ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡOΤΑΣΕΙΣ

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ή πλάγιες ερωτήσεις ονομάζονται οι

δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που εκφράζουν ερώτηση. Η πλάγια ερώτηση δε
διατυπώνεται ευθέως από αυτόν που ρωτά, αλλά με τη μεσολάβηση κάποιου ρήματος
εξάρτησης, γι' αυτό και στο τέλος δεν έχουν ερωτηματικό.
Ευθεία ερώτηση: Ἦλθον οἱ πρέσβεις;
Πλάγια ερώτηση: Ἐρωτᾷ εἰ ἦλθον οἱ πρέσβεις.

Οι πλάγιες ερωτήσεις διακρίνονται σε:

1. α) Oλικής άγνοιας, όταν εκφράζουν ερώτηση που αφορά το ρήμα της πρότασης
και η οποία μπορεί να απαντηθεί με ένα ναὶ ή ένα οὐ· με τη σειρά τους
διακρίνονται σε:
o Μονομελείς, όταν έχουν ένα μέλος, ζητείται δηλαδή απάντηση σε ένα
ερώτημα.
o Όταν είναι μονομελείς, με το ερωτηματικό μόριο εἰ (= μήπως, αν) και
σπανιότερα με τα ἐάν, ἄν, ἢν (αν):
Ἀπορεῖς εἰ διδακτόν ἐστιν ἡ ἀρετή. (Μτφρ. Απορείς αν μπορεί να διδαχθεί η αρετή.)
Σκόπει ἐὰν καὶ σοὶ ἀρέσῃ. (=Σκέψου αν αρέσει και σε σένα.)

o Διμελείς, όταν έχουν δύο μέλη, αποτελούνται δηλαδή από δύο ερωτήσεις.
o Όταν είναι διμελείς, με τα ζεύγη εἰ - ἢ (εάν - ή), πότερον (πότερα) - ἢ
(ποιο από τα δύο - ή), εἴτε - εἴτε (εάν - ή):
Σκοπῶμεν εἰ ἡμῖν πρέπει ἢ σοί. (=Ας εξετάσουμε αν σε μας ταιριάζει ή σε σένα.)
Κρίνετε πότερον ἡ ἀρετὴ μᾶλλον ἢ ἡ φυγὴ σῲζει τὰς ψυχάς.

β) Μερικής άγνοιας, όταν εκφράζουν ερώτηση που αφορά έναν μόνο όρο της
πρότασης. Οι πλάγιες ερωτήσεις μερικής άγνοιας εισάγονται με ερωτηματικές ή
αναφορικές αντωνυμίες και με ερωτηματικά ή αναφορικά επιρρήματα:
o Ἀπορῶ τί πρῶτον εἴπω. (= Απορώ τι να πω πρώτα.)
Σκόπει πότερος ἡμῶν ἀποκρινεῖται. (=Σκέψου ποιος από μας θα απαντήσει.)
Οὐκ ἔχω τι ἀποκρίνωμαι (= Δεν ξέρω τι να απαντήσω).
o Οὐκ ἔχω ὅ,τι ἀποκρίνωμαι (= Δεν ξέρω τι να απαντήσω).
o Ἀγνοῶ ὅπου ἐσμέν. (=Δεν ξέρω πού βρισκόμαστε.)

Συντακτικός ρόλος
Oι πλάγιες ερωτήσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη Νέα Ελληνική, ως:

1. α) Αντικείμενο σε ρήματα που σημαίνουν ερώτηση, απορία (ἐρωτῶ, ἀπορῶ,

πυνθάνομαι, θαυμάζω κ.τ.ό.), γνώση, άγνοια (γιγνώσκω, οἶδα, ὁρῶ, αἰσθάνομαι,
ἀγνοῶ, ἀπόρως ἔχω κ.τ.ό.), απόπειρα, φροντίδα (πειρῶμαι, παρασκευάζομαι,
πράττω, φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι κ.τ.ό.), σκέψη, προσοχή (σκοπῶ, σκοποῦμαι,
ἐξετάζω, βουλεύομαι κ.τ.ό.) κ.τ.ό.):

Ἠρώτα εἰ εἴη ἄλλη ὁδός. (Μτφρ. Ρωτούσα αν υπήρχε άλλη οδός)

Ἀπορῶ τί πρῶτον εἴπω. (Μτφρ. Απορώ τι να πω πρώτα)

Ἐπυνθάνετο ὅπως ἂν κάλλιον πορευθείη. (Ζητούσε να μάθει πώς θα ταξίδευε

καλύτερα.)

β) Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις ανάλογης

σημασίας με τα παραπάνω ρήματα (ἄδηλόν ἐστι, ἀφανές ἐστι, ἄπορόν ἐστι,
ἀπόρως ἔχει, φανερόν ἐστι, θαυμαστόν ἐστι, λέγεται, δέδεικται κ.τ.ό.):

Ἄδηλον ἦν εἰ ἀδίκως ἐτετιμώρηντο. (Μτφρ. Δεν ήταν φανερό αν είχαν τιμωρηθεί

άδικα.)

Ἐλέγετο τίνι τρόπῳ ἡ ναυμαχία ἐγένετο.(Μτφρ. Λεγόταν με ποιον τρόπο γινόταν

η ναυμαχία. )

γ) Επεξήγηση σε όρο της προηγούμενης πρότασης, συνήθως σε δεικτική

αντωνυμία ουδέτερου γένους:

Τοῦτο σκεψώμεθα, εἰ ἀληθῆ λέγεις. (= Αυτό ας σκεφθούμε, αν λες αλήθεια.)

Εργασίες για τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις:

1) Διαδραστική άσκηση:
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/pl-erot.1.htm

2) Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.

1. [Οὐκ ἔχω] τί ἀποκρίνωμαι (= Δεν ξέρω τι να απαντήσω).

I. α) oλική άγνοιας ή β) μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση

2. Βούλομαι σκέψασθαι τί ποιοῦμεν.

I. α) oλική άγνοιας ή β) μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση

3. Ξενοφῶν ἐρωτᾷ Κῦρον εἴ τι παραγγέλλει.

I. α) oλική άγνοιας ή μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση

4. Διηρώτα τὸν Κῦρον πότερον βούλοιτο μένειν ἢ ἀπιέναι. (= Ρωτούσε τον Κύρο αν
ήθελε να μείνει ή να φύγει.)
I. α) oλική άγνοιας ή β) μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση

5. Ἄδηλον ἦν ὅ,τι τὸ σύνθημα εἴη.

I. α) oλική άγνοιας ή α) μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση

6. Ἐβουλεύοντο(= σκέφτονταν) πῶς ἂν τὴν μάχην συμφορώτατα ποιήσαιντο.

I. α) oλική άγνοιας ή β) μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση

7. Σκεψόμεθα τοῦτο, εἰ ἀληθῆ λέγεις.

I. α) oλική άγνοιας ή β) μερικής άγνοιας
II. α) υποκείμενο, β) αντικείμενο, γ) επεξήγηση
ΚΑΛΗ ΜΕΛΕΤΗ! 😊