Santillana Dbh1

IR AK ASLEARENTZAKO LIBURUTEGIA
Egunez egunekoa
Baliabide didaktikoak
Eragin
Euskara eta Literatura
DBH
DBHko 1. mailarako Ikasgelarako egunez egunekoa

Zubia Editoriala, S. L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren
Hezkuntza Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo
Uriarteren eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean
sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.
Proiektu honen prestatze- eta argitaratze-lanean

honako talde honek esku hartu du:
Jon Ander Rojo

Josu Goikoetxea
Lander Azaola
Leire Urkizu
Nahia Larrauri
Saioa Larrauri
Lur Gallastegi
Rakel Kareaga
EDIZIOA
Jon Ander Rojo
Josu Goikoetxea
PROIEKTUAREN ZUZENDARITZA
Ainhoa Basterretxea
Aurkibidea
Zergatik EGITEN JAKIN? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

EGITEN JAKIN proiektuaren gakoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Zertan gauzatzen den EGITEN JAKIN proiektua . . . . . . . 8
Baliabide didaktikoak
11. unitatea. Arriskua gozabide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

12. unitatea. Hori Donna eta! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
13. unitatea. Jeans-ak beti modan? . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
14. unitatea. Letrak ala zenbakiak? . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
15. unitatea. Digitalaren on-gaitzak . . . . . . . . . . . . . . . . 219
16. unitatea. A
usardia ala izerdia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
17. unitatea. Misil guztien gainetik . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
18. unitatea. Hego poloa helburu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
19. unitatea. Etorkizuneko janaria? . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
10. unitatea. Gure antipoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
11. unitatea. Zorte ona, zorte txarra. . . . . . . . . . . . . . . . 529
12. unitatea. X
XL olatua, mira ala izua? . . . . . . . . . . . . . 579
IKASGELARAKO EGUNEZ EGUNEKOA Euskara eta Literatura ERAGIN 1. DBH Fotokopiatzeko materiala © Zubia Editoriala, S. L.-Santillana Educación, S. L.
Zergatik EGITEN JAKIN?
Denok ditugu grinak. Badira 50 urte Santillana sortu zela, eta, ordutik, sekula ez dio utzi
erruz lan eginez eta ikertuz hezkuntza hobetzeko produktu eta zerbitzuak sortu eta berri
kuntzak bilatzeari, denontzat mundu hobe bat eraikitzeko bideetako bat delakoan.
Uzta emankorra izan du konpromiso horrek: hamaika hezkuntza-proiektu handiz osatutako
historia luzea. Unean uneko errealitate sozial eta akademikoarekin bat sortu izan dira proiektu
guztiak, eta nahi berberari jarraituz taxutu dira denak: ikasleei ikasteko abentura zirrara
garrian bidelagun gertatzea, eta irakasleei beren irakaskuntza-eginkizuna betetzeko behar
dituzten tresna eta baliabide guztiak ematea. Oraingo proiektu berri hau, EGITEN JAKIN,
hezkuntzaren beharrizan berriei erantzuteko sortu da, batetik, eta gure bizitzako alderdi guz
tietan gertatzen ari diren aldaketa itzelei aurre hartzearren ere bai, bestetik.
Gaur egun, inoiz ez bezala, gero eta globalagoa den mundu honetan, aldaketak bizkor eta eten
gabe gertatzen diren informazio-gizarte honetan, aldea hezkuntzak dakar. Galdera potoloz
jositako garaia dugu oraingoa, eta galdera handi horiei erantzun handiak eman behar zaizkie.
Oraindik eraiki gabe dagoen etorkizun bateko herritar izango direnak hezi behar ditugu
orain.
Hezkuntzak edukiak irakastea izan du funtsean ardatz; jakitea zen kontua. Gaur egun, ordea,
hezkuntza-komunitateak badaki aurrerapauso bat egin beharra dagoela: edukiak jakiteaz gain,
EGITEN JAKIN behar da. Eta, horretarako, gaitasunak ardatz hartuta ikastea hautatu da ere
dutzat, haur eta gazteen hezkuntzan gizarteak behar-beharrezkotzat dauzkan helburu berriak
arrakastaz lortzeko. Gure irakasgaietako ohiko edukiak jakitea garrantzitsua da, jakina, baina
oraingo haur eta gazteei hori bezain garrantzitsua gertatuko zaie jakitea komunikatzen, inter
pretatzen, ondorioztatzen, formulatzen, baloratzen, hautatzen, erabakitzen, konprometitzen,
ardurak-eta beren gain hartzen… Behar-beharrezkoa dugu ideiekin lan egitea, arazoei irtenbi
dea bilatzeko gai izatea eta erabakiak hartzen jakitea, aldakorrak izan ohi diren testuingurue
tan. Behar-beharrezkoa dugu malgutasunez jokatzea, egoeretara moldatzea, sortzaile izatea…
Sail honen izenak bigarren esanahi bat ere badu, ordea. Aurrean dugun erronka gainditzeko,
Zubia/Santillanak bere EGITEN JAKITE guztia jarriko du, irakasle eta ikasleen ondoan egongo
da, eta material, zerbitzu eta eskarmentu guztia eskainiko die, erronka gainditzea gauza ziurra
izan dadin.
BERE ETORKIZUNAK BEHAR

DUEN BULTZADA
IKASGELARAKO EGUNEZ EGUNEKOA Euskara eta Literatura ERAGIN 1. DBH Fotokopiatzeko materiala © Zubia Editoriala, S. L.-Santillana Educación, S. L. 5
EGITEN JAKIN
proiektuaren gakoak
HELBURUA: XXI. MENDEKO HERRITAR OROK BEHAR DITUEN
GAITASUNAK BEREGANATZEA IKASLEEK
Duela gutxira arte beharrezkotzat ziren gaitasunez oso bestelakoak eskatzen ditu gaur egungo
gizarteak. Oraingo herritarrez ari garela, gizarteak ezinbestekotzat dauka:
• Nork bere buruari galdera egokiak egiteko gai izatea.
• Informazioa biltzen jakitea, era askotako iturri grafiko eta idatzizkoak erabiliz; eta, horretarako:
– Informazioa bilatzea.
– Informazio hori iturri motarekiko modu koherentean interpretatzea.
• Hausnarketa eginez, kritikoki eta sormena erabiliz pentsatzea.
• Norberaren iritzia sortzeko eta erabaki egokiak hartzeko gai izatea.
• Ahoz nahiz idatziz komunikatzen jakitea.
• Loturak egiteko gai izatea: ikasitakoaren eta egiazko bizitzaren artean (gertukoa nahiz urruna),
eta irakasgaietako edukien artean.
• Parte hartzeko eta konprometitzeko gai izatea, eta, horrela, komunitateari zerbitzu egitea.
• Besteekin lankidetzan aritzen jakitea.
• Ikuspegi etikoa beti gogoan edukitzea, eta adimen emozionala eta etikoa izatea.
• Bizitza osoan zehar ikasteko gai izatea.
Helburu hori lortzearren daude taxututa bai ikasleentzako materialeko unitate didaktikoak eta
bai Irakaslearentzako liburutegia osatzen duten proiektuak.
IKASLEA ARDATZ DUEN METODOLOGIA, EDUKIAK BENETAN ULERTZERA IRITSI

ETA GAITASUN BETEKO PERTSONA BIHUR DADIN
EGITEN JAKIN proiektuak eskola-tradizioaren onena eta metodologia berrien ekarpenak uztar
tzen ditu. Ikasleek jakintza sendoak garatzea lortzeko gai izan behar du eskolak, errotik
ezagutzen dugunaz baizik ezin baitugu pentsatu eta jokatu; eta gai izan behar du, bestalde,
ikasle dituen horiek eskola-bizitzan zehar jakintza hutsa ekintza bihurtzen ikas dezaten, eta
trebetasun sozial eta moral sendoko pertsonak bihur daitezen. EGITEN JAKIN proiektuan:
• Ikaslea da norberaren ikaskuntza-prozesuaren muina: bere buruari galderak egiten dizkio,
informazioa bilatzen du, parte hartzen du, bere ikaskuntza kontrolatzen ikasten du…
• Badira jarduera errazak, eta zailtasun handiagokoak ere bai, bikainak gaitasunak lantzeko,
ikasleei pentsatzen irakasteko, egiazko egoerei nahiz ikasliburuko auziei irtenbidea bila
tzeko, sormenezko pentsamendua lantzeko…
• Ikaskuntza kooperatiboa gehitu da (garrantzizko osagai gisa, gainera), bai ikasliburuko
jardueretan, bai Irakaslearentzako liburutegiko berariazko proiektuetan.
• Proiektukako ikaskuntza lantzen da, hala ikasleentzako materialean, nola Irakaslearen
tzako liburutegiko berariazko proiektuetan.
• Hezkuntza akademiko hutsaz haratagoko eredu bat lortu nahi da, ikasleei proposatutako
hamaika egoerarekin susta dezan haiek parte hartzea, ekintzailetasunez jokatzea, eta
konprometitzea beren eguneroko bizitzako kontuetan, bai ikastetxeko, auzoko edo herriko
arazo eta auzietan, baina baita mundu-mailakoetan ere. Azken batean, beraz, hauek lotzea:
ikastea eta komunitateari zerbitzu egitea, ikastea eta gizartearekiko konpromisoa.
EGITEN JAKIN proiektuak duen ikuspegi-aniztasun horrek oso bestelako bihurtzen du ikasgela:
ikasleei guztiz aberasgarriak gertatuko zaizkien esperientzia ugariren agertoki.
6 IKASGELARAKO EGUNEZ EGUNEKOA Euskara eta Literatura ERAGIN 1. DBH Fotokopiatzeko materiala © Zubia Editoriala, S. L.-Santillana Educación, S. L.
ESKOLA INKLUSIBOA, DENEK GARA DITZATEN
NORBERAREN GAITASUN ETA DOHAINAK
Horretarako, ikasliburuak edukiak zabaltzeko eta finkatzeko atalak dakartza, eta Irakaslearen
tzako liburutegiak, berriz, batetik, eduki horietan laguntzeko eta finkatzeko planak, zailtasunak
dituzten ikasleentzat, eta, bestetik, sakontzeko programak, urrunago joan daitezkeenentzat.
EBALUAZIO-SISTEMA GUZTIZ ERAGINKOR BAT,

ARRAKASTAREN BERME
Ebaluazioak beti izan du garrantzi handia eskolan. Azken hamarkadotan, ebaluazioak jarraitua
eta hezigarria izan behar duelako ikuspegia gailendu da apurka-apurka, eta ebaluazioaren
helburua, ikuskera horren arabera, ikasleek zer zailtasun dituzten hautematea behar du izan,
horrela erabaki baitaiteke zer mekanismo erabili ikasleei zailtasun horiek gainditzen lagun
tzeko. EGITEN JAKIN proiektuak osagai hauek ere baditu:
• Edukiak ebaluatzeko probak eta gaitasunak ebaluatzeko probak, irakasgai guztietarako,
ikaskuntza-estandarrekin lotuak.
• Ebaluazio-errubrikak.
• Zenbait informatika-tresna:
– Etxerako lanak, ikasleen jarraipena egiteko, egunez egun.
– Proba-sortzailea.
– Txostenak eta estatistikak.
– Kanpoko ebaluazioen liburutegia, estatuko nahiz nazioarteko probaz osatua.
INFORMAZIOAREN TEKNOLOGIAK, DAGOKIEN GARRANTZIA EMANDA
Bai ikasliburuan, bai Irakaslearentzako liburutegian, asko dira IKTak erabiliz egin beharreko
jarduerak eta atazak.
Bestalde, irakaskuntza digitala are gehiago indartzearren hor ditu EGITEN JAKIN proiektuak
gure produktu digitala –Medialiburua hain zuzen– eta Ikasgela Birtuala izeneko ingurune
digitala, ikasleentzako nahiz irakasleentzako hainbat produktu, aplikazio eta zerbitzuz osatua.
Zertan gauzatzen den
EGITEN JAKIN proiektua
LIBURU BERRIAK, ORAINGO GARAI BERRI HAUETARA EGOKITUAK
Liburuen sekuentzia didaktikoan ikaslea bera, gaitasunak beregatzea eta sormenezko

pentsamendurako oinarriak dira ardatza:
• Unitate bakoitzaren atariko orrialdeetan gai interesgarri bat aurkeztuko zaigu, argazki eta
irudi oso erakargarrien bidez, ikasleak motibatzeko helburuarekin.
Orrialde horietako behealdean lau hizkuntza-trebetasunak (Mintzamena, Entzundakoaren
ulermena, Entzumena eta Idazmena) lantzen hasteko proposamenak daude, lauki banatan.
Ezkerreko orrialdean, mintzatzeaz gain, entzungai bat entzutea proposatzen da. Eskuineko
orrialdean, gai orokorraren azpigai bat lantzen da beti, Euskal Herriarekin loturaren bat due-
na.
• Gero, unitate didaktikoko edukiak lantzeari ekiten zaio. Edukiak hiru programatan garatuta
daude: Komunikazioa, Hizkuntzaren erabilera eta Literatura-hezkunza. Kontzeptuzko edu-
kiekin batera, badira zenbait atal berritzaile ere:
– EGITEN JAKIN ataletan, gaitasunak eta trebetasunak lantzen dira prozedurazko jardueren
bidez. Ikasleek eguneroko bizimodurako baliagarriak diren gaitasunak landuko ditu, betie-
re baliabide nahikoak jasoz, eta prozedura lagungarriei jarraituz. EGITEN JAKIN atalak
zenbait programatan ageri dira:
Komunikazio-jarduerak atalean hainbat egoera komunikatibo erreali aurre egin be-
–
harko diete ikasleek. Horrela, gidatutako prozedurazko jardueren bidez, komunikaziora-
ko gaitasuna, gehienbat ahozkoa, hobetuko dute.
Testu-tipologia atalak ikasleek testu motak eta horien barneko testu tipoak bereizten,
–
aztertzen eta ekoizten ikasiko dute, betiere era gidatuan eta prozedurazko jarduerak
gauzatuz.
– Literatura-hezkuntzan EGITEN JAKIN atalak sormen-literariorako tartea eskaintzen
dio ikasleari, betiere landutako edukien erreferentzian.
• Irakurmena atalean hainbat eratako eta tipologiatako testuak biltzen dira, PISA txostenek
Irakurtzeko gaitasunari ematen dioten garrantzia balioetsiz, testuen ulermena lantzeko ez
ezik, ikasleak testuen azterketan eta iruzkin kritikoan trebatzen hasteko asmoz.
• Idea nagusiak atalak unitatearen programa bakoitzaren laburpen argi eta ulergarria eskain-
tzen die ikasleei, sarritan edukien eskema edo kontzeptu-mapez lagundurik.
• Amaierako jardueretan, unitateko eduki nagusiak berrikusten dituzte ikasleek, eta edukiok
barneratu dituztenetz jakiteko aukera ematen du horrek.
• Liburuaren amaierako orrialdeetako eranskinean, Hizkuntzaren erabilerako Gramatikako
edukiak are gehiago lantzeko ariketategia dago, unitatez unitatekoa. Horrez gain, ikasleak
behar lituzkeen ohiko aditz-taulak ere biltzen dira.
Eta, beti bezala, zehaztasun handiko liburuak dira, edizio zaindukoak, Zubia/Santillanak ohi
duen bezala: testuak argiak dira, eta adinera egokituak; irudiak, kalitate bikainekoak, balio
handikoak dira ikaskuntza-prozesurako, hamaika jarduera mota sorrarazten baitute (infor
mazioa aztertzekoak, behaketakoak, edukiekin lotzekoak…); eta askotarikoak dira jarduerak,
zailtasun-mailaka antolatuak, hainbat helburu lortzeko taxutuak…
IRAKASLEARENTZAKO LIBURUTEGI BAT,
SOR DAKIZKIOKEEN BEHAR GUZTIEI ERANTZUTEKO
Ikasgelako egunez egunekoan laguntzeko
• Programazio didaktikoa.
• Unitate bakoitzerako baliabide didaktikoak:
– Unitatearen gidoia eta iradokizun didaktikoak.
– Berrikusteko eta laguntzeko fitxak.
– Sakontzeko fitxak.
– Ikasliburuko jardueren erantzunak.
• Tutoretza, ikasturte osorako 22 saioz osatua, irakasleari zeregin horretan laguntzeko.
XXI. mendeko gaitasunak. Proiektuak eta atazak
• Lan kooperatiborako eta ikasgaien arteko proiektuak.

• Gizarte-proiektua.
• Adimen emozionala eta etikoa.
Ebaluazio-sistema
• Edukiak ebaluatzeko probak.

• Gaitasunak ebaluatzeko probak.
• Errubrikak.
• Proba-sortzailea (tresna digitala).
• Etxerako lan digitalak.
• Kanpoko ebaluazioen liburutegia, estatuko nahiz nazioarteko probaz osatua
(liburutegi digitala).
BEREBIZIKO ESKAINTZA DIGITALA
• Zubia/Santillana Ikasgela Birtuala, hainbat hezkuntza-zerbitzuz osatutako ingurunea.

• Medialiburua, paperean argitaratzen den liburua, baina baliabide digital eta tresna erabil-
garri ugariz aberastua.
IKASLEAREN LIBURUKO AURKIBIDEA
1. UNITATEA
Unitatearen gidoia eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . 15
Aurkezpena eta unitatearen eskema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Irakaskuntza neurrira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Berrikusteko eta laguntzeko

• 1. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
• 2. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
• Lorpen-adierazleak eta erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Sakontzeko
• 1. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
• 2. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Edukiak ebaluatzeko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Lorpen-adierazleak eta erantzunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Gaitasunak ebaluatzeko. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Gaitasunak ebaluatzeko proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Ikaslearen liburuko erantzunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Eranskineko erantzunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Entzungaien transkripzioak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Unitatearen gidoia eta
iradokizun didaktikoak
1
UNITATEAREN GIDOIA ETA IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
AURKEZPENA ETA UNITATEAREN ESKEMA
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- sintagma, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko, hain-
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak bat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- bete, testua osatu, perpausak sortu…
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakur-
Lexikoaren programan, hitzak sortzeko bideak zein diren ika-
mena eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, arrisku-kirolei
siko dituzte ikasleek. Ortografia atalean, berriz, data idazteko
buruz arituko gara.
arauak ikasiko dituzte, zenbait ariketa praktikoren bidez.
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpi-
Literatura-hezkuntzaren programan, poema jostalarien gaiari
programak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jardu-
ekingo diote ikasleek, dekorazio olerkiak ariketen bidez landuz.
erak eta Testu-tipologia.
Horrela, Egiten jakin atalean ikasleari dekorazio olerki bat idatz
Irakurmenean Non gogoa, han zangoa testua irakurri eta lan- dezala eskatuko zaio.
duko dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitu-
Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
ra, ezaugarriak…) aztertuz.
ratura-hezkuntzako edukiak laburbilduta daude.
Komunikazio-jardueren barruan, lan kooperatiboaren bidez
Amaierako jarduerek landutako edukiak berrikusteko edota
kirol baten historia eta arauak azalduko dituzte. Horrezaz gain,
ebaluatzeko aukera ematen dute.
Xakea kirola da! testua entzungo dute eta kirol-hiztegitxo bat
sortuko dute ikasleek. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
arloari dagozkionak ez ezik, beste zenbait arlotakoak zein ze-
Testu-tipologian deskribapena landuko da.
har gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa zen-
Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan bi gai bait ikurren bidez adierazita dago dagokion jardueraren on-
landuko dira: batetik, Perpausa eta haren osagaiak, eta Izen- doan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Kirol baten historia eta arauak
• Irakurmena azaltzea.
Non gogoa, han zangoa • Euskarazko kirol-hiztegia sortzea.
• Komunikazio-jarduerak. • Pertsona bat deskribatzea.
Xakea kirola da! entzungaia
• Testu-tipologia.
Agirreandiaren itzala
Hizkuntzaren erabilera Amaierako jarduerak

• Gramatika Idazten jakin
Perpausa. • Robin Hood deskribatzea.
Perpausaren osagaiak.
Subjektua eta predikatua.
1. unitatea Izen-sintagmaren osagaiak.
• Lexikoa
Hitzen izaera eta sorkuntza.
• Ortografia
Data idazteko arauak.
Literatura-hezkuntza
• Poema jostalariak.
• Poema jostalariak zer diren.
• Dekorazio-olerki bat osatzea.
• Dekorazio-olerkiak.
1
KOMUNIKAZIOA
Atarikoa (6-7. or.)
MINTZATU
• Komunikazioari buruko lanari ekiteko, unitateari hasiera ematen dien irudien azterketa labu-
rra egin daiteke. Hauetan hainbat kirol azaltzen dira: eskia, eskalada, paraxut-jauzia... Arrisku
kirolak direla esan gabe, nabaria da argazkian antzematen den kutsu abenturazalea. Beraz,
irakasleak irudiak deskriba ditzatela eskatuko die ikasleei. Ondoren, hainbat galdera luzatuko
dizkie abenturazko kirol hauen inguruan: Ba al dakizu zer diren arrisku-kirolak? Praktikatu al
duzu inoiz horrelako kirolik? Non? Gustuko al dituzu? Zergatik? Zergatik esaten zaie arris-
ku-kirol? Benetan arriskutsuak al dira? Zein probatuko zenuke eta zein ez?
• Gelan gaur egungo kirolei buruz hitz egin daiteke. Modan dauden joera berrien inguruan: hi-
ritik korrika egitea, entrenamenduak smartphonean monitorizatzea, datuak sarean partekat-
zea, Gopro motako kamera txikien erabilera abenturazko kirolak egitean, teknologia berriak
eta kirolak... Halaber, kirolaren eta ohitura osasungarrien inguruan ere aritu daiteke solasean.
• Atal honetako jardueraren ondoan dagoen ikurrak, izar laranjak, alegia, adierazten du ikas-
leak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiak gaitasun hori garatzeko aukera
ematen du, ikasleari haren esperientziari buruz hausnartzeko eskatzen zaiolako.
ENTZUN
• Audioa entzun aurretik, ikasleek ulermen-galderak irakur ditzakete, entzun ahala zeri errepa-
ratu behar dioten jabetu daitezen. Jarraian, audioa entzungo dute eta ulermen-galderei
erantzungo diete. Honako hau Jabier Agirre medikuak Elhuyar aldizkarian argitaratutako arti-
kuluaren entzungaia da, Abenturaren prezioa izenekoa, eta abenturazko kirolek berekin da-
ramaten arriskuez eta hauen aurrean hartu beharreko neurriez dihardu.
• Helburua da ikasleak jabetzea kirola egitea osasungarria eta dibertigarria izan daitekeela,
baina prestakuntza egokia izatea beharrezkoa dela arriskuak ekiditeko.
• Jarduera honen ondoko izar horiak adierazten du ikasleak Hitzez, hitzik gabe eta era digita-
lean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, gaiak ikasleen arteko komunikazioa
lantzeko beta eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Atal honetan, ikasleek BASE jauziari buruzko testu labur bat irakurriko dute. Testua bi zatitan
banatuta dago. Lehenengoan, paraxutismo modalitate hau zertan datzan azaltzen da; biga-
rren zatiak berriz, Alex Txikonek egindako markari buruz dihardu.
• Irakurgai honen bidez, ikasleek abentura kirol hauek praktikatzen dituzten euskal kirolariak
ezagutzeko aukera ona izango dute.
• Irakasleak galde lezake ea arrisku-kirolak praktikatzen duen euskal kirolaririk ezagutzen du-
ten: Alex Txikon, Acero anaiak, Patxi Usobiaga, Alberto Iñurrategi... Halaber, gurean ohitura
handia duten hainbat abentura-kiroli buruz jardun daitezke: Surfa, eskalada, alpinismoa...
• Jarduera honen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena
garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, abentura kirolen gaia oso aproposa baita ikas-
learen jarrera aktiboa eta ekintzailetasuna sustatzeko.
IDATZI
• Atal honetan, ikasleak Alex Txikonen deskribapen laburra egin beharko du. Liburuko argazkie-
tan oinarrituta, itxura fisikoa deskribatuko du. Ondoren, testuko adierazpenak aintzat hartu-
rik, kirolariaren izaera deskribatzen saiatuko da.
• Irakasleak hainbat adjektibo (sendo, atsegin, garai…) idatziko ditu arbelean eta ikasleek ITXU-
RA/IZAERA bereizketaren arabera sailkatuko dituzte.
• Jarduera honen ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza- eta literatura-komu-
nikaziorako gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa hau, ikasleak unitatean zehar landuko
duen deskribapen literarioaren aurreneko lanketa baita.
1
KOMUNIKAZIOA
Irakurmena (8. eta 9. or.)

• Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren irudiak aztertzea,
eta ea haietako bakoitza identifikatuko luketen galdetzea, bertan ageri diren kirolei buruzko
informazioa emango baita, besteak beste.
• Unitateko aurreneko testu luzea denez, interesgarria gerta liteke ikasleek guztiek, txandaka,
ahots ozenez zati bat irakur dezatela, paragrafoka, esaterako; ondoren, gaiari buruzko galde-
ra laburrak egitea, ideia nagusiak bereganatu dituzten ikusteko. Gainera, ikasleek Lehen Hez-
kuntzatik Bigarren Hezkuntzarako jauzia eman berri dutenez, aukera bikaina izan daiteke
euren irakurketa-maila zein den ebaluatzen laguntzeko. Horretarako, haien ahoskera, hitz-
jarioa, intonazioa, erritmoa, irakurritakoaren ulermena eta abar azter litezke.
TESTUA AZTERTZEN
• Atal honetan unitateko testu nagusia aztertu egingo dute ikasleek. Horretarako, bost ataletan
banatuta dauden hainbat jarduera egin beharko dituzte.
• Informazioa jaso: Irakurritakoaren ulermena lantzeko jarduera da hau. Bertan, testuan iraku-
rritako informazioa ondo bereganatu duten jakiteko, proposatutako ariketak egingo dituzte
ikasleek: baieztapenak zuzenak ala okerrak diren, galderei erantzun, informazioa euren hi-
tzekin azaldu...
• Testua interpretatu: Testuan esandakoa ulertu ostean, berau interpretatzea da helburua. Ho-
rretarako, ikasleari eskatuko zaio azal dezala testuaren helburu nagusia zein izan den. Horre-
tarako, hiru adierazpenen artean aukeratu ahal izango du.
• Testuaren egitura: Jarduera honetan, ikasleak testua berriz aztertuko du, baina oraingoan,
egiturari berari erreparatuko dio. Horretarako, azpiatal bakoitzaren ideia nagusia laburbilduko
du.
• Hizkuntza-baliabideak: Jarduera honetan, irakurgaian erabilitako zenbait baliabide linguistiko
landuko dituzte. Kasu honetan, testuan zehar aurkitutako hitz elkartuak (arrisku-kirol, Kirol-
jarduera...) eta hitz mailegatuak (sky-surf, halfpipe, hovercraft...) idatziko dituzte.
• Hausnartu eta azaldu: Azken jarduera honetan, ikasleei hausnarketarako bidea irekiko zaie,
erantzun irekia duten hainbat galderaren bidez, beren iritzia eman dezaten; modu horretan,
ikasleek ahozko zein idatzizko komunikazioa landuko dute.
• Irakurgaiaren ondoko ikur urdinak adierazten du ikasleak Mugimendurako gaitasuna landuko
duela irakurgai nagusiaren bidez; izan ere, abentura-kirolak ezin hobeak baitira gaitasun hau
sustatzeko. Halaber, irakurritakoaren ulermenerako jardueren bidez, Ikasten eta pentsatzen
ikasteko gaitasuna -izar berdea- ere landuko du ikasleak, batetik, laburpena egiteak informa-
zioa ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiote ikasleari, eta bestetik, azken
galderak hausnarraraziko diolako eta horrek pentsatzen trebatzeko aukera eskaintzen dio-
lako.
1
KOMUNIKAZIOA
Komunikazio-jarduerak (14-15. or.)

