SINIF KURALLARI

• Giriş
• Sınıf Kurallarının Amaçları
İÇİNDEKİLER

ve Önemi
• Sınıf Kurallarını Belirlerken
Uyulması Gereken İlkeler SINIF YÖNETİMİ
• Kuralların Öğretimi
• Sınıf Kurallarını Benimseme Yrd. Doç. Dr. Ahmet
ve Uygulama AYIK
• Kuralların İhlalinde
Öğretmenin Davranışı
• Sınıf Kurallarının
Değerlendirilmesi

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Sınıfta kurallar oluşturmanın
HEDEFLER

önemini açıklayabilecek,
• Sınıf kurallarının hangi
amaçlarla oluşturulduğunu
bilebilecek,
• Sınıf kurallarının nasıl
uygulanacağını
kavrayabilecek.
• Sınıf kurallarının ihlalinde
öğretmenin davranışının nasıl
olması gerektiğini bilebilecek, ÜNİTE

5
• Sınıf kurallarının nasıl
değerlendirileceğini
açıklayabileceksiniz.
 Sınıf Kuralları

GİRİŞ
Günlük yaşamı gözlemlediğimizde yaşantımızın bir dizi kurala bağlı
olduğunu görebiliriz. Günlük yaşantımızda hangi kuralın, bizim için iyi olduğu ya da
hangi kuralın daha iyi olacağı felsefeciler, sosyologlar ve eğitimciler tarafından
tartışılmakta ve tartışılmaya devam edilmektedir. Evrene baktığımızda kurallı bir
ilişki ağının burada da olduğunu söylemek olanaklıdır. Dolayısıyla kuralsız bir
dünya, kuralsız bir canlı topluluğu ve kuralsız bir ilişki bütününden söz etmek
mümkün değildir. Bir başka deyişle; insanların bir yerde toplu olarak yaşamaları
bir düzeni gerektirir ve bu düzeni oluşturmanın yolu ise davranışları kurallara
bağlamaktan geçer. Bu kurallar yasal metinler şeklinde düzenlenmiş yazılı kurallar
olabileceği gibi toplumdan topluma, kültürden kültüre değişen yazılı olmayan
kurallar da olabilir. Örneğin, trafik kuralları veya halka açık/kapalı mekânlarda
sigara içilmemesi gibi kurallar yazılı kurallardır ve bu kurallara uyulmadığı takdirde
belli yaptırımlar söz konusu olur. Nezaket kuralları, çocukların oyun kuralları, anne
babaların çocuklar için koyduğu kurallar ise yazılı olmayan kurallara örnek
gösterilebilir. Ancak, yazılı olsun veya olmasın, kuralların olmayışı veya belirsiz
olması gibi durumlar kargaşa, tartışma ve çekişmelere yol açar
Toplu yaşama ve öğrenme alanı olarak sınıflarda da tüm öğrenme
yaşantılarının belli bir kural dizini içinde gerçekleşmesi beklenir. Bu kurallar hem
öğretmenin hem de öğrencilerin daha etkin ve verimli bir sınıf atmosferi
yaşamasını sağlar. Bu sebeple kural oluşturma, sınıf yönetiminin en stratejik
ögelerinden biridir.
Öğretmenlerin sınıf
içindeki davranışları Sınıfta öğrenmeye güdüleyici bir düzenin sağlanmasının önemli ögelerinden
açık, güvenilir, sürekli biri, sınıf içi davranış kurallarını saptamaktır. Öğretmenlerin sınıf içindeki
sorumluluk üstlenici davranışları, açık güvenilir, sürekli sorumluluk üstlenici biçimde olmalıdır. Sınıf içi
biçimde olmalıdır.
davranış kurallarının etkili, uygulanabilir, öğrenmeyi kolaylaştırıcı, istenmeyen
davranışları önleyici olabilmesi, kuralların saptanma biçimine göre değişmektedir.
Sınıfta düzen ve disiplin, sınıf kurallarına dayalı olarak geliştirilir. Sınıf
kuralları, öğrencilerin uymak zorunda oldukları kurallardır. Bu kurallar sınıfın
düzeyine ve derse göre değişiklik gösterebilir. Örneğin müzik dersinde geçerli olan
sınıf kuralları, matematik dersinde geçerli olmayabilir. İlköğretimde geçerli olan
sınıf kuralları ortaöğretimde farklılık gösterebilir. Bir toplumda geçerli olan
gelenekler, değerler ve normlar da sınıf kurallarının belirlenme ve uygulanma
biçimini etkileyebilir.
Kuralsız bir toplum olmadığı gibi kuralsız bir sınıf da yoktur. Her sınıfta
uyulması gereken belli kurallar bulunmaktadır. Sınıf kurallarının bir kısmı
formeldir; yani yasal bir temele dayanmaktadır. Formel sınıf kuralları, milli
eğitimin yasal düzenlemelerine uygun olarak geliştirilir. Formel ya da resmi
kurallar, genellikle yazılı kurallardır. Formel sınıf kuralları, okul kurallarıyla
bütünlük gösterir. Sınıfta uyulması gereken kurallar her zaman yazılı kurallar
değildir. Yazılı olmayan ya da informel sınıf kuralları da vardır. Sınıfın informel

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Sınıf Kuralları

kuralları, formel sınıf kurallarıyla uyumlu olmalıdır. Aksi hâlde, informel sınıf
kuralları yasal bir anlam taşımaz.

