You are on page 1of 17

www.lawcommission.gov.

np

;f´]bf/L P]g, @)@)


nfndf]x/ / k|sfzg ldlt
@)@).!!.!^
;+zf]wg ug]{ P]g
!= Gofo k|zf;g ;'wf/ -rf}yf] ;+zf]wg_ P]g, @)$# @)$#.&.@$
@= ;fem]bf/L -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)$$ @)$$.&.!
#= Gofo k|zf;g P]g, @)$* @)$*.@.!^
k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
$= u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g
;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ @)^^.!).&
%= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.!!.!#
^= g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn
P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% @)&%.!!.!(
@)@) ;fnsf] P]g g+= #^
=================
;fem]bf/L Joa:yf ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M ;a{;fwf/0f hgtfsf] lxt tyf ;'lawfsf nflu ;fem]bf/L ;DaGwL sfg"gL Aoa:yf ug'{
af~5gLo ePsf]n],
>L % dxf/fhlw/fh aL/]Gb| aL/ laqmd zfxb]jaf6 /fli6«o k~rfotsf] ;Nnfx / ;Ddltn]
of] P]g agfOaS;]sf]5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æ;fem]bf/L P]g, @)@)Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g g]kfn =========== e/ x'g]5 .
-#_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æJoj;foÆ eGgfn] pBf]u jfl0fHo k]zf jf j[lQnfO{ ;d]t hgfpF5 .


of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut] b]lv nfu" ePsf] .
 u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] .

1
www.lawcommission.gov.np

-v_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsPadf]lhdÆ eGgfn] o; P]g jf o; P]g cGtu{t


ag]sf] lgoddf tf]lsPsf] jf tf]lsPadf]lhd ;Demg'k5{ .
-u_ æpgfp JolQmÆ eGgfn] ;fem]bf/L kmd{sf ;DaGwdf ;fem]bf/ jfx]ssf
c? s'g} JolQmnfO{ ;Demg'k5{ .
-3_ æ;"lrt cfb]zÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf k|sflzt
u/]sf] s'g} cfb]z ;Demg' k5{

-ª_ æ;DalGwt ljefuæ eGgfn] jfl0fHo ;DaGwL kmd{sf] ljifosf] nflu
jfl0fHo, cfk"lt{ tyf pkef]Qmf lxt ;+/If0f ljefu / ;f] afx]ssf
cGo pBf]usf] ljifosf nflu pBf]u ljefu ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
jfl0fHo ;DaGwL ljifo / 3/]n' tyf ;fgf pBf]usf] ljifosf] nflu
k|b]z ;/sf/sf] jfl0fHo tyf pBf]u x]g]{ ljefu jf sfof{nonfO{ ;d]t
hgfpg]5 .
#= ;fem]bf/L eGgfn] M -!_ s'g} JolQmx?n] Pp6} gfd /fvL d'gfkmf a08f nufpg] u/L ;a}
;fem]]bf/n] k|To]s ;fem]bf/sf nflu jf s'g} ;fem]bf/n] ;a} ;fem]bf/sf nflu ;a} sf/f]jf/df
efu lng cfk;df sa'lnot u/L o; P]g adf]lhd g]kfn ;/sf/sf] nutdf btf{ u/fPsf]
s'g} sf/f]jf/nfO{ ;Demg' k5{ .
-@_ s'alnot ug]{ JolQmx?nfO{ Ps csf{sf] ;DaGwdf ;fem]bf/ / ;a} ;fem]bf/nfO{
;fd'lxs ?kn] kmd{ / h'g Ps gfdaf6 sf/f]jf/ rNb5 To;nfO{ kmd{sf] gfd eGg' k5{ .
-#_ ;fem]bf/ afx]s ;fem]bf/L kmd{ JolQm x'b}g .
$= Psf ;uf]nsf sf/f]jf/ ;fem]bf/L eGg gx'g] M Psf3/ ;uf]nsf c+lzof/x?n] sa'lnot
u/L ;fem]bf/Ldf sf/f]jf/ rnfPsf /x]g5g eg] ;uf]nsf] sf/f]jf/ o; P]gsf] tfTko{sf
nflu ;fem]bf/L dflgg] 5}g .
kl/R5]b–@
kmd{x? ;DalGwt ljefusf] nutdf btf{ u/fO{ k|df0f lbg' kg]{
%= ;DalGwt ljefusf] nutdf btf{ u/fpg' kg]{ M ;fem]bf/L v8f ePsf] ^ dlxgf leq ;f]
;fem]bf/LnfO{ o; P]g adf]lhd ;DalGwt ljefusf] nutdf btf{ u/fpg' k5{ .
t/ ;f] adf]lhd btf{ gePsf] cjlwleq ;f] ;fem]bf/Ln] jf ;f] ;fem]bf/Lsf lgldQ
u/]sf] s'g} sfd jf sf/f]jf/nfO{ o; P]g jdf]lhdsf] sfg"gL dfGotf x'g] 5}g .


g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f ;+zf]lwt .

