TẬP GHI BÀI HÓA HỮU CƠ TPNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA TP.
HCM
KHOA KỸ THUẬT HÓA HỌC

TẬP GHI BÀI HÓA HỮU CƠ
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 08/2020

LỜI NÓI ĐẦU
Tài liệu này được soạn ra nhằm mục đích giúp các bạn sinh viên có được tài liệu tóm
tắt, có hệ thống mà vẫn bám sát nội dung môn học. Tài liệu hy vọng sẽ khắc phục một số
nhược điểm của phần trình bày slide bài giảng và sách, đồng thời tiết kiệm công sức chép lại
bài mà vẫn đảm bảo cho các bạn sinh viên có thể tự ghi chép thêm theo cách hiểu của mình.
Nội dung kiến thức được lấy từ nguồn tham khảo chính là slide bài giảng của cô Phan
Thị Hoàng Anh, slide bài giảng của thầy Lê Vũ Hà và các sách “Hóa Hữu cơ”, “Bài tập
Hóa Hữu cơ” của thầy Phan Thanh Sơn Nam. Tài liệu này chỉ là tổng hợp, tóm tắt và sắp
xếp lại nội dung các nguồn trên nên vẫn có thể còn nhiều thiếu sót, hy vọng các thế hế sau
có thể tiếp tục bổ sung để tài liệu được hoàn thiện hơn.
Chúc các bạn thành công!
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 8, năm 2020
Tùng Phong Nhân Trung

MỤC LỤC
CHƯƠNG I: ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ ............................................................................1
Bài 1: Tổng quan về đồng phân ..................................................................................1
Bài 2: Đồng phân hình học..........................................................................................4
Bài 3: Đồng phân quang học .......................................................................................6
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG I .......................................................................................13
BÀI TẬP CHƯƠNG I ...................................................................................................15
CHƯƠNG II: CÁC LOẠI HIỆU ỨNG ..........................................................................19
Bài 1: Hiệu ứng điện tử và hiệu ứng không gian ......................................................19
Bài 2: Ảnh hưởng của các loại hiệu ứng ...................................................................23
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG II ......................................................................................27
BÀI TẬP CHƯƠNG II ..................................................................................................29
CHƯƠNG IV: ALKANE .................................................................................................32
Bài 1: Tính chất hóa học của alkane .........................................................................32
Bài 2: Điều chế alkane ..............................................................................................34
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG IV ....................................................................................36
CHƯƠNG V: ALKENE ...................................................................................................38
Bài 1: Tính chất hóa học của alkene .........................................................................38
Bài 2: Điều chế alkene ..............................................................................................48
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG V ......................................................................................52
CHƯƠNG VI: ALKADIENE ..........................................................................................54
Bài 1: Tính chất hóa học của alkadiene ....................................................................54
CHƯƠNG VII: ALKYNE ................................................................................................57
Bài 1: Tính chất hóa học của alkyne .........................................................................57
Bài 2: Điều chế alkyne ..............................................................................................60
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG VII ...................................................................................61
CHƯƠNG VIII: ARENE .................................................................................................62
Bài 1: Tính chất hóa học của arene ...........................................................................62
Bài 2: Ảnh hưởng của các nhóm thế lên phản ứng ái điện tử SE ..............................70
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG VIII ..................................................................................75
BÀI TẬP CHƯƠNG IV - VIII ......................................................................................77
CHƯƠNG IX: ALKYL HALIDE ...................................................................................86
Bài 1: Phản ứng thế ái nhân SN1 và SN2 ...................................................................86
Bài 2: Phản ứng tách loại E1 và E2 ...........................................................................94
Bài 3: Phản ứng tổng hợp ether Williamson ...........................................................100
Bài 4: Hợp chất cơ Magnesium (Grignard).............................................................102
Bài 5: Điều chế alkyl halide ....................................................................................109
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG IX ..................................................................................112
BÀI TẬP CHƯƠNG IX ..............................................................................................114
CHƯƠNG X: ALCOHOL VÀ PHENOL .....................................................................126
Bài 1: Tính chất hóa học của alcohol ......................................................................126
Bài 2: Điều chế alcohol ...........................................................................................130
Bài 3: Tính chất hóa học của phenol .......................................................................133
Bài 4: Điều chế phenol ............................................................................................136
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG X ....................................................................................137
BÀI TẬP CHƯƠNG X................................................................................................138
CHƯƠNG XI: ALDEHYDE VÀ KETONE .................................................................149
Bài 1: Tính chất hóa học của aldehyde và ketone ...................................................149
Bài 2: Điều chế aldehyde và ketone ........................................................................161
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG XI ..................................................................................163
BÀI TẬP CHƯƠNG XI ..............................................................................................165
CHƯƠNG XII: CARBOXYLIC ACID VÀ DẪN XUẤT ...........................................176
Bài 1: Tính chất hóa học của carboxylic acid .........................................................176
Bài 2: Điều chế carboxylic acid ..............................................................................178
Bài 3: Tính chất của các dẫn xuất carboxyl acid .....................................................180
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG XII .................................................................................184
BÀI TẬP CHƯƠNG XII .............................................................................................186
CHƯƠNG XIII: AMINE VÀ MUỐI DIAZONIUM ...................................................194
Bài 1: Tính chất hóa học của amine ........................................................................194
Bài 2: Điều chế amine .............................................................................................198
Bài 3: Tính chất hóa học của ion aryl diazonium....................................................201
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG XIII ................................................................................203
BÀI TẬP CHƯƠNG XIII............................................................................................205
HÓA HỮU CƠ TÙNG PHONG NHÂN TRUNG
CHƯƠNG I: ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ

Bài 1: Tổng quan về đồng phân
1. KHÁI NIỆM:
1.1. Định nghĩa:
Đồng phân (isomer) là những hợp chất hữu cơ có công thức phân tử giống nhau nhưng
công thức cấu tạo khác nhau nên chúng là những chất khác nhau, có tính chất hóa học, tính
chất vật lý, tính chất sinh học khác nhau hoàn toàn (hai đồng phân quang học thì vẫn có tính
chất hóa học, vật lý giống nhau).
1.2. Phân loại:
- Đồng phân cấu tạo (constitutional isomer):
+ Đồng phân mạch carbon.
+ Đồng phân vị trí nhóm chức.
+ Đồng phân nhóm chức, liên kết bội.
- Đồng phân lập thể (stereo isomer):
+ Cấu hình:
. Đồng phân hình học.
. Đồng phân quang học: Đối quang và bất đối quang.
+ Cấu dạng.
2. CÔNG THỨC BIỂU DIỄN CẤU TRÚC:

2.1. Công thức phối cảnh (perspective formula):
- Là công thức mô tả cấu trúc không gian của phân tử trong mặt phẳng tờ giấy. Trong đó, vị
trí các nguyên tử hay nhóm nguyên tử trong phân tử được biểu diễn đúng như cách sắp xếp
thật sự của chúng trong không gian.
- Quy ước:
+ Liên kết nằm trên mặt phẳng tờ giấy được vẽ bằng nét gạch liền bình thường.
+ Liên kết gần mắt người quan sát (nằm trước mặt phẳng tờ giấy) vẽ bằng nét gạch đậm.
+ Liên kết xa mắt người quan sát (nằm sau mặt phẳng tờ giấy) vẽ bằng nét gạch gián
đoạn.
- Ví dụ:
1
2.2. Công thức chiếu Newman (Newman projection):

- Nguyên tắc: Phân tử được nhìn dọc theo trục một liên kết C-C trung tâm và chiếu tất cả
các nguyên tử hay nhóm nguyên tử lên mặt phẳng tờ giấy.
- Quy ước:
+ Nguyên tử C(1) đầu liên kết C-C gần mắt người quan sát biểu diễn bằng một vòng tròn,
che khuất nguyên tử C(2) ở đầu liên kết xa mắt người quan sát.
+ Các liên kết tương ứng nguyên tử C(1) thứ nhất được nhìn thấy toàn bộ trong công thức
chiếu Newman.
+ Các liên kết tương ứng nguyên tử C(2) thứ hai bị che khuất một phần, chỉ thấy một phần
không bị hình tròn biểu diễn nguyên tử C(2) thứ hai che khuất.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Ví dụ: Chuyển các CTPT sau về dạng công thức chiếu Newman
a) CH3 - CH3 b) CH3 - CH2 - CH2 - CH3
2.3. Công thức chiếu Fischer (Fischer projection):

- Nguyên tắc: Chiếu công thức phối cảnh đã ở đúng vị trí lên mặt phẳng tờ giấy.
- Quy ước đặt công thức phối cảnh:
+ Nguyên tử C được chọn nằm trong mặt phẳng tờ giấy.
+ Nguyên tử hay nhóm nguyên tử nằm bên trái và phải nguyên tử C thì nằm trước mặt
phẳng tờ giấy (gần mắt người quan sát).
+ Nguyên tử hay nhóm nguyên tử nằm bên trên và dưới nguyên tử C thì nằm sau mặt
phẳng tờ giấy (xa mắt người quan sát).
- Tùy thuộc vào góc quan sát mà một phân tử có thể có nhiều công thức chiếu Fischer.
- Ví dụ:
2
3. QUY TẮC CAHN - INGOLD - PRELOG:

- Là quy tắc dùng để so sánh thứ tự ưu tiên của các nhóm thế.
- Nguyên tắc:
+ Nguyên tử liên kết với nguyên tử trung tâm gọi là nguyên tử I, nguyên tử liên kết với
nguyên tử I là nguyên tử II,...
+ Nguyên tử I của nhóm thế có số thứ tự lớn hơn trong bảng tuần hoàn thì ưu tiên hơn.
+ Nếu hai nhóm thế cùng nguyên tử I thì xét tiếp nguyên tử II,...
+ Nếu nhóm thế có nguyên tử tham gia vào liên kết đôi, liên kết ba thì xem nguyên tử này
luên kết đơn với 2, 3 nguyên tử kia.
- Ví dụ: Sắp xếp thứ tự hơn cấp các nhóm thế sau
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3

Bài 2: Đồng phân hình học
1. KHÁI NIỆM:
- Là loại đồng phân lập thể xuất hiện do sự phân bố khác nhau của các nguyên tử hay nhóm
nguyên tử ở hai bên một “bộ phận cứng nhắc”.
- “Bộ phận cứng nhắc” chỉ hiện tượng hai nguyên tử không thể quay quanh trục liên kết
giữa chúng. Ví dụ C=C, C=N, N=N, vòng cyclo no,...
2. DANH PHÁP:
2.1. Danh pháp cis - trans:
- Cùng phía: Cis.
- Khác phía: Trans.
2.2. Danh pháp Z - E (zusammen - entgegen):
- Là dạng danh pháp bao quát, gọi tên được cả những chất mà danh pháp cis - trans không
gọi được (các nhóm thế không giống nhau).
- Thứ tự ưu tiên nhóm thế dựa vào quy tắc Cahn - Ingold - Prelog.
- Đồng phân cis - trans và Z - E có thể không liên quan đến nhau.
- Ví dụ: Các đồng phân sau là đồng phân Z hay E?
4
5

Bài 3: Đồng phân quang học
1. KHÁI NIỆM CHẤT HOẠT QUANG:
- Ánh sáng tự nhiên gồm các sóng điện từ có độ dài bước sóng khác nhau và dao động theo
tất cả các phương trong mặt phẳng vuông góc với phương truyền.
- Ánh sáng phân cực (phẳng) chỉ dao động theo một phương duy nhất nằm trong mặt phẳng
vuông góc với phương truyền.
- Hợp chất hữu đặt trên đường truyền ánh sáng phân cực làm quay mặt phẳng ánh sáng phân
cực sang trái hoặc phải các góc α nào đó gọi là chất hoạt động quang học (chất quang hoạt).
2. TÍNH KHÔNG TRÙNG VẬT - ẢNH TRONG GƯƠNG:

- Vật và ảnh của nó trong gương không trùng nhau khi xoay hay tịnh tiến theo mọi cách thì
có tính không trùng vật.
- Những vật không có tâm đối xứng hay mặt phẳng đối xứng sẽ có tính không trùng vật.
- Những phân tử có tính không trùng vật sẽ có tính quang hoạt.
3. KHÁI NIỆM ĐỒNG PHÂN QUANG HỌC:

- Nguyên tử C bất đối xứng là nguyên tử C liên kết với 4 nhóm thế hoàn toàn khác nhau.
- Phân tử chứa nguyên tử C bất đối xứng thì có thể tồn tại ở 2 dạng cấu trúc không gian đối
xứng nhau qua mặt gương. 2 cấu trúc này có tính quang hoạt, tuy nhiên chúng làm quay mặt
phẳng ánh sáng phân cực thành 2 góc +α và -α. 2 cấu trúc này gọi là 2 đồng phân quang học
hay đôi đối quang.
- Ví dụ: Xác định C bất đối xứng trong các chất sau
6
- Ví dụ: Trong các cặp công thức sau, cặp nào là đôi đối quang, cặp nào là cùng một chất?
7
4. DANH PHÁP R - S (RECTUS - SINISTER):

4.1. Với công thức phối cảnh:
B1: Chọn vị trí đặt mắt hay công thức trong không gian sao cho nhóm thế ít ưu tiên nhất ở
xa mắt nhất.
B2: Xem chiều từ nhóm thế ưu tiên nhất đến nhóm thế ưu tiên thứ hai:
+ Nếu là cùng chiều kim đồng hồ: Đồng phân R.
+ Nếu là ngược chiều kim đồng hồ: Đồng phân S.
4.2. Với công thức chiếu Fischer:

B1: Xem vị trí nhóm thế ít ưu tiên nhất đặt trên đường thẳng đứng hay đường nằm ngang.
+ Nằm trên đường thẳng đứng: Chuyển qua B2.
+ Nằm trên đường nằm ngang: Tiếp tục xác định như B2 nhưng kết quả cuối cùng sẽ đảo
ngược lại.
B2: Xem chiều từ nhóm thế ưu tiên nhất đến nhóm thế ưu tiên thứ hai:
+ Nếu là cùng chiều kim đồng hồ: Đồng phân R.
+ Nếu là ngược chiều kim đồng hồ: Đồng phân S.
8
- Ví dụ: Chuyển công thức sau về công thức chiếu Fischer và xác định theo danh pháp R-S
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. MỘT SỐ DẠNG ĐẶC BIỆT:

5.1. Đồng phân quang học chứa nhiều hơn một nguyên tử C bất đối xứng:
- Thông thường, một hợp chất hữu có có n nguyên tử C bất đối xứng thì có tối đa 2n đồng
phân quang học (có thể không đạt tối đa nếu có đồng phân meso). Ta thường xét hợp chất
hữu cơ có 2 nguyên tử C bất đối xứng.
- Gọi tên:
9
- Hợp chất hữu cơ có 2 nguyên tử C bất đối xứng không tương ứng nhau có 4 đồng phân
quang học với cấu hình tuyệt đối là R - R, R - S, S - R, S - S. Các cặp R - R và S -S, R - S
và S -R là các đôi đối quang.
- Trường hợp phân tử chứa đồng thời tổng số n nguyên tử C bất đối xứng và liên kết C = C
thì cũng có khả năng hình thành 2n đồng phân lập thể. Vậy, có thể kết luận 1 hợp chất hữu
cơ có n trung tâm lập thể thì có 2n đồng phân lập thể.
5.2. Đồng phân meso:
- Là đồng phân có ảnh trong gương trùng với chính nó dù có chứa nguyên tử C bất đối
xứng. Do đó, nó không có tính quang hoạt.
- Điều kiện: Tồn tại mặt phẳng đối xứng nội phân tử.
- Ví dụ: Xác định cấu hình tuyệt đối của tất cả các đồng phân quang học (nếu có) của các
chất sau bằng cách dùng công thức chiếu Fischer. Chỉ rõ đồng phân meso (nếu có)
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
10
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Ví dụ: Xác định mối quan hệ của các cặp đồng phân sau
11
12

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG I
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
13
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
14
BÀI TẬP CHƯƠNG I

1. Sắp xếp thứ tự hơn cấp các nhóm thế sau
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. Xác định các nguyên tử C bất đối xứng trong các hợp chất sau
3. Xác định bao nhiêu C bất đối xứng, bao nhiêu C không phải bất đối xứng
15
4. Xác định cấu hình các C bđx trong hợp chất sau
5. Đồng phân nào có cấu hình R (tạo mùi đặc trưng của cam)?
6. Xác định cấu hình các C bđx trong hợp chất sau
16
7. Công thức nào thể hiện hợp chất

a) (2S, 3R)-2-chloro-3-hydroxyhexane
b) (2R, 3R)-2-chloro-3-hydroxyhexane
17
8. Công thức nào là sản phẩm của phản ứng sau
18
CHƯƠNG II: CÁC LOẠI HIỆU ỨNG

Bài 1: Hiệu ứng điện tử và hiệu ứng không gian
PHẦN A - HIỆU ỨNG ĐIỆN TỬ
1. HIỆU ỨNG CẢM ỨNG:
1.1. Bản chất: Sự phân cực liên kết σ gây ra do chênh lệch độ âm điện
- Một nhóm thế nào đó thế vào mạch C. Vì sự chênh lệch độ âm điện giữa nhóm thế và
nguyên tử C mà các đôi e dùng chung dịch chuyển lại gần hoặc ra xa nhóm thế làm cho
nhóm thế và nguyên tử C liên kết với nó mang thêm các phần điện tích trái dấu.
- Các nguyên tử C phía sau liên kết với nguyên tử C trên do cân bằng điện bị tác động mà
các đôi e dùng chung cũng sẽ bị dịch chuyển lại gần hoặc ra xa nguyên tử C đầu tiên nên
mang thêm một phần điện tích cùng dấu với nguyên tử C đầu nhưng càng về sau càng nhỏ.
- Sự dịch chuyển mật độ e dọc theo trục liên kết σ trong phân tử gây ra bởi chênh lệch độ
âm điện như trên gọi là hiện tượng cảm ứng I.
1.2. Phân loại:
Cảm ứng âm -I Cảm ứng dương +I
X có độ âm điện cao hơn C nên e liên kết bị Z có độ âm điện nhỏ hơn C nên e liên kết bị
hút về phía X hút về phía C
Các nhóm cho hiệu ứng -I: Các nhóm cho hiệu ứng +I:
- Nhóm mang điện tích dương: +NR3, +OR2 - Nhóm alkyl:
- Nguyên tử có độ âm điện cao hơn C: F, Cl, -CH3 < -CH2CH3 < -CH(CH3)2 < -C(CH3)3
Br, I, OH, SH, NH2,... - Kim loại: Li, Na, Mg...
- Nhóm không no: CH=CH2, -C≡CH,
-CH=O, -NO2, -SO2R,...
- Tỷ lệ với độ âm điện:
- Tỷ lệ với độ không no:
19
1.3. Đặc điểm:

- Hiệu ứng cảm ứng giảm rất nhanh theo chiều dài mạch C, xem như không đáng kể sau 5
liên kết.
- Hiệu ứng cảm ứng ít bị ảnh hưởng bởi yếu tố không gian.
2. HIỆU ỨNG LIÊN HỢP:

2.1. Bản chất: Xảy ra khi có sự xen phủ của từ 3 orbital p cạnh nhau trở lên
- Xét hệ gồm các liên kết C=C xen kẽ các liên kết C-C. Theo lý thuyết, chỉ có nguyên tử C
trong liên kết C=C xen phủ và hình thành liên kết π còn nguyên tử C trong liên kết đơn thì
không. Tuy vậy trong thực tế, trong hệ trên thì tất cả các nguyên tử C đều xen phủ nhau và
các e của liên kết π giải tỏa đều trên toàn bộ phân tử. Hệ đó gọi là hệ liên hợp.
- Một nhóm thế nào đó thế vào hệ liên hợp, vì sự chênh lệch độ âm điện mà các e trên liên
kết π không giải tỏa đều nữa mà dịch chuyển trên các orbital xen phủ tạo thành các vị trí
mang điện tích trái dấu trên hệ cũng như trên nhóm thế.
- Nhóm thế trên gây ra hiệu ứng liên hợp liên kết π trong hệ orbital xen phủ đồng thời cũng
gây ra hiệu ứng cảm ứng lên liến kết σ.
2.2. Phân loại:
Liên hợp âm -C Liên hợp dương +C

Nhóm thế có khả năng hút điện tử từ phần Nhóm thế có khả năng cho điện tử vào phần
còn lại của hệ liên hợp còn lại của hệ liên hợp
Các nhóm cho hiệu ứng -C: Các nhóm cho hiệu ứng +C:
- Đa số là những nhóm không no: - Các nguyên tử, nhóm nguyên tử, ion âm có
cặp e không liên kết:
- Trong C=Z, hiệu ứng -C tỷ lệ độ âm điện, - Hiệu ứng +C của ion âm mạnh hơn của
điện tích của Z: nguyên tử trung hòa:
- Trong cùng chu kỳ nhỏ, +C tỷ lệ nghịch

với độ âm điện:
20
- Trong 1 phân nhóm chính, +C giảm từ trên

xuống (tỷ lệ nghịch với bán kính nguyên tử):

- Hiệu ứng liên hợp thay đổi rất ít khi kéo dài mạch liên hợp.
- Hiệu ứng liên hợp giảm khi tính phẳng hệ liên hợp giảm.
3. HIỆU ỨNG SIÊU LIÊN HỢP:

3.1. Bản chất: Sự dịch chuyển e từ orbital sp3 của liên kết C-H vào orbital p ở bên cạnh
- Theo lý thuyết, các gốc alkyl gây ra hiệu ứng +I và khả năng đẩy e của -CH3 < -CH2CH3 <
-CH(CH3)2 < -C(CH3)3. Tuy nhiên, theo thực nghiệm thì khả năng đẩy e ngược lại chứng tỏ
có một hiệu ứng đẩy e khác.
- Xét ion CH3CH 2  và CH3 . Ở CH3CH 2  , sự xen phủ
bên giữa orbital sp3 của liên kết C - H với orbital p (sự
siêu liên hợp) nên e từ orbital sp3 của liên kết C-H có
thể cho vào orbital p trống giúp ổn định carbocation.