SINIF KURALLARININ AMAÇLARI VE ÖNEMİ

Sınıf kurallarının amaçları öğrencileri sosyalleştirerek sosyal hayata
hazırlamak ve öğrencilerin öğrenme kalitesini artırmak şeklinde ifade edilebilir.
Sınıf ortamını bu amaçlara uygun duruma getirmek için sınıf içinde yapılması
gerekenler sınıf kuralları, rutinler ve düzenlemelerdir. Düzenlemeler ve rutinler,
okulda derslerin başlama ve bitiş saatleri, yemek ve teneffüs saatleri gibi düzeni
Sınıf kuralları, sağlamaya ve istendik öğrenci davranışlarını gerçekleştirmeye yönelik
istenmeyen uygulamalardır. Bu uygulamaların formel kurallar olduğu da söylenebilir. Sınıf
davranışı kuralları ise istenmeyen davranışı cezalandırmayı amaçlamaktan çok, öğrencinin
cezalandırmaktan olumlu ve iyi davranışlarını geliştirmeyi amaçlayan düzenlemelerdir. Sınıf
çok, olumlu
mevcutları ve yaş aralığı dikkate alındığında, sınıf kurallarının öğrencilerin
davranışları
geliştirmeyi amaçlar. öğrenme ortamları üzerindeki etkisi ve önemi daha iyi anlaşılacaktır. Doğru ve
tutarlı bir biçimde belirlenip uygulanan sınıf kuralları iş birliği ve ortak çalışma
anlayışına bağlı olarak ideal bir öğrenme ve öğretme ortamı oluşturur.
Öğrencilerin akademik başarı ve özgüvenlerine katkı sağlar. Pek çok çalışmada
ifade edilen sınıf kurallarının somut yararları şu şekilde sıralanabilir:
• Kurallar herkes için olduğundan tarafsızlığı sağlar, kişisel isteklerle ilgili
sapmalara hayır deme olanağı verir.
• Bireysel üstünlüğe gerek kalmadan yöneticinin yetkisinin benimsenmesini
kolaylaştırır.
• Ödül ve cezayı kişisel olmaktan çıkarır ve kabul edilebilir duruma getirir.
• İnsanları göreve yöneltir ve değerlendirme ölçütü olurlar.
• Kurallar sınıfta öğretmenin karar gereksinimini ve öğrencinin yönlendirme
arayışını azaltır.
• Öğrenciye doğru davranış yollarını gösterdiği için sınıfta olumsuz öğrenci
davranışlarının ortaya çıkmasını önler.
• Öğrencilerin psikolojik ve fiziksel güvenliğini sağlar.
• Dengeli, kestirilebilir ve düzenli bir ortam oluşturur.
• Öğretmenin öğretme ve öğrencinin öğrenme hakkını korur.
• Öğrenme ortamının rahatlığını ve güvenliğini sağlar.
• Amaca uygun davranışlar için standartlar oluşturur.
• Öğrencinin kendine güvenini, moralini yükseltir ve başarılı olmasını sağlar.
• Gereksiz zaman kaybını engeller.
• Öğretmenin defalarca yeni ve yeniden karar alma sıkıntısından kurtarır.
• Emir, istek ve beklentilerin benimsenmesini sağlar.
• Öğrencileri okul dışındaki hayata hazırlar.
• Öğrencilerde demokratik hak ve sorumluluk bilincinin oluşmasını sağlar
• Öğretime ayrılan zaman artar.
• Sınıfta düzen ve tutarlı beklentiler gelişir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Sınıf Kuralları

Sınıfta öğrencilerin uymaları gereken kuralların oluşturulması sınıfın düzeni,

öğretimin etkililiği, zamanın verimli kullanılması ve güvenlik açısından büyük önem
taşımaktadır. İyi bir sınıf yönetiminin temeli dikkatlice hazırlanmış kurallara ve
yönergelere dayalıdır. Ancak öğretmenler ve öğrenciler açısından büyük önemi
olan sınıf kurallarının oluşturulması sürecinde bir dizi ilkenin göz önünde
bulundurulması gerekmektedir.

SINIF KURALLARI BELİRLENİRKEN UYULMASI GEREKEN

İLKELER
Sınıf içi olumsuz davranışlar olarak tanımlanabilecek derse devam etmeme
ya da geç gelme, derse hazırlıksız gelme, sınıfta uygun olmayan yer ve zamanda
konuşma, arkadaşlarına, kendisine ya da eşyalara zarar verme, derste ders dışı
etkinliklerle uğraşma gibi davranışların ortadan kaldırılmasında en etkili yollardan
biri sınıf kurallarının belirlenmesidir. Bu kurallar belirlenirken uyulması gereken
ilkeler belirtilmeden önce, sınıfın öğretmen için özerk bir uygulama alanı olduğu ve
genel birtakım ilkelerin yanı sıra öğretmenin tarzını ve stratejisini yansıtan
özelliklerinin de olduğu unutulmamalıdır. Bir başka deyişle, her öğretmenin
kendine özgü sınıf yönetim tarzı olduğu gerçeğinden hareketle, sınıf kurallarını
belirlemede öğretmenlerin kendi tarzlarına uygun davrandıkları söylenebilir. Kimi
öğretmenler sınıfta yapılacak ve/veya yapılamayacak her davranışı ve durumu
listeler, kimileriyse daha okulun ilk gününden sınıfa elinde bir kurallar listesiyle
gelip bu kurallara uyulmasını ister. Ancak sınıf kuralları belirlenirken dikkate
alınabilecek temel ilkeler şu şekilde sıralanabilir:

• Öğretmenlere ve öğrencilere yönelik eşitlik gözetilmeli.

• Mantıklı olmalı ve rastgele belirlenmemeli.
• Gerektiği kadar açıklanmalı ve anlaşılabilir olmalı.
• İhlal edildiğinde doğal ve mantıklı sonuçları olmalı.
• Gerektiğinde kolay uygulanabilir olmalı.
• Olumlu ifadeler içermelidir.
Katı kuralcılık Bu temel ilkelerin yanı sıra, kurallar belirlenirken şu ölçütlerin dikkate
anlayışı, öğrencilerin alınmasında yarar vardır:
kişilik gelişimlerini
olumsuz yönde • Kurallar öğrencilerle birlikte belirlenmelidir.
etkiler. • Kurallar öğretmen ve öğrenciler tarafından kabul edilebilir olmalıdır.
• Kural ifadeler, kısa ve anlaşılır olmalıdır.
• Kurallar olumlu sözlerle ifade edilmelidir.
• Her kural bir eylemi içermelidir.
• Kurallar gözlenebilir davranışları belirtmelidir.
• Kural sayısı az olmalıdır.
• Kurallar öğrenme için uygun bir ortam oluşturmaya yardımcı olmalıdır.
• Sınıf kuralları okul kurallarıyla uyumlu, gerçekçi ve tutarlı olmalıdır.
• Kurallar uyma ve uymama davranışlarının sonuçları belirtilmelidir.
• Kural ifadeleri emir cümleleri şeklinde olmamalıdır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Sınıf Kuralları

