You are on page 1of 25

www.lawcommission.gov.

np

kmf}hbf/L s;"/ -;hfo lgwf{/0f tyf sfof{Gjog_ P]g, @)&$


k|df0fLs/0f ldlt
@)&$.^.#)
;+jt\ @)&$ ;fnsf] P]g g+= #*
k|:tfjgf M Gofok"0f{, zflGtk"0f{ / ;'/lIft ;dfh l;h{gf u/L ;j{;fwf/0fsf] lxt / ;bfrf/
sfod ug{sf] nflu kmf}hbf/L s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ plrt ;hfo lgwf{/0f ug]{ tyf To:tf]
;hfo sfof{Gjog ug]{ ;DaGwdf sfg"gL Joj:yf ug{ jf~5gLo ePsf]n],
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bn] of]
P]g agfPsf] 5 .
kl/R5b] – !
kf| /lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd ækmf}hbf/L s;"/ -;hfo lgwf{/0f tyf
sfof{Gjog_ P]g, @)&$Æ /x]sf] 5 .
-@_ o; P]gsf bkmf !& sf] v08 -3_, -ª_, -r_ / -5_ bkmf @@, @%, @^,
@&, @*, @(, #), #! / $( g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
tf]s]sf] ldltb]lv / cGo bkmfx? ;+jt\ @)&% ;fn ebf} ! ut]b]lv k|f/De x'g]5g\ .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æck/fw ;+lxtfÆ eGgfn] d'n'sL ck/fw -;+lxtf_ P]g, @)&$ ;Demg'
k5{ .
-v_ æs;"/bf/Æ eGgfn] cbfntaf6 s'g} s;"/df bf]ifL 7x/ ePsf] JolQm
;Demg' k5{ .
-u_ æsfg"gÆ eGgfn] tTsfn k|rlnt sfg"g ;Demg' k5{ .
-3_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd ag]sf]
lgoddf tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
-ª_ æk|f]j]zg clws[tÆ eGgfn] bkmf $( adf]lhd lgo'Qm jf tf]lsPsf]
k|f]j]zg clws[t ;Demg' k5{ .
-r_ æk|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{Æ eGgfn] bkmf #* adf]lhdsf] k|f]j]zg tyf
Kof/f]n af]8{ ;Demg' k5{ .

1
www.lawcommission.gov.np

-5_ æKof/f]n clws[tÆ eGgfn] bkmf $( adf]lhd lgo'Qm jf tf]lsPsf]


Kof/f]n clws[t ;Demg' k5{ .
-h_ ækmf}hbf/L sfo{ljlw ;++lxtfÆ eGgfn] d'n'sL kmf}hbf/L sfo{ljlw -;+lxtf_
P]g, @)&$ ;Demg' k5{ .
-em_ æ;ldltÆ eGgfn] bkmf $^ adf]lhdsf] ;hfo ;'emfj ;ldlt ;Demg'
k5{ .
#= P]gsf] k|of]u M -!_ s'g} s;"/sf ;DaGwdf cbfntaf6 ;hfo lgwf{/0f ug]{ tyf To;sf]
sfof{Gjog ug]{ ;DaGwdf of] P]g nfu" x'g]5 .
-@_ of] P]g b]xfosf cj:yfdf nfu" x'g] 5}g M–
-s_ cbfntsf] cjx]ngf ;DaGwL s;"/sf ;DaGwdf ;hfo ubf{,
-v_ Joj:yflksf–;+;bn] rnfPsf] ljz]ifflwsf/ xgg\ ;DaGwL
sf/afxLsf ;DaGwdf ;hfo ubf{,
-u_ of] P]g nfu" x'g] 5}g egL s'g} sfg"gdf Joj:yf ePsf]
cj:yfdf .
kl/R5b] –@
;hfo ;DaGwL ;fdfGo l;4fGtx?
$= ck/fw ;+lxtf / kmf}hbf/L sfo{ljlw ;+lxtfsf] Joj:yf nfu" x'g] M -!_ ck/fw ;+lxtf /
kmf}hbf/L sfo{ljlw ;+lxtfsf] cwLgdf /xL o; P]gsf] sfof{Gjog ug{' kg]5
{ .
-@_ ck/fw ;+lxtf / kmf}hbf/L sfo{ljlw ;+lxtfdf kl/eflift zAbx? o; P]gdf
pNn]v ePsf]df To:tf zAbx?sf] cy{ ;f]xL ;+lxtfdf kl/eflift ul/P adf]lhd g}
x'g]5 .
-#_ ck/fw ;+lxtfdf pNn]v ePsf l;4fGtx? o; P]gsf] sfof{Gjogdf klg
nfu" x'g]5g\ .
%= 36L ;hfo x'g] M s'g} s;"/sf ;DaGwdf s;"/ ubf{sf avteGbf ;hfo lgwf{/0f ubf{sf
avt sfg"g adf]lhd 36L ;hfo x'g] /x]5 eg] 36L ;hfo x'g] u/L lgwf{/0f ug'{
kg]{5 .

2
www.lawcommission.gov.np

^= cGo sfg"g adf]lhdsf] ;hfo lgwf{/0f ug'{' kg]{ M s'g} sfg"gn] s'g} s;"/sf ;DaGwdf
lglZrt cjlwsf] s}b jf lglZrt /sdsf] hl/afgf jf ;hfo tf]s]sf]] /x]5 eg] To:tf]
s;"/sf] s;"/bf/nfO{ ;f]xL adf]lhdsf] s}b, hl/afgf jf ;hfo ug'{ kg]{5 .
&= o; P]g adf]lhd ;hfo ug'{ kg]{ M bkmf ^ df n]lvPsf] cj:yfdf afx]s s'g} s;"/sf
;DaGwdf ;hfo lgwf{/0f ubf{ o; P]g adf]lhd ug'{ kg]{5 .
*= s;"/bf/ 7x/ ePkl5 ;hfo lgwf{/0f ug'{' kg]{ M -!_ s'g} JolQm s'g} s;"/sf ;DaGwdf
cbfntaf6 sfg"g adf]lhd s;"/bf/ 7x/ eO;s]kl5 dfq cbfntn] To:tf] JolQmnfO{
To:tf] s;"/sf] ;DaGwdf ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ s;"/bf/ 7xl/Psf] tL; lbgleq
lgwf{/0f ul/;Sg' kg]{5 .
(= 5'§} ;'g'jfO{ ug'{ kg]{ M -!_ bkmf * adf]lhd s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ 5'§}
;'g'jfO{ u/L lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
t/ tLg jif{;Dd s}b jf tL; xhf/ ?k}ofF;DDf hl/afgf x'g] s;"/sf]
s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ 5'§} ;'g'jfO{ ug{' kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;'g'jfO{ ubf{ s;"/ 7x/ ug]{ GofofwLzsf] d[To' ePsf],
cjsf; ePsf] jf lghnfO{ s8f /f]u nfuL sfo{;Dkfbg ug{ g;Sg] ePsf]df afx]s
cGo h'g;'s} cj:yfdf lghn] g} ;'g'jfO{ u/L ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
!)= v'Nnf Ohnf;df ;'g'jfO{ u/L ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{ M -!_ sfg"g adf]lhd aGb
Ohnf;df ;'g'jfO{ x'g] afx]ssf d'2fdf s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ v'Nnf
Ohnf;df lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ ;DalGwt s;"/bf/ jf lghsf]
sfg"g Joj;foL ;d]tsf] pkl:yltdf ug'{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;'/Iff jf ;fj{hlgs
lxtsf] sf/0fn] s;"/bf/nfO{ cbfntdf pkl:yt u/fpg g;lsg] ePdf, s;"/bf/n]
cbfntdf pkl:yt x'g OGsf/ u/]df, s;"/bf/ km/f/ /x]sf] cj:yfdf jf s;"/bf/sf]
sfg"g Joj;foL pkl:yt gePdf klg o; P]g adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ug{ afwf kg]{
5}g .

