Professional Documents
Culture Documents
Araling Panlipunan 8 - Heograpiya at Mga Sinaunang Kabihasnan Sa Daigdig
Araling Panlipunan 8 - Heograpiya at Mga Sinaunang Kabihasnan Sa Daigdig
Daigdig
PANIMULA
2
Nasusuri ang mga sinaunang kabihasnan sa daigdig batay sa
politika, ekonomiya, kultura, relihiyon, paniniwala, at lipunan
Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng mga sinaunang
kabihasnan sa daigdig
PANIMULANG PAGTATAYA
Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot mula sa mga
pagpipilian. Letra lamang ng wastong sagot ang isulat sa sagutang papel.
3
5. Suriin ang mapa at sagutin ang tanong.
Indonesia
http://www.outline-world-map.com/outline-transparent-world-map-b1b
4
9. Unawain ang mapa. Sagutan ang tanong pagkatapos. (P/S)
mrsommerglobal10.pbworks.com
A. w at z C. y at z
B. x at y D. z at w
11. Aling pahayag ang may wastong impormasyon batay sa diyagram? (P/S)
historyonthenet.com
A. May pagkakapantay-pantay sa lipunang
Egyptian noong sinaunang panahon.
B. Ang mga alipin at mangangalakal ay may
pantay na karapatan sa Egypt.
C. Mas mataas ang posisyon ng mga paring
Egyptian kaysa sa mga mandirigma.
D. Ang Pharaoh, maharlika, at magsasaka
ang nasa mataas na antas ng lipunang
Egyptian.
5
12. Paano pinahalagahan sa kasalukuyang panahon ang mga pamana ng
mga sinaunang tao? (U)
A. Mas maunlad ang mga kabihasnan noon kung ihahalintulad sa mga
kabihasnan sa kasalukuyang panahon.
B. Karaniwan lamang ang mga nagawa ng mga sinaunang tao kung
kaya’t kaunti ang kanilang mga ambag.
C. Patuloy na hinahangaan at tinatangkilik ng tao sa kasalukuyan ang
mga pamanang ito.
D. Limitado lamang ang kakayahan ng mga sinaunang tao upang
makagawa ng mga kahanga-hangang bagay sa daigdig.
6
17. Alin sa sumusunod na pahayag ang nagpapakita ng ugnayang
heograpiya-kasaysayan? (U)
A. May klimang tropikal ang mga bansa malapit sa equator.
B. Napaliligiran ang China ng malalawak na disyerto at nagtataasang
bulubundukin.
C. Pinag-isa ni Haring Sargon ang mga lungsod-estado ng Sumer na
nagbigay-daan sa pagtatag ng unang imperyo sa daigdig.
D. Umunlad ang kabihasnang Egyptian dahil sa kapakinabangang dulot
ng Nile sa mga sinaunang taong nanirahan sa mga lambak nito.
7
ARALIN 1: Heograpiya ng Daigdig
ALAMIN
Gawain 1. GEOpardy!
Halimbawa:
8
Gawain 2. Graffiti Wall 1
Isulat sa Graffiti Wall 1 ang iyong sariling ideya tungkol sa tanong sa ibaba.
Masasagot ito sa anyo ng pangungusap o guhit.
PAUNLARIN
9
Ipinakikita sa Diyagram 1.1 ang saklaw ng pag-aaral ng heograpiya:
Basahin at unawain ang teksto gayon din ang diyagram tungkol sa limang
tema ng heograpiya.
10
Limang Tema ng Heograpiya
Lokasyong Absolute na gamit ang
mga imahinasyong guhit tulad ng
latitude line at longitude line na
Lokasyon: Tumutukoy sa kinaroroonan bumubuo sa grid. Ang pagkukrus ng
ng mga lugar sa daigdig dalawang guhit na ito ang tumutukoy
sa eksaktong kinaroroonan ng isang
na may dalawang lugar sa daigdig
pamamaraan sa pagtukoy
Relatibong Lokasyon na ang batayan
ay mga lugar at bagay na nasa
paligid nito. Halimbawa ang mga
Lugar: Tumutukoy sa mga katangiang anyong lupa at tubig, at mga
natatangi sa isang pook estrukturang gawa ng tao
11
Gawain 3. Tukoy-Tema-Aplikasyon
Panuto: Basahing mabuti ang sumusunod na mga pangungusap. Pansinin ang
bawat sitwasyon tungkol sa lokasyon, lugar, rehiyon, interaksiyon ng tao at
kapaligiran, at paggalaw.
[Lugar]
[Lokasyon] [Rehiyon]
[Bansa]
[Interaksyon ng tao
[Paggalaw]
at kapaligiran]
Pamprosesong Tanong
12
Pagkaraan matutuhan ang heograpiya bilang isang konsepto, susunod
na tatalakayin ang katangiang pisikal ng daigdig. Sa paksang ito, higit na
mauunawaan ang heograpiya ng daigdig bilang nag-iisang planeta sa solar
system na maaaring tirahan ng tao at ng lahat ng nabubuhay na organismo.
Simulan mo na.
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Planets2013.jpg
Nasaan ang planetang daigdig sa solar system? Ano ang iyong masasabi sa
posisyon ng daigdig sa solar system?
Isa ang daigdig sa walong planetang umiinog sa isang malaking bituin, ang
araw. Bumubuo sa tinatawag na solar systemang mga ito. Ang lahat ng buhay sa
daigdig – halaman, hayop, at tao – ay kumukuha ng enerhiya mula sa araw. Gayon,
halos lahat sa kalikasan at kapaligiran – mula sa hangin, alon, ulan, klima, at
panahon – ay naaapektuhan ng araw.Mahalaga rin ang sinag ng araw sa mga
halaman upang mabuhay at maganap ang photosynthesis. Samantala, ang mga
halamang ito ay nagbibigay ng oxygen na mahalaga sa lahat ng nilalang. Ang
pagkakaroon ng buhay sa daigdig ay masasabing dulot ng tiyak na posisyon nito sa
solar system, patunay na ang pag-inog nito sa sariling aksis at ang paglalakbay
paikot sa araw bawat taon.
13
Ang daigdig ay binubuo ng crust,ang
matigas at mabatong bahagi ng planetang
ito. Umaabot ang kapal nito mula 30-65
kilometro (km) palalim mula sa mga
kontinente. Subalit sa mga karagatan, ito
ay may kapal lamang na 5-7 km.