• Belirlenen sınıf kuralları öğretmen ve öğrencilerin görebileceği bir yere

asılmalıdır.
Ayrıca, okullarda öğretmenlerden kuralları uygulamaları beklenir. Bu
beklentiler, öğretmenler için sınıf içi kuralları oluşturmada büyük bir avantaj
sağlar. Okullarda hangi davranışların kabul edilemez olduğu ilgili yönetmeliklerde
(Örneğin, İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde) ayrıntılı olarak belirtilmektedir.
Sınıf içi kurallar oluşturulmadan önce bu yönetmeliklerin de bilinmesi ve
belirlenecek kuralların bunlara dayalı hazırlanması gerekmektedir. Aksi hâlde
öğretmenin kendi sınıfı için oluşturacağı kurallarla, genel kurallar arasında
çelişkiler ve farklılıklar olabilir. Bu gibi durumlar, hem öğretmen hem de
öğrenciler açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Kural, asla değişmez, mutlak doğrular şeklinde yukarıdan aşağıya dikte
ettirilmemelidir. Çünkü egemen olmak amacına dönük böyle bir çabanın tepkisiz
kalması beklenemez. Ayrıca bu durum, işlemeyen veya hatalı olan kuralların
değiştirilmesini güçleştirir. Sonuçta katı kuralcılık anlayışı, hem öğrencilerin kişilik
gelişimlerini olumsuz yönde etkiler, hem de sınıftaki yaşamı can sıkıcı bir hâle
getirir. Aynı zamanda öğrencinin motivasyonunu ve okul iklimini bozar. Gerçekte
kural, belli amaçlara ulaşmak için kullanılan bir araçtır. Bu nedenle amaçlarla
araçların yer değiştirmesine de neden olabilecek katı kuralcılıktan, özenle
kaçınılmalıdır.
Sınıf kuralları, kendi içinde bir ikilemi beraberinde getirmektedir. Kimi
öğretmenler kuralları bir amaç olarak görmektedir. Öğretmenlik mesleğinde
yapılan en büyük hatalardan biri, sınıf kurallarını öğrenciden daha değerli olarak
görmektir. Öğretmen, sınıf kurallarını öğrenciden daha değerli olarak görürse,
öğrenci değersizlik duygusuna kapılır ve sınıf kurallarının kendisinden daha değerli
Sınıf kuralları,
amaç değil, araç olduğunu düşünür. Sınıf kuralları, amaç değil, araç olarak görülmelidir.
olarak Öğrencilerin daha etkili öğrenmelerini sağlamak için, kural bir araç olarak
görülmelidir. kullanılır. Öğretmenin sınıf yönetimi yaklaşımı “Benim için önemli olan sınıf
kurallarına uymaktır; öğretim ikinci planda gelmektedir” görüşüne dayanıyorsa bu
öğretmen sınıf kurallarına uymayan öğrenciyi çok kolay bir şekilde feda eder. Kural
öğrenciden önemli görülmemelidir. Kuralın öğrenciye bireysel saygı değerinden
daha önemli görülmesi, amaçlarla araçların yer değiştirmesi anlamına
gelmektedir.
Sınıf kuralları belirlemede aşağıdaki tablo, öğretmenler için ‘sınıf kuralları
hazırlama ilkeleri’ biçiminde değerlendirilebilir. Öğretmen adayları ve öğretmenler
sınıf kuralları hazırlamada göz önünde bulunduracakları temel ilkeleri belirlemede
bu tabloyu kullanabilir ve bulundukları okulun ve sınıfın gereklerine ve
gerçeklerine uygun olarak bu tabloya eklemeler yapabilirler.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Sınıf Kuralları

Tablo 1. Sınıf Kuralları Hazırlama İlkeleri

KURAL HAZIRLAMA ÇALIŞMALARI

Birkaç Önemli Kural Yaz: 4-5 kuralı hatırlamak ve takip etmek, 20 kuralı hatırlayıp takip
etmekten daha kolaydır.
Kısa Kurallar Yaz: Kısa kuralları hatırlamak daha kolaydır.
Net Ol: Kurallar anlaşılır olmalıdır. Oluşturulan kurallar herkes tarafından benzer şekilde
algılanmalıdır.
Uygulanabilir Kurallar Oluştur: Kurallar çocukların uygulayabilecekleri şekilde olmalıdır.
Pozitif ol: “Yapma” şeklindeki kurallar yerine “Yap” şeklindeki kurallar daha uygun olur.
Alıştırma Yap: Bir etkinliğe geçmeden önce etkinlik sırasında uyulması gereken kuralları
önceden çocuklarla beraber oluştur.
Yerine Getirmemenin Sonuçlarını Belirt: Çocukların uyulmayan kuralların sonuçlarını
bilmesi gerekir.
Öğrencilerini Tanı: Öğretmenler öğrencilerini gözlemeli, onlardan istediklerini net bir
şekilde belirtmeli ve kurallara uyulmadığı zaman gerekenler yapılmalıdır.
Aileleri Karara Kat: Yapılandırmacı etkinliklerin başarısında, aile önemli olduğundan
kuralları onlarla beraber oluştur.

KURALLARIN ÖĞRETİMİ
Bir matematik öğretmeni, anlattığı konuyu öğrencilerin hemen
öğrenemeyeceğini, kolayca kavrayamayacaklarını bilir. Çünkü konunun anlaşılıp
öğrenilmesi için konunun tekrar edilmesi, ödevler ve çalışmalarla desteklenmesi
gereklidir. Sınıf kuralları da aynı biçimde öğrenilip kavranmaya gerek duyulmasına
karşın öğretmenler, kuralların öğretiminde bu durumu unuturlar ve öğrencilerin
sınıf kurallarına derhal uymalarını beklerler. Oysa kurallar da akademik beceriler
gibi öğretilmelidir. Bu da pratik yapmayı ve dönütleri gerektirir.
Geliştirilen sınıf kurallarının etkili olabilmesi, öğrencilerin bu kuralları doğru
bir biçimde anlamalarına ve kurallara uymalarına bağlıdır. Bu nedenle kuralların
her şeyden önce okulun açıldığı ilk günlerde oluşturulması ve diğer konu
Sınıf kurallarının
öğretimi sınıfın ilk alanlarının öğretildiği gibi öğretilmesi gerekir. Bir başka deyişle, sınıf kurallarının
dersi ve konusu öğretimi sınıfın ilk dersi ve konusu olarak değerlendirilmelidir.
olarak Her ne kadar öğretmenlerin bulundukları sınıf ortamının gerçeklerine ve
değerlendirilmelidir.
gereklerine uyumlu olarak özel yöntem ve uygulamalar geliştirmeleri beklense de,
kuralların öğretilmesinde kullanılabilecek çok sayıda yöntem ve teknik önerisi de
vardır. Bu tekniklerden bazıları şunlardır:
Tombala: Geliştirilen sınıf kuralları ayrı ayrı kâğıtlara yazılarak bir torbaya
konur. Her öğrenciden torbadan bir kural çekmesi istenir. Daha sonra öğrenciden
çektiği kuralın ne olduğunu sınıfa açıklaması ve göstermesi istenir.
Kukla oyunları: Bu yöntemde, öğrencilerden kuklaların temsil ettiği
davranışların hangilerinin uygun hangilerinin uygun olmadığını belirlemeleri ve
tartışmaları istenir. Aynı zamanda öğrencilerden uygun kabul edilen davranışa
ilişkin kuralı tanımlamaları istenir. Bu yöntem özellikle okul öncesi dönemde ve
ilköğretim birinci kademe sınıflarındaki öğrenciler için daha etkili olabilir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 Sınıf Kuralları

Posterler: Bu yöntemde, öğrencilerden güvenlik, iyi davranış, iyi çalışma,

temizlik vb. alanlarla ilgili kurallara yönelik posterler hazırlamaları istenir.
Öğrencilerin hazırlamış olduğu posterler sınıfın ya da okulun uygun alanlarında
sergilenir.