EGITEN JAKIN deritzegun jarduerak prozedurazko jarduerak dira, ikasleen gaitasunak garatzea
helburu dutenak. Ez dira ohiko ariketak, hots, edukien inguruan galdetzea soilik xede dutenak;
aitzitik, praktikaren bidez ikasteko bidea ematen duten ariketa osoak dira.
Unitate honetan, taldeka jarrita, ikasleek ohikoa ez den edo komunikabideetan beste batzuen
besteko oihartzunik ez duen kirol bat ezagutzera eman behar dute ikaskideen aurrean. Horre-
tarako, kirol mota horren arauak, partaideak eta historia azaldu behar izango dute.
KIROL BATEN HISTORIA ETA ARAUAK AZALTZEA

Egiten jakin
• Ariketa batean, lau kiroli buruzko informazio laburra ageri da, eta bakoitzak honako lau ata-
letako bati erantzuten dio: historia, materiala, partidak eta arauak. Ikasleek kirol bakoitza zein
atalekin lotuko lukeen adierazi behar dute.
• Ondoren, binaka jarrita, aukerako kirol bati buruzko informazioa jaso eta aurreko lau ataletan
banatu beharko dute, kirolari buruzko azalpen osoagoa emateko. Aurkezpenean, kirol horri
dagokion argazkiren bat edota materiala ere erabil lezakete, edota ikus-entzunezko baliabi-
deak erabili, azalpena biribilagoa izan dadin.
• Jarduera honen ondoko ikur urdinak adierazten du ikasleak Mugimendurako gaitasuna lan-
duko duela; halaber, zeharkako gaitasunak ere landuko ditu, hala nola Ekimenerako eta
ekintzaile-sena -izar arrosak adierazia- eta Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunika-
tzeko gaitasuna -izar horia-; izan ere, ariketa honetan, ikasleek taldekako lan kooperatiboa
egin beharko dute jarduera nagusia osatzeko.
ENTZUTEKO TESTUA
Xakea kirola da!

• Ikasleek xakeari buruzko testu bat entzungo dute. Bertan xakea kiroltzat onartuta dagoela
azaltzen da, eta kirol bezala betetzen dituen hainbat baldintza eta ezaugarri laburbiltzen dira.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete. Jarduera amaitzeko, ki-
rolaren alde onei eta txarrei buruz eztabaidatuko dute.
• Proposatutako jarduerez gain, ariketa interesgarria izan daiteke arrisku-kirolek eta mahai-ki-
rolek elkarrekin dituzten antzekotasun eta desberdintasunak zerrendatzea, edota batak zein
besteak izan ditzaketen onurak, arriskuak eta abar alderatzea.
• Jarduera honetan, zeharkako hainbat gaitasun landuko dituzte: Elkarbizitzarako gaitasuna
-izar urdina-, Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna -izar horia- eta
Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea-; izan ere, ariketa honetan, ikasleek
kirola egiteari buruz hausnartu eta hitz egingo dute, haien arteko komunikazioa landuz.
EUSKARAZKO KIROL-HIZTEGIA SORTZEA

Egiten jakin
• Ikasleek kirol bati buruzko hitzak alfabetikoki zerrendatuko dituzte koadernoan edo orri ba-
tean. Ondoren, hitz bakoitzaren definizioa eman beharko dute modu labur eta zehatzean.
• Joko bat egitea proposa dakieke ikasleei, egin dituzten hiztegiak erabilita: taldeka jarrita,
bakoitzak kirol bateko hiztegi laburra sortzen du. Ondoren, kirol horri dagozkion hitzak esan-
go dituzte -ahalik eta bitxienak-, gainerakoek zein kirol den asma dezaten.
• Herri kirolei buruzko hiztegitxoa presta dezatela proposa dezake irakasleak. Horrela, nekaza-
ritza giroko euskal tresna eta material ugariren izenak ezagutzeko aukera aparta eskaintzen
du.
• Jarduera honen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena
garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, mota honetako jarduerak ikaslearengan ekime-
nerako gogoa pizteko aproposak baitira.
1
KOMUNIKAZIOA
Egiten jakin Testu-tipologia (18-19. or.)

Testu-tipologiak berebiziko garrantzia du komunikazioaren arloan. Atal honetan, hainbat testu
mota landuko ditugu: deskribapena, egunerokoa, albistea... Izan ere, testu-tipologia anitza lan-
tzea lagungarri izango zaie ikasleei eguneroko bizitzan testu mota ezberdinak identifikatu, uler-
tu eta sortu ahal izateko. Testu hauen lanketaren bidez, ikaslearen idazmena, ulermena edota
komunikaziorako gaitasuna, besteak beste, garatzea da helburu nagusia.
DESKRIBATZEA
• Atal honetan deskribatzearen ezaugarriak ikusiko ditugu. Deskribapenak objektiboak ala sub-
jektiboak izan daitezke. Objektiboetan, egileak zehaztasun handiz azaltzen ditu deskribatzen
ari den pertsonaren, lekuaren edo gauzaren ezaugarri nagusiak, errealitatea ahalik eta ondo-
en islatu nahirik. Mota honetako deskribapenak entziklopedietan edota testu zientifiko eta
teknikoetan agertzen dira. Subjektiboetan, aldiz, egileak deskribatzen duenaren inguruan
duen ikuspegi partikularra islatzen du. Mota honetako deskribapenak dira literaturan gehien
azaltzen direnak, ipuin eta eleberrietan, esaterako.
Agirreandiaren itzala
• Proposatutako irakurgaian, deskribapen subjektiboa egiten da. Testua Jon Eugik idatzitako
Piraten Uhartea liburuaren pasarte bat da. Bertan, Agirreandia pirataren deskribapena egiten
du idazleak. Hainbat ezaugarri azpimarratzen ditu: gorpuzkera, aurpegia, begirada, arropa,
osagarriak...
• Azalpenaren ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza- eta literatura-komunika-
ziorako gaitasuna landuko duela, testu-tipologiak barne hartzen duen deskribapena landuko
baitu. Halaber, ikur horiak adierazi bezala, Arterako gaitasuna ere landuko da, jarduera honek
atea irekitzen baitio ikaslearen sormenari.
TESTUTIK ABIATUTA
• Testutik abiatuta, ikasleak hainbat jarduera egingo ditu aurrez azaldutako eduki teorikoak
praktikara eramateko. Hasi aurretik, irakurri berri duten testuan deskribapen subjektiboa ala
objektiboa egiten den eta zergatik galde dakieke ikasleei. Hurrengo jardueretan, beste testu
labur bat alderatu beharko dute aurreko irakurgaiarekin, eta objektiboagoa ala subjektiboa-
goa den arrazoitu. Arrazoitu beharrak teorian azaldutako ideien berrinterpretazioa egitea
dakar, eta ikasleak bere hitzak erabiliz idatzi behar izango ditu.
• Hurrengo jardueretan, izenondoak landuko dira; izan ere, deskribapen testuan erabili diren
izenondo guztiak zerrendatzea eskatuko zaie ikasleei. Halaber, azalpen osagarriak nola ema-
ten diren ere ikasiko dute. Azalpen osagarri hauek deskribapen batean aipatutako ezauga-
rriak indartzeko erabiltzen dira, adibidez: Agirreandiak begi beltz sakonak zituen (ezaugarria)
> eta norbaiti tinko begiratuz gero, ia segurua zen parekoak ez ziola begirada hari luzaroan
eutsiko. (azalpen osagarria). Hortaz, ariketa honetan, deskribapen testuan aipatzen den ezau-
garri bat eta berau azpimarratzeko erabilitako azalpen osagarria bilatu beharko dute. Ariketa
hau baliagarria izango da ikasleek aurrerago egingo dituzten deskribapenetarako, azalpen
osagarriek ezaugarri fisikoak izaerazkoekin uztartzen lagunduko baitie.
• Jarduera hauen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko duela; izan ere, taulan txertatu beharko du eskatutako informazioa eta
horrek informazioa antolatzen irakatsi eta barneratzen lagunduko dio.
Egiten jakin IDAZTEARI EKIN

• Idazteari ekin atala ikaslearen sormenari atea irekitzen dion puntua da. Bertan, aurreko jar-
dueretan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, adierazitako prozedura lagungarriari ja-
rraituz bere deskribapen testu propioa sortzeko. Ariketa honetan, irudian ageri den neskaren
deskribapena egin beharko du. Ezaugarri fisikoetatik hasiko da. Ondoren, itxurak sorrarazita-
ko sentipena aintzat hartuta, neskaren izaera nolakoa den deskribatuko du. Deskribapena
biribiltzeko, azalpen osagarriren bat idatz dezala eskatuko zaio ikasleari.
1
HIZKUNTZAREN ERABILERA
Gramatika (10-13. or.)
PERPAUSA ETA HAREN OSAGAIAK
• Unitate honetako gramatikaren atalean, perpausen inguruan jardungo dugu. Esaldiak edo
perpausak bi pausa edo etenen artean dauden eta esanahi osoa duten mezuak dira.
• Irakasleak hainbat adibide eman ditzake -arbelean idatziz edo ahoz-, horietatik zein diren
perpausak eta zein ez bereiz ditzaten, esaterako: Gaur goizean hortzak garbitu ditut (Perpau-
sa); Gaur gauean (Ez); Bat gehi bat berdin bi (Perpausa); Joango al gara zinemara? (Perpausa).
• Ondoren, perpausaren osagai nagusiak zein diren azalduko da, hau da, izen sintagma eta
aditz sintagma. Izen-sintagmak eta aditz-sintagmak funtzio ezberdina betetzen dute perpau-
sean. Izen-sintagmak ekintza nork egiten duen adierazten digun bitartean (subjektu-fun-
tzioa), aditz-sintagmak ekintza bera azaltzen du (predikatu-funtzioa).
• Gaitasunei dagokienez, ikasleak unitate honetan Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna
landuko ditu batez ere; izan ere, eskemen erabilerak informazioa ulertzen, antolatzen eta
barneratzen laguntzen diote ikasleari, eta oso baliagarriak dira ikasteko gaitasuna garatzeko.
IZEN-SINTAGMA
• Gramatikaren bigarren saio honetan, izen-sintagma zer den eta haren ezaugarri nagusiak
zein diren azalduko da.
• Izen-sintagmaren osagaiak hiru multzotan sailkatzen dira: Izena edo izenordaina, adjektiboa
(izenondoa eta izenlaguna) eta determinatzailea: (mugatzailea eta zenbatzailea).
• Izena da izen-sintagmaren ardatza, hots, ezinbesteko osagaia. Berak bakarrik osa dezake
izen-sintagma. Nolanahi ere, sarritan, beste osagaiez lagunduta agertu ohi da. Irakasleak,
formula hau eman diezaieke ikasleei, ikas dezaten: Is = (izlag.) + iz. + (izond.) + det.
• Irakasleak izen arruntak ala bereziak izan daitezkeela azalduko du; horretarako, irakasleak
hainbat izen aipa ditzake (pertsona izenak, toponimoak...) ikasleek identifika ditzaten.
• Jarraian, irakasleak azalduko die adjektiboak izenari buruzko informazioa ematen duela,
hau da, nolakoa den adierazten digula. Adjektiboak izenaren ezkerrean (izenlaguna) edota
eskuinean ager daitezke. Honetarako, esaldi hau erabil liteke, erakusgarri: aldapeko sagara-
ren adarraren punta zorrotza.
• Izen-sintagmaren azalpenaren azkeneko zatiak determinatzaileen inguruan jardungo du.

Zentzu honetan, mugatzaileak (-a,-ak,-ok artikuluak eta hau, hori, hura... erakusleak) izena
mugatzen dute; zenbatzaileek, aldiz Zenbat? galderari erantzuten diote: zehaztuak (bi, mila,
bigarren, hiruna…), zehaztugabeak (asko, gutxi, batzuk…) eta orokorrak (guzti, dena…).
• Eskemen ondoko izar berdeak adierazten duenez ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko dute, eskemen erabilerak informazioa ulertzen, antolatzen eta
barneratzen lagunduko baitiote ikasleari, eta oso baliagarriak baitira ikasteko gaitasuna
gara dezaten.
1
Lexikoa (16. or.)
HITZEN IZAERA ETA SORKUNTZA

Atal honetan hitzaren inguruan arituko gara. Hitzek bi alde dituztela azalduko da: lehena adie-
razleari dagokiona izango da, hau da, hotsen edo letren multzoa; bigarrena, aldiz, adieraziari
dagokiona, hots, hitzak berak adierazten duen kontzeptua edo ideia.
• Azaldutakoa lantzeko, honako ariketa hau interesgarria izan daiteke: ikasle bakoitzak aldizka-
ri batetik hainbat objekturen irudiak moztuko ditu, eta paper batean horien adierazlea eta
adierazia jaso.
• Bestalde, hitzak sortzeko bideak zein diren ere azalduko da. Euskaraz, hiru dira erabiltzen
diren bide nagusiak: hitz-elkarketa, eratorpena eta mailegutza.
Ortografia (17. or.)
DATA NOLA IDATZI

• Unitate honetan ortografiarekiko hurbilketa egiten da. Bertan, euskarazko ortografia-arau
orokorrak landuko dira. Sarritan, ikasleek ez diote baliagarritasun handirik ikusten, ez bai-
tute haren beharrik sumatzen euren egunerokoan. Hortaz, beharrezkoa da ikasleei jakina-
raztea ortografiaren erabilera pertsona batek duen kultura mailaren adierazle ere izan dai-
tekeela. Halaber, azpimarra liteke maiztasunez irakurtzea biderik eraginkorrenetakoa izan
daitekeela ikaslearentzat ortografia modu erraz eta entretenigarrian ikasteko.
• Azal daiteke euskarazko ortografia arautu gabe egon dela euskara batuaren sorrera arte,
hots, XX. mendera arte.
• Halaber, irakasleak aipea dezake zenbait abizen edo toponimok antzinako grafia zaharra
gordetzen dutela oraindik orain.
• Bestalde, ariketa bezala, interesgarria izan daiteke irakasleak testu baten diktaketa egitea,
Lehen Hezkuntzatik datozen ikasleek zer nolako ortografia maila duten ebaluatzeko. Horre-
tarako bi bide egon daitezke; alde batetik, irakasleak liburu baten pasarte labur bat irakur
dezake bost minutuz (ipuin bat, kapitulu baten zati aukeratua, aldizkari baten albiste labur
bat) eta ikasleek eskuz idatziko dute paper batean, bukatutakoan irakasleari emateko. Beste
aldetik, badago, ordea, diktaketa lantzeko baliabide digitalik; hauetan, irakasleak, entzungai
edo podcast-a zintzilika dezake, eta ikasle bakoitzak bere ordenagailutik zuzenean idatz de-
zake entzundakoaren transkripzioa. Gainera, bertan zuzentzeko aukera ere eskaintzen die
ikasleei tresna honek:
http://ikteroak.com/netquiz-pro-diktaketak-ordenagailu-bidez/
http://euskaljakintza.com/ariketak/diktaketak/pasaia_blues/quiz.html
• Unitate honetan, datak idazteko arau nagusiak (puntuazioa, deklinabide-markak...) azalduko
dira, bai zenbakiz bai letraz idazten diren kasuak landuz.
• Gaitasunei dagokienez, taularen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, mota honetako taulen erabilerak edu-
kiak barneratzen laguntzen baitio ikasleari eta, ondorioz, ikasteknikatzat har dezakegu.
1
LITERATURA-HEZKUNTZA
Literatura (20-22. or.)
POEMA JOSTALARIAK I
• Unitate honetan poema jostalariak zer diren ikusiko dugu. Poema jostalariak aproposak
dira haur eta gazteei erakusteko, jolaserako erabiltzeaz gain ikasten errazak baitira.
Hauetako asko, gainera ezagun egingo zaizkie ikasleei, Baga biga adibidez. Letra honen zati
bat irakurriz edo abestuz ekingo zaio unitateari. Modu horretan, teoria azaltzen hasi
aurretik, ikasleak poema jostalarien zenbait ezaugarri igar ditzake.
Baga, biga, higa, Harriola-marriola, kin-kuan-kin …

laga, boga, sega, Portan zelan? Portan min.
zai, zoi, bele, Harrixamalet-marrixamalet,
arma tiro pun! kirun-karun pek!
• Poema jostalariak antzinako kantu zaharrak dira, etxe barruan eta haurrek beren jolasetan
kantatzeko sortuak. Hiru motatakoak dira: Dekorazio-olerkiak, Dramatizazioak eta Ipuin
erritmikoak. Bada, unitate honetan aurrenekoa landuko da.
• Dekorazio-olerkiak haurren jolasetan erabiltzen direnez, ikasle askok ziurrenik bat baino
gehiago ezagutuko dute. Irakasleak ikasleei eska diezaieke zein ezagutzen duten
kontatzeko, eta zein jolasetan erabiltzen duten: sokasaltoan, harrapaketan, jolas aurreko
zozketan...
• Teorian ikasitakoa praktikara eramateko, hainbat ariketa proposatuko zaizkio ikasleari:

Bertso baten barruan dekorazio-olerkia identifikatzea, olerki baten hutsunea hitz egokiekin
betetzea... Halaber, erantzun irekia duten eta hausnarketarako bidea ematen duten hainbat
ariketa ere egingo dituzte ikasleek.
• Bestalde, ikasleak hainbat gaitasun garatuko ditu unitate honetan. Eskemaren ondoan dago-
en izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko
duela; izan ere, izan ere, mota honetako eskemak erabiltzeak edukiak barneratzen laguntzen
baitio ikasleari eta, ondorioz, ikasteknikatzat har genezake. Halaber, izar urdinak erakusten
duenez, Elkarbizitzarako gaitasuna ere landuko da, Jakizu ataleko informazioaren bidez gure
arbasoen bizimoduaren berri izango dutelako.
TESTUA: Dona, dona
• Poema jostalarien ezaugarriak ikasiko dituzte: Onomatopeiak, errima eta erritmoa, esaterako.
Ondoren, hainbat galderari erantzungo diete proposatutako hiru olerkien inguruan.
Dona-dona
Dona-dona katona
Sutondoan amona
Lepotik behera kutuna
Kanpora neska-mutil tuntuna
• Bestalde, poema jostalarien egiletza, askotan ezezaguna dela aipa daiteke, hau da,
anonimoak diren kantu herrikoiez ari garela. Hala ere, badira klasiko bihurtu diren kanta
hainbat ere, egile ezagunek sortuak: Joxanton Artze, Bitoriano Gandiaga...
• Jardueraren ondoan dagoen izar laranjak adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna
lantzen duela. Ariketa hau aproposa izan daiteke norberaren iritzia nola eman ikasteko; izan
ere, testuak interpretatu ostean, hauetako baten aldeko hautua egin beharko baitu.
1
DEKORAZIO-OLERKIA OSATZEA
Egiten jakin
• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleak dekorazio olerki bat osatu beharko du, unitatean zehar
ikusitako testuak erreferentziatzat hartuz. Proposatutako olerki baten jarraipena egin be-
harko du, aurrez prestatu duen hitz zerrenda erabilita. Horretarako, onomatopeiak eta errima
bilatu beharko ditu. Poema jostalariak direnez, ikasleek ez dute testuaren ulergarritasunaga-
tik gehiegi kontuan hartu behar izango.
• Jarduera honetan, ikasleak hainbat gaitasun landuko ditu. Paletaren ikur horiak adierazten
duenez, Arterako gaitasuna landuko du; izan ere, aurrez landutako olerkiak erreferentziatzat
harturik, berri bat osatu beharko du, eta horrek ikaslearen sormena sustatzen laguntzen du.
Halaber, zeharka, Izaten ikasteko gaitasuna ere landuko da, laranja koloreko izarrak adieraz-
ten duenez; izan ere, ikasleak olerki bat sortzearen alderik zailenak eta errazenak zein diren
azaldu beharko du.
IDEIA NAGUSIAK ETA AMAIERAKO JARDUERAK
Ideia nagusiak (23. or.)

• Atal honetan, unitatean zehar landutako ideia nagusien laburpena egiten da. Hortaz, honek
aukera ezin hobea eskaintzen du orrialde bakarrean unitatearen eduki nabarmenenak begi-
bistan izateko. Horri esker, irakasleak unitatean landutakoaren errepaso azkarra egin dezake,
hurrengo unitatea hasi aurretik.
• Gainera, amaierako jarduerak egin aurretik eduki horiek gogorarazten eta freskatzen lagun-
tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Perpausa eta haren osagaiak. Izen-sin-
tagma); testu-tipologia (Deskribapen-testua) eta literatura (Poema jostalariak I).
• Gaitasunei dagokienez, koadroaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, eskema eta laburpenen erabilerak
informazioa ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko diote ikasleari, eta oso baliaga-
rriak izango zaizkio ikasteko gaitasuna garatzeko.
Amaierako jarduerak (24-25. or.)

• Atal honetan komunikazioari, hizkuntzaren erabilerari eta literatura-hezkuntzari dagozkien
jarduerak egingo dituzte ikasleek bi orrialdetan. Amaierako jarduera hauek, unitatean zehar
landutako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena
(Orekari eutsiz irakurgaia), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta literatura (poema
jostalariak) lantzeko 15 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko ikur urdinak adierazten du ikasleak Mugimen-
durako gaitasuna landuko duela Orekari eutsiz testuaren bidez. Komunikazioaren jarduerako
izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna
landuko dela; horretarako, ikasleek Patinajearen sekretuak testua entzungo dute, eta hainbat
galderari erantzun.
Egiten jakin IDAZTEN JAKIN

• Ikasleak Robin Hood deskribatuko du, horretarako emango zaizkion zenbait aholkuri jarraituz
eta unitatean zehar ikusitako testuak erreferentziatzat hartuz. Gainera, ondoko koadroan
deskribapenerako baliagarri gerta dakizkiokeen zenbait ezaugarri biltzen dira, idazlanean
erabil ditzan.
• Jardueraren ondoko ikur gorriak adierazten du Hizkuntza- eta literatura-komunikaziorako gai-
tasuna landuko dela; izan ere pertsonaia literario baten deskribapena egingo baitu ikasleak,
ahozko zein idatzizko komunikazioa landuz.
Irakaskuntza neurrira
Sakontzeko
1
BERRIKUSTEKO ETA LAGUNTZEKO 1. FITXA
Izen-abizenak: Maila: Data:
1 Osatu zentzuzko perpausak emandako hitzekin. 6 Bereizi subjektua eta predikatua eta azpimarratu aditza.
• lekurik/ guretzako/ egon/ ez • Gure amamaren laguna hil egin da.

Ez dago guretzako lekurik • Zuen etxeko langilea gaur ez da etorri.
• guztian/ elkarri/ goiz/ kontatu/ kontuak • Gure amak guri ez digu esan nora joan.
• Gure urtebetetzean zuen lagunak etorriko dira.
• ez/ zer/ nik/ esan/ jakin. • Argizarizko kandela horiek ez dute horretarako balio.
7 Esan perpaus bakoitzean etzanez dagoenaren funtzioa
• amari/ oparitu/ zuk/ loreak zein den.
• Gaur goizean oso ondo gosaldu dut.
• Zure etxean ez dago inor orain.
2 Erantzun galderari eta azpimarratu erantzuneko subjektua.
• Etzi liburuak ekarri beharko dizkizuet zuei.
• Nork ekarri ditu onddo hauek?
• Ni haiekin oso ondo moldatzen naiz normalean.
• Zer egin du Jonek?
• Euskararen sorrerari buruzko teoria asko daude.
• Noiz aterako dituzue behiak larrera?

8 Asmatu predikatua honako subjektu hauentzat.
3 Izenak kontuan hartuz, osatu izen-sintagmak.
• Guk
• lagun
• Haien lagunek
• poltsa
• Bizkaiko txakolina
• ate
• Gure lagun horren gona
• liburu
9 Bereizi marra batez subjektua eta predikatua.
4 Azpimarratu izen-sintagma hauetako bakoitzaren
ardatza. Nik/ ez nizuen ezer esan
• Guk liburu asko erosi genituen
• Idiazabalgo gazta zaharra.
• Hark ez daki zergatik
• Zuen amaren etxe berria.
• Haiek niri eman zidaten arrazoiren bat
• Gure lagunek.
• Zuk harrapatu nauzu
• Zurezko oinetakoak. • Haiek ez zituzten eraman lagunak
• Hereneguneko egunkaria.
10 Osatu esaldiak subjektua edo predikatua asmatuz.
5 Azpimarratu ondoko esaldiotako izen-sintagmak. • Zetazeoak

• Izaroren lagunak ez dira gaur etorri. • ez da gaur goizean eskolara etorri.
• Aralarko artzainak Larraitzera joango dira gaur • Gure ikaskidearen ama
• Gu orain ez goaz inora. • oso beldurgarria zen.
• Oso famatuak dira Mundakako inauteriak. • Mendigoizale horiek
• Gauez etorri zitzaizkigun zuon auzokoak.
1
IZEN-SINTAGMA
1 Azpimarratu ondoko esaldiotako izen-sintagmak. 6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.
• Bihar kontatuko digute dena institutuko ordezkari berriek. leherketa animalia eztia zaratak
• Zuek emango dizkidazue etxeko giltzak orain. • Jendearen ez zigun entzuten uzten.
• Heldu zaigu zuek bidalitako azken gutuna. • Bonbaren ikaragarria izan zen.
• Paperezko lanparak oso arin hondatzen dira. • Erleen oso ona da eztarria sendatzeko.
• Eleberri zahar horiek edonon egon ahal dira. • guztiek alde egiten dute sua dagoenean.
2 Adierazi zer den izen-sintagmako elementu bakoitza. 7 Eman erakusle hauen forma arruntenak.
• Ezpata luze hura
• Horiek:

• Hark:
• Marenen nintendo berri -a
• Horri:

• Zure lagun ospetsu -ak • Hauetara:
8 Sailkatu determinatzaile hauek beheko taulan.

lau / dena / hori / -ak / ugari /osoa / hura / asko /
• marmelada guztia / hiru / gutxi / bost / -a / bat / guztiak /
zenbait /-ek / horiek / honek
• gona
• pastel Artikuluak Erakusleak Zehaztuak Zehazgabe. Orokorrak

• arbola
• ordenagailu
4 Adierazi zein den izen-sintagma hauetako bakoitzaren

ardatza.
• Kamioi beltz luze horiek 9 Bilatu esaldi hauetako zenbatzaile zehaztuak eta
adierazi zein motatakoak diren.
• Azoketako zeramikazko irudi luzanga horiek.
• Haien musika lasai hura • Lehenengo mailako ikasgelan zortzi ikasle baino ez dago.

5 Lotu zutabeetako hitzak eta idatzi izen-sintagma osoak.
• Pastel laurdena baino ez genuen jan jai hartan

Izenlagunak Izenak Izenondoak

neskatoaren • • kanpai • • zorrotza
• Zenbaitek ez daki hori zer den ere.
elizako • • orratz • • loreduna
jostunaren • • aterki • • astuna
10 Azpimarratu testu honetako izenondoak.

«Otsoa ugaztun haragijale beldurgarrienetako bat da.
Neurriz ez da oso handia: luzeran 1, 65 metro ditu, eta
altueran, 85 cm. Itxura aldetik, txakurraren antza du. Haren
ilea arrea edo beltza da, eta belarri tenteak, mutur luzea eta
letagin zorrotzak ditu».
1
BERRIKUSTEKO ETA LAGUNTZEKO
ERANTZUNAK
1. FITXA 6 Bereizi subjektua eta predikatua eta azpimarratu aditza.
• Gure amamaren laguna hil egin da.

1 Osatu zentzuzko perpausak emandako hitzekin.
• Zuen etxeko langilea gaur ez da etorri.
• lekurik/ guretzako/ egon/ ez
Ez dago guretzako lekurik • Gure amak guri ez digu esan nora joan.
• guztian/ elkarri/ goiz/ kontatu/ kontuak • Gure urtebetetzean zuen lagunak etorriko dira.
Elkarri kontuak kontatu dizkiogu goiz guztian • Argizarizko kandela horiek ez dute horretarako balio.
• ez/ zer/ nik/ esan/ jakin.
Nik ez dakit zer esan zein den.
• amari/ oparitu/ zuk/ loreak • Gaur goizean oso ondo gosaldu dut Aditza
Zuk amari loreak oparitu dizkiozu
• Zure etxean ez dago inor orain. Subjektuak
2 Erantzun galderari eta azpimarratu erantzuneko • Ni haiekin oso ondo moldatzen naiz normalean. Subj.
subjektua.
• Euskararen sorrerari buruzko teoria asko daude. Aditza
• Nork ekarri ditu onddo hauek?
Ibanek ekarri ditu. 8 Asmatu predikatua honako subjektu hauentzat.
• Zer egin du Jonek? • Guk erosi genituen bazkarirako jakiak.
Jonek zapatak lotu gabe eraman ditu eskolara. • Haien lagunek badakite noiz etorri behar diren.
• Noiz aterako dituzue behiak larrera? • Bizkaiko txakolina urte guztian egoten da salgai.
Udaberrian aterako ditugu behiak larrera (guk)
• Gure lagun horren gona alaia eta dotorea da.
9 Bereizi marra batez subjektua eta predikatua.
• Zure lagun berria
• Nik/ez nizuen ezer esan.
• Erositako poltsa hura
• Guk/ liburu asko erosi genituen.
• Kanpoko ate iluna
• Hark/ ez daki zergatik.
• Amaiaren liburu interesgarria
• Haiek/ niri eman zidaten arrazoiren bat.
4 Azpimarratu izen-sintagma hauetako bakoitzaren • Zuk/ harrapatu nauzu.
ardatza.
• Haiek/ ez zituzten eraman lagunak.
• Idiazabalgo gazta zaharra.
• Zuen amaren etxe berria.
• Zetazeoak itsasoko ugaztunak dira.
• Gure lagunek.
• Irakasle berria ez da gaur goizean eskolara etorri.
• Zurezko oinetakoak.
• Gure ikaskidearen ama gaixorik dagoela esan digute.
• Hereneguneko egunkaria.
• Atzo gaueko filma oso beldurgarria zen.
5 Azpimarratu ondoko esaldiotako izen-sintagmak.
• Mendigoizale horiek goiz abia dira tontorrerantz.
• Izaroren lagunak ez dira gaur etorri.
• Aralarko artzainak Larraitzera joango dira gaur
• Gu orain ez goaz inora.
• Oso famatuak dira Mundakako inauteriak.
• Gauez etorri zitzaizkigun zuon auzokoak.
1
ERANTZUNAK
2. FITXA
7 Eman erakusle hauen forma arruntenak.
• Horiek: hori
• Bihar kontatuko digute dena institutuko ordezkari berriek.
• Hark: hura
• Zuek emango dizkidazue etxeko giltzak orain.
• Horri: hori
• Heldu zaigu zuek bidalitako azken gutuna.
• Hauetara: hau
• Paperezko lanparak oso arin hondatzen dira.
• Eleberri zahar horiek edonon egon ahal dira.

