ირანის

მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

ირანის ისლამური რესპუბლიკა სხვადასხვა მატერიალური და არამატერიალური
მემკვიდრეობის ძეგლების სიმრავლით გამოირჩევა, რომლებიც ქვეყნის კულტურულ და
ტრადიციულ მრავალფეროვნებასა და ცივილიზაციის მდიდარ ისტორიაზე მიგვანიშნებენ.
მდიდარი ისტორიისა და გამორჩეული კულტურის არსებობა, იმ ნიჭიერი ადამიანების
დამსახურებაა, ვინაც შექმნეს ეს ცივილიზაცია და რომელიც მომავალ თაობებს საგანძურის
სახით უნდა გადაეცეს.

მომდევნო გვერდებზე ირანულ მოსფლიო მემკვიდრეობის იმ ძეგლებს გაგაცნობთ,

რომლებიც 1979-2018 წლებში იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა დაცვის
ნუსხაში იქნა შეტანილი.

ინგლისურიდან თარგმნა ელენე თოდუამ.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 ჩოღაზამბილი
ჩოღაზამბილში ელამის სამეფოს წმინდა ქალაქის ნანგრევები
ძვ.წ. 1250 წელი
მდებარეობს. იგი ძვ.წ. 1250 წელს დაარსდა და აშურბანიპალის
კაირო და ლუქსორი
თავდასხმის შემდეგ დაუსრულებელი დარჩა, რაზეც ათასობით
22-26 ოქტომბერი 1979
გამოუყენებელი აგურის ნაშთები მიუთითებს.
კრიტერიუმი: (III)()

ნომ: 113

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 პერსეპოლისი
ძვ.წ. 518 წელი პერსეპოლისი დარიოს I-ის მიერ დაარსებული აქემენიანების
კაირო და ლუქსორი იმპერიის დედაქალაქს წარმოადგენდა. იგი ნახევრად ხელოვნურ,
22-26 ოქტომბერი 1979 ნახევრად ბუნებრივ ტერასაზეა აგებული, სადაც მეფეთა მეფემ
კრიტერიუმი: (i)(iii)(vi)
მესოპოტამიური ძეგლების შთაგონებით, სასახლეთა შთამბეჭდავი
ნომ: 114
კომპლექსი ააგო.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 იმამის მოედანი, ისპაჰანი
XVII საუკუნე იმამის მოედანი XVII საუკუნის დასაწყისში, შაჰა აბას I-ის
კაირო და ლუქსორი (სეფიანთა სამეფო დინასტია) მიერაა აშენებული. მოედანის
22-26 ოქტომბერი 1979
უნიკალური ისტორიულ-არქიტექტურული ანსამბლი, სეფიანთა
კრიტერიუმი: (i)(v)(vi)
ეოპქის სპარსეთის სოციალური და კულტურული ცხოვრების
ნომ: 115
მაღალი დონის შთამბეჭდავ მოწმობას წარმოადგენს.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 თახთე სოლეიმანი
თახთე სოლეიმანის არქეოლოგიური ძეგლი ჩრდილო-

VI საუკუნე დასავლეთ ირანში მდებარეობს. ზოროასტრული

პარიზი, UNESCO-ს სათაო ოფისი რელიგიის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი
30 ივნისი - 5 ივლისი 2003 სატაძრო კომპლექსი, ნაწილობრივ ილხანიდების
კრიტერიუმი: (i)(ii)(iii)(iv)(vi) (მონღოლები) პერიოდში (XII ს.) განახლდა. აქვეა
ნომ: 1077 სასანიანთა ეპოქის (VI-VII სს) ქალღმერთ ანაჰიტას
სახელზე აგებული ტაძარიც.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 ფასარგადი
ძვ.წ. VI საუკუნე

სუჟოუ, ჩინეთი
ფასარგადი აქემენიანთა იმპერიის პირველი დედაქალაქია,
რომელიც კიროს II დიდმა, სპარსელთა სამშობლოში ფარსში, ძვ.წ.
28 ივნისი - 7 ივლისი 2004
VI საუკუნეში დააარსა. ფასარგადის სასახლეები, ბაღები და
კრიტერიუმი: (i)(ii)(iii)(iv) კიროსის მავზოლეუმი, აქემენიანთა ხელოვნებისა და
ნომ: 1106 არქიტექტურის ადრეული პერიოდისა და სპარსული
ცივილიზაციის ბრწყინვალე ნიმუშებს წარმოადგენენ.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

