EDITED BY ; MJ Lugod for MRMNHS Students only

GABAY NG MAG-AARAL, MAGULANG,

TAGAPAG-ALAGA AT TAGAPAGPADALOY

Para sa Iyo, Mag-aaral:

Maligayang pagtunghay saAraling Panlipunan sa ika-siyam (9) Baitang, Alternative

Learning Module (ADM)

Para sa mga Magulang, Tagapag-Alaga at Tagapagpadaloy:

Ang Modyul na ito ay binuo at sinuri ng mga guro, punongguro at mga tagamasid ng
Kagawaran ng Edukasyon Sangay ng _________ upang makabalikat kayo sa pagtulong sa ating
mga mag-aaral na maabot ang mga pamantayan ng Kurikulum ng K to 12. Ito ay sama-sama
nating itataguyod sa kabila ng mga hadlang sa normal na pag-aaral nakinakaharap ng mga mag-
aaral sa kasalukuyan.

BilangTagapagpadaloy, inaasahang gagabayan ninyo ang mag-aaral sa paggamit ng

Modyul na ito. Ito ay sa pamamagitan ng pagpatnubay sa kaniya na maisagawa at matapos nang
maayos ang lahat ng gawain at kahilingan ng aralin.

Maraming salamat po sa inyong tulong at pakikiisa.

ALAMIN

Ang Modyul na ito ay ginawa upang higit na malinang ang antas ng inyong kaalaman
sa bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya.

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO:

• Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya.

Sa pagtatapos ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

1. Nakapagtatalakay ng mga modelo ng paikot na daloy ng pambansang ekonomiya;
2. Nakatutukoy ng bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng pambansang
ekonomiya;
3. Nakapagpapaliwanag ng pagkakaiba ng bawat modelo sa pambansang ekonomiya;
4. Nakagagawa ng halimbawa ng modelo ng paikot na daloy ng pambansang ekonomiya.

Subukin Subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang
lawak ng iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin.
Panuto: Piliin mo ang titik ng wastong sagot at isulat ang mga sagot sa sagutang papel.

1. Kung ikaw ay nagbabalak magtayo ng negosyo, ang larangan ng ekonomiks ang iyong pag-
aaralan upang makita ang gawi ng kabuuan ng ekonomiya ay ang pag-aaral tungkol sa:
A. pamilihan B. ekonomiya C. maykroekonomiks D. makroekonomiks

2. Kinakailangang magtagpo ang mamimili at nagbebenta sa pamilihan upang:

A. bumili ng produkto B. kumita ang nagbebenta
C. magbuwis ang mamimili at nagbebenta D. magkaroon ng interaksyon ang mamimili at
nagbebenta

3. Masasabing ito ay katangian ng sambahayan kapag :

A. nagbabayad sa bahay-kalakal B. bumibili ng kalakal ang sambahayan
C. may-ari ng mga salik ng produksiyon D. Lahat ng nabanggit

4. Ang mga sumusunod ay layunin ng patakarang pang-ekonomiya maliban sa mapataas ang:

A. presyo ng bilihin B. sistemang politikal
C. antas ng produksyon D. bilang ng may trabaho sa bansa

5. Mailalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya kung may :

A. kita at gastusin ang pamahalaan B. ugnayan ang sektor ng ekonomiya
C. kalakalan sa loob at labas ng bansa D. transaksyon ang mga institusyong pinansyal

6. Kinakailangang maitaas ng kaukulang aktor ng produksyon at pagkonsumo upang:

A. umunlad ang bansa B. lumago ang ekonomiya ng bansa
C. maging kasapi ng mayayamang bansa D. makasama sa pandaigdigang pamilihan
7. Sa modelong ito inilalarawan ang bahay-kalakal at sambahayan ay iisa dahil sa:
A. ikatlong modelo ito mababasa B. unang modelo ito ipinaliliwanag
C. ikaapat na modelo mo ito makikita D. ikalimang modelo ito matatagpuan
8. Pumapasok ang pamahalaan bilang ikatlong sektor sa modelo ng pambansang ekonomiya
sa pamamagitan ng:
A. kalakalan B. scholarship C. pagbubuwis D. pagbibigay ayuda