2
www.lawcommission.gov.np

^= btf{sf] b/vf:tdf v'nfpg' kg]{ ljifo / b:t"/ M kmd{ nutdf btf{ u/fpg cg';"rL –@ -s_
df tf]lsPsf] b:t"/ ;fd]n /fvL ;fem]bf/x?sf] cfk;df sa'lnot ePsf] eP To;sf]
/Ltk"j{ssf] gSsn Ps k|lt ;d]t /fvL cg';"rL–! -s_ sf] 9fFrfdf b]xfosf] ljj/0f ;d]t
v'nfO{ ;DalGwt ljefudf b/vf:t lbg' k5{ .
-s_ kmd{sf] k"/f gfd,
-v_ kmd{sf] sf/f]jf/ ug]{ d"Vo 7]ufgf,
-u_ kmd{n] sfd ug{ rfx]sf] rLh j:t' jf ug{ vf]h]sf] ;]jfsf] 5f]6s/L jofg
;lxt kmd{sf] p2]Zo,
-3_ ;fem]bf/x?sf] k"/f gfd, y/ / :yfoL 7]ufgf,
-ª_ s'g} ;fem]bf/sf] clwsf/ pk/ aGb]h nufPsf] eP ;f] s'/f,
-r_ ;fem]bf/sf] lsl;d / k|To]s ;fem]bf/n] nufPsf] k"FhL,
-5_ kmd{sf] k|ltlglwTj ug]{ ;fem]bf/ jf ;fem]bf/x?sf] gfd,
-h_ gfkmf gf]S;fg j08f nufpg] tl/sf,
-em_ gfkmf lglZrt ug]{ tl/sf,
-`_ ;DalGwt ljefun] v'nfpg' kg]{ egL tf]lslbPsf] c? s'g} ljifox? .
&= kmd{sf] gfd M klxn] /lhi6«]zg e}/fv]sf] c? kmd{sf] gfd / sDkgL P]g cGtu{t /lhi6«]zg
e}/fv]sf] lnld6]8 sDkgLsf] gfd ldNg] u/L kmd{sf] gfd /fVg' x'Fb}g .
*= kmd{ btf{sf] lg:;f M bkmf ^ / & sf] zt{x? adf]lhd 5 eg] o; P]gadf]lhd ;DjlGwt
ljefusf] nut lstfadf kmd{sf] gfd btf{ e};s]kl5 ;fem]bf/sf] gfddf ;DjlGwt
ljefuaf6 cg';"rL # -s_ sf] 9fFrfsf] lg:;f -k|df0fkq_ lbOg]5 .
(= cl3sf] kmd{ btf{ u/fpg gkg]{ M k|fO{e]6 kmd{ /lhi6«]zg P]g, @)!$ cGtu{t /lhi6«]zg eO{
/fv]sf] kmd{x? km]l/ o; P]g cGtu{t btf{ u/fpg' kb}{g . t/ bkmf ^ df pNn]v ePsf]
cg';"rL ! -s_ df tf]lsPsf] ljj/0f klxn] pNn]v gePsf] /x]5 eg] ;DjlGwt ljefuaf6
dfu]df ;fem]bf/x?n] To:tf] ljj/0f k]z ug'{k5{ .

!)= ljj/0fdf x]/km]/ ug'{ k/]df :jLs[lt lng' kg]{ M kmd{ btf{ ubf{ bkmf ^ adf]lhd k]z u/]sf]
b/vf:t / sa'lnotsf] ljj/0fdf s'g} x]/km]/ ug'{ k/]df ;f] s'/f hgfO{ ;DjlGwt ljefudf
b/vf:t lbg' kg]{5 / ;DjlGwt ljefuaf6 :jLs[lt k|fKt ePkl5 dfq ;f] ljj/0f x]/km]/ ug{
;lsG5 .

 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

3
www.lawcommission.gov.np


!!= gjLs/0f ug'{ kg]{ M o; P]gadf]lhd btf{ ePsf] kmd{sf] cfly{s jif{ e'Qmfg ePsf] k}+tL;
lbgleq cg';"rL @ -v_ df tf]lsPsf] b:t"/ ;fy cg';"rL ! -v_ sf] 9fFrfsf] kmf/ddf
;DjlGwt ljefudf b/vf:t lbg' kg]{5 . ;f] Dofbleq b:t"/;fy b/vf:t k/]df ;DjlGwt
ljefun] To:tf] kmd{sf] btf{ nutdf / btf{ k|df0fkqdf gjLs/0fsf] Joxf]/f hgfO{ lbg'
kg]{5 . gjLs/0f gu/fO{ ;f]xL gfdaf6 s'g} kmd{ rnfpg' x'Fb}g .

!!s= ;DjlGwt ljefun] ljj/0f dfu ug{ ;Sg] M -!_ o; P]g cGtu{t btf{ ePsf] s'g} kmd{;Fu
;DjlGwt ljefun] To:tf] kmd{sf] lx;fasf] ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfu ul/Psf] lx;fasf] ljj/0f ;DjlGwt ljefunfO{ k]z
ug'{ To:tf] kmd{sf] st{Jo x'g]5 .