14
Lawak ng Karagatan 335,258,000 km kwd (km2)
Pangkalahatang Lawak ng Katubigan 361,419,00 km kwd (70.9%) (km2)
Uri ng Tubig 97% alat, 3% tabang
Circumference o Kabilugan sa Equator 40,066 km
Circumference o Kabilugan sa Poles 39,992 km
Diyametro sa Equator 12,753 km
Diyametro sa Poles 12,710 km
Radius sa Equator 6,376 km
Radius sa Poles 6,355 km
Bilis ng Pag-ikot Lumiligid ang daigdig paikot sa araw sa
bilis na 66,700 milya bawat oras (mph),
107,320 km bawat oras
Orbit sa Araw Lumiligid ang daigdig paikot sa araw sa
loob ng 365 araw, limang oras, 48
minuto at 46 na segundo
Longitude at Latitude
Sa pagtatakda ng lokasyon ng isang lugar sa globo o mapa, mahalagang
mabatid ang ilang termino at konseptong may malaking kaugnayan dito. Sa
pamamagitan ng pagbibigay ng longitude at latitude ng isang lugar, maaaring
matukoy ang lokasyon nito sa globo o mapa sa paraang absolute, astronomical, o
tiyak.
Ipinakikita sa Diyagram 1.3 ang mahahalagang imahinasyong guhit na
matatagpuan sa mapa o globo.
Ang 180 degrees longitude mula sa
Tinatawag na longtitude ang Ang Prime Meridian na Prime Meridian, pakanluran man o
distansiyang angular na nasa Greenwich sa pasilangan, ang International Date
nasa pagitan ng dalawang England ay itinatalaga Line na matatagpuan sa kalagitnaan
meridian patungo sa bilang zero degree ng Pacific Ocean. Nagbabago ang
kanluran ng Prime Meridian. longitude. pagtatakda ng petsa alinsunod sa
Ito rin ang pagtawid sa linyang ito, pasilangan o
mga bilog (great pakanluran.
circles) na
tumatahak
mula sa North Pole
patungong South
Pole.
http://www.learner.org/jnorth/tm/mclass/
http://images.yourdictionary.com/internatio
Glossary.html
http://www.avontrail.ca/coordinates.html nal-date-line
15
Tinatawag na latitude Ang equator ang Ang Tropic of Cancer ang pinaka -
ang distansyang humahati sa globo sa dulong bahagi ng Northern Hemisphere
angular sa pagitan ng hilaga at timog na direktang sinisikatan ng araw.
dalawang parallel hemisphere o hemispero. Makikita ito sa 23.5o hilaga ng equator.
patungo sa hilaga o Ito rin ay itinatakdang
timog ng equator. zero degree latitude.
Ang Tropic of Capricorn ay ang
pinakadulong bahagi ng Southern
Hemisphere na direkta ring
sinisikatan ng araw. Matatagpuan ito
sa 23.5o timog ng equator.
G Mga Kataga:
K 1. Planetang Daigdig
E
O 2. mantle
C 3. plate
A 4. pagligid sa araw
R 5. longtitude at latitude
K
D
http://www.qldaccommodation.com/t
Ang Klima ag/alaska
16
Ang mga lugar na malapit sa equator ang nakararanas ng pinakasapat na
sinag ng araw at ulan na nararanasan sa buong daigdig. Dahil dito, maraming
habitat o likas na tahanang nagtataglay ng iba’t ibang species ng halaman at hayop
ang matatagpuan sa mga lugar na ito. Kabilang sa mga ito ay ang mga rainforest,
coral reef, at mangrove swamp. Kapag bihira naman ang pag-ulan at napakainit ng
panahon sa isang pook, tulad ng disyerto, kakaunti ang maaaring mabuhay na mga
halaman at hayop dito. Ganito rin ang maaaring asahan sa mga lugar na lubhang
napakalamig ng panahon.
Pamprosesong Tanong
17
Ang mga Kontinente
18
http://geology.com/pangea.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Europe_orthograp
hic_Caucasus_Urals_boundary.svg
19
Ang Australia ay isang bansang
kinikilala ring kontinenteng pinakamaliit sa
daigdig. Napalilibutan ito ng Indian Ocean at
Pacific Ocean,at inihihiwalay ng Arafura Sea at
Timor Sea. Dahil sa mahigit 50 milyong taong
pagkakahiwalay ng Australia bilang isang
kontinente, may mga bukod tanging species ng
hayop at halaman na sa Australia lamang
matatagpuan.Kabilang dito ang kangaroo,
wombat, koala,Tasmanian devil, platypus, at
iba pa.
Tinatayang Bilang
Kontinente Lawak (km²) Populasyon ng
(2009) Bansa
Asya 44,614,000 4,088,647,780 44
Africa 30,218,000 990,189,529 53
Europe 10,505,000 728,227,141 47
North America 24,230,000 534,051,188 23
South America 12,814,000 392,366,329 12
Antarctica 14,245,000 -NA- 0
Australia at Oceania 8,503,000 34,685,745 14
20
Karagdagan sa natutuhan mo tungkol sa mga kontinente ng
daigdig, ipinaliliwanag sa ibaba ang mala-jigsaw puzzle na hugis ng
South America at Africa, at ang bahaging ginagampanan ng daan-
daang bulkan sa rehiyong tinatawag na Pacific Ring of Fire.
21
1. 2.
Nile Sahara Hudson Appalachian
River Desert Bay Mountains
Egypt Rocky
Mountains
3.
4.
Andes Cape K-2 Lhotse
Mountains Horn
Argentina Tibet
5. 6.
Kangaroo Tasmanian Iberian Balkan
Devil Peninsula Peninsula
Micronesia Italy
Pamprosesong Tanong
22
Ang mga bulubunduking lugar ay kadalasang nagtataglay lamang ng maliit na
populasyon. Kapansin-pansing ang pinakamataas na bundok sa buong daigdig ay
matatagpuan sa Asya, tulad ng Everest (29,028 talampakan o 8,848 metro). Sa
Africa, pinakamataas ang Kilimanjaro (19,340 talampakan o 5,895 metro) at sa
Europe, ang Elbrus sa Russia (18,510 talampakan o 5,642 metro).
Tingnan ang Talahanayan 1.4.
