Professional Documents
Culture Documents
np
1
www.lawcommission.gov.np
2
www.lawcommission.gov.np
^= cGo sfg"g adf]lhdsf] ;hfo lgwf{/0f ug'{' kg]{ M s'g} sfg"gn] s'g} s;"/sf ;DaGwdf
lglZrt cjlwsf] s}b jf lglZrt /sdsf] hl/afgf jf ;hfo tf]s]sf]] /x]5 eg] To:tf]
s;"/sf] s;"/bf/nfO{ ;f]xL adf]lhdsf] s}b, hl/afgf jf ;hfo ug'{ kg]{5 .
&= o; P]g adf]lhd ;hfo ug'{ kg]{ M bkmf ^ df n]lvPsf] cj:yfdf afx]s s'g} s;"/sf
;DaGwdf ;hfo lgwf{/0f ubf{ o; P]g adf]lhd ug'{ kg]{5 .
*= s;"/bf/ 7x/ ePkl5 ;hfo lgwf{/0f ug'{' kg]{ M -!_ s'g} JolQm s'g} s;"/sf ;DaGwdf
cbfntaf6 sfg"g adf]lhd s;"/bf/ 7x/ eO;s]kl5 dfq cbfntn] To:tf] JolQmnfO{
To:tf] s;"/sf] ;DaGwdf ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ s;"/bf/ 7xl/Psf] tL; lbgleq
lgwf{/0f ul/;Sg' kg]{5 .
(= 5'§} ;'g'jfO{ ug'{ kg]{ M -!_ bkmf * adf]lhd s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ 5'§}
;'g'jfO{ u/L lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
t/ tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;DDf hl/afgf x'g] s;"/sf]
s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ 5'§} ;'g'jfO{ ug{' kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;'g'jfO{ ubf{ s;"/ 7x/ ug]{ GofofwLzsf] d[To' ePsf],
cjsf; ePsf] jf lghnfO{ s8f /f]u nfuL sfo{;Dkfbg ug{ g;Sg] ePsf]df afx]s
cGo h'g;'s} cj:yfdf lghn] g} ;'g'jfO{ u/L ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
!)= v'Nnf Ohnf;df ;'g'jfO{ u/L ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{ M -!_ sfg"g adf]lhd aGb
Ohnf;df ;'g'jfO{ x'g] afx]ssf d'2fdf s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ v'Nnf
Ohnf;df lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ ;DalGwt s;"/bf/ jf lghsf]
sfg"g Joj;foL ;d]tsf] pkl:yltdf ug'{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;'/Iff jf ;fj{hlgs
lxtsf] sf/0fn] s;"/bf/nfO{ cbfntdf pkl:yt u/fpg g;lsg] ePdf, s;"/bf/n]
cbfntdf pkl:yt x'g OGsf/ u/]df, s;"/bf/ km/f/ /x]sf] cj:yfdf jf s;"/bf/sf]
sfg"g Joj;foL pkl:yt gePdf klg o; P]g adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ug{ afwf kg]{
5}g .
3
www.lawcommission.gov.np
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cbfnt ;dIf pkl:yt u/fpg g;lsg] s;"/bf/nfO{
>Jo b[io ;Djfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfk{mt pkl:yt u/fpg ;lsg]5 / To;/L
pkl:yt u/fOPsf]df o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu lgh cbfnt ;dIf pkl:yt ePsf]
dflgg]5 .
!!= PseGbf a9L ;hfo sfof{Gjog ug{ gx'g] M -!_ Ps} jf/bftdf PseGbf a9L s;"/ ug]{
s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ k|To]s s;"/ cnu cnu ePsf] dfgL To; afkt
5'§f5'§} ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
t/ Ps} ;dodf PseGbf a9L s;"/ u/]sf]df ;hfo sfof{Gjog ug'{ kbf{ h'g
s;"/df ;a} eGbf a9L ;hfo x'G5 ;f]xL s;"/sf] ;hfo sfof{Gjog ug'{ k5{ .
-@_ b'O{ jf To;eGbf a9L sfdaf6 s'g} s;"/ x'g] /x]5 / To:tf sfddWo] s'g}
Ps sfd cfkm}df 5'§} s;"/ x'g] /x]5 eg] ;a}eGbf a9L ;hfo x'g] s;"/df dfq ;hfo
x'g]5 .
