Professional Documents
Culture Documents
महाराष्ट्र र्ासन
िलसंधारण जवभार्
ग्राम जवकास व िलसंधारण जवभार्
र्ासन जनणवय क्रमांकः जिवायो 2016/प्र.क्र.293/िल-1
मंत्रालय, मुंबई-400 032
जदनांक: 05 ऑर्स्ट, 2017
वाचा :-1) ग्राम जवकास व िलसंधारण जवभार्, र्ासन जनणवय क्र. लपायो-1099/
प्र.क्र.347/ िल-1,जद. 31 िुलै, 2000.
2) ग्राम जवकास व िलसंधारण जवभार्,र्ासन जनणवय क्र. लपायो-2001/
प्र.क्र.104/ िल-1,जद. 2 िानेवारी,2002.
3)ग्राम जवकास व िलसंधारण जवभार्, र्ासन जनणवय क्र. नार्री 2011 / प्र.क्र. 192 /
िल-1,जद. 2 फेब्रुवारी,2012.
4) ग्राम जवकास व िलसंधारण जवभार् र्ासन जनणवय क्र. जिवायो 2016/ प्र.क्र. 293 /
िल-1,जद. 23 ऑर्स्ट,2016.
प्रस्तावना :-
सन 1992 मध्ये 0 ते 250 हे क्टर ससचन क्षमतेच्या लघु ससचन योिनांची अंमलबिावणी
करण्यासाठी िलसंधारण जवभार्ाची जनर्षमती करण्यात आली आहे. तत्पूवी िलसंपदा जवभार्ाकडू नच
या योिनांची अंमलबिावणी करण्यात येत होती. िलसंधारण जवभार्ाची जनर्षमती झाल्यानंतर
नव्याने हाती घ्यावयाच्या योिनांबरोबरच चालू असलेल्या व पुणव झालेल्या योिनांही िलसंधारण
जवभार्ाकडे हस्तांतरीत करण्यात आल्या आहेत. आिजमतीस 0 ते 250 हेक्टर ससचन क्षमतेच्या
75289 योिना पूणव झाल्या असून त्यांची प्रकल्पीय ससचन क्षमता 16.62 हेक्टर लक्ष इतकी आहे.
0 ते 250 हेक्टर ससचन क्षमतेच्या योिनांची अंमलबिावणी राज्यातील सहा लघु ससचन
(िलसंधारण) मंडळे व महाराष्ट्र िलसंधारण महामंडळ, औरंर्ाबाद आजण 0 ते 100 हेक्टर ससचन
क्षमतेच्या योिनांची अंमलबिावणी जिल्हा पजरिदांकडू न करण्यात येते. ०ते २५० हेक्टर ससचन
क्षमतेच्या योिनाकजरता र्ासन, िलसंधारण महामंडळ आजण जिल्हा वार्षिक योिनांच्या
आराखड्यातील कामांना जिल्हा जनयोिन सजमतीमाफवत जनधी पपलब्ध होत असतो. त्यापैकी DPDC
कडू न जनयोजित केलेल्या जनणवयांच्या अनुिंर्ाने अस्स्तत्वात असलेल्या मार्वदर्वक सूचना अद्ययावत
र्ासन जनणवय क्रमांकः जिवायो 2016/प्र.क्र.293/िल-1
नसल्यामुळे सवव जिल्हा स्तरीय लघु ससचन (िलसंधारण) येािना अंमलबिावणीच्या अद्यायावत
मार्वदर्वक सूचना जनर्वजमत करण्याची बाब र्ासनाच्या जवचाराधीन होती.
र्ासन जनणवय :
जिल्हयांतील जवकास कामांना (लघु ससचन प्रकल्प) जिल्हा जनयोिन व जवकास सजमतीमाफवत
जनधी पपलब्ध होण्याबाबत व त्यानुिंर्ाने योिनांच्या अंमलबिावणीबाबत खालीलप्रमाणे मार्वदर्वक
सूचना जनर्वजमत करण्यात येत आहेत .