9. Kung ikaw ay kumikita ng Php 20, 000 bawat buwan, ang bahagi ng iyong kinita na hindi
ginagastos ay itinatabi mo at ilalaan sa :
A. allowance B. pag-aaral C. kinabukasan D. insentibo sa sarili

10.Paano nakalilikom ng pondo ang pamahalaan upang makalikha ng pampublikong

paglilingkod?
A. Sa tulong ng electric revenue B. Sa ambag ng financial revenue
C. Sa pamamagitan ng public revenue D. Sa pangangasiwa ng private revenue

11. Hindi kabilang sa pamilihang pinansyal ang korporasyon sapagkat:.

A. madami kayo dito B. hindi ka makauutang dito
C. kinakailangang may share ka dito D. mayayaman lang ang miyembro nito
12.Nagkakaroon ng ugnayan ang dalawang magkaibang ekonomiya sa pamamagitan ng
pagpapalitan ng mga kalakal sapamamagitan ng :
A. pamahalaan B. pamilihang pinansyal
C. produksiyon D. panlabas na sektor
13. Sa mga modelo ng paikot na daloy ng ekonomiya, ang anumang pagtamlay ng
ekonomiya ay maaaring isisi sa :
A. sambahayan dahil dito nagmumula ang mga salik ng produksiyon.
B. bahay-kalakal dahil dito ang lumilikha ng mga produktong kailangan ng lahat.
C. lahat ng sektor dahil ang bawat isa ay may magkakaugnay na gampanin sa isa’t isa.
D. pamahalaan dahil ito ang nagpapatupad ng mga alituntuning pang ekonomiya.

14. Paano lamang nagkakaugnay ang sambahayan at bahay-kalakal?

A. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na kapital sa mga bahay-kalakal.
B. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang makabuo ng produkto na
gagamitin ng mga bahay-kalakal.
C. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na sumasailalim sa
pagpoproseso ng bahay-kalakal.
D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang magkaroon ng karagdagang
trabaho para sa bahay-kalakal.

15.Bilang isang mag-aaral, sa paanong paraan ka makatutulong sa pamahalaan sa wastong

pangongolekta ng buwis?
A. Suportahan ang kampanya ng pamahalaan laban sa mga tax evader.
B. Humingi ng resibo kung mamimili sa malalaking tindahan tulad ng department store.
C. Paalalahanan ang magulang at iba pang kakilala hinggil sa wastong pagbabayad ng buwis.
D. Isuplong sa kinauukulan ang mga negosyanteng hindi nagbabayad ng tamang buwis.

ARALIN PAIKOT NA DALOY

I NG EKONOMIYA
Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay binubuo ng iba’t ibang modelo at sektor na may
magkakaugnay na gampanin. Sa iyong palagay, ano-ano ang pagkakaiba-iba ng limang
modelo at paano ito makatutulong sa pag-angat ng ekonomiya?

Balikan
Panuto: May apat na bumubuo sa pamilihang may hindi ganap na kompetisyon na nasa
kahon sa ibaba. Isulat sa sagutang papel ang katangiang naglalarawan sa mga ito.
 MONOPOLISTIKONG OLIGOPOLYO
KOMPETISYON

MONOPOLYO MONOPSONYO

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang ginagampanan ng pamahalaan sa gawaing pangkabuhayan ng

bawat isa?
2. Paano ito nakaaapekto o nakatutulong sa kanila?

Tuklasin
Ang pag-aaral ng makroekonomiks ay sumasaklaw sa kabuuang ekonomiya ng isang bansa. Hindi
lamang isa o dalawang institusyon ang kumakatawan sa paggalaw na ito kundi ang lahat ng tao at
mga pangkat ng tao na matatagpuan sa isang lipunan.