!!v= kmd{ vf/]h ug{ ;Sg] M -!_ b]xfosf] cj:yfdf o; P]gadf]lhd btf{ ePsf] kmd{ ;DjlGwt
ljefun] vf/]h ug{ ;Sg]5 M
-s_ jfl0fHo Joj;fosf] nflu btf{ ePsf] kmd{n] tf]lsPsf] cjlwleq gjLs/0f
gu/fPdf,
-v_ ;fem]bf/x?n] d'gfl;a sf/0f bzf{O{ kmd{ vf/]h u/L kfpF egL ;DjlGwt
ljefudf lgjb]g lbPdf,
-u_ ;DjlGwt ljefun] bkmf !! s adf]lhdsf] ljj/0f dfu ubf{ ;DjlGwt
kmd{n] tf]lsPsf] cjlwleq ;f] ljj/0f k]z gu/]df,
-3_ pBf]u;DjGwL kmd{n] sfo{ ;~rfng u/L ;DjlGwt ljefunfO{ hfgsf/L lbO{
jf glbO{ pBf]u aGb u/]df,
-ª_ pBf]u;DjGwL kmd{n] gjLs/0f ug]{ Dofb ;dfKt ePsf] ldltn] tf]lsPsf]
cjlwleq gjLs/0f gu/fPdf jf gjLs/0f u/fP/ klg Ohfhtsf] zt{
cg';f/ pBf]u :yfkgf / ;~rfngsf] ug{sf] nflu sf/vfgf lgdf{0f,
d]lzg/L cf}hf/, pks/0fsf] v/Lb jf pBf]u ;~rfngsf] nflu cfjZos
sfo{ u/]sf] lnlvt k|ult ljj/0f ;DjlGwt ljefudf glbPdf, jf
-r_ kmd{n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] ljk/Lt x'g] u/L cGo
s'g} sfd
u/]df .


klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .

4
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -u_, -3_, -ª_ jf -r_ adf]lhd ;DjlGwt ljefuaf6
kmd{ vf/]h ug'{ cl3 ;DjlGwt kmd{nfO{ ;a"b k]z ug]{ plrt cj;/ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -u_, -3_, -ª_ jf -r_ adf]lhd ;DjlGwt ljefuaf6
kmd{ vf/]h ePdf To;/L vf/]h ePsf] kmd{sf ;fem]bf/x?sf] gfddf Ps jif{;Dd ;f]xL
p2]Zo ePsf] csf]{ kmd{ btf{ ul/g] 5}g .

!!u= k|b]zdf ;fem]bf/Lsf] btf{ M k|b]z:t/df ;fem]bf/Lsf] btf{, gjLs/0f tyf tt\ ;DaGwL cGo
Joj:yf o; P]gsf] cwLgdf /xL k|b]z sfg"gdf Joj:yf eP adf]lhd x'g]5 .


g]kfnsf] ;+ljwfg cg's"n agfpg s]xL g]kfn P]gnfO{ ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&% 4f/f yk .

5
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b #
;fem]bf/sf] kf/:kl/s ;DaGw
!@= ;fem]bf/sf] cfk;L ;DjGw M -!_ ;fem]bf/x?sf] cfk;df ePsf] sa'lnotåf/f ;fem]bf/Ldf
xs / bfloTj sfod x'G5 . o:tf] sa'lnot cfk;sf] Jojxf/af6 c+lst ePsf] jf lnlvt
?kdf klg x'g ;S5 .
-@_ ;fem]bf/Lsf] sa'lnot ePsf]df ;f] sa'lnotdf n]lvP adf]lhd / ;f]
gePsf]df o; P]gsf bkmf !# b]lv @^ ;Ddsf] bkmfx? ;fem]bf/LnfO{ nfu" ug'{k5{ .
!#= ;fem]bf/Ldf /x]sf] hfoHo]yf M ;fem]bf/Lsf] hDdf hfoHo]yf b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_ ;femf sf/f]af/ z'? x'Fbf To;sf] nflu hDdf ul/Psf] ;a} hfoHo]yf,
-v_ ;fem]bf/Lsf] nflu jf To;sf lgldQ jf To;sf k|of]hgdf k|fKt u/]sf]
hfoHo]yf,
-u_ ;fem]bf/Ln] sf/f]af/ u/L sdfPsf] wg, /
-3_ ;fem]bf/Ldf rnfPsf] sf/f]af/af6 k|fKt x'g cfPsf] Voflt -u'8 jLn_ .
:ki6Ls/0f M k|;Ëaf6 cGo O/fbf b]lvPsf]df afx]s kmd{sf] wg xfnL k|fKt
u/]sf] ;a} ;DklQ / xsx? kmd{sf] lgldQ k|fKt u/]sf] dflgg]5 .
!$= ;fem]bf/L hfoHo]yfsf] k|of]u M ;fem]bf/L sf/f]af/sf] k|of]udf afx]s ;fem]bf/L wgdfn
;fem]bf/Lx?n] c? sfddf nufpg / nufpg lbg x'Fb}g .
!%= kF"hL yKg s/ gnfUg] M c? ;fem]bf/n] dfu u/] klg ;fem]bf/L sa'lnotdf tf]s]sf] c+s
eGbf a9L kF"hL yKg s'g} ;fem]bf/nfO{ s/ nfUb}g .
!^= ;f6f]df /fVg gkfpg] M ;fem]bf/ s;}n] klg cGo ;fem]bf/sf] d~h'/L a]u/ c? s'g}
JolQmnfO{ cfkm\gf] ;§fdf ;fem]bf/ u/fpg / /fVg kfpFb}g .
!&= ;fem]bf/n] sddf efu lng kfpg] M -!_ sa'lnotåf/f ;fem]bf/L sf/f]af/sf] aGbf]a:tdf
efu lng gkfpg] ;fem]bf/n] afx]s cGo ;fem]bf/n] la/f]w gu/];Dd k|To]s ;fem]bf/n]
;femf sf/f]af/sf] aGbf]a:tdf efu lng kfpF5 .
t/, ;a} ;fem]bf/sf] d~h'/L a]u/ ;femf sf/f]af/;Fu ;DjGw gePsf] c? sfd
;fem]bf/Lsf] gfdaf6 ug{ eg] x'Fb}g .
-@_ ;fem]bf/Lsf] ;a} jf s'g} sfd ;a} ;fem]bf/n] jf ;f] dWo] s'g} b'O{ jf b'O{ eGbf
a9L ;fem]bf/x?n] ;+o'Qm ?kdf ug]{ sa'lnot ePsf]df s'g} dgfl;a dflkmssf] sf/0f k/L
sa'lnotadf]lhd o:tf ;a} ;fem]bf/x?n] ;f] sfd ug{ gEofpg] ePdf lghx?n] cfkm" dWo]
s;}nfO{ ;f] sfd ug{ clws[t ug{ ;Sg]5g\ .