Resim 1.1: Örnek Kurallar Posteri

Sınıflandırma: Sınıf ya da okul kuralları ile ilgili doğru ve yanlış

davranışlardan oluşan karışık bir liste oluşturulur. Öğrencilerden bu listede yer
alan davranışları okumaları ve doğru davranışları yanlış davranışlardan ayırarak iki
ayrı liste oluşturmaları istenir.
Bir oyun oluşturma: Öğrencilerden; kurallar ve işlemler üzerine bir oyun
yazmaları ve oynamaları istenir. Öğrencilerin okuldaki diğer sınıflarda bu
oyunlarını sunmaları istenir.
Başarı anlaşması: Öğrenciler sınıf kurallarının bir listesini oluşturur. Ayrıca,
Kural öğretmede, başarı beklentilerini ve kendilerini kontrol etme planlarını hazırlarlar. Bütün
uygulanacak
bunları bir mektuba dökerler. Yani öğrenciler yapacakları şeyleri ve uyacakları
yöntemin
kuralların bir listesini oluşturup, bunları yazılı bir anlaşma olarak kabul ederler.
belirlenmesinde,
çocukların gelişim Kuralları gizleme: Kâğıt katlanır ve iç tarafa sınıf kuralı yazılır. Katlanmış
özellikleri dikkate kâğıdın dışına kurala ilişkin ipucu verilir. Öğrenci ipucunu okur ve kuralı tahmin
alınmalıdır.
eder. Katlanmış kâğıt açıldığında doğrusu görülür. Bu aynı tahtada da yapılır.
Ödül: Sınıf kuralı belgelerle tasarlanır veya ödüllerle belirtilir. Öğrenciler
belli bir kuralla ilgili uygun davranışı yansıtan bir davranış biçimi sergilediklerinde
ödüllendirilirler.
Hikâye zamanı: Öğrencilere sınıf kurallarına uymanın önemini ve öz
disiplinin sağladığı yararları vurgulayan kitaplar okunur.
Yanlışlardan ders çıkarma: Öğrencilerden geçmişte yaptıkları olumsuz
davranışları paylaşmaları istenir. Bu davranışların yerine nasıl davranmaları
gerektiğini belirtirler. Herkesin hata yapabileceği ancak önemli olanın hatalardan
öğrenip tekrar aynı davranışları yapmamak gerektiği üzerinde durulur.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 Sınıf Kuralları

Kelime oyunu: Sınıf kurallarının yazılı olduğu cümleler kelimelere ayrılır ve

bu kelimeler karıştırılır. Öğrencilerden kural cümlesi oluşturacak şekilde yeniden
sıraya koymaları istenir. Aynı oyun kelimelerin harflerin karıştırılarak oynanabilir.
Yanlış yol: Öğrenciler yanlış bir davranış gösterir veya yanlış bir işlemde
bulunur. Rol videoya alınır ve bütün grup izler ve tartışır. Yalnızca yanlış olan
davranış değil, doğrusu da tartışılır.
Görüldüğü gibi önerilen bu yöntem ve tekniklerden kimileri küçük yaştaki
öğrencilere yönelik oyun temelli uygulamalarken, kimileri daha büyük yaştaki
öğrenciler için uygulanabilecek niteliktedir. Öğrencilerin yaşları ve gelişim
düzeyleri dikkate alınarak oyunla kural öğretiminden kuralların sade bir biçimde
ilanına kadar geniş bir yelpaze olduğundan söz edilebilir. Ayrıca bazen birkaç
yöntemin bir arada kullanılması veya yukarıda sıralanan yöntemlere sınıfın
düzeyine ve koşullarına uygun olarak eklemeler yapılması da söz konusu olabilir.

KURALLARI BENİMSEME VE UYGULAMA

Sınıf kurallarının benimsenip uygulanmasında yapısalcı ve bilişsel sınıf
yönetimi yaklaşımlarının farklı bakış açıları vardır. Yapısalcı bakış açısına göre,
öğrenciler, tıpkı kavramlar, ilkeler ve değişik konuları anlamada oluşturdukları
yapılar gibi, kurallar ve süreçlerle ilgili olarak da kendi anlayışlarını geliştirirler. Bu
süreç boyunca, öğrenciler sorumluluğun ne olduğu, kurallar ve süreçlerin neden
gerekli olduğu ve üretken öğrenme ortamları yaratmada üstlenecekleri roller
hakkında anlamlı yapılar oluştururlar. Bu anlayış, kuralların ve süreçlerin
Öğretmenin sınıfa nedenlerinin tartışılması ve uygun olan ve olmayan davranışlara örnekler verme
elinde bir kurallar yoluyla oluşturulur. Zaten bu bakış açısına göre sınıf kurallarının belirlenmesi de
listesiyle gelmesi bir çeşit ‘yapılandırma’ sürecidir ve öğrencilerin de bu sürece aktif olarak katılması
biçimindeki beklenir. Nitekim öğretmenin sınıfa elinde bir kurallar listesiyle gelmesi
geleneksel kural
biçimindeki geleneksel kural belirleme yöntemleri yapısalcı yaklaşımdan çok
belirleme yöntemi,
uzaktır. Kuralların benimsenip uygulanması evresi de öğrencilerin katılımına
yapısalcı yaklaşıma
uymaz. odaklanmaktadır.
Sınıf yönetimi konusundaki bilişsel yaklaşımlar ise kuralların benimsenip
uygulanmasını iki ilkeye dayandırır: Birincisi, anlaşılır ve pratik olmadır. Öğrenciler,
kuralların var olma nedenlerini anladıklarında, kurallara daha çok uyarlar. İkincisi
ise adaleti sağlamaktır. Kuralların kendisinin ve başkalarının haklarını korumak için
olduğunu anladıklarında kurallara uymada isteklilik artar. Araştırmalar sorumluluk
duygusunun ahlaki düşüncenin gelişmesine de katkıda bulunduğunu
göstermektedir. Bilişsel yaklaşımlar, kuralların her iki taraf için de yararlı olması
ilkesine dayanır. Öğrenci, kuralların kendisi için neden yararlı olduğunu bildiğinde
benimseyip uymada daha istekli ve katılımcı olur. Bu durumun öğrencilerin ahlaki
gelişimine de katkısı vardır. Kuralları bilen, anlayan, benimseyen ve uygulayan
öğrenci kendisine değer verildiği duygusunu içtenlikle yaşar.
Öğrenme ve sınıf düzeninin birbirlerine bağlı olduğu, etkili öğretmenlerin
problemleri çözmek yerine daha ortaya çıkmadan engelledikleri ve planlamanın bu

