You are on page 1of 14

www.lawcommission.gov.

np

hUuf k|flKt P]g, @)#$


nfndf]x/ / k|sfzg ldlt
@)#$.%.@@
;+zf]wg ug]{ P]g
!= Gofo k|zf;g P]g, @)$* @)$*.@.!^
@= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* @)$(.!.*
#= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)%% @)%%.$.@^
k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
$= u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn
sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ @)^^.!).&
%= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.!!.!#
@)#$ ;fnsf] P]g g+= ^
=============
hUuf k|flKt ;DaGwL k|rlnt g]kfn sfg'gnfO{ ;+zf]wg tyf PsLs/0f ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M hUuf k|fKt ug]{ ;DaGwL k|rlnt g]kfn sfg'gnfO{ ;+zf]wg tyf PsLs/0f ug{ jf~5gLo
ePsf]n],
>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| jL/ ljqmd zfxfb]jaf6 /fli6«o k~rfotsf] ;Nnfx / ;Ddltn]
of] P]g agfOaS;]sf] 5 .
!= ;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M-!_ o; P]gsf] gfd æhUuf k|flKt P]g, @)#$Æ /x]sf] 5 .
-@_ o; P]gsf] lj:tf/ g]kfn ================= e/ x'g]5 .
-#_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;ªun] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,—
-s_ æhUufÆ eGgfn] s;}sf] xsef]udf /x]sf] h'g;'s} hUuf / To;df :yfoL
¿kn] /x]sf] kvf{n, 3/, ?v ;d]t ;Demg'k5{ / ;f] zAbn] To:tf] hUufdf
:yfoL ¿kn] h8fg ePsf] h'g;'s} j:t'nfO{ ;d]t hgfpF5 .
-v_ æ;fj{hlgs sfdÆ eGgfn] ;j{;fwf/0f hgtfsf] lxt, nfe jf pkof]usf]
nflu x'g] sfd jf g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 x'g] sfd ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] b]xfosf] sfdnfO{ ;d]t hgfpF5 M—
-!_ g]kfn ;/sf/n] :jLs[t u/]sf] kl/of]hgf,

of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut] b]lv nfu" ePsf] .
 u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] .
1
www.lawcommission.gov.np

۞
-@_ :yfgLo txåf/f ;~rfng ul/g] kl/of]hgf .
-u_ æ :yfgLo clwsf/LÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] clws[t ;Demg' k5{ .
To;/L s'g} clws[t gtf]sf]df k|d'v lhNnf clwsf/L ;Demg' k5{ .
-3_ æ ;/f]sf/jfnf JolQmÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t hUuf k|fKt u/] jfkt lbOg]
Ifltk"lt{ jf d'cfAhfdf xs k'Ug] JolQm ;Demg'k5{ .
-ª_ æ ;+:yfÆ eGgfn] k|rlnt sfg'g adf]lhd :yfkgf jf u7g ePsf] sDkgL,
ljsf; ;ldlt / ;+:yfg ;Demg' k5{ .
#= ;fj{hlgs sfdsf] nflu hUuf k|fKt ug]{ g]kfn ;/sf/sf] clwsf/ M g]kfn ;/sf/n] s'g}
;fj{hlgs sfdsf] lgldQ s'g} hUuf k|fKt ug{ cfjZos 7x/fPdf o; P]g adf]lhdsf]
d'cfAhf lbg] u/L g]kfn ;/sf/n] h'g;'s} 7fpFsf] hlt;'s} hUuf k|fKt ug{ ;Sg]5 .
$= ;+:yfsf] nflu hUuf k|fKt u/fO{ lbg ;Sg] M -!_ s'g} ;+:yfn] o; P]g adf]lhdsf] d'cfAhf
/ cGo ;a} vr{ Joxf]{g] u/L b]xfPsf] sfdsf] nflu s'g} hUuf k|fKt u/fO{ lbg g]kfn ;/sf/
;dIf cg'/f]w u/]df g]kfn ;/sf/n] To:tf] ;+:yfnfO{ hUuf k|fKt u/fO{ lbg] u/L lg0f{o ug{
;Sg]5 M—
-s_ ;+:yfsf] sd{rf/L, dhb"/ jf sfdbf/ a:g] 3/ agfpg jf lghx¿sf]
;'v ;'ljwfsf] c¿ aGbf]a:t ug{ jf ;j{;fwf/0f hgtfsf] lxt x'g]
s'g} sfd ug{,
-v_ g]kfn ;/sf/n] k"0f{ :jfldTj ePsf] ;+:yfl;t ;DalGwt kl/of]hgf
;~rfng ug{ jf To:tf] ;+:yfsf] sf/f]af/l;t ;DalGwt jf To:tf]
;+:yfn] pTkfbg u/]sf] s'g} dfnj:t' ;~ro ug{sf] nflu
uf]bfd3/sf] lgdf{0f ug{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hUuf k|fKt u/fO{ lbg ug]{ ;+:yfn] b]xfosf ljifox¿df
dGh'/Lsf] lnvt gu?Gh]n o; P]gadf]lhd hUuf k|fKt ug]{ sf/afO{ rnfOg] 5}g M—
-s_ hUuf k|fKt ubf{ nfu]sf] jf nfUg] ePsf] vr{ g]kfn ;/sf/nfO{ lbg],
-v_ dhb'/ jf sflnu8x¿ a:g] 3/ jf lghx¿sf] ;'v ;'ljwfsf] s'g}
sfdsf] lgldQ agfpg] eP slxn];Dddf / s] s:tf] agL tof/ x'g]
xf] / slt cjlw;Dd sfod /flvg] xf],
-u_ c¿ s'g} agfpg] sfdsf] lgldQ eP ;f] slxn];Dddf agL tof/ x'g]
xf] / s] s;/L pkof]u ug{ kfpg] xf] .
۞
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .
2
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg To:tf] ;+:yfn] cfˆgf]
kl/of]hgf ;~rfng ug{ v]tL ug'{kg]{ /x]5 eg] cg';Gwfgsf] nflu k|of]ufTds v]tLsf] lgldQ
afx]s cGo v]tLsf] lgldQ P]g cGtu{t g]kfn ;/sf/n] hUuf k|fKt u/fO{ lbg] 5}g .
%= hUuf k|fKt ug]{ s'/fsf] lg0f{o / k|f/lDes sf/afO{ rnfpg] clwsf/L M -!_ bkmf # jf $
sf] k|of]hgsf] nflu hUuf k|fKt ug]{ g]kfn ;/sf/n] lg0f{o u/]kl5 h'g sfof{nosf] lgldQ
hUuf k|fKt ul/g] xf] ;f] sfof{nosf] sDtLdf /fhkqflÍt t[lto >]0fLsf] sd{rf/L jf
/fhkqflÍt sd{rf/L gePdf sfof{no k|d'vn] / s'g} kl/of]hgfsf] nflu k|f/lEds sf/afO{
rnfpg ;Sg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h';'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;+:yfsf] lgldQ hUuf k|fKt ubf{
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|f/lDes sf/afO{ ug{sf] lgldQ ;+:yfs} sd{rf/Lsf] dgf]gog xf];\
elg ;DalGwt ;+:yfaf6 cg'/f]w ePdf ;+:yfn] tf]s]sf] sDtLdf clws[t :t/sf] s'g}
sd{rf/Ln] To:tf] k|f/lDes sf/afO{ rnfpg kfpg] u/L g]kfn ;/sf/n] cfb]z lbg ;Sg]5 .
^= hUuf k|fKt ug]{ ;DaGwL k|f/lDes sf/afO{ M -!_ bkmf % adflhd k|f/lDes sf/afO{
rnfpg] clwsf/Ln] ;/f]sf/jfnf JolQmsf] hfgsf/Lsf] lgldQ b]xfosf sfof{no jf :yfgdf
Ps Ps k|lt ;"rgf 6fF; ug'{ kg]{5 M—
-s_ ;DalGwt hUufsf] cf;kf;df ;j{;fwf/0f hgtfsf] a9L cfjfudg
x'g] :yfg,
۞
-v_ ;DalGwt ufpFkflnsf jf gu/kflnsf sfof{no,
-u_ 3/ / To;n] rr]{sf] s'g} sDkfp08 ;d]t k|fKt ug'{kg]{ ePdf To:tf]
3/ b}nf jf sDkfp08sf] kvf{n .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;"rgf hf/L ePsf] tLg lbgkl5 sf/afO{ rnfpg]
clwsf/Ln] b]xfPsf] s'g} sfd sf/afO{ ug{sf] lgldQ cfkm"n] rfx]sf] ;ª+\Vofdf sd{rf/L jf
sfdbf/ lnO{ ;DjlGwt hUuf jf 3/ sDkfp08leq k|j]z ug{ ;Sg]5 M—
-s_ To:tf] hUufsf] gfk gS;f lng] jf ;e]{ ug]{,
-v_ To:tf] hUuf k|fKt ug{ pko'Qm 5 5}g olsg ug{sf] nflu df6f],
9'ª\uf cflbsf] gd"gf ;ª\sng ug]{, vf8n vGg] jf af]l/Ë ug]{,
-u_ k|fKt ug{ pko'Qm 7xl/Psf] hlt hUuf 5'6\ofpg ;fFw, lsNnf v8f
ug{ jf c¿ s'g} k|sf/n] lgzfgf nufpg],