-#_ s'g} Ps sfd afkt ljleGg P]g cGtu{t 5'§f5'§} s;"/ x'g] /x]5 eg] h'g
P]g cGtu{t a9L ;hfo x'G5 ;f]xL P]g adf]lhdsf] ;hfo sfof{Gjog x'g]5 .
t/ ;hfo lgwf{/0f ubf{ k|To]s s;"/ afkt 5'§f 5'§} ;hfo tf]Sg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu s}b / hl/afgfnfO{ 5'§f 5'§} ;hfo ePsf]
dflgg]5 / 5'§f 5'§} sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
!@= ;hfo k"j{sf] k|ltj]bg tof/ ug{ cfb]z lbg' kg]{ M -!_ tLg jif{eGbf a9L s}b jf tL;
xhf/ ?k}ofFeGbf a9L hl/afgf x'g ;Sg] s;"/sf ;DaGWfdf ;hfo lgwf{/0f ug'{cl3
cbfntn] cfjZos 7fg]df s;"/bf/sf] ;DaGwdf ;hfo k"j{sf] k|ltj]bg tof/ ug{
k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z k|fKt ePkl5 k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n
clws[tn] s;"/bf/sf ;DaGwdf b]xfosf s'/fx? pNn]v u/L k|ltj]bg tof/ ug'{
kg]{5 M–
-s_ s;"/bf/sf] JolQmut, ;fdflhs / ;f“:s[lts k[i7e"ld,
-v_ s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt,
-u_ s;"/ ug'{ cl3sf] s;"/bf/sf] rfnrng,
-3_ s;"/bf/sf] pd]/,
4
www.lawcommission.gov.np
5
www.lawcommission.gov.np
6
www.lawcommission.gov.np
7
www.lawcommission.gov.np
8
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd hl/afgf lgwf{/0f ubf{ ljuf] v'n]sf]df ljuf]sf]
cfwf/df hl/afgf lgwf{/0f ug'{ k5{ .
!(= Ifltk"lt{nfO{ c;/ gkg]{ u/L hl/afgf lgwf{/0f ug'{' kg]{M bkmf !* adf]lhd hl/afgf
ubf{ s;"/bf/n] s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ Ifltk"lt{ ;d]t ltg'{ kg]{ u/L hl/afgf ul/g]
eP lghn] To:tf] Ifltk"lt{ ltg{ g;Sg] u/L hl/afgf ug'{ xF'b}g .
@)= hl/afgf tTsfn a'emfpg' kg]{M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] hl/afgf s;"/bf/n]
tTsfn a'emfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] s;"/bf/n] To:tf]
hl/afgf tTsfn a'emfpg g;sL To; afkt s'g} ;DklQ hdfgt lbPdf cbfntn] Ps
jif{ leq To:tf] /sd r'Qmf x'g] u/L a9Ldf tLg ls:tfdf hl/afgf a'emfpg] u/L cfb]z
lbg ;Sg]5 .
@!= k|To]s s;"/bf/n] hl/afgf Joxf]g'{ kg]{ u/L hl/afgf lgwf{/0f ug'{ kg]{ M s'g} s;"/df
PseGbf a9L s;"/bf/nfO{ hl/afgf lgwf{/0f ubf{ k|To]s s;"/bf/n] s;"/sf] dfqf
cg';f/ hl/afgf ltg'{ kg]{ u/L lgwf{/0f ug'{' kg]{5 .
kl/R5b] –$
;fd'bflos ;]jf ;DaGwL Joj:yf
@@= ;fd'bflos ;]jf ug{ cfb]z lbg ;Sg] M -!_ 5 dlxgf;Dd s}b ;hfo lgwf{/0f ePsf]
s;"/bf/nfO{ lghn] u/]sf] s;"/, lghsf] pd]/, cfr/0f, s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt, s;"/
ubf{ ckgfPsf] tl/sf ;d]tnfO{ ljrf/ ubf{ lghnfO{ s}bdf /fVg pko'Qm gb]lvPdf jf
To:tf] s;"/df cbfntn] pko'Qm 7x¥ofPsf] cjlw s}bdf a;]kl5 afFsL cjlwsf] nflu
cbfntn] lghnfO{ ;fd'bflos ;]jf ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ s;"/bf/n] ;fd'bflos ;]jf ug{ d~h'/ u/]df dfq cbfntn] ;fd'bflos
;]jfsf] cfb]z lbg]5 .