6
www.lawcommission.gov.np

!*= >]:tf x]g{ gSsn lng kfpg] M ;fem]bf/Lsf] lx;fa lstfa >]:tf x]g{ rfx]df x/]s ;fem]bf/n]
x]g{ kfpg]5g\ / gSsn lng rfx]df ;f] >]:tf lhDdf lng] ;fem]bf/n] ;Ssn adf]lhdsf]
gSsn ptf/L cfkm\gf] ;lx5fk u/L lbg'k5{ .
!(= kfl/>lds / Aofh M -!_ ;femf sfdsf] aGbf]a:t u/] afktsf] kfl/>lds sa'lnotåf/f
tf]lsPadf]lhd x/]s ;fem]bf/n] kfpg]5g\ / lghn] sa"n u/] eGbf a9L k"FhL nufPsf] eP
bz k|ltztdf ga9fO{ lnvt adf]lhdsf] Aofh klg kfpF5 .
-@_ s'g} ;fem]bf/n] hfgL hfgL nfk/jfxL u/L xfgL gf]S;fgL u/] kf/]df To;sf]
lauf] lghn] ltg'{k5{ .
@)= ;fem]bf/n] cfh]{sf] d'gfkmf kmd{sf] x'g] M kmd{sf] s'g} s/f]af/sf] l;nl;nfdf jf kmd{sf]
wgdfnsf] pkof]u u/L jf kmd{sf] sf/f]af/sf] ;DjGwaf6 jf kmd{sf] gfddf s'g} ;fem]bf/n]
gfkmf agfPdf ;f] gfkmf / To;sf] lx;fa ;d]t kmd{nfO{ a'emfpg' k5{ .
@!= ;fem]bf/n] a'emfPsf] /sd lx;fadf b]vfpg' kg]{ M bkmf !( / @) adf]lhd s'g} ;fem]bf/n]
lt/] a'emfPdf ;f] /sd kmd{sf] cfly{s jif{sf] gfkmf gf]S;fgsf] lx;fa >]:tfdf :ki6
b]vfpg' k5{ .
@@= gfkmf gf]S;fgsf] afF8kmfF8 M -!_ ;fem]bf/x?df gfkmf gf]S;fgsf] lx;fa u/L afF8kmFf8 ubf{
sa'lnotdf Joj:yf, ePsf]df ;f]xL adf]lhd / gePsf]df a/fa/ b/n] a08f nufOg]5 .
-@_ s'g} ;fem]bf/n] ;fem]bf/L v8f ubf{ nufPsf] k"FhLdf Aofh lbg] lng] sa'lnot
eP ;f] Aofh d'gfkmfaf6 dfq ltg{ k5{ .
@#= d'gfkmf kfpg g;Sg] M s'g} ;fem]bf/n] cfkm\gf] efusf] a'emfpg kg]{ kF"hL kmd{nfO{ lt/L
a'emfO ;s]sf] /x]g5 eg] ;f] a'emfpg kg]{ afFsL c+s r'Qmf egf{ geP;Dd lghn] kfpg kg]{
d'gfkmf kfpg ;Sg]5}g .
kl/R5]b $
kmd{ / pgfp JolQmsf] ;DjGw
@$= ;fem]bf/n] sfd ug{ x'g] M bkmf !& df pNn]lvt sa'lnotsf cwLgdf /xL k|To]s
;fem]bf/n] kmd{sf] k|ltlglwTj ug{ x'G5 / kmd{sf] sf/f]af/ rnfpgnfO{ ;fem]bf/n] u/]sf]
sfdaf6 kmd{ afWo x'g]5 . s'g} ;fem]bf/n] kmd{sf] sfd sf/jfO{sf] l;nl;nfdf hfn;fh
u/]df c? ;fem]bf/sf] ph"/ kg{ cfP clwsf/ k|fKt cbfntn] o:tf] ;fem]bf/nfO{ kmd{sf]
k|ltlglwTj ug{af6 afx]s u/L lbg x'G5 .
@%= ;fem]bf/n] u/]sf] sf/jfO{df kmd{ afWo x'g] M ;fem]bf/n] sa'lnotåf/f ;fem]bf/Lsf]
k|ltlglwTj ug]{ ljifodf aGb]h nufpg x'G5 . o:tf] aGb]hL sa'lnotdf h];'s} n]lvPsf]

