บรรจุภัณฑ์ โลจิสติกส์

การจัดการบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Management) เป็ นส่ วนหนึ่งของกระบวนการทาง โลจิ

สติกส์ โดยเฉพาะปัจจุบนั ที่การผลิตสิ นค้าหรื อการบริ การให้ความสำคัญกับผูบ้ ริ โภค ทำให้การ
บรรจุภณ ั ฑ์มีบทบาทมากขึ้น เนื่องจากมีสินค้าชนิดใหม่เพิ่มขึ้นอยูต่ ลอดเวลา การแข่งขันทางธุรกิจก็
เพิ่มมากขึ้นทุกวัน ผูบ้ ริ โภคหรื อผูซ้ ้ื อสิ นค้าย่อมไม่อาจติดตามการเคลื่อนไหวของสิ นค้าได้ตลอด
เวลา บรรจุภณั ฑ์จึงต้องทำหน้าที่แนะนำผลิตภัณฑ์ที่ถูกบรรจุอยูใ่ ห้กบั ผูซ้ ้ือ และต้องดึงความสนใจ
ของผูซ้ ้ื อ ที่ไม่เคยใช้ผลิตภัณฑ์น้ นั ๆ ให้สนใจใช้สินค้า และเกิดความพอใจที่จะซื้ อใช้อีก บรรจุ
ภัณฑ์จะทำหน้าที่ ขายและโฆษณาสิ นค้าควบคู่กนั ไปในตัวด้วย ดังนั้นการบรรจุภณั ฑ์จึงมีความ
สำคัญ เพราะการมีบรรจุภณั ฑ์และการขนส่ งที่เหมาะสม นอกจากจะช่วยลดความเสี ยหายแล้วยัง
ทำให้ธุรกิจสามารถจำหน่ายสิ นค้าได้ในราคาที่สูงขึ้น การจัดการบรรจุภณั ฑ์โลจิสติกส์ให้มี
ประสิ ทธิภาพเป็ นสิ่ งสำคัญอย่างยิง่ ของธุรกิจเพราะบรรจุ ภัณฑ์จะเกี่ยวข้องกับกิจกรรมทางโลจิสติ
กส์และนับวันจะมีส่วนสำคัญต่อการผลิตและประสิ ทธิภาพ ของระบบโลจิสติกส์ ซึ่งจะมีการเคลื่อน
ย้ายแลกเปลี่ยนสิ นค้าทางไกลกันมากยิง่ ขึ้น บรรจุภณั ฑ์จึงมี ส่ วนสำคัญต่อการลดต้นทุนโลจิสติกส์
และมีส่วนสำคัญเพื่อให้ระบบโลจิสติกส์มีการขับเคลื่อนได้อย่างมี ประสิ ทธิภาพ ทั้งในด้านเชิงเวลา
ประสิ ทธิภาพและต้นทุน รวมถึงมีส่วนสำคัญในลักษณะที่มีการบ่งชี้ แหล่งที่มาและแหล่งที่จะส่ ง
มอบอีกด้วย
ความหมายของบรรจุภัณฑ์ และการจัดการบรรจุภณ
ั ฑ์
บรรจุภณั ฑ์เป็ นส่ วนหนึ่งของกระบวนการขั้นตอนหลักในการดึงดูดหรื อเรี ยกความสนใจ
จาก ผูบ้ ริ โภคโดยเฉพาะปัจจุบนั ที่การผลิตสิ นค้าหรื อบริ การให้ความสำคัญกับผูบ้ ริ โภค (Consumer
Oriented) บรรจุภณั ฑ์ หมายถึงวัสดุใด ๆ ที่นำมาใช้สำหรับห่อหุม้ ป้ องกัน ลำเลียง จัดส่งและนำ
เสนอ สิ นค้า ตั้งแต่วตั ถุดิบถึงสิ นค้าที่ผา่ นการผลิต ตั้งแต่ผผู้ ลิตถึงผูใ้ ช้หรื อผูบ้ ริ โภคโดยมี
วัตถุประสงค์ เบื้องต้นในการป้ องกัน หรื อรักษาผลิตภัณฑ์ให้คงสภาพ ตลอดจนมีคุณภาพใกล้เคียง
กับเมื่อแรกผลิต ให้มากที่สุด
กล่ าวโดยสรุปบรรจุภัณฑ์ (Package) มีความหมายถึง ภาชนะ กล่อง หี บ ห่อ ลัง พาเลท ตู ้
หรื อสิ่ งอื่นใดที่ทำหน้าที่เพื่อการบรรจุวตั ถุดิบ สิ นค้าหรื อสิ่ งของไว้ภายในซึ่งมีส่วนสำคัญที่ทำให้
ระบบโลจิสติกส์มีประสิ ทธิภาพและเป็ นเครื่ องมือในการกระจายสิ นค้า (Distribution) ไปสู่ ผใู้ ช้ ผู้
ซื้อ หรื อผูบ้ ริ โภค (สมพงษ์ เฟื่ องอารมณ์, 2550: 5) ทั้งนี้สินค้าบรรจุภณั ฑ์ เป็ นกลไกสำคัญให้มีการ
ส่ ง มอบสิ นค้าแก่ผทู้ ี่ตอ้ งการขายไปสู่ ผทู้ ี่ตอ้ งการซื้ อได้อย่างมีประสิ ทธิภาพ ได้แก่ การบ่งชี้ระบุ
ข้อมูลของ สิ นค้าบนกล่อง ลัง หรื อบรรจุภณั ฑ์ รายละเอียดของสิ นค้า แหล่งที่ผลิต และการส่ งมอบ
ส่ วนการจัดการบรรจุภัณฑ์ (Packaging Management) หมายถึง กระบวนการหรื อวิธีการ
ในการห่อหุม้ สิ นค้า เพื่อการขนส่ งที่ปลอดภัยไปยังผูบ้ ริ โภคคนสุ ดท้าย ในสภาวะแวดล้อมต่าง ๆ
โดย เสี ยต้นทุนต่ าที่สุด ดังนั้น บรรจุภณั ฑ์จึงเป็ นงานเทคนิคที่ตอ้ งอาศัยความช านาญ
ประสบการณ์และ ความคิดสร้างสรรค์ ในอันที่จะออกแบบและผลิตบรรจุภณั ฑ์ให้มีความเหมาะสม
กับสิ นค้าที่ผลิต เพือ่ ให้ความคุม้ ครองสิ นค้า หรื อเพื่อประโยชน์ใช้สอย อาทิ ความสะดวกสบายใน
การพกพาหรื อการใช้
ความสำคัญของบรรจุภณ
ั ฑ์
ปัจจุบนั บรรจุภณั ฑ์มีความสำคัญเป็ นอันดับต้น ๆ ของกระบวนการผลิตการค้าและการ
อุตสาหกรรม เนื่องจากเป็ นภาพลักษณ์แรกของสิ นค้าที่ผบู้ ริ โภคได้สมั ผัส มีบทบาทในการชี้ ขาด
การ ตัดสิ นใจของผูบ้ ริ โภคต่อสิ นค้า นอกจากนั้น การมีบรรจุภณั ฑ์และการขนส่ งที่เหมาะสม
นอกจากจะมี ส่ วนที่จะช่วยลดความเสี ยหายแล้ว ยังทำให้ธุรกิจสามารถจำหน่ายได้ในราคาที่สูงขึ้น
จากการที่บรรจุภณั ฑ์ มีความสัมพันธ์และเกี่ยวข้องกับกิจกรรมทางโลจิสติกส์ในฐานะเป็ น
กลไกทำให้ระบบโลจิสติกส์ มีการขับเคลื่อนได้อย่างมีประสิ ทธิภาพ บรรจุภณั ฑ์โลจิสติกส์จึงมี
ความสำคัญ ดังนี้
1. เพื่อการเก็บรักษาสิ นค้าให้คงสภาพ และสามารถจัดเรี ยง รวบรวมอยูใ่ นเนื้อที่ซ่ ึงจำกัดให้
มี ปริ มาตรการใช้พ้ืนที่อย่างมีประสิ ทธิภาพสูงสุ ด ซึ่งจะส่ งผลต่อต้นทุนโลจิสติกส์
2.บรรจุภณั ฑ์ที่ดี จะมีการออกแบบเพื่อให้ทำหน้าที่ในการป้ องกันสิ นค้าที่บรรจุอยูภ่ ายใน
ไม่ให้ได้รับความเสี ยหายหรื อเสี ยรู ปในขณะเคลื่อนย้ายสิ นค้า และช่วยให้การจัดวางหรื อจัดเรี ยง
สิ นค้า ได้อย่างมีประสิ ทธิภาพ
3.บรรจุภณั ฑ์ มีส่วนสำคัญในฐานะเป็ นอุปกรณ์ที่จำเป็ นต่อการขนย้ายสิ นค้าจากแหล่งผลิต
และเพื่อให้มีการส่ งต่อสิ นค้าผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ทางโลจิสติกส์จนสิ นค้าไปสู่ ที่หมายปลายทางใน
สภาพ ที่ปลอดภัยมีความสะดวกโดยมีตน้ ทุนในการส่ งมอบที่ประหยัด
4.บรรจุภณั ฑ์ มีส่วนสำคัญที่ก่อให้เกิดการส่ งมอบสิ นค้าภายใต้ความพึงพอใจของลูกค้า ซึ่ง
จะเกี่ยวข้องกับพันธกิจของโลจิสติกส์โดยตรง
 บทบาทและหน้ าที่ของบรรจุภัณฑ์ โลจิสติกส์
บทบาทที่สำคัญของโลจิสติกส์จะเกี่ยวข้องกับกิจกรรมการเคลื่อนย้าย จัดเก็บ และ
กระจายสิ นค้าจากแหล่งผลิตไปจนถึงผู้ บริ โภคขั้นสุ ดท้ายภายใต้การจำกัดของเงื่อนเวลาที่จะต้องส่ ง
มอบ แบบทันเวลา(Just In Time) และต้นทุนรวม(Total Cost)ที่สามารถ แข่งขันได้ ซึ่งจะเห็นได้วา่ มี
สอดคล้องกับบทบาทและหน้าที่ของบรรจุภณั ฑ์อย่างไรก็ตามเนื่องจากทางการค้าปัจจุบนั มีการ
แข่งขันกันอย่างรุ นแรงบรรจุภณั ฑ์จึงมีบทบาทสำคัญต่อการส่ งเสริ มทางการตลาด (Market