-#_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf] sfo{nfO{ ;fd'bflos ;]jf
dflgg]5 M–
-s_ lgMz'Ns ?kdf ;fj{hlgs sfd ug]{,
-v_ lgMz'Ns ?kdf c:ktfn, j[4f>d, cgfyfnodf ;]jf ug]{,
-u_ lgMz'Ns ?kdf jftfj/0f ;+/If0f ;DaGwL sfd ug]{,
9
www.lawcommission.gov.np
10
www.lawcommission.gov.np
@$= s}b ;hfo lgnDag ug{ ;lsg] M -!_ Ps jif{eGbf sd s}b lgwf{/0f ePsf] s;"/bf/n]
klxnf] k6s s;"/ u/]sf] /x]5 / lghn] u/]sf] s;"/, lghsf] pd]/, cfr/0f, s;"/
ubf{sf] kl/l:ylt, s;"/ ubf{ ckgfPsf] tl/sfnfO{ ljrf/ ubf{ lghnfO{ s}bdf /fVg
pko'Qm gb]lvPdf cbfntn] To:tf] s;"/bf/nfO{ ePsf] s}b tTsfn sfof{Gjog gu/L
lgnDag ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b lgnDag ubf{ s}b ;hfo lgwf{/0f ePsf] ldltb]lv
tLg jif{;Dd lgnDag ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s;"/df s;"/bf/
7xl/Psf afnaflnsf afx]s cGo s;"/bf/nfO{ ePsf] s}b lgnDag ug{ ;lsg] 5}g M–
-s_ st{Jo Hofg,
-v_ hjh{:tL s/0fL,
-u_ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/,
-3_ xftxltof/, v/vhfgf tyf ljikmf]6s kbfy{,
-ª_ e|i6frf/,
-r_ z/L/ jGws lng] jf ckx/0f ug]{,
-5_ 8f“sf,
-h_ vf]6f 6s jf vf]6f l6s6 rng,
-em_ ljb]zL ljlgdo,
-`_ nfu" cf}ifwsf] cf];f/ k;f/ tyf sf/f]af/ ;DaGwL s;"/,
-6_ k|frLg :df/s ;DaGwL,
-7_ jg tyf jGohGt' ;DaGwL,
-8_ ;Ël7t ck/fw,
-9_ ;DklQ z'4Ls/0f,
-0f_ oftgf jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/
;DaGwL s;"/,
-t_ dfgjtf lj?4sf] ck/fw .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b ;hfo lgnDag ug]{ cfb]z ubf{ s;"/bf/n]
lgnDagsf] cjlwe/ b]xfo adf]lhdsf] sfd ug]{ u/L cfb]z ug'{ kg]{5 M–
11
www.lawcommission.gov.np
12
www.lawcommission.gov.np
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd cfb]z /2 ePkl5 To:tf] s;"/bf/n] lghnfO{ ePsf]
k"/f s}b sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
@%= ;'wf/ u[xdf k7fpg ;lsg] M -!_ b'O{ jif{ jf b'O{ jif{eGbf sd s}bsf] ;hfo ePsf]
s;"/bf/nfO{ lghn] u/]sf] s;"/, lghsf] pd]/, cfr/0f, s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt, s;"/
ubf{ ckgfPsf] tl/sf ljrf/ ubf{ lghnfO{ sf/fuf/df gk7fO{ ;'wf/ u[xdf /fVg
pko'Qm b]lvPdf k|f]j]zg clws[tsf] l;kmfl/;df cbfntn] ;'wf/ u[xdf k7fpg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @$ sf] pkbkmf -#_
df plNnlvt s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ To:tf] ;'wf/ u[xdf k7fpg ;lsg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/bf/nfO{ ;'wf/ u[xdf k7fp“bf k|f]j]zg tyf
Kof/f]n af]8{n] lgwf{/0f u/] adf]lhd lghn] kfngf ug'{ kg]{ zt{x? ;d]t tf]lslbg'
kg]{5 .
-$_ s;"/bf/n] pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{x? kfngf u/L ;'wf/ u[xdf s}b
cjlw e'Qmfg u/]df lghn] To:tf] cjlw sf/fuf/df a;L e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;'wf/ u[xdf /x]sf]
s;"/bf/sf] rfnrngdf ;'wf/ gcfPdf jf lghn] pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{ kfngf
gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] o; bkmf adf]lhdsf]
k"/f s}b cjlw sf/fuf/df e'Qmfg ug{' kg{]5 .
@^= k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg ;lsg] M -!_ nfu" cf}ifwsf] ;]jgsf] s;"/bf/ jf zf/Ll/s jf
dfgl;s b'j{ntfaf6 kLl8t s;"/bf/ jf cGo o:t} s;"/bf/nfO{ lghsf] pd]/, s;"/
ubf{sf] kl/l:yltnfO{ ljrf/ ubf{ lghnfO{ sf/fuf/df gk7fO{ k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg
pko'Qm b]lvPdf k|f]j]zg clws[tsf] l;kmfl/;df cbfntn] To:tf] s;"/bf/nfO{
k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg ;Sg]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æk'g:yf{kgf s]Gb|Æ eGgfn] nfu" cf}ifw jf
cGo b"Jo{;gL jf zf/Ll/s jf dfgl;s b'a{ntfaf6 kLl8t s;"/bf/nfO{{ pkrf/ tyf
k'g:yf{kgf ;]jf k|bfg ug{] p2]Zon] :yflkt ;+:yf ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @$ sf] pkbkmf -#_
df plNnlvt s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg ;lsg] 5}g .