7
www.lawcommission.gov.np

eP klg kmd{;Fu sf/f]af/ ug]{ pgfp JolQmnfO{ ;f] aGb]hsf] yfxf /x]g5 eg] x/]s
;fem]bf/n] kmd{sf] lgldQ u/]sf] sf/jfO{n] kmd{ afWo x'g]5 .
@^= hjfkmb]xL x'g] M cfkm" ;fem]bf/ 5Fbf kmd{sf] lgldQ ul/Psf ;a} sfd pk/ ;+o'Qm jf
JolQmut ?kdf k|To]s ;fem]bf/ hjfkmb]xL x'g]5 .
@&= gofF ;fembf/ hjfkmb]xL gx'g] M -!_ cfkm" ;fem]bf/ x'g'eGbf cufl8 ePsf] u/]sf] ;fem]bf/L
sfdsf] xsdf goFf x'g] ;fem]bf/ hjfkmb]xL x'g]5}g .
-@_ ;fem]bf/Laf6 cnu x'g] ;fem]bf/nfO{ kmd{sf] cl3sf] sfddf pgfp JolQm
k|ltsf] hjfkmb]xLaf6 ;f] pgfp JolQm;Fusf] sa'lnotåf/f / ;fem]bf/L sfod /x]sf afFsL
;fem]bf/x?sf] d~h"/Ln] dfq km";{t x'g ;Sg]5 .
-#_ pgfp JolQmnfO{ s'g} ;fem]bf/ ;fem]bf/Laf6 cnu x'g] ePsf] 5 eGg] yfxf
ePdf cnu x'g] ;fem]bf/ cfkm" cnu eO{;s]kl5 c? ;fem]bf/n] kmd{sf] gfdaf6 u/] ePsf
sfd k|lt lghsf] hjfkmb]xL x'g] 5}g .
@*= ;fem]bf/n] cfkm\gf] xs laqmL OToflb ug]{ M s'g} ;fem]bf/n] kmd{df /x]sf] cfkm\gf] ;a} xs
c? s;}nfO{ laqmL u/L jf aGws /fvL jf c? s'g} k|sf/n] lbPdf ;f] ;fem]bf/n] ;f]
cjlwleq ;fem]bf/L sf/f]af/af6 kfpg] d'gfkmf jf cGo s'g} /sddf ;f] JolQmn] bfaL ug{
;Sg]5 .
t/–
-s_ To:tf] JolQm ;f] kmd{sf] ;fem]bf/ dflgg] 5}g, /
-v_ ;a} ;fem]bf/Lx?sf] d~h"/L a]u/ lghnfO{ ;f] kmd{sf] lx;fa lstfa hfFRg]
clwsf/ x'g] 5}g .
kl/R5]b %
;fem]bf/Lsf] la36g
@(= ;fem]bf/L la36g x'g] M ;a} ;fem]bf/sf d~h"/Ln] jf lghx?sf aLrdf ePsf
sa'lnotadf]lhd ;fem]bf/L la36g x'g ;Sg]5 .
#)= lnlvt ;"rgfåf/f la36g x'g] M s'g} ;fem]bf/L clglZrt ;dosf] lgldQ rnfO{Psf] 5 eg]
h'g;'s} ;dodf h'g;'s} ;fem]bf/n] c? ;fem]bf/x?nfO{ lnlvt ;"rgf lbO{ ;fem]bf/L
la36g u/fpg ;Sg]5 . ;fem]bf/x?sf] aLrdf cGoyf d~h"/L gePsf] eP To:tf] ;"rgfdf
n]lvPsf] ldltb]lv jf ldlt gtf]lsPsf] eP ;"rgf tfd]n ePsf] ldltb]lv ;fem]bf/L la36g
ePsf] dflgg]5 .