۞
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .
3
www.lawcommission.gov.np

-3_ v08 -s_ jf -v_ ;DaGwL s'g} sfd sf/afO{sf] nflu cfjZos kg]{
s'g} pks/0f h8fg ug]{ jf v8f ug]{ .
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ b]lv v08 -3_ ;dosf] s'g} sfd sf/afO{ ubf{ To:tf]
hUufdf nufPsf] s'g} afnL jf ?v sf6\g jf pv]Ng' k/]df jf s'g} 5]saf/ jf kvf{n x6fpg'
jf eTsfpg' k/]df k|f/lDes sf/afO{ rnfpg] clwsf/Lsf] cfb]z k|fKt u/L s'g} JolQmn] ;f]
sfd ug{ ;Sg]5 / To:tf] sfd ubf{ e/;s ;/f]sf/jfnf JolQmsf] pkl:yltdf ug{' kg]{5 .
&= gf]S;fgL afkt Ifltk"lt{ lbOg] M -!_ bkmf ^ adf]lhd afnL, ?v, kvf{n cflb sf6]sf] jf
eTsfP afktsf] gf]S;fgLsf] nflu / df6f], 9'ª\uf, lemSbf, vf8n vGbf jf af]l/Ë ubf{
gf]S;fgL ePdf ;f] afkt Ifltk"lt{ lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ifltk"lt{sf] /sd k|f/lDes sf/afO{ rnfpg] clwsf/Ln]
lgwf{/0f u/L ;/f]sf/jfnf JolQmnfO{ lbg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] Ifltk"lt{df lrQ ga'‰g] JolQmn] To:tf]
Ifltk"lt{ lgwf{/0f ePsf] s'/fsf] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ldltn] kGw| lbgleq k|d'v lhNnf
clwsf/L ;dIf ph'/ ug{ ;Sg] 5 / To:tf]df k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
*= k|f/lDes sf/afO{sf] 7x/ ;DaGwL k|ltj]bg k7fpg' kg]{ M -!_ k|f/lDes sf/afO{ rnfPsf]
ldltn] kGw| lbgleq k|f/lDes sf/afO{ rnfpg] clwsf/Ln] ;f] sf/afO{ k'/f u/L k|fKt ug{
pko'Qm b]lvPsf] hUuf olsg u/L ;f] ;DaGwL cGo cfjZos ljj/0f ;lxtsf] k|ltj]bg
oyfzL3| :yflgo clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{ 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|ltj]bg k7fpFbf bkmf & sf] pkbkmf -@_ adf]lhd lgwf{l/t
Ifltk"lt{sf] /sd / gf]S;fgLsf] ;Dk"0f{ ljj/0f ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 .
(= hUuf k|flKt ug]{ s'/fsf] ;"rgf M -!_ bkmf * adf]lhd k|f/lDes sf/afO{sf] k|ltj]bg k|fKt
ePkl5 k|fKt ul/g] hUufsf] ;DaGwdf b]xfosf s'/fx¿ vfnL :yfgLo clwsf/Ln] ;"rgf
hf/L ug]{5 M—
-s_ s'g sfdsf] nflu hUuf k|fKt ul/g] xf],
-v_ hUuf dfq k|fKt ug]{ xf] jf To;df /x]sf] 3/ kvf{n cflb ;d]t k|fKt
ug]{ xf],
۞
-u_ hUuf /x]sf] ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf] gfd / To;sf] j8f
gDa/,
-3_ gfkL eO;s]sf] 7fpFdf eP lsQf gDa/,
۞
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .
4
www.lawcommission.gov.np