13
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/bf/nfO{ k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fp“bf lghn] kfngf
ug'{ kg]{ zt{x? ;d]t tf]lslbg' kg]{5 .
-$_ s;"/bf/n] pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{x? kfngf u/L k'g:yf{kgf s]Gb|df
s}b cjlw e'Qmfg u/]df lghn] s}b cjlw e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k'g:yf{kgf s]Gb|df
/x]sf] s;"/bf/sf] rfnrngdf ;'wf/ gcfPdf jf pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{ kfngf
gu/]df jf To:tf] cjlwdf lghn] s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] o; bkmf
adf]lhdsf] k"/f s}b cjlw sf/fuf/df e'Qmfg ug{' kg{]5 .
@&= ;Ktfxsf] clGtd lbg jf /fqLsfnLg ;dodf dfq sf/fuf/df a;L s}b e'Qmfg ug{
;lsg]M -!_ Ps jif{;Dd s}b lgwf{/0f ePsf] s;"/bf/nfO{ lghn] u/]sf] s;"/, lghsf]
pd]/, s;"/sf] uDeL/tf, s;"/ u/]sf] tl/sf / lghsf] cfr/0f ;d]tnfO{ ljrf/ ubf{
lgoldt ?kdf s}bdf /fVg pko'Qm gb]lvPdf To;sf] sf/0f vf]nL cbfntn] lghnfO{
;Ktfxsf] clGtd lbg dfq jf b}lgs ?kdf /flqsfnLg ;dodf dfq sf/fuf/df a:g
kg]{ u/L s}b lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @$ sf] pkbkmf -#_
df plNnlvt s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo tf]lsg] 5}g .
-#_ cbfntn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;hfo lgwf{/0f ubf{ s;"/bf/n] kfngf
ug'{ kg]{ zt{x? tf]lslbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/df /flvPsf] s;"/bf/n] pkbkmf -#_
adf]lhdsf zt{x? kfngf u/L To:tf] cjlw e'Qmfg u/]df lghn] sf/fuf/df /xL To:tf]
s}b e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/df /flvPsf] s;"/bf/n] pkbkmf -#_ sf] zt{
kfngf gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] cfkm"nfO{
ePsf] s}bsf] k"/f cjlw sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
@*= v'Nnf sf/fuf/df /fVg ;lsg] M -!_ s}b cjlwsf] b'O{ ltxfO{ cjlw e'Qmfg ul/;s]sf] /
/fd|f] cfr/0f ePsf] s}bLnfO{ sf/fuf/ k|d'vsf] l;kmfl/;df ;DalGwt lhNnf cbfntsf]
GofofwLzn] v'Nnf sf/fuf/df /fVg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
14
www.lawcommission.gov.np
15
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z ubf{ Kof/f]ndf /x]sf] cjlwdf To:tf]
s;"/bf/n] kfngf ug'{ kg]{ egL k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] lgwf{/0f u/]sf zt{x? ;d]t
tf]lslbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf zt{x? ;DalGwt s;"/bf/n] kfngf u/] jf gu/]sf]
cg'udg Kof/f]n clws[tn] ug]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd Kof/f]ndf /x]sf] s;"/bf/n] pkbkmf -@_ adf]lhdsf]
zt{ kfngf u/]df lghnfO{ tf]lsPsf] s}b ;hfo e'Qmfg ePsf] dflgg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd Kof/f]ndf /x]sf] s;"/bf/n] pkbkmf -@_ adf]lhdsf]
zt{ kfngf gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] cfk"mnfO{
tf]lsPsf] afFsL s}b ;hfo sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
-^_ Kof/f]n ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#)= ;fdflhsLs/0f u/fpg' kg]{ M -!_ o; P]g tyf cGo sfg"gdf h'g;'s} s'/f pNn]v eP
tfklg Ps jif{eGbf a9L cjlwsf] s}b ;hfo kfO{ s}b e'Qmfg ul//x]sf] / /fd|f] cfr/0f
ePsf] s;"/bf/nfO{ lghnfO{ tf]lsPsf] s}b cjlw e'Qmfg x'g'eGbf 5 dlxgf cufl8
b]xfosf] sfdsf] nflu sf/fuf/n] dfl;s jf b}lgs ?kdf sf/fuf/af6 5f]8\g ;Sg]5 M–
-s_ kfl/jfl/s k'gld{ng,
-v_ ;fdflhs, ;fF:s[lts ;DaGw :yfkgf,
-u_ ;fdflhs PsLs/0f tyf k'g:yf{kgf,
-3_ Joj;fo jf /f]huf/L ug{,
-ª_ ;Lkd"ns jf /f]huf/d"ns tflnd lng .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/af6 5f]8\bf To:tf] s;"/bf/n] kfngf ug'{ kg]{
zt{x? ;d]t tf]lslbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5f]8\bf To:tf] sfddf latfpg' kg]{ cjlw / ;do
;d]t v'nfpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5f]l8Psf] JolQmn] cfkm"n] u/]sf] sfdsf] ;DaGwdf
;fKtflxs ?kdf ;DalGwt sf/fuf/df k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 .