23
talampakang lalim
(7,235 metro)
bundok disyerto
dagat,
look, golpo
bulubundukin ilog
phillipriley.comswiki.wikispaces
.net
24
Anyong Lupa Anyong Tubig
Pamprosesong Tanong
25
Pamprosesong Tanong
Wika
26
Islands, Palau, Papua New
Guinea, Philippines, Samoa,
Solomon Islands, Suriname,
Taiwan, Thailand, Tokelau, Tonga,
Tuvalu, United States, Vanuatu,
Viet Nam, Wallis at Futuna
Afghanistan, Albania, Armenia,
Austria, Azerbaijan, Bangladesh,
Belarus, Belgium, Bosnia and
Herzegovina, Brazil, Bulgaria,
Canada, China, Croatia, Czech
Republic, Denmark, Fiji, Finland,
France, Germany, Greece,
Iceland, India, Iran, Iraq, Ireland,
Isle of Man, Israel, Italy, Latvia,
Indo-European 436 46.77 Lithuania, Luxembourg, Mace-
donia, Maldives, Myanmar, Nepal,
Netherlands, Norway, Oman,
Pakistan, Peru, Poland, Portugal,
Romania, Russian Federation,
Serbia, Slovakia, Slovenia, South
Africa, Spain, Sri Lanka, Suriname,
Sweden, Switzerland, Tajikistan,
Turkey, Ukraine, United Kingdom,
United States, Vatican State, at
Venezuela
Angola, Benin, Botswana, Burkina
Faso, Burundi, Cameroon, Central
African Republic, Chad, Comoros,
Congo, Côte d’Ivoire, Cuba,
Democratic Republic of the Congo,
Niger-Congo 1,524 6.91 Equatorial Guinea, Gabon,
Gambia, Ghana, Guinea, Guinea-
Bissau, Kenya, Lesotho, Liberia,
Malawi, Mali, Mayotte,
Mozambique, Namibia, Niger,
Nigeria, Rwanda, Senegal, Sierra
Leone, Somalia, South Africa,
South Sudan, Sudan, Swaziland,
Tanzania, Togo, Uganda, Zambia,
at Zimbabwe
Bangladesh, Bhutan, China, India,
Sino-Tibetan 456 20.34 Kyrgyzstan, Laos, Myanmar,
Nepal, Pakistan, Thailand, at Viet
Nam
Pinagkunan: http://www.ethnologue.com/statistics/family
27
Relihiyon
Lahi/Pangkat-Etniko
Tila isang malaking mosaic ang daigdig dahil na rin sa maraming natatanging
paglalarawan at katangian ng mga naninirahan dito. Isang batayan nito ang race o
lahi na tumutukoy sa pagkakakilanlan ng isang pangkat ng mga tao, gayondin ang
pisikal o bayolohikal na katangian ng pangkat.Maraming eksperto ang bumuo ng ibat
ibang klasipikasyon ng mga tao sa daigdig, ngunit marami rin ang nagsabing
nagdulot ito ng kontrobersiya sapagkat maaaring magpakita rin ito ng maraming
diskriminasyon..
Sa kabilang banda, ang salitang “etniko” ay nagmula sa salitang Greek na
ethnos na nangangahulugang “mamamayan.” Ang mga miyembro ng pangkat-etniko
ay pinag-uugnay ng magkakatulad na kultura, pinagmulan, wika, at relihiyon kaya
naman sinasabing maliwanag ang kanilang sariling pagkakakilanlan.
28
1. Ano ang ibig sabihin ng heograpiyang pantao? Ano ang pagkakaiba nito sa
pisikal na heograpiya?
2. Ano-ano ang saklaw ng heograpiyang pantao? Ipaliwanag ang bawat isa.
3. Bakit mahalagang pag-aralan ang heograpiyang pantao?
4. Paano nakaaapekto ang heograpiyang pantao sa pagkakakilanlan ng
indibiduwal o isang pangkat ng tao?
5. Paano magiging instrumento ang heograpiyang pantao sa pagkakaisa ng
mga tao sa daigdig?
Pahalang Pababa
1. Kaluluwa ng kultura 2. Relihiyong may pinakamaraming
3. Sistema ng mga paniniwala at tagasunod
rituwal 4. Pamilya ng wikang may
7. Pagkakakilanlang biyolohikal pinakamaraming
ng pangkat ng tao taong gumagamit
9. Pamilya ng wikang Filipino 5. Salitang-ugat ng relihiyon
10. Matandang relihiyong umunlad sa 6. Salitang Greek ng “mamamayan”
India 8. Pangkat ng taong may iisang kultura
at pinagmulan
1 2
3 4
5 6
7 8
10
PAGNILAYAN/UNAWAIN
Sa bahaging ito, ang mga tinalakay na paksa tungkol sa pisikal na
katangian at heograpiyang pantao ng daigdig ay bibigyan ng malalim na
pagtalakay sa tulong ng mga nakalaang gawain. Maipakikita rito ang
pagbibigay ng kabuluhan sa paghubog ng heograpiya sa kabuhayan at
pamumuhay ng tao.
29
Gawain 10. My Travel Reenactment
Bumuo ng limang pangkat at sundin ang sumusunod na mga hakbang:
Pamprosesong Tanong
30
2. Sulatan ang “kasuotan” ng mga impormasyon o guhitan ito ng mga simbolo at
bagay na tumutukoy sa lahi, wika at relihiyon ng bansang pinili ng iyong
pangkat.
3. Sa hudyat ng guro, ipasuot sa isang miyembro ng pangkat ang nabuong
kasuotan.
4. Ipakita ang kasuotan sa harap ng klase, tulad sa isang fashion show.
5. Pumili ng 1-2 miyembro ng pangkat na magpapaliwanag sa disenyo ng
kasuotang suot ng kapangkat.
6. Sagutin ang sumusunod na mga tanong. Markahan din ang gawaing ito
batay sa ibinigay na rubric.
Pamprosesong Tanong
31
Aralin 2: Ang mga Sinaunang Tao
ALAMIN
apoy bato
kahoy banga
buto ng
hayop
Pamprosesong Tanong
32
Pagkatapos masabi ang alam mo Ngayon tungkol sa paksa, ay
maaari nang magtungo sa susunod na bahagi ng aralin. Sa yugtong ito,
inaasahang iyong matututuhan ang mahahalagang konsepto tungkol sa mga
sinaunang tao sa daigdig gamit ang mga teksto, graphic organizer, at mga
gawaing higit na magpapayabong sa iyong kaalaman.
PAUNLARIN
Australo- Homo
pithecus
Ape –
Australopithecine – Homo habilis,
sinasabing
Chimpanzee – tinatayang ninuno ng Homo erectus, at
pinagmulan
pinapalagay na makabagong tao; Ape Homo sapiens –
ng tao
pinakamalapit na na may kakayahang mga pangkat ng
kaanak ng tao, ayon sa tumayo nang tuwid homo species
mga siyentista
Lucy – pinakatanyag na
Australopithecus afarensis na
natuklasan ang mga labi noong 1974
http://www.thejunglestore.com/ape
http://news.nationalgeographic.com/news/2012/10
/121026-australopithecus-afarensis-human-
evolution-lucy-scapula-science/
http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_erectus
33
Lower Paleolithic Period
Nagwakas dakong 120,000
Tinatawag ding “Panahon
taon na ang nakararaan
ng Lumang Bato”
Pinakamaagang pananatili ng
(Old Stone Age)
tao sa daigdig
Nagmula ang Paleolitiko
Hindi pa lumilikha ng mga
sa mga katagang paleos
kasangkapan
o matanda at lithos o bato
Ang Homo habilis ay
Pinakamahabang yugto
nangangahulugang able man o
sa kasaysayan
handy man dahil sila ang
ng sangkatauhan
unang species ng hominid na
Maiuugat sa pagsisimula
marunong gumawa ng
ng paggamit ng
kagamitang bato
kasangkapang bato ng mga
Sinundan ng mga Homo
hominid
erectus nang higit na may
Unang gumamit ng apoy at
kakayahan sa paggawa ng
nangaso ang mga
kagamitang bato
sinaunang tao
Panahong Paleolitiko
dakong 2,500,000 – 10,000 B.C.E.