Promotion) โดยเน้นเรื่ องความสวยงาม ความสะดุดตาและดึงดูดความสนใจของผูบ้ ริ โภคให้ตดั สิ น
ใจซื้อ บรรจุภณั ฑ์ในยุปัจจุบนั จึงทำหน้าที่ในการสร้างภาพลักษณ์ (Image) ของสิ นค้าก่อนที่ผซู้ ้ื อจะ
เห็นตัวสิ นค้า ซึ่งบรรจุภณั ฑ์ที่ บรรจุสินค้าสำหรับผูบ้ ริ โภคจะมีการใช้รูปแบบหรื อสี สนั ที่น่าสนใจ
รวมถึงมีขอ้ ความประชาสัมพันธ์และโฆษณาสิ นค้าที่บรรจุอยู่ ภายใน สำหรับหน้าที่ของบรรจุภณั ฑ์
ด้านโลจิสติกส์ จะคำนึงถึง ผูบ้ ริ โภคคนสุ ดท้ายน้อยมาก แต่จะเน้นด้านความสะดวกต่อการ ทำงาน
และต้นทุน
จะสังเกตเห็นว่าการเปลี่ยนแปลงบรรจุภณั ฑ์จะ กระทำได้บ่อยๆ โดยไม่กระทบถึงลูกค้า
โดยสามารถปรับเปลี่ยนวัสดุ ลดขนาด หรื อเพิม่ ขนาดได้ทนั ที ดังนั้น บทบาทและหน้าที่ของบรรจุ
ภัณฑ์ในฐานะที่เป็ นกิจกรรมส่ วนหนึ่งของโลจิสติกส์จึงสรุ ปได้ 3 ประการคือ
1.1 ทำหน้าที่ดา้ นการเก็บรักษา (Storage Support) ใน การปกป้ องและเก็บรักษา
สิ นค้า ไม่ให้ได้รับความเสี ยหายและมีความสะดวกในระหว่างการจัดเก็บ
1.2 ทำหน้าที่ดา้ นการขนส่ ง (Transport Support) เพือ่ ให้เกิดความสะดวกและมี
ความปลอดภัยในการเคลื่อนย้ายเพื่อการขนส่ง
1.3 ทำหน้าที่ลดต้นทุน (Cost Reduction) ในการทำให้ ประหยัดเนื้ อที่ท้ งั เพื่อการเก็บ
รักษาและเพื่อการขนย้ายสิ นค้าหรื อ การขนส่ งเนื่องจากสามารถจัดวางเรี ยงทับซ้อน บรรจุ
ภัณฑ์หรื อ Packaging มีความสัมพันธ์และเกี่ยวข้องกับกิจกรรมทางโลจิสติกส์ในฐานะเป็ น
กลไกทำให้ระบบโลจิสติกส์มีการขับเคลื่อนได้อย่างมีประสิ ทธิภาพ โดยบทบาทของการ
บรรจุภณั ฑ์จะมีพนั ธะกิจหลักเพื่อการเก็บรักษาสิ นค้าให้คงสภาพและสามารถจัดเรี ยง
รวบรวม อยูใ่ นเนื้อที่ซ่ ึงจำกัด ให้มีปริ มาตรการใช้พ้ืนที่อย่างมีประสิ ทธิภาพสูงสุ ด ซึ่งจะส่ ง
ผลต่อต้นทุนโลจิสติกส์ อีกทั้งบรรจุภณั ฑ์ที่ดี จะมีการออกแบบเพื่อให้ทำหน้าที่ในการ
ป้ องกันสิ นค้าที่บรรจุอยูภ่ ายในไม่ให้ได้รับความเสี ยหายหรื อเสี ยรู ป ทั้งเกิดขึ้นในขณะ
เคลื่อนย้ายสิ นค้าและช่วยให้สามารถช่วยให้การจัดวางหรื อจัดเรี ยงสิ นค้าได้
โดยที่บรรจุภณั ฑ์ ยังมีส่วนสำคัญในฐานะเป็ นอุปกรณ์ที่จำเป็ นต่อการขนย้าย
สิ นค้าจากแหล่งต้นน้ำ และเพื่อให้มีการส่ งต่อสิ นค้าผ่านกิจกรรมต่างๆทางโลจิสติกส์จน
สิ นค้าไปสู่ ที่หมายปลายทางในสภาพที่ปลอดภัยมีความสะดวกโดยมีตน้ ทุนในการส่ งมอบ
(Delivery Cost) ที่ประหยัดทั้งนี้การบรรจุภณั ฑ์ มีความหมายถึงภาชนะกล่อง หี บ ห่อ ลัง พา
เลท ตูห้ รื อสิ่ งอื่นใดที่ทำหน้าที่เพื่อการบรรจุวตั ถุดิบสิ นค้าหรื อสิ่ งของไว้ภายใน จึงมีส่วน
สำคัญที่ทำให้ระบบโลจิสติกส์มีประสิ ทธิภาพและเป็ นเครื่ องมือในการกระจายสิ นค้า
(Distribution) ไปสู่ ผใู้ ช้ ผูซ้ ้ื อหรื อผูบ้ ริ โภค เนื่องจากทางการค้าปัจจุบนั มีการแข่งขันกัน
อย่างรุ นแรง บรรจุภณั ฑ์จึงเป็ นปัจจัยสำคัญต่อการส่ งเสริ มทาง การตลาด (Market
Promotion) โดยการเน้นในเรื่ องของความสวยงาม ความสะดุดตาและดึงดูดความสนใจของ
ผูบ้ ริ โภคให้มีการตัดสิ นใจซื้ อ บรรจุภณั ฑ์ในยุคปัจจุบนั จึงทำหน้าที่ในการสร้าง Image ของ
สิ นค้าก่อนที่ผซู้ ้ื อจะเห็นตัวสิ นค้า จะเห็นได้วา่ บรรจุภณั ฑ์ที่บรรจุสินค้าสำหรับผูบ้ ริ โภคจะมี
การดีไซน์รูปแบบหรื อสี สนั เพื่อให้เกิดความน่าสนใจรวมถึงมีขอ้ ความประชาสัมพันธ์และ
โฆษณาสิ นค้าที่บรรจุอยูภ่ ายใน ดังนั้นบรรจุภณั ฑ์มีส่วนสำคัญที่จะก่อให้เกิดการส่ งมอบ
สิ นค้าภายใต้ความพึงพอใจของสิ นค้า ซึ่งตรงนี้ จะเกี่ยวข้องกับพันธะกิจของโลจิสติกส์
โดยตรง ซึ่งหน้าที่น้ี มองได้เป็ น 2 มิติ คือ ในฐานะที่บรรจุภณั ฑ์เป็ นกลไกของการตลาด
(Marketing) ในการช่วยให้ลูกค้าสามารถตัดสิ นใจซื้ อสิ นค้า ขณะเดียวกันก็สามารถมองใน
แง่มิติของสิ นค้าที่บรรจุภณั ฑ์เป็ นกลไกสำคัญให้มีการส่ งมอบสิ นค้าแก่ผทู้ ี่ตอ้ งการขายไปสู่
ผูท้ ี่ตอ้ งการซื้ อได้อย่างมีประสิ ทธิภาพซึ่งในประเด็นนี้ จะเห็นชัดเจนได้จากการบ่งชี้
(Identify) ระบุขอ้ มูลของสิ นค้าบนกล่อง ลัง หรื อบรรจุภณั ฑ์รายละเอียดของสิ นค้าแหล่งที่
ผลิต (Origin Country) และแหล่งที่สินค้าจะมีการส่ งมอบ (Destination Country) ซึ่งสิ่ งเหล่า
นี้นกั โลจิสติกส์จะคุน้ เคย ที่เรี ยกว่า Side Mark หรื อ Shipping Mark ซึ่งหากปราศจากบรรจุ
ภัณฑ์แล้ว การส่งมอบสิ นค้าคงเป็ นความโกลาหลในการที่จะส่ งสิ นค้าได้ถูกต้อง บรรจุภณั ฑ์
จึงเป็ นปัจจัยสำคัญให้ระบบโลจิสติกส์มีการขับเคลื่อนเป็ นแบบพลวัตรและทำให้โลจิสติกส์
เป็ น International Logistics อย่างไรก็ตาม หากกล่าวถึงบทบาทของบรรจุภณั ฑ์ในฐานะที่
เป็ นกิจกรรมส่วนหนึ่งของโลจิสติกส์ บทบาทที่สำคัญน่าจะมี 3 ประการ คือ ประการแรก
ทำหน้าที่ดา้ น Storage Support ในการปกป้ องและเก็บรักษาสิ นค้าไม่ให้ได้รับความเสี ยหาย
 และให้เกิดความสะดวกในระหว่างการจัดเก็บ ประการที่สอง ทำหน้าที่ Transport Support
เพื่อให้เกิดความสะดวกและมีความปลอดภัยในการเคลื่อนย้ายเพื่อการขนส่ง ประการที่สาม
ทำหน้าที่ Cost Reduction ในการทำให้ประหยัดเนื้ อที่ ทั้งเพื่อการเก็บรักษาและเพื่อการขน
ย้ายสิ นค้าหรื อการขนส่ งเนื่องจากสามารถจัดวางเรี ยงทับซ้อนกันในทางสูง ซึ่งหากไม่มี
บรรจุภณั ฑ์กไ็ ม่สามารถที่จะทำได้อย่างไรก็ดี บทบาทที่สำคัญของโลจิสติกส์จะเกี่ยวข้องกับ
กิจกรรมการเคลื่อนย้าย จัดเก็บ และกระจายสิ นค้าจากแหล่งผลิตไปจนถึงผูบ้ ริ โภคขั้น
สุ ดท้าย ภายใต้การจำกัดของเงื่อนเวลาที่จะต้องส่ งมอบแบบทันเวลา (Just In Time) ภายใต้
ต้นทุนรวมที่สามารถแข่งขันได้ ซึ่งจะเห็นได้วา่ มีความคล้องจองกับบทบาทและหน้าที่ของ
บรรจุภณั ฑ์โดยประเภทของบรรจุภณั ฑ์ที่ใช้ในงานโลจิสติกส์น่าจะแบ่งได้เป็ นดังนี้