16
www.lawcommission.gov.np
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5f]l8Psf] JolQmn] pkbkmf -@_ df plNnlvt zt{ k"/f
gu/]df jf To:tf] cjlwdf s'g} s;"/ u/]df lghn] k'gM sf/fuf/df g} a;L afFsL s}b
cjlw e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
#!= s}b afkt zf/Ll/s >ddf nufpg ;lsg] M -!_ tLg jif{ jf tLg jif{eGbf a9L s}bsf]
;hfo kfPsf] c7f/ jif{eGbf a9L pd]/sf] / zf/Ll/s ?kdf :j:Yo /x]sf] s;"/bf/n]
rfx]df lghnfO{ sf/fuf/n] ;fj{hlgs sfdsf] nflu zf/Ll/s >ddf nufpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fj{hlgs sfdsf] nflu zf/Ll/s >ddf nufOPsf]
s;"/bf/n] k|lt tLg lbg >d u/] afkt yk Ps lbgsf] b/n] lghsf] s}b s§f x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fj{hlgs sfdsf] nflu zf/Ll/s >ddf nufpg]
;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#@= sf/fuf/ aflx/ hfg lbg ;lsg] M s}bsf] ;hfo kfO{ sf/fuf/ leq s}b e'Qmfg
ul//x]sf] s}bLnfO{ b]xfosf] cj:yfdf sf/fuf/n] sf/fuf/af6 cfjZos ;'/Iffsf ;fy
aflx/ hfg] cg'dlt lbg ;Sg]5 M–
-s_ glhssf] gft]bf/ la/fdL ePdf ;f]xL lbg kms]{/ cfpg] u/L To:tf]
la/fdLnfO{ e]6\g,
-v_ cfkm}+n] ;but jf sfhlqmof ug'{ kg]{ gft]bf/sf] d[To' ePdf tf]lsPsf]
lbg kms{g] u/L ;but jf sfhlqmof ug{ .
##= ;'wf/fTds sfo{qmd ;~rfng ug'{ kg]{ M -!_ s}b ;hfo ef]lu/x]sf] s}bLsf] cfr/0f
;'wf/ ug{nfO{ sf/fuf/n] ;Lk, lzIff tyf /f]huf/d"ns, g}lts, cg'zf;gfTds, ef}lts,
cfWoflTds, of]u tyf Jofofd lzIff nufotsf ;'wf/fTds sfo{qmd tyf pkfox?
;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;~rfng ul/Psf] sfo{qmd tyf pkfoaf6 s}bLsf]
cfr/0fdf ;f/e"t ;'wf/ cfP gcfPsf] ;DaGwdf sf/fuf/n] k|To]s 5 dlxgfdf k|f]j]zg
tyf Kof/f]n af]8{df k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ ;'wf/fTds sfo{qmd ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#$= c:ktfn jf o:t} cGo :yfgdf /fVg' kg]{ M -!_ o; P]g adf]lhd s}bsf] ;hfo kfPsf]
s'g} s;"/bf/sf] xf]; 7]ufg g/x]df To:tf] s;"/bf/nfO{ sf/fuf/n] c:ktfn jf o:t}
cGo lrlsT;f s]Gb|df /fVg' kg]{5 .