3
www.lawcommission.gov.np

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd cbfnt ;dIf pkl:yt u/fpg g;lsg] s;"/bf/nfO{
>Jo b[io ;Djfb -lel8of] sGkm/]G;_ dfk{mt pkl:yt u/fpg ;lsg]5 / To;/L
pkl:yt u/fOPsf]df o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu lgh cbfnt ;dIf pkl:yt ePsf]
dflgg]5 .
!!= PseGbf a9L ;hfo sfof{Gjog ug{ gx'g] M -!_ Ps} jf/bftdf PseGbf a9L s;"/ ug]{
s;"/bf/nfO{ ;hfo lgwf{/0f ubf{ k|To]s s;"/ cnu cnu ePsf] dfgL To; afkt
5'§f5'§} ;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
t/ Ps} ;dodf PseGbf a9L s;"/ u/]sf]df ;hfo sfof{Gjog ug'{ kbf{ h'g
s;"/df ;a} eGbf a9L ;hfo x'G5 ;f]xL s;"/sf] ;hfo sfof{Gjog ug'{ k5{ .
-@_ b'O{ jf To;eGbf a9L sfdaf6 s'g} s;"/ x'g] /x]5 / To:tf sfddWo] s'g}
Ps sfd cfkm}df 5'§} s;"/ x'g] /x]5 eg] ;a}eGbf a9L ;hfo x'g] s;"/df dfq ;hfo
x'g]5 .
-#_ s'g} Ps sfd afkt ljleGg P]g cGtu{t 5'§f5'§} s;"/ x'g] /x]5 eg] h'g
P]g cGtu{t a9L ;hfo x'G5 ;f]xL P]g adf]lhdsf] ;hfo sfof{Gjog x'g]5 .
t/ ;hfo lgwf{/0f ubf{ k|To]s s;"/ afkt 5'§f 5'§} ;hfo tf]Sg' kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu s}b / hl/afgfnfO{ 5'§f 5'§} ;hfo ePsf]
dflgg]5 / 5'§f 5'§} sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
!@= ;hfo k"j{sf] k|ltj]bg tof/ ug{ cfb]z lbg' kg]{ M -!_ tLg jif{eGbf a9L s}b jf tL;
xhf/ ?k}ofFeGbf a9L hl/afgf x'g ;Sg] s;"/sf ;DaGWfdf ;hfo lgwf{/0f ug'{cl3
cbfntn] cfjZos 7fg]df s;"/bf/sf] ;DaGwdf ;hfo k"j{sf] k|ltj]bg tof/ ug{
k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z k|fKt ePkl5 k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n
clws[tn] s;"/bf/sf ;DaGwdf b]xfosf s'/fx? pNn]v u/L k|ltj]bg tof/ ug'{
kg]{5 M–
-s_ s;"/bf/sf] JolQmut, ;fdflhs / ;f“:s[lts k[i7e"ld,
-v_ s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt,
-u_ s;"/ ug'{ cl3sf] s;"/bf/sf] rfnrng,
-3_ s;"/bf/sf] pd]/,

4
www.lawcommission.gov.np

-ª_ k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clws[tn] cfjZos 7fg]sf cGo


s'/fx? .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] k|ltj]bg tof/ ePkl5 k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n
clws[tn] To:tf] k|ltj]bg cbfnt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] k|ltj]bg k|fKt ePkl5 cbfntn] To:tf] k|ltj]bg
;DalGwt ;/sf/L jlsn, s;"/bf/ / lghsf] sfg"g Joj;foLnfO{ tyf s;"/bf/
afnaflnsf eP lghsf] ;+/IfsnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] k|ltj]bg k|fKt u/]kl5 To:tf] ;/sf/L jlsn,
s;"/bf/, ;+/Ifs jf sfg"g Joj;foLn] To; ;DaGwdf cfkm\gf] /fo cbfnt ;dIf k]z
ug{ ;Sg]5 .
-^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|f]j]zg clws[t jf
Kof/f]n clws[t tf]lsPsf] jf lgo'Qm gePsf] cj:yfdf cbfntn] jfbL / k|ltjfbLsf]
sfg"g Joj;foLnfO{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bg tof/ ug]{ cfb]z lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cfb]z k|fKt ePkl5 To:tf] sfg"g Joj;foLn]
To:tf] k|ltj]bg tof/ u/L cbfnt ;dIf k]z ug{' kg{]5 .
!#= ;hfosf] p2]Zo ljrf/ ug'{ kg]{ M cbfntn] b]xfosf s'g} jf ;a} p2]ZonfO{ ljrf/ u/L
;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 M–
-s_ s;"/ ug{ s;"/bf/ jf cGo JolQmnfO{ xtf]T;flxt ug]{,
-v_ ;dfh jf ;d'bfonfO{ ;'/Iff ug]{,
-u_ kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ ;lxt Gofo k|bfg ug]{,
-3_ s;"/bf/nfO{ ;dfhdf k'g:yf{kgf ug{ ;xof]u ug]{ jf ;'wf/ ug]{,
-ª_ s;"/bf/nfO{ ;dfhaf6 cnu /fVg],
-r_ s;"/bf/nfO{ cfkm\gf] sfo{k|lt kZrftfk af]w u/fO{ kLl8t JolQm jf
;d'bfonfO{ xflg gf]S;fgL ePsf] 5 eGg] s'/fsf] cg'e"lt u/fpg],
-5_ sfg"gåf/f lgif]lwt cfr/0fsf] lgGbf ug]{ .
!$= ;hfo lgwf{/0f ubf{ ljrf/ ug'{ kg]{ s'/fx? M cbfntn] b]xfosf s'/fx?nfO{ ljrf/ u/L
;hfo lgwf{/0f ug'{ kg]{5 M–

5
www.lawcommission.gov.np

-s_ s;"/sf] uDeL/tf / s;"/bf/sf] bf]ifsf] dfqf cg';f/ ;hfo


;dfg'kflts eGbf a9L x'g gx'g],
-v_ ;hfosf] p2]Zo k|fKt ug{ cfjZos x'g] eGbf rsf]{ ;hfo x'g gx'g],
-u_ p:t} kl/l:yltdf 36]sf] s;"/sf] csf]{ s;"/bf/nfO{ klxn] lbOPsf]
;hfo;“u cldNbf] jf c;dfg ;hfo x'g gx'g],
-3_ PseGbf a9L s;"/sf] nflu ;hfo ubf{ jf s'g} s;"/df ;hfo
ef]lu/x]sf] s;"/bf/nfO{ csf]{ s;"/ afkt ;hfo ubf{ ;du| ;hfo
plrt / ;dfg'kflts eGbf a9L x'g gx'g],
-ª_ s;"/sf] cg'kftdf cGo ;hfo g} kof{Kt x'g] b]lvPdf s}b ;hfo gug]{ .
!%= ;hfo lgwf{/0f ug]{ cfwf/x? M -!_ o; P]g adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ b]xfosf
cfwf/df ug'{ kg]{5 M–
-s_ s;\"/sf] uDeL/tf / s;"/bf/sf] bf]ifsf] dfqf,
-v_ s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt,
-u_ s;"/sf] uDeL/tf a9fpg] jf 36fpg] cj:yfx?,
-3_ s;"/bf/sf] cfr/0f / ljutsf] s[ofsnfk,
-ª_ bkmf !# df plNnlvt ;hfosf] p2]Zo .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ b]xfo adf]lhd x'g] u/L ;hfo
lgwf{/0f ug'{ kg]{5 M–
-s_ h3Go jf uDeL/ k|s[ltsf s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ s}b ;hfo,
-v_ afnaflnsfnfO{ ;hfo ubf{ lghsf] ;'wf/ / k'g:yf{kgf,
-u_ k6s] s;"/bf/nfO{ kl5Nnf] s;"/ afkt x'g] ;hfosf] bf]Aa/ yk
;hfo,
-3_ ;dfh jf ;d'bfonfO{ vt/f x'g] s;"/bf/nfO{ s}b ;hfo,
-ª_ s'g} ;/sf/L sfof{no jf ;fj{hlgs jf ;Ël7t ;+:yfsf] kb jf
cf]xbfdf axfn /xL To:tf] kb jf cf]xf]bfsf] b'?kof]u u/L s;"/
ug]{ s;"/bf/nfO{ To:tf] s;"/df x'g] ;hfosf] 8]9L ;hfo .
!^= afnaflnsfnfO{ ;hfo ubf{ ljrf/ ug'{ kg]{ s'/fx? M -!_ afnaflnsfnfO{ ;hfo ubf{
b]xfosf s'/fx?nfO{ ;d]t ljrf/ ug'{ kg]{5 M–