ประเภทของบรรจุภณ
ั ฑ์ โลจิสติกส์
บรรจุภณั ฑ์อาจจำแนกออกตามวัตถุประสงค์ของการบรรจุภณั ฑ์ การบรรจุภณั ฑ์มีความ
สำคัญที่สุดสำหรับสิ นค้าสะดวกซื้ อ (Convenience Goods) จะเห็นได้วา่ สิ นค้าที่วางขายตามห้าง
สรรพ สิ นค้าทุกประเภทจะต้องมีการบรรจุภณั ฑ์โดยเฉพาะสิ นค้าที่ตอ้ ง มีความระมัดระวังเป็ นพิเศษ
เช่น อุปกรณ์ราคาแพง ซึ่งต้องมีการ ออกแบบมาโดยเฉพาะเพื่อให้เหมาะสมกับผลิตภัณฑ์ และมี
มาตรฐานความปลอดภัยจนถึงมือผูบ้ ริ โภค เพื่อให้สะดวกทั้ง ผูบ้ ริ โภคและผูผ้ ลิต แต่สำหรับ
ประเภทของบรรจุภณั ฑ์ตามการใช้ ในงานโลจิสติกส์ แบ่งได้เป็ นดังนี้
2.1. บรรจุภณั ฑ์เพื่อการขายปลีก (Retail Package) เป็ นบรรจุภณั ฑ์ที่ออกแบบไว้เพื่อความ
สะดวกต่อการส่ งมอบสิ นค้า ให้กบั ผูบ้ ริ โภคโดยตรง จึงมีการออกแบบให้มีความสะดุดตา และ เป็ น
สื่ อโฆษณาภายในตัวเองนอกจากนี้ ยงั ทำหน้าที่ปกป้ องสิ นค้า มีรูปร่ างที่เหมาะแก่การใช้งานและมี
การออกแบบเชิงส่ งเสริ มการ ตลาดหรื อเชิงพาณิ ชย์
2.2 บรรจุภณั ฑ์เพื่อการขายส่ ง (Wholesale Package) เป็ นบรรจุภณั ฑ์ที่แบ่งสิ นค้าออกเป็ น
ชุดเพื่อสะดวกในการจัด จำหน่าย เช่น 6 ชิ้น 12 ชิ้น หรื อ 24 ชิ้น เพื่อป้ องกันรักษาไม่ให้ สิ นค้าเสี ย
ภายในระหว่างการเก็บรักษาในคลังสิ นค้าหรื อจากการ ขนส่ งและสะดวกต่อการส่ งมอบสิ นค้าไปสู่
ผูข้ ายปลีกหรื อขายส่ ง ซึ่งบรรจุภณั ฑ์น้ ี สำคัญต่อกระบวนการกระจายสิ นค้าที่เรี ยกว่า DC
(Distribution Center) หรื อ ศูนย์กระจายสิ นค้า
 2.3 บรรจุภณั ฑ์ช้ นั นอกหรื อบรรจุภณั ฑ์เพื่อการขนส่ ง (Out Package / Transport Package)
เป็ นบรรจุภณั ฑ์ที่ ออกแบบเพื่อใช้บรรจุสินค้า เพื่อให้สามารถจัดเรี ยงหรื อจัดวางโดย ใช้พื้นที่ได้
น้อยที่สุด เพื่อใช้ในการขนส่ ง รวมถึง ให้มีสภาพ แข็งแรงเพื่อป้ องกันการกระแทกหรื อป้ องกัน
ละอองน้ำหรื อน้ำ ไม่ให้สินค้าเสี ยหายระหว่างการเคลื่อนย้ายหรื อขนส่ ง เช่น ลังไม้ หรื อที่บรรจุใน
พาเลท (Pallet) เป็ นต้น