- Hiệu ứng +H phụ thuộc số liên kết C-H (C no) ở bên cạnh orbital p.
- Hiệu ứng siêu liên hợp hầu như không thay đổi khi kéo dài hệ liên hợp .
*. Thông thường hiệu ứng liên hợp C > hiệu ứng siêu liên hợp H > hiệu ứng cảm ứng I.
21
PHẦN B - HIỆU ỨNG KHÔNG GIAN

1. KHÁI NIỆM:
Hiệu ứng không gian là hiệu ứng mà kích thước của nhóm thế làm ảnh hưởng đến các
tính chất của hợp chất.
2. PHÂN LOẠI:
- Hiệu ứng không gian I: Nhóm thế kích thước lớn gây cản trở 1 nhóm chức, làm phản ứng
khó xảy ra.
- Hiệu ứng không gian II: Nhóm thế kích thước lớn làm hệ liên hợp bị biến đổi, trục của các
orbital p không còn song song khiến tính chất của hệ thay đổi.
- Hiệu ứng ortho: Tổng hòa nhiều hiệu ứng gây ảnh hưởng không theo quy tắc.
22

Bài 2: Ảnh hưởng của các loại hiệu ứng
1. ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH ACID:
1.1. Alcohol và phenol:
- Với alcohol, nhóm thế hút e thì làm tăng tính acid, nhóm thế đẩy e thì làm giảm tính acid.
- Với phenol, tương tự alchol. Ngoài ra, vị trí nhóm thể cũng ảnh hưởng đến tính acid.
1.2. Carboxylic acid:
- Với acid no, mạch hở, nhóm thế hút e thì làm tăng tính acid, nhóm thế đẩy e thì làm giảm
tính acid.
- Với acid không no, mạch hở:
+ Tính acid mạnh hơn acid no cùng mạch do có liên kết bội C=C tạo hiệu ứng -I.
+ Nối đôi C=C càng gần nhóm COOH thì tính acid càng mạnh. Riêng -CH=CH-COOH
thì tính acid giảm do hiệu ứng +C.
+ Nối ba C≡C càng gần nhóm COOH thì tính acid càng mạnh.
- Với acid có vòng thơm:
+ Tính acid H-COOH > C6H5-COOH.
+ Tính acid còn phụ thuộc bản chất và vị trí nhóm thế:
. o-NO2 > p-NO2 > m-NO2.
. o-halogen > m-halogen > p-halogen.
2. ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH BASE:

- Xét amine trong các dung dịch, tính base:
+ Dung dịch nước: (CH3)2-NH > CH3-NH2 > (CH3)3-N > NH3
+ Dung dịch không solvate hóa: (CH3)3-N > (CH3)2-NH > CH3-NH2 > NH3
- Với amine cùng bậc, tính base phụ thuộc chủ yếu vào mật độ e có mặt trên nguyên tử N:
+ Mật độ e càng cao thì tính base càng mạnh.
+ Nhóm thế đẩy e làm tăng tính base, hút e làm giảm tính base.
- Với amin thơm:
+ Cần xét tới hiệu ứng liên hợp.
+ o-NO2 > p-NO2 > m-NO2.
23
- Ví dụ: So sánh tính acid - base của các chất sau:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
24
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................... `
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
25
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỘ BỀN CARBOCATION:

- Nguyên tắc: Điện tích (+) trên cation càng được giải tỏa thì càng bền.
- Carbocation bền nhất thường gặp thuộc loại benzyl, allyl do orbital trống p của nguyên tử
C+ xen phủ hình thành hệ liên hợp làm cho điện tích (+) được giải tỏa đều trên toàn bộ hệ.
26

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG II
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
27
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
28
BÀI TẬP CHƯƠNG II

1. So sánh tính acid:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. So sánh tính acid:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
29
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. So sánh tính base:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
30
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
31
CHƯƠNG IV: ALKANE

Bài 1: Tính chất hóa học của alkane
1. HOẠT TÍNH CỦA ALAKANE:
- Liên kết trong alkane là liên kết bền.
- Độ âm điện C và H xấp xỉ nhau nên các liên kết trong alkane xem như không phân cực.
- Phân tử gần như không phân cực nên ái lực kém với tác nhân ái nhân và ái điện tử.
- Alkane rất bền và độ hoạt động hóa học rất thấp.
- Chỉ phản ứng với những chất oxy hóa mạnh như O2, F2, Cl2, Br2, HNO3 ở điều kiện nhiệt
độ cao hoặc năng lượng cao.
2. PHẢN ỨNG HALOGEN HÓA:

2.1. Đặc điểm chung:
- Tạo thành dẫn xuất halogen và HX.
- Xảy ra theo cơ chế gốc tự do (cần chiếu sáng hoặc gia nhiệt).
2.2. Cơ chế: Thế gốc tự do

- Bước 1: Khơi mào
- Bước 2: Phát triển mạch
- Bước 3: Đóng mạch
32
2.3. Độ chọn lọc của sản phẩm:

- Sự phân bố sản phẩm phụ thuộc:
+ Xác suất thế: Phụ thuộc vào số H bị thế tại C đó.
+ Hoạt tính thế: Phụ thuộc bậc C gắn với H bị thế.
- Gốc tự do tạo thành càng bền, càng dễ hình thành, hoạt tính thế càng cao nên H tại C bậc 3
dễ bị thế hơn so với H của C bậc 2 và bậc 1.
- Phản ứng thế của Br2 đặc biệt ưu tiên cho H tại C bậc cao.
C(III) C(II) C(I)
Độ chọn lọc Cl2 5,0 3,8 1,0
Độ chọn lọc Br2 1600 82 1
2.4. Lập thể phản ứng:
Halogen có thể tấn công từ cả hai phía trên và dưới

mặt liên kết nên tạo thành hỗn hợp R và S
=> Phản ứng không có tính chọn lọc lập thể
- Ví dụ 1: Sản phẩm chứa 1 C*–X
SP là một hỗn hợp racemic – cặp đồng phân đối quang

- Ví dụ 2: Sản phẩm chứa 1 C* có sẵn từ tác chất và 1 C*–X
Đối với trường hợp này, giữ

nguyên cấu hình những C*
ban đầu và vẽ hai cấu hình
cho C*–Br tương ứng.
SP là một hỗn hợp hai đồng phân không đối quang
33
CHƯƠNG IV: ALKANE

Bài 2: Điều chế alkane
1. TỪ THIÊN NHIÊN:
- Chủ yếu là từ dầu mỏ (petroleum) và khí tự nhiên (natural gas):
+ Khí tự nhiên: Chứa alkane có C nhỏ, chủ yếu là methane.
+ Dầu mỏ: Nhờ chưng cất phân đoạn để tách các alkane.
- CH4 là thành phần chính trong natural gas, methane hydrate (nhiên liệu hóa thạch nhưng
trữ lượng dồi dào) và biogas (sản xuất được từ biomass, rác thải sinh học).
2. TỪ HIROCARBON KHÔNG NO, MẠCH HỞ:

- Phản ứng cộng H2.
- Xúc tác: Pt/C, Pd/C, Ni (xúc tác Raney).
- Kiểu cộng: Cis.
3. TỪ ALDEHYL VÀ KETONE:
- Xúc tác: Zn/Hg + HCl hoặc H2N–NH2 + OH-.
34
4. TỪ DẪN XUẤT ALKYL HALIDE (R–X):

4.1. Phản ứng Wurtz:
- Xúc tác: Na.
R–X + 2Na + X–R 

 R–R + 2NaX
CH3CH2CH2Br + BrCH2CH2CH3 
Na
 CH3CH2CH2CH2CH2CH3
- Dùng để tổng hợp alkanes đối xứng.
- Chỉ áp dụng với alkyl bromides và iodides.
- Đối với những alkane không đối xứng sẽ đi kèm những alkanes khác nên độ chọn lọc thấp.
- Ngoài ra còn có sản phẩm phụ là alkenes (tách HX).
4.2. Phản ứng Corey – House:
CH3CH2CH2Br 
Li
 
CuI
CH3CH2CH2Li(CH3CH2CH2)2CuLi
CH3CH2CH2CH2Br + (CH3CH2CH2)2CuLi 
 CH3CH2CH2CH2CH2CH2CH3
- R2CuLi + R’–X  R–R’.
- Tổng hợp được alkane bất đối xứng từ alkyl bromides và iodides.
35
CHƯƠNG IV: ALKANE

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG IV
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
36
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
37
CHƯƠNG V: ALKENE
Bài 1: Tính chất hóa học của alkene
1. PHẢN ỨNG CỘNG HỢP ÁI ĐIỆN TỬ (AE):
- Phản ứng bắt đầu với sự tấn công của tác nhân ái điện tử E+ vào cặp e của liên kết.
- Sau đó là sự tấn công của tác nhân ái nhân Nu vào C còn lại.
1.1. Cộng HX – Chọn sản phẩm chính:

- THEO quy tắc Markovnikov: H của HX sẽ gắn vào C có ít nhóm thế alkyl hơn.
- CÓ xét đến chuyển vị:
...............................................................................................................................................................
1. CH2=CH–CH3 + HCl 
 .........................................................................................................
2. CH2=CH–C6H5 + HCl 
 ........................................................................................................
3. CH2=CH–CF3 + HCl 
 ..........................................................................................................
4. CH2=CH–N(+)(CH3)3 + HCl 
 ...............................................................................................
5. CH2=CH–CN + HCl 
 ...........................................................................................................
6. CH2=CH–COOH + HCl 
 .....................................................................................................
7. CH2=CH–Cl + HCl 
 ............................................................................................................
38
- CÓ xét đến cấu hình lập thể:

+ Trường hợp 1: Sản phẩm xuất hiện 1 C* mới.
Hai đồng phân được hình thành với xác xuất như
nhau => tạo thành hỗn hợp racemic
+ Trường hợp 2: Đã có C* và sản phẩm xuất hiện thêm 1 C* mới.
+ Trường hợp 3: Sản phẩm xuất hiện thêm 2 C* mới.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
39
2. PHẢN ỨNG CỘNG HỢP GỐC TỰ DO (AR):

2.1. Cộng HBr/H2O2:
- CHỈ xảy ra với HBr, không xảy ra với HCl, HI.
- TRÁI quy tắc Markovnikov.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. PHẢN ỨNG CỘNG X2 – HÓA HỌC LẬP THỂ:
3.1. Khi chỉ có X2:
- Cộng theo kiểu TRANS.
Một đôi đối quang (hỗn hợp racemic)
Đồng phân meso

40
- Cách vẽ hình chiếu Fischer sản phẩm:
Đồng phân (tự chọn) Kiểu cộng Sản phẩm (Fischer)

cis trans trái phía
trans trans cùng phía
cis cis cùng phía
trans cis trái phía
3.2. Khi có mặt các anion khác:

- Ví dụ: Br2/NaI, Cl2/H2O, Br2/CH3COOH.
- Xem như X2 là H trong HX và cộng THEO quy tắc Markovnikov.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. PHẢN ỨNG CỘNG H2O:

4.1. Với xúc tác H+:
- THEO quy tắc Markovnikov.
41
- CÓ xét đến chuyển vị.
4.2. Với xúc tác Hg2+:

- KHÔNG xảy ra chuyển vị.
- Gồm 2 giai đoạn:
B1: + (CH3COO)2Hg/H2O.
B2: + NaBH4/OH-.
42
4.3. Với xúc tác B2H6 – Hóa học lập thể:

- TRÁI quy tắc Markovnikov.
- KHÔNG xảy ra chuyển vị.
- H lấy từ B2H6, OH lấy từ H2O2.
- Gồm 2 giai đoạn:
+ B1: + B2H6/THF.
+ B2: + H2O2/NaOH.
- Cộng kiểu cis:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. PHẢN ỨNG CỘNG H2 – HÓA HỌC LẬP THỂ:

- Xúc tác: Pd, Pt, Ni.
43
- Cộng kiểu cis.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. PHẢN ỨNG OXY HÓA VỚI PERACID RCO2OH:
- [O] có thể tấn công từ hai phía của nối đôi.

- Vị trí cis trans ban đầu không thay đổi trên vòng epoxide.
+ Cis – alkene –> Cis – epoxide.
+Trans – alkene –> Trans – epoxide.
44
6.1. Thủy phân epoxide:

- Diol hóa dạng anti.
- Sản phẩm là trans-diol.
6.2. Mở vòng epoxide bất đối xứng:
45
7. PHẢN ỨNG OXY HÓA ÊM DỊU VỚI KMnO4 HOẶC OsO4:

- Diol hóa dạng CIS.
- Ví dụ: Viết sản phẩm

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
46
8. PHẢN ỨNG OXY HÓA CẮT MẠCH:

8.1. Với KMnO4 hoặc K2Cr2O7/H+ hoặc K2CrO4/OH-:
8.2. Với O3:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
47
CHƯƠNG V: ALKENE
Bài 2: Điều chế alkene
1. PHẢN ỨNG TÁCH NƯỚC TỪ RƯỢU:
- Xúc tác: Acid (H2SO4, H3PO4, Al2O3, H – zeolite).
- Mục tiêu: Xác định được sản phẩm alkene chính.
- Chú ý quan trọng: CÓ chuyển vị!!!!
1.1. Tách rượu bậc 1:
- Theo cơ chế E2, phản ứng khó khăn (nhiệt độ cao, acid mạnh).
1.2. Tách rượu bậc 2,3:

- Theo cơ chế E1, phản ứng dễ dàng hơn (nhiệt độ thấp, acid yếu).
48
- Chuyển vị H (Hydride shift):
Quy luật chung: chuyển từ carbocation ít nhóm thế về carbocation nhiều nhóm thế hơn (trừ
trường hợp cuối !!!)