-ª_ gfkL eOg;s]sf] hUuf eP hUuf lrGxfpg ;xfos x'g] cfjZos


ljj/0fx¿ / hUufsf] rf/ lsNnf,
-r_ hUufsf] If]qkmn jf df6f] d'/L,
-5_ cGo cfjZos ljj/0f .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhsf] ;"rgfsf] Ps Ps k|lt b]xfPsf] sfof{no jf :yfgdf 6fF:g'
kg]{5 M—
-s_ h'g kl/of]hgfsf] nflu hUuf k|fKt ul/g] xf] ;f] kl/of]hgfsf] :yfgLo
sfof{no,
-v_ lhNnf k|zf;g sfof{no,
۞
-u_ ;DalGwt ufpFkflnsf jf gu/kflnsf sfof{no,
-3_ e"ld k|zf;g sfof{no jf dfn c8\8f,
-ª_ ;DalGwt hUufsf] cf;kf;df ;j{;fwf/0f hgtfsf] a9L cfjfudg
x'g] :yfg,
-r_ :yfgLo clwsf/Ln] cfjZos b]v]df cGo s'g} :yfg .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|sflzt ubf{ s'g} ;/f]sf/jfnf JolQmn] hfgsf/L
kfpg g;Sg] s'/fdf :yfgLo clwsf/L ljZj:t eO{ To:tf] ;/f]sf/jfnf JolQmnfO{ JolQmut
tj/n] ;"rgf k7fpg pko'Qm / ;Dej b]v]df To:tf] ;/f]sf/jfnf JolQmsf] xsdf JolQmut
tj/n] ;"rgf klg lbg ;Sg]5 / To;/L ;"rgf lb+bf d'cfAhf lgwf{/0f eO{ ;s]sf] eP
d'cfAhfsf] /sd a'‰gsf] nflu slt lbgleq s'g sfof{nodf pkl:yt x'g'kg]{ xf] ;f] ;d]t
pNn]v ul/lbg' k5{ .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;"rgf 6fF; ePkl5 ;DalGwt e"ld k|zf;g sfof{no jf
dfn c8\8fn] To:tf] hUufsf] s'g} lsl;dn] xs 5f]8\g] lnvtsf] /lhi6«]zg /f]Ssf km's'jf ug{
:yfgLo clwsf/laf6 e"ld k|zf;g sfof{no jf dfn c8\8fdf n]lv cfPsf] /lhi6«]zg km's'jf
ul/g]5 .
!)= hUuf k|fKt ug]{ ;"rgfdf v'nfpg' kg]{ cGo s'/fx¿ M bkmf ( sf] pkbkmf -!_ adf]lgd
hf/L x'g] ;"rgfdf ;/f]sf/jfnf JolQmsf] hfgsf/Lsf] lgldQ b]xfosf s'/fx¿ ;d]t vf]lnlbg'
k5{ M—
-s_ ;/f]sf/jfnf JolQmn] d'cfAhfdf bfaL ug{ cf—cfˆgf] xsb}of jf ef]u rng
;DaGwL lg:;f k|df0f ;lxt lgj]bg ug{sf] nflu sDtLdf kGw| lbgsf] Dofb,

5
www.lawcommission.gov.np

-v_ ;/f]sf/jfnf JolQmn] To:tf] hUufdf nUffPsf] afnL jf ?v sf6\g tyf


To;df /x]sf 3/, kvf{n cflb eTsfO{ n}hfg kfpg] eP To:tf] jfnL ?v 3/
kvf{n cflb n}hfg kfpg] Dofb .
!!= hUuf jfnfn] ph'/ ug{ ;Sg] M -!_ bkmf ( adf]lhd ;"rgf 6fF; ePsf] ldltn] af6f]sf]
Dofb afx]s ;ft lbgleq cfˆgf] hUuf k|fKt gug'{ kg]{ s'g} sf/0f eP To;sf] sf/0f vf]ln
;DalGwt hUufjfnfn] :yfgLo clwsf/Lsf] sfof{no dfkm{t g]kfn ;/sf/, u[x dGqfnodf
ph'/ ug{ ;Sg]5 . hUufjfnfsf] :jLs[lt lnO{ df]lxn] kSsL 3/ agfPsf] /x]5 eg] To:tf] 3/
/ ;f] 3/n] rr]{sf] hUufsf] ;DaGwdf To:tf] df]xLn] klg o; pkbkmf sdf]lhd ph'/ ug{
kfpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ph'/L pk/ g]kfn ;/sf/, u[x dGqfnon] lg0f{o ug'{
cl3 k|f/lDes sf/afO{ rnfpg] clwsf/L / cfjZos b]v]df :yfgLo clwsf/Lsf] ;d]t /fo
a'emL lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] ph'/Lsf] ;DaGwdf lg0f{o lbgsf] nflu ;fIfL
;/lhdg a'‰g jf s'g} lnvt sfuhkq bflvt u/fpg k/]df o; bkmf adf]lhd ph'/L ;'Gg]

