Duoc Dong Hoc Dhy Duoc TP HCM

Bài giảng lý thuyết
DƯỢC ĐỘNG HỌC

(Pharmacokinetics)
Đối tượng: Sinh viên Y3, YHCT3, YDP3
Số tiết : 04
Địa điểm :
ThS. BS. Phạm Phương Phi

BM Dược lý – Khoa Y – ĐHYD Tp.HCM
Mục tiêu
1. Trình bày khái niệm về Dược động học & tầm
quan trọng trong dược trị liệu
2. Kể đúng trình tự & ý nghĩa các giai đoạn dược

động học
3. Liệt kê các yếu tố ảnh hưởng từng giai đoạn
4. Trình bày các thông số chính của Dược động học

theo giai đoạn & ứng dụng lâm sàng
2 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 28-Mar-14
MÔ HÌNH THU GỌN CỦA DƯỢC LÝ HỌC

Mô hình tổng quát Dược lý học

Dược động học
What the body does to the drug.
ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

5 BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 28-Mar-14
Dược động học (DĐH)
 Ngành học nghiên cứu về cách thức cơ thể đối
phó với thuốc
 Quyết định “số phận” của thuốc trong cơ thể.
 4 giai đoạn (ADME):
1. Hấp thu (Absorption)

2. Phân bố (Distribution)
3. Chuyển hóa (Metabolism)
4. Bài xuất (Excretion)

(Kaplan USMLE 2010)

Tầm quan trọng của DĐH
 Thuốc là một chất lạ đối với cơ thể
 Sự đối phó của cơ thể bằng sự chuyển hóa & thải trừ
là khuynh hướng tự nhiên & tất yếu
 Nồng độ thuốc & các thành phần chuyển hóa của nó
trong huyết tương sau các giai đoạn DĐH  Cơ sở

cho các hiệu ứng của thuốc, độc tính & tương tác
thuốc.
Dược động quyết định Dược lực
Các khái niệm cơ bản
1. Tác dụng điều trị (Therapeutic effects)
2. Nồng độ thuốc thiết yếu (Critical concentration)
3. Liều tấn công (Loading dose)
4. Liều duy trì (Maintaining doses)
5. Trạng thái bình nguyên (Steady state)
6. Diện tích dưới đường cong (AUC)
7. Hiệu ứng chuyển hóa bước đầu (First-pass effects)
8. Sự gắn kết protein (Protein binding)
9. Chỉ số điều trị (TI - Therapeutic Index)

1. Tác dụng trị liệu: Hiệu ứng/Hiệu
quả mong đợi khi sử dụng thuốc.
VD:
 Giảm đau
 Hạ sốt
 Kháng viêm

2. Nồng độ thuốc thiết yếu: Nồng độ thuốc đủ cao
trong cơ thể  Tác dụng trị liệu

3. Liều tấn công: Dạng liều
cao
Đạt nồng độ thiết yếu
nhanh chóng
Tác dụng nhanh theo yêu
cầu của lâm sàng

4. Liều duy trì: Dạng liều
thấp
 Duy trì nồng độ thiết yếu sau
liều tấn công
 Theo một lịch trình nhất định

Tiêm TM Uống

5. Trạng thái bình nguyên
(steady state - ss):
 Tốc độ thải trừ thuốc = Tốc
độ tiếp nhận thuốc.
 Tổng lượng thuốc/ cơ thể
không đổi qua các lần dùng

thuốc theo phác đồ đa liều.

5. Trạng thái bình nguyên
(tt):
 Cần 4 - 5 lần thời gian bán
hủy (t1/2) cho cả đường uống

& truyền TM liên tục.

6. Diện tích dưới đường
cong biểu diễn nồng độ
thuốc theo thời gian (AUC).

7. Hiệu ứng chuyển hóa

bước đầu:
 Sự chuyển hóa hoặc thải trừ
thuốc trước khi thuốc đến

được tuần hoàn chung.

8. Sự gắn kết protein:

8. Sự gắn kết protein:
 Protein chính yếu đảm nhiệm sự liên kết là Albumin
 Sự gắn kết thay đổi  TG tác dụng, TG chuyển hóa &
bài xuất

9. Chỉ số điều trị (TI)
 Chỉ số về độ an toàn tương đối của một loại thuốc
TI = TD50/ED50
ED50 = Liều hiệu quả trung vị
TD50 = Liều gây độc trung vị

Các giai đoạn dược động học
I. Giai đoạn hấp thu
II. Giai đoạn phân phối
III. Giai đoạn chuyển hóa
IV. Giai đoạn bài xuất
ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

24 BM Dược lý – Khoa Y –ĐHYD Tp.HCM 28-Mar-14
 Thuốc từ vị trí sử dụng
(đường tiêu hóa, da, trực

tràng,…)  hệ thống tuần
hoàn (huyết tương).