ชนิดของวัสดุที่ใช้ ทำบรรจุภัณฑ์
วัสดุที่นิยมใช้ ในการผลิตบรรจุภัณฑ์ แบ่ งออกเป็ น 5 ประเภทคือ
1. เยือ่ และกระดาษ นับได้วา่ เยือ่ และกระดาษนำมาใช้ทำบรรจุภณั ฑ์มากที่สุด และมี แนว
โน้มใช้มากยิง่ ขึ้น สื บเนื่องจากการรณรงค์ในเรื่ องของสิ่ งแวดล้อมและกระดาษที่ใช้แล้ว สามารถ นำ
กลับมาใช้ใหม่ได้ง่าย (Recycle) กระดาษเป็ นวัสดุบรรจุภณั ฑ์ประเภทเดียวที่สามารถสร้างขึ้ นมา
ใหม่ได้จากการปลูกป่ าทดแทน กระดาษที่ใช้ในอุตสาหกรรมบรรจุภณั ฑ์มีหลายประเภทและ
สามารถ พิมพ์ตกแต่งได้ง่ายและสวยงาม ทั้งสามารถเคลือบ หรื อประกบติดกับวัสดุชนิดอื่นได้ดี
นอกจากนี้ ยงั สะดวกต่อการขนส่ งจากผูผ้ ลิตไปยังผูใ้ ช้เนื่องจากพับได้ ทำให้ประหยัดค่าใช้จ่ายใน
การ
2. พลาสติก เป็ นวัสดุที่มีอตั ราการเจริ ญเติบโตสูงมาก คุณประโยชน์ของพลาสติก คือ มีน ้ำ
หนักเบาป้ องกันการซึมผ่านของอากาศ และก๊าซได้ระดับหนึ่งสามารถต่อต้านการทำลายของ
แบคทีเรี ยและเชื้อรา คุณสมบัติหลายอย่างที่สามารถเลือกใช้งานที่เหมาะสม พลาสติกบางชนิดยัง
เป็ น ฉนวนกันความร้อนอีกด้วย ตัวอย่างบรรจุภณั ฑ์จากพลาสติกได้แก่ ฟิ ล์มพลาสติกรัดรู ป ขวด
ถาด กล่อง และโฟม ภาชนะบรรจุภณั ฑ์ที่ท าด้วยพลาสติก
3. แก้ว นับเป็ นวัสดุบรรจุภณั ฑ์ที่มีความเฉื่ อยต่อการทำปฏิกิริยากับสารเคมีชีวภาพเมื่อเทียบ
กับวัสดุบรรจุภณั ฑ์ชนิดอื่น ๆ และยังรักษาคุณภาพภายในได้ดีมาก ข้อดีของแก้วคือความใสและทำ
เป็ นสี ต่าง ๆ ได้ สามารถทนแรงกดได้สูง แต่เปราะแตกง่ายในกระบวนการบรรจุสามารถบรรจุได้
ด้วย ความเร็วสูงในด้านสิ่ งแวดล้อม แก้วสามารถนำกลับมาใช้ได้หลายครั้งอาจจะถึง 100 ครั้งและ
สามารถ นำมาหลอมใช้ใหม่ได้ง่าย (Recycle) สิ่ งที่พึงระวังในเรื่ องการบรรจุคือ ฝาขวดแก้วจะต้อง
เลือกใช้ฝาที่ ได้ขนาดและต้องสามารถปิ ดได้สนิทแน่น เพื่อช่วยรักษาคุณภาพและยืดอายุของสิ นค้า
ตัวอย่างบรรจุ ภัณฑ์จากแก้วได้แก่ ขวดแก้ว โหลแก้ว เป็ นต้น
4. โลหะ โลหะที่ใช้ทำบรรจุภณั ฑ์ มี2 ชนิด คือ - เหล็กเคลือบดีบุก เป็ นบรรจุภณั ฑ์ที่แข็งแรง
ป้ องกันอันตรายจากสิ่ งแวดล้อม และสภาวะ อากาศ การลงทุนในการผลิตไม่สูงนักและไม่ซบั ซ้อน
สามารถบรรจุอาหารได้ดีเนื่องจากสามารถปิ ด ผนึกได้สนิทและฆ่าเชื้อได้ดว้ ยความร้อน ในแง่ของ
สิ่ งแวดล้อมสามารถแยกออกจากขยะได้ง่ายโดยใช้ แม่เหล็ก - อลูมิเนียม มักใช้ในรู ปอลูมิเนียมเปลว
หรื อกระป๋ องมีน ้ำหนักเบาเมื่อเทียบกับความแข็งแรง ทนต่อการซึมผ่านของอากาศ ก๊าซ แสง และ
กลิ่นรสได้ดีเยีย่ ม ในรู ปของอลูมิเนียมเปลวมักใช้ควบกับ วัสดุอื่นซึ่งให้ภาพลักษณ์ที่ดีเนื่องจาก
ความเงาวับของอลูมิเนียม ตัวอย่างบรรจุภณั ฑ์จากโลหะได้แก่ กระป๋ อง ปี๊ บ ถัง และแผ่นเปลวอลูมิ
เนียม เป็ นต้น
5. ไม้ เป็ นวัสดุที่ใช้ทำบรรจุภณั ฑ์ที่นอ้ ยมาก เพราะเกิดการรณรงค์เรื่ องตัดไม้ทำลายป่ าและ
นับวันจะมีการใช้นอ้ ยลงมากเพราะสามารถหาสิ่ งอื่นมาทดแทนไม้ได้ แต่ที่พบเห็นอยูบ่ า้ งได้แก่ ลัง
ไม้ เข่ง ตะกร้า เป็ นต้น ภาชนะบรรจุภณั ฑ์ทำด้วยไม้

ปัญหาของการจัดการบรรจุภณ
ั ฑ์ โลจิสติกส์
การจัดบรรจุภณั ฑ์ที่มีประสิ ทธิภาพที่มีความจำเป็ นต่อความสำเร็ จของธุรกิจ ทั้งต่อ
กระบวนการดำเนินการและการลดต้นทุนค่าใช้จ่ายในการขนส่ งอย่างไรก็ตามการจัดการบรรจุภณั ฑ์
ที่ไม่มีประสิ ทธิภาพจะก่อให้เกิดปัญหาดังน
3.1 ปัญหาการพัฒนาบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Development)เมื่อนำผลิตภัณฑ์ส่วนใหญ่เข้าสู่
ตลาดเพื่อวาง จำหน่ายจำเป็ นต้องมีการบรรจุภณั ฑ์และการติดฉลากการพัฒนาออกแบบบรรจุภณั ฑ์
จะมีบทบาทต่อการตัดสิ นใจซื้ อของผูบ้ ริ โภคในปัจจุบนั การออกแบบบรรจุภณั ฑ์เป็ นเครื่ องมือ
ทางการตลาดที่สำคัญเพราะบรรจุภณั ฑ์ที่ถูกออกแบบมาดี ทำให้ง่ายต่อการใช้งาน ของผูบ้ ริ โภค มี
ส่ วนทำให้ผบู้ ริ โภคจดจำสิ นค้าได้ทนั ทีช่วยในการ ส่ งเสริ มการขายของผูผ้ ลิตได้ และดึงดูดความ
สนใจของผูบ้ ริ โภคหากไม่มีการพัฒนาบรรจุภณั ฑ์ธุรกิจจะไม่สามารถแข่งขันทางการ ค้าได้ดงั นั้น
การพัฒนาบรรจุภณั ฑ์จะต้องสอดรับประเด็นการ ตลาดการกระจายสิ นค้า และการผลิตซึ่งจะต้อง
เกี่ยวข้องกับเรื่ องโลจิสติกส์ท้ งั ในส่ วนของการออกแบบที่เข้ากับการใช้งาน รวมถึง เป็ นเครื่ องมือ
ประชาสัมพันธ์ให้เหมาะสมกับรู ปแบบการขนส่ งที่กำหนด
3.2 ปัญหาการออกแบบบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Design) บรรจุภณั ฑ์รวมถึงภาชนะที่
บรรจุ(Container) และการออกแบบ สี สนั รู ปร่ าง ตราฉลาก ข้อความโฆษณาประชาสัมพันธ์ การ
ออกแบบบรรจุภณั ฑ์ใดๆ มีวตั ถุประสงค์เพื่อสร้างบรรจุภณั ฑ์ให้สามารถเอื้ออำนวยคุณประโยชน์
ด้านหน้าที่ใช้สอยได้ดีและเพื่อ สร้างบรรจุภณั ฑ์ให้สามารถสื่ อสารและสร้างผลกระทบทางจิตวิทยา
ต่อผูบ้ ริ โภคปัญหาที่พบในการออกแบบบรรจุภณั ฑ์ได้แก่ตราเครื่ องหมายไม่เด่นขาดความสวยงาม
การออกแบบไม่สะดวก ต่อการใช้งานและไม่สะดวกในการเก็บรักษา ดังนั้นการออกแบบบรรจุ
ภัณฑ์จึงสำคัญอย่างยิง่ ในตลาดปัจจุบนั นักออกแบบบรรจุภณั ฑ์จึงต้องใช้ความรู ้และข้อมูลจาก
หลายๆ ด้านมาประกอบกัน การใช้ทกั ษะทางศิลปะในการออกแบบ ต้องอาศัยความรู ้และข้อมูลต่าง
ๆ เพื่อให้ได้ผลงานที่สำเร็ จออกมามีประสิ ทธิภาพในการใช้งานจริ งและสอดคล้องกับภาวการณ์
แข่งขันทางการค้าเช่นในสภาพปัจจุบนั
3.3 ปัญหาการขาดบุคลากรในด้านการออกแบบบรรจุภณั ฑ์การออกแบบบรรจุภณั ฑ์ที่มี
ความสลับซับซ้อนมาก ๆ ทำให้เกิดปัญหาหลายประการ เช่น การผลิต การบรรจุ และรวมทั้ง การ
ขนส่ งถ้าไม่คำนึงถึงสภาพการณ์ที่เป็ นจริ งแล้ว สิ่ งที่ตามมาก็ คือบรรจุภณั ฑ์น้ นั จะไม่สามารถใช้งาน
ได้เต็มที่เท่าที่ควร และจะก่อให้เกิดความเสี ยหายรวมในการลงทุนได้จนกลายเป็ นการเพิม่ ต้นทุน
โดยไม่จำเป็ นปัญหาการขาดบุคลากรในด้านการออกแบบ บรรจุภณั ฑ์ที่มีความรู ้อย่างลึกซึ้ งหรื อ
ขาดการสนับสนุนจากหน่วย งานที่เกี่ยวข้อง และขาดการศึกษาวิจยั อย่างจริ งจังถือเป็ นอุปสรรค
สำคัญที่ทำให้การพัฒนาบรรจุภณั ฑ์ของประเทศยังไม่ครบวงจร