17
www.lawcommission.gov.np
18
www.lawcommission.gov.np
#&= s}b s§f x'g ;Sg] M b]xfosf s;"/bf/ afx]ssf s;"/bf/sf] s}bdf /x“bf rfnrngdf
;'wf/ cfPdf / lghn] tLg rf}yfO{ s}b ;hfo e'Qmfg u/]df lghnfO{ ePsf] s}b ;hfo
sf/fuf/n] tf]lsP adf]lhd s§f ug{ ;Sg]5 M–
-s_ hGd s}bsf] ;hfo kfPsf],
-v_ ha/h:tL s/0fL ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-u_ e|i6frf/ ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-3_ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-ª_ ckx/0f tyf z/L/ aGws ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-r_ nfu" cf}ifwsf] cf];f/k;f/ tyf sf/f]af/ ;DaGwL s;"/,
-5_ ;Ël7t ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-h_ ;DklQ z'4Ls/0f ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-em_ oftgf jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ ;DaGwL
s;"/df ;hfo kfPsf],
-`_ dfgjtf lj?4sf] ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf] .
#*= k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{ /xg] M -!_ s}b ;hfo kfPsf s;"/bf/sf] ;fdflhs
k'g:yf{kgf tyf PsLs/0f ug]{ sfo{df ;xof]u ;d]t k'¥ofpgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf]
Ps ;ª\3Lo k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{ /xg]5 M–
-s_ dxfGofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo
dfldnf dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, u[x dGqfno – ;b:o
-3_ pknAw eP;Dd Ps hgf dlxnf ;lxt
;DalGwt dGqfnon] tf]s]sf b'O{ hgf dgf]lrlsT;s –;b:o
-ª_ dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L –;b:o
-r_ ;DalGwt dGqfnon] tf]s]sf]
ck/fwzf:qL jf b08zf:qL – ;b:o
-5_ dxflgb]{zs, sf/fuf/ Joj:yfkg ljefu –;b:o ;lrj
19
www.lawcommission.gov.np
-@_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] k|ToIf lgb{]zg, lgoGq0f / ;'k/Lj]If0fdf /xg]
u/L k|To]s k|b]zdf b]xfo adf]lhdsf] k|b]z k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{ /xg]5 M–
-s_ d'Vo GofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, k|b]z sfg"g dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, k|b]z u[x dGqfno – ;b:o
-3_ k|x/L k|d'v, k|b]z k|x/L – ;b:o
-ª_ pknAw eP;Dd Ps hgf dlxnf ;lxt
k|b]z ;/sf/n] tf]s]sf b'O{ hgf dgf]lrlsT; – ;b:o
-r_ k|b]z ;/sf/n] tf]s]sf] ck/fwzf:qL
jf b08zf:qL – ;b:o
-5_ k|b]z sf/fuf/ Joj:yfkg
;DaGwL lgsfosf] k|d'v – ;b:o–;lrj
#(= k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ o; P]gdf cGoq pNn]v
ePsf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] cltl/Qm ;ª\3Lo k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd
st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n ;DaGwL gLlt lgdf{0f u/L g]kfn ;/sf/
;dIf l;kmfl/; ug]{,
-v_ s}bLnfO{ k|f]j]zg tyf Kof/f]ndf /fVg] dfkb08 ljsl;t ug]{,
-u_ k|f]j]zg tyf Kof/f]ndf 5'6\g] s;"/bf/n] kfngf ug'{ kg]{ zt{x?
lgwf{/0f ug]{,
-3_ k|b]z k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd sf/afxLsf] ;'k/Lj]If0f,
lgoGq0f ug]{ tyf cfjZostf cg';f/ lgb]{zg ug]{,
-ª_ o; P]g adf]lhd ;hfo sfof{Gjogdf l;kmfl/; tyf
s;"/bf/nfO{ k'g:yf{kgfdf ;xof]u ug{ cfjZos k|f]j]zg
clws[t jf Kof/f]n clws[tsf] ?kdf lgo'Qm jf tf]Sg ;lsg]
JolQmx?sf] ;"rL lgdf{0f ug]{,
-r_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n ;DaGwL cGo cfjZos s'/fx? Ufg]{ .
20
www.lawcommission.gov.np
-@_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] cfkm\gf] sfd sf/afxL ;~rfngsf] nflu
cfjZos kg]{ sfo{ljlw cfkm} lgwf{/0f ug]{5 .