g]kfn ;/sf/, u[x dGqfnonfO{ lhNnf cbfntnfO{ eP ;/xsf] clwsf/ x'g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ph'/Lsf] lg0f{o To:tf] ph'/L k|fKt u/]sf] ;fwf/0ftof
kGw| lbgleq ug'{ kg]{5 .
!@= hUuf sAhfdf lng] clwsf/ M -!_ bkmf ( sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf hf/L ePkl5
bkmf !! sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ph'/L k/]sf]df ph'/L 6'ª\uf] nfu]kl5 / ph'/L gk/]sf]df
ph'/ ug]{ Dofb gf3]kl5 h'g;'s} avt :yfgLo clwsf/Ln] ;DalGwt hUufnfO{ sAhfdf lnO{
h'g sfof{no jf ;+:yfsf] lgldQ hUuf k|fKt ul/Psf] xf] ;f] sfof{no jf ;+:yfnfO{ lbg
;Sg]5 / tTkZrft ;f] hUufnfO{ ;DalGwt sfdsf] lgldQ pkof]udf Nofpg ;lsg]5 .
o;/L hUuf sAhfdf lnPkl5 :yflgo clwsf/Ln] ;f] s'/fsf] ;"rgf g]kfn ;/sf/nfO{ lbg]
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} hUuf k|fKt ubf{ 3/ ;d]t
k|fKt ul/Psf]df ;f] 3/df 3/wgL cfkm} a;L cfPsf] eP lghn] kfpg] d'cfAhfsf] /sd
lg{wf/0f eO;s]sf] eP To;sf] krf; k|ltzt /sd glbO{ / d'cfAhfsf] /sd lgwf{/0f eO
g;s]sf] eP lghnfO{ cfˆgf] jf;:yfg cGoq ;fg{sf] lgldQ cfjZos kg]{ d'gfl;a
dflkmssf] /sd k]ZsL glbO{ To:tf] 3/ sAhf lng x'b}g .

s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .
6
www.lawcommission.gov.np

!#= d'cfAhfsf] lsl;d / ;f] lgwf{/0f ug]{ clwsf/L M -!_ o; P]gadf]lhd k|fKt ul/g]
hUufsf] d'cfAhf gubLdf lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] d'cfAhfsf] /sd lgwf{/0f ug{ b]xfosf kbflwsf/Lx¿
ePsf] Pp6f ;ldlt /xg]5 M—
-s_ k|d'v lhNnf clwsf/L,
-v_ e"ld k|zf;s jf dfn c8\8fsf] xflsd,
-u_ kl/of]hgfsf] nflu hUuf k|fKt ul/Psf] eP kl/of]hgf k|d'v / cGo

sfdsf] nflu hUuf k|fKt ul/Psf] eP k|d'v lhNnf clwsf/Ln]
tf]s]sf] Ps hgf clws[t,
۞
-3_ ;DalGwt ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf] k|ltlglw .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg d'cfAhf lgwf{/0f ubf{ ;Dk"0f{
hUuf kg]{ / s]xL hUuf dfq kg]{ JolQmsf] xsdf a]Unfa]Un} d'cfAhfsf] b/ sfod ug{
;lsg]5 .
!$= hUuf ;§fdf lbg ;lsg] M o; P]g adf]lhd hUuf k|fKt ubf{ To:tf] hUuf k|fKt ul/Psf]
7fpFdf ;Dk"0f{ hUuf kg]{ JolQmn] d'cfAhf afkt hUuf g} lng rfx]sf]df P]nfgL jf g]kfn
;/sf/sf] :jfldTj ePsf] jf g]kfn ;/sf/n] k|rlnt sfg'gadf]lhd laqmL ljt/0f ug]{
Joj:yf ePsf] s'g} hUuf pknAw ePdf g]kfn ;/sf/n] To:tf] hUuf g} ;§fdf lbg
;Sg]5 .
!%= u'7L hUufsf] d'cfAhf M o; P]g adf]lhd u'7L hUuf k|fKt ubf{ ;f] hUufsf] d'cfAhf
;DaGwdf u'7L ;+:yfg P]g, @)## df tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
۞
!^= d'cfAhf lgwf{/0f ubf{ ljrf/ /fVg' kg]{ s'/fx¿ M -!_ g]kfn ;/sf/ :yfgLo tx /
g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf] ;+:yfsf] nflu k|fKt ul/g] hUufsf] d'cfAhf lgwf{/0f
ubf{ d'cfAhf lgwf{/0f ug]{ ;ldltn] b]xfosf] s'/fsf] ljrf/ /fVg' kg]{5 M—
-s_ g]kfn ;/sf/n] d'cfAhf lgwf{/0f ug]{ ;DaGwdf ;do—;dodf
lbPsf] dfu{ bz{g, /
-v_ hUuf k|fKt u/]sf] sf/0fn] ;/f]sf/jfnf JolQmn] cfkm\gf] a;f]af; jf
sf/f]af/sf] 7fpF cGoq ;fg'{ k/]af6 a]xf]g'{ k/]sf] gf]S;fgL .


s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .
۞
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

7
www.lawcommission.gov.np

۞
-@_ :yfgLo tx / g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf] ;+:yf afx]s cGo
;+:yfsf] nflu k|fKt ul/g] hUufsf] d'cfAhf lgwf{/0f ubf{ d'cfAhf lgwf{/0f ug]{ ;ldltn]
b]xfosf s'/fsf] ljrf/ /fVg' kg]{5 M—
-s_ bkmf ( adf]lhd hUuf k|fKt ug]{ ;"rgf k|sflzt ubf{sf] ;dodf
k|rlnt hUufsf] df]n,
-v_ hUufdf nfu]sf] afnL tyf 3/, kvf{n, 6x/f] cflb ;lxt hUuf k|fKt
u/]sf]df To;sf] df]n,
-u_ hUuf k|fKt u/]sf] sf/0fn] ;/f]sf/jfnf JolQmn] cfº gf] a;f]af; jf
sf/f]af/sf] 7fpF cGoq ;fg'{ k/]af6 a]xf]g'{ k/]sf] gf]S;fgL .
!&= xsaGbLeGbf a9Lsf] hUuf k|fKt ubf{ lgwf{/0f ul/g] d'cfAhf M bkmf !^ df h'g;'s} s'/f
۞
n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/, :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf]
lgldQ o; P]gadf]lhd k|fKt ul/g] hUuf e"ld ;DaGwL P]g, @)@! adf]lhd /fVg kfpg]
xbaGbLeGbf a9Lsf] hUuf ePdf To:tf] hUufsf] d'cfAhf lgwf{/0f ubf{ e"ld ;DaGwL P]g,
@)@! adf]lhd kfpg] d'cfAhfsf] cª\seGbf a9L x'g] 5}g .
!*= d'cfAhf kfpg]sf] gfdfjnL / To; pk/sf] ph'/L M -!_ bkmf ( adf]lhdsf] ;"rgfdf
tf]lsPsf] Dofbleq k|fKt ePsf lgj]bgx¿af6 d'cfAhf kfpg] 7xl/Psf JolQmx¿sf]
gfdfjnL tof/ kf/L ;/f]sf/jfnf JolQmx¿sf] hfgsf/Lsf] nflu :yfgLo clwsf/Ln] ;"rgf
6fF; ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 6fF; ul/Psf] gfdfjnLdf lrQ ga'‰g] JolQmn] To:tf]
;"rgf hf/L ePsf] ldltn] kGw| lbgleq g]kfn ;/sf/, u[x dGqfnodf ph'/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k/]sf ph'/L t]/f] d]/f] jf xsef]u ;DaGwL afx]s c¿