8 Sailkatu determinatzaile hauek beheko taulan.
2 Adierazi zer den izen-sintagmako elementu bakoitza. lau / dena / hori / -ak / ugari /osoa / hura / asko /
guztia / hiru / gutxi / bost / -a / bat / guztiak /
• Ezpata luze hura zenbait /-ek / horiek / honek
izena izenond. det.
• Marenen nintendo berri -a Artikuluak Erakusleak Zehaztuak Zehazgabe. Orokorrak
izenlaguna izena izenond. det. -a hori lau ugari guztiak

-ak hura bost asko dena
• Zure lagun ospetsu -ak
-ek horiek bat gutxi osoa
izenlaguna izena izenondoa det. honek hiru zenbait guztia
• marmelada 9 Bilatu esaldi hauetako zenbatzaile zehaztuak eta

adierazi zein motatakoak diren.
• gona
• Lehenengo mailako ikasgelan zortzi ikasle baino ez dago.
• pastel
lehenengo: zenbatzaile zehaztu ordinala
• arbola
zortzi: zenbatzaile zehaztua
• ordenagailu
• Pastel laurdena baino ez genuen jan jai hartan
4 Adierazi zein den izen-sintagma hauetako bakoitzaren Laurden: zenb.zehaztua, zatikia
ardatza.
• Zenbaitek ez daki hori zer den ere.
• Kamioi beltz luze horiek
Zenbaitek: zenb.zehaztugabea
• Azoketako zeramikazko irudi luzanga horiek.
10 Azpimarratu testu honetako izenondoak.
• Haien musika lasai hura
«Otsoa ugaztun haragijale beldurgarrienetako bat da.
5 Lotu zutabeetako hitzak eta idatzi izen-sintagma osoak. Neurriz ez da oso handia: luzeran 1, 65 metro ditu, eta
Neskatoaren aterki loreduna altueran, 85 cm. Itxura aldetik, txakurraren antza du. Haren
ilea arrea edo beltza da, eta belarri tenteak, mutur luzea eta
Elizako kanpai astuna letagin zorrotzak ditu»..
Jostunaren orratz zorrotza
6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.
• Jendearen zaratak ez zigun entzuten uzten.
• Bonbaren leherketa ikaragarria izan zen.
• Erleen eztia oso ona da eztarria sendatzeko.
• Animalia guztiek alde egiten dute sua dagoenean.
1
SAKONTZEKO
1. FITXA
1 Bereizi subjektua eta predikatua eta azpimarratu aditza. • Zeinek erosi ditu sagar ustelak?

• Gero emango dizkizuete auzoko horiek etxeko giltzak.
• Non ikusi ditu Iratik zaldi zuriak?
• Hori egiten ez dizuet nik zuei inoiz irakatsi.

• Horrelako kasuetan aitzakiek ez dute balio.
• Zuen lagunak izugarri aspertu ziren jai horretan. 6 Ordena egokian jarri hitzak eta osatu perpausak.
• Ondo egiten dituzte neska-mutiko horiek beren lanak. • kontatuko/nik/dizut/gertatu/zer/den
• erakuts/zuk/Iboni/iezaiozu
• oso garestiak omen dira.

• Bizikleta horiek
• Behi mota horrek 7 Bete hutsuneak.
• oso ondo • zer gertatuko zen.

• Errotariak martxan jarri behar omen du.
ateratzen ditu fotokopiak.
• erabili zituen mago hark gu engainatzeko.
• Plastikako irakasleak
• Kanta berriro.
3 Esan perpaus bakoitzean etzanez dagoenaren funtzioa • Irribarre bat egin iezadazu egunero.
zein den.
8 Asmatu predikatua honako subjektu hauentzat.
• Izarok gaur gezur galanta esan dit.
• Zuen saio gustukoena
• Gero ez dugu prestatuko askaririk.
• Datorren asteko filma
• Haiek ez digute ezer esan horretaz.
• Biharko bazkaria
• Nik Ikerri den-dena kontatu nion.
• Lorezainaren tresnak
• Guk ez genuen atzo arrainik erosi.
• Osaba-izebek oparia eman zidaten nire urtetan. 9 Bereizi marra batez subjektua eta predikatua.

• Nik proposatuko diot bihar joateko oporretara.
4 Azpimarratu perpausetako subjektuak. • Gutxitan ikusi du txakur hark hainbeste hezur.
• Zuk niri egia osoa esan zenidan. • Denbora gehiegi igaro da ordutik.
• Dena bota zuten. • Lanabes aproposak behar dira lan hori egiteko.
• Hori berak esan zigun guri. • Kontatuko didazu, berriro ere, zer gertatu den.
• Anek badaki hau. 10 Osatu esaldiak aditzetatik abiatuz.
• Askotan esan didazu hori. • ikusi dituzte.

• Niri ekarri dizkidate patinak. • ibili naiz.
5 Erantzun galderari eta azpimarratu erantzuneko • nahiago nuen.
subjektua.
• zorabiatuko da.
• Norekin itzuli zara eskolatik? • zatitu ditu.

1
SAKONTZEKO
2. FITXA
IZEN-SINTAGMA
IZEN-SINTAGMA

ardatza.

• Gaueko isiltasun sakona

• Iazko oporretako bidaia zoragarria
6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.
• Askotan entzundako kontu zaharrak
• Lagun on eta paregabeak balentria liskarbide bidegile bihoztun ibiltari
• Piraten bandera beltzak • Horiek edozer izaten dute
• gauean, logura goizean.

2 Emandako osagaia kontuan hartuz, osatu izen-
sintagmak. • Horrelakoetan oso jokatzen du.
• Itsasoko • Kontu horretan izan ziren euskaldunak.
• luma • Oso gustuko zuen bere kontatzea.

• gorriak
7 Azpimarratu esaldiotan izenlagunak.
• lilura
• Bilboko kale guztietan dago semafororen bat.
3 Adierazi zer den izen-sintagmako elementu bakoitza.
• Betiko ohitura da hori.
• Kaliforniako etxe polit hura
• Zuen gurasoen laguna gaur goizean ikusi dut.

8 Bilatu esaldi hauetako zenbatzaile zehaztuak eta
• Itsasoko arrantzale indartsu -ak adierazi zein motatakoak diren.

• Lau jokalariak etorri ziren kamisetarik gabe.
• Gaizkilearen damu -ak.

• Egon ginenen ehuneko zazpi bizkaitarrak ginen.
• Amonaren amaigabeko kontu -ak

• Harenganaino:
• Guk badakigu zer behar duzun.
• Harekin:
• Oso famatuak dira Beasaingo odolkiak.
• Haietaraino:
• Amaiaren senarrak baino ez zekien gertatutakoaren berri.
• Honetara:
• Merkeak dira benetan denda hartako jakiak.
• Honengandik:
• Txakurrak gustura ibiltzen dira mendiko bideetan.
10 Azpimarratu honako esaldi hauetako adjektiboak
5 Lotu zutabeetako hitzak eta idatzi izen-sintagma osoak. (izenondoak eta izenlagunak)

Izenlaguna izena izenondoa • Kontu handiz zaindu ditugu izebaren landare ederrak.
• Ez nekien txakur handia lorategiko etxolan egoten zela.

kaleko • • azal • • luzea
• Ospakizun polit hori eguneroko lanaren ordaina da.
liburuaren • • geldialdi • • ozenak
• Janari osasuntsuak behar dira jangelatako menuetan.
bidaiaren • • hots • • koloretsua
• Min handia hartu dut zure anaiaren hitz gogorrak entzutean.
1
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
1. FITXA
• Zeinek erosi ditu sagar ustelak?
Beñatek erosi ditu.

1 Bereizi subjektua eta predikatua eta azpimarratu aditza.
• Non ikusi ditu Iratik zaldi zuriak?
• Gero emango dizkizuete auzoko horiek etxeko giltzak.
Txindokiko magalean ikusi ditu Iratik zaldi zuriak.
• Hori egiten ez dizuet nik zuei inoiz irakatsi.
6 Ordena egokian jarri hitzak eta osatu perpausak.
• Horrelako kasuetan aitzakiek ez dute balio.
• Zuen lagunak izugarri aspertu ziren jai horretan. • kontatuko/nik/dizut/gertatu/zer/den
• Ondo egiten dituzte neska-mutiko horiek beren lanak. Kontatuko dizut nik zer gertatu den.
• erakuts/zuk/Iboni/iezaiozu
Erakuts iezaiozu zuk Iboni.
• oso garestiak omen dira.
7 Bete hutsuneak
• Bizikleta horiek
• Behi mota horrek • Esan nizun zer gertatuko zen.
• oso ondo ateratzen ditu fotokopiak. • Errotariak errota martxan jarri behar omen du.
• Plastikako irakasleak • Trikimailuak erabili zituen mago hark gu engainatzeko.
• Kanta ezazu berriro.

zein den. • Irribarre goxo bat egin iezadazu egunero.
• Izarok gaur gezur galanta esan dit. Subjektua 8 Asmatu predikatua honako subjektu hauentzat.
• Gero ez dugu prestatuko askaririk. Aditza • Zuen saio gustukoena ez dute berriro ere egingo.
• Haiek ez digute ezer esan horretaz. Subjektua • Datorren asteko filma oso interesgarri dela esan didate.
• Nik Ikerri den-dena kontatu nion. Aditza • Biharko bazkaria Iraitzen arrebak prestatuko du.
• Guk ez genuen atzo arrainik erosi. Aditza • Lorezainaren tresnak kutxa batean gordeta daude.
• Osaba-izebek oparia eman zidaten nire urtetan.
Subjektua 9 Bereizi marra batez subjektua eta predikatua.
• Nik/ proposatuko diot bihar joateko oporretara.

4 Azpimarratu perpausetako subjektuak.
• Gutxitan ikusi du /txakur hark/ hainbeste hezur.
• Zuk niri egia osoa esan zenidan.
• Denbora gehiegi/ igaro da ordutik.
• Dena bota zuten. (haiek)
• Lanabes aproposak/ behar dira lan hori egiteko.
• Hori bera esan zigun guri. (hark)
• Kontatuko didazu, berriro ere, zer gertatu den. / (zuk)
• Anek badaki hau.
10 Osatu esaldiak aditzetatik abiatuz.
• Askotan esan didazu hori. (zuk)
• Niri ekarri dizkidate patinak. (haiek) • Lagunak futbol-zelaira joaten ikusi dituzte.
• Goiz guztian mendian ibili naiz.

5 Erantzun galderari eta azpimarratu erantzuneko
subjektua. • Nire gauzak bere horretan uztea nahiago nuen.
• Norekin itzuli zara eskolatik? • Bueltaka jarraitzen badu zorabiatuko da.
Udanen amonarekin bueltatu naiz ni. • Porruak zuk esan bezala zatitu ditu.
1
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
2. FITXA
Kaleko hots ozenak
Liburuaren azal koloretsua

ardatza. Bidaiaren geldialdi luzeak
• Gaueko isiltasun sakona 6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.

• Iazko oporretako bidaia zoragarria • Horiek edozer izaten dute liskarbide.
• Askotan entzundako kontu zaharrak • Ibiltari gauean, logura goizean.
• Lagun on eta paregabeak • Horrelakoetan oso bihoztun jokatzen du.
• Piraten bandera beltzak • Kontu horretan bidegileak izan ziren euskaldunak.
2 Emandako osagaia kontuan hartuz, osatu izen- • Oso gustuko zuen bere balentriak kontatzea.
sintagmak.
7 Azpimarratu esaldiotan izenlagunak.
• Itsasoko arrain bitxiak
• Bilboko kale guztietan dago semafororen bat.
• Oilategiko luma horiek
• Betiko ohitura da hori.
• Dendako alkandora gorriak
• Zuen gurasoen laguna gaur goizean ikusi dut.
• Amestutako lilura hura
8 Bilatu esaldi hauetako zenbatzaile zehaztuak eta
3 Adierazi zer den izen-sintagmako elementu bakoitza. adierazi zein motatakoak diren.
• Kaliforniako etxe polit hura • Lau jokalariak etorri ziren kamisetarik gabe.
Izenlaguna izena izenon. det.
Lau: zenb. zeh. kardinala
• Itsasoko arrantzale indartsu -ak
• Egon ginenen ehuneko zazpi bizkaitarrak ginen.
Izenlaguna izena izenond. det.
Ehuneko zazpi: zenb. zeh. ehunekoa
• Gaizkilearen damu -ak.
Izenlaguna izena det.
• Amonaren amaigabeko kontu -ak • Harenganaino: hura
Izenlag. izenlag. izen det. • Harekin: hura
• Haietaraino: haiek
• Honetara: hori
• Guk badakigu zer behar duzun. (zuk)
• Honengandik: hori
• Oso famatuak dira Beasaingo odolkiak.
• Amaiaren senarrak baino ez zekien gertatutakoaren berri. 10 Azpimarratu honako esaldi hauetako adjektiboak
(izenondoak eta izenlagunak)
• Merkeak dira benetan denda hartako jakiak.
• Kontu handiz zaindu ditugu izebaren landare ederrak.
• Txakurrak gustura ibiltzen dira mendiko bideetan.
• Ez nekien txakur handia lorategiko etxolan egoten zela.
5 Lotu zutabeetako hitzak eta idatzi izen-sintagma osoak.
• Ospakizun polit hori eguneroko lanaren ordaina da.

Izenlaguna izena izenondoa
• Janari osasuntsuak behar dira jangelatako menuetan.
kaleko • • azal • • luzea
• Min handia hartu dut zure anaiaren hitz gogorrak
liburuaren • • geldialdi • • ozenak entzutean.
bidaiaren • • hots • • koloretsua
Edukiak ebaluatzeko
1 EDUKIAK EBALUATZEKO
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri testua eta erantzun. Deskribapen objektiboa ala subjektiboa da? Aukeratu beheko
aukeretatik, erantzuna arrazoitzeko.
Amonak hirurogei urte baino gehiago ditu, baina ez dakit zenbatsu gehiago (egia
esan, ez da erraza jendearen adin zehatza gogoratzea, batez ere zaharren adina,
ezta?). Oso altua eta argala da, eta tente baino tenteago ibiltzen denez, ipuin batetik
ateratako erregina ematen du. Erregina on bat, jakina. Gainera, oso azal leuna du,
eta patxo bat ematen diodanean, haren masailek masusta azalez eginak daudela
ematen dute. Ilea zuri-zuria du, hain zuria ezen batzuetan urdinxka ematen baitu.
Behin batean, oso urdinak zituela iruditu zitzaidan batean, ea punk-ez mozorrotzeko
asmoa ote zuen galdetu nion, eta amonak tuntuna banintz bezala begiratu zidan.
Ezetz esan zidan, ileak kolore hori hartzen ziola ile-apaindegira tindatzera joaten
zen bakoitzean (dirudienez, propio tindatzen dituzte horrela; gai urdinxka bat jart-
zen omen diote ilea zuritzeko. Ez al da harrigarria?).
Horrelakoa da bizitza, Carlota Gemma Lienas
• Errealitatea islatzen du zehaztasun handiz.

• Idazlearen ikuskera berezia azaltzen du.
• Testu literarioaren tankera du.
• Entziklopedietan irakurtzen ditugu horrelakoak maiz.

GRAMATIKA 2 Ordenatu hitzak izen-sintagmak osatzeko. Ondoren, idatzi dagokien predikatuaren ondoan.
• horrek / beroki / Armairuko / zahar

• babarrun / baratzeko / gorriak / Osabaren
• Zarata / horrek / ozen
• horiek / harri / txiki / Horko
bizikletako gurpila zulatu didate.
munduan goxoenak dira.
hogei bat urte izango ditu.
ez digu lorik egiten uzten.
GRAMATIKA 3 Bereizi perpaus hauetako subjektuak eta predikatuak.
• Asiako zenbait astronomok kometa berria aurkitu dute.

• Aneren gelako liburu zaharrak hautsez beteta daude.
• Hainbat lagun elkartu dira udaletxe aurrean.
• Eskolako ume askok jantokian bazkaltzen dute.
PROBA
GRAMATIKA 4 Sailkatu.
lotsati – ordenagailu – uraren – behi – txiki – horko – nire – baserriko

beldurti – dotore – berogailu – Donostiako – tenperatura – abesti – gizen
Izenlaguna Izena Izenondoa
GRAMATIKA 5 Osatu perpausak determinatzaile hauek erabiliz.
zortzi – hori – gutxik – hirugarren – hau
• Horko jatetxe joan den astean zabaldu zuten.
• Liburuko kapitulua irakurri behar dut biharko.
• Entrenatzaileak baloi erosi ditu futbol taldearentzat.
• Lagun hartu dute parte surf txapelketan aurten.
• Besoetan daukadan haurtxo atzo goizean jaio zen.
LEXIKOA 6 Biribildu esaldietako maileguak.

• Telebistan emango dute film hori.
• Radarrak argazkia atera digu.
• Entsalada bikaina jan dugu gaur.
• Puzzlea amaitzeko gutxi falta zaigu.
• Plastilina berdea, marroia eta laranja nahasi ditu haurrak.
LEXIKOA 7 Esan hurrengo hitzak eratorriak ala elkartuak diren.

• dantzari • garbitzaile
• okin • piano-jotzaile
• kirolari • irudigile
• itsasargi • baleontzi
• jangela • esatari
• aldagela • musika-saio
PROBA
ORTOGRAFIA 8 Berridatzi data hauek, letrak erabiliz.

• 2013-10-06
• 2001-04-11
• 1879-06-27
• 1948-03-18
• 1995-01-30
ORTOGRAFIA 9 Berridatzi data hauek, letrak erabiliz.

• Tutankamonen hilobia (1922-11-04) aurkitu zuten.
• Titanic ontzia (1911-05-31) itsasoratu zen.
• Agustin Lizarraga (1902-07-14) heldu zen Machu Picchura.
• Edmund Hillaryk eta Tenzing Norgayk (1953-05-29) jo zuten Everesteko gailurra.
• Walt Disney marrazkigilea (1901-12-05) jaio zen Chicagon.
LITERATURA 10 Bete dekorazio-olerki honetako hutsuneak azpian dituzun hitzekin. Ondoren, adierazi zein diren
dekorazio-olerkien lau elementuak.
behera – zoazte – begia – urregorria
Kuku miku kañola

kainaberea larrosa,
Pitxoke ta Pitxote
jaunak nora
kalean gora
kalean ,
biribiltxoa alkate.
eskuan daukat hazia
poltsan
amamatxoak balekia
aterako lidake
Dekorazio-olerkien lau elementuak dira:
1 LORPEN-ADIERAZLEAK ETA ERANTZUNAK
Lorpen-adierazleak Jarduerak
Deskribapenaren ezaugarriak ezagutzen ditu eta badaki motak bereizten. 1
Testuinguruaz lagunduta, izen-sintagmak sortzeko gai da. 2
Subjektua eta predikatua egoki identifikatzen ditu. 3
Izenak, izenlagunak eta izenondoak bereizten ditu. 4
Era guztietako determinatzaileak egoki txertatzen daki. 5
Maileguak identifikatzeko gai da. 6
Hitz elkartuak eta eratorriak bereizten ditu. 7
Badaki datak letraz adierazten. 8
Badaki datak letraz adierazten. 9
Testuinguruaz lagunduta, badaki dekorazio-olerkiak osatzen.

10
Dekorazio-olerkien ezaugarriak ezagutzen ditu.
ERANTZUNAK 5 • Horko jatetxe hori joan den astean zabaldu zuten.

• Liburuko hirugarren kapitulua irakurri behar dut biharko.
1 • Idazlearen ikuskera berezia azaltzen du.
• Entrenatzaileak zortzi baloi erosi ditu futbol taldearentzat.
• Testu literarioaren tankera du.
• Lagun gutxik hartu dute parte surf txapelketan aurten.
Erantzun librea.
• Besoetan daukadan haurtxo hau atzo goizean jaio zen.
2 • Armairuko beroki zahar horrek hogei bat urte izango ditu. 6 • Telebistan emango dute film hori.
• Osabaren baratzeko babarrun gorriak munduan goxoenak • Radarrak argazkia atera diogu.
dira.
• Entsalada bikaina jan dugu gaur.
• Zarata ozen horrek ez digu lorik egiten uzten. • Puzzlea amaitzeko gutxi falta zaigu.
• Horko harri txiki horiek bizikletako gurpila zulatu didate. • Plastilina berdea, marroia eta laranja nahasi ditu haurrak.
3 • Asiako zenbait astronomok / kometa berria aurkitu dute. 7 • Hitz eratorriak: dantzari, okin, kirolari, garbitzaile, irudigile,
• Aneren gelako liburu zaharrak / hautsez beteta daude. esatari.
• Hainbat lagun / elkartu dira udaletxe aurrean. • Hitz elkartuak: itsasargi, jangela, aldagela, piano-jotzaile,
• Eskolako ume askok / jantokian bazkaltzen dute. baleontzi, musika-saio.
4 • Izenlaguna: uraren, horko, nire, baserriko, Donostiako. 8 • 2013ko urriaren 6a.
• Izena: ordenagailu, behi, berogailu, tenperatura, abesti. • 2001eko apirilaren 11.
• Izenondoa: lotsati, beldurti, dotore, txiki, dotore gizen. • 1879ko ekainaren 27a.
• 1948ko martxoaren 18a.
• 1995eko urtarrilaren 30a.
9 • Tutankamonen hilobia 1922ko azaroaren 4an aurkitu zuten.
• Titanic ontzia 1911ko maiatzaren 31n itsasoratu zen.
• Agustin Lizarraga 1902ko uztailaren 14an heldu zen Machu
Picchura.
• Edmund Hillaryk eta Tenzing Norgayk 1953ko maiatzaren
29an jo zuten Everesteko gailurra.
• Walt Disney marrazkigilea 1901eko abenduaren 5ean jaio
zen Chicagon.
10 Kuku miku kañola
kainaberea larrosa,
Pitxoke ta Pitxote
jaunak nora zoazte
kalean gora
kalean behera,
biribiltxua alkate.
eskuan daukat hazia
poltsan urregorria
amumatxuak balekia
aterako leistake begia.
Dekorazio-olerkien lau elementuak dira: erritmoa, errima,
onomatopeiak eta hitz asmatuak
Gaitasunak ebaluatzeko
1 GAITASUNAK EBALUATZEKO
Sudur puntan mundua

Mirentxuk pixkanaka gustua hartu zien bere betaurrekoei. Ikastean gutxiago nekatzen zen,
jendea urrunagotik ezagutu eta hobeto ikusten zuen, eta urrutienera, berriz, han zeudela
ahaztuta zeuzkan hainbat gauza atsegin atzematen zituen: mendi-gailurrak, lainoen itxura
aldakorrak, zeru-marrarantz txikiagotuz zihoazen itsasontzi nagiak… Mundu berri bat, edo,
hobeto esan, mundu berri asko. Udaberri hartan, gainera, betaurrekoek ia ahantzarazi zioten
udaberri oroko kezka nagusietako bat: azaleko oreztak. Egun hartan, optikariari agindutako
bisitetako bat egitea erabaki zuen.
Optikak, gure inguru honetan denda gutxik bezala, ate jirabirari horietakoa zuen; horregatik
zen hiri hartako haurren kutunena.
Ate hartatixe sartzekotan zen Mirentxu, eskolatik hara zuzenean joana. Kanpoaldera begira
zegoen ate tartean sartzera zihoan unean, ordea, berak ukitu gabe jiratu zuen ateak, bes-
te tarte huts bat erakutsi, eta hurrengoan, hara: Iban. Eskola-lagunaren ile hori kizkurra,
hainbeste gustatzen zitzaiona, berehala ezkutatu zen berriro, ordea, zeren mutila ere, Miren-
txurekin han ustekabean topo eginik, kanpora irten beharrean, atzera denda barrura sartu
baitzen, atearen jirabirari jarraituz.
Mirentxu handik bigarren ate-tarte hutsera sartu zen bizkor. Erakusmahaitik optikako an-
drearen ahotsa entzun zuen:
– …aitonarenak. Horixe da mutila, harrapa ezazu alde egin baino lehen.
Mirentxuk, denda barruan gelditu beharrean, kanpoaldera bultzatu zuen berriro atea. Muti-
la, ordea, kanpora alde egin ordez, barrura sartu zen behin eta berriro. Atea gero eta azkarra-
go zihoan jira eta bira. Mirentxuk, atzera ere, andrearen hitz batzuk entzun zituen:
–…agertu arte. Horixe da neska, harrapa ezazu alde egin baino lehen.
Ateetako kristaleetan zehar bere parean zegoen mutilaren aurpegira begiratu zuen, eta, Mi-
rentxu, begiak sudur-puntara bildurik, burua kristalezko zurrunbilo batean murgildurik zo-
rabiatu zen.
Itsaso gainean zihoan bere bizikletan. Dena itsaso urdin barea zen alde guztietara; gainean,
zeru oskarbia. Izurde eta askotariko arrainak saltaka zebiltzan, balea urdinak ere azalera-tzen
ziren tarteka, handi bezain leun, ia uhinik ere sortzeke.
Halako batean, urrutieneko zeru-marratik zetorren aitona zahar bat ikusi zuen, bereak be-
zalako betaurrekoekin. Iruditu zitzaion Ibanen antza zuela, kizkurrak urdinduta, eta begi
urdinak inguruko urdin guztien artean nabarmen. Horretan, aurreko gurpila altxatu egin
zitzaion tupustean, itsasotik zerura jauzi egin nahi balu bezala.
Ez non eta ez han, zeru urdinetik zintzilik doa bizikleta gainean... Horixe: euliak sabaian be-
zala. Bizikleta arin doa airean, lehen itsaso barearen gainetik egindako bidea orain zeru gar-
bitik dilindan eginez.
Ibili eta ibili, itsasmarra deitu beharko duen leku bateraino inguratu da, itsaso urdina baitago
zeruaren tokian, eta alderantziz. Itsasmarra zeharkatzean, bada, hara!: bere burua ikusten du
aurrez aurre! Elkarrenganantz doaz, eta –uf!– elkarrekin tupust egingo dute, azkar galgatzen
ez badu...
Andrearen hitzek ekarri dute gure mundura:
– ...harrapa ezazu alde egin baino lehen…
Ate jirabirariak azkenean denda barruko zorura egotzi ditu biak, bata bestearen segidan.
Mirentxuk Ibanen ile kizkur ederra berde ikusten du, baina ez da bera harrituena: Ibanek ere
Mirentxuren begi berdeak urdinez koloreztaturik ikusten ditu, eta oreztak, berriz, eskolako
oreztarik alaienak enarak airean bezala mugitzen dira, betaurreko urdinen inguruan dant-
zan.
1. unitatea
Erakusmahaiaren ertzetik, beren gainean, dendariaren aurpegi biribilaren erdia agertu zaie
orduan, ilargia eklipsetik bezala:
–Ondo zaudete?
Orduan, istorio osoa kontatu die, noiz mutilarengana noiz neskarengana aldatuz begi-puztarriak:
–Bada, aspaldi dela, aitona batek betaurrekoak ekarri zituen konpontzera. Harrigarria, ondo
baino hobeto zeuden-eta! Eta harrigarriena, inoiz ez zen haiek jasotzera etorri. Urteak joan
ziren eta neska honek beretzat aukeratu zituen harrezkero apaingarritzat genituen betaurreko
horiexek. Eta orain, mutil hau etorri da, bere aitonarenak zirela esanez eta haren paper zaha-
rren artean ohar bat eta gutun-azal itxi bat aurkitu duela eta…
Misterio, misterio, pentsatu zuen Mirentxuk, eleberrietan bezala ... Segi, bada, andrea!
– …alegia, aitonak oharrean zioen bera zihoan lekuan betaurrekoen beharrik ez zuela gehia-
go izango, eta erabiliko zituenari gutun-azal hura pasatzeko ahalegina egiteko.
Mirentxuk adi-adi entzun zituen andrearen hitzak.
Mutilak esan zion nahi bazuen bere etxetik pasatu eta gutuna emango ziola. Hartan gelditu ziren.
[…]
Hantxe sofaren ondoan biak zutik zeudela ireki zuten gutuna. Azalean, aldizkariren batetik
ebakitako hizki kolore bitxiz hona zer zioen:
BETAURRIKLETA
nola erabili
Urrutirako bistarena ere ondo dago, baina zeure sudur-puntan da-
goena ikusi ezean, zertarako duzu ikusmena? Eta urrutira joan eta
han ere ezer ikusteko gauza ez bazara, zertarako eragin pedalei? Eh?
Juan Garzia Garmendia: Sudur-puntan mundua.
Alberdania (moldatua)
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Markatu betaurrekoak jartzeak Mirentxuri ekarri zizkion onurak:

Azaleko oreztak ahantzi zituen.
Irakurtzeko zaletasuna piztu zitzaion.
Jendea urrunagotik ezagutzen zuen.
Ikastean gutxiago nekatzen zen.
Inguruko paisaiaz gozatzeko aukera zuen.
Iban ezagutzeko aukera izan zuen.
2 Erantzun galdera hauei:

• Zer berezitasun zuen optikak?
• Zer eragiten zion berezitasun horrek?
• Norekin joan zen Mirentxu optikara?
• Nor zen dendan ikusi zuen mutila?
3 Ordenatu testuko pasarte bateko ekintza hauek:

Mirentxu erabat zorabiatu.
Dendariaren hitzak atzera ere entzun.
Mirentxu ate jirabirarian sartu.
Atea gero eta azkarrago joan jira eta bira.
Mirentxu eta Iban atean jira eta bira hasi.
Dendariaren ahotsa entzun.
4 Nola hasi zen atea jiraka eta biraka bi neska-mutilak barruan zeudela? Azaldu.
5 Esan baieztapen hauek (E) egia ala (G) gezurra diren.