Bilang panimula, nais kong sagutin mo ang mga sumusunod na mga katanungan bilang bahagi ng
pagtuklas sa ating aralin.

GAWAIN: Game Ka na Ba?

Panuto: Ayusin ang mga titik sa loob ng kahon upang makabuo ng mga salitang may kaugnayan para
sa tatalakaying modyul. Isulat ang mga nabuong salita sa sagutang papel.

1. Nagbebenta ng kalakal at paglilingkod. Y AB H A A L A K A L K

2. Salapi o pera na sinisingil ng pamahalaan W U B I S
upang kumita.
3. Tagatustos ng mga salik sa produksiyon. HAYBASAMAN
4. Nagbibigay ng mga pampublikong paglilingkod HAMAANPAAL
para sa sambayanan.
5. Pagpasok ng mga produktong galing sa ibang bansa ORTPIM
6. 6. Pagluluwas ng mga produktong galing sa bansa. OXTPER
7. Proseso ng paggawa ng produksyon. SYNOUKRPDO
8. Paghahanda para sa hinaharap. OKIMPIGAP
9. Pamilihan ng mga tapos na produkto. ME T A R K R O D U C T P
10. Pamilihan ng mga salik ng produksiyon. RCATOF MRAK T E
TANONG
1. Ano ang ideya mo sa mga salitang iyong nabuo?
2. Ano ang iyong pagkaunawa sa salitang ekonomiya?

Suriin
May iba’t ibang modelo ang pambansang ekonomiya. Ito ay nagbibigay ng konteksto
sa pagsusuri ng pambansang ekonomiya sa makroekonomiks. Ang modelo ng pambansang
ekonomiya ay naglalarawan ng interdependence ng lahat ng sektor sa isang ekonomiya. Sa
pamamagitan nito, naipakikita nang simple ang reyalidad. Ang pagtataya sa buong gawi ng
lipunan ay isang malawak na gawain. Upang mailarawan ang galaw ng pambansang
ekonomiya sa isang simpleng kalagayan maipakikita ito sa pamamagitan ng Paikot na Daloy
ng Ekonomiya.

Unang Modelo. Payak na Ekonomiya. Ito ay nagpapakita ng isang payak na ekonomiya na

kung saan ang sambahayan at bahay-kalakal ay iisa. Ang gumagawa ng produkto ay siya ring
kumukonsumo.

Ikaw ay bibisita sa iyong kamag-anak sa Visayas. Habang nasa laot, inabutan kayo ng
bagyo at nasira ang inyong sinasakyang barko. Dinala ka ng alon sa pampang at napagtanto
mong mag-isa kang nakaligtas, walang kasama at hindi kaagad agad makakaalis sa lugar.Ano
ang gagawin mo upang makuha ang iyong pangangailangan? Hindi ba’t gagawa ka ng paraan
para makuha ang iyong pangangailangan? Hahanap ka ng makakain, mga bagay na
kakailanganin mo upang ikaw ay mabuhay. Ikaw ang gagawa ng paraan upang makaalis ka sa
iyong kinalalagyan sapagkat walang ibang gagawa nito para sa iyo.