3.4 ปัญหาการเลือกใช้วสั ดุบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Materials) การเลือกใช้บรรจุภณั ฑ์

มีส่วนสำคัญในการเพิ่มมูลค่า และสร้างความโดดเด่นให้กบั ตัวสิ นค้าโดยเฉพาะอย่างยิง่ สิ นค้าที่มี
คุณสมบัติพิเศษเหนือกว่าสิ นค้าอื่นในท้องตลาด ซึ่งต้องเลือกใช้บรรจุภณั ฑ์ที่มีมูลค่าสูงยกระดับ
มาตรฐานสิ นค้าให้สูงขึ้นการเลือกใช้บรรจุภณั ฑ์ที่ไม่เหมาะสมกับสิ นค้าจะทำให้สินค้าดูดอ้ ย
คุณภาพ ไม่ได้มาตรฐานดังนั้นผูเ้ ลือกใช้บรรจุภณั ฑ์ตอ้ งรู ้จกั ชนิดของวัสดุที่ใช้ทำบรรจุภณั ฑ์ดา้ น
คุณสมบัติทางกายภาพและคุณสมบัติทางเคมี
 3.5 ปัญหาต้นทุนบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Cost) ใน สถานการณ์ปัจจุบนั ต้นทุนบรรจุภณ
ั ฑ์
เป็ นปัจจัยที่สำคัญของธุรกิจ ต้นทุนบรรจุภณั ฑ์ประกอบด้วย ต้นทุนในการออกแบบบรรจุภณั ฑ์
Packagingdesigncost ต้นทุนวัสดุบรรจุภณั ฑ์(Packaging Material Cost) ต้นทุนในการขนส่ง
(Transportation Cost) และ ต้นทุนในคลังสิ นค้า (Warehouse Cost) ปัญหาที่พบในต้นทุนบรรจุ
ภัณฑ์ได้แก่การใช้วสั ดุในการ บรรจุภณั ฑ์ไม่เหมาะสมกับราคาใช้เครื่ องมือเครื่ องจักรในการผลิต
บรรจุภณั ฑ์ไม่คุม้ ค่าหรื อซื้อวัตถุดิบในราคาที่สูงทั้งนี้การจัดวางบรรจุภณั ฑ์เรี ยงทับซ้อนกันในทาง
สูงก็จะสามารถลดต้นทุนบรรจุภณั ฑ์ได้นอกจากนี้ ขนาดของบรรจุภณั ฑ์ที่เหมาะสมต่อรู ปแบบการ
ขนส่ งและประหยัดพื้นที่การจัดเก็บในคลังสิ นค้าจะเกี่ยวโยงถึงต้นทุนด้านโลจิสติกส์ดว้ ยเพราะหาก
บริ หารพื้นที่ตคู ้ อนเทนเนอร์ และคลังสิ นค้าได้คุม้ ค่ามาก ย่อมหมายถึงปริ มาณการขนส่ งและการ
ประหยัดต่อเที่ยวที่มากขึ้น
2.3.6 ปัญหาบรรจุภณั ฑ์เพื่อการขนส่ ง บรรจุภณั ฑ์เพื่อ การขนส่ ง เป็ นบรรจุภณั ฑ์เพื่อบรรจุ
สิ นค้าสำหรับการจัดส่ งสิ นค้า จากแหล่งผลิตไปยังแหล่งอื่นๆ เช่นการส่ งต่อไปยังโรงงานอื่น สถาน
ที่จดั เก็บ แหล่งจำหน่าย เป็ นต้น ปัญหาบรรจุภณั ฑ์เพื่อการ ขนส่ งที่พบได้แก่ บรรจุภณั ฑ์ไม่
กะทัดรัด ทำให้เสี ยค่าระวางสูงบรรจุภณ ั ฑ์ไม่แข็งแรงทนทาน ทำให้สินค้าแตกหักง่ายหรื อบรรจุ
ภัณฑ์ใช้วสั ดุน ้ำหนักมาก ทำให้ตน้ ทุนค่าขนส่ งสูงหากบรรจุภณั ฑ์น้ นั ไม่สามารถใช้งานได้เต็มที่เท่า
ที่ควรจะ ก่อให้เกิดความเสี ยหายรวมในการลงทุนได้จนกลายเป็ นการเพิ่มต้นทุนโดยไม่จำเป็ น ดัง
นั้นการออกแบบบรรจุภณั ฑ์เพื่อการขนส่ ง จึงเป็ นสิ่ งจำเป็ นอย่างยิง่ นักออกแบบจะต้องวิเคราะห์
ลักษณะที่ เหมาะสมของบรรจุภณั ฑ์สำหรับสิ นค้า
2.3.7 ปัญหาสิ่ งแวดล้อมที่มีความเชื่อมโยงกับบรรจุภณั ฑ์ บรรจุภณั ฑ์เป็ นสาเหตุหนึ่งใน
การก่อปัญหาสิ่ งแวดล้อมอย่างหลีก เลี่ยงไม่ได้เนื่องจากบรรจุภณั ฑ์มกั มีอายุการใช้งานสั้นและ
เปลี่ยนเป็ นขยะภายหลังจากการใช้งานในแต่ละครั้ง ดังนั้นการนำบรรจุภณั ฑ์กลับมาใช้ใหม่หรื อมา
หลอมใหม่ได้การกำจัดบรรจุภณั ฑ์หลังจากการใช้แล้วและเลือกใช้วสั ดุที่สามารถย่อยสลายได้รวม
ทั้งการลดปริ มาณบรรจุภณั ฑ์ใช้แล้วในกองขยะทัว่ ประเทศด้วยวิธีที่ปลอดภัยและเหมาะสมจะไม่ก่อ
มลภาวะต่อสิ่ งแวดล้อมทั้งนี้การใช้ระบบการจัดการบรรจุภณั ฑ์และขยะบรรจุภณั ฑ์จะสามารถลด
ปัญหาด้านสิ่ งแวดล้อมที่เกี่ยวกับบรรจุภณั ฑ์ไปได้มาก
 แนวทางการจัดการบรรจุภณ
ั ฑ์ โลจิสติกส์ ให้ มีประสิ ทธิภาพ
เนื่องจากการจัดการบรรจุภณั ฑ์ เป็ นกิจกรรมที่สำคัญกิจกรรมหนึ่งของระบบโลจิสติ
กส์และเป็ นหนึ่งในกิจกรรมที่สร้าง มูลค่าเพิม่ ทางการตลาดให้กบั สิ นค้า (Value of Goods In The
Market) เพราะเป็ นภาพลักษณ์ของสิ นค้าที่ผบู้ ริ โภคได้สมั ผัส และมีบทบาทในการชี้ ขาดการตัดสิ น
ใจของผูบ้ ริ โภคต่อสิ นค้าอีกทั้งยัง ทำหน้าที่ปกป้ องให้สินค้าให้ถึงมือผูบ้ ริ โภคปลายทางอย่าง
ปลอดภัย โดยสอดคล้องกับวิธีหรื อกระบวนการในการจัดส่ งและการกระจาย สิ นค้าดังนั้น แนวทาง
การจัดการบรรจุภณั ฑ์โลจิสติกส์ให้มีประสิ ทธิภาพสรุ ปได้ดงั นี้
1 การพัฒนาบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Development) ในอดีตบรรจุภณั ฑ์มีหน้าที่เพียงห่อหุม้