ბამი და მისი კულტურული ლანდშაფტი

ძვ.წ. VI საუკუნე

სუჟოი, ჩნეთი
ბამი ირანის მაღალი პლატოს სამხრეთ კიდეზე მდებარეობს. ქალაქის
28 ივნისი - 7 ივლისი 2004 წარმოშობა ჯერ კიდევ აქემენიანთა ეპოქაში იწყება და აყვავების ხანას
VII-XI საუკუნეებში აღწევს. არგე ბამ-ი შუასაუკუნეების გამაგრებული
კრიტერიუმი: (ii)(iii)(iv)(v)
ქალაქის საუკეთესო ნიმუშია, რომელიც ადგილობრივი ტექნიკით,
ნომ: 1208bis ტალახის ფენების გამოყენებითაა აშენებული.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 სოლთანიე
1302 წელი სოლთანიე, სპარსული არქიტექტურის ერთ-ერთ გამორჩეულ
დურბანი, სამხრეთ აფრიკა მაგალითს და ისლამური არქიტექტურის განვითარების საკვანძო
10 - 17 ივლისი 2005
ძეგლს წარმოადგენს. რვაკუთხა ნაგებობა 50 მ. სიმაღლის
გუმბათით გვირგვინდება, რომელიც ლაჟვარდისფერი მოჭიქული
კრიტერიუმი: (i)(iii)(vi)
ფილებით არის მოპირკეთებული და გარშემორტყმულია რვა
ნომ: 1188 თხელი, ნატიფი მინარეთით. სოლთანიეს გუმბათი, ორმაგ
გარსიანი გუმბათის ყველაზე ადრეული მაგალითია ირანში.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 ბეჰისთუნი
ძვ.წ. 521 წელი
ბეჰისთუნის არქეოლოგიური ძეგლის მთავარ მონუმენტს,
ვილნიუსი, ლიეტუვა
ბარელიეფი და ლურსმული წარწერა წარმოადგენს და
8 - 16 ივლისი 2006
დარიოს I დიდის ზეობის პერიოდით თარიღდება (ძვ.წ. 521
კრიტერიუმი: (ii)(iii) წელი). ბეჰისთუნის წარწერა, აქემენიანების ერთადერთი
Ref: 1222 ცნობილი მონუმენტური ტექსტია, რომელიც გვაწვდის
ცნობებს დარიოს I- ის მიერ იმპერიის აღდგენის შესახებ.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

ირანის სომხური სამონასტრო ანსამბლი
ირანის სომხური სამონასტრო ანსამბლი, ქვეყნის ჩრდილო – დასავლეთ
VII-XVII სს. ნაწილში მდებარე სომხური ქრისტიანული სარწმუნოების სამი სამონასტრო

კვებეკი , კანადა
ანსამბლისგან შედგება. ეს დიდებული ნაგებობები, სომხური
არქიტექტურული და დეკორატიული ტრადიციების განსაკუთრებული
2 - 10 ივლისი 2008
ნიმუშებია და მოწმობენ სხვა რეგიონუალურ კულტურებთნ,
კრიტერიუმი: (ii)(iii)(vi)
განსაკუთრებით ბიზანტიურ, მართლმადიდებლურ და სპარსულ
ნომ: 1262
კულტურებთან, მნიშვნელოვან ურთიერთქმედებას. მათ ჯერ კიდევ
შემორჩათ მთლიანობისა და აუთენტურობის ნიშნები და ამ კულტურის
უკანასკნელ რეგიონალურ ნაშთებს წარმოადგენენ. გარდა ამისა, ეს
სამონასტრო ანსამბლები, საუკუნეების განმავლობაში სომხური რელიგიური
ტრადიციების ცოცხალი მოწმეები არიან.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