ljifosf] eP g]kfn ;/sf/, u[x dGqfnon] ;fwf/0ftof kGw| lbgleq lsgf/f nufpg]
kg]{5 .
t/ To:tf] ph'/L t]/f] d]/f] jf xsef]u ;DaGwL ePdf To; pk/ s'g} sf/afO{ gu/L
cbfntsf] clGtd lg0f{oaf6 xsb}df sfod u/L cfpg] JolQmnfO{ o; P]gadf]lhd kfpg]
d'cfAhf lbOg]5 elg d'cfAhf w/f}6 /xg] sfof{nosf] gfd ;d]t pNn]v u/L ;DalGwt
JolQmnfO{ ;"rgf lbg'k5{ .
۞
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

8
www.lawcommission.gov.np

-$_ t]/f] d]/f] jf xsef]u ;DaGwdf cbfntdf sf/afO{ rnL To;sf] clGtd
lg0f{oaf6 xsb}ofdf sfod u/L cfpg] Jolqmn] To:tf] clGtd lg0f{o ePsf] @ jif{leq
pkbkmf -#_ adf]lhd w/f}6L /x]sf] /sd a'emL lng' kg]{5 . ;f] Dofb gf3]kl5 To:tf] w/f}6L
/x]sf] d'cfAhfsf] /sd lng kfpg] 5}g / ;f] /sd ;l~rt sf]ifdf bflvn x'g]5 .
!(= d'cfAhf lgwf{/0f ePkl5 ;"rgf ug]{ M d'cfAhf lgwf{/0f ug]{ ;ldltn] d'cfAhf lgwf{/0f
u/]kl5 ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/Ln] ;f] s'/fsf] ;"rgf g]kfn ;/sf/nfO{ lbg' kg]{5 .
@)= df]lxn] kfpg] d'cfAhf M o; P]g adf]lhd hUuf k|fKt ubf{ ;f] hUufdf df]lxofgL nfu]sf]
eP ;f] hUuf afkt lbOg] d'cfAhfsf] krf; k|ltzt /sd df]lxn] kfpg]5 .
t/, hUufjfnfsf] :jLs[lt lnO{ df]lxn] agfPsf] 3/ ;d]t k|fKt ul/Psf]df ;f] 3/
afktsf] d'cfAhf lghn] k"/} kfpg]5 .
@!= d'cfAhfaf6 ;/sf/L afFsL s§f ug{ ;lsg] M o; P]g adf]lhd k|fKt ul/Psf] hUufsf]
d'cfAhf ljt/0f ubf{ ;/f]sf/jfnf JolQml;t dfnkf]t, s/ jf cGo s'g} ;/sf/L /sd c;'n
ug{ afFsL /x]5 eg] To:tf] c;'n ug{ afsL /x]sf] /sd d'cfAhfaf6 s§f ug{ ;lsg]5 .
@@= hUufsf] :jfldTj ;g]{ M bkmf !@ adf]lhd hUuf sAhfdf lnPkl5 To:tf] hUufsf] :jfldTj
g]kfn ;/sf/sf] lgldQ k|fKt u/]sf]df g]kfn ;/sf/df / s'g} ;+:yfsf] lgldQ k|fKt u/]sf]df
To:tf] ;+:yfdf ;g]{5 .
@#= hUufsf] gfd;f/L / dfnkf]tsf] nut s§f ug]{ M -!_ bkmf @@ adf]lhd g]kfn ;/sf/ jf
;+:yfsf] :jfldTjdf cfPsf] hUuf g]kfn ;/sf/sf] nflu k|fKt ul/Psf]df dfnkf]tsf] nfut
s§f u/L g]kfn ;/sf/sf] gfddf gfd;f/L ug{ / ;+:yfsf] nflu k|fKt ul/Psf]df To:tf]
;+:yfsf] gfddf gfd;f/L / bflvn vf/]h ug{ :yfgLo clwsf/Ln] hUuf sAhfdf lnPsf] kGw|
lbgleq To:tf] hUufsf] btf{sf] nut /x]sf] sfof{nonfO{ n]vL k7fpg' kg]{5 / To:tf]
sfof{non] klg ;f] adf]lhdsf] sfo{ oyfzL3| ;DkGg u/L To;sf] hfgsf/L :yfgLo clwsf/L
/ ;flas hUufjfnfnfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] nut s§f ug]{ jf gfd;f/L ug]{ sfo{ h'g;'s} ldltdf
;DkGg ePtfklg To:tf] hUufsf] :jfldTj ;/]sf] ldltb]lv g} pQm hUufsf] nut s§f ePsf]
jf gfd;f/L ePsf] dflgg]5 .
-#_ of] P]g k|f/De x'g'eGbf cufj} tTsfn k|rlnt sfg'g adf]lhd k|fKt ul/Psf]
hUufsf] nut s§f ePsf] /x]g5 eg] of] P]g k|f/De ePkl5 To:tf] hUufsf] nut :jtM s§f
ePsf] dflgg]5 .

s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)%% åf/f ;+zf]lwt .
9
www.lawcommission.gov.np

