. N. (2017). Dünyada ve Türkiye’de üçüncü yaş turizmi, Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3), 18–29, s. 18.
51 Yıldırım, S. (1997). Üçüncü yaş turizmi ve bunun Türkiye açısından değerlendirilmesi. Anatolia:
54 Çeşmeci, N. (2004). Türkiye’de paket turların yönetiminde turist rehberlerinin fonksiyonu: Yön-
etsel rollerin tespiti, sorunlar ve çözüm önerileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes
Üniversitesi, Kayseri, s.73.
55 Çolakoğlu, O. E., Epik, F. ve Efendi, E., a.g.e., s. 156.
56 Mancini, M. (2001). Conducting tours (3rd ed). New York: Delmar Thomson Learning, s. 58.