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

Sınıf Kuralları

süreçte ne kadar önemli olduğu bilinmektedir. Planları uygulama aşamasında üç

önemli ilkenin altını çizmek gerekir:
• Davranış biçimleri okulun ilk birkaç gününde yerleşir.
• Kurallar ve yönergeler dikkatlice öğretilmelidir.
• Kurallar ve yönergeler düzenli olarak denetlenmelidir.
Kuralların benimsenmesi ve uygulanması evresinde veli iletişimi çok
önemlidir. Çünkü öğrenciler okula aile ortamında belirli kurallara tabi olma ve bu
kurallara uyma alışkanlığıyla gelmektedirler.
Kuralların etkililiğini artırmak için kuralların tutarlı bir şekilde uygulanması
ve izlenmesi gerekir. Öğrencilerin kuralları yeterince öğrenmemesi, kuralların
anlaşılmaması, kurallara uyulup uyulmadığının denetlenmemesi, öğretmenin
tutarsız olması, ara tatiller vb. nedenler kuralları işlevsiz hâle getirebilir. Kurallara
uyma düzeyini arttırmak için öğretmenin şu noktalara dikkat etmesi gerekir:
• Tutarlı olmak
• Model olmak
• Kuralları hatırlatmak
• Yaptırım uygulamak.
Her şeyden önce öğretmen, kendi tutum ve tavırlarıyla koyduğu kuralları
benimsediğini öğrenciye yansıtmalıdır. Bunun için okulun ilk günlerinden itibaren
sınıf kurallarını benimsetmeye yönelik her türlü fırsatı değerlendirmelidir. İlk
günlerde öğrencilerin sınıfa giriş çıkışlarını düzenleme konusunda onlardan neler
beklediğini, temizlikle ilgili kuralların neler olduğunu ve bu konuda öğrencilere
düşen görevleri açıklayarak, derse zamanında gelmenin önemini vurgulayarak,
sınıf düzeni içerisinde beraber yaşamak için kurallara uyulmasının zorunluluğunu
öğrenciye aktarabilir. Bu aktarımlar esnasında, öğretmenin, açıklamalara yer
vermesi ve hangi kurala neden ihtiyaç duyulduğunu neden göstererek, net bir
şekilde açıklaması önemlidir. Öğrencilerin önceden bilgilendirilmesi ve görüşlerinin
alınması kuralların geçerliklerini artırır. Öğrencilerin kural belirleme sürecine
katılımları veya en azından kural belirleme sürecine tanık olmaları kuralları
benimseyip onlara uymalarını kolaylaştırır.
Öğrenciler, birbirlerinin haklarını korumaları ve saygı göstermeleri için
davranışsal kuralların geliştirilmesinde rol almalıdır. Aynı kademedeki sınıf da olsa,
her sınıf grubu için ayrı kurallar saptanmalıdır. Kurallar genel olmalı ve her sınıf
grubunu içermelidir. Öğrencilerle bir davranış listesi geliştirildiğinde, öğretmen
tartışarak, rol oynayarak, özgün davranışsal örnekler vererek, kuralların öğrenciler
tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlayabilir.
Planlanan her kuralın hem öğretmen hem de öğrenci açısından gerekçesi
olmalıdır. Unutulmamalıdır ki, öğrenci sorgulayan ve gerekçe arayan bir zihin
yapısına sahiptir. Oluşturulmak istenen her kuralın önceden kestirilebilen önemli
bir kullanım yeri olmalıdır. Yalnızca öğrencileri disipline etmek amacıyla kural
koymanın etkili bir yol olamayacağı gibi, öğrencilerle sağlıklı ve iş birliğine dayalı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 Sınıf Kuralları

bir ilişkinin sağlanmasını da güçleştirir. Öğrenciler, kuralların ne işe yaradığını

pratikte gördüklerinde benimsemeleri ve uymaları kolaylaşmaktadır.
Her ne kadar kuralların belirlenmesinde yapısalcı ve bilişsel yaklaşımlar
öğrenci katılımını gerektirse de, öğrencilerin yaş ve biliş düzeylerine bağlı olarak
öğretmenin rolünün bu noktada daha ağırlıklı olacağı durumlardan da söz
edilebilir.
Bu açıdan, sınıfta geçerli olacak kuralları öğretmen kendisi tek başına
oluşturabileceği gibi bunları öğrencilerle birlikte de oluşturabilir. Eğer öğretmen
öğrencilerin henüz yeterli olgunluğa sahip olmadıklarına ve sınıf içi davranışlara
yön veren kuralları saptama konusunda söz sahibi olmalarının, etkin olmalarının
mümkün olmadığına inanıyorsa, kuralları kendisi belirleyebilir. Öğretmen
belirlediği kuralları mantıklı bir şekilde açıklayıp öğrencilere benimsetebileceği gibi
bunları yetkisini kullanarak zorla da kabul ettirebilir.

Resim 1.2: Doğru ve Yanlış Kural Örneği

Kuralların etkililiğini artırmak için kuralların tutarlı bir şekilde uygulanması
ve izlenmesi gerekir. Unutmamak gerekir ki, en mükemmel sınıflarda bile kurallar
çeşitli nedenlerle zaman zaman ihlal edilebilir. Bu açıdan öğretmenin sınıfta
kuralları koruma ve sürdürmede sorumluluk sahibi olduğu unutulmamalıdır.
Öğretmen bu sorumluluğunu yerine getirirken ilk günlerde takındığı tavrı yıl veya
dönem boyunca standart olarak sürdürebilmelidir. Kurallar, oluşturulmakla
kalmayıp etkili olarak uygulanmalıdır. Okulun ilk gününden itibaren öğrencilere
Öğretim etkinlikleri
sevgi ve ilgi ile düzenli, planlı ve programlı bir görüntünün verilmesi gerekir. Birçok öğretmen,
yapılmalıdır. öğretim yılına sert bir mizaçla başlama, sonra daha yumuşak bir görüntü verme
eğilimindedir. Bu davranış, öğretmen ve öğrenciler arasındaki iletişimi öğretim
yılının başında koparabilmektedir. Öğretim yılının başında, nazik, hoş ve kibar
olmakta bir yanlışlık yoktur. Önemli olan öğrencilerin her zaman karşılarında ciddi,
düzenli, planlı ve programlı bir öğretmen görmeleridir. Öğrenciler, dönem başında
oluşturulan kuralların öğretmen tarafından ciddiyetle yürütüleceğinden şüphe
duymamalıdır. Aksi hâlde kuralların belirlenmesi, benimsenmesi ve uygulanması

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

Sınıf Kuralları

aşamalarında hem öğretmen hem de öğrenciler tarafından sarf edilen çaba boşa
gidecektir.

KURALLARIN İHLALİNDE ÖĞRETMENİN DAVRANIŞI

Eğer öğrencilere kuralların var olma nedeni hakkında bilgi verilmezse
öğrencilerin bu kuralların önemini anlaması olanaksızdır. Kuralların nedenlerini
bilen öğrencilerin bu kurallara uyma olasılığı daha fazladır. Ancak yine de
kuralların ihlali her düzeydeki sınıf için söz konusu olabilir. Mükemmel kurallar,
mükemmel kural uygulama stratejileri ve başarı düzeyi yüksek öğrenciler kural
ihlallerinin asla gerçekleşmeyeceği anlamına gelmez. Tıpkı kural belirleme,
benimseme ve uygulama evrelerinde olduğu gibi kural ihlali durumunda da
öğretmenin rolü son derece önemlidir. Etkili öğretmenler, davranış bozukluklarına
anında tepki gösterir, öğrencileri bozulan kuralları tartışmaya yönlendirir, kuralın
neden önemli olduğunu ve davranışın neden uygunsuz olduğunu tartışmalarını
ister. Bu noktada öğretmenin rolü, ‘kriz yönetimi’ biçiminde algılanmalıdır ve ‘kriz
yönetimi’ başarısı da etkili öğretmenin niteliklerinden biridir.
Kurallara uyma öğrenciler için işaret işlevi kazanır. Bunu kazandırmak için
yapılacak şey, kuralları, sınıfta öğrencilerin ne yapacaklarını söyleme, gösterme ve
uygulama ve kurallara uygun davranışlar gösterdiklerinde de, bu davranışlarını
onaylama ve ödüllendirme olmalıdır. İstenmeyen davranışları yapan çocuktan,
yaptığı bu davranışlara son vermesini belirten uyarı ve eleştiri niteliğindeki geri
bildirimleri, bu davranışları o an için durdurur; ancak sonradan aynı davranışların
sıklığında ya da sürelerinde artışlar gözlenirse, bu tür öğretmen geri bildirimleri,
eleştiri tuzağı olarak adlandırılır. Burada öğretmenin kural ihlalinde sergilediği
tutumun ve yaklaşımın sorgulanması gereklidir.
Davranış problemlerini azaltmada ve yok etmede evde ve okulda çeşitli
stratejilerin kullanıldığı bilinmektedir. Sınıfta etkili disiplini sağlamak için şu
öneriler sıralanmaktadır:
• İstenmeyen davranışı oluşmadan önce önlemeye çalışın. Önleyici bir
yaklaşım hem öğrencilerinizi iyi tanımanıza olanak verir hem de sınıf yönetimi
başarınızı artırır.
• Mümkün olduğunca istenmeyen davranışı söndürmeye çalışın. İstenmeyen
davranış yeterlik düzeyine ulaşıncaya kadar şekillendirmeye devam edin.
İstenmeyen davranışı yok etmek için zaman geçmesini bekleyin ve/veya ortam
değiştirin. İstenmeyen davranışın kontrolü ve yönetimi sizde olduğu sürece onu
ortadan kaldırma olanağınız vardır.
• İyi bir model olmayı unutmayın. Öğrenciler, kurallarla ve bu kuralların
temel ilkeleriyle çelişen öğretmenlere olan inançlarını kaybederler ve bu durumda
öğrencilerin istenmeyen davranışları, kural ihlalleri kontrol edilemez düzeylere
ulaşır.
• Öğretmeyi sevgi ve ilgi ile gerçekleştirin.