-#_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] cfkm\gf] sfd sf/afxLdf ;xof]u k'¥ofpgsf]
nflu cfjZostf cg';f/ pk;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ul/Psf] pk;ldltsf] sfo{If]qut zt{, sfo{ljlw
/ cGo cfjZos s'/fx? k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
-%_ k|b]z k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd, st{Ao / clwsf/ tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
$)= s}b cjlwsf] u0fgf M -!_ s}b cjlwsf] u0fgf ubf{ s;"/bf/ lx/f;tdf jf y'gfdf
/x]sf]df To:tf] ldltb]lv / lx/f;tdf g/x]sf]df sf/fuf/df a;]sf] ldltb]lv u0fgf ug{'
kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwdf lx/f;t jf s}baf6 5'6]sf] lbgnfO{ s}b
cjlwdf u0fgf ul/g] 5}g .
kl/R5b] –^
Ifltk"lt{ ;DaGwL Joj:yf
$! Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M -!_ s'g} s;"/sf] kl/0ffd :j?k kLl8tsf] hLp, Hofg, ;DklQ
jf OHhtdf s'g} Iflt k'u]df To:tf] Iflt afkt cbfntn] s;"/bf/af6 kLl8tnfO{
dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
t/ sfg"gdf s'g} s;"/ afkt 5'§} Ifltk"lt{sf] Joj:yf ePsf]df ;f]xL adf]lhd
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{ lgwf{/0f ubf{ b]xfosf s'/fx?nfO{ ljrf/
ug'{ kg]{5 M–
-s_ kLl8tnfO{ k'u]sf] ef}lts, zf/Ll/s, dfgl;s / efjgfTds Iflt,
-v_ kLl8tsf] d[To' eO;s]sf] eP lghsf] xsjfnfnfO{ kg{ uPsf]
Iflt,
-u_ s;"/bf/sf] cfly{s >f]t / cj:yf,
-3_ kLl8t tyf lghdf cfl>t JolQmsf] cj:yf,
-ª_ cbfntn] pko'Qm 7x¥ofPsf cGo s'/f .
21
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ifltk"lt{ e/fpFbf s;"/sf] kl/0ffd :j?k kLl8tnfO{
rf]6k6s nfu]sf] jf c·e· ePsf] eP pkrf/ vr{ tyf kLl8tsf] d[To' ePsf]df
;b\ut vr{ Pj+ sfhlqmof vr{ ;d]t e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ s;"/bf/n] kLl8tsf] ;DklQ Iflt u/]sf]df To; afkt Ifltk"lt{ e/fpFbf
To:tf] a:t' oyfl:yltdf g} lkmtf{ u/fOlbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd oyfl:yltdf j:t' lkmtf{ ug{ g;Sg] cj:yf ePdf
To:tf] j:t'sf] d"No v'Ng]df To:tf] d"No, d"No gv'n]df Iflt x'Fbf jf ;hfo tf]Sbfsf
avt To:tf] j:t'sf] sfod x'g ;Sg] d"Nosf cfwf/df Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
-^_ Ifltk"lt{ e/fpFbf gub jf lhG;L jf b'j} e/fpg ;lsg]5 .
-&_ s;"/af6 kLl8t JolQmsf] pkbkmf -!_ adf]lhd Ifltk"lt{ e/fpg'cl3 g}
d[To' eO;s]sf] /x]5 eg] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{ lghsf] cfl>t xsjfnfnfO{
e/fO{ lbg' kg]{5 .
$@= Ifltk"lt{ tTsfn a'emfpg' kg]{ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] Ifltk"lt{ s;"/bf/n]
tTsfn a'emfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] JolQmn] Ifltk"lt{
tTsfn a'emfpg g;sL To; afkt s'g} ;DklQ hdfgt lbPdf cbfntn] Ps jif{leq
To:tf] /sd r'Qmf x'g] u/L a9Ldf tLg ls:tfdf Ifltk"lt{ a'emfpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd Ifltk"lt{ ga'emfPdf To:tf] s;"/bf/sf] ;DklQ
hfohft u/L kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
$#= k|To]s s;"/bf/n] Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{ M s'g} s;"/df PseGbf a9L s;"/bf/ eP
Ifltk"lt{ e/fpg cfb]z lb“bf k|To]s s;"/bf/n] s;"/sf] dfqf cg';f/ Ifltk"lt{ Joxf]g]{
u/L cfb]z lbg' kg]{5 .
$$ ;xdlt adf]lhd x'g] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}
s;"/sf ;DaGwdf Ifltk"lt{ lng] lbg] ;DaGwdf kLl8t / s;"/bf/n] s'g} ;xdlt ug{
;Sg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;xdlt dgfl;a b]lvP cbfntn] To:tf] ;xdlt
adf]lhdsf] Ifltk"lt{sf] cfb]z ug{ ;Sg]5 .