6
www.lawcommission.gov.np

-s_ lghsf] ;jf]{Qd lxt,


-v_ s;"/sf] uDeL/tf / bf]ifsf] dfqf,
-u_ lghsf] JolQmut kl/l:ylt,
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf nflu æJolQmut kl/l:yltÆ
eGgfn] afnaflnsfsf] pd]/, lzIff, kfl/jfl/s l:ylt, ;fdflhs
cj:yf, s;"/sf] lsl;d, s;"/af6 k'Ug uPsf] xflg gf]S;fgL /
s;"/ ug'{sf] p2]Zo ;d]tsf s'/f ;Demg' k5{ .
-3_ kLl8tnfO{ lbg k|:tfj ul/Psf] Ifltk"lt{,
-ª_ ck/fwk|ltsf] kZrftfk,
-r_ c;n / pkof]uL hLjg lhpg] rfxgf .
-@_ ;f]x| jif{ pd]/ k"/f gePsf afnaflnsfnfO{ ;hfo ubf{ h3Go s;"/,
uDeL/ s;"/ jf k6s] ?kdf s;"/ u/]sf]df afx]s s}bsf] ;hfo ug'{ x“'b}g .
!&= ;hfo lgwf{/0f ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx? M o; P]g adf]lhd ;hfo lgwf{/0f ubf{ k}m;nf
jf cfb]zdf b]xfosf s'/fx? v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ ;hfo ug'{ kg]{ sf/0f,
-v_ hl/afgfsf] ;hfo lgwf{/0f ubf{ s;"/bf/n] a'emfpg' kg]{
hl/afgfsf] /sd, hl/afgf a'emfpg' kg]{ ldlt, ls:tfaGbLdf
a'emfpg kfpg] eP To:tf] s'/f / hl/afgf glt/] afkt x'g ;Sg]
s}b ;hfo,
-u_ s}b ;hfo lgwf{/0f ubf{ s}bsf] cjlw, y'gfdf /x]sf] ldlt, s}b
e'Qmfg x'g] ldlt,
-3_ ;fd'bflos ;]jf ug]{ cfb]z ePsf]df ;]jfsf] lsl;d, cjlw,
;do / ;]jf gu/] afkt x'g ;Sg] ;hfo,
-ª_ ;'wf/ u[x jf k'g:yf{kgf s]Gb|df s}b ;hfo e'Qmfg ug{] u/L
;hfo lgwf{/0f ubf{ To:tf] u[x jf s]Gb|df a:g' kg]{ cjlw,
kfngf ug'{ kg]{ zt{ / To:tf] zt{ pNnª\3g u/] afkt x'g ;Sg]
;hfo,
-r_ s;"/bf/nfO{ Kof/f]ndf 5f]8\g ;lsg] jf g;lsg],

7
www.lawcommission.gov.np

-5_ s}b lgnDag x'g] eP slt cjlw;Dd lgnDAfg x'g],


-h_ Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{ eP Ifltk"lt{sf] /sd, ltg'{ kg]{ cjlw, tl/sf
/ glt/]df x'g ;Sg] ;hfo,
-em_ bkmf @$ sf] pkbkmf -%_ adf]lhd afnaflnsfsf] xsdf zt{
tf]sL ;hfo lgnDag ePsf]df To:tf] zt{ pNnª\3g u/] afkt
x'g ;Sg] ;hfo,
-`_ cbfntn] pko'Qm 7fg]sf] cGo cfjZos s'/f .
kl/R5b] – #
hl/afgf ;DaGwL Joj:yf
!*= hl/afgfsf] ;hfo lgwf{/0f ug]{ cfwf/ M -!_ s'g} s;"/df hl/afgfsf] ;hfo lgwf{/0f
ubf{ o; P]gdf plNnlvt cGo s'/fsf cltl/Qm To:tf] s;"/ / hl/afgfsf] clwstd /
Go"gtd xb ljrf/ u/L lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hl/afgf lgwf{/0f ubf{ b]xfosf s'/fx? ;d]tnfO{
ljrf/ ug'{ kg]{5 M–
-s_ s;"/bf/sf] cfly{s x}l;ot / cfo cfh{g Ifdtf,
-v_ s;"/bf/n] u/]sf] s;"/sf] sf/0faf6 c? JolQmnfO{ x'g uPsf]
cfly{s xfgL gf]S;fgL,
-u_ s;"/bf/n] u/]sf] s;"/sf] sf/0faf6 s;"/bf/ jf lghsf]
kl/jf/n] k|fKt u/]sf] nfe,
-3_ hl/afgfaf6 s;"/bf/n] kfng kf]if0f ug'{ kg]{ kl/jf/nfO{ kg]{
c;/,
-ª_ kLl8tnfO{ ltg'{ kg]{ Ifltk"lt{ /sd,
-r_ hl/afgf glt/]sf] sf/0faf6 ;/sf/nfO{ kg{ ;Sg] bfloTj,
-5_ s;"/bf/ ;Ël7t ;+:yf ePdf To:tf] ;+:yfsf] cfly{s x}l;ot /
sf/f]af/,
-h_ kLl8t /fxt sf]ifdf /sd hDdf u/fpg' kg]{ eP To:tf] /sd .
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu ækLl8t /fxt sf]ifÆ eGgfn]
bkmf $* adf]lhdsf] kLl8t /fxt sf]if ;Demg' k5{ .

8
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd hl/afgf lgwf{/0f ubf{ ljuf] v'n]sf]df ljuf]sf]
cfwf/df hl/afgf lgwf{/0f ug'{ k5{ .
!(= Ifltk"lt{nfO{ c;/ gkg]{ u/L hl/afgf lgwf{/0f ug'{' kg]{M bkmf !* adf]lhd hl/afgf
ubf{ s;"/bf/n] s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ Ifltk"lt{ ;d]t ltg'{ kg]{ u/L hl/afgf ul/g]
eP lghn] To:tf] Ifltk"lt{ ltg{ g;Sg] u/L hl/afgf ug'{ xF'b}g .
@)= hl/afgf tTsfn a'emfpg' kg]{M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] hl/afgf s;"/bf/n]
tTsfn a'emfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] s;"/bf/n] To:tf]
hl/afgf tTsfn a'emfpg g;sL To; afkt s'g} ;DklQ hdfgt lbPdf cbfntn] Ps
jif{ leq To:tf] /sd r'Qmf x'g] u/L a9Ldf tLg ls:tfdf hl/afgf a'emfpg] u/L cfb]z
lbg ;Sg]5 .
@!= k|To]s s;"/bf/n] hl/afgf Joxf]g'{ kg]{ u/L hl/afgf lgwf{/0f ug'{ kg]{ M s'g} s;"/df
PseGbf a9L s;"/bf/nfO{ hl/afgf lgwf{/0f ubf{ k|To]s s;"/bf/n] s;"/sf] dfqf
cg';f/ hl/afgf ltg'{ kg]{ u/L lgwf{/0f ug'{' kg]{5 .
kl/R5b] –$
;fd'bflos ;]jf ;DaGwL Joj:yf
@@= ;fd'bflos ;]jf ug{ cfb]z lbg ;Sg] M -!_ 5 dlxgf;Dd s}b ;hfo lgwf{/0f ePsf]
s;"/bf/nfO{ lghn] u/]sf] s;"/, lghsf] pd]/, cfr/0f, s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt, s;"/
ubf{ ckgfPsf] tl/sf ;d]tnfO{ ljrf/ ubf{ lghnfO{ s}bdf /fVg pko'Qm gb]lvPdf jf
To:tf] s;"/df cbfntn] pko'Qm 7x¥ofPsf] cjlw s}bdf a;]kl5 afFsL cjlwsf] nflu
cbfntn] lghnfO{ ;fd'bflos ;]jf ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ s;"/bf/n] ;fd'bflos ;]jf ug{ d~h'/ u/]df dfq cbfntn] ;fd'bflos
;]jfsf] cfb]z lbg]5 .
-#_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf] sfo{nfO{ ;fd'bflos ;]jf
dflgg]5 M–
-s_ lgMz'Ns ?kdf ;fj{hlgs sfd ug]{,
-v_ lgMz'Ns ?kdf c:ktfn, j[4f>d, cgfyfnodf ;]jf ug]{,
-u_ lgMz'Ns ?kdf jftfj/0f ;+/If0f ;DaGwL sfd ug]{,