34
Mga Tanyag
na Prehistorikong Tao
ttp://en.wikipedia.org/wiki/File: http://en.wikipedia.org/wiki
Homo_sapiens_neanderthalensi /File:Cro-Magnon.jpg
s.jpg
35
Ang huling bahagi ng Kilala ang panahong ito sa
Panahong Bato ay paggamit ng makikinis na
tinatawag na Panahong kasangkapang bato,
Neolitiko (Neolithic Period) permanenteng paninirahan sa
o Panahon ng Bagong pamayanan, pagtatanim,
Bato (New Stone Age) na paggawa ng palayok at
hango sa mga salitang paghahabi.
Greek na neos o “bago” Naganap sa panahong ito
at lithos o “bato.” ang Rebolusyong Neolitiko
Ang terminong neolitiko ay o sistematikong pagtatanim.
ginagamit sa arkeolohiya Isa itong rebolusyong
at antropolohiya upang agrikultural sapagkat
italaga ang isang antas ng natustusan na ang
ebolusyong pangangailangan sa pagkain.
pangkalinangan o Ito rin ang nagbigay-daan sa
pagbabago sa pamumuhay permanenteng paninirahan sa
at teknolohiya. isang lugar upang alagaan ang
mga pananim
Panahong Neolitiko
dakong 10,000 – 4000 B.C.E.
Teksto mula sa Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et.al, edisyon 2012 (pp. 12-20)
36
Panahon ng Bronse
Panahon ng Tanso Naging malawakan na noon
Naging mabilis ang pag- ang paggamit ng bronse nang
unlad ng tao dahil sa tanso matuklasan ang panibagong
subalit patuloy pa rin ang paraan ng pagpapatigas dito
paggamit sa kagamitang yari Pinaghalo ang tanso at lata
sa bato. (tin) upang makagawa ng higit
Nagsimulang gamitin ang na matigas na bagay
tanso noong 4000 B.C. sa Iba’t ibang kagamitan at armas
ilang lugar sa Asya, at 2000 ang nagagawa mula sa tanso
B.C.E. sa Europe at 1500 tulad ng espada, palakol,
B.C.E. naman sa Egypt kutsilyo, punyal, martilyo,
Nalinang na mabuti ang pana, at sibat
paggawa at pagpapanday Sa panahong ito natutong
ng mga kagamitang yari sa makipagkalakalan ang mga tao
tanso. sa mga karatig-pook
Panahon ng Metal
dakong 4000 B.C.E. – kasalukuyan
Panahon ng Bakal
Natuklasan ang bakal ng mga
Hittite, isang pangkat ng Indo-
Europeo na nanirahan sa
Kanlurang Asya dakong 1500
B.C.E.
Natutuhan nilang magtunaw at
magpanday ng bakal.
Matagal nilang pinanatiling
lihim ang pagtutunaw at
pagpapanday ng bakal.
Persian Silver Cup
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Elam_c Nang lumaon, lumaganap ang
ool.jpg paggamit ng bakal sa iba
pang kaharian.
37
Pagkatapos ng pag-uulat ng bawat pangkat, magbigay ng komento sa mga
pahayag ng mga mag-uulat. Isulat ito sa kapirasong papel at idikit sa bahagi ng
komento ng diyagram.
@Paraan ng Pamumuhay
____Tweet:__________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________
Komento
@Mga Kagamitan/Tuklas
______Tweet:________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________
Komento
Pamprosesong Tanong
Nasa tuktok ng Tower of Hanoi Chart ang mga kongklusyon tungkol sa yugto
ng pag-unlad ng kultura ng mga sinaunang tao. Punan ang ibabang bahagi ng tower
ng ebidensiyang susuporta sa nakatalang kongklusyon.
38
Malaki ang epekto ng Malaki ang naging Higit na umunlad ang
heograpiya sa pag- epekto ng agrikultura sa pamumuhay ng tao dahil
usbong ng unang pamumuhay ng mga tao. sa paggamit ng metal.
pamayanan.
1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
Pamprosesong Tanong
__________________________________
Paggamit ng apoy __________________________________
__________________________________
_________
__________________________________
Pagsasaka __________________________________
__________________________________
_________
39
__________________________________
Pag-iimbak ng labis __________________________________
na pagkain __________________________________
_________
__________________________________
Paggamit ng mga __________________________________
pinatulis na bato __________________________________
_________
__________________________________
Paggamit ng mga __________________________________
kasangkapang metal __________________________________
_________
__________________________________
Pag-aalaga ng mga hayop __________________________________
__________________________________
_________
Pamprosesong Tanong
40
Sa pagkakataong ito, muling balikan ang iyong I-R-F Chart. Muling
sagutin ang tanong na nasa itaas ng chart. Isulat ito sa ikalawang kolum, sa
Refined Idea. Bunga ng mga bagong kaalamang natutuhan mo mula sa
pagbabasa ng mahahalagang teksto at pagsagot sa mga gawaing
nagpayabong ng iyong kaalaman, maiwawasto mo ngayon ang mga konsepto
sa Initial Idea.
PAGNILAYAN/UNAWAIN
GAWAIN 6. Archaeologist
kaalaman sa pangkatangat gawain
Work sa bahaging ito.
Task Card
Kabilang ka sa pangkat ng mga archaeologist mula sa iba’t
ibang bahagi ng daigdig na kasalukuyang naghuhukay sa Catal
Hȕyȕk. Nakapaloob sa task card na ito ang ilang artifact na natagpuan
ng inyong pangkat sa nasabing lugar.
Ang Iyong Misyon
Gamit ang Artifact Analysis Worksheet#1, suriin ang bawat
artifact na nahukay sa Catal Hȕyȕk. Tingnan ang pisikal na katangian,
gamit, at kahalagahan ng mga artifact na ito.
Kaligirang Impormasyon
Ang Catal Hȕyȕk sa kasalukuyan ay isang lugar sa Turkey.
Sinasabing umunlad ang sinaunang pamayanan na ito 9000 taon na
ang nakararaan. Ang lugar na ito ay may lawak na 32 acres o halos 24
football fields. Malapit ang Catal Hȕyȕk sa pampang ng Ilog
Carsamba.