@$= :jfldTj ;g'{eGbf cl3sf] cj:yfnfO{ c;/ gkfg]{ M -!_ o; P]gadf]lhd g]kfn ;/sf/ jf
;+:yfsf] gfpFdf s'g} hUufsf] :jfldTj ;g'{eGbf cl3Nnf] lbg tssf] ;flas hUufjfnfaf6
To:tf] hUufdf nfu]sf] dfnkf]t jf s/ afkt s'g} /sd c;"n pk/ ug{ afFsL /x]sf] eP
To;/L hUufsf] :jfldTj ;/]kl5 klg To:tf] afFsL /sd c;"n pk/ ug]{ sf/afO{ rnfpg
o; bkmfn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-@_ df]lxofgL nfu]sf] s'g} hUuf k|fKt ul/Psf]df ;fljs hUufjfnfn] tTsfnLg
df]xLaf6 To;/L hUuf k|fKt ug'{eGbf cl3sf] aSof}tf s"t c;"n ug]{ sf/afO{ rnfpg o;
P]gsf] s'g} s'/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
@%= ljz]if kl/l:ytdf hUuf k|fKt ug{ ;Sg] ljz]if clwsf/ M -!_ gbLn] PsfPs wf/ abn]sf]
jf s'g} b}jL k/]sf] sf/0fn] oftfoft jf ;~rf/sf] ;fwgnfO{ oyfjt\ rfn' /fVg jf wghgsf]
Jofks Ifltaf6 arfj6 ug{ jf cGo s'g} ;fj{hlgs ;DklQsf] ;+/If0fsf] lgldQ jf cGo
s'g} c;fwf/0f cj:yf k/L g]kfn ;/sf/n] s'g} hUuf tTsfn} k|fKt ug'{ k/]df o; P]gdf
cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;f] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] lg0f{o u/L To:tf] hUuf
k|fKt ug]{tkm{ sf/afO{ rnfpg :yfgLo clwsf/LnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfdsf] lgldQ k|fKt ug'{kg]{ hUufsf] ;DaGwdf bkmf (
sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt s'/fx¿dWo] pknAw eP;Ddsf s'/fx¿ v'nfO{ ;/f]sf/jfnf
AolQmx¿sf] hfgsf/Lsf] nflu ;"rgf hf/L ug]{5 / To:tf] ;"rgf hf/L ubf{ ;/f]sf/jfnf
JolQmx¿n] zL3|ltzL3| hfgsf/L kfpg ;Sg] elg :yfgLo clwsf/Ln] pko'Qm 7x/fPsf]
t/Lsfaf6 hf/L ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf 6fF; ePkl5 h'g;'s} avt :yfgLo clwsf/Ln]
hUuf sAhfdf lng ;Sg]5 / To;/L sAhfdf lnPs} ldltb]lv To:tf] hUufdf g]kfn
;/sf/sf] :jfldTj sfod x'g hfg]5 .
-$_ o; bkmfadf]lhd hUuf k|fKt ubf{ To:tf] hUufdf nfu]sf] jfnL tyf ?v /
To;df ag]sf] 3/, kvf{n cflb ;d]t k|fKt ul/g] ePdf To; afkt ;/f]sf/jfnf JolQmn]
Ifltk"lt{ kfpg]5 .
-%_ o; bkmfadf]lhd k|fKt ul/g] hUufsf] d'cfAhfsf] lgwf{/0f bkmf !# adf]lhdsf]
d'cfAhf lgwf{/0f ;ldltn] ug]{5 .
-^_ o; bkmfadf]lhd k|fKt ul/Psf] hUufsf] d'cfAhf jf Ifltk"lt{sf] /sddf lrQ
ga'em]sf]df afx]s hUuf k|fKt ul/g' gkg]{ eGg] ljifodf ph'/ nfUg] 5}g .

10
www.lawcommission.gov.np

-&_ Ifltk"lt{ jf d'cfAhfdf lrQ ga'‰g] JolQmn] Ifltk"lt{ jf d'cfAhf lgwf{/0f ePsf]

;"rgf hf/L ePsf] ldltn] kGw| lbgleq g]kfn ;/sf/, u[x dGqfno ;dIf ph'/ ug{
;Sg]5 / To:tf]df g]kfn ;/sf/, u[x dGqfnosf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-*_ o; bkmf adf]lhd k|fKt ul/Psf] hUufsf] df]ntf]nsf] nut s§f ug]{ ;DaGwdf
bkmf @# sf] sfo{ljlw ckgfO{ :yfgLo clwsf/Ln] sf/afxL rnfpg]5 / To:tf] hUufsf]
;DaGwdf bkmf @$ sf] s'/f klg nfu" x'g]5 .
@^= hUufjfnfsf] d~h'/L ePdf /Lt k'u]sf] dflgg] M g]kfn ;/sf/n] s'g} hUuf s'g} ;fj{hlgs
sfddf nufO;s]sf]df To:tf] hUuf o; P]gsf] /Lt k¥ofO{ k|fKt gul/Psf] ePtfklg
;DalGwt hUufjfnfn] d~h'/ u/]sf] cj:yfdf ;f] hUufsf] Ifltk"lt{ jf d'cfAhf o;
P]gadf]lhd lgwf{/0f ug{ ;lsg]5 . o;/L IftLk"lt{ jf d'cfJhf lgwf{/0f ul/Pkl5 ;f] hUuf
o; P]gadf]lhd k|fKt ul/P ;/x dflgg]5 .
@&= jftf{åf/f hUuf k|fKt ug{ ;lsg] M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn
;/sf/n] ;fj{hlgs sfdsf] nflu s'g} hUuf ;DalGwt hUufjfnfl;t jftf{åf/f k|fKt ug{
;Sg]5 / To;/L jftf{åf/f hUuf k|fKt ubf{ o; P]gdf n]lvPsf] cGo /Lt k'¥ofO{ /xg'
kg]{5}g .
@*= s'6g}lts lgof]u tyf cGt/f{li6«o ;+:yfsf] lgldQ hUuf k|fKt ug{ ;lsg] M -!_ jfl0fHo
b"tfjf; nufot s'6g}lts lgof]u tyf cGt/f{li6«o ;+:yfx¿sf] lgldQ o; P]gadf]lhd hUuf
k|fKt ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt ul/g] hUufsf] d'cfAhf lgwf{/0f ubf{ bkmf !^ sf]
pkbkmf -@_ adf]lhd lgwf{/0f ul/g]5 .
@(= 3/ cflb ;lxtsf] hUuf k|fKt ubf{ M o; P]gadf]lhd hUuf k|fKt ubf{ ;f] hUufdf /x]sf]
afnL, ?v, kvf{n, 3/, cflb k"/} lnOof]; elg ;/f]sf/jfnf JolQmn] lgj]bg u/]df ;f] ;a}
lng] u/L sf/afO{ rnfpg' kg]{5 .
#)= g]kfn ;/sf/n] hUuf k|fKt gug]{ lg0f{o ug{ ;Sg] M -!_ o; P]g adf]lhd hUuf k|fKt ug]{
u/L sf/afO{ rnfPsf]df s'g} klg cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] hUuf k|fKt gug]{ u/L lg0f{o ug{
;Sg]5 / To:tf]df ;/f]sf/jfnf JolQmsf] hfgsf/Lsf] nflu :yfgLo clwsf/Ln] bkmf ( sf]
pkbkmf -@_ adf]lhd ;"rgf 6fF:g' kg]{5 .