Ang kita sa simpleng ekonomiya ay ang halaga ng produksiyon sa isang takdang

panahon. Inaasahan na ang halaga ng produksiyon ay siya ring halaga ng pagkonsumo sa
produkto. Upang lumago ang ekonomiya, kinakailangang maitaas ng kaukulang aktor ang
kanyang produksiyon at pagkonsumo.
Ikalawang Modelo. Ang Bahay-kalakal at Sambahayan. Sa modelong ito, ang ekonomiya
ay nahahati sa dalawang sektor: ang sambahayan at bahay kalakal. Mayroong itong
dalawang pamilihan: (1) ang pamilihan ng salik ng produksiyon o factor markets (lupa, lakas-
paggawa, entreprenyur, kapital) at (2) pamilihan ng mga tapos na produkto o commodity
(kilala bilang goods market o commodity market) at serbisyo. Makikita sa Pigura 2, na ang
nasa loob na daloy ay mga produkto at serbisyo sa pagitan ng sambahayan at bahay-kalakal.
Ipinagbibili o pinapaupahan ng sambahayan ang paggamit ng kanilang lupa, lakas-paggawa,
kapital, pamamahala sa pamilihan ng salik ng produksiyon. Binibili naman ito ng bahay
kalakal na ginagamit sa paggawa ng mga produkto at serbisyo na ipinagbibili sa sambahayan
sa pamamamagitan ng pamilihan ng mga tapos na produkto at serbisyo.
Ang nasa labas naman na daloy ay nagpapakita ng kita ng ekonomiya. Ginagamit ng
sambahayan ang salapi sa pagbili ng mga produkto at serbisyo mula sa bahay-kalakal. Ang
bahay-kalakal naman ay ginagamit ang kanilang kinikitang salapi sa pagbabayad ng paggamit
nila ng mga salik ng produksiyon gaya ng sahod, renta, interes at ang matitira ay tubo para
sa may-ari ng bahay-kalakal.
May prinsipyong makukuha sa modelo ng paikot na daloy ng ekonomiya.
1. Ang paikot na daloy ay nasa ekwilibriyo. Dahil ito ay paikot, kung ano ang dumadaloy
palabas sa bawat sektor ay siya ring dadaloy papasok.
2. Ang gastos sa pagbili ng mga produkto at serbisyo ay dumadaloy mula sa sambahayan
patungo sa bahay-kalakal at ang kita sa salik ng produksiyon ay dumadaloy mula bahay-
kalakal patungo sa sambahayan. Ipinapakita dito ang kabuuang gastos at ang kabuuang kita
ay masasabing patas o tama lamang.
Pigura 2

Ikatlong Modelo. Pamilihang Pinansyal. Makikita sa modelong ito kung paano nagdudulot
ng pagkakaroon ng palabas at paloob sa daloy ng ekonomiya. Ipinakikita sa Pigura 3 na
ginugugol ng sambahayan ang kanilang kita sa pagbili ng mga produkto at serbisyo. Ngunit
hindi lahat ng kanilang mga kita ay kanilang ibinibili ng mga produkto at serbisyo, ilang
bahagi nito ay kanilang itinatabi sa mga bangko bilang pag-iimpok.

Ang pag-iimpok ay pagpapaliban sa paggastos ng sambahayan para sa kanilang mga

pangangailangan para sa hinaharap. Ito ay maaaring ilagay sa pamilihang pinansyal (bangko,
kooperatiba, insurance, pawnshop at stock market). Dahil dito, ang pag-iimpok ay isang
palabas na daloy sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Ang bahay-kalakal naman ay nais na palakihin o palawakin ang kanilang produksyon
kung kaya’t mangangailangan sila ng karagdagang puhunan. Ang mga may-ari ng bahay-
kalakal ay manghihiram sa sambahayan sa pamamagitan ng pamilihang pinansyal upang
gamitin sa pamumuhunan at makabili ng karagdagang salik ng produksiyon. Ang paghiram
ng bahay-kalakal sa mga pamilihang pampinansyal ay may kapalit na kabayaran sa
pamamagitan ng interes sa hiram na puhunan. Samakatuwid, ang pamumuhunan ay isang
papasok na daloy sa paikot na daloy ng ekonomiya.

Ang pag-unlad ng pambansang ekonomiya ay nakabatay sa pagtaas ng produksyon at

paglaki ng pamumuhunan. Para maging matatag ang ekonomiya, kailangan na may ipon ang
sambahayan at bahay-kalakal na handang mamuhunan. Inaasahan na sa pamumuhunan ng
bahay-kalakal, tataas ang produksyon. Inaasahan din na dadami ang oportunidad para sa
trabaho. Sa ganitong modelo, kinakailangang balanse ang pag-iimpok at pamumuhunan.