41
Artifact Analysis Worksheet #1 Artifact Analysis Worksheet #2
1. Ano ang artifact? Ilarawan ang mga
katangian nito? 1. Ano-ano ang katangian ng Catal
______________________________ Hȕyȕk batay sa iyong ginawang
______________________________ imbestigasyon?
2. Sa iyong palagay, ano ang gamit nito ______________________________
noong sinaunang panahon? ______________________________
______________________________ 2. Ihambing ang paraan ng pamumuhay
______________________________ ng mga taga-Catal Hȕyȕk sa
3. Bakit mahalaga ang artifact na ito sa kasalukuyang pamumuhay gamit ang
kasalukuyang panahon? sumusunod na aspekto:
______________________________
______________________________ a. pang-araw-araw na gawain
4. Ano ang nais ipahiwatig ng artifact na b. paraan ng paglilibing
ito tungkol sa Catal Hȕyȕk? c. sining
______________________________ d. pinagkukunan ng pagkain
______________________________
Pamprosesong Tanong
42
ARTIFACTS
Mural Painting
Isang Pigurin
Imahe mula kay Prof. Michael Fuller, St.
Imahe mula kay Prof. Michael Fuller, St. Louis
Louis Community College Community College
http://users.stlcc.edu/mfuller/catalhuyuk.html http://users.stlcc.edu/mfuller/catalhuyuk.html.
.
43
Pagkatapos talakayan ang mga sagot sa Archaeologist at Work, muling
sagutin ang tanong na nasa I-R-F Chart. Sa puntong , ilagay ang sagot sa huling
kolum,na Final Idea. Pagkatapos ay ibahagi sa klase ang lahat ng iyong
kasagutan sa tatlong kolum ng chart.
ALAMIN
Masdan ang tatlong picture frame at pansining walang laman ang bawat
isa.Tatawag ang guro ng tatlong mag-aaral na guguhit ng mga salitang ipapaloob sa
bawat frame. Isulat sa papel ang natatanging salitang inilalarawan ng mga guhit.
K
Pamprosesong Tanong
1. Itala sa bawat kahong nasa ibaba ng “W” (words) ang mga salitang
maiuugnay sa paksa.
2. Sa kahon ng “Q” (questions), bumuo ng 3-5 tanong na nais mong masagot
tungkol sa paksa.
3. Ipagpaliban ang pagsagot sa Bilog “F” (facts). Pabalikan ito pagkatapos ng
Pagnilayan/ Unawain.
44
Paksa: Sinaunang Kabihasnan ng Daigdig
W Q F
PAUNLARIN
a.
Sa bahaging ito, tatalakayin ang katuturan ng kabihasnan at ang
impluwensiya ng heograpiya sa pag-unlad ng mga sinaunang kabihasnan. Gayon
din ang mahahalagang pangyayari ng mga sinaunang kabihasnan sa daigdig.
Susuriin din ang mga aspektong humubog sa pamumuhay ng mga nanirahan sa
mga kabihasnang ito.
b. Pansinin ang blank concept map. Punan ito ng mga salitang may
kaugnayan sa kabihasnan.
45
http://www.fishfarming.com/tilapia.html
http://revphil2011.wordpress.com/2011/07/28/fighting-for-the-crown/
http://forum.philboxing.com/viewtopic.php?f=8&t=110850&p=281814
0
http://listdose.com/top-10-inventions-that-changed-human-lives-
http://depositphotos.com/4400538/stock-photo-Ancient-egypt-
forever/
hieroglyphics-on-wall.html
/
/
Pamprosesong Tanong
46
Impluwensiya ng Heograpiya
sa Pag-unlad ng mga Sinaunang Kabihasnan
Pagmasdan ang mapa ng daigdig. Tukuyin ang mga kontinente nito. Lagyan
ang mapa ng bituin ( ) na kumakatawan sa kinaroroonan ng mga sinaunang
kabihasnan sa daigdig.
phillipriley.comswiki.wikispaces.net
47
Heograpiya ng Mesopotamia
48
Sinasabing mahirap na lubusang mabatid ang sinaunang kasaysayan ng
India. Nakahukay nga ang mga arkeologo ng mga kasangkapang ginamit ng mga
ninuno subalit hanggang sa kasalukuyan, hindi pa rin nauunawaan ng mga iskolar
ang mga naiwang sistema ng pagsulat ng sinaunang kabihasnan ng India.
49
halos apat na milenyo na ang nakalilipas. Noon pa man, mithiin na ng mga Tsino
ang pagkakaroon ng mahusay na pamamahala.. Ang pagkakaroon ng mga
ideolohiyang suportado ng estado, partikular ang Confucianism at Taoism, ay lalo
pang nagpatatag sa kabihasnang Tsino. Sa aspektong politikal, halinhinang
nakaranas ang China ng pagkakaisa at pagkakawatak-watak. Ang mga
pangyayaring ito ang humubog sa kultura at mamamayan ng bansa hanggang sa
makabagong panahon.
50
sa pinagmulan ng kabihasnan nito. Sa pagtatapos ng ika-20 siglo, natuklasan ng
mga arkeologo ang isang tirahan ng mga sinaunang tao sa timog-ng kanlurang
bahagi ng Egypt malapit sa hangganan ng Sudan. Tinatayang naroroon na ang
paninirahang bago pa sumapit 8000 B.C.E. Sinasabing maaaring ang mga kaanak o
inapo ng mga taong ito ang nagpasimula sa kabihasnang Egyptian sa Lambak ng
Nile.
Heograpiya ng Egypt
51
ng mga disyerto sa silangan at kanlurang bahagi ng ilog ay nakapagbigay ng
kaligtasan sa Egypt sapagkat nahahadlangan nito ang mga pagsalakay. Dahil dito,
ang mga tao ay nagawang makapamuhay nang mapayapa at masagana sa loob ng
mahabang panahon.
Heograpiya ng Mesoamerica
Sa kasalukuyan, saklaw ng
Mesoamerica ang malaking bahagi ng Mexico, Guatemala, Belize, El Salvador, at
kanlurang bahagi ng Honduras.
52
Gawain 3. Triple Matching Type
A B C
Pamprosesong Tanong
Geography Checklist
Kabihasnan:
Katangiang Heograpikal:
53
Magtala ng 5 hanggang 10 katangiang heograpikal
ng kabihasnang nakatalaga sa pangkat.
Geography Checklist
Kabihasnan:
Katangiang Heograpikal:
1
2
3
Pamprosesong Tanong
54
Mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
55
Babylonian (1792-1595 B.C.E.)
56
Chaldean (612-539 B.C.E.)
57
Gawain 5. Complete It!
A. Kumpletuhin ang pangalan na tinutukoy na pook. Isulat ang mga akmang letra sa
patlang.
1. ___ ___ M ___ ___ - Mga unang lungsod-estado ng Mesopotamia
5. ___ ___ T ___ ___ ___ - Tawag sa mga lalawigang bumuo sa Persia
6. ___ ___ ___ ___ ___ I ___ - Imperyong itinatag pagkatapos ng Babylonia
Pamprosesong Tanong
58
Ang Kabihasnang Indus sa Timog Asya
Natuklasan ang
dalawang lungsod na ito
sa lambak Indus at
tinatayang umusbong ito
noong 2700 B.C.E.
Planado at malalapad
ang mga kalsada nito.