Mirentxu bizikletan zihoala, itsasoko uretan murgildu zen.
Mirentxuk bere aitona ikusi zuen bizikletaz eginiko bidaia hartan.
Mirentxuk bere burua ikusi zuen bidaian.
Ibanen hitzek aterarazi zuten Mirentxu ametsezko bidaiatik.
1. unitatea
6 Nola lortu zuten Mirentxuk eta Ibanek ate jirabiraritik irtetea? Azaldu.
7 Zertara joan zen Iban optikara? Azaldu zeure erantzuna.

betaurrekoak konpontzera abisu bat ematera
8 Nola izendatzen zituen betaurrekoak Ibanen aitonak? Zergatik deitzen zien horrela?
INTERPRETATU 9 Nolako harremana zuten Mirentxuk eta Ibanek?

Lagun minak ziren.
Elkarrekin gustatuta zeuden bi eskola-lagunak dira.
Optikan ezagutu zuten elkar.
Arrazoitu zure erantzuna.
10 Aukeratu bildu aditza esanahia honako perpaus hauetan.
• Mirentxu, begiak sudur-puntura bildurik, zurrunbilo batean murgildu eta zorabiatu zen.
zuzendurik itxirik
• Mirentxu begiak bildu ezinik egon zen gau osoan, urduri zegoen-eta.
zuzendu itxi
11 Zer egin behar da betaurrikleta lanean hasteko? Arrazoitu zure erantzuna.

gustuko neska-mutila ikusi begiar sudur puntara bildu
12 Zure ustez, zein izan zen Ibanen aitonaren asmoa betaurrekoak optikan uztean?
Izena: Maila: Data:
HAUSNARTU 13 Testuko hainbat pasartetan kolore bat aipatzen da, zein da? Naturako zein elementurekin lotu
ohi dugu?
Aukeratu kolore horrek sorrarazten dizuna.
Urduritasuna.
Zoriontasuna.
Baretasuna.
Zorotasuna.
Bakea.
Etsipena.
14 Konpoko itxurari gero eta garrantzi handiagoa ematen diogu, zein da Mirentxuren jokabidea
horri dagokionez? Azaldu zeure erantzuna.
ez dio garrantzi handirik ematen arduratuta egoten da itxurarekin
Zer arazo ekar ditzake kanpoko itxurari gehiegizko garrantzia emateak? Ezagutzen al duzu halako
arazorik izan duen inor?
15 Zure ustez, zer adierazi nahi du idazleak Sudur-puntan mundua izenburuaren bidez?
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Sudur-puntan mundua testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
literatura- 7, 8, 9, 10, 11,
komunikaziorako 12, 13, 14, 15
gaitasuna
Bildu aditzaren hainbat adiera ulertzen ditu. 10
Sentimenduak adierazten dituzten izenondoak ulertu eta erabiltzen ditu. 13
Azalpen argiak eta zehatzak idazten ditu. 4, 6, 7, 8, 9,

11, 12
Hainbat gairen inguruko balorazioak egiten ditu. 13, 14, 15
Zientziarako Naturako elementuei buruz hitz egiten du. 13

gaitasuna
Ikasten eta Testuaren egilearen asmoa interpretatzen du. 9, 10, 11, 12,
pentsatzen 15
ikasteko
gaitasuna
Izaten ikasteko Bere iritzia adierazten du. 13, 14, 15

gaitasuna
Zenbait jokabidek etorkizunean ekar ditzaketen arazoak aurreikusten ditu. 14
Elkarbizitzarako Pertsonen arteko harremanak bereizten ditu. 9

gaitasuna
ERANTZUNAK 4 Mirentxu kanpoaldera begira zegoen ate tartean sartzera

zihoan unean, eta berak ukitu gabe jiratu zuen ateak. Halako
1 • Azaleko oreztak ahantzi zituen. baten, Iban eskola-laguna ikusi eta ezkutatu egin zen. Iban,
• Jendea urrunagotik ezagutzen zuen . ordea, kanpora irten, tarte hutsera sartu zen berriro, eta
• Ikastean gutxiago nekatzen zen. optikako andrearen ahotsa entzun zuen. Denda barruan
gelditu beharrean, kanpoaldera bultzatu zuen berriro atea;
• Inguruko paisaiaz gozatzeko aukera zuen.
eta mutila kanpora joan beharrean, barrura sartu zen, berriro
• Iban ezagutzeko aukera izan zuen. ere. Atea gero eta azkarrago hasi zen jira eta bira.
2 • Ate jirabiraria zuen. 5 • Mirentxu bizikletan zihoala, itsasoko uretan murgildu zen.
• Hiri hartako haurren kutunena izatea . Egia
• Bakarrik joan zen. • Mirentxuk bere aitona ikusi zuen bizikletaz eginiko bidaia
• Iban, eskola-laguna. hartan. Gezurra
3 1- Mirentxu ate jirabirarian sartu. • Ibanen hitzek aterarazi zuten Mirentxu ametsezko
bidaiatik. Gezurra
2- Mirentxu eta Iban atean jira eta bira hasi.
3- Dendariaren ahotsa entzun. 6 Ate jirabirariak azkenean denda barruko zorura egotzi zituen
biak.
4- Atea gero eta azkarrago joan jira eta bira.
5- Dendariaren hitzak atzera ere entzun. 7 Abisu bat ematera. Aitonaren paper zaharren artean ohar bat
eta gutun-azal itxi bat aurkitu dituela esatera.
6- Mirentxu erabat zorabiatu.
8 Betaurrikleta. Sudur-puntan dagoena ikusteko balio dutelako.
Beraz, betaurreko eta bizikleta hitzen elkarketatik sortua da
hitz berria.
9 • Elkarrekin gustatuta zeuden bi eskola-lagunak dira. Hori
argi ikusten da, elkar ikustean; izan ere, biak ala biak
lotsatu egiten dira.
10 • Zuzendurik.
• Itxi.
11 Begiak sudur-puntara bildu. Hurbilekoa hobeto ikusteko tresna
dira.
12 Betaurrikleta beste norbaiti uztea, bera hil aurretik.
13 Urdina. Itsasoarekin. Norbere iritziaren araberako erantzuna.
14 Arduratuta egoten da itxurarekin. Udaberrian azalean oreztak
ateratzen zitzaizkiolako edota betaurrekoengatik.
Erantzun eredua: itxurarekiko gehiegizko mendekotasuna,
gaixotasun fisiko edota psikologikoak …
15 Askotan oso hurbil daukagun horri ez diogula erreparatzen
eta ez diogula jaramonik egiten.
Erantzunak
1 IKASLEAREN LIBURUKO ERANTZUNAK
KOMUNIKAZIOA 5 Arrisku-kirolen inguruan informazioa ematea.
6 • E. E.: Arrisku-kirolak: Arriskua maite dutenentzako kirolak

Atarikoa (6. eta 7. or.) dira. Arriskua bizitzearen gozamena.
• E. E.: Jatorri harrigarriak: Kirol berri batzuek jarduera

Mintzatu
harrigarri edo bitxietan dute jatorria.
• Arrisku-kirolak dira.
• E. E.: Arrisku-kirolen etorkizun lainotsua: Zaila da kirol
• Erantzun eredua (E.E.): Rafting, zubi-jauzia, parapentea…
hauek nolako etorkizuna izango duten asmatzea.
• Erantzun librea (E.L.).
7 • Arrisku-kirol; Kirol-jarduera; kirol-material; arrisku-eski;
arrisku-jauzi; surf-ohol; kale-irristaketa; eskailera-maila;
Entzun
espaloi-ertz; ur-kirol; ur-motor; propultsio-sistema; hegaldi-
Abenturaren prezioa sistema; kirol-jarduera; identifikazio-irizpide.
• Kirol hauek abentura eta izadiaren indarren aurkako erronka
• Extrem sport; klasiko; material; eski; sky-surf; Monopatin;
gisa hartzen dira. Gainera, eguneroko ohituretatik ihes egin eta
halfpipe; street skate; hovercraft; motor; tradizional;
zirrara handiak bizitzea ahalbidetzen dute.
helikoptero; mountain bike; bizikleta; federazio;
• Urtero pertsona mordoxka hiltzen dira kirol-jarduera horiek identifikazio; modalitate.
egiten.
8 E. L.
• Prestakuntza egokia behar-beharrezkoa da
9 E. E.: Sen abenturazalea pizten dutelako; ohiko kirolak baino
zirraragarriagoak direlako. Eguneroko ohituretatik ihes egitea
Irakurri
eta zirrara handiak bizitzea bilatzen dutelako.
Base jauzia
• Paraxutismo modalitate bat da.
• Building (eraikina), Antenna (antena), Span (zubi-begia) eta Earth Komunikazio-jarduerak (14. eta 15. or.)
(Lurra).
KIROL BATEN HISTORIA ETA ARAUAK AZALTZEA
• BASE jauziko marka berria ezarri zuen, Veleta menditik salto
eginda, 3200 metroko altueratik, hain zuzen ere. 1 • Saskibaloia - Partidak
• E. L.
• Boleibola - Materiala
• Zesta-punta - Historia
Idatzi
• Judoa - Arauak
• E. E.: Alex Txikon mutil sendoa da…
• E. E.: Alex Txikon oso apala da…
2 E. L.: Ariketa honetan lan kooperatiboa egingo dute. Lauko
taldeetan jarrita, kirol bati buruzko informazioa bilatu eta
goiko lau ataletan banatu dute: historia, materiala, partidak
eta arauak. Partaide bakoitzak atal bana azalduko du
Irakurmena (8. eta 9. or.) ikaskideen aurrean. Aurkezpena osatzeko, argazkiak erabil
Testua aztertzen ditzakete. Halaber, kirol horretako materiala erabiltzea ere
oso lagungarria izan daiteke.
Non gogoa, han zangoa
1 • B ENTZUTEKO TESTUA
2 • Z 1 • G
• Z
• E
• O
• G
• Z
• E
3 • Street skatean irristatzaileak kalean aurkitzen dituen
eragozpenak erabiltzen ditu bere trebetasunak erakusteko. 2 Bizkorrena, garaiena, indartsuena.
• Hovercraftek airezko nolabaiteko «koltxoi» baten gainean 3 E. L.
ibiltzen da.
EUSKARAZKO KIROL-HIZTEGIA SORTZEA
• Parapentea, paraxutismoa, delta hegoa.
4 Erantzun eredua: Arrisku-kirol batzuen helburu nagusia ez da 1 E.L.: Banaka jarrita, kirol batean erabiltzen diren hamar hitz
lehia, ongi pasatzea baino. garrantzitsuenak bildu eta hiztegitxoa egingo dute.
Testu-tipologia (18. eta 19. or.) 7 • E. E: Txitek

• Kirolariak
TESTUTIK ABIATUTA • Rock taldeak
1 • E. E.: Batez ere, deskribapen fisikoa egiten du; dena den, • Bertsolariak
deskribapen osagarriek izaeraren hainbat ezaugarriren • Aktoreak
berri ere ematen dute.. 8 • Jokalari ospetsu horrek (S) jatorra ematen du (P).
• Bizarra; belarritakoa, belarria, burua; zapi urdina; begia; • Ikasle saiatu askok (S) matematika maite dute (P).
gorpuzkera; lepoa; lepokoa; apaingarria; eraztuna; eskua;
• Musikari trebeek (S) begiak itxita jotzen dute (P).
atzamarra; esmeralda; gema gorrizta.
• Txakur zaunkariek (S) ez ohi dute kosk egiten (P).
2 Deskribapen objekjtiboagoa da. E. L.
3 luzea; garaia; mardula, beltza; oparoa; urdina; beltza; sakona;
IZEN-SINTAGMA
astuna; pisutsua; sendoa; handia; gorrizta.
4 1 • Iratiko basoko zuhaitz zaharrak sendo daude.
Ezaugarria Azalpen osagarria • Zure jertse berriak ederki ematen dizu..
Pauso bat ematen zuen • Loreen usain gozoa asko gustatzen zaigu.
Gorpuzkeraz astuna zen, bakoitzean, zarata • Taldeko atezain trebeak gelditu du jaurtiketa.
pisutsua. sendoa ateratzen zuen • Aitaren argazki zahar horiek barregarriak dira.
kubiertako oholetan.
2 • Bizikletaren gurpil zulatua
• Pisako dorre okerra
IDAZTEARI EKIN
• Haizearen indar handia
5 E. L. Ikasleak irudian ageri den neskaren deskribapena egingo • Harakinaren aizto zorrotzak
du, horretarako emandako urratsei jarraituz. Deskribapen
• Baratzeko barazki osasuntsuak
fisikoa egiteaz gain neskaren itxurak sorrarazten duen
sentsazioen arabera, neskaren izaera ere deskribatuko du. 3 E. E.: Amaren gona gorria; eskolako jolastoki estalia...
Deskribapena azalpen osagarriak erabilita osatuko du. 4 • Bi pilotariak
• Futbolariak / atezaina
HIZKUNTZAREN ERABILERA • Pailazoak / magoa
• Irabazlea / txirrindulariak
Gramatika (10.-13. or.) 5 • hori / hau
• haiek / horiek
PERPAUSA ETA HAREN OSAGAIAK • hauek / hura
1 • E. E.: eman. 6 Lo Zirraragarria izan zen. Ni bigarren sartu nintzen, gidariaren
• E. E.: izan. atzean. Denok esku-argi bana generaman, baina iluntasuna
• E. E.: bele. zen nagusi. Ez genuen kobazulo osoa ikusi; izan ere, galeria
asko ditu. Ederki pasatu nuen eta itzultzeko asmoa dut; hori
2 • E. E.: Udazkenean, zuhaitzeko hostoak erortzen dira. bai, ondo lagunduta.
• E. E.: Asteburuan herriko jaiak hasiko dira.
• E. E.: Txirrindulariari bizikletako gurpila zulatu zaio.
Lexikoa (16. or.)
• E. E.: Miren gaur ez da musika-eskolara joan.
3 • E. E.: Zineman laguna zurrungaka hasi da. HITZEN IZAERA ETA SORKUNTZA
4 8
1 • /t-o-m-a-t-e/ • /i-s-p-i-l-u/
5 • Amaren bizikleta zahar hura. Bizikleta.
• /t-r-e-n-b-i-d-e/ • /i-r-r-i-s-t-a-i-l-u/
• Altsasuko inauteri ospetsuak. Inauteri.
2 • a - trenbide • b- ispilu • c- tomate
• Izebaren baserriko txakur zaunkari haiek. Txakur. • d- irristailu • e- besaulki
• Zaldi bizkor haren hanka sendoak. Hanka. 3 kafe; robot; futbol; bertso; denda
6 • Leihoko lore horiek • zimeltzen hasi dira. 4 • castellum > gaztelu • ecclesia(m) > eliza
• Herriko egunkariak • albiste hori dakar. • schola > eskola • liber, libris > libre, liburu
• Musika atsegin hark • animaliak lasaitu zituen.
5 • musika: egutza
• Artzain jakintsu horrek • uda beroa iragarri du.
• musika-areto: elkarketa
• Praka laburrak • erosoak dira udarako.
• musikalari: eratorpena
Ortografia (17. or.) DEKORAZIO-OLERKIA OSATZEA

1 E. L.
DATA NOLA IDATZI 2 E. L.
1 • 2004ko martxoaren 30a. 3 E. L.
• 1847ko uztailaren 12a.
• 1999ko maiatzaren 23a. AMAIERAKO JARDUERAK
• 2014ko urtarrilaren 8a.
• 2010eko irailaren 3a. Amaierako jarduerak (24.-25 or.)
2 • Etzi, azaroak 5, batzarra izango dugu.
• Bihar bertan, martxoak 7, egingo da martxoak.
1 • Zuhaitz batetik bestera lotutako zinta bat da; praktikatzeko,
motxilan sar daitekeen zinta zapal bat besterik ez da behar.
• Hurrengo ostiralean, hilak 22, azterketaren emaitzak
iragarriko dira. • AEBko Yosemite parkean du jatorria.
• Bai lagunekin bai bakarka praktikatzeko aproposa da.
3 • Hilaren 8an batuko gara.
• Oreka hobetzeko eta akrobaziak egiteko balio du; ondo
• Otsailaren 7a.
trebatuz gero, akrobazia ikusgarriak egin daitezke.
• 2014-IV-05.
• Normalean, zinta lurretik zentimetro batzuetara jartzen da,
• Iruñean, 2013ko uztailaren 7an. eroriz gero minik ez hartzeko. Ez; Berlinen, adibidez,
• Datorren urriaren 15ean joango gara. lurretik 1.000 metrora egin dute.
• Ekainaren 3tik 7ra arte. 2 • Eskolako sukaldariak (S) zopa gozoa prestatu du (P).
4 • 2002ko apirilaren 26tik dago zabalik. • Musika-eskolako ikasleok (S) kontzertua emango dugu (P).
• 2061eko uztailaren 28 arte ez da ikusiko. • Erromako zubiak (S) kolore biziak ditu (P).
• 1893ko uztailaren 28an hasi zen lanean. • Nire gelako leihoko armiarmak (S) amarauna egin du (P).
3 • itsasoko ur sakona.
LITERATURA-HEZKUNTZA • eguzkiaren izpi beroa.
• muskerraren buztan luzea.
Literatura (20.-22 or.) • arkatzaren punta zorrotza.
4 E. E.: • Ipar poloko izotza • urtzen ari da.
POEMA JOSTALARIAK I
5 Kapitainaren egunerokoa: hamargarren, eguna igaro da
1 • Hotsa sortzeko. itsasoratu ginenetik. Ia mila milia nabigatu ditugu, eta orain,
• Erritmoa sortzeko. dena da ura gure inguruan; urdina da guztia, ez da ezer
• Errimatzeko. gehiago ikusten. Oraindik ez dugu lurrik kausitu, izurde batzuk
bakarrik. Marinelak egarri dira eta ur gutxi geratzen da
2 5. eta 6. bertso-lerroetan
edateko, kanpoan asko dagoen arren. Ea mapako uharte hori
3 Atxia-motxia, perolipan: laster aurkitzen dugun. Kalatxori bat pausatu da brankan. Hau
nire semea errotan; poza, horrek kostaldetik gertu gaudela esan nahi du-eta!
errotara nindoala 6 • Mail. / Erat. / Elk. / Elk.

• Erat. / Mail. / Elk. / Erat.
topatu nuen asto bat;
• Erat. / Mail. / Elk. / Elk.
kendu nion buztan bat,
• Erat. / Mail. / Elk. / Erat.
ipini nion beste bat.
7 • ezpata / berde.
Errota txikiak, klin-klan.
• alkate / baloi / robot.
TESTUA: Dona, dona • azoka / zeru / errota.
8 • a) Bilbon, 2015eko martxoaren 31n.
1 Zotz egiteko.
• a) Ostiralean, maiatzak 1, langileen eguna da.
2 E. L.
• b) 1901eko maiatzaren 14an, balea agertu zen Orion.
3 Baserrikoa. Nekazaritza giroko elementuak ageri dira: garia,
• c) Durangon, 2015eko irailaren 20an.
artoa, errota, idia, astoa...
9 • Berlingo harresia 1989ko azaroaren 9an eraitsi zuten.
4 E. L.
• Mickey sagua 1928ko azaroaren 28an azaldu zen
aurrenekoz pantailan.
• ETB1 1982ko abenduaren 31n hasi zen zuzenean

emititzen.
• Jokalariak 2017ko ekainaren 30 arte luzatu du kontratua.
10 • Patinatzen hasteko, toki aproposa aurkitu behar da.
Patinajea egiteko materialak: patinak, kaskoa, belaun,
ukalondo eta eskuturretarako babesgarriak... Kirol hau
egiteko, aproposa da zoru laua eta irregulartasun gutxikoa.
• Gorputzeko mugimendua hobetzen du / Oreka hobetzen
laguntzen du.
• Erabili beti kaskoa / Erabili beti belaunetarako babesgarriak.
11 • E. L.
12 Bertsoak.
13 Dekorazio-olerki asko jolas aurreko zozketa egiteko
erabiltzen dira.
14 Errima; Erritmoa; Onomatopeia; Hitz asmatuak.
15 • zilarra; harriketa; erregerengana.
• harriketa; miñoneta / enterrabona; panalapona .
• txirimirikarka, txikit edo ponp!
IDAZTEN JAKIN
E. L.: Ikasleak Robin Hood arkulariaren deskribapena egingo du,
horretarako emango zaizkion hainbat aholkuri jarraituz.
1 ERANSKINEKO ERANTZUNAK
PERPAUSAREN OSAGAIAK • Hango ume haiek ez dira auzokoak; horko horiek,

berriz, bai.
1 Erantzun eredua. • Hemengo liburu hauek itxura ona dute eta hango
• Zure ikaskide guztiak ez dira futbolzaleak. komiki hura ere ederra da.
• Telebistako zenbait aurkezle nire auzokideak dira. 8 • Lorategiko haritz mardul hori oso zaharra da.
• Aneren makina bat gauza gustuko ditut.
Lorategiko haritz mardul horiek oso zaharrak dira.
• Bertsolari gaztea oholtzara igo da.
• Hemengo jostailu hauek neba txikiarenak dira.
• Liburuko ariketa asko etxean egin ditugu.
• Teilatuko teila hura apurtuta dago.
2 Azpiamarratutakoak predikatuak dira; besteak, • Gazteluko leiho hau estua eta txikia da.
subjektuak.
9 Bermeoko itoginak Izaron
• Portuko itsasontziak arrainez beteta daude. Izaro uharte txikia da eta bertan hegaztiak baino ez dira
• Auzoko lagunak bizikletaz joaten gara eskolara. bizi, baina bermeotarrak eta mundakarrak gogor lehiatu
• Irratiko esatariak eman du albiste pozgarri hori. ziren haren jabe egiteko. Kondairak dio estropada batez
• Ipuin-kontalari horrek ume guztiak hunkitu ditu. jokatu zutela uhartearen jabetza. Antza, bermeotarrak
• Katu basatiak gauez ibiltzen dira ehizan. izan ziren irabazleak eta orain urtero aldarrikatzen dute
jabetza, Madalen jaiak egiten dituztenean. Alkateak,
herritarrak lagun dituela, Izaro aurrean teila bat itsasora
IZEN-SINTAGMAREN OSAGAIAK bota eta esaten du: «Honaino heltzen dira Bermeoko
itoginak».
3 • Zirkuko pailazo barregarriak
• Udako haize beroa 10 • Hainbat lagun elkartu dira jaian.
• Abeslari horren begi ederrak • Hogei ikasle gara gelan.
• Saskibaloi-taldeko neska altuak • Mendizale gutxi heldu dira tontorrera.
• Oihanetako animalia beldurgarriak • Pastel guztiak jan nituen bazkalostean.
4 • Hendaiako hondartzako sorosleak jendeari adi daude.

• Suhiltzaileen kamioia ziztuan igaro da gure aurretik.
• Ospitaleetakoerizainak oso atseginak dira umeekin.
• Egunkarietako orriak zuri-beltzezkoak dira.
• Herriko alkatearen hitzek hasiera eman die jaiei.
5 • Teilatuetan dauden tximiniak.

Teilatuetako tximiniak.
• Plazan dagoen azoka. Plazako azoka
• Amak duen auto berria. Amaren auto berria
• Sukaldeetan dauden lapikoak. Sukaldeetako lapikoak
• Guk ditugun komiki dibertigarriak. Gure komiki
dibertigarriak
6 • Hiri handi hori New York da.