9
www.lawcommission.gov.np

-3_ lgMz'Ns ?kdf ;fj{hlgs jf ;fd'bflos ljBfnodf cWofkg jf


;]jf ug]{,
-ª_ lgMz''Ns ?kdf v]ns"b k|lzIf0f ug]{, u/fpg],
-r_ lgMz'Ns ?kdf s'g} k/f]ksf/L ;+3;+:yfx?df sfd ug]{,
-5_ cbfntn] tf]lslbPsf] pkrf/fTds jf ;'wf/fTds ;+3 ;+:yfdf
pkl:yt x'g] / To:tf] ;+:yfn] nufP adf]lhdsf] sfd ug]{ .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fd'bflos ;]jfsf] cfb]z lbFbf s;"/bf/nfO{ hlt
cjlwsf] s}b ;hfo ePsf] xf] jf s;"/bf/n] hlt cjlw s}b e'Qmfg ug{ afFsL 5 Tolt
g} cjlwe/ lghn] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] s'g} sfd ug]{ u/L cfb]z lbg'' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cjlw lgwf{/0f ubf{ s;"/bf/n] k|lt lbg sfd ug'{
kg]{ ;do ;d]t tf]lslbg' kg]{5 .
-^_ cbfntn] pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/bf/nfO{ ;fd'bflos ;]jf ug]{ cfb]z
lb“bf lghn] kfngf ug'{ kg]{ zt{x? ;d]t tf]lslbg' kg]{5 .
-&_ s;"/bf/n] pkbkmf -^_ adf]lhdsf] zt{ kfngf u/L pkbkmf -#_ adf]lhdsf]
;fd'bflos ;]jf u/]df lghnfO{ ePsf] s}b ;hfo e'Qmfg ePsf] dflgg]5 .
-*_ s;"/bf/n] ;fd'bflos ;]jf ubf{ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] tf]lslbPsf]
k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clws[tsf] ;'k/Lj]If0fdf /xL ;]jf ug'{ kg]{5 .
-(_ s'g} s;"/bf/n] o; bkmf adf]lhd ePsf] cfb]z adf]lhdsf] ;fd'bflos
;]jf gu/]df jf pkbkmf -^_ adf]lhdsf zt{ kfngf gu/]df jf ;fd'bflos ;]jf ug]{
u/L cfb]z ePkl5 lghn] cl3 s'g} s;"/ u/]sf] s'/f hfgsf/L x'g cfPdf jf ;f]
cjlwdf cGo s'g} s;"/ u/]df cbfntn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z /2 ug]{5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd cfb]z /2 ePkl5 To:tf] s;"/bf/n] lghnfO{ ePsf]
s}b jf lghsf] e'Qmfg ug'{ kg]{ afFsL s}b ;hfo sf/fuf/df /xL e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
kl/R5b] – %
s}b ;DaGwL Joj:yf
@# cGo ;hfo kof{Kt geP s}b ;hfo ug'{ kg]{ M o; P]gdf cGoyf Joj:yf ePsf]df
afx]s s'g} s;"/bf/nfO{ ;hfo ubf{ hl/afgf / ;fd'bflos ;]jf kof{Kt gx'g] ePdf
s}bsf] ;hfo ug'{ kg]{5 .

10
www.lawcommission.gov.np

@$= s}b ;hfo lgnDag ug{ ;lsg] M -!_ Ps jif{eGbf sd s}b lgwf{/0f ePsf] s;"/bf/n]
klxnf] k6s s;"/ u/]sf] /x]5 / lghn] u/]sf] s;"/, lghsf] pd]/, cfr/0f, s;"/
ubf{sf] kl/l:ylt, s;"/ ubf{ ckgfPsf] tl/sfnfO{ ljrf/ ubf{ lghnfO{ s}bdf /fVg
pko'Qm gb]lvPdf cbfntn] To:tf] s;"/bf/nfO{ ePsf] s}b tTsfn sfof{Gjog gu/L
lgnDag ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b lgnDag ubf{ s}b ;hfo lgwf{/0f ePsf] ldltb]lv
tLg jif{;Dd lgnDag ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s;"/df s;"/bf/
7xl/Psf afnaflnsf afx]s cGo s;"/bf/nfO{ ePsf] s}b lgnDag ug{ ;lsg] 5}g M–
-s_ st{Jo Hofg,
-v_ hjh{:tL s/0fL,
-u_ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/,
-3_ xftxltof/, v/vhfgf tyf ljikmf]6s kbfy{,
-ª_ e|i6frf/,
-r_ z/L/ jGws lng] jf ckx/0f ug]{,
-5_ 8f“sf,
-h_ vf]6f 6s jf vf]6f l6s6 rng,
-em_ ljb]zL ljlgdo,
-`_ nfu" cf}ifwsf] cf];f/ k;f/ tyf sf/f]af/ ;DaGwL s;"/,
-6_ k|frLg :df/s ;DaGwL,
-7_ jg tyf jGohGt' ;DaGwL,
-8_ ;Ël7t ck/fw,
-9_ ;DklQ z'4Ls/0f,
-0f_ oftgf jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/
;DaGwL s;"/,
-t_ dfgjtf lj?4sf] ck/fw .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s}b ;hfo lgnDag ug]{ cfb]z ubf{ s;"/bf/n]
lgnDagsf] cjlwe/ b]xfo adf]lhdsf] sfd ug]{ u/L cfb]z ug'{ kg]{5 M–

11
www.lawcommission.gov.np

-s_ lgMz'Ns ?kdf s'g} ;fj{hlgs sfd ug]{,


-v_ s;"/af6 kLl8t JolQmsf] s'g} sfddf ;xof]u ug]{,
-u_ To:tf] cfb]zdf plNnlvt s'g} sfd jf Jojxf/ gug]{,
-3_ cfkm\gf] lgjf; jf s'g} vf; :yfg ljz]ifeGbf cGoq ghfg],
-ª_ ;hfosf] cjlwe/ jf To:tf] ;hfo e'Qmfg ePsf] tLg jif{ leq
s'g} s;"/ gug]{,
-r_ cbfntn] tf]lslbPsf] s'g} :yfgxbdf /xg],
-5_ pkrf/ tyf k'g:yf{kgf s]Gb|df a:g],
-h_ s'g} vf; JolQmnfO{ ge]6\g] .
-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf
-!_ adf]lhd afnaflnsfsf] xsdf ;hfo lgnDag ubf{ lghsf] pd]/ tyf s;"/ ubf{sf]
kl/l:ylt ;d]tnfO{ ljrf/ u/L zt{ tf]sL jf gtf]sL b]xfo adf]lhd lg0f{o ug{
;lsg]5 M–
-s_ kl/jf/sf s'g} ;b:o jf ;+/Ifsåf/f c;n dfgjLo Jojxf/sf
;DaGwdf ;Demfpg tyf a'emfpg nufpg],
-v_ ;]jf k|bfg ug{] ;+3;+:yf jf JolQmx?af6 afnaflnsfnfO{
cled'vLs/0f ug{ nufpg],
-u_ Psn, ;fd'lxs jf kfl/jfl/s dgf];fdflhs k/fdz{ ;]jf
pknAw u/fpg nufpg],
-3_ kl/jf/sf s'g} ;b:o, ;+/Ifs, ljBfno, ;]jf k|bfg ug{] JolQm
jf ;+:yfsf] lgu/fgLdf lgwf{l/t zt{x? kfngf ug{] u/L lglZrt
cjlwsf nflu lghx?sf] ;+/IfsTjdf /fVg nufpg] .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cfb]zdf plNnlvt s'/fx? lgnDagsf] cjlwe/
s;"/bf/n] kfngf u/]df lghnfO{ pkbkmf -!_ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] s}b e'Qmfg
u/]sf] dflgg]5 .
-&_ s;"/bf/n] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cfb]z pNnª\3g u/]df cbfntn]
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z /2 ug]{5 .