s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f ;+zf]lwt .

11
www.lawcommission.gov.np

-@_ g]kfn ;/sf/n] hUuf glng] u/L sf/afO{ yfd] tfklg bkmf ^ adf]lhd k|f/lDes
sf/afO{ ubf{ eO;s]sf] gf]S;fgL afkt k|f/lDes sf/afO{ rnfpg] clwsf/Ln] Ifltk"lt{ lbO{
g;s]sf] eP :yfgLo clwsf/Ln] bkmf & adf]lhd Ifltk"lt{ lgwf{/0f u/L lbg]5 .
#!= sdfpg lbP afkt hUufdf df]lxofgL xs k|fKt gx'g] M o; P]gadf]lhd k|fKt ul/Psf]
s'g} hUufnfO{ hUuf k|fKt ul/Psf] k|of]hgdf gNofP;Dd g]kfn ;/sf/ jf ;+:yfn] sa'lnot
u/fO{ s;}nfO{ lbg ;Sg]5 . To;/L hUuf sdfPsf] gftfn] hUuf sdfpg] JolQmnfO{ k|rlnt
sfg'gadf]lhd df]lxofgL xs k|fKt x'g] 5}g .
#@= :jLs[lt glnO{ agfPsf] 3/ jf nufPsf] afnL hkmt x'g] M -!_ o; P]g adf]lhd k|fKt
u/]sf] hUufsf] :jfldTj g]kfn ;/sf/ jf ;+:yfdf ;/]kl5 g]kfn ;/sf/ jf ;+:yfsf] lnlvt
:jLs[lt k|fKt gu/L s;}n] s'g} k|sf/sf] 3/, 6x/f], kvf{n cflb agfpg jf To:tf] hUuf
cfafb ug{ x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] pNnª\3g u/L s;}n] s'g} 3/, 6x/f], kvf{n cflb agfPdf jf
hUuf cfafb u/]df To;/L agfPsf] 3/ 6x/f], kvf{n cflb jf nufPsf] afnLsf] s'g} Ifltk"lt{
glbO{ g]kfn ;/sf/ jf ;+:yfn] hkmt ug{ ;Sg]5 .
##= Ps sfdsf] nflu lnPsf] hUuf cGo sfdsf] nflu k|of]u ug{ ;lsg ] M g]kfn ;/sf/ jf
g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf] ;+:yfsf] nflu dfq o; P]g adf]lhd k|fKt ul/Psf]
hUuf h'g sfdsf] nflu k|fKt ul/Psf] xf] ;f]xL sfdsf nflu cfjZos gk/]df jf To:tf]
sfddf k|of]u u/]/ a9L x'g cfPdf To;/L cfjZos gk/]sf] jf a9L ePsf] hUufnfO{ g]kfn
;/sf/n] eP cGo s'g} ;fj{hlgs sfddf / To:tf] ;+:yfn] eP bkmf $ sf] pkbkmf -!_ df
tf]lsPsf] sfdx¿dWo] s'g} sfddf k|of]u ug{ ;Sg]5 .
#$= cfjZos gePsf] hUuf ;flas hUufjfnfnfO{ lkmtf{ ug'{kg]{ M -!_ o; P]g adf]lhd k|fKt
ul/Psf] hUuf h'g sfdsf] nflu k|fKt ul/Psf] xf], ;f] sfdsf] nflu cfjZos gk/L jf k|of]u
u/]/ a9L x'g cfPsf] hUuf bkmf ## adf]lhd g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj
ePsf] ;+:yfn] cGo sfddf k|of]u gu/]df To:tf] cfjZos gk/]sf] jf a9L ePsf] hUuf
;flas hUufjfnfnfO{ lkmtf{ ul/lbg' kg]{5 .
-@_ g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf] ;+:yf afx]s c¿ ;+:yfsf] nflu o;
P]gadf]lhd k|fKt ul/Psf] hUuf bkmf $ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ul/Psf] lnvt adf]lhdsf]
sfddf k|of]u gu/]df To:tf] hUuf ;flas hUufjfnfnfO{ lkmtf{ ul/lbg' kg]{5 .