และปกป้ องผลิตภัณฑ์เท่านั้น แต่ปัจจุบนั บรรจุภณั ฑ์มีหน้าที่ในการโฆษณาประชาสัมพันธ์ผา่ น
ผลิตภัณฑ์และรู ปลักษณ์ที่สามารถดึงดูดผูซ้ ื้ อตลอดจนสามารถใช้ ในการประชาสัมพันธ์กิจกรรม
ด้านสังคมขององค์กร เพื่อสร้างแรงจูงใจให้กบั ผูบ้ ริ โภคในการเลือกซื้ อสิ นค้าจากสภาพการแข่งขัน
ในตลาดและพฤติกรรมผูบ้ ริ โภคที่ เปลี่ยนแปลงไป ทำให้อุตสาหกรรมการบรรจุภณั ฑ์เติบโตมาก
ทั้งด้านการออกแบบวัสดุบรรจุภณั ฑ์อุปกรณ์เครื่ องจักรและเทคโนโลยีการผลิตพร้อมทั้งบทบาท
ความสำคัญที่เพิม่ มากขึ้นของบรรจุภณั ฑ์ต่อความสำเร็ จทางการตลาด ทั้งนี้ความก้าวหน้าทาง
เทคโนโลยีการพัฒนาบรรจุภณั ฑ์รูปแบบต่าง ๆ จากวัสดุหลากหลายกระแสของการรักษาสิ่ ง
แวดล้อมในประเทศที่พฒั นาแล้วส่ งผลให้มีการพัฒนาเทคโนโลยีต่าง ๆ ที่มุ่งสู่การใช้วสั ดุนอ้ ยลง
และเพิ่มความเป็ นมิตรต่อสิ่ งแวดล้อมมากขึ้นหัวใจสำคัญในการพัฒนา คือ ความพยายามลดจุดด้อย
ของบรรจุภณ ั ฑ์แต่ละชนิด การพัฒนาบรรจุภณั ฑ์มีผลต่อความอยูร่ อดของผลิตภัณฑ์จนถึงมือผู้
บริ โภคโดยมีสภาพสมบูรณ์การพัฒนาบรรจุภณั ฑ์เพื่อ การส่ งออกจึงมีเป้ าหมายเพื่อให้ได้บรรจุ
ภัณฑ์ที่เหมาะสมกับผลิตภัณฑ์โดยมีตน้ ทุนต่ำที่สุดเท่าที่จะเป็ นไปได้
2 การออกแบบบรรจุภณั ฑ์โลจิสติกส์ (Packaging Logistics Design) การบรรจุภณั ฑ์เป็ น
กิจกรรมที่เกี่ยวกับการ ออกแบบการสร้างสิ่ งบรรจุเพื่อห่อหุม้ สิ นค้าให้อยูใ่ นสภาพเรี ยบร้อย ป้ องกัน
ไม่ให้เกิดการแตกหักของสิ นค้าการสูญหายของสิ นค้าและการเสื่ อมสภาพของสิ นค้าธุรกิจสามารถ
ลดความเสี่ ยงภัยดังกล่าว ได้ดว้ ยบรรจุภณั ฑ์ที่แข็งแรงทนทานต่อการกดทับและการเสี ยดสี ที่ เกิดขึ้น
จากการเคลื่อนย้ายและขนส่ งสิ นค้ารวมทั้งมีการกำหนด มาตรฐานของบรรจุภณั ฑ์ เช่น ขนาด น้ำ
หนักของหี บห่อเพือ่ ให้การขนส่ งสิ นค้าไปยังลูกค้าเป็ นไปอย่างมีประสิ ทธิภาพการออกแบบบรรจุ
ภัณฑ์ สำหรับโลจิสติกส์ จะต้ องมี ลักษณะ ดังนี้
 1 สอดรับกับเรื่ องของการตลาด การจัดจำหน่าย ผลิตภัณฑ์ (Marketing/ Distribution/
Product/)
2 จะต้องเกี่ยวข้องกับเรื่ องโซ่อุปทานหรื อ Supply Chain ทั้งในส่ วนของการออกแบบที่เข้า
กับการใช้งาน
3 เหมาะสมกับรู ปแบบการขนส่ งที่กำหนด
4 จะต้องช่วยในการลดต้นทุน (Cost) ในกระบวนการ ต่างๆ
5 คำถึงการจัดเก็บในคลังสิ นค้า (Warehouse)
6 สามารถเสริ มช่วยในการบริ หารพื้นที่วา่ ง(Space)ของ การบรรทุกหรื อการออกแบบการ
ขนส่ ง(Transport Design) ที่ตอ้ ง เหมาะกับผลิตภัณฑ์ที่บรรจุภายใน
7 การใช้วสั ดุที่เบา เพราะจะทำให้ประหยัดค่าขนส่ ง
8 ช่วยให้บรรทุกสิ นค้าได้ทำให้เกิดการบรรทุกสิ นค้า เต็มคันรถ เกิดความสะดวกในการยก
ขนและความสะดวกในการรองรับสิ นค้า
9 ช่วยลดของหายและเสี ยหาย เช่น การใช้พลาสติกใส ส่ งผลให้สามารถมองเห็นสิ นค้า
ภายในบรรจุภณั ฑ์ ทำให้ทราบว่า สิ นค้าสูญหายหรื อเสี ยหายหรื อไม ่ นอกจากนี้ ยงั ช่วยให้ลูกค้า
สามารถเลือกสี ของสิ นค้าได้สะดวก
10 ช่วยเสริ มภาพลักษณ์ของกิจการ และคำนึงถึงการนำ กลับมาใช้ใหม่อีกครั้ง
11 ออกแบบให้สามารถวางทับซ้อนกันได้ส่งผลให้เกิด การขนส่งเต็มคันรถ เพิ่ม
ประสิ ทธิภาพในการทำงาน ลดความสูญ เปล่าในกระบวนการ และลดต้นทุนได้จำนวนมาก

3 การเพิ่มการจ้างงานในการบรรจุภณั ฑ์ (Increase Employment Rate) ปัจจุบนั อุตสาหกรรม

บรรจุภณั ฑ์เติบโต ขยายตัวอย่างมาก ก่อให้เกิดอุตสาหกรรมต่อเนื่อง (Continuous Industry) จำนวน
มาก โดยมีการพัฒนาคิดค้นเทคโนโลยีดา้ นการ บรรจุภณั ฑ์เกิดขึ้นมาก รวมทั้งการใช้ระบบการ
บรรจุภณ ั ฑ์แบบ อัตโนมัติ (Automatic Packaging) กระบวนการบรรจุภณั ฑ์ทำให้ เกิดการจ้างงาน
บุคคลฝ่ ายต่างๆ จำนวนมาก ทั้งในระดับการ ออกแบบ เช่น อาชีพนักออกแบบบรรจุภณั ฑ์
(Packaging Designer) งานด้านกราฟิ กดีไซน์ (Graphic Design หรื อ Visual Design) ตลอดจนระดับ
แรงงานที่ใช้ในการบรรจุภณั ฑ์เป็ นต้น การเพิม่ บุคลากรในด้านการออกแบบบรรจุภณั ฑ์ที่มีความรู ้
อย่าง ลึกซึ้ ง จะช่วยให้ธุรกิจดำเนินต่อไปอย่างมีประสิ ทธิภาพ