Hiri handi eta jendetsu hori New York da.
• Nire lagun garai eta jator hori Jone da.
• Aneren txakur jostalari eta txiki hura Lagun da.
• Amonaren baserri zahar eta ederra mendialdean dago.
7 • Lehen entzun dugun abesti hori gustatu zait, baina

oraingo hau are gehiago.
Entzungaien transkripzioak
1
UNITATEKO ENTZUNGAIEN TRANSKRIPZIOAK
ENTZUNGAIAK
HASIERAKO ENTZUNGAIA (6. or.)
Abenturaren prezioa
Gero eta gehiago dira arrisku-kirolak edo abenturakoak egitera ausartzen diren pertsonak. Izan ere,
abentura eta izadiaren indarren aurkako erronka gisa hartzen diren kirol hauek arrakasta handia
izan dute azken hamarkadetan. Baina, kirol horietan aritzeak arriskuak ere baditu, eta, horrexegatik,
prestakuntza egokia behar-beharrezkoa da istripuren bat eduki nahi ez bada.
Arrisku-kirolek zale ugari dauzkate geure gizarteko gazteen artean, eta baita ez hain gazteen artean
ere, batik bat eguneroko ohituretatik ihes egin eta zirrara handiak bizitzea gogoko dutenen artean.
Asko dira izen orokor horren azpian biltzen diren jarduerak, eta oso desberdinak: zubi-saltoa, ka-
yaka, erorketa librea, arroila-jaitsiera, eskalada, hidrospeeda, etab.
Hala ere, ‘moda‘ honek ere badu bere alderdi negatiboa: urtero pertsona mordoxka hiltzen dira ki-
rol-jarduera horiek egiten. Hori dela eta, segurtasuna ezinbesteko faktorea da inolako arazorik ger-
ta ez dadin.
Printzipioz, edonork har dezake parte gisa horretako abentura-kiroletan, baina, hala ere, ez dira
pertsona guztiei gomendatzeko modukoak: arazo kardiobaskularrak edo nerbioetakoak dituztenek,
epilepsiak, bertigoak edo fobiak jota daudenek, hipertentsoek, ume txikiek edo arriskurik nahi ez
dutenek hobe lukete horrelako kiroletan ez aritu.
Bestalde, gaur egun gero eta gehiago dira horrelako ‘abenturak’ berme onenekin, eta monitore
trebatuen laguntzarekin egiteko modua eskaintzen duten elkarteak eta enpresak.
Horrelako enpresek, ariketa horietan esperientzia handia duen jende prestatua edukitzeaz gain, eta
kirola egiteko ekipamendu guztia (behar bezala homologatua eta egoera onean) eskaintzeaz gain,
aseguru-polizak ere badituzte, kirol horietan trebeenek ere izan baititzakete istripuak. Horrexegatik,
sekula ez lirateke horrelako kirolak norbere kasa egin behar.
Arrisku-egoeretarako laguntza-ekipoa edukitzeaz gain, aurrez pentsatu behar dugu zein osa-
sun-zerbitzu ditugun eta nola eramango dugun ospitalera istripua izan duena.
Edonola ere, komeni da abentura-kiroletarako zaletasuna duen edonork lehen sorospeneko eza-
gutzak edukitzea, eta, esate baterako, hausturak, odoljarioak edo lesioak tratatzeko beharrezko
teknikak zein diren jakitea. Horrez gain, istripu arinei aurre egiteko ezinbestekoa den guztia edu-
kiko duen botikina beti aldean eraman behar da: esparatrapua, likido antiseptikoa, puntuak, etab.
Agirre, Jabier - Medikua eta OEEko kidea ITURRIA: ELHUYAR ALDIZKARIA
KOMUNIKAZIOA (15. or.)
Xakea kirola da!
«Xakea kirola al da?» Galdera hori beti ibili da airean. Hiztegien arabera, kirola lehiaketa edo joko
modura egiten den jarduera fisikoa da. Kirolak entrenatzea eta arau batzuk betetzea eskatzen du.
Kirola helburu jakin batekin egiten da: lehiaketa, gozamena, bikaintasuna edo abilezia lortzea du
helburu. Askotan, aurreko helburu guztiak biltzen ditu.
Olinpiadetako lelo ezagunak dioen bezala, kirolaren helburua «Citius, Altius, Fortius» izatea da, edo
euskaraz esanda, bizkorrena, garaiena eta indartsuena izatea.
Xakeak giza jarduera zaharrenetakoa imitatzen du: gerra, hain zuzen. Xakeak kalkulua, sormena eta
matematika uztartzen ditu.
Horrez gain, xakean, jokalariaren kontzentrazio ahalmena, erabakimena, taktika eta estrategia in-
dartzen dira.
156 herritan kirol izaera aitortzen zaio xakeari, bete beharreko baldintza guztiak betetzen dituelako:
denentzako modukoa da, gozagarria da, araututa dago, lehiaketa da eta nazioartean jokatzen da.
1
ENTZUNGAIAK
Kirol antolamendu erabatekoa du: federazioak, araudiak, epaileak, emaitzak, sailkapenak… Xakean,
zorteak ez du eraginik, eta ez dago inolako gailu mekanikoren beharrik.
Nazioarteko Olinpiar Batzordeak Olinpiar Mugimenduan sartu du xakea, golfarekin eta errugbiarekin
batera, egiaztatu baitu kirol horrek bete egiten dituela arauak eta oinarrizko olinpiar printzipioak,
alegia, Batetik, arrazagatik, sexuagatik edo erlijioagatik inor ez baztertzea eta, bestetik, gorputzaren,
borondatearen eta espirituaren gaitasunak goratzea.
Euskal Herrian 7.000tik gora xakelari federatu daude (5.000 Euskal Autonomia Erkidegoan, 1.500
Nafarroako Foru Erkidegoan eta 500 Ipar Euskal Herrian) 100 bat klubetan sailkatuta; xakezaleak,
berriz, asko eta asko dira. Horrezaz gain, kontuan hartu behar dira unibertsitate eta eskola txapel-
ketetan parte hartzen duten milaka ikasle, beren monitore eta irakasleak lagun dituztela.
«Eskolako Xakearen» balioa paregabea da, kirolik adimentsuena delako. Eskolaz kanpoko jarduera
bikaina da, ikasleen ezagutza eta jarrera hobetzen. Hain aparteko deritzogu joko horri, non hezitzai-
le askok eskolako ikasgai bezala sartu nahi baitute.
Hori gutxi balitz, pertsona elbarrientzat ere aproposa da, taldeetara moldatzeko modu ederra es-
kaintzen baitu xakeak.
Adina ere ez da muga. Xakeak urrutira jokatzeko aukera ere ematen digu, Internet bidez, beste hi-
zkuntza, adin, kulturetako jendearekin, lehia zein jolas modura...
Gure peoiak lerroan jartzen segituko dugu, dorreak zutabe irekietan, gotzain libreak abian jarri eta
zaldiekin jokaldiak egingo ditugu. Horrela, ziur irabaziko dugu partida erabakigarri hau... xakea kiro-
la baita..
AMAIERAKO JARDUERAK (25. or.)
Patinajearen sekretuak
Patinajea oso kirol dibertigarria da. Kirol honen abantailetako bat da kanpoan egin daitekeela da.
Haur eta nagusiek egin dezakete, urteko edozein garaitan. Eta patinatzeko ekipamendua eramatea
erraza denez, ez da oso zaila patinatzen hasteko toki aproposa aurkitzea.
Kirol honen onurak hauek dira:
Gorputzeko mugimendua hobetzen du.
Oreka hobetzen laguntzen du.
Aire zabalean egin daiteke eta oso gustagat¡rria da taldean egitea. Baina bakarrik ere egin daiteke.
Edozein ordutan patinatu daiteke, urteko edozein garaitan eta toki pila bat dugu egin ahal izateko.
Kirol hau egiteko segurtasun-arau batzuk bete behar dira:
Erabili beti kaskoa. Hasieran, oso ohikoak dira erorketak, eta horregatik oso garrantzitsua da kasko-
arekin burua babestea.
Erabili beti belaunetarako babesgarriak, haiek direlako erortzean kolpe gehien jasaten dutenak. Oso
gomendagarriak dira, baita ere, ukalondo eta eskuturretarako babesgarriak. Eskuak izan ohi dira
lehen euste-puntuak erortzen garenean.
Aukeratu zoru laua eta irregulartasun gutxikoa kirol hau egiteko.
2. UNITATEA

• 3. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
• 4. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Sakontzeko
• 3. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
• 4. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

2
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unitatean tetik, Deklinabidea. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko, hain-
zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak aurkez- bat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak
ten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hizkuntza-tre- bete, testua osatu, perpausak berridatzi eta abar.
betasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurmena eta idaz- Lexikoaren programan, hitzak motak (Hitz bakunak, elkartuak
mena) lantzeko. Unitate honetan, musikari buruz arituko gara. eta eratorriak) ikasiko dituzte ikasleek. Ortografia atalean, be-
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpi- rriz, orduak adierazteko arauak aztertuko dituzte, zenbait arike-
programak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jardue- ta praktikoren bidez.
rak eta Testu-tipologia.
Literatura-hezkuntzaren programan, poema jostalarien gaian
Irakurmenean Inperio indiarra testua irakurri eta landuko dute, sakontzen jarraituko dugu, oraingoan dramatizazioak eta ipuin
ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitura, ezauga- erritmikoak landuz. Horrela, Egiten jakin atalean ikasleei ipuin
rriak…) aztertuz. erritmiko bat ikastea eta binaka antzeztea eskatuko zaie.
Komunikazio-jardueren barruan, lan kooperatiboaren bidez, Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
jardun baterako (ikasteko, jai baterako, kirola egiteko) bost ratura-hezkuntzako eduki aipagarrienak laburbiltzen dira. Bes-
abestiko playlista osatuko dute. Halaber, Musika eta letra. Le- talde, amaierako jarduerek unitatean zehar landutako edukiak
tra eta musika testua entzungo dute eta Kanta ezagun bati berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
buruzko fitxa egingo dute ikasleek.
Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar hizkuntza-
Testu-tipologian lekuen deskribapena landuko dugu hainbat ren arloari dagozkionak ez ezik, beste zenbait arlotakoak eta
jardueraren bitartez. zehar gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa zen-
landuko dira: batetik, Aditz-sintagma eta haren osagaiak; bes- doan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Musika playlist bat egitea
• Irakurmena • Kanta ezagun baten fitxa egitea
Inperio indiarra • Abadiako jauregi-gaztelua
deskribatzea.
• Komunikazio-jarduerak.
Musika eta letra. Letra eta musika
Nafarroako harribitxiak:
Erriberriko jauregia

Aditz-sintagma • Sydneyko Opera deskribatzea.
Aditz-sintagmaren osagaiak
Deklinabidea
2. unitatea
Deklinabide-kasuen sailkapena
• Lexikoa
Hitz motak.
• Ortografia
Ordua adierazteko arauak.
• Poema jostalariak II
• Ipuin erritmiko bat ikastea eta
• Dramatizazioak
antzeztea.
• Ipuin erritmikoak
2
KOMUNIKAZIOA
Atarikoa (26-27. or.)

MINTZATU
rra egin daiteke. Madonnaren kontzertuetan ateratako hainbat argazki ikus daitezke, askota-
riko jantziak soinean dituela: janzki zuria, animatzaile-jantzia, kapela... Argazkietan abeslaria-
ren alde polifazetikoa nabari da. Irakasleak irudiak deskriba ditzatela eskatuko die ikasleei.
Ikasle askorentzat abeslari ezaguna izango da; hala ere, baliteke adina dela-eta zenbaitek ez
ezagutzea. Horrenbestez, irakasleak hainbat galdera luzatuko dizkie ikasleei: Ezagutzen al
duzu goiko argazkietako artista? Zer dakizu hari buruz? Ba al dakizu haren abestirik? Ausar-
tuko al zinateke abesten? Azken galdera horiek ikaslea zirika dezakete, haren inplikazioa eta
hurrengo jardueretarako jarrera parte-hartzailea sustatuz.
• Ondoren, hausnarketari bide emango dioten hainbat galdera erantzungo dituzte ahoz, ezta-
baidarako aukera sortuz: Zure ustez, zer behar da mundu mailako artista bilakatzeko? Zer
traba egon daitezke bidean? Halaber, mundu mailako artista ezaguna izatea gustatuko lit-
zaiekeen galde dakieke. Horren harira, pertsonaia famatua izatearen alde on eta txarren in-
guruko eztabaida antola liteke, aldeko eta aurkako ikuspuntuak dituzten ikasleak bi taldetan
banatuz.
leak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiari buruz hausnartzeko eta iritzia
emateko eskatzen baitzaio; hartara, bere izaera garatzeko aukera izango du, eta bere burua-
rengan duen konfiantza eta bere autonomia indartuko dira.
ENTZUN
• Jarraian, entzundakoaren ulermena eta ahozko adierazpena landuko ditugu unitate honetako
lehenengo entzungaiaren bidez. Honako honek, Poparen erregina izenekoak, Maddonaren
ibilbide artistikoari buruz hitz egiten digu.
• Ondoren, entzungaiari buruzko hainbat galderari erantzun beharko diete ikasleek, hala nola
ea zergatik deitzen dioten Poparen erregina. Entzungaian zehar, hainbat datu aipatuko dira
(datak, diskoen izenak, sariak, kopuruak...), eta ikasleak arretaz entzun beharko du ahalik eta
informazio gehien lortzeko.
• Entzungaian Madonnaren biografia laburra egiten da, ikasleari abeslaria eta haren obra eza-
gutarazteko. Entzungai hau interesgarria izan daiteke pertsonaia baten biografia lantzen has-
teko. Aurrerago, biografia hori eredutzat hartuta, ikasleari berak hautatutako pertsonaia bati
(historikoa, artistikoa, kirolaria) buruzko biografia laburra egin dezala eskatu ahal zaio, ba-
naka ala binaka, ondoren ikaskideen aurrean aurkezpen laburra egiteko.
• Jarduera honen ondoko izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komu-
nikatzeko gaitasuna landuko dela; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaita-
suna garatuko baitu
IRAKURRI
• Atal honetan, ikasleek testu labur bat irakurriko dute. Testua bitan banatuta dago. Lehenengo
zatiak Kalakan talde euskaldunari buruz dihardu; bigarren zatian, aldiz, Madonnak talde ho-
nekin duen harremanari buruz hitz egiten da.
• Irakurgai honen bidez, euskal musika tradizionala eginez nazioartean ibili diren taldeak eza-
gutzeko aukera ona izango dute.
• Irakasleak euskal musika tradizionala musika garaikidearekin uztartuz munduan zehar bi-
daiatzen duten hainbat talderi buruz hitz egin diezaieke ikasleei: Kalakan, Korrontzi, Oreka TX,
Kepa Junkera… Halaber, unitate hau euskal musika tresnak ezagutarazteko aukera polita izan
liteke: txalaparta, alboka, trikitia, txistua... http://www.badok.info atarian sar daitezke.
• Interesgarria izan daiteke Oreka Tx taldeak munduan zehar txalaparta joaz egindako bidaiari
buruzko Nomadak TX dokumentala ikustea. Ondoren, ikasleek filmari buruzko idazlana egin
dezakete. http://txalapart.com/nomadak-tx/ atarian filmari buruzko infomazio osoa dago.
2
KOMUNIKAZIOA
• Jarduera honen ondoko ikur horiak adierazten du ikasleak Arterako gaitasuna landuko duela;
izan ere, gai hau aproposa izan daiteke ikaslearengan musikarekiko zaletasuna sustatzeko.
Hartara, kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz balora-
tzeko gaitasuna garatuko dute.
IDATZI
• Atal honetan, ikasleak Ezkio-Itsasoko Igartubeiti baserri-museoaren deskribapen laburra egin
beharko du. Hartara, aurreko unitatean landutako deskribapenen zenbait baliabide praktikan
jarri ahal izango ditu berriz ere. Ariketaren ondoko argazkietan oinarrituta, baserriaren eta
haren inguruaren deskribapena egingo du. Ondoren, barrutik duen itxura, tresnak eta mate-
rialak deskribatuko ditu. Igartubeiti baserriari buruzko datu gehiago eskuratzeko, www.igar-
tubeitibaserria.eus web-orria bisita daiteke
• Kalakan taldeak Maddonarekin batera abestutako Sagarra jo abestiak (http://sagarrajo.com/
eu/) zubi-lana egiten du hasierako gaiaren eta lekuen deskribapenaren artean. Irakasleak
sagarra jotzeari buruz hitz egin diezaieke ikasleei, eta antzinako baserrietan nola egiten zu-
ten azaldu. Ondoren, XV. mendeko Igartubeiti baserri museoari buruz hitz egin dezake, eta
horren ostean, haren deskribapen laburra egin dezatela eskatu.
• Jarduera honen ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza- eta literatura-komu-
nikaziorako gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa hau idatzizko zein ahozko komunika-
zioa lantzeko egokia baita, informazioa bilatzeko, biltzeko eta prozesatzeko trebetasuna in-
dartuz. Hartara, mota honetako ariketek askotariko asmo komunikatiboak dituzten testuak
ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko diote ikasleari.

• Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren irudiak aztertzea.
Bertan Ipar Amerikako Seminola leinuko hainbat pertsona ageri dira, New Yorkeko Hard Rock
Cafe jatetxearen sarreran. Gaiaren inguruan gehiago sakondu nahi izanez gero, webgune
hauetan informazio osagarria eskura daiteke:
https://eu.wikipedia.org/wiki/Seminola.
http://www.hardrock.com/
ra laburrak egitea, ideia nagusiak bereganatu dituzten ikusteko. Hartara, haien ahoskera,
hitz-jarioa, intonazioa, erritmoa, irakurritakoaren ulermena eta abar azter litezke.
TESTUA AZTERTZEN
• Ondoren, irakurritakoaren ulermena lantzeko proposatutako ariketak egingo dituzte ikasleek:
Seminola leinuko indioei buruzko zenbait baieztapen egia ala gezurra diren adierazi, testua-
ren atalak bereizi eta ideia nagusiak zehaztu, galderei erantzun...
• Halaber, hizkuntza-baliabideak ere landuko dituzte, eutsi aditzaren baliokideak izan litezkeen
beste batzuk erabiliz: heldu, iraunarazi eta jasan.
• Bukatzeko, hausnarketarako bidea irekiko zaie, erantzun irekia duten hainbat galderaren bi-
dez; modu horretan, ikasleek ahozko adierazpena landuko dute.
• Irakurgaiaren ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako
gaitasuna landuko duela irakurgai nagusiaren bidez, irakurgaiak aukera emango baitio gizar-
te-errealitate desberdinak ulertzeko, eta eta bizikidetza-arauak ezagutzeko. Halaber, irakurri-
takoaren ulermenerako jardueren bidez, Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar ber-
dea- landuko du; izan ere, informazioa modu egokian interpretatu eta laburtu beharko du,
testuaren atalak bereiziz. Bestalde, Izaten ikasteko gaitasuna -izar laranja- ere landuko du
ikasleak, izan ere, hausnartuz gertakarien alde onak eta txarrak bereiziko ditu eta konponbi-
de posibleaz proposatu. Horrek, bere izaera eta ekintzaile-sena garatzen lagunduko dio.
2
KOMUNIKAZIOA

aitzitik, unitatean zehar landutakoa praktikan jartzeko ariketa osoak dira. Irakasleak mota ho-
netako ariketak baliatu ahal izango ditu ikasleak unitatean zehar landu diren edukiak berega-
natu dituen ikusteko.
Unitate honetan, binaka jarrita, musika-zerrenda edo playlist bat egin beharko dute. Izan ere,
musika-estilo ugari dago, eta une bakoitzerako aproposak diren abestiak ere badirela ikasiko
dute ikasleek lan kooperatiboaren bitartez.
Egiten jakin MUSIKA PLAYLIST BAT EGITEA

• Mota horretako musika-zerrendak ez ditu musikariak osatzen, entzuleak baizik, bere zaleta-
sun edo beharrizanen arabera. Lehenengo jardueran ikasleak hainbat egoera ageri diren
taula bat bete beharko du, horietan musika entzuteko ohitura duen ala ez adieraziz.
• Behin taula beteta, ea egoera guztietan musika mota bera entzuten duen galdetuko zaio.
Horrek musikak norberaren egoera emozional ezberdinekin izan dezakeen loturaren ingu-
ruan hausnartzera eraman dezake. Hartara, ikasleak bere hitzekin azaldu beharko du zein
irizpide jarraituko lituzkeen musika mota bat ala beste aukeratzerakoan. Behin hausnarketa
hori eginda, hiru egoera ezberdin aurkeztuko zaizkio (ikasteko, jai baterako eta kirola egiteko)
horietako bakoitzerako musika mota bat proposa dezan.
• Azkenik, binaka jarrita, lan kooperatiboari ekingo diote. Jarduera hau egiteko, atal honetako
aurreko puntuetan landutakoa lagungarri izango zaie, musika mota jakin bat egoera edo
ekintza zehatz batekin identifikatu ahal izango baitute. Halaber, ariketa honek koherentzia
bezalako kontzeptuak, besteak beste, lantzen lagunduko die. Bikote bakoitzak zerrenda bu-
katu ostean, gainerako ikaskideen aurrean aurkeztuko dute.
• Atal honen hasieran ageri den ikur laranjak adierazi bezala, ikasleek Arterako gaitasuna lan-
duko dute, abesti-zerrenda bat egiten ikasiz, musikaren arte-adierazpena ezagutzeko, eta
ikuspegi kritikoz baloratzeko gaitasuna garatuko baitute. Halaber, zeharkako gaitasunak ere
landuko dituzte, hala nola Izaten ikasteko gaitasuna -izar laranja- eta Hitzez, hitzik gabe eta
era digitalean komunikatzeko gaitasuna -izar horia-; izan ere, lan kooperatiboaren bidez ikas-
kideekin ulertzeko, adosteko eta ahoz zein idatziz komunikatzeko trebetasuna garatuko bai-
tute.
ENTZUTEKO TESTUA
Musika eta letra. Letra eta musika!

• Ikasleek Badok.info musika atarian argitaratutako Musika eta letra. Letra eta musika izenbu-
rudun testua entzungo dute. Bertan, Hesian taldeko Zuriñe Hidalgo abeslariak idatzitako go-
goeta azaltzen da, abestietan letrak izan beharko lukeen garrantziaren inguruan.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete. Jarduera amaitzeko,
ikasleek egunerokoan entzuten dituzuen kantei buruz hitz egingo dute. Horretarako, abestie-
tan zeri buruz hitz egiten duten galdetuko zaie. Ariketa hau egokia da sarritan entzuten duten
-nahita ala nahigabe- musikari erreparatu eta jasotzen dituzten azpiko mezuak aztertzeko.
• Ikasleek hainbat gaitasun landuko dituzte. Paleta formadun ikurrak Arterako gaitasuna lan-
duko dutela adierazten digu, musikaren eta letraren arteko harremanari buruzko gogoeta
eginez, kultura-adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko, balioesteko eta ikuspegi kritikoz balora-
tzeko gaitasuna garatuko dute; halaber, Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna -ikur
morea- eta Izaten ikasteko gaitasuna -izar horia- ere landuko dira; izan ere, ikasleak bere
autonomia eta nortasuna garatzeko aukera izateaz gain, norberak hartutako erabakiak eta
iritziak defendatzeko ardura hartuko du, betiere ingurukoekin errespetuz jokatzen ikasiz.
Egiten jakin KANTA BATEN FITXA

• Egiten jakin atalean ikasleek kanta ezagun bati buruzko fitxa egingo dute koadernoan edo
orri batean. Hasteko, proposatutako lau kantetako bati buruzko informazioa bilatuko dute.
2
KOMUNIKAZIOA
Ondoren, kanta horren fitxa beteko dute honakoak barne hartuz: Talde/bakarlariaren izena;
musikaren egilea; Diskoaren izena; Hitzen egilea; Urtea; Diskoetxea. Ariketari lotuta, interes-
garria izan liteke abesti horiek gelan entzutea eta bakoitzaren letra eta musika aztertzea.
• Jarduera hauen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko dutela; izan ere, ariketa honen bidez, informazioa interpretatzeko, auke-
ratzeko eta antolatzeko trebetasuna garatuko du ikasleak.
• Proposatutako jarduerez gain, ariketa interesgarria izan daiteke irakasleak letrarik gabeko
zenbait pieza instrumental jartzea, hauetako bakoitza zein egoeratan entzungo luketen edo-
ta doinu ezberdinek zein sentipen eragiten dieten adieraz dezaten. Halaber, zineman erabili-
tako soinu banda ezagun edo ezezagunak ere erabil ditzake irakasleak, aurrez prestatutako
taula batean jarritako egoera edo eszena ezberdinekin -beldurrezkoa, misteriozkoa,umo-
rezkoa- lotzeko: https://www.youtube.com/watch?v=uSuoaltmrVs

mota landuko ditugu: deskribapena, egunerokoa, albistea... Izan ere, testu-tipologia anitza lantzea
lagungarri izango zaie ikasleei eguneroko bizitzan testu mota ezberdinak identifikatu, ulertu eta
sortu ahal izateko. Testu hauen lanketaren bidez, ikaslearen idazmena, ulermena edota komu-
nikaziorako gaitasuna, besteak beste, garatzea da helburu nagusia.
LEKUAK DESKRIBATZEA
• Atal honetan lekuen (ingurune natural bat, portu bat, eraikin bat…) deskribapena nola egin
landuko dugu. Mota honetako deskribapenetan, oro har, begi-bistan dauden edo agerikoak
diren ezaugarriak aipatu ohi ditugu (zer tamainatakoa den, zer kolore nagusitzen diren...),
baina, sarritan, informazio osagarria ere ematen dugu deskribapen fisikoan jaso ezin daitez-
keen zenbait ezaugarriri buruz; esaterako, nolakoa zen lehen tokia, han jazotako gertakari
edo kondairaren bat, askotariko datuak, bitxikeriak…
Nafarroako harribitxiak
• Proposatutako irakurgaian, Nafarroako Erriberriko jauregiaren deskribapena egiten da. Ber-
tan, ezaugarri orokorretatik zehatzetarainokoak deskribatzen dira; hau da, gazteluaren ko-
kapen geografikoa egiten da hasieran. Ondoren, gazteluaren egitura, material eta koloreei
buruzko ezaugarriak nabarmentzen dira, hasi kanpoaldetik eta gelen barrualdea deskribat-
zeraino. Bukatzeko, informazio osagarria ere ematen da lorategiari buruz -aspaldi erreginaren
pasealekua izan zen lorategia, orain bisitari guztion gozamenerako-.
• Azalpenaren ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza- eta literatura-komunika-
ziorako gaitasuna landuko duela, mota honetako ariketek askotariko asmo komunikatiboak
dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko baitiote. Halaber, ikur moreak
adierazi bezala, Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna ere landuko da, jarduera hone-
tan Erdi Aroko gizartearen eta oraingoaren arteko bizimoduaren eta ohituren aldaketaren
inguruan hausnartzeko aukera ematen baitu, gizarte-errealitate desberdinak ulertuz eta gi-
zarte plural batean herritartasuna eta bizikidetza landuz.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: paragrafo bakoitzean zer deskribatzen den adierazi, perpausak osatu,
informazio gehigarri egokia aukeratu...
• Idazteari ekin jarduerarako zubi gisa, Abadia gazteluaren fitxa irakurri eta haren deskribapen
laburra idatziko du hiruzpalau lerrotan, horretarako emango zaion informazioa baliatuz.
gaitasuna landuko duela; izan ere, gida gisa fitxan/taulan eman zaion informazioa modu
egokian interpretatu eta erabili behar izango du.
2

• Idazteari ekin ikaslearen sormenari atea irekitzen dion puntua da. Bertan, aurreko jarduere-
tan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, urrats labur batzuei jarraituz bere deskri-
bapen-testu propioa sortzeko. Ariketa honetan, irudian ageri den Abadiako jauregi-gaztelua-
ren deskribapena egin beharko du. Horretarako, aurreko ariketan idatzi duen paragrafoa
deskribapenaren sarrera gisa erabiliko du. Ondoren, gazteluaren kokagunea (itsabazterreko
landa bat zuhaitzez inguratuta) eta kanpoko (dorreak, arbelezko teilatua…) zein barruko
elementuak (dekorazio landua baina antzinakoa) deskribatuko ditu (materiala, tamaina, osa-
gaien kopurua…).
ADITZ-SINTAGMA
• Unitate honetako gramatikaren atalean, aditz-sintagmaren osagaiak aztertuko ditugu. Aditz-
sintagmaren osagaiak hiru multzotan sailkatzen dira: Aditza; Osagarriak (Is Nor eta Is Nori)
eta Adberbioa (adizlaguna eta aditzondoa).
• Aditza izango da aditz-sintagmaren ardatza, hots, elementu funtsezkoena. Ikasleak aditzaren
inguruan egingo duen aurreneko lanketa izanik, oinarrizko kasuak diren Nor eta Nork aditzak
bereizteko hainbat adibide emango ditu irakasleak. Ondoren, aditzak modu jokatuan (ekin-
tzaren egileari eta denborari buruzko informazioa duena) edo jokatu gabe erabil daitezkeela
azalduko da. Aditzaren formari dagokionez, aditzak perifrastikoak edo trinkoak izan daitez-
keela ere azalduko zaie.
• Ondoren, azalpenaren bigarren puntuan osagarri zuzenaren eta zeharkakoaren artean berei-
zten irakatsiko zaie ikasleei. Halaber, osagarri hauek aditzarekin komunztadura izan behar
dutela argi utzi behar zaie. Sarritan, ahoz batez ere, ikasleak osagarri zuzena eta zehar osa-
garria nahasteko joera izan ohi dute, eta interesgarria litzateke biak bereizteko ariketaren bat
ere prestatzea, forma antzekoa baina esanahi desberdina duten hainbat perpaus arbelean
idatziz; Adib.: Nik zu ikusi zaitut; nik zuri belarria ikusi dizut. Nor ikusi duzu? zer ikusi diozu?
• Azkenik, adberbioak zer diren azalduko da. Izen-sintagmaren inguruan izenlaguna eta izenon-
doa biltzen ziren bezala, kasu honetan, adizlaguna (deklinabide markaduna) eta aditzondoa
izango dira aditz-sintagmari lagunduko diotenak.
• Eskemen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko duela; izan ere, informazioa ulertzeko trebetasuna, eta, bereziki,
informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzekoa garatuko ditu ikasleak.
DEKLINABIDEA
• Gramatikaren bigarren zati honetan, deklinabidea zer den azalduko dugu. Deklinabidea atzi-
zki edo markaren multzoa dela (-ak, -tik, -ra, -rekin…) esango dugu, eta sintagmek perpau-
sean zer funtzio duten (subjektua, aditzaren osagarria, adberbioa…) adierazten digula.
• Hurrengo puntuetan, 16 deklinabide-kasuen sailkapena (Kasu gramatikalak, Leku-denborazko
kasuak eta Gainerako kasuak) azalduko da. Halaber, deklinabide marka guztiek numeroa ere
baduela azaldu behar da. Ziurrenik, ikasleak singularra eta plurala menderatuta izan badeza-
kete ere, arreta berezia jarri beharko da mugagabea azaltzerakoan. Beraz, azken hau zein
kasutan erabili behar den zehaztuko da: Izen bereziekin; Zer, zein eta zenbat galdetzaileekin;
Zenbatzaile zehaztu eta zehaztugabeekin; Zenbait aditzen osagarriekin; Zenbait esamolde
berezitan. Hartara, zenbait adibide praktiko idatz daitezke arbelean: Burdina urre bihurtu zen;
Igela printze bihurtu zen; Eguzkitan; txikitan; handitan...
• Bestalde, orrialdearen ezkerreko aldean eskema bat dago deklinabide-kasuen sailkapena
modu argi eta ulergarrian azaltzen duena.
• Azaldutakoa praktikara eraman dezaten, deklinabideari lotutako hainbat ariketa egingo di-
tuzte ikasleek, hala nola esaldiak idatzi, perpausak osatu, forma egokia aukeratu...
2
• Eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko duela; izan ere, aipatu eskema hau interpretatzeak edukiak barneratzen
laguntzen baitio ikasleari, eta horrek ikasteko gaitasuna garatzeko aukera ematen dio.
Lexikoa (36. or.)
HITZ MOTAK
Atal honetan hitzen egituraren inguruan arituko gara. Hitzak hiru motatakoak izan daitezkeela
azalduko dugu: bakunak (hitz bakar batez osatutakoak), elkartuak (bi hitz edo gehiago elkar-
tzean sortutakoak) eta eratorriak (hitzari aurrizkiak, artizkiak edota atzizkiak erantsiz sortuta-
koak).
• Bestalde, hitzak sortzeko bideei buruz aurreko unitatean azaldutakoa ekarriko dugu gogora
labur-labur; izan ere, lotura zuzena baitauka hitzen egituraren azalpenarekiko. Euskaraz, hiru
dira erabiltzen diren bide nagusiak: hitz-elkarketa, eratorpena eta mailegutza.
• Azaldutakoa lantzeko, honako ariketa hau interesgarria izan daiteke: Irakasleak hainbat izen
arrunt esango ditu, eta ikasleek hitz bana esan beharko dute, aurrekoei erantsita hitz elkar-
tuak osatzeko. Adib.: Mendi: Mendi+bizikleta, mendi+lerro, mendi+aterpe...
• Aurreko ariketaren ildo beretik, irakasleak aurrizki, artizki eta atzizkien zerrendatxo bat idatz
dezake arbelean. Ondoren, ikasle bakoitzak hitz bana esango du, arbelekoei gehituta hitz
berri bat sortuz. Liburu+tegi; liburu+zain; liburu+gile...
• Ariketa hauez gain, hainbat jarduera proposatzen dira liburuan ikasleek ikasitakoa praktikan
jar dezaten, esaterako: hitz elkartuak sortzeko hitz bakunak lotzea; perpausak osatzea; hitz
eratorrien osagaiak banatzea, hitz bakunak, elkartuak eta eratorriak identifikatzea...
ORDUAK NOLA ADIERAZI