12
www.lawcommission.gov.np

-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd cfb]z /2 ePkl5 To:tf] s;"/bf/n] lghnfO{ ePsf]
k"/f s}b sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
@%= ;'wf/ u[xdf k7fpg ;lsg] M -!_ b'O{ jif{ jf b'O{ jif{eGbf sd s}bsf] ;hfo ePsf]
s;"/bf/nfO{ lghn] u/]sf] s;"/, lghsf] pd]/, cfr/0f, s;"/ ubf{sf] kl/l:ylt, s;"/
ubf{ ckgfPsf] tl/sf ljrf/ ubf{ lghnfO{ sf/fuf/df gk7fO{ ;'wf/ u[xdf /fVg
pko'Qm b]lvPdf k|f]j]zg clws[tsf] l;kmfl/;df cbfntn] ;'wf/ u[xdf k7fpg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @$ sf] pkbkmf -#_
df plNnlvt s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ To:tf] ;'wf/ u[xdf k7fpg ;lsg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/bf/nfO{ ;'wf/ u[xdf k7fp“bf k|f]j]zg tyf
Kof/f]n af]8{n] lgwf{/0f u/] adf]lhd lghn] kfngf ug'{ kg]{ zt{x? ;d]t tf]lslbg'
kg]{5 .
-$_ s;"/bf/n] pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{x? kfngf u/L ;'wf/ u[xdf s}b
cjlw e'Qmfg u/]df lghn] To:tf] cjlw sf/fuf/df a;L e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;'wf/ u[xdf /x]sf]
s;"/bf/sf] rfnrngdf ;'wf/ gcfPdf jf lghn] pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{ kfngf
gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] o; bkmf adf]lhdsf]
k"/f s}b cjlw sf/fuf/df e'Qmfg ug{' kg{]5 .
@^= k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg ;lsg] M -!_ nfu" cf}ifwsf] ;]jgsf] s;"/bf/ jf zf/Ll/s jf
dfgl;s b'j{ntfaf6 kLl8t s;"/bf/ jf cGo o:t} s;"/bf/nfO{ lghsf] pd]/, s;"/
ubf{sf] kl/l:yltnfO{ ljrf/ ubf{ lghnfO{ sf/fuf/df gk7fO{ k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg
pko'Qm b]lvPdf k|f]j]zg clws[tsf] l;kmfl/;df cbfntn] To:tf] s;"/bf/nfO{
k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg ;Sg]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æk'g:yf{kgf s]Gb|Æ eGgfn] nfu" cf}ifw jf
cGo b"Jo{;gL jf zf/Ll/s jf dfgl;s b'a{ntfaf6 kLl8t s;"/bf/nfO{{ pkrf/ tyf
k'g:yf{kgf ;]jf k|bfg ug{] p2]Zon] :yflkt ;+:yf ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @$ sf] pkbkmf -#_
df plNnlvt s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fpg ;lsg] 5}g .

13
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s;"/bf/nfO{ k'g:yf{kgf s]Gb|df k7fp“bf lghn] kfngf
ug'{ kg]{ zt{x? ;d]t tf]lslbg' kg]{5 .
-$_ s;"/bf/n] pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{x? kfngf u/L k'g:yf{kgf s]Gb|df
s}b cjlw e'Qmfg u/]df lghn] s}b cjlw e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k'g:yf{kgf s]Gb|df
/x]sf] s;"/bf/sf] rfnrngdf ;'wf/ gcfPdf jf pkbkmf -#_ adf]lhdsf zt{ kfngf
gu/]df jf To:tf] cjlwdf lghn] s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] o; bkmf
adf]lhdsf] k"/f s}b cjlw sf/fuf/df e'Qmfg ug{' kg{]5 .
@&= ;Ktfxsf] clGtd lbg jf /fqLsfnLg ;dodf dfq sf/fuf/df a;L s}b e'Qmfg ug{
;lsg]M -!_ Ps jif{;Dd s}b lgwf{/0f ePsf] s;"/bf/nfO{ lghn] u/]sf] s;"/, lghsf]
pd]/, s;"/sf] uDeL/tf, s;"/ u/]sf] tl/sf / lghsf] cfr/0f ;d]tnfO{ ljrf/ ubf{
lgoldt ?kdf s}bdf /fVg pko'Qm gb]lvPdf To;sf] sf/0f vf]nL cbfntn] lghnfO{
;Ktfxsf] clGtd lbg dfq jf b}lgs ?kdf /flqsfnLg ;dodf dfq sf/fuf/df a:g
kg]{ u/L s}b lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf @$ sf] pkbkmf -#_
df plNnlvt s;"/ ug]{ s;"/bf/nfO{ o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo tf]lsg] 5}g .
-#_ cbfntn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;hfo lgwf{/0f ubf{ s;"/bf/n] kfngf
ug'{ kg]{ zt{x? tf]lslbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/df /flvPsf] s;"/bf/n] pkbkmf -#_
adf]lhdsf zt{x? kfngf u/L To:tf] cjlw e'Qmfg u/]df lghn] sf/fuf/df /xL To:tf]
s}b e'Qmfg u/]sf] dflgg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/df /flvPsf] s;"/bf/n] pkbkmf -#_ sf] zt{
kfngf gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] cfkm"nfO{
ePsf] s}bsf] k"/f cjlw sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
@*= v'Nnf sf/fuf/df /fVg ;lsg] M -!_ s}b cjlwsf] b'O{ ltxfO{ cjlw e'Qmfg ul/;s]sf] /
/fd|f] cfr/0f ePsf] s}bLnfO{ sf/fuf/ k|d'vsf] l;kmfl/;df ;DalGwt lhNnf cbfntsf]
GofofwLzn] v'Nnf sf/fuf/df /fVg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

14
www.lawcommission.gov.np

:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu æv'Nnf sf/fuf/Æ eGgfn] s}bLn] tf]lsPsf]


;dodf cfk"mnfO{ /flvPsf] 7fp“eGbf aflx/ ;d]t uO{ s'g} sfd ug{ kfpg] u/L g]kfn
;/sf/n] tf]s]sf] s'g} 7fp“ ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v'Nnf sf/fuf/df k7fpFbf lghn] kfngf ug'{ kg]{ zt{
tf]Sg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd v'Nnf sf/fuf/df k7fOPsf] s}bLn] pkbkmf -@_
adf]]lhdsf] zt{ kfngf gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df
lghn] cfkm"nfO{ tf]lsPsf] afFsL s}b ;hfo sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
@(= Kof/f]ndf /fVg ;lsg] M -!_ Ps jif{eGbf a9L s}b ;hfo kfO{ s}b ;hfosf] b'O{ ltxfO{
cjlw e'Qmfg ul/;s]sf] / /fd|f] cfr/0f ePsf] s;"/bf/nfO{ ;DalGwt lhNnf k|f]j]zg
tyf Kof/f]n af]8{sf] l;kmfl/;df lhNnf cbfntsf] GofofwLzn] Kof/f]ndf /fVg] cfb]z
lbg ;Sg]5 .
t/ b]xfosf s;"/bf/nfO{ Kof/f]ndf /fVg ;lsg] 5}g M
-s_ hGds}bsf] ;hfo kfPsf],
-v_ e|i6frf/sf] s;"/df ;hfo kfPsf],
-u_ ha/h:tL s/0fLsf] s;"/df ;hfo kfPsf],
-3_ dfgj a]rlavg tyf cf];f/ k;f/ ;DaGwL s;"/df ;hfo
kfPsf],
-ª_ ;Ël7t ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-r_ ;DklQ z'4Ls/0f ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-5_ oftgf jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/
;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-h_ dfgjtf lj?4sf] ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-em_ /fHo lj?4sf] ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf] .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æKof/f]nÆ eGgfn] cfkm"nfO{ tf]lsPsf] s}b
;hfosf] b'O{ ltxfO cjlw e'Qmfg ul/;s]sf] s}bLnfO{ afFsL cjlw tf]lsPsf] zt{
kfngf u/L Kof/f]n clws[tsf] lgu/fgLdf ;dfhdf hLjg ofkg ug{ cg'dlt lbOPsf]
cj:yf ;Demg' k5{ .