შუშტარის ისტორიული ჰიდრავლიკური სისტემა
ძვ.წ. VI საუკუნე

სევილია, ესპანეთი ინჟინერული შემოქმედებითი გენიის ეს შედევრი დარიოს მეფის

22 - 30 ივლისი 2009 სახელს უკავშირდება. სისტემა ითვალისწინებდა ორი მთავარი
სადერივაციო არხის შექმნას მდინარე ქარუნზე, რომელთაგან
კრიტერიუმი: (i)(ii)(v)
ერთი, გარგარის არხი, კვლავ გამოიყენება და რიგი გვირაბების
ნომ: 1315 მეშვეობით ქალაქ შუშტარსა და მის წისქვილებს წყლით
ამარაგებს.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

შეიხ სეფი ად-დინის ხანაგა და მავზოლეუმის ანსამბლი არდებილში

XVI საუკუნე

ბრაზილია, ბრაზილია

25 ივლისი - 3 აგვისტო 2010 სულიერების ეს მყუდრო თავშესაფარი, ირანულ ტრადიციულ

არქიტექტურულ ფორმებს იყენებს - ხელმისაწვდომი სივრცის
კრიტერიუმი: (i)(ii)(iv)
მაქსიმალურად ეფექტური გამოყენება სხვადასხვა
ნომ: 1345 დანიშნულებით (მაგალითად: ბიბლიოთეკა, მეჩეთი, სკოლა,
მავზოლეუმი, წყლის საცავი, საავადმყოფო, სამზარეულო,
საცხობი და სხვა).

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 თავრიზის ისტორიული ბაზრის კომპლექსი
XIII საუკუნე

ბრაზილია, ბრაზილია თავრიზის ბაზარი, ერთ – ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სავაჭრო

25 ივლისი - 3 აგვისტო 2010 ცენტრია აბრეშუმის გზაზე. შედგება ერთმანეთთან
დაკავშირებული გადახურული აგურის კონსტრუქციების,
კრიტერიუმი: (ii)(iii)(iv)
მრავალი შენობებისა და სხვადასხვა ფუნქციების თანდართული
ნომ: 1346
სივრცეებისგან.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 სპარსული ბაღები

ძვ.წ. VI - ახ.წ. XIX საუკუნე

მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში შესული ეს ცხრა ბაღი, სპარსული ბაღების
პარიზი, UNESCO-ს სათაო
ლანდშაფტისა და დაგეგმარების მრავალფეროვნების მაგალითს წარმოადგენს,
ოფისი რომლებიც მეშენებლობის ტრადიციის იმ მთავარი პრინციპების შენარჩუნებით
19 - 29 ივნისი 2011 ვითარდებოდნენ, რომლებიც სათავეს კიროს დიდის დროიდან, ძვ.წ. VI საუკუნიდან
იღებენ. ბაღი ყოველთვის ოთხ სექტორად იყოფოდა, სადაც წყალი მნიშველოვან როლს
კრიტერიუმი:(i)(ii)(iii)(iv)
ასრულებდა როგორც სარწყავად, ასევე დეკორატიული თვალსაზრისით. სპარსული
(vi) ბაღის იდეა, ედემის ბაღის სიმბოლიზაციას ემსახურებოდა. სპარსულმა ბაღებმა
ნომ: 1222 ძლიერი ზეგავლენა მოახდინეს ბაღის დიზაინის ხელოვნებაზე ინდოეთიდან ვიდრე
ესპანეთამდე.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 ისპაჰანის ჯუმა მეჩეთი
IX-XIX სს
ძეგლი, ისპაჰანის ისტორიულ ცენტრში მდებარეობს და მეჩეთის
სანქტ-პეტერბურგი,
არქიტექტურის თორმეტსაუკუნოვანი ევოლუციის განსაცვიფრებელ
რუსეთის ფედერაცია
ილუსტრაციად შეიძლება ჩაითვალოს. ისპაჰანის ჯუმა მეჩეთი, ირანში
24 ივნისი-6ივლისი
შემონახულ ამ ტიპის ძეგლებს შორის ყველაზე ძველია და ცენტრალური
2012 კრიტერიუმი:(ii) აზიის მეჩეთების დიზაინის პროტოტიპს წარმოდაგენს. ის ასევე პირველი
ნომ: 1397 საკრალური შენობა-ნაგებობაა, რომელმაც სასანური ეპოქის სასახლეების
ე.წ. "ოთხ პორტალიანი" დაგეგმარება ისლამურ რელიგიურ არქიტექტურას
მოარგო.
ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია
 გონბადე ქავუს-ი
1006 წელი გონბადე ქავუსი, 53 მეტრის სიმაღლის აკლდამა, ერთადერთი ნაგებობაა,