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
49
- Chuyển vị CH3:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. PHẢN ỨNG TÁCH HX TỪ RX:

- Xúc tác: Base (OH-, R’O-).
- Mục tiêu: Xác định được sản phẩm alkene chính.
- Tùy gốc R, R’ và loại base mà cơ chế và sản phẩm khác nhau.
- Chú ý:
+ Đối với RX bậc 1, phản ứng xảy ra theo cơ chế E2 trong môi trường base nên không có
chuyển vị hay đồng phân hóa alkene, do đó thu được alkene đầu mạch.
+ Nếu base đơn giản thì nối đôi nằm vào phía trong. Nếu base cồng kềnh thì nối đôi nằm
ra phía ngoài.
50
3. PHẢN ỨNG CỘNG H2 TỪ ALKYNE:

3.1. Sử dụng hệ xúc tác Lindlar (Pd/CaCO3 + Pb(OAc)2/quinoline):
- Cộng kiểu CIS.
3.2. Sử dụng hệ tác chất Na/NH3lỏng/-78oC:

- Cộng kiểu TRANS.
4. PHẢN ỨNG WITTIG:

- Là phản ứng giữa aldehyde/ketone với triphenyl phosphonium ylide.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
51
CHƯƠNG V: ALKENE
GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG V
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
52
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
53
CHƯƠNG VI: ALKADIENE

Bài 1: Tính chất hóa học của alkadiene
1. PHẢN ỨNG CỘNG VỚI HX HOẶC X2:
- Ở nhiệt độ thấp, sản phẩm 1, 2 chiếm ưu thế.

- Ở nhiệt độ cao, sản phẩm 1, 4 chiếm ưu thế.
54
2. PHẢN ỨNG DIELS – ALDER:
- Alkene (R–CH=CH–R’): Thêm nhóm hút điện tử (–C=O, –COO, –CHO, –CN) sẽ làm
tăng tính ái diene nên thúc đẩy phản ứng.
- Alkadiene: Thêm nhóm hút điện tử hoặc án ngữ không gian nên giảm tốc độ phản ứng.
2.1. Lập thể phản ứng Diels – Alder:
- Nếu sản phẩm tạo ra có 1 C* thì trong sản phẩm sẽ tạo ra hỗn hợp racemic.
- Phản ứng cộng theo kiểu syn:

+ Các nhóm thế ở vị trí cis trong dienophile sẽ cis trong sản phẩm.
+ Các nhóm thế trans trong dienophile sẽ trans trong sản phẩm.
55
- Các nhóm thế trong diene cũng sẽ giữ cấu hình tương đối của chúng trong sản phẩm.
- Phản ứng cộng theo kiểu syn nên phản ứng chỉ xảy ra khi diene ở cấu dạng s – cis.
Nếu cấu hình trans có thể chuyển về cis thì vẫn phản ứng được.

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
56
CHƯƠNG VII: ALKYNE

Bài 1: Tính chất hóa học của alkyne
1. TÍNH ACID CỦA ALKYNE ĐẦU MẠCH:
- Tính acid: CH3–CH3 < CH2 = CH2 < NH3 < HC ≡ CH < H2O < HF
- Tính base: CH3–CH2–> CH2 = CH– > NH2– > HC ≡ C– > OH– > F–
CH3C ≡ CH + NaNH2 
 CH3C ≡ CNa + NH3
CH3C ≡ CH + Na 
 CH3C ≡ CNa + 1/2H2
CH3C ≡ CH + CH3MgBr 
 CH3C ≡ CMgBr + CH4
CH3C ≡ CH + NaOH 
 CH3C ≡ CNa + H2O : Không dùng kiềm mạnh để
chuyển R-C≡CH thành R-C≡C-
1.1. Tác nhân ái nhân CH3C ≡ CNa+:
- Tác dụng với RCH2X để tạo thành alkyne có mạch dài hơn.
- Phản ứng thế lưỡng phân tử.
- Chỉ áp dụng cho dẫn xuất bậc 1 (RCH2X).
- Xúc tác: NaNH2/NH3.
- Đối với dẫn xuất RX bậc 2 và 3 sẽ cho phản ứng tách loại:
2. PHẢN ỨNG CỘNG HỢP VỚI HX HOẶC X2:

- Cộng hợp ái điện tử AE.
- THEO quy tắc Markonikov.
57
- Cộng kiểu anti.

- Sản phẩm dihalogen có cấu hình trans.
- Khả năng cộng hợp AE của liên kết ba yếu hơn liên kết đôi.
3. PHẢN ỨNG CỘNG HỢP NƯỚC THÀNH KETONE HOẶC ALDEHYDE:

- Xúc tác: Hg2+/H2SO4.
4. PHẢN ỨNG VỚI CÁC HỢP CHẤT BORANE:
Vinyl borane
- Sau hai phản ứng, cộng H2O TRÁI quy tắc Markonikov.
- R trong BHR2 thường là siamyl (sec – isoamyl) để gây cản trở không gian, phản ứng dừng
ở vinyl borane.
- Vinyl borane bị thủy phân trong môi trường acid thành cis – alkene.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
58
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. PHẢN ỨNG CỘNG H2:

5.1. Với xúc tác Pd, Pt, Ni:
- Phản ứng KHÔNG dừng ở alkene.
5.2. Với hệ xúc tác Lindlar:

- Phản ứng dừng ở alkene.
- Cộng kiểu CIS.
5.3. Với hệ tác chất Na/NH3lỏng/-78oC:

- Phản ứng dừng ở alkene.
- Cộng kiểu TRANS.
59

Bài 2: Điều chế alkyne
1. ĐIỀU CHẾ ACETYLENE:
1.1. Phương pháp cổ điển:
1.2. Phương pháp hiện đại: Nhiệt phân (thermal decomposition) hoặc oxy hóa một phần
(partial combustion) methane
2CH4   2HC ≡ CH + 3H2

o
1500 C
0,1s
6CH4 + O2   2HC ≡ CH + 2CO + 10H2

o
1500 C
0,1s
2. PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI 2HX TỪ DẪN XUẤT DIHALOGEN:
60

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG VII
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
61
CHƯƠNG VIII: ARENE

Bài 1: Tính chất hóa học của arene
1. TÍNH THƠM – QUY TẮC HÜKEL:
- Hệ liên hợp kín orbital p – liên kết π.
- Tổng số e trong hệ liên hợp là (4n + 2) với n = 0, 1, 2….
- Ví dụ:
+ Hợp chất có tính thơm:
- C+ - 0e
- C - 1e
- C- - 2e
- NH - 2e
-N= 0e
-O- 2e
-S- 2e
+ Hợp chất không có tính thơm:
Lý do: ≠ (4n + 2) e
Lý do: Hệ liên hợp vòng gián đoạn
62
II. PHẢN ỨNG THẾ ÁI ĐIỆN TỬ SE ĐẶC TRƯNG:
- Halogen hóa với X2 (xúc tác: Lewis acid).

- Nitro hóa với HNO3 (xúc tác: H2SO4đặc).
- Sulfo hóa với H2SO4đặc hoặc oleum.
- Alkyl hóa với RX, ROH, alkene (xúc tác: Lewis acid).
- Acyl hóa với CO/HCl, RCOCl, (RCO)2O (xúc tác: Lewis acid).
2.1. Phản ứng halogen hóa:

- Xúc tác: Muối của Al và Fe3+ (có thể dùng Al, Fe nếu tạo được thành muối).
63
2.2. Phản ứng nitro hóa:

- Xúc tác: Thường cần H2SO4 đặc.
2.3. Phản ứng sulfo hóa:
64
2.4. Phản ứng alkyl hóa Friedel – Crafts:

- Có xét chuyển vị.
- Không xảy ra khi nhân thơm gắn nhóm hút e mạnh hoặc amine.
65
2.5. Phản ứng alkyl hóa bằng alkene/ROH:

- Có xét chuyển vị.
2.6. Phản ứng acyl hóa Friedel – Crafts:
*Chú ý:
- Tác nhân ái điện tử R–C+=O không chuyển vị.
- HCOCl không bền mà được thay bằng hỗn hợp CO + HCl để tổng hợp C6H5CHO.
66
- Ví dụ: Liệt kê tất cả các tác chất có thể phản ứng với benzene để tạo thành sec -
butylbenzene
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Ví dụ: Điều chế n - butylbenzene từ benzene
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. PHẢN ỨNG HALOGEN HÓA TRÊN MẠCH ALKYL CỦA ARENE:

- Phản ứng thế theo cơ chế gốc tự do như với alkane.
- Ưu tiên thế với H–Cα.
67
4. PHẢN ỨNG OXY HÓA ARENE BẰNG KMnO4:

- Arene thỏa mãn hai điều kiện dưới có thể bị oxy hóa:
+ Có mạch nhánh chứa C.
+ Cα phải có ít nhất 1H hoặc nối đôi, nối ba, – C = O.
5. PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN CỦA ARYL HALIDE:
- X có thể bị thay thế bởi –OH, –OR, –NH2, –NHR, –NR2.

- Phản ứng sẽ xảy ra dễ dàng hơn nếu có những nhóm hút điện tử mạnh (–NO2, –NO, –CN,
SO3H, –COOH…) ở vị trí ortho hoặc para so với nhóm halogen.
68
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
69

Bài 2: Ảnh hưởng của các nhóm thế lên phản ứng ái điện tử SE
1. QUY LUẬT CHUNG:
- Mật độ điện tử trong nhân thơm càng cao, phản ứng SE càng xảy ra thuận lợi.
2. ĐỊNH HƯỚNG VỊ TRÍ THẾ:

2.1. Với nhóm đẩy điện tử:
Tên nhóm thế Cấu trúc Mức độ tăng hoạt Định hướng vào
Phenoxide -O-
-NR2
Amine -NHR
Mạnh
-NH2
Phenol -OH
Ether -OR ortho- và para-
Amide -NHCOR
Trung bình
Ester của phenol -OCOR
Alkyl -(CH2)nCH3
Phenyl -C6H5 Yếu
Vinyl -CH=CH2
70
2.2. Với nhóm hút điện tử:
Tên nhóm thế Cấu trúc Mức độ giảm hoạt Định hướng vào
Trihalide -CF3, -CCl3
Nitro -NO2 Rất mạnh
Ammonium -N(+)HaR3-a
Sulfonic acid -SO3H
Mạnh
Cyano -C≡N
Acyl chloride -COCl meta-
Ester của benzoic acid -COOR
Carboxylic acid -COOH
Trung bình
Amide -CONH2
Aldehyde -CHO
Ketone -COR
Halomethyl -CH2X
Yếu ortho- và para-
Halide -X (-F, -Cl, -Br, -I)
3. TỶ LỆ SẢN PHẨM ORTHO/PARA:
Kích thước nhóm thế tăng lên

Sản phẩm thế para chiếm ưu thế hơn
71
*. CHÚ Ý:
- Tác chất chứa những nhóm thế giảm hoạt mạnh hơn halogen gần như không tham gia phản
ứng alkyl hóa và acyl hóa Friedel – Crafts.
–> Chọn cặp tác chất (R và R’COCl) hoặc (R và R’Cl) phù hợp.
- Ví dụ: Chọn tác chất phù hợp

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Aniline và các dẫn xuất (C6H5NH2, C6H5NHR, C6H5NR2) không nên được sử dụng cho
các phản ứng thế ái điện tử vào nhân thơm khi có mặt của các acid mạnh hoặc HNO3.
Nhóm giảm hoạt mạnh hơn halogen
Muốn bảo vệ nhóm chức là -NH2, nên chuyển về dạng -NH-CO-R.