महाराष्ट्र लघु पाटबंधारे जनयम पुस्स्तकेतील प्रकरण 4 मध्ये लघु पाटबंधारे योिना हाती
घेण्यापूवी प्राथजमक पूवत
व यारीच्या तरतूदी जवहीत केल्या आहेत. सदर तरतूदींपैकी काही महत्वपूणव
तरतूदी थोडक्यात पुढीलप्रमाणे आहेत :-
1. ज्या भार्ात लघु ससचन योिना कायमाणस्न्वत नाहीत, अर्ा भार्ात लघु ससचन योिना हाती
घेण्यास प्राधान्य दे ण्यात यावे, असे करताना दु ष्ट्काळी भार्, आजदवासी व डोंर्राळ भार्ास
प्राधान्याची तरतूद आहे. प्रकल्पाची तपासणी करताना प्राथजमक तपासणीत प्रकल्पाचे संभाव्य
स्थळ तपासणी करणे, िमीनीच्या स्तराची सवधन जिद्ांद्वारे (Trial Pit), तपासणी करणे,
पाणलोट क्षेत्र (Catchment Area), कालव्यांची संभाव्य संरचना, पजरसरातील पिवन्यमान या
व इतर अनुिासर्क बाबी जवचारात घेवून प्रकल्पाची व्यावहारीकता (Feasibility) ठरजवण्यासाठी
ढोबळ स्वरुपाचे अंदािपत्रक तयार करणे व अंदािपत्रकावरुन तसेच प्राथजमक सवेक्षणावरुन
होणारा खचव व त्यापासून जनममाणण होणारी पपयोजर्ता यांची आर्षथक मापदं डाच्या जनकिानुसार
तपासणी करणे आजण सदर प्रकल्प आर्षथकदृष्ट्टया फायदे र्ीर असल्याची तसेच प्रकल्प तांजत्रक
दृष्ट्टया योग्य असल्याची खातरिमा करण्याची िबाबदारी संबंजधत कायवकारी अजभयंता (व
अधीक्षक अजभयंता यांची आहे.
2. प्राथजमक सवेक्षणात प्रकल्प हाती घेणे फायदे र्ीर ठरत असल्याचे जनष्ट्पन्न होत असल्यास
तपर्ीलवार सवेक्षण करण्याची तरतूद याद्वारे करण्यात आली आहे . यामध्ये प्रकल्पाच्या
प्रकारानुसार िजमनीचा प्रकार, पाणलोट क्षेत्र, िलजनष्ट्पती, पाणीसाठयाची क्षमता, जवतजरकांची
संरचना, ससचनाखाली येणारे क्षेत्र याबाबत तपर्ीलवार सवेक्षण करणे आवश्यक आहे .
तपर्ीलवार सवेक्षण करताना प्रकल्पाच्या प्रकारानुसार आवश्यक सवधन जिद्े (Trial Pits)
घेण्याची पध्दत व संख्या जवहीत केली आहे. त्याचे अनुपालन करण्यात यावे.
5. महाराष्ट्र सावविजनक बांधकाम जनयम पुस्स्तकेतील क्र. 141 नुसार प्रकल्पाचे अंदािपत्रक
वस्तुजनष्ट्ठ असावे. त्यावर सदर अंदािपत्रक तयार करणाऱ्या अजधकाऱ्याचे नाव व हु द्दा यांचा
समावेर् असावा. थोडक्यात प्रकल्पाचे सवेक्षण व त्यावर आधाजरत असलेले अंदािपत्रक हे
वस्तुजनष्ट्ठ असणे आवश्यक आहे. िेणेकरून करण्यात येणाऱ्या खचमाणपासून िास्तीत िास्त
पपयोजर्ता जनममाणण होवून प्रकल्प अयर्स्वी होणार नाही.