15
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z ubf{ Kof/f]ndf /x]sf] cjlwdf To:tf]
s;"/bf/n] kfngf ug'{ kg]{ egL k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] lgwf{/0f u/]sf zt{x? ;d]t
tf]lslbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf zt{x? ;DalGwt s;"/bf/n] kfngf u/] jf gu/]sf]
cg'udg Kof/f]n clws[tn] ug]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd Kof/f]ndf /x]sf] s;"/bf/n] pkbkmf -@_ adf]lhdsf]
zt{ kfngf u/]df lghnfO{ tf]lsPsf] s}b ;hfo e'Qmfg ePsf] dflgg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd Kof/f]ndf /x]sf] s;"/bf/n] pkbkmf -@_ adf]lhdsf]
zt{ kfngf gu/]df jf To:tf] cjlwdf s}b ;hfo x'g] s'g} s;"/ u/]df lghn] cfk"mnfO{
tf]lsPsf] afFsL s}b ;hfo sf/fuf/df a;L e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
-^_ Kof/f]n ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#)= ;fdflhsLs/0f u/fpg' kg]{ M -!_ o; P]g tyf cGo sfg"gdf h'g;'s} s'/f pNn]v eP
tfklg Ps jif{eGbf a9L cjlwsf] s}b ;hfo kfO{ s}b e'Qmfg ul//x]sf] / /fd|f] cfr/0f
ePsf] s;"/bf/nfO{ lghnfO{ tf]lsPsf] s}b cjlw e'Qmfg x'g'eGbf 5 dlxgf cufl8
b]xfosf] sfdsf] nflu sf/fuf/n] dfl;s jf b}lgs ?kdf sf/fuf/af6 5f]8\g ;Sg]5 M–
-s_ kfl/jfl/s k'gld{ng,
-v_ ;fdflhs, ;fF:s[lts ;DaGw :yfkgf,
-u_ ;fdflhs PsLs/0f tyf k'g:yf{kgf,
-3_ Joj;fo jf /f]huf/L ug{,
-ª_ ;Lkd"ns jf /f]huf/d"ns tflnd lng .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sf/fuf/af6 5f]8\bf To:tf] s;"/bf/n] kfngf ug'{ kg]{
zt{x? ;d]t tf]lslbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5f]8\bf To:tf] sfddf latfpg' kg]{ cjlw / ;do
;d]t v'nfpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5f]l8Psf] JolQmn] cfkm"n] u/]sf] sfdsf] ;DaGwdf
;fKtflxs ?kdf ;DalGwt sf/fuf/df k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 .

16
www.lawcommission.gov.np

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5f]l8Psf] JolQmn] pkbkmf -@_ df plNnlvt zt{ k"/f
gu/]df jf To:tf] cjlwdf s'g} s;"/ u/]df lghn] k'gM sf/fuf/df g} a;L afFsL s}b
cjlw e'Qmfg ug'{ kg]{5 .
#!= s}b afkt zf/Ll/s >ddf nufpg ;lsg] M -!_ tLg jif{ jf tLg jif{eGbf a9L s}bsf]
;hfo kfPsf] c7f/ jif{eGbf a9L pd]/sf] / zf/Ll/s ?kdf :j:Yo /x]sf] s;"/bf/n]
rfx]df lghnfO{ sf/fuf/n] ;fj{hlgs sfdsf] nflu zf/Ll/s >ddf nufpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fj{hlgs sfdsf] nflu zf/Ll/s >ddf nufOPsf]
s;"/bf/n] k|lt tLg lbg >d u/] afkt yk Ps lbgsf] b/n] lghsf] s}b s§f x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fj{hlgs sfdsf] nflu zf/Ll/s >ddf nufpg]
;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#@= sf/fuf/ aflx/ hfg lbg ;lsg] M s}bsf] ;hfo kfO{ sf/fuf/ leq s}b e'Qmfg
ul//x]sf] s}bLnfO{ b]xfosf] cj:yfdf sf/fuf/n] sf/fuf/af6 cfjZos ;'/Iffsf ;fy
aflx/ hfg] cg'dlt lbg ;Sg]5 M–
-s_ glhssf] gft]bf/ la/fdL ePdf ;f]xL lbg kms]{/ cfpg] u/L To:tf]
la/fdLnfO{ e]6\g,
-v_ cfkm}+n] ;but jf sfhlqmof ug'{ kg]{ gft]bf/sf] d[To' ePdf tf]lsPsf]
lbg kms{g] u/L ;but jf sfhlqmof ug{ .
##= ;'wf/fTds sfo{qmd ;~rfng ug'{ kg]{ M -!_ s}b ;hfo ef]lu/x]sf] s}bLsf] cfr/0f
;'wf/ ug{nfO{ sf/fuf/n] ;Lk, lzIff tyf /f]huf/d"ns, g}lts, cg'zf;gfTds, ef}lts,
cfWoflTds, of]u tyf Jofofd lzIff nufotsf ;'wf/fTds sfo{qmd tyf pkfox?
;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;~rfng ul/Psf] sfo{qmd tyf pkfoaf6 s}bLsf]
cfr/0fdf ;f/e"t ;'wf/ cfP gcfPsf] ;DaGwdf sf/fuf/n] k|To]s 5 dlxgfdf k|f]j]zg
tyf Kof/f]n af]8{df k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ ;'wf/fTds sfo{qmd ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
#$= c:ktfn jf o:t} cGo :yfgdf /fVg' kg]{ M -!_ o; P]g adf]lhd s}bsf] ;hfo kfPsf]
s'g} s;"/bf/sf] xf]; 7]ufg g/x]df To:tf] s;"/bf/nfO{ sf/fuf/n] c:ktfn jf o:t}
cGo lrlsT;f s]Gb|df /fVg' kg]{5 .

17
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd c:ktfn jf lrlsT;f s]Gb|df /flvPsf] cjlwe/nfO{


lghn] s}b e'Qmfg u/]sf] cjlw dflgg]5 .
#%= v08] ;hfosf] lx;fa M o; P]g adf]lhd v08] ;hfo ubf{ hGd s}bsf] ;hfonfO{
kRrL; aif{ s}b ;hfo sfod u/L To;sf] sfg"g adf]lhd v08] ;hfo ug'{ kg]{5 .
#^= ljleGg s;"/ afkt ePsf] s}b ;hfosf] sfof{Gjog M -!_ s}bsf] ;hfo kfO{ s}b
;hfo ef]lu/x]sf] JolQmnfO{ PseGbf a9L s;"/ afkt s}b ;hfo ug'{ kbf{ b]xfo
adf]lhd s}b ;hfo u/L k}m;nf sfof{Gjog ug'{ kg]{5 M–
-s_ klxn] ePsf] k}m;nf adf]lhdsf] s}bsf] ;hfosf] cjlw kl5Nnf]
k}m;nf adf]lhdsf] s}bsf] ;hfosf] cjlweGbf a9L jf a/fa/
ePdf klxn] ePsf] k}m;nfsf] s}bsf] ;hfo sfof{Gjog ug'{
kg]{5 .
-v_ kl5 ePsf] s}bsf] ;hfosf] cjlw klxn]sf] s}bsf] ;hfosf]
cjlweGbf a9L ePdf kl5Nnf] s}bsf] ;hfosf] cjlw hlt a9L
x'G5 ;f]xL cjlw;Dd s}b yk ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} s;"/df s}bsf]
;hfo kfPsf] JolQmn] To:tf] ;hfo e'Qmfg gxF'b} lghnfO{ csf]{ s;"/ afkt s}bsf]
;hfo ePdf klxn] ePsf] s}bsf] cjlw e'Qmfg ePkl5 u0fgf x'g] u/L kl5 ePsf]
s}bsf] ;hfo sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
-#_ Pp6} d'2fdf Pp6} JolQmnfO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd ljleGg s;"/ afkt
ljleGg s}bsf] ;hfo ePsf]df To:tf] ;hfodWo] ;a}}eGbf a9L s;"/sf] s}bsf] ;hfo
dfq sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd tf]lsPsf] s}bsf] ;hfo a/fa/ ePdf To:tf]
;hfodWo] s'g} Pp6f dfq ;hfo sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k6s] s;"/bf/sf
;DaGwdf jf PsLs[t s;"/sf ;DaGwdf sfg"gdf 5'§} ;hfo tf]lsPsf] /x]5 eg] ;f]xL
;hfo sfof{Gjog x'g]5 .