Pigura 3
Ikaapat na Modelo. Ang Pamahalaan. Sa modelong ito makikita kung paanong ang
pamahalaan ay lumalahok sa sistema ng pamilihan. Isa sa mga mahahalagang gawain ng

pamahalaan ay ang paniningil ng buwis sa mga kinikita ng sambahayan at bahay-kalakal.

Dahil dito, hindi lahat ng kinikita ng bahay-kalakal at sambahayan ay naibibili ng mga salik ng
produksiyon at naibibili ng mga produkto at serbisyo. Ilang bahagi ng kanilang kinikita ay
ibinabayad sa pamahalaan sa pamamagitan ng buwis. Sumisingil ng buwis ang pamahalaan
upang kumita. Public revenue ang tawag sa kita mula sa buwis. Ito ang ginagamit ng
pamahalaan para sa mga pampublikong paglilingkod. Ang pamahalaan katulad ng
sambahayan at bahay-kalakal ay kinakailangan din na gumastos para maisakatuparan ang
paglilingkod sa mga mamamayan. Ang pamahalaan ay gumagastos para sa pagpapasahod ng
mga kawani nito, bumibili ng iba’t ibang produktong kailangan upang patakbuhin ang iba’t
ibang ahensiya ng gobyerno. Dahil dito ang gastos na ito ay isang papasok na daloy sa
ekonomiya.
Pigura 4

Ikalimang Modelo. Kalakalang Panlabas. Ang kalakalang panlabas ay may

kinalaman sa pag-aangkat at pagluluwas ng mga produkto at serbisyo sa ibang
bansa. Ang pag-aangkat (import) ay pagbili ng mga produkto at serbisyo mula
sa ibang bansa, samantalang ang pagluluwas (export) ay pagbebenta ng mga
produkto at serbisyong gawa sa ating bansa. Makikita sa modelong ito ang
relasyon ng panlabas na kalakalan sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Napapansin mo marahil na hindi lahat ng mga itinitinda sa ating bansa ay dito
ginawa. Marami sa mga produktong ito ay gawa sa ibang bansa o inaangkat
mula sa ibang bansa. Pumapasok ang mga inaangkat na produktong ito sa ating
ekonomiya at magiging bahagi na ang mga produkto sa merkado. Ang pag-
aangkat ay isang papasok na daloy sa daloy ng mga produkto at serbisyo. Ang
pag-aangkat sa mga dayuhang produkto ay kinakailangang bayaran natin ito
kung kaya’t ang pag-aangkat ay palabas na daloy ng salapi sa ekonomiya. Hindi
rin naman lahat ng mga nagawang produkto sa ating bansa ay dito rin itinitinda.
Malaking bilang ng mga produktong ito ay iniluluwas natin sa ibang bansa.
Dahil dito, marami tayong mga produktong binibili ng mga mamamayan sa
labas ng bansa. Bunga nito, kumikita ang bansa sa pagluluwas, ito ay papasok
sa daloy ng salapi sa ating bansa

Pigura 5

Pagyamanin
A. Panuto: Isulat ang TAMA kung ang mga sumusunod ay wasto kung mali ay palitan ang
pahayag upang maging tama. Isulat ang sagot sa malinis na papel.
1. Ang makroekonomiks ay sumasaklaw sa mga gawain ng kabuuang ekonomiya ng isang
bansa.
2. Ang Paikot na Daloy ng Ekonomiya ay ang simpleng modelo ng ekonomiya na may
dalawang sektor; ang sambahayan at bahay-kalakal.
3. Ang bahay-kalakal ay may tunguhin na paunlarin ang kanilang produksiyon.
4. Ang panlabas na sektor ay may gawaing pag-aangkat at pagluluwas ng mga produkto at
serbisyo sa loob ng bansa.
5. Ang paglago ng ekonomiya ang tanging tunguhin ng pag-aaral ng ekonomiks.
6. Ang pag-iimpok ay isang palabas na daloy sa paikot na daloy ng ekonomiya.
7. Ang halaga ng lahat ng gastusin ng mga sektor ng ekonomiya sa kanilang kinita ay parehas.
8. Mahalagang gastusin ng sambahayan ay ang pamumuhunan.
9. Isa sa mahalagang gawain ng pamahalaan ay ang pangongolekta ng buwis sa mga kinita
ng sambahayan at bahay-kalakal.
10.Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay nasa ekwilibriyo.