Okula yeni başlayanlar dışında, öğrenciler genellikle okul ve sınıf kurallarını

bilirler. Ancak çevrelerindeki kişilerin davranışlarını ve sonuçlarını gözleyerek bu

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

 Sınıf Kuralları

kurallara uyar ya da uymazlar. Okullarda aynı öğrenci grubunun farklı

öğretmenlerde farklı davranışlar sergiledikleri sıkça görülmektedir. Bir öğretmenin
dersinde sınıf düzenini bozucu davranışlarda bulunmayan öğrenciler başka bir
öğretmenin dersinde düzeni bozabilmektedirler. Öğretmenlerin sınıflar veya
öğrenciler arasında sergiledikleri eşitsizlikler, karşılığında yaptırım olmayan kural
Öğretmen, kuralara ihlali örnekleri, belirli bir öğrenci grubuna yönelik adaletsiz yaklaşımlar
uymamanın öğrencilerin kural ihlallerinde kendi açılarından dayanaklar üretmelerine neden
mutlaka bir olabilmektedir. Karşılıksız kalan kural ihlalleri öğrencilerde olumsuz bir model
yaptırımının
almaya yol açabilir.
olduğunu
göstermelidir. Öğrenciler, zaman zaman öğretmenin kurallarını test etmeye
çalışırlar. Böylece hangi sınıra kadar gidebileceklerini öğrenmek isterler.
Öğretmen, kesin ve inandırıcı olmaktan ne kadar uzaksa, öğrenciler de hoş
görülebileceğini umdukları davranış sınırlarını o kadar zorlayacaklardır. Bu
nedenle, hoş görülebilecek davranış sınırlarının açık ve kesin olarak belirtilmesi
çok önemlidir. Bu durumlar genellikle mesleğe yeni başlamış veya okulda yeni
göreve başlamış öğretmenler için geçerlidir. Yeni gelen bir öğretmen, öğrenciler
için sınanması kolay bir hedef olarak görülür.
Öğretmen kurala uymamanın her zaman mutlaka bir yaptırımı ya da sonucu
olduğunu göstermelidir. Bu yaptırımlar yasaklanan davranışın hemen ardından
tutarlı bir şekilde uygulanmalıdır. Aksi hâlde hem kuralların varlığı anlamsızlaşacak,
hem de öğrencilerin öğretmene ve onun sergilediği adalet anlayışına inançları
sarsılacaktır.
Öğrenciler, kuralları ihlal ettikleri zaman öğretmenler doğal olarak tepki
gösterirler. Öğretmenin gösterdiği tepki, yapılan davranışın niteliğine ve dersin
amaçları üzerindeki etkisine göre değişiklik gösterir. Öğretmenlerin öğrencilerin
kuralları ihlal ettikleri zamanlarda göstermesi gereken davranışlar şöyle
sıralanabilir:
• Davranışı görmezlikten gelme,
• Öğretmen tarafından kuralların hatırlatılması,
• Öğrenciyi sözsüz ileti ile uyarma,
• Öğrenciyi düşük bir ses tonuyla uyarma,
• Öğrenciyi yüksek bir ses tonuyla uyarma,
• Öğrenciyi mizahi ve dolaylı bir şekilde uyarma,
• Öğrencilere verilen bazı imtiyazların geri alınması,
• İstenilen davranışı gösterdikleri zaman öğrencileri övme.
Yukarıdaki öğretmen davranış örneklerini her zaman sırasıyla uygulamak
mümkün olmayabilir. Gösterilen kural ihlaline göre öğretmen ilk tepkiyi
gösterebileceği gibi diğer tepkileri de gösterebilir. Öğretmenin tekrar eden kural
ihlallerinde gösterdiği tepkisel davranışın yoğunluğunun artması beklenir. Ancak
farkında olmadan meydana gelen kural ihlalleri, öğretmen tarafından
görmezlikten gelinebilir. Aksi takdirde, öğrencinin bilerek yaptığı kural ihlali,
öğretmen tarafından görmezlikten gelinirse, öğrenci öğretmenin bu davranışını
istismar edebilir. Bunun yanında yapılan kural ihlallerinde, bir başka öğrenci

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

 Sınıf Kuralları

mağdur duruma düşüyorsa ve onun öğrenme hakkı elinden alınıyorsa, öğretmenin

derhal müdahale etmesi gerekir. Bu durumlarda öğretmenin hangi sırayla ve hangi
davranışları göstereceği tamamen o sınıfın ve kural ihlalinde bulunan öğrenci veya
öğrencilerin o anki davranışlarının doğru ve hızlı bir biçimde çözümlenmesine
Öğretmenler, bağlıdır.
öğrencilerin sınıf
kurallarına Öğrencilerin, kural ihlalinde önceden belirtilen yaptırımlara maruz
uymadıklarını kalacaklarını bilmeleri gerekir. Tıpkı kural belirlemede olduğu gibi, belirlenen her
gördükleri zaman, kuralın ihlalinde uygulanacak yaptırım da katılımcı bir biçimde ve şeffaf olarak
öğretmenlerin
belirlenip öğrencilere duyurulmalıdır. Kural ihlalinde öngörülen yaptırımlar
öğrencilerle
oluşturdukları güvene kesinlikle uygulanmalıdır. Eğer böyle olmazsa, bu durum diğer öğrencilerin de
dayalı ilişki tehlikeye kural ihlalini teşvik eder ve sınıf kuralları işlevsiz hâle gelir.
düşer. Öğrenciler, genellikle uygun olmayan davranışlar gösterdikleri zaman, bu
davranışların mantıksal olumsuz sonuçlarına katlanır ve bu konuda öğretmenlerine
karşı gelmezler. Ancak karakterini rahatsız eden ahlaki yargılanmalara, öğrenciler
sıcak bakmazlar. Öğretmenler, öğrencilerin herkesin karşısında sınıf kurallarını
bozduklarını gördükleri zaman, öğretmenlerin öğrencilerle oluşturdukları güvene
dayalı ilişki tehlikeye girer. Kural yönetiminin amacı öğrencilerde öz disiplin ve sınıf
başarısı konusunda iş birliği sağlamaktır.