18
www.lawcommission.gov.np

#&= s}b s§f x'g ;Sg] M b]xfosf s;"/bf/ afx]ssf s;"/bf/sf] s}bdf /x“bf rfnrngdf
;'wf/ cfPdf / lghn] tLg rf}yfO{ s}b ;hfo e'Qmfg u/]df lghnfO{ ePsf] s}b ;hfo
sf/fuf/n] tf]lsP adf]lhd s§f ug{ ;Sg]5 M–
-s_ hGd s}bsf] ;hfo kfPsf],
-v_ ha/h:tL s/0fL ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-u_ e|i6frf/ ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-3_ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-ª_ ckx/0f tyf z/L/ aGws ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-r_ nfu" cf}ifwsf] cf];f/k;f/ tyf sf/f]af/ ;DaGwL s;"/,
-5_ ;Ël7t ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-h_ ;DklQ z'4Ls/0f ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf],
-em_ oftgf jf q'm/, lgd{d, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ ;DaGwL
s;"/df ;hfo kfPsf],
-`_ dfgjtf lj?4sf] ck/fw ;DaGwL s;"/df ;hfo kfPsf] .
#*= k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{ /xg] M -!_ s}b ;hfo kfPsf s;"/bf/sf] ;fdflhs
k'g:yf{kgf tyf PsLs/0f ug]{ sfo{df ;xof]u ;d]t k'¥ofpgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf]
Ps ;ª\3Lo k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{ /xg]5 M–
-s_ dxfGofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo
dfldnf dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, u[x dGqfno – ;b:o
-3_ pknAw eP;Dd Ps hgf dlxnf ;lxt
;DalGwt dGqfnon] tf]s]sf b'O{ hgf dgf]lrlsT;s –;b:o
-ª_ dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L –;b:o
-r_ ;DalGwt dGqfnon] tf]s]sf]
ck/fwzf:qL jf b08zf:qL – ;b:o
-5_ dxflgb]{zs, sf/fuf/ Joj:yfkg ljefu –;b:o ;lrj

19
www.lawcommission.gov.np

-@_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] k|ToIf lgb{]zg, lgoGq0f / ;'k/Lj]If0fdf /xg]
u/L k|To]s k|b]zdf b]xfo adf]lhdsf] k|b]z k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{ /xg]5 M–
-s_ d'Vo GofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, k|b]z sfg"g dGqfno – ;b:o
-u_ ;lrj, k|b]z u[x dGqfno – ;b:o
-3_ k|x/L k|d'v, k|b]z k|x/L – ;b:o
-ª_ pknAw eP;Dd Ps hgf dlxnf ;lxt
k|b]z ;/sf/n] tf]s]sf b'O{ hgf dgf]lrlsT; – ;b:o
-r_ k|b]z ;/sf/n] tf]s]sf] ck/fwzf:qL
jf b08zf:qL – ;b:o
-5_ k|b]z sf/fuf/ Joj:yfkg
;DaGwL lgsfosf] k|d'v – ;b:o–;lrj
#(= k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ o; P]gdf cGoq pNn]v
ePsf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] cltl/Qm ;ª\3Lo k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd
st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n ;DaGwL gLlt lgdf{0f u/L g]kfn ;/sf/
;dIf l;kmfl/; ug]{,
-v_ s}bLnfO{ k|f]j]zg tyf Kof/f]ndf /fVg] dfkb08 ljsl;t ug]{,
-u_ k|f]j]zg tyf Kof/f]ndf 5'6\g] s;"/bf/n] kfngf ug'{ kg]{ zt{x?
lgwf{/0f ug]{,
-3_ k|b]z k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd sf/afxLsf] ;'k/Lj]If0f,
lgoGq0f ug]{ tyf cfjZostf cg';f/ lgb]{zg ug]{,
-ª_ o; P]g adf]lhd ;hfo sfof{Gjogdf l;kmfl/; tyf
s;"/bf/nfO{ k'g:yf{kgfdf ;xof]u ug{ cfjZos k|f]j]zg
clws[t jf Kof/f]n clws[tsf] ?kdf lgo'Qm jf tf]Sg ;lsg]
JolQmx?sf] ;"rL lgdf{0f ug]{,
-r_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n ;DaGwL cGo cfjZos s'/fx? Ufg]{ .

20
www.lawcommission.gov.np

-@_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] cfkm\gf] sfd sf/afxL ;~rfngsf] nflu
cfjZos kg]{ sfo{ljlw cfkm} lgwf{/0f ug]{5 .
-#_ k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] cfkm\gf] sfd sf/afxLdf ;xof]u k'¥ofpgsf]
nflu cfjZostf cg';f/ pk;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ul/Psf] pk;ldltsf] sfo{If]qut zt{, sfo{ljlw
/ cGo cfjZos s'/fx? k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{n] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
-%_ k|b]z k|f]j]zg tyf Kof/f]n af]8{sf] sfd, st{Ao / clwsf/ tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
$)= s}b cjlwsf] u0fgf M -!_ s}b cjlwsf] u0fgf ubf{ s;"/bf/ lx/f;tdf jf y'gfdf
/x]sf]df To:tf] ldltb]lv / lx/f;tdf g/x]sf]df sf/fuf/df a;]sf] ldltb]lv u0fgf ug{'
kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwdf lx/f;t jf s}baf6 5'6]sf] lbgnfO{ s}b
cjlwdf u0fgf ul/g] 5}g .
kl/R5b] –^
Ifltk"lt{ ;DaGwL Joj:yf
$! Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{ M -!_ s'g} s;"/sf] kl/0ffd :j?k kLl8tsf] hLp, Hofg, ;DklQ
jf OHhtdf s'g} Iflt k'u]df To:tf] Iflt afkt cbfntn] s;"/bf/af6 kLl8tnfO{
dgfl;a Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
t/ sfg"gdf s'g} s;"/ afkt 5'§} Ifltk"lt{sf] Joj:yf ePsf]df ;f]xL adf]lhd
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{ lgwf{/0f ubf{ b]xfosf s'/fx?nfO{ ljrf/
ug'{ kg]{5 M–
-s_ kLl8tnfO{ k'u]sf] ef}lts, zf/Ll/s, dfgl;s / efjgfTds Iflt,
-v_ kLl8tsf] d[To' eO;s]sf] eP lghsf] xsjfnfnfO{ kg{ uPsf]
Iflt,
-u_ s;"/bf/sf] cfly{s >f]t / cj:yf,
-3_ kLl8t tyf lghdf cfl>t JolQmsf] cj:yf,
-ª_ cbfntn] pko'Qm 7x¥ofPsf cGo s'/f .