8
www.lawcommission.gov.np

#!= h'g;'s} avt ;fem]bf/L la36g x'g ;Sg] M ;fem]bf/x?df h'g;'s} Joxf]/fsf] sa'lnot
ePsf] eP klg s'g} ;fem]bf/n] laz]if sf/0faz / vf;u/L b]xfosf kl/l:yltdf ;fem]bf/L
la36g u/fpg ;Sg]5 M
-s_ s'g} ;fem]bf/ cfkm"n] u/]sf] sa'lnot adf]lhdsf] ;fem]bf/L sfo{ef/
;DxfNg c;dy{ ePdf, jf
-v_ csf]{ ;fem]bf/n] kmd{nfO{ ltg{ a'emfpg kg]{ /sd glt/]df jf cfkm"n]
;fem]bf/Lsf] lx:;f c? ;fem]bf/sf] d~h"/L a]u/ s;}nfO{ xs 5f8L lbPdf,
jf
-u_ csf]{ ;fem]bf/sf] xs cbfntaf6 e/L e/fpdf k/]df, jf
-3_ csf]{ ;fem]bf/n] kmd{sf] sfd sf/jfO{df hfn;fh jf c;fWo nfk/jfxL
u/]df, jf
-ª_ csf]{ ;fem]bf/n] s}bsf] ;hfo kfPdf .
#@= sfo{sfn kl5 :jtM la36g x'g] M ;fem]bf/x?df cfk;df ePsf sa'lnotsf] cwLgdf /xL
s'g} ;fem]bf/L ;Lldt sfnsf] nflu v8f ePsf]df ;f] cjlw gf3]kl5 jf s'g} Ps jf Ps
eGbf a9L sfdsf] lgldQ v8f ePsf]df ;f] sfd k"/f ePkl5 ;fem]bf/L :jtM la36g
x'g]5 .
##= ;fem]bf/L t'?Gt la36g x'g] M s'g} ;fem]bf/ d/]df jf ;fx'sf] C0f ltg{ g;Sg] eO{
bfdf;fxLdf k/]df ;fem]bf/L t'?Gt la36g x'g]5 .
#$= pgfp JolQm k|ltsf] bfloTj k"/f ug'{ kg]{ M ;fem]bf/L la36g ePsf] k|rf/ k|sfz gul/Psf]
jf To:tf lj36gsf] yfxf hfgsf/L kmd{;Fu ;DjlGwt pgfp JolQmnfO{ gePdf ;fem]bf/L
lj36g ePklg kmd{sf] gfddf u/]sf] sfd sf/jfO{af6 pgfp JolQm k|ltsf] bfloTj ;a}
;fem]bf/n] k"/f ug'{k5{ .
t/, d/]sf jf bfdf;fxLdf k/]sf ;fem]bf/sf] Ho]yfaf6 lgh d/]sf jf bfdf;fxLdf
k/]sf ldlt kl5sf] sfd sf/jfO{ afkt ltg{ kg]{ 5}g .
#%= jf/];åf/f efu lng x'g] M bkmf #@ sf] clwgdf /xL x/]s ;fem]bf/n] cfkm" jf cfkm\gf]
jf/];åf/f ;fem]bf/L lj36gdf efu lng x'G5 .
#^= la36g ePkl5 klg sfod /xg] M kmd{sf] lj36gsf] sfd 6'FUofpgnfO{ hf] rflxg] sfd
sf/jfO{ / lj36g x'g' klxn] z'? u/]sf] ck"/f] sfd k"/f ug{nfO{ ;fem]bf/L lj36g e};s]kl5
klg kmd{nfO{ afWo ug{ / ;fem]bf/x?sf] cfk;sf] xs bfloTj lglZrt ug]{ clwsf/ ;flas
adf]lhd sfod /xg]5 .

9
www.lawcommission.gov.np

#&= kmd{sf] lx;fa km:of{pg] M ;fem]bf/x?sf] aLrdf ePsf] sa'lnot / bkmf #@ sf] cwLgdf
/xL la36g ePsf kmd{sf] lx;fa km5\of}6 ubf{ b]xfo adf]lhd ug'{k5{ M
-s_ kmd{sf] lxtdf afwf gkg]{ u/L kmd{sf] hfoHo]yfsf] gubdf kl/0ft ug]{,
-v_ kF"hL 36]sf] ;d]tsf] gf]S;fgL ;aeGbf klxn] d'gfkmfaf6 / To;af6 gk'u]
k"FhLaf6 / To;af6 klg gk'u] k|To]s ;fem]bf/sf 3/ 3/fgfaf6 egf{
ug'{k5{ .
-u_ kF"hLsf] sdL egf{ ug{ nufot kmd{sf] Ho]yf b]xfosf qmd / t/Lsfaf6
pkof]u ug'{k5{ M
-!_ kmd{n] pgfp JolQmx?nfO{ ltg{kg]{ C0f,
-@_ kF"hL afx]ssf] ;fem]bf/n] lbPsf yk shf{sf] bfdf;fxLn],
-#_ ;fem]bf/n] a'emfPsf kF"hLsf] bfdf;fxL, /
-$_ z]if afFsL Ho]yfaf6 ;fem]bf/x?sf] efu lx:;fadf]lhd d'gfkmf
afF8\gdf .
#*= hfoHo]yf efu gnfUg] M ;fem]bf/sf aLrdf sa'lnot ePsf] ePklg kmd{sf] C0f e'Qmfg
gu/L ;fem]bf/df a08f ug{ x'Fb}g .
#(= lnlSj8]6/ lgo'QmL ug]{ M kmd{sf] lx;fa lstfa km5\of}6 ug{ grflxbf] ;':tL eof] eGg] ;a"b
k|df0f ;lxt s'g} ;fem]bf/n] ph"/ u/]df ;DjlGwt ljefun] kmd{ la36g ug]{ sfo{ ug{ Ps
jf a9L lnlSj8]6/ lgo'Qm ug{ ;Sg]5 . lnlSj8]6/ jf lnlSj8]6/x?n] ;fem]bf/L sa'lnot /
of] P]gadf]lhd la36gsf] sfo{ / lx;fa lstfasf] km5\of}6 ug'{k5{ . lnlSj8]6/x?sf] sfd
sf/jfO{ ;DjlGwt ljefusf] lgoGq0fdf /xg]5 .
$)= k'g/fj]bg ug{ ;Sg] M ;DjlGwt ljefun] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'em\g] ;fem]bf/n] To;sf]