Aniline dễ dàng phản ứng với Br2 tạo aniline - 3Br mà không cần xúc tác. Và tuyệt đối
không dùng xúc tác là acid Lewis trong phản ứng này vì nó sẽ phản ứng với aniline.
72
4. ĐỊNH HƯỚNG VỊ TRỊ THẾ VÀO NHÂN THƠM CÓ TỪ HAI NHÓM THẾ:
- Vị trí thế sẽ được định hướng theo nhóm tăng hoạt mạnh nhất hoặc ít giảm hoạt nhất (nếu
không tìm thấy nhóm tăng hoạt).
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Khi hai nhóm thế có sẵn trên nhân thơm ở vị trí meta với nhau, nhóm thế thứ 3 hầu như
không vào vị trí ortho của hai nhóm này (vì hiệu ứng không gian).
- Khi hai nhóm thế trên nhân thơm ở vị trí meta với nhau (một nhóm định hướng ortho/para,
một nhóm định hướng meta), nhóm thế thứ 3 ưu tiên vào vị trí ortho của nhóm giảm hoạt
mạnh.
73
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
74

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG VIII
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
75
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
76
BÀI TẬP CHƯƠNG IV - VIII

1. Hoàn thành các phản ứng sau
77
78
2. Biểu diễn Fischer sản phẩm (2 nhóm trên trục thẳng đứng là CH3, CH(CH3)2)
79
3.Viết sản phẩm của phản ứng (biểu diễn tất cả các đồng phân lập thể tạo thành)
80
4.
81
5.
82
6.
83
7.
84
8.
85
CHƯƠNG IX: ALKYL HALIDE

Bài 1: Phản ứng thế ái nhân SN1 và SN2
1. PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN:
1.1. Phản ứng SN2 – Hóa học lập thể:
KẾT LUẬN: Phản ứng SN2 xảy ra sự nghịch đảo cấu hình (cấu hình sản phẩm nghịch đảo
cấu hình alkyl halide ban đầu).
CHÚ Ý: Chỉ xét tại C* xảy ra phản ứng.
86
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
1.2. Phản ứng SN1 – Hóa học lập thể:
KẾT LUẬN: Sau phản ứng SN1, thu được cả hai cấu hình ở C* đang xét (50:50 ở điều kiện
lý tưởng). Trong thực tế, tỷ lệ sản phẩm chứa C* có cấu hình nghịch đảo thường cao hơn.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
CHÚ Ý: SN1 có thể đi kèm sự chuyển vị carbocation.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
87
- Ví dụ: Xác định kiểu phản ứng thế ái nhân và viết sản phẩm
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH PHẢN ỨNG SN1 HAY SN2:

2.1. Cấu trúc alkyl:
2.1.1. Ảnh hưởng của nhóm alkyl lên SN2:
- SN2 chịu ảnh hưởng lớn của yếu tố lập thể : R3C-X << R2CH-X < RCH2-X < CH3-X
- Nhóm alkyl cồng kềnh → Cản trở không gian cho Nü →Không thuận lợi cho SN2
C-X chứa nhiều nhóm alkyl
88
2.1.2. Ảnh hưởng của nhóm alkyl lên SN1:

- SN1 chịu ảnh hưởng lớn của độ bền carbocation:
- C-X có bậc cao → Carbocation bền hơn → Thuận lợi cho SN1
Nhiều nhóm methyl, benzyl, allyl
2.1.3. Tổng quan:
- C-X bậc 1 có khuynh hướng ưu tiên SN2 (Trừ trường hợp gắn nhóm thế quá cồng kềnh).
- C-X bậc 2 có thể tham gia cả SN1, SN2. Cơ chế nào chiếm ưu thế phụ thuộc cấu trúc cụ
thể, các yếu tố còn lại như tác nhân ái nhân, dung môi.
- C-X bậc 3 có khuynh hướng ưu tiên SN1, tuy nhiên DỄ BỊ TÁCH LOẠI TRONG KIỀM.
- Các dẫn xuất của allyl (CH2=CH-CH2-), benzyl (C6H5-CH2-) dễ tham gia cả SN1, SN2.
- Các dẫn xuất của phenyl (C6H5-) và vinyl (CH2=CH-) hầu như không tham gia SN ở điều
kiện thường.

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
89
2.2. Tác nhân ái nhân Nü:

2.2.1. Ảnh hưởng của Nü lên SN2:
- Tốc độ phản ứng SN2 phụ thuộc cả nồng độ và hoạt tính tác nhân ái nhân.
- Tác nhân ái nhân mạnh thuận lợi cho SN2.

- Các tác nhân ái nhân có cùng nguyên tử ái nhân, tính ái nhân đồng biến với tính base:
- Trong cùng chu kì, tính ái nhân giảm từ trái sang phải (tỉ lệ nghịch độ âm điện):
NH2- > HO- > F- , NH3 > H2O
- Tuy nhiên, trong dung môi phân cực có proton, trong cùng một phân nhóm chính, tính ái
nhân nghịch biến với tính base (tăng từ trên xuống): F- < Cl- < Br- < I-, HO- < HS-
2.2.2. Ảnh hưởng của Nü lên SN1:
- Giai đoạn quyết định tốc độ phản ứng không có sự tham gia của Nü → SN1 không phụ
thuộc vào Nü.
90
- Ví dụ: Xác định kiểu phản ứng thế ái nhân của các phản ứng sau
- Ví dụ: Chọn cặp chất sẽ tham gia phản ứng SN2 tốt hơn
2.3. Dung môi:

2.3.1. Ảnh hưởng của dung môi lên SN2:
- Dung môi có proton (H2O, CH3OH,...) làm chậm phản ứng SN2.
- SN2 thường thuận lợi khi sử dụng dung môi phân cực không proton (HMPA, CH3CN,
DMF, DMSO,...).
91
- Một số dung môi phân cực không proton thông dụng:
2.3.2. Ảnh hưởng của dung môi lên SN1:
- Dung môi phân cực có proton (H2O, CH3OH, C2H5OH, ROH, RCOOH.. ) giúp ổn định cả
cation (R+) và anion (X-) tăng tốc phản ứng SN1.
2.4. Nhóm thế trong R-X (nhóm đi ra):

- R-X có hoạt tính mạnh khi X- càng bền sau khi tách khỏi alkyl.
→ X- nên là những gốc base yếu.
→ Nhóm có tính base càng yếu càng dễ tách ra:
- Khả năng đi ra của một số nhóm trong phản ứng SN:
92
Yếu tố SN1 SN2

Carbocation càng bền càng tốt Ít bị cản trở không gian càng tốt
Gốc alkyl
(3°, 2°, allyl, benzyl) (methyl > 1° > 2°)
Tác nhân ái Không ảnh hưởng nên base yếu, phân Base mạnh, nồng độ cao
nhân Nü tử trung hòa vẫn có thể làm Nü
Phân cực mạnh có proton Phân cực mạnh không có proton
Dung môi
(alcohol, H2O) (DMF, DMSO,CH3CN)
R-X có hoạt tính mạnh khi X- là base yếu (bền hơn)
Nhóm thế X
(ROH < RF < RCl < RBr < RI)
Thu được cả hai đồng phân Cấu hình nghịch đảo
Lập thể
(chú ý chuyển vị) (không chuyển vị)
93

Bài 2: Phản ứng tách loại E1 và E2
Trong phản ứng tách loại HX từ alkyl halide, sản phẩm chính thường là alkene có nhiều
nhóm alkyl liên kết với liên kết đôi.Tách HX xảy ra trong môi trường base (kiềm, muối
alcoholate RO-).
CHÚ Ý:
+ Không áp dụng cho phản ứng sử dụng gốc base cồng kềnh (sẽ ưu tiên alkene đầu mạch
– sản phẩm Hofmann).
+ Không áp dụng cho phản ứng E1 có chuyển vị.
+ Cân nhắc khi sản phẩm có hệ liên hợp (được ưu tiên).
1. PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI LƯỠNG PHÂN TỬ E2:

1.1. Khái niệm:
- Giai đoạn chậm cần sự tấn công của gốc base vào H của Cβ bên cạnh C-X.
- Phản ứng tách loại E2 thường cho sản phẩm chính là alkene bền hơn hay alkene giữa mạch
(sản phẩm Zaitsev).
- Ngoại lệ, nếu:

+ base cồng kềnh:(CH3)3CO-, (C2H5)3CO-,...
+ alkyl halide bị cản trở không gian.
thì alkene ít thế hơn (alkene đầu mạch) là sản phẩm chính.
94
- Tuy nhiên,
1.2. Lập thể E2:

- Phản ứng E2 xảy ra thuận lợi khi C-X và C-H (kế bên → quá trình Zaitsev) thỏa mãn hai
điều kiện:
+ Đồng phẳng (periplanar geometry).
+ Ở vị trí anti với nhau.
- Không xảy ra chuyển vị.

- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
95
2. PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI ĐƠN PHÂN TỬ E1:

2.1. Khái niệm:
- Ở giai đoạn chậm, R-X tự phân ly.
- Hầu như luôn xảy ra cùng SN1 nên hiệu quả không cao.
2.2. Lập thể E1:

- Hình thành carbocation trung gian (phải xét chuyển vị) → không chọn lọc lập thể → sản
phẩm chính là sản phầm bền hơn (thường là đồng phân trans).
- Ví dụ: Viết sản phẩm và xác định kiểu phản ứng tách loại
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
96
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
97
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Yếu tố E1 E2
- Dùng nhiệt độ cao
- RX bậc càng cao càng dễ tách
Base Dùng base yếu Dùng base mạnh
Dung môi Phân cực có proton Phân cực không có proton
Không chuyển vị (theo quy tắc
Lập thể Chú ý chuyển vị
Zaitsev nếu là base nhỏ)
98
CẠNH TRANH PHẢN ỨNG THẾ VÀ PHẢN ỨNG TÁCH LOẠI
Yếu tố Thế Tách loại

Nhiệt độ Nhiệt độ thấp Nhiệt độ cao
Gốc alkyl Bậc thấp (1°) hoặc đơn giản Bậc cao (3°) hoặc cồng kềnh
Cản trở không Đối với alkyl bậc thấp, SN2 thuận Đối với alkyl bậc thấp, E2 chiếm ưu
gian và gốc base lợi khi gốc base đơn giản và yếu thế khi gốc base cồng kềnh và mạnh
- Ví dụ: Xác định sản phẩm và loại cơ chế phản ứng

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
99

Bài 3: Phản ứng tổng hợp ether Williamson
1. NGUYÊN TẮC:
1.1. Tổng hợp ether đối xứng:
- Dehydrate hóa rượu ROH tạo ether đối xứng R-O-R.
- Phenol không tham gia phản ứng dehydrat hóa.
1.2. Tổng hợp ether bất đối xứng:
*. R là gốc phenyl thì phản ứng không xảy ra nếu không có các nhóm thế hỗ trợ trong vòng.
- Điều chế muối của rượu:
C2H5OH + Na →
C2H5OH + NaH →
- Điều chế muối của phenol: Có thể sử dụng hỗn hợp phenol và NaOH.
2. MỘT SỐ CHÚ Ý:
- Với R-X bậc 3, phản ứng tách loại chiếm ưu thế. Trong phản ứng Williamson, để hạn chế
phản ứng tách loại, nên chọn R-X bậc thấp (bậc 1 > bậc 2 > bậc 3).
- Ví dụ: Điều chế
a) Điều chế n-butyl propyl ether từ propylene và (CH3)2CuLi ..................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
100
b) Điều chế ethyl phenyl ether từ acetylene và benzene ............................................................