სანქტ-პეტერბურგი, რომელიც XIV-XV საუკუნეებში ქალაქ გორგანში მონღოლთა შემოჭრას

რუსეთის ფედერაცია გადაურჩა. გონბადე ქავუსი ისლამური არქიტექტურის გამორჩეული და

24 ივნ. - 6 ივლ. 2012 ტექნოლოგიურად ინოვაციური ძეგლია, რომელმაც გავლენა მოახდინა
კრიტერიუმი საკრალური დანიშნულების შენობების შემდგომ არქიტექტურაზე
(i)(ii)(iii)(iv) ირანში, ანატოლიასა და შუა აზიაში.
ნომ: 1398

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 გოლესთანის
სასახლე გოლესთანის მდიდრული სასახლე, ყაჯართა ეპოქის შედევრია, რომელიც
ადრინდელი სპარსული ტრადიციული ხელოვნებისა და არქიტექტურის
XVII საუკუნე
დასავლურ ტენდენციებთან და გავლენებთან წარმატებულ ინტეგრაციას
პნომპენი , კამბოჯა
განასახიერებს. ყაჯართა დინასტიის ხელისუფლების სათავეში მოსვლის
16 - 27 ივნისი 2013
კრიტერიუმი: (ii)(iii)(iv) შემდეგ, 1779 წელს, თეირანი ქვეყნის დედაქალაქად იქცა, ხოლო

ნომ: 1422 გოლესთანის სასახლეების კომპლექსი, ყაჯარი მეფეების რეზიდენციად

გამოიყენებოდა.
ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია
 შაჰრე სუხთე
ძვ.წ. V ათასწლეული
შაჰრე სუხთე, რაც დამწვარ ქალაქს ნიშნავს, ირანის ზეგანზე ბრინჯაოს
დოჰა , ყატარი
ხანის სავაჭრო გზების გადაკვეთაზე მდებარეობს. ალიზით ნაგები
15 - 25 ივნისი 2014
ქალაქის ნაშთები, აღმოსავლეთ ირანში პირველი განვითარებული
კრიტერიუმი: (ii)(iii)(iv)

ნომ: 1456 საზოგადოებების გაჩენაზე მიუთითებს. ქალაქი ძ.წ. 3200 წელს დაარსდა.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 მეიმანდის კულტურული ლანდშაფტი
ძვ.წ. I ათასწლეული ეს თვითკმარი, ნახევრად არიდული ტერიტორია, ირანის ცენტრალური
ბონი , გერმანია მთიანეთის სამხრეთ ქედის ღრმა ხეობაში მდებარეობს. სოფლის
28 ივნისი - 8 ივლისი მოსახლეობა ნახევრად მომთაბარე ცხოვრებას ეწევა და მისდევს სოფლის
2015 კრიტერიუმი: (v) მეურნეობასა და მესაქონლეობას. ძეგლი წარმოადგნეს იმ სისტემის
ნომ: 1423 rev მაგალითს, რომელიც, როგორც ჩანს, უფრო ფართოდ იყო გავრცელებული
წარსულში.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

 სუზა
ძვ.წ. V ათასწლეული -
მოიცავს არქეოლოგიურ გორაკთა ჯგუფს მდინარე შავურის აღმოსავლეთ

ძვ.წ. XIII საუკუნე ნაპირზე და არდეშირის სასახლეს. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად

ბონი , გერმანია აღმოჩენილ იქნა სასახლეების, ადმინისტრაციული და საცხოვრებელი

28ივნისი - 8 ივლისი შენობა-ნაგებობების ნაშთები. ძეგლი გამქრალი ელამური, პართული და
2015 კრიტერიუმი: სპარსული კულტურული ტრადიციების განსაკუთრებულ
(i)(ii)(iii)(iv) თვალსაჩინოებას წარმოადგენს, რომლებიც მეტწილად დროთა სვლას
ნომ: 1455 დაემორჩილნენ და გაუჩინარდნენ.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცი

 სპარსული
ირანის მშრალ, გვალვიან რეგიონებში, სასოფლო სამეურნეო და მუდმივი
ყანათი დასახლებების წყლით მომარაგება, ყანათის უძველესი სისტემით

2500 - 100 წლის წინ ხორციელდება, რომლის ტექნოლოგია საშუალებას იძლევა წყალი
სტამბული, თურქეთი ხეობების ზემო ნაწილში მდებარე წყალშემკრებიდან შეგროვდეს და
10 - 20 ივლ 2016 მიწისქვეშა გვირაბების საშუალებით მრავალი კილომეტრის მანძილზე
კრიტერიუმი:(iii)(iv) გადაადგილდეს. ყანათი მოიცავს მიწისქვეშა წყალმომარაგების თერთმეტ
Ref: 1506
სისტემას, რომელშიც ასევე მუშების მოსასვენებელი, წყალსაცავებისა და
წყლის წისქვილის დამხმარე ნაგებობებიც მოიაზრება.
 ლუთის უდაბნო
208.5 მლნ. წლის წინ ლუთის უდაბნო სამხრეთ-აღმოსავლეთ ირანში მდებარეობს. აქ
სტამბული, თურქეთი ეოლური რელიეფის რამდენიმე ყველაზე შთამბეჭდავი
10 – 20 ივლისი
მაგალითია წარმოდგენილი (მასიური დანაოჭებული ქედები).
2016
ლუთის უდაბნო აგრეთვე მოიცავს ვრცელ ქვიან უდაბნოსა და
კრიტერიუმი:

(vii)(viii)
დიუნების ველებს. ძეგლი უწყვეტი გეოლოგიური პროცესების

ნომ: 1505 გამორჩეული მაგალითია.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია
 ისტორიული ქალაქი
იაზდი
ადრეული ისლამური პერიოდი - დღემდე ქალაქი იაზდი ირანის პლატოზე, ისპაჰანიდან სამხრეთ-
კრაკოვი , პოლონეთი
აღმოსავლეთით 270 კმ. მაძილზე, სანელებლისა და აბრეშუმის
გზებთან სიახლოვეს მდებარეობს. ქალაქი უდაბნოს პირობებში
2 - 12 ივლისი 2017
არსებობისთვის შეზღუდული რესურსების მაქსიმალური
კრიტერიუმი: (iii)(v)
გამოყენების ცოცხალ მაგალითს წარმოადგენს. წყალი ქალაქს
ნომ: 1544
ყანათის სისტემის მეშვეობით მიეწოდება.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია

ფარსის რეგიონის სასანიდური არქეოლოგიური ძეგლები

224 - 660 წელი ფარსის რეგიონის სასანიდური არქეოლოგიური მემკვიდრეობა აერთიანებს რვა
მანამა , ბაჰრეინი არქეოლოგიურ ძეგლს, რომელიც ფარსის პროვინციის სამხრეთ-აღმოსავლეთით
24 ივნისი - 4 ივლისი მდებარე სამ გეოგრაფიულ ზონაში: ფირუზაბადში, ბიშაპურსა და სარვესტანში
მდებარეობს. გამაგრებული ნაგებობები, სასახლეები და ნაქალაქარები,
2018 კრიტერიუმი:
სასანური ეპოქის ადრეული და უახლესი პერიოდებით თარიღდებიან. ამ
(ii)(iii)(v) ძეგლებს შორისაა სასანური დინასტიის ფუძემდებლის არდეშირ პაპაკანის და
ნომ: 1568 მისი მემკვიდრის, შაპურ I-ის დაარსებული ქალაქებისა და სხვა
არქიტექტურული ობიექტების ნაშთები.

ირანის კულტურული მემკვიდრეობის, მრეწველობისა და ტურიზმის ორგანიზაცია