4 การเลือกวัสดุบรรจุภณั ฑ์ (Packaging Materials) การเลือกวัสดุและวิธีการบรรจุภณั ฑ์

ให้เหมาะกับผลิตภัณฑ์ ต้อง อาศัยความรู ้และพิจารณาข้อมูลตลอดจนปัจจัยต่าง ๆ ซึ่งต้อง พิจารณา
มีความคุม้ ทุน หรื อความเป็ นไปได้ในระบบการผลิตและจัดจำหน่ายปัจจัยในการพิจารณาเลือกใช้
วัสดุและบรรจุภณั ฑ์ได้แก่สภาพทางการตลาดและข้อจำกัดต่างๆ ธรรมชาติลกั ษณะเฉพาะของ
ผลิตภัณฑ์สภาพการลำเลียงการขนส่ ง การเก็บรักษา วิธีการบรรจุผลิตภัณฑ์และการจัดหาวัสดุบรรจุ
ปัจจุบนั วัสดุหลัก ๆ ที่ใช้ผลิตบรรจุภณั ฑ์ประเภทต่าง ๆ แบ่งออกเป็ น 4 ประเภทคือกระดาษ
พลาสติก โลหะ และแก้ว ซึ่งแต่ละประเภทมีลกั ษณะเฉพาะที่โดดเด่นแตกต่างกันออกไปการเลือก
วัสดุไปใช้จึงต้องคำนึงถึงสิ นค้าที่อยูภ่ ายในด้วยลักษณะของบรรจุภณั ฑ์ที่เหมาะสมกับสิ นค้านั้นต้อง
สอดคล้องกับลักษณะของสิ นค้าที่บรรจุลงในบรรจุภณั ฑ์วา่ มีลกั ษณะเป็ น น้ำ ครี ม ผง เม็ด ก้อน
แผ่นบางกรอบก๊าซหรื อลักษณะอื่น ๆ ซึ่งอาจช่วยให้สินค้าสามารถอยูใ่ นสภาพที่ตอ้ งการได้โดยไม่
แตกหักเสี ยหายและเน่าเสี ยก่อนเวลาที่กำหนดไว้
5 การลดค่าใช้จ่ายในการบรรจุภณั ฑ์ (Cost Saving) บรรจุภณั ฑ์ที่ใช้เป็ นส่ วนหนึ่งของการ
ขายให้กบั ผูบ้ ริ โภค ณ จุดซื้ อ หรื อผูใ้ ช้รายสุ ดท้าย บรรจุภณั ฑ์มีความจำเป็ นอย่างมากในการ รักษา
สิ นค้าให้คงอยูส่ ภาพเดิมที่สุด ในขณะเดียวกันก็ยงั มี ประโยชน์อย่างยิง่ ในการขนส่ งสิ นค้าได้โดย
สะดวก เช่น เมื่อนำ สิ นค้าที่เป็ นกระป๋ อง ลงกล่องกระดาษจะทำให้สามารถทำการขนถ่ายได้เป็ น
จำนวนมากขึ้น พร้อมทั้งลดปริ มาณพื้นที่ในการเก็บคงคลังก่อให้เกิดความสะดวกในการเรี ยงซ้อน
ซึ่งผูป้ ระกอบการ ค้าโดยทัว่ ไปค้นพบว่า การเพิม่ ต้นทุนของบรรจุภณั ฑ์ จะช่วยลด ค่าใช้จ่ายในการ
ขนส่ ง และค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ยังผลให้ตน้ ทุนรวมของ สิ นค้ามีมูลค่าถูกลงและผูบ้ ริ โภคสามารถซื้ อ
สิ นค้าด้วยราคาที่ถูก ลง ซึ่งเท่ากับเป็ นการลดค่าใช้จ่ายให้กบั ผูบ้ ริ โภคบรรจุภณั ฑ์ที่ดีจะช่วยลดความ
เสี ยหายต่าง ๆ จากการระเหยการแตกหักการเสื่ อมสภาพและการถูกแมลงหรื อสัตว์อื่น ๆ รบกวน
เป็ นต้น สิ นค้าที่ไม่ได้บรรจุภณั ฑ์จะเสี ยหายได้ง่ายกว่าสิ นค้าที่มีการบรรจุภณั ฑ์ที่ดีดงั นั้นบรรจุภณั ฑ์
จึงช่วยลดความเสี ย หายและเป็ นการประหยัด โดยเสี ยค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษา
 6 การป้ องกันสิ นค้ามิให้สูญหายและเสี ยหายระหว่างการขนส่ งบรรจุภณั ฑ์ที่เหมาะสมช่วย
ป้ องกันสิ นค้าไม่ให้เสี ยหาย ในระหว่างการขนส่ งทั้งนี้ผผู้ ลิตสิ นค้าควรเรี ยนรู ้เกี่ยวกับการบรรจุ
ภัณฑ์ที่เหมาะสม เช่น เลือกใช้ภาชนะบรรจุที่แข็งแรงทนทานต่อการกดทับและกระทบกระแทกใน
ระหว่างการขนส่ง ใช้วสั ดุที่มี คุณภาพซึ่งสามารถป้ องกันความชื้นและก๊าซออกซิเจนได้มีวิธีการ
บรรจุสินค้าที่ไม่แน่นหรื อหลวมเกินไป หรื อใช้วสั ดุเสริ มภายในภาชนะบรรจุเพือ่ ป้ องกันการเสี ยดสี
หรื อกระแทกและการใช้อุปกรณ์ช่วยในการขนย้ายอย่างมีประสิ ทธิภาพก็สามารถช่วยลดปัญหา
สิ นค้าเสี ยหายได้รวมทั้งฉลาก เอกสารอ้างอิงต่างๆ และ เทคโนโลยีที่ใช้ติดตามสิ นค้าระหว่างการ
ขนส่ งเช่น GPS (Global Positioning System) และ RFID (Radio Frequently Identify Detection) ก็
เป็ นสิ่ งที่สำคัญที่ช่วยไม่ให้สินค้าสูญหายได้เช่นกัน
7 บรรจุภณั ฑ์เพื่อสิ่ งแวดล้อม (Eco Packaging) การออกแบบบรรจุภณั ฑ์เพื่อสิ่ งแวดล้อมจะ
ลดปัญหาจากขยะบรรจุภณั ฑ์การสิ้ นเปลืองทรัพยากรการนำบรรจุภณั ฑ์มาใช้ซ้ำหรื อ การนำกลับมา
แปรรู ปใหม่จะทำให้ระบบการผลิตมีการนำทรัพยากรเหลือใช้มาทำประโยชน์ได้ เช่น การแปรรู ป
ผลิตภัณฑ์ อาหารในโรงงานผลิตอาหารกระป๋ อง จะมีส่วนที่เหลือทิ้งซึ่งมากพอมาทำประโยชน์ใน
การทำวัตถุผลพลอยได้อื่นๆ เช่นปุ๋ ย อาหาร สัตว์เป็ นต้น ปัจจุบนั การออกแบบเชิงนิเวศเศรษฐกิจ
หรื อ Eco-Design (Economic & Ecological Design) เข้ามามีบทบาทสำคัญต่อ กระบวนการผลิต
สิ นค้า โดยผนวกแนวคิดด้านเศรษฐกิจและด้าน สิ่ งแวดล้อมเข้าไปในขั้นตอนการออกแบบ เพื่อ
พัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ เป็ นมิตรต่อสิ่ งแวดล้อมซึ่งรวมถึงการวิเคราะห์สมรรถนะทางด้าน สิ่ งแวดล้อม
ของผลิตภัณฑ์การจัดการซากที่หมดอายุการลดผลก ระทบต่อสิ่ งแวดล้อมในทุกช่วงของวงจรชีวิต
ของผลิตภัณฑ์ โดย ควบคู่กบั การวิเคราะห์ปัจจัยด้านอื่น ๆ เช่น ต้นทุนกระบวนการผลิต การ
ควบคุมคุณภาพ และการตลาด เป็ นต้น มาตรการ 7 R สำหรับการแก้ไขปัญหาสิ่ งแวดล้อมจากบรรจุ
ภัณฑ์