B. Panuto: Tukuyin kung kaninong gampanin sa paikot na daloy ang mga sumusunod.
Isulat ang mga sagot sa sagutang papel.
Sambahayan Bahay-Kalakal Pamilihan ng Salik ng Produksiyon Bangko Panlabas na Sektor
Pamahalaan Pamilihan ng mga Produkto at serbisyo
1. Nagmamay-ari ng mga salik ng produksiyon.
2. Nagbebenta ng mga produkto at serbisyo sa labas ng bansa.
3. Nagpoproseso ng mga salik ng produksiyon upang maging mga yaring produkto at
serbisyo.
4. Halimbawa nito ay ang ahensiyang nagsasanay ng lakas-paggawa.
5. Dito mabibili nang tingi ang mga produktong kailangan ng sambahayan.
6. Nagbabayad ng buwis mula sa sahod.
7. Nagbibigay ng mga serbisyong pampubliko.
8. Nagbabayad ng buwis mula sa kita ng negosyo.
9. Itinatabi ang salapi ng sambahayan.
10. Nagpapautang sa mga bahay-kalakal upang mapaunlad ang kanilang
produksiyon.
11. Nangongolekta ng buwis.
12. Nagpapanatili ng kaayusan sa daloy ng ekonomiya.
13. Pangunahing tagabili ng lupa, lakas-paggawa, kapital at entreprenyur.
14. Tumatanggap ng upa, sahod, interes at tubo.
15. Sumusunod sa mga pandaigdigang regulasyon sa kalakalan.

C. Panuto: Ipaliwanag kung saang bahagi maaring ilagay sa paikot na daloy ng

ekonomiya ang mga sumusunod. Isulat ang mga sagot sa sagutang papel.
1. Utang Panlabas ng Pilipinas
2. Manggagawang Pilipino sa labas ng bansa
3. Black Market
4. Paupahang Bahay
5. Pagsasananay sa mga manggagawang Pilipino

D. Panuto: Pag-ugnayin ang mga pahayag sa hanay A na naglalarawan sa hanay B. Isulat

ang mga sagot sa sagutang papel.

Hanay A Hanay B
1. Lumalahok ang pamahalaan sa Sistema ng A. Unang modelo
pamilihan
2. Pagkakaroon ng relasyon ng panlabas na B. Ikalawang modelo
kalakalan sa paikot na daloy ng ekonomiya
3. Ang gumagawa ng produkto ay siya ring C. Ikatlong modelo
kumukonsumo
4. Dito pumapasok ang pag-iimpok D.Ikaapat na modelo
5. Nahahati ang ekonomiya sa dalawang sektor: ang E. Ikalimang model
sambahayan at bahay-kalakal
6. Dito nagbebenta at bumibili ng kalakal at F. Bahay-kalakal
serbisyo
7. Ginagamit ang kanilang salapi sa pagbili ng mga G. Sambahayan
produkto at serbisyo
8. Ginagamit ang kanilang kinikitang salapi sa H. Pamilihan
pagbabayad ng paggamit nila ng mga salik ng
produksiyon
9. May kinalaman sa pag-aangkat at pagluluwas I. Pamahalaan
ng mga produkto at serbisyo
10. Gumagastos sa mga pampasahod ng mga kawani J. Kalakalang Panlabas
at bumibili ng iba’t ibang produktong kailangan
upang patakbuhin ang gobyerno.

ISAGAWA : PAGGAWA NG COLLAGE

Gamit ang mga materyales na maaaring gamiting-muli (recyclable) o mga
materyales na indigenous sa inyong lugar, bumuo ng isang dayagram ng paikot
na daloy at idikit ito sa kalahating bahagi ng illustration board o cartolina.

PAGMAMARKA NG COLLAGE