GEMİ YARDIMCI MAKİNELERİ-II

1. Evaporatörler
2. İnsineratörler
3. Alternatörler,Jenaratörler ve kontrol sistemleri
4. Güverte makineleri
5. Stern Tüp sistemi ve şaft sistemi
6. Pervane tipleri
7. Dümen prensipleri
8. Dümenlerin hidrolik kontrol sistemleri
9. Dümenlerin Elektrik kontrolü
10. Acil durum dümen sistemi
11. BWTS
12. Baca Gazı Arıtma Sistemleri
13. Soğutma Sistemleri
 STERN TÜP
Geminin kıç tarafında bulunup içinden pervane şaftı geçen, nadiren su ile genellikle de yağ ile
yağlamalı ve her iki tarafındaki sızdırmazlık elemanları (yağ keçeleri) sayesinde deniz suyunun
makina dairesine girmesini önleyen yere "stern tüp" adı verilmektedir.

Stern Tüp Yatağı

ŞAFT SİSTEMİNİN ELEMANLARI:
Bir geminin ana makinadan sonra pervaneye kadar olan tüm elemanları aşağıdaki resimde
gösterilmektedir. Bu elemanlar ana makina krank şaftından sonra :
1.Ara şaft,
2.Aara şaft yatağı,
3.Pervane şaftı,
4.Baş sızdırmazlık grubu,
5.Stern tüp baş ve kıç yatağı,
6.Kıç sızdırmazlık grubu,
7.Pervane ve pervane somunudur.
Ana makina şaftı ile pervane şaftı arasında bazen bir, bazen de birkaç adet ara şaft
bulunmaktadır. Dolayısıyla bu ara şaft veya şaftlar aşağıda görüldüğü gibi uygun
şekillerde yataklanmaktadır.
Pervane şaftları, stern tüp içinde ya deniz suyu ile ya da yağ ile yağlanmaktadır. Stern tüp
içinde deniz suyu ile yağlanan sistemler daha az kullanılmakla birlikte günümüzde büyük
gemilerin pervane şaft boğazları stern tüp içinde genellikle yağ ile yağlanmaktadır.

Pervane şaftları, stern tüp içinde genellikle iki yatak ile yataklanmaktadır.
Pervane şaftının stern tüpten geçtiği yerden makina dairesine deniz suyunun girmemesi
için, stern tüpün içine belli bir yükseklikteki asma tanklardan ağırlık kuvveti ile yağ
verilmektedir. Böylece geminin yük durumuna göre değişen ve dışarıdan gelebilecek
belirli bir deniz suyu basıncına karşı, içeride de belirli bir yağ basıncı oluşturulmaktadır.
Sonuç olarak gemi yüklü veya balastlı (yani boş) iken belirli bir yükseklikte bulunan yağ
tankı veya tankları ile, deniz suyu basıncından yaklaşık olarak 0,2-0,3 bar daha fazla bir
basınç sağlanmaktadır. Ancak stern tüpteki kovanların içine donatılmış yağ keçelerine,
çalışma esnasında aşırı basınç uygulanmamalıdır. Böyle bir aşırı basınç durumunda yağ
keçelerinin ağızları, çalışma tarafının tersine dönebileceğinden yağın dışarı kaçması veya
deniz suyunun içeri girmesi gibi istenmeyen olaylar meydana gelebilmektedir.
Geminin yüklü veya balastlı olmasına göre değişen su çekimi (draftı) ile kullanılacak
tankın yağ seviyesi ve dolayısıyla oluşturacağı yağ basıncı arasında aşağıdaki bağıntı
geçerlidir.
p = 0,1 H + 0,25 (bar)
Yukarıdaki bağıntıda H, pervane şaft merkez hattı ile yüklü veya balastlı durumdaki su
çekimi arasındaki mesafe olup ölçüsü m- p ise stern tüpteki yağ basıncı olarak ifade
edilmektedir. Perbunan (nitril kauçuk) yağ keçeleri için maksimum basınç 1,0-1,6 bar
arasında olmasına karşın, Viton (florokarbon kauçuk) yağ keçelerinde bu basınç 2,4 bar
veya daha da fazladır.
Viton (florokarbon kauçuk) yağ keçelerinde bu basınç 2,4 bar veya daha da
fazladır. Bu nedenle pervane şaft merkezi ile su çekimi arasındaki mesafenin
H = 14 m olduğu durumda kullanılacak yağ keçelerinin Perbunan olması
durumunda ikinci bir yağ tankı daha ilave etmek gerekmektedir. Viton yağ
keçeleri için ikinci bir tanka gereksinim duyulmamaktadır.