Reduce เป็ นการลดปริ มาณมูลฝอยที่อาจเกิดขึ้น

Reuse นำขยะมูลฝอยเศษวัสดุมาใช้ใหม่อีกหรื อเป็ นการใช้ซ้ำ

Refill การใช้ผลิตภัณฑ์ชนิดเติมเพื่อลดการใช้ขวดพลาสติก
 Repair การนำมาแก้ไขนำวัสดุอุปกรณ์ที่ชำรุ ดเสี ยหายซึ่งจะทิ้งเป็ นขยะมาซ่อมแซมใช้ใหม่
(5) Return การนำผลิตภัณฑ์ที่ผา่ นการใช้แล้วมาใช้ใหม่

Recycle การหมุนเวียนกลับมาใช้

Reject, Refuse การหลีกเลี่ยงการใช้วสั ดุที่ทำลายยากหรื อวัสดุที่ใช้ครั้งเดียวแล้วทิ้ง

8. การใช้เทคโนโลยีในการบรรจุภณั ฑ์ บรรจุภณั ฑ์ เป็ น ปัจจัยที่ สำคัญในการจัดการการนำ

สิ นค้าจากแหล่งผลิตสู่มือผูบ้ ริ โภคในคุณภาพซึ่งเป็ นที่ยอมรับได้การบรรจุภณั ฑ์จึงมีความสัมพันธ์
กับขั้นตอนต่าง ๆ ตั้งแต่การเตรี ยมสิ นค้าการบรรจุ การ ลำเลียงและขนส่งจนถึงการตลาดการใช้
เทคโนโลยีในการบรรจุภณั ฑ์ปัจจุบนั ได้แก่
1 การใช้บาร์โค้ด (Barcode) เทคโนโลยีบาร์โค้ดถูกนำมาใช้ทดแทนการบันทึกข้อมูลบาร์
โค้ด คือ สัญลักษณ์รหัสแท่งที่ใช้แทนข้อมูลตัวเลขมีลกั ษณะเป็ นแถบมีความหนาบาง แตกต่างกัน
ขึ้นอยูก่ บั ตัวเลขที่กำกับด้านล่างการอ่านข้อมูลจะอาศัยหลักการสะท้อนแสงเพื่ออ่านข้อมูลเข้าเก็บ
ในคอมพิวเตอร์
2) ระบบ RFID (Radio Frequency Identification) เป็ นระบบระบุลกั ษณะของ วัตถุดว้ ยคลื่น
ความถี่วิทยุ มีวตั ถุประสงค์หลักเพื่อนำไปใช้งานแทนระบบบาร์โค้ด (barcode) เป็ นระบบเก็บข้อมูล
ทางอิเล็กทรอนิกส์ ที่เพิม่ ความสามารถในการคำนวณและการรักษา ความปลอดภัยของข้อมูล และ
ส่ งกำลังโดยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ าแทนการสัมผัสทางกายภาพ เป็ นการเอาคลื่นวิทยุมาเป็ นคลื่นพาหะ
เพื่อใช้ในการสื่ อสารข้อมูล
จุดเด่นของ RFID อยูท่ ี่การอ่านข้อมูลจากแท็ก (tag) ได้หลาย ๆ แท็กแบบไร้สมั ผัส และ
สามารถอ่านค่าได้แม้ในสภาพที่ทศั นวิสยั ไม่ดีทนต่อความเปี ยกชื้น แรงสัน่ สะเทือนและ การกระ
ทบกระแทก การพัฒนาระบบ RFID มิได้มีจุดประสงค์เพื่อมาแทนที่ระบบบาร์โค้ด แต่เป็ นการเสริ ม
จุดอ่อนต่าง ๆ ของระบบ
 3) การใช้วิทยาการใหม่ในการบรรจุภณั ฑ์ ปัจจุบนั การดำเนินงานในด้านบรรจุภณั ฑ์ ได้มี
วิทยาการและนวัตกรรมใหม่ๆ เพื่อใช้กบั การบรรจุภณั ฑ์ในวิธีการจัดส่ ง เช่น บรรจุภณั ฑ์ รวม
(unitized load) เป็ นการจัดส่ งโดยนำบรรจุภณั ฑ์แต่ละหี บห่อมารวมกันเป็ นกลุ่มให้ สามารถรับน้ำ า
หนักและจัดส่ งรวมกันได้ซ่ ึงเป็ นวิธีที่ประหยัดค่าใช้จ่ายในการขนส่ ง เช่น การ ใช้คอนเทนเนอร์
ขนส่ งทางเรื อและทางอากาศ

บทสรุ ป
บรรจุภณั ฑ์นบั ว่ามีบทบาทสำคัญต่อความสำเร็ จของธุรกิจ เนื่องจากสามารถเป็ นสื่ อโฆษณา
ณ จุดขายปลีกไปสู่ มือผูซ้ ้ื อโดยตรงแสดงถึงชื่อเสี ยงของบริ ษทั ผูผ้ ลิต ตราสิ นค้าคุณสมบัติสรรพคุณ
และวิธีการใช้สินค้า และยังช่วยสร้างภาพลักษณ์ให้สินค้าและองค์กรได้นอกจากนี้ บรรจุภณั ฑ์ยงั มี
บทบาทสำคัญต่อการค้าและการบริ การ ในฐานะช่วยอำนวยความสะดวกแก่การขนส่ งสิ นค้า โดยทำ
หน้าที่ในการปกป้ องและคุม้ ครองสิ นค้าให้ปลอดภัยจนถึงมือผูบ้ ริ โภค บรรจุภณั ฑ์เป็ นปัจจัยหนึ่งที่
จะช่วยเพิม่ มูลค่าให้กบั ผลิตภัณฑ์และการตลาดได้การตัดสิ นใจ ซื้ อสิ นค้าหรื อผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ มิได้
ขึ้นอยูก่ บั ชนิดและคุณภาพของสิ นค้าเพียงอย่างเดียว หากแต่ยงั ขึ้นอยูก่ บั รู ปแบบและภาพลักษณ์
ของบรรจุภณ ั ฑ์จูงใจภายนอกของสิ นค้านั้นด้วย ท าให้บรรจุภณั ฑ์มี บทบาทสำคัญยิง่ ต่อการ
จำหน่ายสิ นค้าและผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ปัจจุบนั สภาพการแข่งขันและพฤติกรรมผูบ้ ริ โภคที่เปลี่ยนไป
ประกอบกับเทคโนโลยีการ บรรจุภณั ฑ์ได้เจริ ญรุ ดหน้าเป็ นอย่าง มาก ทำให้มีการพัฒนาบรรจุภณั ฑ์
ทั้งในด้านการออกแบบและ วัสดุบรรจุภณั ฑ์อุปกรณ์เครื่ องจักร และเทคโนโลยีการผลิต ดังนั้นใน
การจัดการบรรจุภณั ฑ์โลจิสติกส์ให้มีประสิ ทธิภาพนั้น จะต้องพิจารณาถึงแนว ทางการจัดการต่าง ๆ
ได้แก่ การพัฒนาออกแบบบรรจุภณั ฑ์การเพิ่มการจ้างงานในการบรรจุภณั ฑ์ การเลือกวัสดุบรรจุ
ภัณฑ์การป้ องกันสูญหายในระหว่างการขนส่ ง การจัดการบรรจุภณั ฑ์เพื่อ สิ่ งแวดล้อม ตลอดจนการ
ใช้เทคโนโลยีในการบรรจุภณั ฑ์ท้ งั นี้การจัดการบรรจุภณั ฑ์ที่ดีและมี ประสิ ทธิภาพ ช่วยลดต้นทุน
ของธุรกิจ และเพิ่มประสิ ทธิภาพในการกระจายสิ นค้าให้ลูกค้าได้อย่างมี คุณภาพและ ทันเวลา ซึ่ง
เป็ นปัจจัยส าคัญที่ช่วยให้ธุรกิจประสบความส าเร็ จ สามารถแข่งขันและอยู่ รอดได้ในยุคโลกาภิวตั
น