I. Giai đoạn hấp thu (tt)
 Thuốc tiêm TM không có giai đoạn hấp thu.
 Các đường dùng khác (PO, IM, SC,…):
 Sự hấp thu & các yếu tố ảnh hưởng  Vai trò quan
trọng đối với sự hiện diện của thuốc trong huyết tương.

Độ khả dụng sinh học (F)
 Tỉ lệ % của một thuốc sau khi
được sử dụng có thể đến

được tuần hoàn chung
(huyết tương).
 Yếu tố quyết định:
 Mức hấp thu
 Chuyển hóa bước đầu

Ứng dụng của F (%)
 Thông số quan trọng nhất của GĐ hấp thu.
 Thuốc có F (%) thấp:
 Liều dùng đường uống lớn hơn nhiều so với liều tiêm TM
VD: Metoprolol 5 mg liều IV; 50 mg liều PO

 Hoặc không thể dùng qua đường uống
VD: Nitroglycerin ngậm dưới lưỡi; Insulin tiêm DD
 F của một thuốc tiêm TM = 100%

II.Giai đoạn phân phối
 Quá trình vận chuyển các
thuốc trong huyết tương:

 Mô đích mong đợi
 Mô dự trữ thuốc

Thể tích phân phối
(Volume of distribution - Vd)

(Volume of distribution - Vd)

 Ví dụ:
 Heparin 5 L
 Gentamicin
15 L
 Quinacrine
20.000 L

Ứng dụng của Vd
 Thông số quan trọng thứ 2/ DĐH
 Thông tin về khả năng phân bố của một loại thuốc 
 Mô đích mong đợi
 Các khoang dịch khác nhau
 Vd < 5 lít: chủ yếu trong lòng mạch (huyết tương)
< 15 lít: giới hạn trong huyết tương + dịch mô kẽ
> 15 lít: khắp cơ thể, hoặc tập trung/ vài loại mô

 Quá trình biến đổi thuốc
 Dễ dàng hơn cho giai

đoạn bài xuất.
 Dạng  hoạt/độc tính
 Dạng không còn hoạt
tính (bất hoạt)
 Dạng ↑ hoạt tính (hoạt
hóa)


III. Giai đoạn chuyển hóa – GĐ I
 Làm lộ ra hoặc che các
nhóm chức năng (OH,

NH2):
 ↑ Tính phân cực
 Dễ tan hơn
 Dễ bài xuất hơn.

Hệ thống men vi thể P450
(CYP)
 Danh pháp: CYP3A4
 CYP = cytochrome P450
 3 = Gia đình
 A = Nhóm
 4 = Đồng phân

Hệ thống men vi thể P450
(CYP)
 Chức năng:
 Xúc tác phản ứng oxy hóa - khử
 Chuyển hóa các chất nội sinh:
steroids, chất béo,…

 Hầu hết các chất ngoại sinh
(thuốc)

Hệ thống men vi thể P450 (CYP)
 > 40 loại CYP/ người (CYP1; 2; 3)
 Một số có tầm quan trọng/ LS:
 3A4 (> 50% các thuốc)
 2C19
 2D6
 2C9
 1A2

III. Giai đoạn chuyển hóa – GĐ II
 Tiếp nối giai đoạn I: Biến
đổi thuốc  phân cực hơn

nữa, thuận lợi hơn cho sự
thải trừ qua thận
 Phản ứng chủ yếu: Sự liên
hợp (Conjugation)

III. Giai đoạn chuyển hóa – GĐ II
Glucuronidation: phản ứng gắn
thêm glucuronic acid.
 Sản phẩm là Glucuronides
 Gia đình men vi thể UGTs tại UGTs = Uridine Diphosphate –

Glucuronosyl transferases
gan (+ thận, não)
 VD: UGT1  phenols &

bilirubin; UGT2  steroids &
bile acids

IV. Giai đoạn bài xuất
 Quá trình loại trừ ra khỏi
cơ thể:
 Thuốc ở dạng chưa biến đổi
 Các sản phẩm chuyển hóa
của thuốc
 Các đường bài xuất: nước
tiểu, phân, phổi, nước bọt

Độ thanh thải thuốc
 Thể tích máu (huyết tương) được lọc sạch thuốc trong một
đơn vị thời gian:
CL = (0,693 × Vd) /t1/2
 Yếu tố quyết định chính:
 Chức năng gan
 Chức năng thận

Ứng dụng CL
 Cho biết khả năng một loại thuốc được bài xuất hẳn
khỏi hệ thống tuần hoàn.
 Cơ sở cho:
 Việc xác lập và phân chia liều lượng theo thời gian
 Duy trì nồng độ thuốc huyết tương theo nhu cầu LS
 Áp dụng được cho hầu hết các loại thuốc, ngoại trừ:
Aspirin, Phenytoin, Ethanol (thải trừ kiểu bậc 0).