22
www.lawcommission.gov.np
$% Ifltk"lt{ glt/] s}b x'g] M -!_ Ifltk"lt{ ltg{' kg{] s;"/bf/n] Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{ cjlwleq
Ifltk"lt{sf] /sd ga'emfPdf To:tf] s;"/bf/sf] ;DklQ hfohft u/L kLl8tnfO{
Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfohft ubf{ Ifltk"lt{ /sd c;"n gePdf jf
Ifltk"lt{ ltg{' kg{] s;"/bf/n] Ifltk"lt{ glt/]df lghnfO{ Ps lbgsf] tLg ;o ?k}ofFsf]
b/n] Ifltk"lt{ /sdnfO{ s}bdf kl/0ft u/L s}b ug'{ kg]{5 .
-#_ o; P]g / cGo sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -@_
adf]lhd s}b ubf{ rf/ jif{eGbf a9L s}b ug'{ xF'b}g .
kl/R5b] – &
ljljw
$^= ;hfo ;'emfj ;ldlt /xg] M ;hfo lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f sfo{ ;d]tsf] nflu
b]xfo adf]lhdsf] Ps ;hfo ;'emfj ;ldlt /xg]5 M–
-s_ dxfGofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno – ;b:o
-u_ dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L – ;b:o
-3_ ck/fw cg';Gwfgsf] If]qdf sDtLdf kGw| jif{sf] cg'ej
xfl;n u/]sf jf b08ljbx? dWo]af6 g]kfn ;/sf/n]
tf]s]sf] Ps hgf – ;b:o
-ª_ s;"/bf/nfO{ k'gM:yfkgf ug]{ sfddf ;+nUg JolQmx?
dWo]af6 g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] sDtLdf bz jif{sf]
cg'ej k|fKt u/]sf] Ps hgf – ;b:o
$&= ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ s;"/sf] uDeL/tf cg';f/ s;"/bf/nfO{ x'g] ;hfosf] pko'Qm xb
lgwf{/0f ug{ dfkb08 ljsl;t ug]{,
-v_ k|rlnt b08 gLltsf] ;DaGwdf cWoog cg';Gwfg ug]{ tyf ;'wf/sf
nflu g]kfn ;/sf/ ;dIf ;'emfj lbg],
23
www.lawcommission.gov.np
-u_ s'g} vf; k|s[ltsf s;"/sf ;DaGwdf ug'{ kg]{ ;hfosf ;DaGwdf g]kfn
;/sf/nfO{ /fo, ;Nnfx / k/fdz{ lbg],
-3_ s;"/bf/sf] ljj/0f ;Íng ug]{ / cBfjlws u/L /fVg], ljZn]if0f ug]{ /
b08 ;hfosf ;DaGwdf ;'emfj lbg],
-ª_ b08 ;hfosf ;DaGwdf k|rlnt sfg"gdf s'g} ;'wf/ ug'{ kg]{ b]v]df
g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj lbg] .
-@_ ;ldltn] cfkm\gf] sfd sf/afxL ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ sfo{ljlw
cfkm} lgwf{/0f ug]{5 .
-#_ ;ldltn] cfkm\gf] sfd sf/afxLdf ;xof]u k'¥ofpgsf] nflu cfjZostf
cg';f/ pk;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ul/Psf] pk;ldltsf] sfo{If]qut zt{, sfo{ljlw
/ cGo cfjZos s'/fx? ;ldltn] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
$*= kLl8t /fxt sf]if v8f ug'{ kg]{ M -!_ s;"/af6 kLl8tnfO{ /fxt pknAw u/fpg kLl8t
/fxt sf]if gfds Ps sf]if v8f ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ePsf] sf]ifdf cbfntsf] k}m;nf adf]lhd
hl/afgf afkt c;"n pk/ ePsf] jf ck/fw ;+lxtf adf]lhd s}b a:g' kg]{ s;"/bf/
s}b ga;L s}b afkt hl/afgf lt/]sf] /sddWo] krf; k|ltzt /sd g]kfn ;/sf/n]
hDdf ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf pkbkmf -@_ adf]lhd hDdf ul/g] /sd
afx]s sfg"g adf]lhd Joj:yf ePsf] /sd jf g]kfn ;/sf/af6 jf cGo s'g} ;|f]taf6
k|fKt ePsf] /sd ;d]t hDdf x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng, kLl8tsf] juL{s/0f, sf]ifaf6
kLl8tnfO{ lbOg] /fxt /sdsf] cfwf/, To:tf] /sdsf] xb tyf ljt/0f k|s[of ;DaGwL
cGo sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$(= k|f]j]zg clw[st jf Kof/f]n clws[t tf]Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] ;fd'bflos ;]jf jf
k'g:yf{kgf sfo{df sfd u/]sf JolQmnfO{ k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clw[st lgo'Qm
ug{ jf tf]Sg ;Sg]5 .
24
www.lawcommission.gov.np
25