Atal honetan euskarazko ortografiarekiko hurbilketa egingo dugu. Bertan, ortografia-arau
orokorrak landuko dira. Sarritan, ikasleek ez diete baliagarritasun edo praktikotasun handirik
ikusten, ez baitute haien beharrik sumatzen euren eguneroko bizitzan. Azken urteotan eta,
teknologia berrien agerpen eta garapenarekin batera, akats ortografikoak egiteko joera eten-
gabe ari da hazten (sare sozialetan, posta elektronikoan edota telefono bidez igorritako me-
zuetan...), komunikazioaren bat-batekotasunak eta hizkuntzaren ekonomiak hala eraginda,
neurri batean. Ohartarazi behar diegu irakurketa eta idazmena lantzea izan daitekeela ikas-
learentzat ortografia modu erraz eta entretenigarrian ikasteko modurik eraginkorrenetakoa.
• Orduak nola adierazi behar diren azaltzeko, hainbat arau-gomendio biltzen dituen taula bat
izango dute eskura ikasleek, beste hainbeste adibidez lagundutakoak. Arau hauetan besteak
beste, orduak pluralean idatzi behar direla azaltzen da; minutuak, berriz, singularrean. Arau
hauez gain, irakasleak aipa lezake 3. eta 4. orduetan baino ez dela -R- kontsonantea tarteka-
tuko; alegia, hiruretan eta lauretan, baina seietan, zazpietan, zortzietan...
• Ariketa interesgarria izan daiteke irakasleak arbelean ordulari biribila marraztea, orratzak
hainbat posiziotan aldatuz, ikasleek orduak esan edo koadernoan idatz ditzaten; zenbakien
ordez letrak erabil ditzatela eskatuko zaie, edota zenbakiak eta deklinabide markak idaztea:
hamarrak eta hamarrean; 10:10ean. Ordua deklinatuta adieraz dezaten, irakasleak galdera
bat egin lezake, esaterako: Noiz helduko da trena? Zer ordutan gosaldu duzu gaur?
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, koadroa interpretatzeak edukiak ulert-
zen eta barneratzen laguntzen baitio ikasleari, informazio hori norberarentzako jakintza bihur-
tzeko trebetasuna garatuz.
2
POEMA JOSTALARIAK II
• Unitate honetan poema jostalariak lantzen jarraituko dugu. Poema jostalariak aproposak
dira haurrei erakusteko, jolaserako erabiltzeaz gain ikasten errazak baitira. Hauetako asko,
gainera ezagun egingo zaizkie ikasleei, Aldapeko sagarraren adibidez. Letra honen zati bat
irakurriz edo abestuz ekingo zaio unitateari.
Aldapeko sagarraren
adarraren puntan,
puntaren puntan
txoria zegoen kantari
• Poema jostalariak antzinako kantu zaharrak dira, haurrek euren jolasetan kantatzeko
sortuak. Hiru motatakoak dira: Dekorazio-olerkiak, Dramatizazioak eta Ipuin erritmikoak.
Bada, unitate honetan azkeneko biak landuko ditugu.
• Dramatizazioak bi pertsonaiaren arteko elkarrizketak dira abestiaren erritmoa azkartzen

duten galdera eta erantzunez osatutakoak. Elkarrizketa hauetan, haurren hizkera islatzen da
sarritan, eta errimak berebiziko garrantzia du. Gehienetan, umorez jositako elkarrizketak
izan ohi dira. Dramatizazio bezala ezagutzen dira, horiekin antzerki laburrak egin baitaitezke.
• Ipuin erritmikoak, aldiz, aurrekoak baino luzeagoak izateaz gain, ulergarriagoak ere izan ohi
dira.
Akerra ikusi degu

baratzean jaten,
makila ikusi degu aker
hori jotzen:
makilak akerra, akerrak
artoa,
akerra ken.
• Irakasleak ipuin erritmikoen bost ezaugarri nagusiak aipatuko ditu: Ipuin erritmikoak abestu
egin daitezke. Hortaz, abesti baten antzekoa denez, hainbat ahapalditan banatzen da.
Zenbait olerkitan, hitz berriak txertatuz, esaldien arteko katea sortzen da, testuari erritmo
handia emanez. Dekorazio-olerkietan bezalaxe, ipuin erritmikoetan ere onomatopeiak
azaldu ohi dira. Gainera, batzuetan, aditzak ezabatzeko joera dago, arintasuna lortuz.
• Dramatizazioaren eta ipuin erritmikoen ezaugarriak azaldu ostean, teorian ikasitakoa

praktikara eramateko, hainbat ariketa proposatuko zaizkio ikasleari: Galderei erantzutea,
proposatutako dramatizazio baterako bukaera erritmoduna sortzea...
• Gaitasunei dagokienez, eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, informazioa ulertzen eta barneratzen
laguntzen baitio ikasleari, informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzeko trebetasuna gara-
tuz. Halaber, jakizu atalaren bidez, Elkarbizitzarako gaitasuna ere landuko da, aukera emango
baitio gizarte-errealitate desberdinak ulertzeko eta gizarte plural batean herritartasuna eta
bizikidetza lantzeko.
TESTUA: Akerra ikusi dugu

• Ikasleek Akerra ikusi dugu testua irakurriko dute. Ondoren, hura lantzeko hainbat ariketa
proposatuko zaizkio ikasleari: poema jostalari mota identifikatzea, galderei erantzutea, ipui-
nean azaltzen diren elementuak zerrendatzea... Bukatzeko, denon artean abestuko dute lan-
du berri duten ipuin erritmikoa.
2
• Abesti hauez gain, irakasleak beste abesti batzuk ere proposa ditzake, hala nola Xoxuak
galdu du burua. Kanta honetan, hainbat ikaslek har dezake parte; izan ere, abestiaren hasie-
rako zatia errepikatzean, xoxuaren gorputz atal bat gehitzen baitzaio testuari. Hartara, hu-
rrengo ikasleak gero eta luzeagoa den zerrenda oroitu beharko du abesterakoan.
Egiten jakin IPUIN ERRITMIKO BAT IKASTEA ETA ANTZEZTEA

• Aurreko testuaren lanketa egin ostean, Egiten jakin atalean, ikasleek, binaka jarrita, ipuin
erritmiko bat ikasi eta antzeztu beharko dute. Antzezpenerako, mozorroak jantzi ditzakete;
hortaz, jarduera hau egun batetik bestera prestatuko lukete, beharrezkoa den material osoa
eskura izan dezaten. Ariketa lehiaketa gisa ere presta daiteke, interpretaziorik onenari saria
emanez -libururen bat, adibidez-. Antzezpen guztiak antzekoak izan ez daitezen, kanta des-
berdinak erabil litezke.
• Jarduera honen ondoan dagoen ikur horiak adierazten du ikasleek Arterako gaitasuna landu-
ko dutela; izan ere, jarduerak ikaslearen sormena sustatzeaz gain, kultura- eta arte-adieraz-
penak ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz baloratzeko gaitasuna ere garatuko baitute.

• Atal honetan, unitatean zehar landutako ideia nagusien laburpena egiten da. Laburpen honek
aukera paregabea ematen digu unitateko eduki azpimarragarrienak orrialde bakarrean bil-
tzeko. Horri esker, hurrengo unitatea hasi aurretik, irakasleak unitatean landutakoaren erre-
paso azkarra egin dezake. Gainera, amaierako jarduerak egin aurretik eduki horiek gogora-
razten eta freskatzen laguntzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Aditz-sintagma. Deklinabidea); testu-ti-
pologia (Leku bat deskribatzea) eta literatura (Poema jostalariak II)
• Gaitasunei dagokienez, grafikoaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, grafikoa modu egokian interpreta-
tzeak informazioa barneratzen laguntzen baitio, ikasteko gaitasuna garatuz.

• Atal honetan komunikazioari, hizkuntzaren erabilerari eta literatur hezkuntzari dagozkien
jarduerak egingo dituzte ikasleek bi orrialde hauetan. Amaierako jarduera hauek aukera ezin
hobea izango dira unitatean zehar landutako edukiak berrikusi eta ebaluatzeko. Bertan ira-
kurmena (Hangaren hotsa irakurgaia), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta litera-
tura (poema jostalariak) lantzeko 14 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Irakurgaiaren ondoko ikur horiak adierazten du ikasleak Arterako gaitasuna landuko duela;
izan ere, kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko, eta ikuspegi kritikoz balioes-
teko gaitasuna garatuko du. Komunikazioaren jarduerako izar horiak adierazten du Hitzez,
hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela, komunikazio-egoera
ezberdinetan sortutako ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu.

• Ikasleek Sydneyko Opera House eraikina deskribatuko dute. Horretarako, jardueran zehar
emango zaizkion zenbait aholkuri jarraitu beharko die, unitatean zehar landutako edukiak
erreferentziatzat hartuz. Gainera, ondoko koadroan deskribapenerako baliagarri gerta daki-
zkiokeen zenbait ezaugarri biltzen dira: ezaugarriak, izenondoak, informazio gehigarria...
tasuna landuko dela; izan ere, honelako ariketek asmo komunikatibo ezberdinak dituzten testuak
ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko baitiote ikasleari.
Sakontzeko
2
ADITZ SINTAGMA
1 Azpimarratu ondoko esaldiotako aditz-sintagmak. • Askotan ondoko lursailetik sagarrak.
• Berandu iritsi dira Jon eta Kepa ikasgelara. • mendeetan iraun duten ohitura asko.
• Zenbat aldiz erori da loreontzia lurrera?

6 Berridatzi esaldiak aditz izenak erabiliz.
• Kantuan hasi orduko etxeko guztiek alde egin dute.
• Ez naiz joango. Erabaki dut.
• Familia guztiek behar dute bizilekua.
Ez joatea erabaki dut.
• Kanpoko jendeak hondartza ikustea gustuko du.
• Afrika ezagutu nahi duzue. Hori da zuen ametsa.
2 Adierazi zein den aditz-sintagma hauetako bakoitzaren
ardatza edo aditz nagusia. • Helmugara heldu ziren. Lortu zuten.
• Hari begira zeundeten.
• Bihar ikusiko dugu zer gertatzen den. • Ez da ateratzen igandeetan. Ez zaio gustatzen.
• Erakutsi horren beldur ez zarela.
• Kantuan hasi orduko lotsatu egiten naiz.
7 Bereizi kasu-marken bidez sortutako adizlagunak (k) eta
3 Esan perpaus bakoitzean azpimarratutakoaren funtzioa postposizioen bidezkoak (p).
zein den. • Lapur guztiak leihotik sartu zitzaizkigun.
Aditza osagarri zuzena zehar osagarria • Ez genekien argirik gabe geratuko ginenik.
aditzondoa adizlaguna
• Zuentzat ekarri genituen ipuinak.
• Mendian ibili gara goiz guztian. • Zure aurka jarri ziren institutuko guztiak.
• Aspertuta nengoen atzo eta lotara joan nintzen.
8 Azpimarratu perpaus hauetan agertzen diren
• Ez daukat liburu horri buruzko informaziorik. aditzondoak.
• Ikasleak gaizki erantzun zigun.
• Mirariri askotan erortzen zaizkio gauzak lurrera. • Beti ibiltzen ziren ezkutuka inork ez ikusteko.
• Gainera oso txarto ulertzen zitzaion.
• Hartu duzu biharko arropa dotorea. • Amarekin egoten zen batik bat.
4 Berridatzi perpausak, parentesi artekoak zehar- 9 Aukeratu hiru aditzondoetako bat.

osagarritzat erabiliz. •A
ntza denez/agian/oinez ez daki non dauden, ez baitu
• Irakasleak azterketen emaitzak banatu ditu (ikasleei) ezer esaten.
Irakasleak azterketen emaitzak banatu dizkie ikasleei • Triste/oker/ezkutuka zaudete, hori ez da horrela egiten.
• Aitak bazkaria prestatu du (Mireni) •O

ndo/kili-kolo/hobeto zebilen, azkenean laguntza
beharko zuen.

• Ikusitako guztia kontatu nuen (udaltzainei) 10 Adierazi aditz-sintagmako elementu bakoitza zer den.
• Gauero hortzak garbitzen ditut.
• Elurra ari zuenez, berokiak eraman ditugu (eskaleei) Aditzond. Os. zuz. Aditza
• Eman zenion jertsea Ikerri?

5 Osatu perpausak aditz hauek erabiliz.
• Atzo kontatu nien ipuin hori umeei.
bazekien egiten dute hartzen ditugu galdu dira

• Nekazariek lan izugarria
• Sarri iristen gara tontorreraino.
• Mutiletako batek nor izan zen.

2
DEKLINABIDEA
1 Aukera itzazu erantzun zuzenak. 7 Aukeratu erantzun zuzena.

• Zein irakasleari/irakasleri dagokio horretaz arduratzea? • Emakumeak/emakumeok/emakumea, hurbil zaitezte!
• Edozein arrazoiarengatik/arrazoirengatik ezin diozu lan • Egunotan/egunetan/eguntan, makaltxo dabil.
egiteari utzi. • Nora joan ziren zuek ezagutu zenituzten mutila/mutilok/
• Paraje hura errekez/errekaz inguraturik zegoen. mutilak?
• Atari honetan ez da Aneik/Anerik bizi. • Bai, bada, denek/dena/denok esan zuten hori.
• J aun-andreak/jaun-andreok/jaun-andre, entzun esan
2 Bete hutsuneak deklinabide atzizki egokiaz. behar dizuedana.
• Zein auto etorri zara gaur?
• Autobus joan ginen Ibilaldira.
8 Aukeratu erantzun zuzenak.
• Antzinako auto ez zeukaten airbagik. Jirafek jaten dituzten hostoak hezeak dira.
• Zenbat lagun etorri zitzaizkizun urtebetetzeko jaira? Jirafak jaten dituzten hostoak hezeak dira.
• Edozein emakume ez du berdin pentsatzen. Jaio berritan «txikitxoak» ia 2 metroko altuera dauka.
Jaio berritan «txikitxoek» ia 2 metroko altuera dute.
3 Bete esaldietako hutsuneak zerrendako hitzez. Jirafek zutik lo egiten du.
horretaz harengandik hartarantz horretatik Jirafak zutik lo egiten du.
• ikasi nuen dakidan guzti-guztia.

9 Deklinatu letra etzanez dauden hitzak.
• Ez genekien ezer
• Hemen politikariak ederto batean bizi dira.
• Bide joan zineten baselizara heltzeko.
• Antton galdezka etorri zitzaizkidan lagunak.
• Tontor abiatu zirenean, elurra ari zuen.
• Madril asko etortzen dira bisitan.
4 Ordeztu letra etzanez dagoen hitza erakusle batengatik. • Armairuak tiraderak oso deserosoak dira.
• Hango mendiez ez zuten askorik kontatu.

10 Erantzun galderei parentesi artekoa erabiliz.

• Nori kontatu zenion gertatutakoa? (haiek)
• Gazteentzat errazagoa da horrelakoak antolatzea.

• Zein metrotan joan beharko zenuke hara? (Etxebarrirako
• Irakasleen esku egoten zen hori guztia. metroa)

• Norengan izan zenuen konfiantza nahiko dena
5 Erantzun galderei proposatutako hitza deklinatuz.
kontatzeko? (ama)
• Zergatik lapurtu du mutiko horrek supermerkatuan?

- Dirua:
•Zein auzotarantz abiatu zineten sua ikusi ostean?
- Gosea: (ondokoa)
- Jolastu:
- Premia:
6 Osatu taula.
SINGULARRA PLURALA MUGAGABEA
zuhaitzekin
basoetara
emakumerekin
umerentzat
2
ERANTZUNAK
3. FITXA 6 Berridatzi esaldiak aditz izenak erabiliz.

• Ez naiz joango. Erabaki dut.
1 Azpimarratu ondoko esaldiotako aditz-sintagmak. Ez joatea erabaki dut.
• Berandu iritsi dira Jon eta Kepa ikasgelara. • Afrika ezagutu nahi duzue. Hori da zuen ametsa.
• Zenbat aldiz erori da loreontzia lurrera? Zuen ametsa Afrika ezagutzea da.
• Kantuan hasi orduko etxeko guztiek alde egin dute. • Helmugara heldu ziren. Lortu zuten.
• Familia guztiek behar dute bizilekua. Helmugara heltzea lortu zuten.
• Kanpoko jendeak hondartza ikustea gustuko du. • Ez da ateratzen igandeetan. Ez zaio gustatzen.
Ez zaio igandeetan ateratzea gustatzen.
ardatza edo aditz nagusia.
7 Bereizi kasu-marken bidez sortutako adizlagunak (k) eta
• Hari begira zeundeten. postposizioen bidezkoak (p).
• Bihar ikusiko dugu zer gertatzen den. • Lapur guztiak leihotik sartu zitzaizkigun. K
• Erakutsi horren beldur ez zarela. • Ez genekien argirik gabe geratuko ginenik. P
• Kantuan hasi orduko lotsatu egiten naiz. • Zuentzat ekarri genituen ipuinak. K
3 Esan perpaus bakoitzean azpimarratutakoaren funtzioa • Zure aurka jarri ziren institutuko guztiak. P
zein den.
Aditza osagarri zuzena zehar osagarria 8 Azpimarratu perpaus hauetan agertzen diren
aditzondoa adizlaguna aditzondoak.
• Mendian ibili gara goiz guztian. Adizlaguna • Ikasleak gaizki erantzun zigun.
• Aspertuta nengoen atzo eta lotara joan nintzen. • Beti ibiltzen ziren ezkutuka inork ez ikusteko.
Aditzondoa • Gainera oso txarto ulertzen zitzaion.
• Ez daukat liburu horri buruzko informaziorik. Aditza • Amarekin egoten zen batik bat.
• Mirariri askotan erortzen zaizkio gauzak lurrera. Zehar
osagarria 9 Aukeratu hiru aditzondoetako bat.
• Hartu duzu biharko arropa dotorea. Osagarri zuzena • Antza denez ez daki non dauden, ez baitu ezer esaten.
• Oker zaudete, hori ez da horrela egiten.
4 Berridatzi perpausak, parentesi artekoak zehar-
• Kili-kolo zebilen, azkenean laguntza beharko zuen.
osagarritzat erabiliz.
• Irakasleak azterketen emaitzak banatu ditu (ikasleei) 10 Adierazi aditz-sintagmako elementu bakoitza zer den.
Irakasleak azterketen emaitzak banatu dizkie ikasleei
• Aitak bazkaria prestatu du (Mireni)
Aditzond. Os. zuz. Aditza
Aitak bazkaria prestatu dio Mireni.
• Eman zenion jertsea Ikerri?
• Ikusitako guztia kontatu nuen (udaltzainei)
Aditza Os. zuz Zehar os.
Ikusitako guztia kontatu nien udaltzainei
• Atzo kontatu nien ipuin hori umeei.
• Elurra ari zuenez, berokiak eraman ditugu (eskaleei)
Aditzond. Aditza Os. zuz. Zehar os.
Elurra ari zuenez, berokiak eraman dizkiegu eskaleei.
• Sarri iristen gara tontorreraino.
Aditzond. Aditza Adizlaguna
• Nekazariek lan izugarria egiten dute.
• Mutiletako batek bazekien nor izan zen.
• Askotan hartzen ditugu ondoko lursailetik sagarrak.
• Galdu dira mendeetan iraun duten ohitura asko.
2
ERANTZUNAK
4. FITXA 7 Aukeratu erantzun zuzena.

• Emakumeok, hurbil zaitezte!
1 Aukera itzazu erantzun zuzenak. • Egunotan, makaltxo dabil.
• Zein irakasleri dagokio horretaz arduratzea? • Nora joan ziren zuek ezagutu zenituzten mutilak?
• Edozein arrazoirengatik ezin diozu lan egiteari utzi. • Bai, bada, denek esan zuten hori.
• Paraje hura errekaz inguraturik zegoen. • Jaun-andreok, entzun esan behar dizuedana.
• Atari honetan ez da Anerik bizi.
2 Bete hutsuneak deklinabide atzizki egokiaz. Jirafek jaten dituzten hostoak hezeak dira.
• Zein autotan etorri zara gaur? Jirafak jaten dituzten hostoak hezeak dira.
• Autobusean joan ginen Ibilaldira. Jaio berritan «txikitxoak» ia 2 metroko altuera dauka.
• Antzinako autoek ez zeukaten airbagik. Jaio berritan «txikitxoak» ia 2 metroko altuera dute.
• Zenbat lagun etorri zitzaizkizun urtebetetzeko jaira? Jirafek zutik lo egiten du.
• Edozein emakumek ez du berdin pentsatzen. Jirafak zutik lo egiten du.
3 Bete esaldietako hutsuneak zerrendako hitzez. 9 Deklinatu letra etzanez dauden hitzak.
• Harengandik ikasi nuen dakidan guzti-guztia. • Hemengo politikariak ederto batean bizi dira.
• Ez genekien ezer horretaz. • Anttonengatik galdezka etorri zitzaizkidan lagunak.
• Bide horretatik joan zineten baselizara heltzeko. • Madrilera asko etortzen dira bisitan.
• Tontor hartarantz abiatu zirenean, elurra ari zuen. • Armairuetako tiraderak oso deserosoak dira.
4 Ordeztu letra etzanez dagoen hitza erakusle batengatik. 10 Erantzun galderei parentesi artekoa erabiliz.
• Hango mendiez ez zuten askorik kontatu. • Nori kontatu zenion gertatutakoa? (haiek)
Hango horiez ez zuten askorik kontatu. Haiei kontatu nien.
• Gazteentzat errazagoa da horrelakoak antolatzea. • Zein metrotan joan beharko zenuke hara? (Etxebarrirako
Haientzat errazagoa da horrelakoak antolatzea. metroa)
• Irakasleen esku egoten zen hori guztia. Etxeberrirako metroan joan beharko nuke.
Haien esku egoten zen hori guztia. • Norengan izan zenuen konfiantza nahiko dena
kontatzeko? (ama)
5 Erantzun galderei proposatutako hitza deklinatuz. Amarengan izan nuen.
• Zergatik lapurtu du mutiko horrek supermerkatuan? • Zein auzotarantz abiatu zineten sua ikusi ostean?
(ondokoa)
- Dirua: dirugatik
Ondoko auzorantz abiatu ginen.
- Gosea: goseagatik
- Jolastu: jolasteagatik
- Premia: premiagatik
6 Osatu taula.
SINGULARRA PLURALA MUGAGABEA

zuhaitzekin zuhaitzarekin zuhaitzekin zuhaitzekin
basoetara basora basoetara basoetara
emakumerekin emakumearekin emakumeekin emakumerekin
umerentzat umearentzat umeentzat umerentzat
2
SAKONTZEKO
3. FITXA
ADITZ SINTAGMA
1 Azpimarratu ondoko esaldiotako aditz-sintagmak. 6 Berridatzi esaldiak aditz izenak erabiliz.

• Ez zekin Ioritzek nola egin arrantza. • Ez naiz joango. Erabaki dut.
• Martzianoak ikusi dituzte baserritarrek. Ez joatea erabaki dut.
• Ez dakigu zergatik gertatu den hori. • Ez egin horrelakorik, ez da komeni eta.
• Inurrien bizilekua toki ezkutuetan egon ohi da.
• Kendu itzazue zapatak etxera sartu aurretik! • Ez dute garagardorik edaten. Ez diete uzten.

• Bitrozeramika ez dut itzali. Ahaztu egin zait.
ardatza edo aditz nagusia.

• Bagindoazen zuk esandako bidetik.
• Etor zaitez nire ondora! 7 Sortu perpausak adizlagunekin adierazten zaizkizun
• Esaidazu zenbateraino gustatu zaizun. deklinabide-kasuak eta hitzak erabiliz.
• Denbora beharko da istripuko zuriak senda daitezen. • (kale, non, sing.)

3 Esan perpaus bakoitzean azpimarratutakoaren funtzioa
• (haran, noraino, plur.)
zein den.

Aditza osagarri zuzena zehar osagarria
aditzondoa adizlaguna
• Atzo izan omen zen festa. aditzondoak.
• Eskolara joaten den bakoitzean galdu egiten da. • Inoiz ez ginen oinez joaten.
• Gazterik hil omen zitzaizkion gurasoak.
• Ez itzali argiak; ez da ezer ikusten. • Zintzo ibiliko zela esaten zigun egunero.
• Albistea Martini kontatu diote. • Berehala gogorarazi nizkion esandakoak.
• Kandelak eraman ditugu elizara.
9 Aukeratu hiru aditzondoetako bat.
4 Berridatzi perpausak, parentesi artekoak zehar- •A
tzeraka/honaino /aurreraka zihoanez, ondo ikusten
osagarritzat erabiliz. zuen.
• Irakasleak azterketen emaitzak banatu ditu (ikasleei) • Ez du ezer entzuten; alferrik/zoritxarrez/geldirik hitz
Irakasleak azterketen emaitzak banatu dizkie ikasleei egingo diozu.
• Kamioi horrek ogiak banatzen ditu. (okinei) • Hori ezin dezakezue edonoiz/gertu/iaz esan.

10 Adierazi aditz-sintagmako elementu bakoitza zer den.
• Dendariak sagarrak saldu zituen (erosleei)

• Marrubiak lapurtu zituzten bart gauen (ondoko
• Utzi dugu amona ohean
emakumeari)

• Bihar eramango diet gelakoei opila.

egin ditugu dakizkigu etorri dira ziren
• Maiz etortzen dira gurera.
• Guk gaur goizean oheak

• Arratsaldean zure lagun berriak
• Zinemarako sarrera horiek garestiak
• Fitoren kanta berri guztiak
2
SAKONTZEKO
4. FITXA
DEKLINABIDEA
1 Markatu esaldi zuzenak. 6 Osatu taula honako hauek deklinatuz.