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) Điều chế tert-butyl ethyl ether bằng PP Williamson thích hợp .............................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Ví dụ: Chọn tác chất phù hợp để điều chế các chất sau
....................................................................................................................................................
a) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
101

Bài 4: Hợp chất cơ Magnesium (Grignard)
1. TÍNH BASE RẤT MẠNH:

- RMgX được xem là muối của R-H (alkane, alkene, benzene) trong khi R-H là acid rất yếu
nên RMgX là base rất mạnh, phản ứng với hầu hết các hợp chất có H linh động (alkyne,
amine bậc 1, 2, NH3, ROH, HOH, phenol, RCOOH) để hoàn nguyên lại R-H.
- Ví dụ: Viết phản ứng của C6H5MgBr với:

1. HOH .......................................................................................................................................
2. DOD .......................................................................................................................................
3. ROH........................................................................................................................................
4. C6H5OH ..................................................................................................................................
5. ND3 .........................................................................................................................................
6. CH3NH2 ..................................................................................................................................
7. (CH3)2NH ...............................................................................................................................
8. CH3-C≡CH .............................................................................................................................
9. CH3COOD ..............................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................
102
- Kết luận:
+ Khi tổng hợp RMgX, R-X…: ...................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
+ Khi dùng RMgX làm tác nhân ái nhân, tác chất còn lại ...........................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
+ Cách tổng hợp hợp chất cơ Mg của alkyne ...............................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
2. TÍNH ÁI NHÂN CỦA CARBANION TRONG R-Mg+X:

Có thể tác dụng với trung tâm Cδ+ trong:
- Aldehyde (RCHO), ketone (RCOR’) → điều chế alcohol.
- Dẫn xuất của acid: ester (RCOOR’), acid chloride (RCOCl), anhydride [(RCO)2O] → điều
chế alcohol.
- CO2 → điều chế acid.
- Nitrile (RCN) → điều chế imine → điều chế ketone.
- Epoxide 3, 4 cạnh → điều chế alcohol.
2.1. R-Mg+X phản ứng với aldehyde và ketone:
103

1. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
3. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
4. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
5. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
6. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
7. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
8. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
- Ví dụ: Điều chế chất sau bằng 2 cách, sử dụng cơ Mg
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
104
2.2. R-Mg+X phản ứng với ester:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Ví dụ: Phân tử alcohol nào sau đây có thể điều chế được từ ester và hợp chất Grignard
2.3. R-Mg+X phản ứng với dẫn xuất ester:
105
2.4. R-Mg+X phản ứng với nitrile:
- Ví dụ: Hoàn thành phản ứng

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2.5. R-Mg+X phản ứng với CO2:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
.
....................................................................................................................................................
106
2.6. R-Mg+X phản ứng với epoxide:

- Ethylene oxide:
- Epoxide bất đối xứng: R- tấn công vào C ít bị án ngữ không gian nhất

1. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
3. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
4. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
5. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
107
108

Bài 5: Điều chế alkyl halide
1. TỪ ALKANE – PHẢN ỨNG THẾ GỐC TỰ DO:
- Ưu tiên H ở C bậc cao.
- Br2 chọn lọc hơn Cl2.
- Không chọn lọc lập thể nên thu được cả 2 cấu hình cho 1 C* mới.
- Đối với mạch akyl trên HC thơm, chỉ xét phản ứng thế ở H của Cα/
- Cần phân biệt phản ứng cộng (Br2/CCl4), phản ứng thế SR (Br2/hʋ, t°) và phản ứng thế SE
(Br2/Fe).
.........................................................................................................................................
1. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
2. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
3. .....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
109
2. TỪ ALKENE:
2.1. Phản ứng cộng AE với X2:
- Cộng kiểu anti (trans).
- Cộng Br2 khi có mặt anion khác như Cl-, OH- (từ H2O), RO- (từ ROH): Theo quy tắc
Markovnikov, Br+ tấn công trước, tạo carbocation bền để anion đi vào.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2.2. Phản ứng cộng AE với HX:
- Phải xem xét chuyển vị.
- Không chọn lọc lập thể vì tạo gốc carbocation trung gian.
- Theo quy tắc Markovnikov, nếu không xảy ra chuyển vị hoặc có nhóm hút điện tử.
1. CH2=CH-C6H5 + HCl → .......................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. CH2=CH-CH2-C6H5 + HBr → ..............................................................................................
....................................................................................................................................................
3. CH2=CH-CF3 + HCl → .........................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. CH2=CH-CH3 + HBr → ........................................................................................................
....................................................................................................................................................
2.3. Phản ứng cộng AR với HBr/H2O2:
- Không xem xét chuyển vị.
- Không chọn lọc lập thể vì tạo gốc tự do trung gian.
- Trái quy tắc Markovnikov.
1. CH2=CH-C6H5 + HBr →.......................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. CH2=CH-C6H5 + HBr/H2O2 → .............................................................................................
....................................................................................................................................................
110
3. CH2=CH-CH2-C6H5 + HBr → ..............................................................................................

....................................................................................................................................................
4. CH2=CH-CH2-C6H5 + HBr/H2O2 → .....................................................................................
....................................................................................................................................................
3. TỪ ALCOHOL:
3.1. Phản ứng thế SN với HX:
2. Phản ứng thế SN2 với SOCl2 hoặc PBr3:
111

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG IX
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
112
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
113
BÀI TẬP CHƯƠNG IX

1. Xác định kiểu phản ứng và sản phẩm (cả đồng phân lập thể)
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
114
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. Hoàn thành phản ứng

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
115
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
116
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
117
3. Xác định các sản phẩm có thể hình thành từ các phản ứng tách loại sau
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. Xác định đồng phân hình học tạo thành

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
118
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. Chọn tác chất phù hợp để điều chế các chất sau
a) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
b) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
c) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
119
d) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
e) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
6. Tổng hợp các hợp chất sau bằng phản ứng thế SN2 alkyl halide
a) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
b) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
c) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
d) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
e) ......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
f).......................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
7. Tổng hợp các chất sau từ nguyên liệu đầu benzene và bất kỳ tác nhân vô cơ và
rượu không chứa quá 3C (có 1 bước sử dụng tác nhân Grignard)
a) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
120
c) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
e) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
8. Tổng hợp các chất sau từ rượu không quá 4 C (có thể dùng thêm các chất vô cơ)
a) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
121
e) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
122
9.
123
10.
124
11.
125
CHƯƠNG X: ALCOHOL VÀ PHENOL

Bài 1: Tính chất hóa học của alcohol
1. TÍNH ACID YẾU:
Tính acid: RH < NH3 < H2 < alkyne < alcohol < H2O < phenol < acid
ROH + Na → RONa + H2
ROH + NaH → RONa + H2
ROH + NaOH ← RONa + H2O
2. PHẢN ỨNG TẠO ALKENE:
- Hoạt tính giảm dần theo bậc rượu:
- Thường theo quy tắc Zaitsev.

- Phải xét chuyển vị (cả alcohol bậc 1 và 2, 3) → không ưu tiên alkene đầu mạch.
- Ưu tiên tạo hệ liên hợp.
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
126
3. PHẢN ỨNG TẠO ETHER:

- Dehydrate hóa xúc tác bởi acid ở nhiệt độ cao.
- Hữu hiệu với rượu bậc 1 tạo thành ether đối xứng. Với rượu bậc 2, bậc 3, phản ứng tách
loại sẽ chiếm ưu thế ở nhiệt độ cao tạo thành alkene.
- Alcohol diol có xu hướng ether hóa nội phân tử nếu sản phẩm là vòng 5 hoặc 6 cạnh.
4. PHẢN ỨNG HALOGEN HÓA:

4.1. Bằng HX:
- Phản ứng thế với X- chỉ xảy ra trong môi trường acid.
- Hoạt tính giảm dần từ 3° > 2° > 1°.

- Đối với alcohol 2° và 3°, phản ứng xảy ra theo SN1 nên cần xem xét chuyển vị.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
127
4.2. Bằng SOCl2/PXn:

- Xảy ra theo cơ chế SN2 (nghịch đảo cấu hình, không chuyển vị).
- Chỉ áp dụng với rượu bậc 1 và bậc 2. Rượu bậc 3 bị cản trở không gian.
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. PHẢN ỨNG ESTER HÓA:

- Khả năng phản ứng: acid RCOOH < anhydride (RCO)2O < acyl chloride RCOCl.
128

1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. PHẢN ỨNG OXY HÓA:
- [O] = CrO3/H2SO4 (H2CrO4), K2Cr2O7/H+, KMnO4/H: Phản ứng không dừng lại ở
aldehyde → Alcohol 1° bị oxi hóa thành acid tương ứng.
- Để điều chế aldehyde từ 1° alcohol PHẢI sử dụng pyridinium chlorochromate (PCC).
- PCC, PDC không ảnh hưởng liên kết đôi C=C.
129

Bài 2: Điều chế alcohol
1. TỪ ALKENE:
1.1. Phản ứng cộng H2O với xúc tác H+:
- Theo quy tắc Markonikov.
- Thường xảy ra chuyển vị.
1.2. Phản ứng cộng H2O bằng Hg2+:

- Theo quy tắc Markonikov.
1.3. Phản ứng cộng H2O bằng B2H6:

- Trái quy tắc Markonikov.
- Cộng kiểu syn.
1.4. Tổng hợp diol:
130
2. TỪ DẪN XUẤT HALOGEN – PHẢN ỨNG THẾ SN:

- SN2 không chuyển vị, nghịch đảo cấu hình nên thường áp dụng cho dẫn xuất bậc 1.
- SN1 có thể chuyển vị, tạo cả hai đồng phân nên thường áp dụng cho dẫn xuất bậc 2, 3.
3. TỪ CARBONYL – PHẢN ỨNG KHỬ:

3.1. Từ aldehyde, ketone thành alcohol tương ứng:
- LiAlH4: Cũng áp dụng với tất cả hợp chất chứa nhóm C=O như acid, ester nhưng vô hiệu
với C=C, C≡C.
- NaBH4: Tác nhân khử yếu hơn, không áp dụng cho acid, ester và liên kết C=C, C≡C.
- Na/alcohol: Áp dụng cho ester, không áp dụng cho acid và liên kết C=C, C≡C.
- H2/xúc tác kim loại: Áp dụng cho C=C, C≡C, C≡N, NO2, ester, không áp dụng cho acid.
3.2. Từ acid (RCOOH) thành (RCH2OH):
- LiAlH4 (bảo toàn được liên kết đôi, liên kết ba).
- Ví dụ: Chọn xúc tác phù hợp trong phản ứng sau
3.3. Từ ester (RCOOR’) và acyl chloride (RCOCl) thành alcohol tương ứng
(RCH2OH):
- LiAlH4: Bảo toàn được liên kết đôi, liên kết ba, dễ dàng.
- NaBH4: Bảo toàn được liên kết đôi, liên kết ba, khó khăn hơn.
- Na/alcohol: Bảo toàn được liên kết đôi, liên kết ba.
- H2/xúc tác kim loại: Phản ứng với liên kết đôi, liên kết ba.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
131
4. TỪ HỢP CHẤT CƠ Mg:

- Nhắc lại, RMgCl tác dụng với
1. R’OH → ................................................................................................................................
2. HCHO → ...............................................................................................................................
3. R’CHO →..............................................................................................................................
4. R’COR’’ → ...........................................................................................................................
5. R’NH2 → ...............................................................................................................................
6. R’COOR’’ → ........................................................................................................................
7. R’COOH → ...........................................................................................................................
8. R’-C≡CH → ..........................................................................................................................
9. CH2(O)CH2 → .......................................................................................................................
10. R’CH(O)CH2 → ..................................................................................................................

....................................................................................................................................................
1. .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
132

Bài 3: Tính chất hóa học của phenol
1. PHẢN ỨNG THẾ ÁI ĐIỆN TỬ TRÊN VÒNG BENZENE:
1.1. Phản ứng halogen hóa không cần dùng acid Lewis:
- TH1: Dung môi phân cực kém thì thế 1 lần
- TH2: Dung môi phân cực mạnh thì thế nhiều lần.
1.2. Phản ứng nitro hóa, sulfo hóa không cần H2SO4 đặc:
- Nitro hóa tập trung vào vị trí ortho và para.
- Sulfo hóa ở nhiệt độ thấp (15 - 20oC) cho sản phẩm chủ yếu là ortho. Nâng nhiệt độ lên
cao (100oC), sản phẩm chuyển về para.
1.3. Phản ứng Friedel – Crafts:
133
2. PHẢN ỨNG ESTER HÓA:

- Không xảy ra với acid hữu cơ.
- Chỉ sử dụng anhydride (RCO)2O, acyl chloride RCOCl.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. PHẢN ỨNG ETHER HÓA:

- Phenol không tham gia phản ứng ether hóa xúc tác bởi H+ (riêng naphthol vẫn có).
- Ether của phenyl được tổng hợp bằng phản ứng Williamson.
CHÚ Ý: Khi viết phản ứng, phải điều chế ArO- hoặc sử dụng thêm kiềm trong phản ứng.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
134
- Ví dụ: Điều chế các chất sau từ phenol và ethylene

1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. PHẢN ỨNG OXY HÓA:
- Nếu vòng thơm chỉ gắn 1 nhóm OH thì khó bị oxy hóa.
135

Bài 4: Điều chế phenol
1. OXY HÓA CUMENE:
2. THỦY PHÂN CHLOROBENZENE:
3. PHẢN ỨNG KIỀM CHẢY:
4. THỦY PHÂN DIAZONIUM:
136

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG X
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
137
BÀI TẬP CHƯƠNG X

a) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) ...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) ...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
e) ...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
f) . ..............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
g) . ..............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
h) . ..............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
138
2. Xác định cách để thực hiện các chuyển hóa sau

a) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
a) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
139
e) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
f) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
g) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
h) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
i) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
j) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
k) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
o) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
p) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
q) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
l) .................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
m) ...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
n) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
r) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
s) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
140
3. Tìm 2 cách tổng hợp các hợp chất sau theo phương pháp Williamson, xác định
cách nào ưu thế hơn nếu có
a) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. Có thể tổng hợp chất sau theo phương pháp Williamson được không? Nếu có thì viết
phương trình.