;"rgf kfPsf] k}+tL; lbgleq ;DjlGwt ljefu pk/ pRr cbfntdf k'g/fj]bg ug{
;Sg]5 .
kl/R5]b ^
ljljw ljifo
$!= b08 ;hfo M b]xfosf snddf ;DjlGwt ljefusf] cfb]zn] b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g
;Sg]5 M
-s_ bkmf % sf] alv{nfk s'g} ;fem]bf/L btf{ gu/fO{ sf/f]af/ u/]df k|To]s
;fem]bf/nfO{ ?= %)÷” krf; ?k}ofF;Dd hl/jfgf,


s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

10
www.lawcommission.gov.np

-v_ bkmf ^ adf]lhd b/vf:tdf e'm6f] Joxf]/f n]v]sf] b]lvPdf ;f] adf]lhd btf{
ePsf] kmd{sf] k|To]s ;fem]bf/nfO{ ?= !))÷– Ps ;o;Dd,
-u_ bkmf !) adf]lhd lbg kg]{ ;"rgf glbg] kmd{nfO{ ?= !))÷– Ps ;o;Dd,
-3_ bkmf !! sf] alv{nfk u/]df k|To]s ;fem]bf/nfO{ ?= %)÷– krf; ?k}ofF;Dd
hl/jfgf .
$@ k'g/fj]bg ug]{ M bkmf $! sf v08x? adf]lhdsf] ;hfo ;DjlGwt ljefuaf6 u/]sf]df lrQ

ga'em\g]n] ;f] u/] ePsf] ;"rgf kfPsf k}+tL; lbgleq ;DjlGwt ljefu pk/ pRr
cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .

$@s= cg';"rL x]/km]/ ug{ ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L cg';"rL
x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
$#= of] P]gadf]lhd x'g] M of] P]gdf n]lvPsf] s'/fdf ;f]xL adf]lhd / c?df k|rlnt g]kfn
sfg"g adf]lhd ug'{k5{ .
$$= lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{ g]kfn ;/sf/n] lgodx? agfpg
;Sg]5 .


s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
b|i6Jo M -!_ g]kfn sfg"g ;+zf]wg P]g @)@$ åf/f ?kfGt/0f ePsf] zAb M
æclknÆ sf] ;§f æk'g/fj]bgÆ .
-@_ ;fem]bf/L -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)$$ åf/f ?kfGt/0f ePsf zAbx? M
ætfn's c8\8fÆ sf] ;§f æ;DjlGwt ljefuÆ .
-#_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M–
æ>L % sf] ;/sf/Æ sf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ .

11
www.lawcommission.gov.np


cg';"rL ! -s_
kmd{ btf{sf] lgldQ lbg] b/vf:tsf] 9fFrf

>Ldfg\ dxf–lgb]{zsHo",
pBf]u÷jfl0fHo dGqfno,
pBf]u÷3/]n' tyf ;fgf pBf]u÷jfl0fHo ljefu,
sf7df08f}+, g]kfn .

dxf]bo,
xfdLx?n] ;fem]bf/L kmd{ vf]nL tk;Lndf n]lvP adf]lhdsf] Joj;fo rnfpg d~h"/
u/]sf]n] d~h"/Lsf] sfut ;d]t ;fd]n /fvL lgj]bg ug{ cfPsf] 5f}+ . nfUg] ;/sf/L b:t"/ lnO{ tn
n]lvPsf] gfdsf] kmd{ xfdLx?sf gfddf btf{ u/L kfpFm . n]lvPsf] Joxf]/fdf s'g} s'/f em'6f 7x/]
sfg"gadf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .
tk;Ln
!= lx:;fsf] c+s
@= ;fem]bf/x?sf] tLg k':tf gfd, y/ / jtg .

;fIfL M
b/vf:tjfnfsf] dfly n]lvP adf]lhdsf]
gfd, y/, jtg 7Ls b'?:t 5 egL ;gfvt ug]{ M

ejbLo,

b/vf:tjfnfsf] ;xL5fk

 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .



ldlt @)^!.$.!* df g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ePsf] .