Asto bat eta azeri bat topo egin zuten errekan. hiru baso edozein komun eliza orubea
Asto eta azeri batek topo egin zuten errekan.
non nongo nondik nora
Bi begi gorri horiekin deabrua zirudien.
Bi begi gorri horrekin deabrua zirudien.
Pertsonaia hori buruz saio bat egin dute.
Pertsonaia horri buruz saio bat egin dute.
2 Berridatzi erakusleak jarriz etzanez dauden hitzen ordez. 7 Osatu esaldiak proposatutako hitzekin.
• Sendagilearengana joan ahal zarete? (hau) • Hainbat txakur
• Edozein osaba
• Inor ez da joan txakurrarengana. (hori) • Hiru haran
• Zein nerabe
• Asko dira mutilarengan konfiantza dutenak. (hura)

• Hondartzara joan eta eguzkian/eguzkietan/eguzkitan
3 Erantzun galderei parentesien artekoa kontuan izanda. egotea gustatzen zaigu.
• Norengana jotzen zenuten arazoren bat zenutenean? • Ilargian bai, baina eguzkietan/eguzkian/eguzkitan ezin da
(auzoko bat) inor egon.
• Zuk lehen esan duzun lekuan/lekutan/lekuetan egon da

giltzaria.
• Zein irakaslerengandik ikasi zenituen kontu horiek?
(ingelesekoa) • L ekuan/lekutan/lekuetan daude ahuntzak, ea nor igotzen
den hara gora!

• Beti ari da gezurrean/gezurran/gezurretan, azkenean
inoiz ez dakigu noiz ari den benetan.
4 Bete hutsuneak etzanez dauden erakusleak deklinatuz.
• Jende hori bazoaz, badakizu nora doan. 9 Berridatzi esaldi hauek hitz indartuak erabiliz eta
• Surflari hori heldu nintzenean, lotsatu eta eskatzen zaizun galdegaia jarriz.
atzera egin nuen.
• Haiek telefonoz deitu zidaten azaltzeko. (Nork)
• Mugarri hori heltzean, belarra mozteari

utzi beharko diozu.
• Nigatik edozer egingo luketela esan zuten. (Norengatik)
• Kirolari hori izena ez dakit ondo, baina
ospetsua delakoan nago.
5 Inguratu erantzun zuzena. 10 Bete hutsuneak atzizki egokiaz.
• Bide bazterran/bazterrean abandonatzen dituzte • Zein areto egingo dute ingurumenari buruzko
animaliak udan. hitzaldia?
• Komunatatik/komunetatik hatsa zetorren. • Batzuek zenbait egun ez dute nahi izaten etxetik
irten.
• Zein haranetan/haranean egin zenuten ibilaldia?
• Hamaika lagun hurbildu zitzaizkigun aurrekoan
• Hobitan/hobietan makina bat hezur aurkitu zituzten.
trikitia aldean atera ginenean.
• Zeinetan/zeinean bota zenuten azidoa?
• Bertso aritzen den bakoitzean ederto batean
pasatzen dugu.
2
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
3. FITXA 6 Berridatzi esaldiak aditz izenak erabiliz.

• Ez egin horrelakorik, ez da komeni eta.
1 Azpimarratu ondoko esaldiotako aditz-sintagmak. Ez da komeni horrelakorik egitea.
• Ez zekin Ioritzek nola egin arrantza. • Ez dute garagardorik edaten. Ez diete uzten.
• Martzianoak ikusi dituzte baserritarrek. Ez diete uzten garagardorik edaten.
• Ez dakigu zergatik gertatu den hori. • Bitrozeramika ez dut itzali. Ahaztu egin zait.
• Inurrien bizilekua toki ezkutuetan egon ohi da. Ahaztu egin zait bitrozeramika itzaltzea.
• Kendu itzazue zapatak etxera sartu aurretik!
7 Sortu perpausak adizlagunekin adierazten zaizkizun
2 Adierazi zein den aditz-sintagma hauetako bakoitzaren deklinabide-kasuak eta hitzak erabiliz.
ardatza edo aditz nagusia. • (kale, non, sing.)
• Bagindoazen zuk esandako bidetik. Kalean aurkitu ditugu lagunak gaur.
• Etor zaitez nire ondora! • (haran, noraino, plur.)
• Esaidazu zenbateraino gustatu zaizun. Haiek ez ziren haranetaraino heldu.
• Denbora beharko da istripuko zuriak senda daitezen.
3 Esan perpaus bakoitzean azpimarratutakoaren funtzioa aditzondoak.
zein den. • Inoiz ez ginen oinez joaten.
• Atzo izan omen zen festa. Aditzondoa • Gazterik hil omen zitzaizkion gurasoak.
• Eskolara joaten den bakoitzean galdu egiten da. • Zintzo ibiliko zela esaten zigun egunero.
Adizlaguna
• Berehala gogorarazi nizkion esandakoak.
• Ez itzali argiak; ez da ezer ikusten. Aditza
• Albistea Martini kontatu diote. Zehar osagarria 9 Aukeratu hiru aditzondoetako bat.
• Kandelak eraman ditugu elizara. Osagarri zuzena • Aurreraka zihoanez, ondo ikusten zuen.
• Ez du ezer entzuten; alferrik hitz egingo diozu.
4 Berridatzi perpausak, parentesi artekoak zehar-
• Hori ezin dezakezue edonoiz esan.
osagarritzat erabiliz.
• Irakasleak azterketen emaitzak banatu ditu (ikasleei)
10 Adierazi aditz-sintagmako elementu bakoitza zer den.
Irakasleak azterketen emaitzak banatu dizkie ikasleei
• Kamioi horrek ogiak banatzen ditu. (okinei)
Kamioi horrek ogiak banatzen dizkie okinei.
• Utzi dugu amona ohean
• Dendariak sagarrak saldu zituen (erosleei)
Aditza Os. zuz. Adizlag.
Dendariak sagarrak saldu zizkien erosleei.
• Bihar eramango diet gelakoei opila.
• Marrubiak lapurtu zituzten bart gauen (ondoko
Aditzond. Aditza Zeh. osag. Os.zuz.
emakumeari)
• Maiz etortzen dira gurera.
Marrubiak lapurtu zizkioten ondoko emakumeari.
Aditzond. Aditza Adizlag.
• Guk gaur goizean oheak egin ditugu.
• Arratsaldean zure lagun berriak etorri dira.
• Zinemarako sarrera horiek garestiak ziren.
• Fitoren kanta berri guztiak dakizkigu.
2
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
4. FITXA 6 Osatu taula honako hauek deklinatuz.
hiru baso edozein komun eliza orubea

1 Markatu esaldi zuzenak.
non nongo nondik nora
Asto bat eta azeri bat topo egin zuten errekan.
hiru basotan hiru basotako hiru hiru
Asto eta azeri batek topo egin zuten errekan.
basotatik basotara
Bi begi gorri horiekin deabrua zirudien.
edozein edozein edozein edozein
Bi begi gorri horrekin deabrua zirudien.
komunetan komunetako komunetatik komunetara
Pertsonaia hori buruz saio bat egin dute. elizan elizako elizatik elizara
Pertsonaia horri buruz saio bat egin dute. orubean orubeko orubetik orubera
2 Berridatzi erakusleak jarriz etzanez dauden hitzen ordez. 7 Osatu esaldiak proposatutako hitzekin.
• Sendagilearengana joan ahal zarete? (hau) • Hainbat txakur etorri zitzaizkigun atzetik.
Honengana joan ahal zarete? • Edozein osaba etorrita ere, oso pozik jarriko gara.
• Inor ez da joan txakurrarengana. (hori) • Hiru haran baino ez daude eskualde honetan.
Inor ez da joan horrengana. • Zein nerabe ibiliko litzateke pozik lagunik gabe?
• Asko dira mutilarengan konfiantza dutenak. (hura)
Asko dira harengan konfiantza dutenak. 8 Aukeratu erantzun zuzenak.
• Hondartzara joan eta eguzkitan egotea gustatzen zaigu.
3 Erantzun galderei parentesien artekoa kontuan izanda. • Ilargian bai, baina eguzkian ezin da inor egon.
• Norengana jotzen zenuten arazoren bat zenutenean? • Zuk lehen esan duzun lekuan egon da giltzaria.
(auzoko bat)
• Lekutan daude ahuntzak, ea nor igotzen den hara gora!
Auzokoarengana jotzen genuen.
• Beti ari da gezurretan, azkenean inoiz ez dakigu noiz ari
• Zein irakaslerengandik ikasi zenituen kontu horiek? den benetan.
(ingelesekoa)
Ingeleseko irakaslearengandik ikasi nituen. 9 Berridatzi esaldi hauek hitz indartuak erabiliz eta
eskatzen zaizun galdegaia jarriz.
4 Bete hutsuneak etzanez dauden erakusleak deklinatuz. • Haiek telefonoz deitu zidaten azaltzeko. (Nork)
• Jende horrengana bazoaz, badakizu nora doan. Telefonoz beraiek deitu zidaten azaltzeko.
• Surflari horrengana heldu nintzenean, lotsatu eta atzera • Nigatik edozer egingo luketela esan zuten. (Norengatik)
egin nuen.
Neugatik egingo luketela edozer esan zuten.
• Mugarri horretara heltzean, belarra mozteari utzi beharko
diozu.
10 Bete hutsuneak atzizki egokiaz.
• Kirolari horren izena ez dakit ondo, baina ospetsua
• Zein aretotan egingo dute ingurumenari buruzko
delakoan nago.
hitzaldia?
5 Inguratu erantzun zuzena. • Batzuek zenbait egunetan ez dute nahi izaten etxetik
irten.
• Bide bazterrean abandonatzen dituzte animaliak udan.
• Hamaika lagun hurbildu zitzaizkigun aurrekoan trikitia
• Komunetatik hatsa zetorren. aldean atera ginenean.
• Zein haranetan egin zenuten ibilaldia? • Bertsotan aritzen den bakoitzean ederto batean pasatzen
• Hobietan makina bat hezur aurkitu zituzten. dugu.
• Zeinetan bota zenuten azidoa?
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Aukeratu itsasargiari buruz ematen den informazio gehigarria.
SANTA KLARAKO ITSASARGIA

Santa Klarako itsasargia izen bereko uhartean dago, Donostian, Kontxako badiaren
erdian.
1864ko irailaren 15ean hasi zen lanean. Kapera zahar baten hondarren gainean
eraiki zen, uhartearen gainaldean.
Azalera karratuko itsasargia da, baina alboan atxikia duen dorre zilindriko zuria-
ren gainean pausatua dago zortzi angeluko linterna, eskuz egindako kobrezko
kupula batek estalia. Itsasargia itsas mailatik 53 metrora dago eta dorrea 10 metro
garai da.
1962an, itsasargia elektrifikatu eta automatizatu zen, eta orduan ezarri zitzaion
oraingo kadentzia, bost segundoan behin distirak ematekoa. Argia 9 miliatara
iristen da.
Igeldoko itsasargizaina da Santa Klarakoa ere mantendu eta konpontzeaz ardurat-
zen dena.
http://www.farosdelacostavasca.net/index.php?i=1
• Non dago?
• Noiz eraiki zen?
• Nolakoa da?
• Nork zaintzen du?
GRAMATIKA 2 Osatu testua aditz jokatugabe hauek erabiliz.
patinatzera lortzeko jateari moztea eramatea egiteagatik
Azazkalak utziko diot aurten. Amak esan dit, azazkalei
hozka hazten zaizkidala hain itsusi. Gainera, amak izotzetan
eramango nau bi aldiz lortzen baldin badut.
Hori eskularruak soinean erabaki dut!
GRAMATIKA 3 Osatu perpausak.

• Nik amona tomate eskatu dizkiot.
• Lagunek Arkaitz ezusteko eder eman diote.
• Abeltzainak ardi etxola berri eraiki die.
• Gurasoek ume txiki ohe prestatu diote.
• Zuek auzokide galtzerdi lapurtu dizkiezue.
PROBA
GRAMATIKA 4 Erantzun galderei.
• Nora bidali ditu aitonak postalak? (Txina)

• Noraino joan zara ogia erostera? (Kale Nagusia)

• Non saltzen dituzte horrelako belarritako politak? (Bitxi-dendak)

• Norentzat eskatu dizkiozu hanburgesak? (Semearen lagun guztiak)

• Norengandik ikasi dituzu kopla eder horiek? (Aitona)

GRAMATIKA 5 Aukeratu forma egokiak perpausak osatzeko.
• Elurrean / Elurretan ibiltzea ikaragarri gustatzen zaio gure txakurrari.

• Aitor gelako ordezkari / ordezkaria izendatu dute gaur.
• Aurten hiru puzzleak / puzzle oparitu dizkidate urtebetetze egunean.
• Zer azkenburuko / azkenburukoa eskatu diozu zerbitzariari?
• Auto / Autoak gutxi ibiltzen dira igandeetan hirian.
LEXIKOA 6 Esan hitz hauek elkartuak ala eratorriak diren eta banatu osagaiak.
• iletsu: : +
• dirudun: : +
• eskubaloi: : +
• burusoil: : +
• arrandegi: : +
• basakatu: : +
• ipurtargi: : +
LEXIKOA 7 Sailkatu.
irakasle eskumutur ardo bakunak eratorriak elkartuak
abeslari zuhaitz bilbotar
sorgintxulo aulki amuarrain
arkatz menditsu hegaluze
hankamotz garbitzaile euri
PROBA
ORTOGRAFIA 8 Berridatzi ordu hauek zenbaki digitalez.

• Bost eta erdiak
• Laurak eta hogeita zortzi
• Hamabiak eta laurden
• Zazpiak laurden gutxiago
• Hamazazpiak eta hiru
ORTOGRAFIA 9 Osatu esaldiak, emandako orduak letraz idatziz.

• Udaletxean ez zaituzte hartuko (14:30etik) aurrera.
• Klaseak goizeko (08:15ean) hasten dira.
• Iluntzeko (19:20an) pizten dituzte kaleko argiak.
• Pasaiarako trena (15:35ean) hartuko dute lagunek.
• Postariak (10:00etatik 11:10era) irekitzen du bulegoa.
LITERATURA 10 Irakurri eta erantzun. Zein da dramatizazioa? Zein ipuin erritmikoa?

Adi zan neska Xoxoa
– Adi zan neska Xoxuak galdu du mokoa (bis)
etxean ze modu? mokoa, xoxua, gaixoak!
– Aitona zaukanagu Nola kanta, nola xirula,
trikulu–trakulu. nola kanta xoxuak?
– Zer egin zaion bada?
Xoxuak galdu du begia (bis)
Zertan Trabatu?
begia, mokoa, xoxua, gaixoak!
– Bart esnea jaten
Nola kanta...
kutxarila tragatu.
– Hori pasako zaion Xoxuak galdu du burua (bis)
ondo zainduta. Burua, begia, mokoa, xoxua,
– Nola pasako zaion gaixoak!
ito zunan eta! Nola kanta...
La la la…
Leku-deskribapen ezaugarriak ezagutzen ditu eta badaki informazio gehigarria interpretatzen. 1
Testuinguruaz lagunduta, aditz jokatugabeak esaldietan txertatzen daki. 2
Nor eta nori kasuak deklinatzen daki. 3
Badaki deklinabide-kasuez esaldiak sortzen. 4
Testuinguruaz lagunduta, mugagabea egoki erabiltzen daki. 5
Hitz elkartuen eta eratorrien osagaiak identifikatzeko gai da. 6
Hitz bakunak, elkartuak eta eratorriak bereizten ditu. 7
Badaki orduak zenbakiz adierazten. 8
Badaki orduak letraz adierazten. 9
Dramatizazioa eta ipuin-erritmikoa ezagutzen ditu. 10
ERANTZUNAK 4 • Txinara bidali ditu aitonak postalak.

• Kale Nagusiraino joan naiz ogia erostera.
1 • Santa Klarako uhartean, Donostian, Kontxako badiaren
• Bitxi-dendetan saltzen dituzte horrelako belarritako politak.
erdian.
• Lagun guztientzat eskatu dizkiot hanburgesak.
• 1864ko irailaren 15ean.
• Aitonarengandik ikasi ditut kopla Eder horiek.
• Azalera karratukoa, itsas mailatik 53 metrora dago. Alboko
dorre zilindriko zuriak zortzi angeluko linterna du, eta 5 • Elurretan ibiltzea ikaragarri gustatzen zaio gure txakurrari.
kobrezko kupula batek estaltzen du; 10 metro garai da. • Aitor gelako ordezkari izendatu dute gaur.
• Igeldoko itsasargizainak. • Aurten hiru puzzle oparitu dizkidate urtebetetze egunean.
2 Azazkalak jateari utziko diot aurten. Amak esan dit azazkalei • Zer azkenburuko eskatu diozu zerbitzariari?
hozka egiteagatik hazten zaizkidala hain itsusi. Gainera, amak
• Auto gutxi ibiltzen dira igandeetan hirian.
izotzetan patinatzera eramango nau bi aldiz moztea lortzen
baldin badut. Hori lortzeko eskularruak soinean eramatea 6 • eratorria: ile + tsu
erabaki dut! • eratorria: diru + dun
3 • Nik amonari tomateak eskatu dizkiot. • elkartua: esku + baloi
• Lagunek Arkaitzi ezusteko ederra eman diote. • elkartua: buru + soil
• Abeltzainak ardiei etxola berria eraiki die. • eratorria: arrain + degi
• Gurasoek ume txikiari ohea prestatu diote. • elkartua: baso + katu
• Zuek auzokideei galtzerdiak lapurtu dizkiezue. • elkartua: ipurdi + argi
7 • Bakunak: ardo, zuhaitz, aulki, arkatz, euri.
• Eratorriak: irakasle, abeslari, bilbotar, menditsu, garbitzaile.
• Elkartuak: eskumutur, sorgintxulo, amuarrain, hegaluze,
hankamotz.
8 • 05:30
• 16:28
• 12:15
• 06:45
• 17:03
9 • Udaletxean ez zaituzte hartuko ordu bi eta erdietatik
aurrera.
• Klaseak goizeko zortziak eta laurdenetan hasten dira.
• Iluntzeko zazpiak eta hogeian pizten dituzte kaleko argiak.
• Pasaiarako trena laurak hogeita bost gutxiagotan hartuko
dute lagunek.
• Postariak hamarretatik hamaikak eta hamarrera arte
irekitzen du bulegoa.
10 Adi zan neska dramatizazioa eta Xoxoa ipuin erritmikoa
2. unitatea
Bollywood, anaia nagusia

Badira urte batzuk lehen aldiz Bollywood Indiako
zinema -industria handiaren berri izan genue-
netik. Entzun ohi ditugun albisteen arabera,
Hollywood baino are industria garrantzi-
tsuagoa da; izan ere, horrek baino film ge-
hiago ekoizten ditu. Gainera, Indiako filmen
ikusle kopurua ere handiagoa da.
Baina Bollywood Indiako industria han-
diena den arren, ez da bakarra. Bollywoo-
di buruz hitz egiten ari garenean, Mumbain
(lehenago Bombay deitzen zen eta hortik da-
torkio izena, Bombay + Hollywood= Bollywood)
hindi hizkuntzan egindako zinema komertzialaz ari
gara, baina Indian industria gehiago ere badaude: Ko-
llywood, Tollywood, Sandalwood, Mollywood…
Inkesten arabera, indiarrak munduan zinemara gehien joaten diren herritarrak dira. Horren
arrazoietako bat da zinemarako sarrerak oso merkeak direla Indian, 17 zentimo balio dute.
Bestalde, Indiako zinema mundu guztira hedatu da azken urteetan, batez ere herritarren
artean Indiako etorkinak dituzten herrialdeetan.
Generoen nahasketa eta musika

Atal honetan Bollywoodeko zinemaren berezitasunak azalduko ditugun arren, herrialdeko
gainontzeko industrietan ere antzekoa da zinema. Pelikula ikusgarriak izan ohi dira eta au-
rrekontu handiak izaten dituzte. Filmen iraupena hiru ordukoa izaten da, eta kolore asko
dituzten dekoratu eta jantzi miresgarriak erabiltzen dituzte.
Generoei dagokienez, filmetan bat baino gehiago azaldu ohi da uztartuta; horrela, film be-
rean musikalaren, melodramaren, akziozko zinemaren, suspensearen eta komediaren ele-
mentuak azaldu daitezke. Generoen nahasketa duten filmak Masala deitzen zaie. Izen hori
hindi hizkuntzatik hartuta dago eta Indiako janarian egiten
den espezia-nahasketari deitzen zaio horrela.
Argumentua ia beti berdina izaten da: gizonezko batek
emakumezko bat ezagutzen du; maitemindu egiten dira,
baina gizarte klase ezberdinetakoak dira, eta, beraz, zenbait
oztopori eta familien gaitzespenari aurre egin behar diote.
Amaieran, maitasuna da garaile.
Generoen nahasketa aipatuta, ezin esan gabe utzi genero
musikala eta musika bera dela Indiako filmen funtsezko ele-
mentuetako bat. Hollywoodeko musikal klasikoan gertatzen
den bezala, kantuek eta dan tzek ekintza geldiarazten dute.
Askotan, ez diote ezer gehitzen istorioari, baina batzuetan
abestiek pertsonaien sentimenduak adieraz ditzakete, bai-
ta pertsonaien arteko elkarrizketak ere. Eszena horietan
play-backa erabiltzen dute: aktoreek mimika egiten dute eta
abeslari profesionalek bikoizten dituzte horien ahotsak.
hiru.com (moldatua)
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Indiarrak dira munduan zinemara gehien joaten direnak. Zergatik? Aukeratu.
India herritar gehien duen herrialdea delako.
Zinemara joatea izugarri gustatzen zaielako.
Indian zinemara joatea oso merkea delako.
Indian film gehien ekoizten duten herrialde delako.
2 Nondik dator Bollywood izena? Zer izendatzen dugu horren bidez?
3 Nolakoak dira Bollywoodeko filmak? Inguratu erantzun zuzena baieztapenak osatzeko.

• Luzera aldetik, film laburrak / luzeak dira.
• Filmetako dekoratuak eta aktoreen jantziak koloretsuak / kolore ilunekoak dira.
• Filmetan genero bat baino gehiago / genero bakarra uztartzen dute.
4 Zinemaz ari garela, zer esan nahi du Masala hitzak? Zein da hitzaren jatorrizko esanahia?

Bollywoodeko filmek aurrekontu txikia izaten dute.
Indiako filmetan musikak garrantzi handia du.
Filmen argumentua ia beti berdina izaten da.
INTERPRETATU 6 Zein da Bollywoodeko filmen helburua?

Ikusleei aspaldiko gertakarien gainean pentsaraztea.
Hindi hizkuntzak bizirik irautea.
Ikusleak entretenitzea.
7 Zer motatako testua da irakurri duzuna? Azaldu zeure erantzuna.

Gai baten ingurukoak aztertzen dituen azalpen-testua.
Gai baten inguruko iritzia azaltzen duen argudio-testua.
Zerbait egiteko pausoak argitzen dituen jarraibide-testua.
Izena: Maila: Data:
8 Ordenatu aztergai hauek testuaren antolaketaren arabera.

Bollywoodeko filmetan azaltzen diren generoak.
Bollywood izenaren jatorria.
Indiako industria horrek ekoizten dituen filmen ohiko argumentua.
Bollywoodeko filmen ezaugarri orokorrak.
9 Zer adierazi nahi du egileak testuaren izenburuaren bidez? Proposatu beste izenburu bat eta
azaldu zer adierazi nahi duzun.
10 Ikusi al duzu Bollywoodeko filmik? Zer motatako filmak dituzu gustuko?

HAUSNARTU
11 Non nahiago duzu filmak ikusi, etxean ala zineman? Azaldu zeure erantzuna.
12 Testuan hainbat aipaten dira, baina zein zinema-genero ezagutzen dituzu? Zerrendatu batzuk
eta idatzi genero bakoitzaren adibide den film baten izenburua.
GENEROA FILMAREN IZENBURUA

13 Euskaraz sortutako filmik ezagutzen al duzu? Zerrendatu batzuk, aukeratu haietariko bat eta
idatzi zeri burukoa den.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Bollywood, anaia nagusia testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
literatura- 7, 8
komunikaziorako
gaitasuna Zenbait testu-mota eta bere ezaugarriak bereizten ditu. 7
Azalpen argiak eta zehatzak idazten ditu. 2, 4, 7, 9, 10,

11, 13
Gizarterako eta Beste kultura eta hizkuntza batzuk balioesten ditu. 4

herritartasun-
erako gaitasuna
Arterako Zinemagintza arte-adierazpen gisan balioesten du. 10, 11, 12, 13

gaitasuna
Zenbait film-genero bereizten eta izendatzen ditu. 12
Ikasten eta Testuaren ideia nagusien antolaketaz jabetzen da. 8

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna

gaitasuna
Bere gustuez eta ohiturez hausnartzen du.
Ekimenerako eta Testuarentzako izenburu berria asmatzen du. 9

ekintzaile-sena
garatzeko
gaitasuna
3-Bollywoodeko filmetan azaltzen diren generoak.