12
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg o; P]g adf]lhd ljt/0f
ePsf] d'cfAhfdWo] lkmtf{ ul/g] hUuf hltsf] d'cfAhfsf] /sd ;fljs hUufjfnfn] lkmtf{
ga'emP;Dd o; bkmfadf]lhd hUuf lkmtf{ ul/g] 5}g .
-$_ o; bkmfadf]lhd ;flas hUufjfnfaf6 d'cfAhf / yk /sd a'lemlnO{ hUuf
lkmtf{ ug]{ sfd :yfgLo clwsf/Ln] ug]{5 .
-%_ ;flas hUufjfnfnfO{ hUuf lkmtf{ u/]kl5 ;f] hUuf lghsf] gfpFdf gfd;f/L /
bflvn vfl/h ug{sf] nflu :yfgLo clwsf/Ln] ;DalGwt sfof{nodf n]vL k7fpg' kg]{5 /
To;/L n]vL cfPkl5 pQm sfof{non] klg gfd;f/L / bflvn vfl/h u/L To;sf] ;"rgf
:yfgLo clwsf/LnfO{ lbg' kg]{5 /
#%= k|fKt ul/Psf] hUuf laqmL ug{ ;lsg] M bkmf #$ adf]lhd lkmtf{ ul/g] hUuf ;flas
hUufjfnfn] lng grfx]df jf lgh km]nf gk/]df c¿ s;}nfO{ lalqm ug{ ;lsg]5 .
#^= tf]lsPsf] Dofbleq p7fO{ gnu]df dfnj:t' lkmtf{ ug'{ gkg]{ M o; P]gsf] ljleGg bkmfx¿
adf]lhd s'g} hUufdf nufPsf] afnL, ?v tyf To;df ag]sf] 3/, kvf{n cflb p7fO{ n}hfg
kfpg]df tf]lsPsf] Dofbleq To:tf] dfna:t' p7fO{ gnu]df tL dfna:t' :yfgLo clwsf/Ln]
cfˆgf] sAhfdf lng ;Sg]5 / To:tf] dfna:t'df ;DalGwt dfnwgLsf] s'g} bfaL nfUg] 5}g .
#&= tf]lsPsf] Dofbleq Ifltk"lt{ jf d'cfAhf a'lemlng' kg]{ M o; P]gsf] ljleGg bkmfx¿df
Ifltk"lt{ jf d'cfAhf lngsf] nflu tf]lsPsf] Dofbleq ;/f]sf/jfnf JolQmn] ;f] /sd lng
gcfPdf jf lng d~h'/ gu/]df :yfgLo clwsf/Ln] To:tf] Ifltk"lt{ jf d'cfAhfsf] /sd
a'‰gsf] nflu tLg dxLgfsf] clGtd Dofb lbO{ ;"rgf k|sflzt ug'{ kg]{5 . ;f] Dofbleq klg
lng gcfpg] ;/f]sf/jfnf JolQmn] To:tf] Ifltk"lt{ jf d'cfAhf kfpg] 5}g / ;f] Ifltk"lt{ jf
d'cfAhfsf] /sd ;l~rt sf]ifdf bflvn ul/g]5 .
#*= :yfgLo clwsf/Ln] d2t ug'kg]{ M o; P]g adf]lhd s'g sfd ug{ clwsf/ kfPsf] s'g}
clwsf/Ln] cfkm"n] ug'{kg]{ s'g} sfdsf] l;nl;nfdf ================== k|d'v lhNnf clwsf/L jf

k|x/Lsf] d2t dfUg ;sg]5 / To;/L d2t dfluPsf]df ================= k|dv
' lhNnf
clwsf/L tyf k|x/Ln] d2t lbg' kg]{5 .
#(= b08 ;hfo M -!_ s;}n] bkmf ^ adf]lhdsf] s'g} sf/afO{ ug{ nfUbf afwf la/f]w u/L To:tf]
sfd sf/afO{ ug{ glbPdf jf To:tf] sfd sf/afO{ ug{ hfg] JolQmx¿nfO{ x"nx'Hht u/]df
jf xftkft u/]df jf To:tf] sfd sf/afO{sf] l;nl;nfdf h8fg jf v8f ul/Psf] s'g}


s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)$* åf/f lemlsPsf] .

13
www.lawcommission.gov.np

pks/0fnfO{ tf]8kmf]8 u/]df jf nufPsf] jf agfPsf] lrGx jf gS;f d]l6lbPdf jf lauf/L


lbPdf Ps xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-@_ s;}n] bkmf ( adf]lhd ;"rgf 6fF; ubf{ afwf lj/f]w u/]df jf x'nx'Hht u/]df
Ps xhf/ ?kofF;Dd hl/jfgf x'g]5 .
-#_ bkmf !@ sf] pkbkmf -!_ jf bkmf @% sf] pkbkmf -#_ adf]lhd :yfgLo
clwsf/Ln] hUuf sAhfdf lnFbf s;}n] afwf lj/f]w jf x'nx'Hht u/]df Ps xhf/ ?kofF;Dd
hl/jfgf jf Ps dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
$)= d'2f x]g]{ / k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Lx¿ M -!_ o; P]g cGtu{t ;hfo x'g] s;"/ ;DaGwL
d'2fsf] z'? sf/afO{ / ls/fgf ug]{ clwsf/ k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|d'v lhNnf clwsf/Ln] u/]sf] lg0f{o pk/ k}+tL; lbgleq

lhNnf cbfntdf k'g/fj]bg nfUg]5 .
$!= g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] M o; P]g cGtu{tsf] d'2f g]kfn ;/sf/ jfbL x'g]5 .
$@= lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{ g]kfn ;/sf/n] lgodx¿
agfpg ;Sg]5 .
$#= vf/]hL / arfp M -!_ hUuf k|fKt P]g, @)!* vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ of] P]g k|f/De x'bfFsf] avt hUuf k|flKt P]g, @)!* cGtu{t s'g} hUuf k|fKt
ug]{ ;DaGwdf eO/x]sf] sfd sf/afO{ of] P]g k|f/De ePkl5 o;} P]g cGtu{t eP u/]sf]
dfgL ;f] sfd sf/afO{ rfn" /fVg ;lsg]5 .

 s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .


b|i6AoM -!_ lhNnf lasf; ;ldlt P]g, @)$* åf/f ¿kfGt/0f ul/Psf zAbx¿M–
-s_ ælhNnf ;efÆ sf] ;§f ælhNnf kl/ifb\Æ .
-v_ ælhNnf k~rfotÆ sf] ;§f ælhNnf lasf; ;ldltÆ .
-@_ :yfgLo k|zf;g -t];|f] ;+zf]wg_ P]g, @)$* åf/f ¿kfGt/0f ul/Psf zAbx¿M–
ælhNnf sfof{noÆ sf] ;§f ælhNnf k|zf;g sfof{noÆ .
-#_ s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# åf/f ¿kfGt/ ePsf zAbx¿M–
æ>L % sf] ;/sf/Æ eGg] zAbsf] ;§f æg]kfn ;/sf/Æ .

14

You might also like