59
Ang irigasyon ng lupa ay mahalaga
Sewer system
sa pagsasaka ng mga Dravidian. Nag-
aalaga rin sila ng mga hayop tulad ng
elepante, tupa, at kambing. Maaaring sila
rin ang kauna-unahang taong nagtanim
ng bulak at nakalikha ng damit mula rito.
Mayroon din silang masistemang
pamantayan para sa mga timbang at
sukat ng butil at ginto. Samantala, ang
mga artisano ay gumamit ng tanso,
bronze, at ginto sa kanilang mga gawain.
Ang lipunang Indus ay kinakitaan
ng malinaw na pagpapangkat-pangkat ng
Sewer System mga tao. Nakatira sa bahagi ng moog
http://www.mitchellteachers.org/WorldHistory/I ang mga naghaharing-uri tulad ng mga
ndiaUnit/images/mohenjodaro/WaterChannelPic mangangalakal. May mga bahay ring
_large.jpg
may tatlong palapag. Maaaring katibayan
ito ng pagkakahati-hati ng lipunan sa iba’t ibang uri ng
pictogram tao.
Nagtatag ng mga daungan sa baybayin ng
Arabian Sea. Ang mga mangangalakal ay naglakbay
sa mga baybayin patungong Persian Gulf upang dalhin
ang kanilang mga produkto tulad ng telang yari sa
bulak, mga butil, turquoise, at ivory. Natagpuan din sa
Sumer ang selyong Harappan na may pictogram na
pictogram na representasyon ng isang bagay sa
anyong larawan. Dahil dito, inaakalang ginamit ang
selyong ito upang kilalanin ang mga paninda.Patunay
lamang ang kalakalan sa pagitan ng dalawang
Steatite Seal kabihasnannoon pa mang 2300 B.C.E. Kapuna-
http://phys.org/news16853 punang wala ni isa mang pinuno mula sa sinaunang
9680.html kabihasnang Indus ang kilala sa kasalukuyan.
Maaaring hanggang ngayon ay hindi pa nauunawaan
ng mga iskolar ang sistema ng pagsulat ng kabihasnang ito kaya hindi nababasa
ang mga naiwang tala.
60
Ang mga Aryan ay pinaniniwalaang nagmula sa steppe ng Asya sa kanluran
ng Hindu Kush at nakarating sa Timog Asya sa pamamagitan ng pagdaan sa Khyber
Pass. Sila ay mas matatangkad at mapuputi kung ihahambing sa mga naunang
taong nanirahan sa lambak ng Indus. Dumating ang mga Aryan sa panahong
mahina na ang kabihasnang Indus.
61
Brahmin
kaparian
Ksatriya
mandirigma
Vaisya
mangangalakal, artisan,
magsasakang may lupa
Sudra
magsasakang walang sariling lupa, Dravidian,
inapo ng Aryan na nakapag-asawa ng hindi Aryan
Pariah
Naglilinis ng kalsada, nagsusunog ng mga patay,
nagbibitay sa mga kriminal
Sistemang Caste
62
B. Itala sa unang kolum ng tsart ang mga ambag ng kabihasnang Indus at
Panahong Vedic. Sa pangalawang kolum, itala ang kapakinabangan nito sa
kasalukuyan.
Pamprosesong Tanong
63
Halos kasabay ng panahong lumalakas ang Magadha, isang hukbong
pinamunuan ni Cyrus the Great mula Persia ang sumalakay sa hilagang-kanlurang
India. Noong 518 B.C.E. nasakop ni Darius, ang pumalit kay Cyrus, ang mga
Lambak ng Indus at Punjab. Ang bahaging ito ng India ay napasailalim ng Persia sa
loob ng halos dalawang siglo. Ang mga lungsod ng Persia ay naging sentro ng
kaalaman at kultura ang kalalakihan mula sa iba’t ibang kaharian ay maaaring
makapag-aral.
Pagkatapos nito, iba’t ibang mga imperyo ang naitatag sa India. Tunghayan
ang kasunod na diyagram.
64
Imperyong Maurya
Pagkatatag
65
Imperyong Gupta
Mahahalagang Pangyayari
Pagkatatag
Chandragupta II (Circa
Ang pangalan nito ay hango mula 376-415 C.E.).Nakontrol
sa pangalan ng naunang imperyo. uli ang hilagang India.Muli,
Itinatag ito ni Chandragupta I (circa ang kabisera ng imperyo
319-335 C.E.) ay nasa Pataliputra.
66
Imperyong Mogul
Pagkatatag
67
Gawain 7. Empire Diagram
Pamprosesong Tanong
68
Kabihasnang Tsino
Sinasabing nag-ugat ito mula sa Longshan, isang
kulturang Neolitikong laganap sa lambak ng Huang Ho.
Xia
(? - 1570 B.C.E.)
Hindi pa ito lubusang napatutunayan dahil sa kawalan ng
matibay na ebidensiyang arkeolohiya.
69
Ginapi ng mga pinunong Qin ang mga estado ng
dinastiyang Zhou.
Han
(202 B.C.E. - 220 C.E.)
Ang pagsulat ng kasaysayan ng China ay isang
napakalaking ambag ng Dinastiyang Han.
Grand Canal
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Kais
erkanal01.jpg
70
Li Yuan – Dating opisyal ng Sui na nag-alsa laban sa
dinastiya dahil sa mga pang-aabuso. Itinatag niya ang
dinastiyang T’ang.
T’ang
(618 C.E. - 907 C.E))
Song
(960 C.E. - 1127 C.E.)
Naging sapat ang suplay ng pagkain sa China dahil sa
pag-unlad ng teknolohiyang agrikultural.
71
Itinatag ito ni Kublai Khan, isang Mongol. Sa unang
pagkakataon para sa mga Tsino, ang kabuuang China
ay pinamunuan ng mga dayuhang barbaro.
Ming
(1368 - 1644)
Ang sining ay napayaman partikular ang paggawa ng
porselana. Naglayag at nakarating sa Indian Ocean at
silangang bahagi ng Africa ang mga Tsino sa
pamumuno ni Admiral Zheng He.
72
Itinatag ito ng mga Manchu. Matapos magapi ang
Dinastiyang Ming na mga semi-nomadic mula sa
hilagang Manchuria at itinuturing ng mga Tsino na
barbarong dayuhan.