SINIF KURALLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Olumlu pekiştireçlerin kullanımı sınıf kurallarının uygulanmasında önemlidir.
Olumlu pekiştirece gündelik dilde ödül de denir. Organizmanın içinde bulunduğu
duruma hoş bir uyarıcının eklenmesini ifade eder. Her öğrenci için her yaşta
geçerli olan olumlu bir pekiştireç bulmak güçtür ancak genel olarak geçerli bazı
pekiştireçler bulunmaktadır. Bunlar arasında sevgi, yakınlık ve ilgi göstermek
önemlidir. İnsanların sevgi, ilgi ve yakınlığa doğal olarak tepki verdiği
bilinmektedir. Bunlar kişilerin açlığı olarak da düşünülmektedir. Sınıfta otorite
olduğunuzu hissetmelerinin yanında, öğrencilere onları sevdiğinizi, saygı
duyduğunuzu bilmelerine izin verin. Onların dünyalarını, gelişim özelliklerini
anlamaya çalışın. Yüksek not her zaman olumlu bir pekiştireç işlevi görmeyebilir;
özellikle aile öğrencinin okul başarısı ve yaşantısına gereken ilgi ve dikkati
göstermiyorsa notlar olumlu pekiştireç işlevi görmeyebilir. Öğrencilerin özellikle
aile ve arkadaş çevresinde yoksunluğunu hissettiği ve gereksinim duyduğu
duygular öğretmen tarafından olumlu pekiştireçler olarak kullanılabilir. Örneğin,
arkadaş çevresinde yeterince saygı görmediğini hisseden ve bunun eksikliğini
yaşayan bir öğrenci için sınıfta diğer arkadaşlarının arasında onurlandırılmak, o
öğrenci için kurallara uyma davranışına verilebilecek en büyük ödüllerden biridir.
İyi bir yaklaşım olarak ilk hafta kuralların her gün gözden geçirilmesinde,
ikinci haftada 3 gün, daha sonraki haftalar ise bir gün gözden geçirilmesinde yarar
vardır. İlk hafta içinde; öğrencilerden, sınıftaki davranışlarını, günün başında ve
sonunda değerlendirmeleri suretiyle kuralları kısaca tartışmaları istenir. Kuralların
herhangi bir alanda geliştirilmesinin gerekli olup olmadığı dikkate alınmalıdır.
Öğrenci, sınıf kurallarına uyum gösterdiğinde ödüllendirilmelidir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Sınıf Kuralları

• İlkokul, ortaokul ve lisede çalışan en az bir kaç yıllık deneyimi

Ödev
olan öğretmenlerle görüşme yaparak öğretmenlerin sınıf
kuralları konusundaki uygulamalarını ve düşüncelerini
öğrenerek karşılaştırmalar yapın.
•Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer
alan “Ödev” bölümüne yükleyebilirsiniz.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Sınıf Kuralları

•Sınıfta düzen ve disiplin, sınıf kurallarına dayalı olarak geliştirilir.

Sınıf kuralları, öğrencilerin uymak zorunda oldukları kurallardır. Bu
kurallar sınıfın düzeyine ve derse göre değişiklik gösterir.
Özet •Sınıf kuralları istenmeyen davranışı cezalandırmayı amaçlamaktan
çok, öğrencinin olumlu ve iyi davranışlarını geliştirmeyi amaçlayan
düzenlemelerdir.
•Kuralsız bir toplum olmadığı gibi kuralsız bir sınıf da yoktur. Her
sınıfta uyulması gereken belli kurallar bulunmaktadır. Sınıf
kurallarının bir kısmı formeldır; yani yasal bir temele
dayanmaktadır.
• Sınıfta öğrencilerin uymaları gereken kuralların oluşturulması
sınıfın düzeni, öğretimin etkililiği, zamanın verimli kullanılması ve
güvenlik açısından büyük önem taşımaktadır.
•Sınıf içi olumsuz davranışlar olarak tanımlanabilecek derse devam
etmeme ya da geç gelme, derse hazırlıksız gelme, sınıfta uygun
olmayan yer ve zamanda konuşma, arkadaşlarına, kendisine ya da
eşyalara zarar verme, derste ders dışı etkinliklerle uğraşma gibi
davranışların ortadan kaldırılmasında en etkili yollardan biri sınıf
kurallarının belirlenmesidir .
•Öğretmenlik mesleğinde yapılan en büyük hatalardan biri, sınıf
kurallarını öğrenciden daha değerli olarak görmektir. Öğretmen,
sınıf kurallarını öğrenciden daha değerli olarak görürse, öğrenci
değersizlik duygusuna kapılır ve sınıf kurallarının kendisinden daha
değerli olduğunu düşünür.
•Geliştirilen sınıf kurallarının etkili olabilmesi öğrencilerin bu
kuralları doğru bir biçimde anlamalarına ve bu kurallara uymalarına
bağlıdır. Bu nedenle kuralların her şeyden önce okulun açıldığı ilk
günlerde oluşturulması ve diğer konu alanlarının öğretildiği gibi
öğretilmesi gerekir.
•Kuralların etkililiğini artırmak için kuralların tutarlı bir şekilde
uygulanması ve izlenmesi gerekir. Öğrencilerin kuralları yeterince
öğrenmemesi, kuralların anlaşılmaması, kurallara uyulup
uyulmadığının denetlenmemesi, öğretmenin tutarsız olması, ara
tatiller vb. nedenler kuralları işlevsiz hâle getirebilir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

 Sınıf Kuralları

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Sınıf kurallarının konulmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden
Değerlendirme hangisidir?
sorularını sistemde ilgili
a) Sınıfta dersin daha iyi anlaşılmasını sağlamak
ünite başlığı altında yer
b) Öğrencilerin okulda ve derste gürültü yapmalarını önlemek
alan “bölüm sonu testi”
bölümünde etkileşimli c) Öğrencilere toplu yaşamın gereklerini öğretmek
olarak d) Birbirlerine saygılı olmayı öğrenmek
cevaplayabilirsiniz. e) Öğretmenin otoritesinin artmasına katkı sağlamak

2. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin kural ihlali yaptığı zaman öğretmenin

yapmaması gereken bir davranıştır?
a) Öğretmenin kuralı hatırlatması
b) Öğrenciyi beden dili ile uyarması
c) Öğrenciye verilen imtiyazın geçici olarak geri alınması
d) Öğrenciyi yüksek bir ses tonuyla uyarması
e) Öğrenciyi kurala uyan arkadaşlarıyla karşılaştırması

3. Sınıf kuralları nasıl oluşturulmalıdır?

a) Kurallar demokratik ortamda kendiliğinden oluşmalıdır.
b) Sınıf öğretmeni ve öğrenciler tarafından oluşturulmalıdır.
c) Millî Eğitim Bakanlığı tarafından oluşturulmalıdır.
d) Müdür başkanlığında öğretmenlerin iş birliğiyle oluşturulmalıdır.
e) Öğretmen tarafından oluşturulmalıdır.