Thời gian bán hủy
 Thời gian cần để số
lượng thuốc trong cơ

thể giảm 50% mức đỉnh
đạt được trước đó.
 Công thức tính:

Ứng dụng của t1/2
 Chỉ số về tiến trình thời gian

của sự bài xuất & sự tích lũy
thuốc.
 Cơ sở cho sự chọn khoảng
cách liều dùng của một loại
thuốc  giữ nồng độ thuốc nằm
giữa MTC & MEC
 Cơ sở dự đoán Cpss: sau 4-5
t1/2.
Ứng dụng của t1/2

Dược động học: Các điểm chính
 Dược động học: nghiên cứu về cách thức cơ thể đối
phó với một loại thuốc.
 Nồng độ của thuốc/ cơ thể: sự cân bằng giữa hấp
thu, phân phối, chuyển hóa, & bài xuất thuốc.
 Gan: cơ quan chủ yếu chuyển hóa thuốc.

Dược động học: Các điểm chính (TT)
 Thận: cơ quan thực hiện phần lớn việc bài xuất thuốc
ra khỏi cơ thể.
 Xem xét một cách cẩn thận các thông số LS của DĐH
 quyết định liều lượng, đường dùng, và thời gian

thích hợp cho một loại thuốc

Tài liệu tham khảo
1. Applied Pharmacology 2010 Saunders
2. Basic & Clinical Pharmacology 12th 2012 Katzung
3. Instant Clinical Pharmacology 2nd 2008 EJ. Begg
4. Lippincott's Illustrated Reviews-Pharmacology 5th 2011
5. Principles of Clinical Pharmacology 3rd 2012 AP - Elsevier
6. Pocket Atlas of Pharmacology 4th 2011 Thieme
7. Pharmacology - An Illustrated Review 2012 Thieme
8. Pharmacology - An Introduction 6th 2012 Mcgraw-Hill
9. Rang & Dale's Pharmacology 7th 2011 Saunder
10. USMLE step 1 - Pharmocology Lecture Note 2012

Cảm ơn sự quan tâm theo dõi!

Duoc Dong Hoc Dhy Duoc TP HCM

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Duoc Dong Hoc Dhy Duoc TP HCM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bài giảng lý thuyết

DƯỢC ĐỘNG HỌC

ThS. BS. Phạm Phương Phi

2. Kể đúng trình tự & ý nghĩa các giai đoạn dược

3. Liệt kê các yếu tố ảnh hưởng từng giai đoạn

4. Trình bày các thông số chính của Dược động học

2 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

3 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

4 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

 4 giai đoạn (ADME):

1. Hấp thu (Absorption)

6 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

7 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

là khuynh hướng tự nhiên & tất yếu

 Nồng độ thuốc & các thành phần chuyển hóa của nó

trong huyết tương sau các giai đoạn DĐH  Cơ sở

2. Nồng độ thuốc thiết yếu (Critical concentration)

3. Liều tấn công (Loading dose)

4. Liều duy trì (Maintaining doses)

5. Trạng thái bình nguyên (Steady state)

6. Diện tích dưới đường cong (AUC)

7. Hiệu ứng chuyển hóa bước đầu (First-pass effects)

8. Sự gắn kết protein (Protein binding)

9. Chỉ số điều trị (TI - Therapeutic Index)

1. Tác dụng trị liệu: Hiệu ứng/Hiệu

quả mong đợi khi sử dụng thuốc.

11 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

trong cơ thể  Tác dụng trị liệu

12 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

3. Liều tấn công: Dạng liều

Đạt nồng độ thiết yếu

Tác dụng nhanh theo yêu

cầu của lâm sàng

13 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

4. Liều duy trì: Dạng liều

 Duy trì nồng độ thiết yếu sau

liều tấn công

 Theo một lịch trình nhất định

14 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

15 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

độ tiếp nhận thuốc.

 Tổng lượng thuốc/ cơ thể

không đổi qua các lần dùng

16 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

hủy (t1/2) cho cả đường uống

17 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

18 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

7. Hiệu ứng chuyển hóa

 Sự chuyển hóa hoặc thải trừ

thuốc trước khi thuốc đến

19 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

21 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

 Sự gắn kết thay đổi  TG tác dụng, TG chuyển hóa &

22 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

9. Chỉ số điều trị (TI)

 Chỉ số về độ an toàn tương đối của một loại thuốc

23 ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

II. Giai đoạn phân phối

III. Giai đoạn chuyển hóa

IV. Giai đoạn bài xuất

ThS. BSCK1. Phạm Phương Phi

(đường tiêu hóa, da, trực