73
Gawain 8. Maramihang Pagpili sa Tsart
Kabihasnang Tsino
74
Kabihasnang Egyptian
75
3 5 7
1 2 4 6 8 9
3 5 7
1 2 4 6 8 9
76
Lower Egypt. Noong 3100 B.C.E., isang pinuno ng Upper Egypt, sa katauhan ni
Menes, ang sumakop sa Lower Egypt na nagbigay-daan upang mapag-isa ang
lupain sa mahabang panahon. Si Menes ay isa sa mga pinakaunang pharaoh sa
panahon ng Unang Dinastiya ng Egypt. Maliban sa pagkakaroon ng pinag-isang
pangangasiwa, nagtalaga rin siya ng mga gobernador sa iba’t ibang lupain. Ang
Memphis ang naging kabisera sa panahon ng paghahari ni Menes.
http://www.markville.ss.yrdsb.edu.on.ca/projects/classof2007/16chong/don
nelly/Egypt%20Web%20Site/donnellyegyptfacts.html
3 5 7
1 2 4 6 8 9
Matandang Kaharian
Great Pyramid Khufu Seven Wonders Pepi II
77
Si Pepi II ang kahuli-hulihang pharaoh ng Ikaanim na Dinastiya (circa 90
B.C.E.). Pinaniniwalaang tumagal ng 94 na taon ang kaniyang pamumuno na
nangangahulugang siya ang pinakamatagal na naghari sa lahat ng hari sa
kasaysayan. Anim na taong gulang lamang si Pepi II nang maupo sa trono. Namatay
siya sa edad na 100. Bumagsak ang Old Kingdom sa kaniyang pagkamatay. Ang
kaharian ay nagsimulang humina dahil sa laganap na taggutom at mahinang
pamamahala. Nagsimulang hamunin ng ilang mga opisyal ng pamahalaan ang
kapangyarihan ng pharaoh. Dahil dito, nasadlak ang lupain sa kaguluhan sa loob
halos ng dalawang siglo.
3 5 7
1 2 4 6 8 9
Gitnang Panahon
Mentuhotep I Itjtawy Amenemhet II Hyksos
78
panahong ito ay si Amenemhet II (1929-1895 B.C.E.) na namayani sa loob ng 45
taon.
Hindi sa Lambak ng Nile naganap ang mga gawain ng karamihan sa mga
naging pinuno ng Ika-12 Dinastiya. Sa halip, maraming ekspedisyon ang nagtungo
sa Nubia, Syria, at Eastern Desert upang tumuklas ng mahahalagang bagay na
maaaring minahin o mga kahoy na maaaring gamitin. Nagkaroon din ng kalakalan sa
pagitan ng Egypt at Crete ng kabihasnang Minoan.
http://en.wikipedia.org/wiki/File:I
bscha.jpg
79
3 5 7
1 2 4 6 8 9
Bagong Kaharian
Empire Age Ahmose Hatshepsut Akhenaton Rameses II
80
Ikatlong Intermedyang Panahon
3 5 7
1 2 4
6 8 9
Huling Panahon
81
na umabot ng Egypt, Macedonia, Asia Minor, Persia, Mesopotamia hanggang Indus
Valley sa India. Sa kaniyang pagkamatay noong 323 B.C.E., naging satrap o
gobernador ng Egypt ang kaniyang kaibigan at heneral na si Ptolemy.
Noong 305 B.C.E., itinalaga ni Ptolemy ang kaniyang sarili bilang hari ng
Egypt at pinasimulan ang Panahong Ptolemaic. Ang Dinastiyang Ptolemaic ay
naghari sa loob halos ng tatlong siglo. Si Cleopatra VII ang kahuli-hulihang reyna ng
dinastiya. Ang Egypt ay naging bahagi ng Imperyong Roman noong 30 B.C.E.
Mula sa Kasaysayan ng Daigdig ni Mateo et. al (2012), pp. 75-82
http://en.wikipedia.org/wi
ki/File:Kleopatra-VII.-Altes-
Museum-Berlin1.jpg
Gawain 9. Walk to Ancient Egypt
Kabihasnang Egyptian
1. Tauhan 8. Tauhan
2. Bagay 7. Bagay
82
1. Nagpagawa ng Great Pyramid na pinakamalaki sa buong daigdig
2. Sistema ng pagsulat ng mga sinaunang Egyptian
3. Itinuring bilang “Empire Age” at pinakadakila sa kasaysayan ng sinaunang
Egypt
4. Kinilalang isa sa mahuhusay na babaing pinuno ng sinaunang Egypt
5. Napag-isa sa kaniyang paghahari ang Upper Egypt at Lower Egypt
6. Nagsimula sa Ikatlong Dinastiya ng Egypt at panahon ng pagtayo ng mga
pyramid sa Egypt
7. Nagsilbing mga bantayog ng kapangyarihan ng mga pharaoh at naging
libingan ng mga ito
8. Lumagda sa kauna-unahang kasunduang pangkapayapaan sa hari ng mga
Hititte
Pamprosesong Tanong
83
Ang mga Olmec
84
Kulturang Olmec
Dalawa sa sentrong Olmec ay ang San Lorenzo at ang La Venta. Ang mga lugar na
ito ay mga sentrong pangkalakalan kung saan ang mga produktong mineral tulad ng
jade, obsidian, at serpentine ay nagmumula pa sa malalayong lugar tulad ng Costa
Rica.
85
Ang mga Teotihuacan
Noong 600 C.E., ang ilang mga tribo sa hilaga ay sumalakay sa lungsod at
sinunog ang Teotihuacan. Mabilis na bumagsak ang lungsod matapos ang 650 C.E.
Ang paghina ng lugar ay maaaring dulot ng mga banta mula sa karatig-lugar,
tagtuyot, at pagkasira ng kalikasan.
86
Gawain 10. Tracing the Beginning Chart
Pamprosesong Tanong
Mesopotamia Egypt
Sinaunang
Mesomerica Indus
Kabihasnan
Tsino
87
1. Sistema ng pagsulat ng mga Sumerian
2. Kambal na lungsod na umunlad sa lambak-ilog ng Indus
3. Sagradong aklat ng mga Aryan
4. Tawag sa China na nangangahulugang “Gitnang Kaharian”
5. Kauna-unahang kabihasnang umunlad sa America
6. Pagpapangkat-pangkat ng tao sa lipunang Hindu
7. Bahay-sambahan ng mga Sumerian
8. Pinakamalaking estruktura at libingan ng pinuno ng sinaunang Egypt
9. Maunlad na lungsod sa Mesoamerica na nangangahulugang “tirahan ng diyos”
10. Tanyag na gusali sa Babylon; kabilang sa “Seven Wonders” ng sinaunang daigdig
11. Estruktura sa China na nagsilbing harang at proteksiyon laban sa mga mananakop
12. Tawag sa rehiyon ng America na kinabibilangan ng malaking bahagi ng Mexico, Guatemala,
at El Salvador
13. Taguri sa pinuno ng sinaunang Egypt
14. Sinaunang paniniwala ng mga pinunong Tsino na may pahintulot ang langit na pamunuan
ang China
15. Tawag sa sinaunang sistema ng pagsulat ng mga Egyptian
88
5. Pumili ng dalawang kapangkat na mag-uulat sa klase ng nabuong
pathway diagram.
6. Isaalang-alang ang mga pamantayan sa pagmamarka, gamit ang
sumusunod na rubric.