21
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ifltk"lt{ e/fpFbf s;"/sf] kl/0ffd :j?k kLl8tnfO{
rf]6k6s nfu]sf] jf c·e· ePsf] eP pkrf/ vr{ tyf kLl8tsf] d[To' ePsf]df
;b\ut vr{ Pj+ sfhlqmof vr{ ;d]t e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ s;"/bf/n] kLl8tsf] ;DklQ Iflt u/]sf]df To; afkt Ifltk"lt{ e/fpFbf
To:tf] a:t' oyfl:yltdf g} lkmtf{ u/fOlbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd oyfl:yltdf j:t' lkmtf{ ug{ g;Sg] cj:yf ePdf
To:tf] j:t'sf] d"No v'Ng]df To:tf] d"No, d"No gv'n]df Iflt x'Fbf jf ;hfo tf]Sbfsf
avt To:tf] j:t'sf] sfod x'g ;Sg] d"Nosf cfwf/df Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
-^_ Ifltk"lt{ e/fpFbf gub jf lhG;L jf b'j} e/fpg ;lsg]5 .
-&_ s;"/af6 kLl8t JolQmsf] pkbkmf -!_ adf]lhd Ifltk"lt{ e/fpg'cl3 g}
d[To' eO;s]sf] /x]5 eg] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{ lghsf] cfl>t xsjfnfnfO{
e/fO{ lbg' kg]{5 .
$@= Ifltk"lt{ tTsfn a'emfpg' kg]{ M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd ePsf] Ifltk"lt{ s;"/bf/n]
tTsfn a'emfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg To:tf] JolQmn] Ifltk"lt{
tTsfn a'emfpg g;sL To; afkt s'g} ;DklQ hdfgt lbPdf cbfntn] Ps jif{leq
To:tf] /sd r'Qmf x'g] u/L a9Ldf tLg ls:tfdf Ifltk"lt{ a'emfpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd Ifltk"lt{ ga'emfPdf To:tf] s;"/bf/sf] ;DklQ
hfohft u/L kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
$#= k|To]s s;"/bf/n] Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{ M s'g} s;"/df PseGbf a9L s;"/bf/ eP
Ifltk"lt{ e/fpg cfb]z lb“bf k|To]s s;"/bf/n] s;"/sf] dfqf cg';f/ Ifltk"lt{ Joxf]g]{
u/L cfb]z lbg' kg]{5 .
$$ ;xdlt adf]lhd x'g] M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}
s;"/sf ;DaGwdf Ifltk"lt{ lng] lbg] ;DaGwdf kLl8t / s;"/bf/n] s'g} ;xdlt ug{
;Sg]5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;xdlt dgfl;a b]lvP cbfntn] To:tf] ;xdlt
adf]lhdsf] Ifltk"lt{sf] cfb]z ug{ ;Sg]5 .

22
www.lawcommission.gov.np

$% Ifltk"lt{ glt/] s}b x'g] M -!_ Ifltk"lt{ ltg{' kg{] s;"/bf/n] Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{ cjlwleq
Ifltk"lt{sf] /sd ga'emfPdf To:tf] s;"/bf/sf] ;DklQ hfohft u/L kLl8tnfO{
Ifltk"lt{ e/fO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfohft ubf{ Ifltk"lt{ /sd c;"n gePdf jf
Ifltk"lt{ ltg{' kg{] s;"/bf/n] Ifltk"lt{ glt/]df lghnfO{ Ps lbgsf] tLg ;o ?k}ofFsf]
b/n] Ifltk"lt{ /sdnfO{ s}bdf kl/0ft u/L s}b ug'{ kg]{5 .
-#_ o; P]g / cGo sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -@_
adf]lhd s}b ubf{ rf/ jif{eGbf a9L s}b ug'{ xF'b}g .
kl/R5b] – &
ljljw
$^= ;hfo ;'emfj ;ldlt /xg] M ;hfo lgwf{/0f ;DaGwL gLlt lgdf{0f sfo{ ;d]tsf] nflu
b]xfo adf]lhdsf] Ps ;hfo ;'emfj ;ldlt /xg]5 M–
-s_ dxfGofoflwjQmf – cWoIf
-v_ ;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno – ;b:o
-u_ dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L – ;b:o
-3_ ck/fw cg';Gwfgsf] If]qdf sDtLdf kGw| jif{sf] cg'ej
xfl;n u/]sf jf b08ljbx? dWo]af6 g]kfn ;/sf/n]
tf]s]sf] Ps hgf – ;b:o
-ª_ s;"/bf/nfO{ k'gM:yfkgf ug]{ sfddf ;+nUg JolQmx?
dWo]af6 g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] sDtLdf bz jif{sf]
cg'ej k|fKt u/]sf] Ps hgf – ;b:o
$&= ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ s;"/sf] uDeL/tf cg';f/ s;"/bf/nfO{ x'g] ;hfosf] pko'Qm xb
lgwf{/0f ug{ dfkb08 ljsl;t ug]{,
-v_ k|rlnt b08 gLltsf] ;DaGwdf cWoog cg';Gwfg ug]{ tyf ;'wf/sf
nflu g]kfn ;/sf/ ;dIf ;'emfj lbg],

23
www.lawcommission.gov.np

-u_ s'g} vf; k|s[ltsf s;"/sf ;DaGwdf ug'{ kg]{ ;hfosf ;DaGwdf g]kfn
;/sf/nfO{ /fo, ;Nnfx / k/fdz{ lbg],
-3_ s;"/bf/sf] ljj/0f ;Íng ug]{ / cBfjlws u/L /fVg], ljZn]if0f ug]{ /
b08 ;hfosf ;DaGwdf ;'emfj lbg],
-ª_ b08 ;hfosf ;DaGwdf k|rlnt sfg"gdf s'g} ;'wf/ ug'{ kg]{ b]v]df
g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj lbg] .
-@_ ;ldltn] cfkm\gf] sfd sf/afxL ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ sfo{ljlw
cfkm} lgwf{/0f ug]{5 .
-#_ ;ldltn] cfkm\gf] sfd sf/afxLdf ;xof]u k'¥ofpgsf] nflu cfjZostf
cg';f/ pk;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ul/Psf] pk;ldltsf] sfo{If]qut zt{, sfo{ljlw
/ cGo cfjZos s'/fx? ;ldltn] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
$*= kLl8t /fxt sf]if v8f ug'{ kg]{ M -!_ s;"/af6 kLl8tnfO{ /fxt pknAw u/fpg kLl8t
/fxt sf]if gfds Ps sf]if v8f ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ePsf] sf]ifdf cbfntsf] k}m;nf adf]lhd
hl/afgf afkt c;"n pk/ ePsf] jf ck/fw ;+lxtf adf]lhd s}b a:g' kg]{ s;"/bf/
s}b ga;L s}b afkt hl/afgf lt/]sf] /sddWo] krf; k|ltzt /sd g]kfn ;/sf/n]
hDdf ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf pkbkmf -@_ adf]lhd hDdf ul/g] /sd
afx]s sfg"g adf]lhd Joj:yf ePsf] /sd jf g]kfn ;/sf/af6 jf cGo s'g} ;|f]taf6
k|fKt ePsf] /sd ;d]t hDdf x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng, kLl8tsf] juL{s/0f, sf]ifaf6
kLl8tnfO{ lbOg] /fxt /sdsf] cfwf/, To:tf] /sdsf] xb tyf ljt/0f k|s[of ;DaGwL
cGo sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
$(= k|f]j]zg clw[st jf Kof/f]n clws[t tf]Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] ;fd'bflos ;]jf jf
k'g:yf{kgf sfo{df sfd u/]sf JolQmnfO{ k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clw[st lgo'Qm
ug{ jf tf]Sg ;Sg]5 .

24
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|f]j]zg clws[t jf Kof/f]n clws[tsf] of]Uotf,


;]jfsf zt{ tyf ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
%)= lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] sfof{Gjog ug{ cfjZos kg]{ lgodx? cbfntL
sf/afxLsf] xsdf ;jf]{Rr cbfntn] / cGo ljifosf xsdf g]kfn ;/sf/n] agfpg
;Sg]5 .
%!= lgb]{lzsf agfpg ;Sg] M of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] k|lts"n gx'g] u/L
g]kfn ;/sf/n] cfjZos lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .

25

You might also like