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
141
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
142
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
143
6.
144
7.
145
8.
146
9.
147
10.
148
CHƯƠNG XI: ALDEHYDE VÀ KETONE

Bài 1: Tính chất hóa học của aldehyde và ketone
1. PHẢN ỨNG CỘNG ÁI NHÂN:
1.1. Phản ứng cộng hợp chất magnesium:

- Điều chế rượu với cấu trúc phức tạp hơn aldehyde và ketone ban đầu.
149
1.2. Phản ứng cộng acetylide anion:
1.3. Phản ứng cộng H2O:
1.4. Phản ứng cộng alcohol:
- Được dùng để bảo vệ nhóm carbonyl (thường dùng ethylene glycol, propylene glycol).
....................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
150
- Ví dụ: Điều chế

1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
1.5. Phản ứng cộng amine:
151
1.5.1. Cộng amine bậc 1:

- Phản ứng thuận nghịch, xúc tác H+.
- Tạo ra imine (C=N).

....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
1.5.2. Cộng amine bậc 2:
- Phản ứng thuận nghịch, xúc tác H+.
- Tạo ra enamine (C=C-N).

....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
152
2. PHẢN ỨNG OXY HÓA VỚI TÁC NHÂN OXY HÓA MẠNH:
- Không xét phản ứng oxy hóa ketone.
- Aldehyde dễ bị oxy hóa hơn rượu bậc 1 nên [O] phản ứng được với alkene, alcohol cũng
oxy hóa aldehyde thành acid tương ứng.
- Ví dụ:
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. PHẢN ỨNG KHỬ:

3.1. Phản ứng khử thành hydrocarbon:
- Phản ứng Wolff – Krisher bằng hydrazine (N2H4) trong môi trường kiềm.
- Phản ứng Clemmensen bằng [Zn(Hg)/HCl] trong môi trường acid.
- Tùy trường hợp mà chỉ dùng một trong hai phương pháp:
+ Khi hợp chất carbonyl có nhóm thế không bền với base thì dùng [Zn(Hg)/HCl].
+ Khi hợp chất carbonyl có nhóm thế không bền với acid thì dùng N2H4.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
153
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3.2. Phản ứng khử thành alcohol:
- Có thể điều chế rượu tương ứng từ aldehyde và ketone bằng các hợp chất hydride như
LiAlH4 và NaBH4:
+ NaBH4 khử yếu hơn LiAlH4, thường dùng khử aldehyde, ketone, acyl halide.
+ LiAlH4 thường dùng khử carboxylic acid, ester, amide (không khử được bằng NaBH4).
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Aldehyde và ketone cũng bị khử về rượu bằng H2/xúc tác kim loại.
4. PHẢN ỨNG WITTIG:

- Là phương pháp hữu hiệu tổng hợp alkene từ aldehyde, ketone.
154
- Phosphonium ylide tổng hợp từ phản ứng thế SN2 giữa triphenylphosphine và alkyl halide.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. PHẢN ỨNG ALDOL HÓA:

- Xảy ra trong môi trường kiềm.
- Áp dụng cho aldehyde/ketone có Cα-H.
- Ketone có tốc độ phản ứng chậm hơn aldehyde.
155
5.1. Phản ứng aldol hóa của hai phân tử carbonyl như nhau – Ngưng tụ aldol:
- Sản phẩm aldol dễ bị tách nước dưới điều kiện phản ứng (base) và ngay cả trong môi
trường acid.
- Sản phẩm cuối cùng sẽ là hợp chất carbonyl không no có C=C liên hợp với C=O.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
156
5.2. Phản ứng aldol hóa của hai phân tử carbonyl khác nhau – Chéo hóa aldol:
- Nếu cả hai phân tử carbonyl cùng có Cα-H thì có ít nhất 4 sản phẩm nên phải kiểm soát
bằng một base mạnh.
- Nếu một trong hai phân tử không có Cα-H thì có 2 sản phẩm, ưu tiên sản phẩm aldol hóa
chéo bằng các kỹ thuật thực nghiệm.
- Để tăng độ chọn lọc:
+ Dùng carbonyl không có Cα-H.
+ Dùng base mạnh xử lý trước rồi mới tiến hành chéo hóa.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5.3. Phản ứng aldol hóa nội phân tử:
- 1,5 hoặc 1,7-diketone → Ưu tiên hình thành vòng 6 cạnh.
157
- 1,4 hoặc 1,6-diketone → Ưu tiên hình thành vòng 5 cạnh.
- Ví dụ:
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
5. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
158
6. PHẢN ỨNG TẠI Cα:

6.1. Tính acid của α-H:
- Ví dụ: Sắp xếp tính acid của các chất sau

1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6.2. Phản ứng halogen hóa vào Cα:
- Trong môi trường acid, chỉ 1 H tại Cα bị thay thế.
159
- Trong môi trường base, nhiều H tại Cα bị thay thế nếu halogen dư.
*. Phản ứng haloform:

- Phản ứng halogen hóa áp dụng với aldehyde/ketone trừ nhóm –COCH3, được sử dụng để
nhận biết các hợp chất methyl ketone và điều chế carboxylic acid (mất đi 1 C).
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
1. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. ................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
160

Bài 2: Điều chế aldehyde và ketone
1. TỪ ALKENE - BẺ GÃY LIÊN KẾT ĐÔI:
- KMnO4, t° / K2Cr2O7, H+→ ketone/acid.
- 1. O3, 2. H2O2 → ketone/acid.
1. O3, 2. Zn/AcOH → ketone/aldehyde.
- Ví dụ: Hoành thành phản ứng với các loại xúc tác trên
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. TỪ ALKYNE - CỘNG H2O:

- + H2O (xúc tác: Hg2+/H+): Theo QT Markovnikov thường thu được ketone.
- 1. [B], 2. OH-, H2O2, H2O: Trái QT Markovnikov, để điều chế aldehyde.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. TỪ ALCOHOL BẬC 1 VÀ BẬC 2:

3.1. Oxy hóa:
- Mn (VII), Cr (VI) → ketone/acid.
- PCC → ketone/aldehyde.
161
- Ví dụ: Hoành thành phản ứng với các loại xúc tác trên
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3.2. Dehydro hóa:
- Xúc tác: Cu/200 – 300oC.
162

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG XI
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
163
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
164
BÀI TẬP CHƯƠNG XI

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
165
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
166
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
167
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. Tổng hợp alkene sau bằng phương pháp Wittig (nếu có 2 cách, thì cách nào ưu thế hơn)
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
168
3. Tổng hợp các hợp chất sau từ hợp chất carbonyl, amine hay rượu tương ứng
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. Đề nghị phương pháp thực hiện các chuyển hóa sau

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
169
5. Đề nghị phương pháp tổng hợp A từ cyclopentanone và 4-bromobutanal
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. Viết sản phẩm từ phản ứng aldol hóa nội phân tử các hợp chất dicarbonyl sau, theo sau là
phản ứng dehydrate hóa
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
7. Các hợp chất sau được tổng hợp từ phản ứng aldol hóa hoặc ngưng tụ aldol của các hợp
chất carbonyl nào
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
170
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
8.
171
9. Chọn xúc tác phù hợp
10.
172
11.
173
12.
174
13.
175
CHƯƠNG XII: CARBOXYLIC ACID VÀ DẪN XUẤT

Bài 1: Tính chất hóa học của carboxylic acid
1. PHẢN ỨNG THẾ NHÓM –OH:
1.1. Phản ứng tạo thành acyl halide:
1.2. Phản ứng tạo thành amide:
1.3. Phản ứng tạo thành anhydride:

- Xúc tác: AlPO4/700oC hoặc P2O5/to.
- Một số anhydride dạng vòng 5 hoặc 6 cạnh dễ hình thành hơn.
LƯU Ý: Dẫn xuất anhydride vòng 7 cạnh không hình thành trong phản ứng mà sẽ tạo thành
dẫn xuất ketone vòng 5 cạnh và CO2.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
1.4. Phản ứng tạo thành ester:
176
2. PHẢN ỨNG THẾ Hα (HELL – VOHARD – ZELINSKY):

- Chỉ xảy ra với H ở Cα.
- Nguyên liệu: Br2, Cl2, P đỏ hoặc các dẫn xuất PCl3, PBr3.
CHÚ Ý: PCl3, PBr3 có thể tham gia thế nhóm –OH nên phải có thêm bước cộng nước.
- Thường sử dụng hỗn hợp (P + Br2) hoặc (PBr3 + Br2) để chuyển Cα-H thành Cα-Br.
- Dễ dàng chuyển hóa thành những nhóm thế khác như -OH, -NH2, -CN bên cạnh -COOH.
3. PHẢN ỨNG KHỬ TẠO THÀNH ALCOHOL:

- Dùng LiAlH4.
- NaBH4, H2/Pt không khử được acid, ester, amide.
177

Bài 2: Điều chế carboxylic acid
1. TỪ HỢP CHẤT MAGNESIUM RMgX:
- B1. Tác dụng với CO2.
B2. Thủy phân trong H3O+.
- Acid tăng 1 C (của -COOH) so với tác chất ban đầu.
2. TỪ HỢP CHẤT NITRILE:

- Thủy phân trong môi trường acid.
- Acid có số C không đổi so với tác chất ban đầu.
- Nhớ lưu ý phương pháp đưa nhóm –CN vào nguyên liệu.
3. TỪ ALCOHOL BẬC 1:
- Dùng chất oxy hóa mạnh để oxy hóa alcohol bậc 1 lên thẳng acid, không dừng lại ở
aldehyde.
- Dùng PCC oxy hóa êm dịu đến aldehyde thì phải thêm một bước oxy hóa nữa.
178
4. TỪ ALDEHYDE:
- Aldehyde rất không bền, dễ bị oxy hóa thành acid khi có mặt tác nhân oxy hóa.
5. TỪ ALKYLBENZENE:
- Cα phải có ít nhất 1 H (hoặc nối đôi, nối ba, –C=O).
179

Bài 3: Tính chất của các dẫn xuất carboxyl acid
1. CỦA ACYL HALIDE:
1.1. Phản ứng thủy phân tạo acid:

1.2. Phản ứng hình thành acid anhydride:
1.3. Phản ứng hình thành ester:

- Là phản ứng MỘT CHIỀU và không cần xúc tác acid.
- Thường tiến hành trong môi trường base như NaOH, pyridine.
180
1.4. Phản ứng khử tạo thành alcohol:

- Ít được sử dụng mà thường dùng acid carboxylic để khử.
1.5. Phản ứng với hợp chất cơ magnesium:
1.6. Phản ứng hình thành amide:
- Thường dùng ammonia, amine bậc 1 và bậc 2. Amine bậc 3 rất khó tham gia phản ứng.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. CỦA ACID ANHYDRIDE:
2.1. Phản ứng hình thành ester:

- Tạo ester hiệu suất cao hơn so với dùng acid.
- Là phản ứng MỘT CHIỀU và không cần dùng xúc tác acid.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
181
3. CỦA ESTER:
3.1. Phản ứng thủy phân:

3.3. Phản ứng trao đổi ester:
3.4. Phản ứng khử tạo thành alcohol:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3.5. Phản ứng với hợp chất cơ magnesium:
182
4. CỦA AMIDE: Amide rất khó bị thế bởi tác nhân ái nhân.