12
www.lawcommission.gov.np


cg';"rL ! -v_
kmd{ gjLs/0f ug{sf] lgldQ lbg] b/vf:tsf] 9fFrf

ldlt M ======================

>Ldfg\ dxflgb]{zsHo",
pBf]u÷jfl0fHo dGqfno,
pBf]u÷3/]n' tyf u|fdL0f pBf]u÷afl0fHo ljefu,
sf7df08f}+, g]kfn .

dxf]bo,
o; kmd{n] ============ ===================================================== Joj;fo rnfpg To;
ljefuaf6 ============================ df btf{ g+= ======================== sf] k|df0f kq kfPsf]n] To;sf]
gjLs/0fsf] lgldQ b/vf:t u/]sf 5f}+ . ;f] k|df0f kq gjLs/0f u/L lbg cg'/f]w ub{5f}+ .

ejbLo,
;fem]bf/df d'Vosf] ;lx5fk
-kmd{sf] gfd_

 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

13
www.lawcommission.gov.np


cg';"rL @ -s_
kmd{sf] btf{ b:t'/

b]xfosf] k"FhL ePsf] ;fem]bf/L kmd{ /lhi6«]zg ubf{ b]xfo adf]lhsf] /lhi6«]zg b:t"/ nfUg]5 M–

-s_ Ps nfv ?k}ofF ;Dd 5 ;o ?k}ofF .


-v_ Ps nfv ?k}ofF eGbf a9L tLg nfv ?k}ofF ;Dd b'O{ xhf/ ?k}ofF .
-u_ tLg nfv ?k}ofF eGbf a9L kfFr nfv ?k}ofF ;Dd rf/ xhf/ ?k}ofF .
-3_ kfFr nfv ?k}ofF eGbf a9L bz nfv ?k}ofF ;Dd ;ft xhf/ ?k}ofF .
-ª_ bz nfv ?k}ofF eGbf a9L krf; nfv ?k}ofF ;Dd bz xhf/ ?k}ofF .
-r_ krf; nfv ?k}ofF eGbf a9L hlt;'s} ePklg kGw| xhf/ ?k}ofF .


klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]wg eO{ ldlt @)^!.$.!* df g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ePsf] .

14
www.lawcommission.gov.np


cg';"rL @ -v_
kmd{sf] gjLs/0f b:t'/

-s_ Ps nfv ?k}ofF ;Dd kF"hL ePsf] kmd{nfO{ Ps ;o ?k}ofF .


-v_ Ps nfv ?k}ofF eGbf a9L tLg nfv ?k}ofF ;Dd
kF"hL ePsf] kmd{nfO{ Ps ;o kRrL; ?k}ofF .
-u_ tLg nfv ?k}ofF eGbf a9L kfFr nfv ?k}ofF ;Dd
kF"hL ePsf] kmd{nfO{ Ps ;o krf; ?k}ofF .
-3_ kfFr nfv ?k}ofF eGbf a9L bz nfv ?k}ofF ;Dd
kF"hL ePsf] kmd{nfO{ b'O{ ;o ?k}ofF .
-ª_ bz nfv ?k}ofF eGbf a9L krf; nfv ?k}ofF ;Dd
kF"hL ePsf] kmd{nfO{ b'O{ ;o krf; ?k}ofF .
-r_ krf; nfv ?k}ofF eGbf a9L hlt;'s}
ePklg kF"hL ePsf] kmd{nfO{ tLg ;o ?k}ofF .


klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]wg eO{ ldlt @)^!.$.!* df g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ePsf] .

15
www.lawcommission.gov.np


cg';"rL # -s_
kmd{ btf{sf] k|df0f kqsf] 9fFrf
g]kfn ;/sf/
pBf]u÷afl0fHo dGqfno
pBf]u÷3/]n' tyf ;fgf pBf]u÷afl0fHo ljefu
kmd{ btf{sf] k|df0f kq

============================================== kmd{ o; ljefudf g+= ================= df ldlt


====================== df ;fem]bf/L P]g, @)@) cg';f/ btf{ ePsf]n] of] k|df0f kq lbOPsf] 5 .

;fem]bf/sf] gfd M
7]ufgf M
s"n kF"hL M
p2]Zo M
kmd{sf] 7]ufgf M

ldlt M =============================
dxf lgb]{zs

gf]6 M of] k|df0f kq cfly{s jif{ e'Qmfg ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleqdf gjLs/0f u/fpg' kg]{5 .
p2]Zodf n]lvP afx]s of] kmd{af6 c? sfd ug{ x'Fb}g . gjLs/0f u/fpFbf of] k|df0f kq ;fydf
lnP/ cfpg' kg]{5 . o;sf] gjLs/0f ;DjlGwt ljefuaf6 x'g]5 .
kmd{ btf{sf] k|df0f kq k5fl8
gjLs/0f u/]sf] ldlt gjLs/0fsf] Dofb ;dfKt x'g] gjLs/0f ug]{ clwsf/Lsf]
ldlt ;lx5fk


klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .

ldlt @)^!.$.!* df g]kfn /fhkqdf k|sflzt ;"rgfåf/f x]/km]/ ePsf] .

16
www.lawcommission.gov.np


cg';"rL # -v_
====================================


klxnf] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] .

17

You might also like