 HAVUZDA PERVANE ŞAFTININ ÇEKİLMESİ
Gemiler, ikinci ve üçüncü yıllık sörvey arasında diğer bir ifadeyle en son girilen özel
sörveyden 2,5 yıl sonra havuza girerek kuru havuzda ara sörveye tabi
tutulmaktadırlar. Bu ara sörveyde gerekmediği sürece gemilerin şaftı çekilmediği gibi
stern tüp baş ve kıç taraflarındaki sızdırmazlık keçelerinin yenilenmesine de gerek
yoktur. Ancak dördüncü ve beşinci yıllık sörvey arasında veya diğer bir ifadeyle bir önceki
özel sörveyden en fazla beş yıl sonra yapılacak özel sörveyde gemiler tekrar havuza girip
şaftları çekilerek sızdırmazlık keçeleri yenilenmektedir. Şaftın çekilip sızdırmazlık
keçelerinin yenilenmesi esnasındaki işlem sırası anlatılmaktadır.
PERVANENİN SÖKÜLMESİ
Yekenin dışarı alınmasından sonra, yine geminin kıç tarafındaki pervane şaft koruması ile
Şekil 10.10’da görülmekte olan pervane somunu laçka edilmekte ve pervane, pervane
şaftından ayrılarak caraskallar yardımıyla dışarı alınmaktadır.
• Sterntube yağlama yağı kimyasal analizi 3 ayda bir yapılır.
• Special Surveyin 5. yılında (Havuzda) pervane çıkarılır,aft simplex seal
değiştirilir
 SIZDIRMAZLIK ELEMANLARININ SÖKÜLMESİ
Pervane şaftı üzerine geçirilmiş bulunan kıç taraftaki sızdırmazlık grubu geminin
kıç gövdesinden ve baş sızdırmazlık grubu da geminin makina dairesindeki
bağlantı yerinden üzerinde bulunan cıvataların laçka edilmesiyle sökülmekte
ancak bağlandığı yerden sökülen sızdırmazlık elemanları şafttın üzerinden dışarı
çıkartılmamaktadır. Ayrıca makina dairesindeki baş sızdırmazlık grubuna ait
borular ve bağlantılar da sökülmektedir.
 KAPLİNLERİN AYRILMASI
Kaplinlerin ayrılabilmesi için öncelikle pervane şaftının, makina dairesinde
bulunan kaplin cıvataları sökülerek pervane şaftının makina ara şaftından ayrılması
sağlanmaktadır. Daha sonra ise pervane şaftı bir miktar kıç tarafa doğru çekilmekte
ve şaftın göbeğindeki somun sökülmektedir. Böylece kaplinin (flencin) pervane
şaftından ayrılması mümkün hale gelmektedir.
Yukarıda anlatılan bütün bu işlemlerin yapılması sırasında pervane şaftı geminin
kıç tarafından ve makina dairesinden caraskallar vasıtasıyla kaldırılarak emniyete
alınmalıdır. Pervane şaftının ara şafttan ayrılması ve caraskallar ile emniyete
alınması gereklidir.
Pervane şaftı görülmektedir.
 STERN TÜP YATAK ÖLÇÜLERİNİN ALINMASI
Stern tüp temizliği bitirildikten sonra tüpün baş ve kıç taraflarında bulunan
yatakların ölçüleri ve dolayısıyla aşınma toleransları kontrol edilmektedir.
Yatak ölçülerinin, tolerans değerlerinin dışında çıkması durumunda stern tüp
yatakları yeni yatak veya yataklar ile yenilenmektedir.
 KROM LAYNER VE STERN TÜPÜN SIZDIRMAZLIK TESTİ
Pervane şaftı temizliği bitirildikten sonra, sökülen ve yenilenen tüm
elemanların montajına başlanmaktadır. Ancak şaft laynerlerine, şafta
geçirilmeden önce mümkünse tam işlenmiş durumda 2 bar’lık bir su basıncı ile
sızdırmazlık testi uygulanmalıdır. Döküm stern tüpler de tam işlenmiş
durumda 2 bar basıncında su ile sızdırmazlık testine tabi tutulmalıdır. Diğer bir
sızdırmazlık testi de montajdan sonra yapılmalıdır. Çelik saçlardan kaynakla
yapılan stern tüpler için, stern tüplerin geçtiği gemi bölmelerinde yapılan
basınç testleri esnasındaki sızdırmazlık muayenesi yeterli olmaktadır.
PERVANE ŞAFTINA ÇATLAK TESTİ UYGULANMASI
Montaj sırasında öncelikle pervane şaftı, caraskallar yardımıyla stern tüp içine
sürülmeden önce veya sürüldükten sonra şaftın üzerinde pervanenin oturacağı
kama yuvasına çatlak testi yapılmalıdır. Çatlak kontrolünün kama yuvasından
yapılmasının nedeni en büyük gerilmenin bu bölgede bulunması ve şaftın da
en zayıf bölgesinin burası olmasındandır. Bu testin yapılmasında en çok
kullanılan yöntem spreyli boya testidir. Bu testte kullanılan spreyler iki veya
üç adet olup bu yöntemin de kendi arasında bazı çeşitleri bulunmaktadır.
Burada örnek olarak anlatılacak olan çatlak testinde üç adet sprey
kullanılmaktadır.
Çatlak testi aşağıdaki sıra ve yöntemle yapılmaktadır.