Pamprosesong Tanong
89
Bibigyan ng marka ang ginawang estatwa gamit ang kasunod na rubric.
90
Mesopotamia
Sa larangan ng literatura, itinuturing
Ang ziggurat ay estruktura kung ang Epic of Gilgamesh bilang kauna-
saan pinaparangalan at unahang akdang pampanitikan sa
sinasamba ang diyos o patron buong daigdig. Ito ay kuwento ni
ng isang lungsod. Sentro rin ng Haring Galgamesh ng lungsod-estado
pamayanan ang ziggurat. ng Uruk sa Sumeria noong ikatlong
siglo B.C.E. Ang isa sa mga kabanata
ng epikong ito ay kahalintulad sa The
Ang katipunan ng Great Flood ng Bibliya.
mga batas ni
Hammurabi, na
mas kilala bilang
Code of
Hammurabi, ay Epic of
isang
napakahalagang Gilgamesh
ambag. Ito ay
http://www.crystalinks.com/ziggurat.html
naglalaman ng
282 batas na
pumapaksa sa
halos lahat na
aspekto ng araw-
araw na buhay sa Code of
Mesopotamia. Hammurabi
http://www.crystalinks.com/ziggurat.html
91
Indus
92
Tsino
Iba pang
kontribusyon:
Paggamit ng
silk o seda I Ching at Bing Fa
Kalendaryo
Star map
magnetic
compass
seismograph
wheel barrow
water clock
sundial
chopsticks http://en.wikipedia.org/wiki/Great_Wall_of_
China
abacus
pamaypay
payong Feng Shui
93
Egypt
Hieroglyphics
Ang mga piramide http://en.wikipedia.org
ay hitik sa mga /wiki/Tutankhamun
simbolismong
relihiyoso. Libingan
ito ng pharaoh
kung kaya
sinisimbolo nito
ang kapangyarihan
ng mamuno.
Gayundin,
pinatunayan nito
ang paniniwala sa
buhay matapos http://en.wikipedia.org/wiki/gizapyramid
ang kamatayan.
Lahat ng
kayamanan at
karangyaan ng Ang katawan ng isang yumao ay sumasailalim sa isang
pharaoh ay preserbasyon bago ito tuluyang ilibing. Sa isang
makikita sa prosesong tinatawag na mummification, Ang mga
piramide bilang Egyptian ay gumagamit ng kemikal upang patuyuin ang
paghahanda sa bangkay. Matapos nito, ang isang mummy o
kabilang buhay. embalsamadong bangkay ay pinipintahan, binabalutan
ng linen, at pinapalamutian ng alahas.
94
Gawain 14. K-A-K Organizer
Pamprosesong Tanong
PAGNILAYAN/UNAWAIN
a.
Sa yugtong ito, ang mga tinalakay na paksa tungkol sa impluwensiyang
heograpikal at mga sinaunang kabihasnan sa daigdig ay bibigyan ng malalim na
pagtalakay sa pamamagitan ng mga nakalaang gawain. Maipakikita rito ang
pagbibigay-kabuluhan sa impluwensiya ng heograpiya at pamana ng mga
sinaunang kabihasnan sa kasalukuyang pamumuhay ng tao.
95
2. Isulat sa liham ang sariling saloobin tungkol sa mahalagang papel na
ginampanan nito sa buhay ng mga sinaunang tao.
3. Gawing batayan ang kasunod na rubric sa pagmamarka ng iyong liham.
Impluwensiya sa Daigdig
Impluwensiya sa Pilipinas
Pamprosesong Tanong
96
ILIPAT AT ISABUHAY
UNANG BAHAGI:
a. Pamagat ng proyekto: _________
b. Kinaroroonan ng isasagawang proyekto: _________
c. Petsa ng simula at wakas ng pagpapatupad ng proyekto: _________
d. Halagang gugugulin sa proyekto: _________
Ahensiya ng pamahalaang kaakibat sa proyekto: _________
97
IKALAWANG BAHAGI:
a. Panimula (Tungkol saan ang panukalang proyekto?)
b. Katuturan (Mahalaga bang isagawa ang proyekto? Bakit?)
c. Kapakinabangan (Sino ang makikinabang nito? Sa paanong paraan?)
IKATLONG BAHAGI:
a. Mga hakbang sa pagkamit ng layunin (Ano-ano ang dapat gawin
upang magtagumpay sa hangarin ng pangkat?)
b. Pondo ng proyekto (Paano makakukuha ng salaping gagastusin sa
proyekto?)
c. Pagsasanay (Sino at paano sasanayin ang mga tauhan sa pagkamit ng
proyekto?)
d. Kagamitan (Ano-ano ang kagamitan upang magawa ang proyekto?)
IKAAPAT NA BAHAGI:
a. Inaasahang bunga (Ano-ano ang inaasahang bunga o resulta kung
isasagawa ang proyekto?)
b. Mensahe sa kinauukulan at sa taong-bayan (Ano ang nais mong
sabihin upang maging matagumpay ang preserbasyon ng mga
sinaunang ambag at pamana ng bansa?)
c. Guhit ng isasakatuparang proyekto (Ano ang hitsura ng kalalabasan
ng gagawing proyekto?)
Kraytirya 4 3 2 1
98
proyekto bunga ng gaanong panukala
proyekto na malinaw ang
may 1-2 guhit
aspekto ng
guhit ang
kailangang
isaayos
Tinalakay sa yunit na ito ang heograpiya ng daigdig. Ang mga saklaw nito
tulad ng mga anyong lupa at tubig, klima, at likas na yaman ay tunay na may
malaking impluwensiya sa paghubog ng kasaysayan ng mga sinaunang tao.
Nakasalalay ang pamumuhay ng mga prehistorikong tao sa kanilang mahusay na
pakikiayon sa idinikta ng kanilang kapaligiran.
99
mapabuti ang kanilang pamumuhay hanggang nakapagtatag sila ng mga mauunlad
na pamayanang tinawag na kabihasnan.
Ang mga kontribusyon ng mga sinaunang kabihasnan sa larangan ng politika,
relihiyon, ekonomiya, kultura, at maging sa agham at teknolohiya ay lubos na may
kapakinabangan hindi lamang sa kanilang panahon kundi sa lahat ng panahon.
Sa susunod na yunit, pag-aaralan mo ang mga dakilang kabihasnang klasikal
ng Greece at Rome. Idagdag pa rito ang pakikipagsapalaran ng mga Europeo noong
Gitnang Panahon, ang mga kabihasnan sa iba pang panig ng daigdig hanggang sa
pagbubukang-liwayway ng Makabagong Panahon.
100
Talasalitaan
Oracle bone – tawag sa mga tortoise shell at cattle bone na ginagamit upang
101
mabatid ang mensahe o saloobin ng mga diyos ng mga Tsino
Sanggunian
A. Aklat
B. Module
102