- Phải có xúc tác acid hoặc base và nhiệt độ cao.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4.2. Phản ứng khử tạo thành amine:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
183

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG XII
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
184
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
185
BÀI TẬP CHƯƠNG XII

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
186
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
187
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
188
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. Tổng hợp các thuốc giảm đau sau từ phenol và các hợp chất vô cơ, hữu cơ khác
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
189
3.
190
4.
191
5.
192
6.
193
CHƯƠNG XIII: AMINE VÀ MUỐI DIAZONIUM

Bài 1: Tính chất hóa học của amine
1. TÍNH BASE:
- Amine tan trong nước tạo tạo dung dịch có tính base. Tính base của dung dịch là do chính
amine gây ra chứ không phải do OH- gây ra.
R-NH2 + HOH = R-NH3+ + OH-
- Tính base của amine phụ thuộc:
+ Cấu tạo phân tử: Bản chất nhóm thế liên kết với nguyên tử N. Nhóm đẩy e- thường làm
tăng tính base.
+ Tính ổn định của cation ammonium liên hợp với amine (nếu trong dung dịch nước).
2. PHẢN ỨNG VỚI ALDEHYDE VÀ KETONE:

- Amine bậc 1 tạo thành imine:
- Amine bậc 2 tạo thành enamine:
3. PHẢN ỨNG ALKYL HÓA:
194
- Dư alkyl halide (> 4:1) sẽ tạo muối ammonium bậc 4:
- Dư amine sẽ tăng tỷ lệ sản phẩm thế 1 lần:
4. PHẢN ỨNG ACYL HÓA:

- Chỉ có amine bậc 1 và bậc 2 có khả năng tham gia phản ứng.
- Amine bậc 3 không tham gia phản ứng do không còn proton trên nguyên tử N.
- Mục đích: Bảo vệ/Khóa/Giảm hoạt hóa nhóm –NH2.
5. PHẢN ỨNG THẾ ÁI NHÂN CỦA AMINE THƠM:

- Các phản ứng được xúc tác bởi acid Lewis không áp dụng với amine thơm (Friedel-Crafts,
Br2/Fe,…).
- Phản ứng với Br2: Không được sử dụng acid Lewis vì nhanh chóng tạo thành dẫn xuất
tribromo.
- Phải khóa/giảm hoạt/bảo vệ -NH2 bằng phản ứng amide hóa (-NHCOR), sau đó hoàn
nguyên lại bằng phản ứng thủy phân:
+ Để tạo thành dẫn xuất monobromo.
+ Để thực hiện phản ứng Friedel-Crafts trên amine thơm.
+ Để bảo vệ nhóm –NH2 khi có mặt tác nhân oxy hóa mạnh.
195
- Ví dụ: Điều chế hợp chất sau từ toluene và những hchc có số C < 3
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. PHẢN ỨNG VỚI HNO2:

- HNO2 được chuẩn bị từ muối NaNO2 và dung dịch HCl.
6.1. Với amine bậc 1:
- Alkylamine bậc 1 → ion alkyl diazonium kém bền:
- Arylamine bậc 1 → ion aryl diazonium bền:
196

- Arylamine, alkylamine bậc 2 → N-Nitrozoamine.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Alkylamines bậc 3 → không phản ứng.
- Arylamine bậc 3 → Nitrozoarylamine (SE).
197

Bài 2: Điều chế amine
1. TỪ DẪN XUẤT HALOGEN – PHẢN ỨNG ALKYL HÓA NH3:
- Là phản ứng thế ái nhân.

- Khó dừng lại ở amine bậc 1 vì hoạt tính sản phẩm mạnh hơn tác chất nên để ưu tiên RNH2
phải dùng dư NH3.
- Trường methylamine, có thể tách các amine bậc 1 khác khỏi hỗn hợp sản phẩm bằng
phương pháp chưng cất.
2. TỪ ALCOHOL – PHẢN ỨNG ALKYL HÓA NH3:

- Thường để điều chế methylamine, dimethylamine, trimethylamine từ methanol và NH3.
- Cũng có khả năng hình thành nhiều sản phẩm khác nhau.
3. TỪ HỢP CHẤT NITROBENZEN – PHẢN ỨNG KHỬ:

- Khử nhóm NO2 vòng thơm tạo amine thơm.
- Cần chú ý các nhóm chất khác để dùng xúc tác thích hợp.
3.1. Tác nhân H2/xúc tác kim loại chuyển tiếp Ni, Pt, Pd:
- Không dùng nếu hợp chất nitro ban đầu có nhóm chức dễ bị hydro hóa như C=C, C=O.
198
3.2. Tác nhân Sn/Fe/Zn trong HCl hoặc SnCl2:
- Phản ứng có thể cho nhiều sản phẩm khác nhau tùy điều kiện phản ứng.
- Có tính chọn lọc cho nhóm –NO2.
- Không khử các nhóm C=C, C=O.
4. TỪ HỢP CHẤT CHỨA NITROGEN KHÁC – PHẢN ỨNG KHỬ:

4.1. Từ nitrile:
- Để điều chế amine bậc 1.

- Tác nhân khử:
+ H2/xúc tác kim loại chuyển tiếp Ni, Pt, Pd
+ LiAlH4.
- Cần lưu ý những nhóm chức khác có khả năng bị khử.
- Ví dụ:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4.2. Từ amide:
- Điều chế amine có bậc tương ứng bậc amide ban đầu.
- Tác nhân: LiAlH4.
199
5. TỪ HỢP CHẤT CARBONYL – PHẢN ỨNG AMIN HÓA - KHỬ:

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
- Phản ứng tạo sản phẩm trung gian imine không bền và không thể tách ra khỏi hỗn hợp.
- Tác nhân:
+ H2/xúc tác kim loại chuyển tiếp Ni, Pt, Pd.
+ NaBH3CN, NaBH(OCOCH3)3.
200

Bài 3: Tính chất hóa học của ion aryl diazonium
1. PHẢN ỨNG THẾ:

- Chuyển nhóm -N≡N+ thành –OH (phenol) bằng (H3O+, t°) hoặc (Cu+ + Cu2+).
201
1.2. Phản ứng halogen hóa:
- Chuyển nhóm -N≡N+ thành:

+ -Br bằng CuBr.
+ -Cl bằng CuCl.
+ -I bằng KI.
+ -F bằng HBF4 (phản ứng Schiemann).
1.3. Phản ứng nitrile hóa:
- Chuyển nhóm -N≡N+ thành -CN bằng CuCN.
2. PHẢN ỨNG KHỬ:

- Chuyển nhóm -N≡N+ thành –H (benzene) bằng H3PO2 hoặc ethanol khan hoặc NaBH4.
3. PHẢN ỨNG GHÉP ĐÔI AZO:

- Phản ứng SE giữa ion aryl diazonium với vòng thơm được hoạt hóa tạo liên kết azo N=N.
- Phản ứng chỉ xảy ra với vòng thơm được hoạt hóa bởi các nhóm cho điện tử mạnh –OH,
OR, NH2, NHR, NR2,…
202

GHI CHÚ CUỐI CHƯƠNG XIII
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
203
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
204
BÀI TẬP CHƯƠNG XIII

1. Điều chế
a) m-dibromobenzene từ benzene là hợp chất hữu cơ duy nhất
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
b) p-nitroaniline từ benzene và những hchc < 5C
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
c) 3-tert-butylchlorobenzene từ benzene và những hchc < 5C
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
d) 1-bromo-3,5-diethylbenzene từ 1,3-diethylbenzene và những hchc < 3C
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
205
2.
206

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
207
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
208
4. Tổng hợp các hợp chất sau từ benzene

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
209
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
210
5. Tổng hợp các hợp chất sau từ aniline

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
6. Tổng hợp các hợp chất sau từ benzene, rượu không quá 3C và các tác nhân khác
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
211
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
7. Đề nghị phương pháp thực hiện các chuyển hóa sau

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
212
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
213
8. Xác định tác chất để tổng hợp các chất sau thông qua phản ứng ghép đôi azo
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
9. Tổng hợp hợp chất sau từ benzene và isopropyl chloride

....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
214
10.
11.
215
12.
216
13.
217
14.
218
15.
219
16.
220

TẬP GHI BÀI HÓA HỮU CƠ TPNT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TẬP GHI BÀI HÓA HỮU CƠ TPNT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA TP.

KHOA KỸ THUẬT HÓA HỌC

TẬP GHI BÀI HÓA HỮU CƠ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 08/2020

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 8, năm 2020

Tùng Phong Nhân Trung

CHƯƠNG I: ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ

2. CÔNG THỨC BIỂU DIỄN CẤU TRÚC:

2.2. Công thức chiếu Newman (Newman projection):

2.3. Công thức chiếu Fischer (Fischer projection):

3. QUY TẮC CAHN - INGOLD - PRELOG:

CHƯƠNG I: ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ

- Ví dụ: Các đồng phân sau là đồng phân Z hay E?

CHƯƠNG I: ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ

2. TÍNH KHÔNG TRÙNG VẬT - ẢNH TRONG GƯƠNG:

3. KHÁI NIỆM ĐỒNG PHÂN QUANG HỌC:

4. DANH PHÁP R - S (RECTUS - SINISTER):

4.2. Với công thức chiếu Fischer:

5. MỘT SỐ DẠNG ĐẶC BIỆT:

CHƯƠNG I: ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ

BÀI TẬP CHƯƠNG I

7. Công thức nào thể hiện hợp chất

8. Công thức nào là sản phẩm của phản ứng sau

CHƯƠNG II: CÁC LOẠI HIỆU ỨNG

Cảm ứng âm -I Cảm ứng dương +I

- Tỷ lệ với độ không no:

1.3. Đặc điểm:

2. HIỆU ỨNG LIÊN HỢP:

Liên hợp âm -C Liên hợp dương +C

- Trong cùng chu kỳ nhỏ, +C tỷ lệ nghịch

- Trong 1 phân nhóm chính, +C giảm từ trên

2.3. Đặc điểm:

3. HIỆU ỨNG SIÊU LIÊN HỢP:

3.2. Đặc điểm:

PHẦN B - HIỆU ỨNG KHÔNG GIAN

CHƯƠNG II: CÁC LOẠI HIỆU ỨNG

2. ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH BASE:

- Ví dụ: So sánh tính acid - base của các chất sau:

3. ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐỘ BỀN CARBOCATION:

CHƯƠNG II: CÁC LOẠI HIỆU ỨNG

BÀI TẬP CHƯƠNG II

2. So sánh tính acid:

3. So sánh tính base:

CHƯƠNG IV: ALKANE

2. PHẢN ỨNG HALOGEN HÓA:

2.2. Cơ chế: Thế gốc tự do

- Bước 2: Phát triển mạch

- Bước 3: Đóng mạch

2.3. Độ chọn lọc của sản phẩm:

2.4. Lập thể phản ứng:

Halogen có thể tấn công từ cả hai phía trên và dưới

=> Phản ứng không có tính chọn lọc lập thể

- Ví dụ 1: Sản phẩm chứa 1 C*–X

SP là một hỗn hợp racemic – cặp đồng phân đối quang

Đối với trường hợp này, giữ

CHƯƠNG IV: ALKANE

2. TỪ HIROCARBON KHÔNG NO, MẠCH HỞ:

4. TỪ DẪN XUẤT ALKYL HALIDE (R–X):

R–X + 2Na + X–R 

CHƯƠNG IV: ALKANE

1.1. Cộng HX – Chọn sản phẩm chính:

- CÓ xét đến cấu hình lập thể:

+ Trường hợp 2: Đã có C* và sản phẩm xuất hiện thêm 1 C* mới.