1-Çatlak testinin yapılabilmesindeki ilk adım yüzey hazırlığını içermektedir. Bu nedenle testin
yapılacağı kama yuvası ve çevresindeki yüzeylerde kaynak cürufu, kışır, pas, boya, yağ ve gres
olmamalıdır.
2-İkinci sprey, 0,84 kg/dm3 yoğunluğa sahip olup kırmızı renktedir. Bu sprey içindeki kırmızı renkli
kimyasal madde yüzeye sıkıldıktan sonra yaklaşık beş dakika veya biraz daha fazla bir zaman
beklenmelidir. Böylece testi yapılacak yüzeyde çatlak varsa, kimyasal sıvı bu çatlak içine nüfuz edip
içeride kalacaktır.
3-Üçüncü ve son sprey ise, 0,78 kg/dm3 yoğunluğa sahip olup beyaz renktedir. Bu sprey için
kullanılacak olan kimyasalların su içermemesi önerilmektedir. Bu spreyi kullanmaktaki amaç,
yüzeye püskürtüldüğünde yüzeyde hafif ve ince nemli bir tabaka veya katman oluşturmaktır. Ayrıca
bu sprey, çatlaktaki kimyasal sıvı ile birleşerek onun uçuculuğunu yavaşlatmakta ve onun yüzeye
çıkmasını (görünürlüğünü) hızlandırmaktadır.
ŞAFT VE DİĞER ELEMANLARIN MONTAJI:
Aşağıdaki resimde verilen sızdırmazlık sisteminde baş (makina tarafı) ve kıç (pervane
tarafı) sızdırmazlık gruplarında toplam 5 adet sızdırmazlık keçesi diğer bir ifadeyle 5 adet
yağ keçesi bulunmaktadır. Bu keçelerden üç tanesi kıç sızdırmazlık grubunda, iki tanesi ise
baş sızdırmazlık grubunda bulunmaktadır. Ancak bu yağ keçesi adetlerinin başka
sızdırmazlık sistemlerinde daha farklı sayılarda olabileceği de unutulmamalıdır. Keçeler
sadece kullanılacakları zaman sandıktan çıkarılarak üzerinde bulunan kullanma
kılavuzundaki numaralara göre yerlerine takılıp kullanılırlar.
Örnek olarak anlatılmakta olan sistemde kullanılacak yağ keçeleri kıçtan başa doğru
numaralandırılmaktadır. Bu nedenle en kıç (pervane) taraftaki yağ keçesi "1" numaralı keçe
olup makina dairesinde bulunan ve ana makinaya en yakın keçe de "5" numaralı keçedir.
Resimde görülmekte olan baş sızdırmazlık grubunda iki adet yağ keçesi bulunmaktadır.
Bunlardan 4 No.lu yağ keçesi geminin kıç tarafına, 5 No.lu yağ keçesi ise ana makina
tarafına bağlanmaktadır. Her iki keçenin ağzı stern tüp tarafına bakmaktadır. Bu iki keçe
arasındaki yağ odasına birkaç litrelik bir yağ tankı ile sızdırmazlık yağı verilmekte ve
keçeler arasında sızdırmazlık sağlanmaktadır. makina dairesi tarafına bağlanan baş
sızdırmazlık grubu ve yağ keçeleri gösterilmektedir.
 STERN TÜPTE KULLANILACAK YAĞ VE ÖZELLİKLERİ:
Stern tüplerde kullanılacak yağ olarak SAE 30 tavsiye edilmektedir. Örneğin stern tüpte yağ
olarak Shell türü bir yağ kullanılacaksa bu durumda uygun olan yağ Argina Oil 30’dur.
Stern tüplerde kullanılacak yağların sıcaklıklarının Perbunan yağ keçelerinde 60ºC’yi,
Viton yağ keçelerinde ise 110ºC’yi aşmaması istenmektedir.
ENVİROSAFE WATER LUBRİCATED TAİLSHAFT,
“Envirosafe” sisteminde Yağ ile çalışabilen White Metal yataklama yerine Composite
Bearing kullanılarak Şaft sisteminde yağ yerine su kullanıp deniz kirliliği ihtimalini
kaldırıyor, Yeni sistemde Simplex seal yoktur bakımı azdır, Filtre edilmiş Deniz suyu
veya Tatlı su girişi iç gland sealden verilir, yatak sıcaklığına göre su debisi miktarı
ayarlanır.
KAMASIZ PERVANE’NİN (KEYLESS) ŞAFT KONİĞİ HİDROLİK SİSTEMİ.
 CONTRABLE PİTCH PROPELLER (CPP) PROPULSİON.
• Ana Makine Clutch ve Reduction Gear’e bağlıdır,
• Ana Makine tek tarafa döner, manevrada stop edilmez,
• CPP kanat açısı ayarlama Hyd.sistem rodu Şaft içinden geçerek Pervane kanatlarının
açısını ileri, geri veya boşta çalışmasını sağlar. -CPP Nav.Bridge’ten ve Emgy. olarak
E/R’dan kontrol edilebilir.
• Kanat açısı artınca Makine devri ve yüküde artar.