5) 0 ते 100 हेक्टर ससचन क्षमता असलेल्या प्रकल्पांची अंमलबिावणी जिल्हा पजरिदे च्या
अखत्यारीतील लघु ससचन जवभार्ाकडू न करण्यात येते. तथाजप सदर कामांना तांजत्रक
मान्यता दे ण्याची व सदर कामांवर तांजत्रक जनयंत्रण ठे वण्याची िबाबदारी संबंजधत
अजधक्षक अजभयंता, लघु पाटबंधारे (स्थाजनक स्तर) मंडळ यांची असल्याचे र्ासन
जनणवय क्रमांक लपायो-2001/प्र. क्र. 104/िल-1, जदनांक 1 िानेवारी, 2002 अन्वये
जवजहत करण्यात आले आहे.
आहे. सदर र्ासन जनणवयात पाणी वापर संस्था स्थापन करण्याची कायवपध्दती, पाणी वापर संस्थेचे
काये स्पष्ट्ट केली आहेत. याजर्वाय नवीन प्रर्ासकीय मान्यता जमळालेल्या योिनांसाठी िो पयंत
लाभधारक पाणी वापर संस्था स्थापन करणार नाहीत, तो पयंत या योिनेस जवत्तीय तरतूद करण्यात
येणार नाही अर्ी स्पष्ट्ट तरतूदही र्ासन जनणवयात आहे.
1. मूळ प्रर्ासकीय मान्यतेचे प्रस्ताव सादर करतांना महाराष्ट्र लघु पाटबंधारे जनयम पुस्स्तका
तसेच वेळोवेळी जनर्वजमत करण्यात आलेले र्ासन जनणवयान्वये जवहीत केलेल्या सवव
तरतुदींचे अनुपालन करुन तपर्ीलवार प्रकल्प अहवाल (Detailed Project Report) व
अंदािपत्रक तयार करण्यात आले असल्याचे संबजधत कायवकारी अजभयंता व अजधक्षक
अजभयंता यांनी प्रमाजणत करावे.
2. मूळ अंदािपत्रक सादर करताना भूस्तर व पायाचे तलाकांचे सखोल अन्वेिण केल्याजर्वाय
प्रर्ासकीय मान्यतेचा प्रस्ताव सादर करण्यात येवू नये.
4. प्रकल्प मापदं डात बसजवण्यासाठी अंदािपत्रकात सवव कामांचा समावेर् न करता कमी
खचमाणचे अंदािपत्रक तयार करून मान्यता घेण्यात येत असल्याचे व कालातंराने पववजरत
कामाचा समावेर् करुन सुधारीत प्रर्ासकीय मान्यतेचे प्रस्ताव सादर करण्यात येत
असल्याचे जनदर्वनास आले असल्याने प्रर्ासकीय मान्यतेचे प्रस्ताव सादर करताना
दृश्य/अदृश्य कामांचा व त्यानुसार येणाऱ्या खचमाणचा समावेर् तपर्ीलवार प्रकल्प अहवाल
(Detailed Project Report) व अंदािपत्रकात करण्यात आला असल्याचे अंदािपत्रक
तयार करणाऱ्या अजधकाऱ्याने नाव व पदनामासह प्रमाजणत करावे.
पष्ृ ठ 6 पैकी 4
र्ासन जनणवय क्रमांकः जिवायो 2016/प्र.क्र.293/िल-1
6. र्ासन जनणवय क्रमांक लपायो-1099/प्र. क्र. 347/िल-1, जदनांक 31 िुलै, 2000 नुसार
प्रकल्प पूणव झाल्यानंतर पाणी वापर संस्थेमाफवत ससचन व्यवस्थापन, दे खभाल व दु रुस्ती
करण्यासाठी हस्तांतरण करण्यास सहमती असल्याबाबत संबंजधत ग्राम सभेच्या ठरावाची
प्रत प्रर्ासकीय मान्यतेच्या प्रस्तावासोबत िोडण्यात यावी.
Wakhare 2.5.4.20=2c4ed7503121d5b275ec2c70be938333731cf94fc
8d02a44089760242dc07e56, cn=Vinod S Wakhare
Date: 2017.08.07 16:36:10 +05'30'
पष्ृ ठ 6 पैकी 5
र्ासन जनणवय क्रमांकः जिवायो 2016/प्र.क्र.293/िल-1
पष्ृ ठ 6 पैकी 6