4. Aşağıdakilerden hangisi yerine getirilmezse, öğrencilerin kurallara uyması

zorlaştırılmış olur?
a) Öğrencilere güvenilmesi
b) Demokratik yaşam alanı oluşturmak
c) Kuralların değişmeye açık olması
d) Kuralların öğrencilerle beraber oluşturulması
e) Kuralların tutarlı ve değişmez olması

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

Sınıf Kuralları

5. Aşağıdakilerden hangisi sınıf kurallarını öğrencilere hatırlatmak için

yazılabilecek cümlelerden biri olamaz?
a) Sınıfta koşmayınız.
b) Sınıfta yürüyünüz.
c) Konuşmadan önce parmağınızı kaldırınız.
d) Sınıfta alçak sesle konuşunuz.
e) Arkadaşlarınıza ismiyle sesleniniz.

Ezgi öğretmen, öğretim döneminin başında çocukların beslenme saatlerine

neleri getirip neleri getirmemeleri gerektiği konusunda bir kural koyarak
kuralı çocuklara anlatmış ve kurala uygun davranmalarını istemiştir. Fakat
zamanla çocukların bir bölümünün onun istemediği şeyleri getirdiğini
gözlemiştir.
6. Bu durumda öğretmenin yapacağı ilk şey aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kuralların önemini çocuklara anlatma
b) Kendisine karşı sorumsuzluk olarak nitelendirmek
c) İşlemeyen kuralı gözden geçirmek
d) Uygulamama nedenlerini kendine sormak
e) Velileri görüşmeye çağırmak

7. Öğretmenler kurallara uyma düzeyini artırabilmek için özellikle aşağıdaki

hangi davranıştan kaçınmalıdırlar?
a) Yaptırım uygulamak
b) Kurallara uymada esnek davranmak
c) Sık sık kuralları hatırlatmak
d) Model olmak
e) Tutarlı davranmak

8. Sınıfta kurallar belirlenirken hangi ilkenin göz önünde

bulundurulması gerekmez?
a) Uyulması mümkün olmayan kurallar koyulmamalı.
b) Kurallar öğrenciler için anlam ifade etmeli
c) Kurallar öğrencilerle tartışılmalı ve öğrencilere açıklanmalı.
d) Kuralların sayısı bütün davranışların kontrolü açısından çok olmalı.
e) Kuralların yararlarına olduğu öğrencilere kabul ettirilmeli.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Sınıf Kuralları

9. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin kurallara uymasını ve kabul etmesini

etkileyen faktörlerdendir?
a) Öğrenciler davranış ölçütlerine ihtiyaç duymazlar
b) Kurallar mevcut durumu açıklığa kavuşturmaya çalışmazlar
c) Kurallar, sınıf içi davranış beklentileriyle çatışmaktadır
d) Öğrenci kurallara uymayarak sınıf üyeleri tarafından kabul görür
e) Kurallar öğrenci davranışlarına yol gösterirler

10. Kural geliştirmenin ilk basamağı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Kuralı tartışmak
b) Liste oluşturmak
c) Gözden geçirmek
d) Rehberlik etmek
e) Bağlanmayı sağlamak

Cevap Anahtarı
1.C, 2.E, 3.B, 4.E, 5.A, 6.C, 7.B, 8.D, 9.E, 10.A

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

Sınıf Kuralları

YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER

KAYNAKLAR
Aksoy, N. (2011). Sınıf İçi Kurallar. Emin Karip (Ed.), Sınıf Yönetimi (10. Baskı)
Ankara: Pegem Akademi.
Arslan, H. (2011). Sınıf Kurallarının Oluşturulması. M. Şişman ve S. Turan (Eds),
Sınıf Yönetimi (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Aydın, A. (2000). Sınıf Yönetimi (Geliştirilmiş 3. Baskı). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
Başar, H. (2008). Sınıf Yönetimi (14. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Canel, A. N. (2005). Yeni Bir Döneme Başlangıç. M. Gürsel, H. Sarı ve B. Dilmaç
(Eds.), Sınıf Yönetimi (2. Baskı). Ankara: Eğitim Kitabevi.
Celep, C. (2008). Sınıf Yönetiminde Kuram ve Uygulama (4. Baskı). Ankara: Pegem
Akademi.
Çelik, K. (2009). Disiplin Oluşturma ve Kural Geliştirme. Hüseyin Kıran (Ed.), Etkili
Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Çelik, V. (2009). Sınıf Yönetimi (5. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Dilmaç, B. (2005). Sınıfta Etkili İletişim. M. Gürsel, H. Sarı ve B. Dilmaç (Eds.), Sınıf
Yönetimi (2. Baskı). Ankara: Eğitim Kitabevi.
Eggen, P. and Kauchak, D. (1997). Educational Psychology: Windows on
Classrooms. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Emmer, E. T., Evertson, C. M., Clements, B. S., & Worsham, M. E. (1997).
Classroom Management for Secondary Teachers. USA: Allyn and Bacon.
Evertson, C. M., Emmer, E. T., Clements, B. S., & Worsham, M. E. (1997).
Classroom Management for Elementary Teachers. USA: Allyn and Bacon.
Helvacı, M. A. (2010). Sınıfta İletişim ve Disiplin Oluşturma. Celal Gülşen (Ed.),
Kuram ve Uygulamada Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Jones, V. F., & Jones, L. S. (1998). Comprehensive Classroom Management:
Creating Communities of Support and Solving Problems. USA: Allyn and
Bacon.
McDaniel, T. R. (1994). How to Be an Effective Authoritarian: A Back-to-basics
Approach to Classroom Discipline. The Clearing House, 67 (5).
Ming-tak, H., & Wai-shing, L. (2008). Classroom Management: Creating a Positive
Learning Environment. Hong Kong: Hong Kong University Press.
Sağnak, M. (2009). Sınıf İçi Kurallar Geliştirme ve Uygulama. Mehmet Durdu Karslı
(Ed.), İlköğretimde Sınıf Yönetimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Smith, C.J. and Laslett, R. (1996). Effective Classroom Management: A Teacher
Guide (2nd Edition). London and New York: Routledge.
Teyfur, M. ve Çelikten, M. (2008). Yapılandırmacı Sınıf Yönetim Kuralları. Mustafa
Çelikten (Ed.), Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı
Yayıncılık.
Wolfgang, C. H. (1996). The Three Faces of Discipline for the Elementary School
Teacher. Empowering the Teacher and Students. USA: Allyn and Bacon.
Wong, H. K., & Wong, R. T. (1998). How to Be an Effective Teacher. The First Days
of School. USA: Harry K. Wong Publications.
Yüksel, G. (2009). Sınıfta Kurallar Geliştirme ve Uygulama. Leyla Küçükahmet (Ed.),
Sınıf Yönetimi (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19