ERANTZUNAK
4-Industria horrek ekoizten dituen filmen ohiko argumentua.
1 • Indian zinemara joatea oso merkea delako. 9 Hollywood baino industria handiagoa dela, batetik, eta Indiako
2 Bombay-tik datorkio (Bombay+Hollywood=Bollywood). Hindi industria handiena dela, bakarra ez den arren.
hizkuntzan egindako zinema komertziala. Erantzun eredua: Bollywood, Indiatik mundura. Izenburu
3 a) luzeak. honek, Bollywood Indiako zinema-industriak azkeneko
b) koloretsuak. urteetan izan duen zabalkundea adierazten du.
c) genero bat baino gehiago. 10 Norberaren araberako erantzuna. Hona hemen hainbat
4 Masala: generoen nahasketa duten filmak. Hindi hizkuntzatik filma mota: abenturazkoak, maitasunezkoak, komediak,
hartuta dago eta janarian egiten den espezia-nahasketari fikziozkoak, musikalak …
deitzen zaio horrela. 11 Erantzun librea.
5 • Gezurra 12 Musikala: West side story
• Egia Melodrama: Pianojolea
• Egia Akziozko zinema: James Bond 007
6 • Ikusleak entretenitzea. Suspensea: Seven
7 • Gai baten ingurukoak azaltzen dituen azalpen-testua. Komedia: American Pie
8 1-Bolllywood izenaren jatorria. 13 ) Erantzun eredua: Kutsidazu bidea, Ixabel, Aupa Etxebeste,
2-Bollywoodeko filmen ezaugarri orokorrak. Bypass, Sukalde kontuak, Zigortzaileak, Goazen …
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 3 • Jatetxe-katearen sortzaileak Isaac Tigrett-ek eta Peter

Morton izan ziren.
• PoLehenengo jatetxea Londreseko Hyde Park Corner
Atarikoa (26. eta 27. or.) plazan zabaldu zuten 1971n
• Rock-musikaren eta -kulturaren bultzatzaile eta babesle
Mintzatu
izateko asmoa zuten hasieran.
• Goiko argazkietako artista Madonna da. Abeslari • Jatetxeko bazter guztiak rock munduko objektuez jantzi
estatubatuarra da, eta Poparen Erregina deitzen diote. zituzten.
• Erantzun librea (E. L.)
4 E. E.: Era horretara, musikari haiek kultura alternatiboaren
• E. L. alde egiten zuen lanaren balioa eta garrantzia onartzen
zioten jatetxe-kateari.
Entzun 5 Orain, katearen helburu bakarra dirua irabaztea omen delako.
Abenturaren prezioa 6 • Seminola leinua
• moda-‐diseinatzaile, haur-‐literaturako idazle, zine-‐zuzendari,
• Hard Rock Cafe jatetxe-katea
musika-‐ekoizle...
• Poparen Erregina izendatu zuten, haren emana oso erakargarria • Biak
baitzen. Eszenatoki gainean Madonnak erakusten zuen indarrak • Biak
handiagotu egiten zuen harenganako miresmena
7 • Hard Rock Cafe jatetxe-kateak bere originaltasunari eutsi
• Garai guztietan musika‐salmentarik handiena lortu duen dio luzaroan > iraunarazi
emakume bakarlariaren marka jaso zuen Guiness liburuak.
• Musikariak gitarrari mastatik eusten dio jo bitartean > heldu
• Zaletuek nola edo hala eutsi zioten bere izar kuttuna
Irakurri
aurrean izatearen zirrarari > jasan
Kalakan. Madonna euskaraz.
8 E. L.
• Euskaraz abesten dute eta kantagintza tradizionalean
oinarritzen dira. 9 E. L.
• Thierry Biscary (ahotsak eta perkusioak), Xan Errotabehere
(ahotsak, perkusioak eta haizeko musika-tresnak), eta Jamixel
Bereau (ahotsak eta perkusioak). Komunikazio-jarduerak (34. eta 35. or.)
• Madonnak, bere 53. urtebetetzean, Kalakan taldea ezagutu zuen
eta 2012an egitekoa zen munduko biran berarekin parte MUSIKA PLAYLIST BAT EGITEA
hartzeko eskatu zien. 1 E. E.: Bai / Ez
• Madonnak Euskaraz kantatzea erabaki zuen euskaldunen
2 E. L.
ohoretan.
3 E. E.: Musika klasikoa, Rocka, Popa…
4 E. L.: Ariketa honetan lan kooperatiboa egingo dute ikasleek
Idatzi
binaka jarrita. Horretarako egunerokoan egiten den jardun
• Argazkietan ageri diren ezaugarriak jaso beharko dituzte baterako bost abestiko playlista osatu beharko dute,
deskribapenean: baserriaren egitura, koloreak, ingurua, proposatutako urratsei jarraituz. Ondoren, ikasleen aurrean
barrualdea, egurrezko habeak, sagarrez betetako saskiak... aurkeztuko dute.
ENTZUTEKO TESTUA
Irakurmena (28. eta 29. or.) 1 • Ballet-a dantzatzen imajinatzen du bere burua, areto ilun
eta handi batean, besoak eta hankak luzatuz, toki batetik
Testua aztertzen bestera salto eginez…
Inperio indiarra
• Horietan letra poesia bihurtzen baita. Esaldiek magia puntu
1 • Western filmetako pertsonaiak dira. bat daukate eta metaforez jantzitako esaldi bakar batek
• Ez dira batere ondo moldatu gaur egungo bizimodura. interpretazio ezberdin asko sor ditzake.
• Ezer transmititzen ez duten kantuak.
2 • Erantzun eredua (E.E.): 90eko hamarkadan, Estatu
Batuetako gobernuak 46 milioi dolar ordaindu zizkion • E. E.: Berea propioa dena (esan nahi duena, esan nahi
Seminola Leinuaren Kontseilu Nagusiari antzina kendutako duen moduan gorpuztea) eta entzuleena (entzuleei bere
lur haiengatik. Diru hura erabiliz, Seminola leinuak mezuak iristaraztea).
negozioen munduan barneratu ziren eta Hard Rock Cafe 2 Hitz egiten duzunean, zure hitzak isiltasuna baino hobeak
jatetxe-kate osoa erosi zuten. izan daitezela.
3 E. L.
KANTA EZAGUN BATI BURUZKO FITXA EGITEA • Zarataka aritzeagatik haserretu dira auzokideak.
1 E
. L.: Proposatutako lau abestietatik bat aukeratu eta hari • Gure gurasoek aspaldi utzi zioten erretzeari.
buruzko informazioa bilatuko dute. • Noiz helduko ote da jolastokira irteteko ordua?
2 E
. L.: Ondoren, kantaren fitxa osatuko dute, honako eremu • Markel txikitatik ari da pianoa jotzen ikasten.
hauek beteta: Talde / bakarlariaren izena; Musikaren egilea;
3 • Senideei opariak ekarri dizkiegu oporretatik.
Diskoaren izena; Hitzen egilea; Urtea; Diskoetxea.
• Ogi-apurrak sartu dizkiegu txoriei kaiolan.
• Argazki ederrak egin dizkiet monumentuei Parisen.
Testu-tipologia (28. eta 29. or.)
• Txokolate beroa banatu diete herritarrei jaietan.
• Gurasoei zehatz-mehatz azaldu nien gurasoei gertatutakoa.
TESTUTIK ABIATUTA
4 • Unaik primeran pasatu du udalekuetan.
1 • Erriberri non dagoen eta zer dagoen inguruan.
• Nafarroako errege-erreginen bizilekua izan zela eta • E. E.: Ane ederto aritu da lasterketan.
herriaren bihotzean dagoela. • E. E.: Jon goiz iritsi da entrenamendutik.
• Jauregiaren harriak eta leihoak. Gazteluaren forma eta • E. E.: Antzokia oso urrun dago plazatik.
altuerak.
• E. E.: Maddi barrez eta algaraka abiatu zen zinemarantz.
• Barrualdea (goiko eta beheko aldeak) eta patioa.
• Erreginaren logela eta lorategia.
DEKLINABIDEA
2 • Jauregiak leiho gutxi ditu, txikiak eta estuak.
• Jauregiaren inguruko etxeak baxuagoak eta xumeagoak 1 • Amaiari utzi dizkiot komikiak.
dira. • Kataluniatik ekarri dizut opari hau.
• Erreginaren egongelako leihatea handia eta arkuduna da.
• Lehengusinarekin joan ginen zinemara.
3
1. paragrafoa Noren bizilekua izan zen. • Erizainek sendatu zidaten zauria.
• Iaz hasi ziren arraun-taldean.
2. paragrafoa Nolakoa zen lehen.
2 • Nori kontatu diozu txutxu-mutxu hori?
3. paragrafoa Non dagoen
• Norentzat da sari nagusia?
4. paragrafoa Zer dagoen inguruan.
• Nora joango gara aurtengo udalekuetan?
• Nork argitaratu du albiste harrigarri hori?
4 Ariketa honek erantzun irekia du. Abadia gazteluarri buruzko
• Norengandik ikasi dituzu istorio beldurgarri horiek?
fitxako informazioa baliatuz, hiru-lau lerroko paragrafoa
idatziko dute. Paragrafoa honako galdera hauei erantzuna 3 • Txakurra arin joan da jabearengana
emanez garatuko dute: Non dago? Zer da? Zer izan zen? • Herriko kaleetan giro alaia dago jaietan.
Noizkoa da?
• Saltzaileak erosleei ziria sartu die.
IDAZTEARI EKIN • Umeek dendariari gozokiak eskatu dizkiote.
5 . L.: Aurreko ariketaren ildoari jarraituz, honakoak ere eran-
E • Mikelengandik jaso dut mezua.
tzun irekia izango du. Oraingoan, ikasleek Abadiako jauregi-
4 • Aldizkari hori edozein kioskotan eros dezakezu.
gaztelua zehatz-mehatz deskribatuko dute. Horretarako,
proposaturiko argibideei jarraituko diete. Deskribapenaren • Nafarroako lau taldek hartu dute parte txapelketan.
sarrera gisa goiko ariketan idatzitako paragrafoa erabiliko dute. • Herriko hainbat idazleri eman diote sari garrantzitsu hori.
• Zenbat urterekin ikas dezakegu autoa gidatzen?
HIZKUNTZAREN ERABILERA • Ordenagailua erabiltzea oso zaila da guraso askorentzat.
Gramatika (30.-33. or.) 5 E. E.: Korrika etorri naiz eta izerditan nago!
6 L o Zirraragarria izan zen. Ni bigarren sartu nintzen, gidariaren
ADITZ-SINTAGMA atzean. Denok esku-argi bana generaman, baina iluntasuna
zen nagusi. Ez genuen kobazulo osoa ikusi; izan ere, galeria
1 • E. E.: Trena bat-batean gelditu da.
asko ditu. Ederki pasatu nuen eta itzultzeko asmoa dut; hori
Atezainak baloia gelditu du. bai, ondo lagunduta.
2 • Lorategiko belarra zapaltzea debekatuta dago.
• Maitek belaontzian nabigatzera eramango gaitu.
Lexikoa (36. or.) LITERATURA-HEZKUNTZA
HITZ MOTAK Literatura (40.-42 or.)

1 • ikasi + gela > ikasgela • idatzi + makina > idazmakina
POEMA JOSTALARIAK II
• ehun + zango > ehunzango • zabor + ontzi > zaborrontzi
• baso + herri > baserri 1 • E. E.: Poema jostalariak oso kantu zaharrak dira eta hiru
2 • Ordenagailuak idazmakina ordezkatu du. mota bereizten dira: dekorazio-olerkiak, dramatizazioak eta
ipuin erritmikoak. Dramatizazioak bi pertsonaiaren arteko
• Hori ez da zizarea, ehunzangoa da, aizu! elkarrizketak dira eta horietan antzerkitxoak egin daitezke.
• Andoni, horko zaborrontzia gainezka dago. • E. E.: Galderak eta erantzunak laburren bidez. Esaldien
• Ikasleak ilaran sartu dira ikasgela horretara. arteko kate bat sortzen da, eta horrek olerkiari erritmo
handia ematen dio.
• Teilatua hondatua du, baina baserri ederra da hori.
• E. E.: Sarritan aditzak ezabatu egiten direla. Horrela,
3 • gasteiztar > Gasteiz + tar • surflari > surf + lari
arintasuna lortzen da.
• berrikusi > ber + ikusi • txapeldun > txapel + dun
• E. E.: Errimaren bitartez.
• dantzazale > dantza + zale 2 –Trikirrikitxo, nongoa zara?
4 • Mendi handi-handia: menditsua
– Jauna, ni Markinakoa.
• Mendi ugari dituen gunea: mendizalea
–Dirua baino gurago nuke...
• Mendira joatea gogoko duen pertsona: menditzarra
• Bazina nire herrikoa!
5 • iturri > bak. • desagertu > erat. • eskuluze > elk. 3 –Damea, damea bularretan,
• kiroldegi > erat. • kirol-denda > elk • arkatz > bak.
• zer egiten egon zara ordu hartan?
• saskibaloi > elk. • arrano > bak. • jokalari > erat.
• –Zeruko izarrak kontetan.
5 Prentsa-oharra Gaur, Hirukoa saskibaloi-taldeko jokalariak ez
• –Zenbat dira izarrok?
dira entrenatu; izan ere,kiroldegira ailegatu direnean,
oinetakoak desagertu zaizkiela konturatu dira. Beraz, goizean • –Bat eta bi ta hiru ta lau
hainbat kirol-dendatara joan dira oinetako berriak erosten. bost eta sei ta zazpi ta lau.
Ortografia (37. or.) TESTUA: Akerra ikusi dugu

1 Ipuin erritmikoa
ORDUAK NOLA ADIERAZI 2 • Olerkiak 4 ahapaldi ditu.
1 • 09:25ean • 14:17an • 01:15 • Akerra ken. Baratzetik akerra ken: ken, ken, ken, ken.
• 13:15 • 15:05ean • 6etatik 18etara • E. E.: Bai. Aditz laguntzailea ahapaldi bakoitzeko lehenengo
2 E. E.: ordu bat eta laurdenak / ordu bata eta laurden eta bigarren bertso-lerroetan baino ez da erabiltzen.
3 • bederatziak eta seian • hamabietan • E. E.: Ahapaldi bakoitzeko hirugarren bertso-lerroan hitzak
gehitzen zaizkio aurreko ahapaldiko bertso-lerro berean
• bederatziak eta hamabostean (laurdenetan) emandako zerrendari: katuak sagua, saguak soka + sokak
• hamaikak eta hamarrean idia, idiak ura + urak sua, suak makila + makilak akerra,
akerrak artoa.
• hirurak eta hogeita hamarrean (eta erdietan)
3 E. E.: Akerrak artoa jaten du; makilak akerra jotzen du. Suak
4 E. E.: Zer ordutan jaikitzen zara astegunetan? Eta asteburuan?
makila erretzen du; urak sua itzaltzen du. Idiak ura edaten du;
Goizeko zazpietan jaikitzen naiz astegunetan. Asteburuetan,
sokak idia lotzen du. Saguak soka eteten du; katuak sagua
bederatzietan.
harrapatzen du.
4 E. L. Ikasleek Akerra ikusi dugu olerkia kantatuko dute denen
artean.
IPUIN ERRITMIKO BAT IKASTEA ETA ANTZEZTEA

1 E
. L. Ariketa honek, aurrekoak bezala, erantzun irekia du;
izan ere, ikasleek Kukurruku ipuin erritmikoa ikasi eta
antzeztu egin beharko baitute proposatutako urratsei
jarraituz.
AMAIERAKO JARDUERAK • Ordu bata eta laurdenetatik nago zure zain.

• Hamabietan hasiko da traineru-estropada.
Amaierako jarduerak (24.-25 or.) 9 • E. E.: Arratsaldeko hiruretan hasi ginen bazkaltzen.
• E. E.: Eguerdiko hamabi eta erdietan bota zuten txupinazoa.
1 • Hang hitzak eskua esan nahi du hango hizkuntzan; izan ere,
esku hutsez jotzen den tresna da. • E. E.: Iluntzeko zortziak eta hogeian itxi genuen denda atzo
• Tresna hau Suitzan sortu zuten, 2000. urte inguruan. • E. E.: Goizaldeko ordu bata eta hamarrean bukatu zen filma.
• Tresna hau elkarri itsatsita dauden altzairuzko bi zatik 10 • Etorkizunik gabeko Venezuelako haurrak pobreziatik eta
osatzen dute. bazterkeriatik aldentzea.
• Atzamar-puntekin edota esku-ahurrarekin kolpatuz, edozein • Ikasguneetan ez da kaleetako bizitzaz hitz egiten.
nota sor daiteke, puntu egokian jotzen bada. Erdian • E. E.: José Antonio Abreu musikaria da; berak eman zion
kolpatuta, nota baxuak lortzen dira; alboetan, berriz, nota hasiera gizarte-proiektu erakargarri honi 1975ean, urteen
altuak. poderioz estatu-proiektu bat izatera iritsi dena eta, gizarte-
• Karibean erabiltzen dira antzeko musika-tresnak, garapeneko sistemaren zati bihurtuz.
altzairuzko danborrak esaterako. • E. E.: Gustavo Dudamel Sistemak eman duen musikari
2 •Isil zaitez eta utzi txorakeriak esateari! garrantzitsuenetako bat dugu, nazioartean ezaguna den
musikari ospetsua, eta, gaur egun, Los Angeleseko orkestra
• Txikitan ikasi nuen zaldiz ibiltzen.
filarmonikoan zuzendari-lanetan diharduena.
• Abeslariari kopla bat kantatzeko eskatu genion.
11 Dramatizazioak bi pertsonaiaren arteko elkarrizketak dira..
• Itsasoan igeri egitea osasungarria da.
12 Ez dute errimarik.
• Isuna jarri didate gaizki gidatzeagatik.
13 Ahapalditan.
3 E. E.: • Peruk Tartalori ziria sartu zion.
14 Dramatizazioa.
E. E.: • Aitak amari gona gorria ekarri zion.
E. E.: • Azeriak beleari gazta kendu zion.
IDAZTEN JAKIN
E. E.: • Pailazoak haurrari globoa oparitu zion.
E. E.: • Esploratzaileak munduari bira eman zion.
E. L.: Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara
4 • Jolas-parkean oso ondo pasatu genuen. eramateko balio duenez, erantzun irekia izango du; Sydneyko
• Uso horiek urrutira hel daitezke hegaka. Opera House eraikina deskribatuko dute. Hasieran, lekuaren
kokapen geografikoa egingo dute. Gero, lekuaren ezaugarri
• Lagunek mozorroa ikusi zutenean, barrezka hasi ziren.
zehatzagoak azalduko dituzte; halaber, eraikinaren hainbat
• kontuz, kalean lehoi bat dabil eta! xehetasunen berri ere emango dute. Deskribapena bIrIbiltzeko,
• Ea antzokira goiz iristen garen, sarrerak erosi ahal izateko. informazio gehigarria aurkeztuko dute.
5 • Hondartzatik nator horren berandu.
• Paperezko itsasontzia Irlandaraino iritsi da.
• Atzoko filmaz ari gara hizketan?
6 • Gure gelako bi ikasleri liburuak galdu zaizkie.
• Bizkaiko bost herritan jaiak ospatuko dira bihar.
• Benetan gertatu da; neure begiekin ikusi dut!
• Herri guztietan udaletxea dago.
• Txikitatik ikasi nuen opilak prestatzen.
7 • Itsasontzi elkartua itsaso + ontzi
• Kiroldegi eratorria kirol + degi
• Ikasle eratorria ikas + le
• Ikastetxe elkartua ikas + etxe
• Marrazkilari eratorria marrazki + lari
8 • Hamabiak eta berrogeita hamabosteko trena hartu behar
dugu.
• Zortziak eta hogei arte ireki ohi dugu denda
ADITZ-SINTAGMAREN OSAGAIAK 6 • Niri bakarrik ibiltzeak ez nau beldurtzen.

• Nik udan itsasontziz ibiltzera joan nahi dut.
1 • Josu paretik kendu da.
• Xabik gitarra jotzen ikasi nahi du.
Josuk paretik kendu du harria.
• Jokalariek partida jokatzeari ekingo diote.
• Okina dendatik atera da.
• Herriko jaietan ondo pasatzeko asmoa dugu.
Okinak dendatik atera du ogia.
• Azeria basoan ezkutatu da. DEKLINABIDEA

Azeriak basoan ezkutatu du harrapakina. 7 Asteazkenean: Non (noiz), singularra.
2 • Nor zihoan atzo zurekin? Ordiziako azokan: Non, singularra.
Nor doa orain zurekin? Ikasleok: Nork, plurala.
Nor joango da gero zurekin? Baserritarren: Noren, plurala.
• Atzo etxera nindoan askaltzera. Zenbait perretxiko: Nor, mugagabea.
Gaur etxera noa askaltzera. Gazta asko: Nor, mugagabea.
Bihar etxera joango naiz askaltzera. Adituek: Nork, plurala.
• Herenegun Miren nire ondoan zegoen. Eguraldiak: Nork, plurala.
Gaur Miren nire ondoan dago. Eguzkitan: Non, mugagabea.
Etzi Miren nire ondoan egongo da Etxerantz: Norantz, singularra.
• Jonek klariona zekarren irakaslearentzat. 8 • Menditik datoz artzain horiek.

Jonek klariona dakar irakaslearentzat. • Basoan aurkitu genituen.
Jonek klariona ekarriko du ikaslearentzat. • Ikaskideekin irtengo naiz.
• Mendizaleek bizkar-zorroak beteta zeramatzaten. • Gurasoengana joan da.
Mendizaleek bizkar-zorroak daramatzate beteta. • Lagunek esan didate.
Mendizaleek bizkar-zorroak eramango dituzte beteta.
9 • Udan jai askotara joaten gara.
Erantzun eredua.
3
• Jertse hori ez duzu edozein dendatan aurkituko.
• Zuk utzi diozu. Zuk ikaskideari arkatza utzi diozu.
• Urrutitik ikusi genuen etxea, sutan zegoela.
• Guk esan diegu. Guk lagunei gezurra esan diegu.
• Bost zapata pare probatu nituen dendan.
• Haiek opari egin dizkiote. Haiek osabari filmak oparitu
dizkiote
• Zuek kendu diezue. Zuek umeei baloia kendu diezue.
• NIk egin dizkiet. Nik guraosei kilimak egin dizkiet
oinetan.
4 Erantzun eredua.
• Saltoka ibiltzen dira kanguruak.
• Astiro mugitzen da barraskiloa.
• Ondo egin dut azterketa.
• Itxita dago ikasgelako atea orain.
• Hutsik dago eskola gauez.
5 • Atzoko partida erraz irabazi genuen.

• Zu ikusteak izugarri pozten nau.
• Baloiak kristala guztiz apurtu zuen.
• Azalorea ez zait batere gustatzen.
2
ENTZUNGAIAK
Poparen erregina
Munduko pop musikaren panoraman, bada izen bat historia egin duena, egiten ari dena eta egiten
jarraituko duena –uzten badiote behintzat–, ez baitaki gelditzen!
Madonna izenez ezgutzen dugun artista Madonna Louise Veronica Ciccone izenaz sortu zen mun-
dura AEBetako Michiganen 1958ko abuztuaren 16an. Artista diogu, haren ibilbide oparoan arlo
batean baino gehiagotan jardun delako: letragile, aktore, autore, zuzendari, enpresari eta filantropo,
besteak beste.
1977an New Yorkera aldatu zen eta dantza modernoari ekin zion. Breakfast Club eta Emmy musika-
taldeetan aritu zen. 1983an haren lehendabiziko albuma argitaratu zuen Sire Records zigilupean
(Warner Bros Records grabazio-etxe ezagunaren zigiluetako bat). Ordutik aurrera, arrakastaz arra-
kasta ibili zen, album berriak plazaratuz –Ray of light (1998) Confessions on a Dance Floor (2005) –,
eta baita sariak irabaziz ere, Grammy Award ezagunak tartean. Haren abesti berriek laster jotzen
zuten goia musika-hedabideen arrakasta-zerrendetan: Like a Virgin, Into the Groove, Papa Don’t
Preach, Like a Prayer, Vogue, Frozen, Music, Hung Up, 4 Minutes...
Eszenatoki gainean Madonnak erakusten zuen indarrak handiagotu egiten zuen harenganako mi-
resmena. Garaiko kritikariek «Poparen Erregina» izendatu zuten, hain zen erakargarria haren ema-
na!
Aktore moduan ere egin zituen urratsak. Nabarmenena Evita Perón (1996) filmean, Urrezko Globo
bat irabazteko bidea eman ziona. Baina bestelako jardueretan ere aritu zaigu artista polifazetiko
hau: moda-diseinatzaile, haur-literaturako idazle, zine-zuzendari, musika-ekoizle... Enpresari mo-
duan ere ez dugu makala, bere disko-zigilu propioa lortu ez ezik, 120 milioi dolarreko kontratua ere
sinatu baitzuen Live Nation enpresarekin.
Salmenta datuetan, berriz, Madonnak 300 eta 500 milioi disko artean saldu ditu, eta horretara mun-
du mailako marka ezartzea lortu du: «garai guztietan musika-salmentarik handiena lortu duen ema-
kume bakarlaria». Jakina, marka hori Errekorren Guinness Liburuan dago jasorik. Baina hortik at ere,
makina bat biografok, idazlek, kazetarik eta adituk bera jotzen dute musikaren historiako munduko
emakumerik arrakastatsuentzat. Ez dago zalantzarik Madonna gai dugula bere musika eta irudia
aldatzeko, egokitzeko edota berrasmatzeko. Gainera, beste hainbat artistarentzat ere inspirazio-itu-
rri dugu poparen betiereko erregina.
Musika eta letra. Letra eta musika
Letrarik gabeko kantak daude. Musika bere osotasunean protagonista den unea da hori, eta hauei,
oro har, kantu instrumentalak deitzen diegu; bertan, instrumentuek soilik hartzen baitute parte. Kasu
hauetan, musikaren doinuak hitz egiten digu, oihu egiten digu edo besterik gabe, belarrira goxo-
goxo xuxurlatzen digu. Toki ezezagunetara eramaten gaitu, aurretik inoiz bisitatu ez ditugun lekue-
tara hurbilduz, eta askotan, gure gorputzarentzat berriak diren sentsazioak deskubritzen eta bizi-
tzen ditugu. Musikak inspiratzen gaitu, haserretzen gaitu, maitemintzen gaitu…. bat-batean, masai-
letik behera malko bat irristatzen ari dela ohartzen gara, zergatia zein den jakin gabe; bestetan, nahi
gabe, irribarre bat pizten zaigu; bestetan…
Niri halakoak ia egunero gertatzen zaizkit. Adibidez, eta oso urrutira joan gabe, Sorotan Bele taldeko
“Amodioaren eza” kantu instrumentala entzuten dudan aldiro, begiak ixten zaizkit, barruko dena
uzkurtzen zait, hunkitzen naiz, eta jarraian, negargura pizten zait. Orduan, begietatik malkoak ate-
ratzen zaizkit, saihestezina da, automatikoa. Ondoren, dantza egiteko gogoak izaten ditut. Ballet-a
dantzatzen imajinatzen dut neure burua, areto ilun eta handi batean, besoak eta hankak luzatuz,
toki batetik bestera salto eginez… eta nik, sekula ez dut ballet-a dantzatu. Sekula ez dut lehenago
nire burua ballet-a dantzatzen irudikatu. Harrigarria. Bitxia da oso.
2
ENTZUNGAIAK
Musikak, izaki bakoitzari, mezu ezberdin bat bidaltzen dio, eta guk, modu batean ala bestean jaso-
tzen dugu, modu batean edo bestean interpretatzen dugu, eta askotan, mezua zein den ez dakigu,
ez dugu ulertzen… bakarrik sentitu egiten dugu.
Gaur egungo kantu gehienek, musikaren konpainian, letra daramate. Letrek zerbait kontatzen digu-
te, azken finean, mezuak dira, eta edozein mezuk zerbait esaten digu, edo behintzat, esaten saiat-
zen da. Mezu zuzenak izan daitezke, zeharkakoak, metaforez josiak… azken hauek dira nire gogo-
koenak. Hauetan, letra poesia bihurtzen da. Esaldiek magia puntu bat daukate eta metaforez
jantzitako esaldi bakar batek interpretazio ezberdin asko sor ditzake. Musikarekin gertatzen den
bezala, halako hitz jokoek mezu ezberdinak transmititu ahal dizkigute, edo hobe esanda, entzule
bakoitzak esaldi horiek modu ezberdinetan uler ditzake. Bakoitzarentzat esanahi bat izango du.
Hortxe topatzen dugu letren magia eta edertasuna.
Eta ez al zaizue inoiz gertatu kantu bat entzutea eta letrak ezer ez transmititzea? Hau entzun eta
letra horrek ezer ez esatea? Mezu hutsak jasotzen arituko bagina bezala. Zein da bada, kantu ho-
rren funtzioa? Guztiz hanka motz gelditzen da. Zerbait idatzi da, bai, baina argi islatzen da zeozer
idazteagatik izan dela. Letra sartzeko “beharra” ikusi da eta edozein gauza sartu da. Betiko bost hitz
klabeak tartekatu, eta aurrera! Letra bukatuta. Modu horretan, oso erraza da letrak idaztea, edonork
egin ditzake!
Badakit zaila dela baloratzen letra bat ona den ala ez, bakoitzak bere iritzia izango duelako, baina
ziur nago pertsona orok izan dugula sentsazio hori. Ni, horrelako kanta batekin topatzen naizen
aldiro, pena eta amorru izugarria sentitzen dut, eta gehien arduratzen nauena da ikustea, nola ha-
lako letrak idazten dituzten talde batzuk kristoren arrakasta lortzen duten. Hitz horiek jendearen
ahoetan entzutea, musika itsaskorraren laguntzari esker barruraino sartu zaizkigulako.
Halako kasuetan, agian hoberena izango litzateke obra horretako pertsonaia bakarra musika izatea;
musikari hitz egiten uztea, letraren presentziarik gabe. Esaera batek esaten duen moduan, “hitz
egiterakoan, zure hitzak isiltasuna baino hobeak izan daitezela”. Horixe aldarrikatuko nuke nik.
Neure kasuan, abeslaria eta letren egilea naizen aldetik, esan dezaket, eta uste dut argi adierazi
dudala, letrek kriston garrantzia daukatela. Nik, azken finean, letren eta hauei jartzen diedan melo-
dien bidez sortzen dut kantuaren zati garrantzitsu bat, eta horrek, konpromezu itzela eskatzen dit.
Ez dut instrumenturik jotzen, beraz, nire sortzeko era burua/buruhausteen, inspirazioaren, hitzen,
paperaren eta arkatzaren laguntzarekin lortzen dut, eta emaitza hori, musikarekin bat egiten dut.
Hitzak, esaldiak… kantu oso bat. Hau da nire adierazteko era, nire terapia askatzailea, barruko dena
hustutzeko modua… kantu bat osatzeko modua, musikari laguntzaile bat emateko modua. Norma-
lean, kantu bat ez dut egun batetik bestera amaitzen, nahikotxo jaten baitut burua, askotan, akaso,
honi buelta gehiegi ematen dizkiot.
Inoiz ez nuke idazteagatik idatziko, eta letra bat sortzen dudan bakoitzean, bi helburu nagusi izaten
ditut: neurea propioa dena eta entzuleena. Neure helburu propioa gehienetan lortzen dut: esan nahi
dudana, esan nahi dudan moduan gorpuztu dut. Askatu dut. Bigarren helburua, ordea, zailagoa da
eta ez dakit lortzen dudan edo ez. Hau da, ez dakit zein punturaino entzuleei nire mezuak iristen
zaizkien ala ez, baina ahalegindu naizen sentsazioarekin gelditzen naiz, eta beraz, ase.
Musika eta letra, letra eta musika; biak batera edo bakoitza bere aldetik. Artea, azken finean, gaur
egun, gutxi baloratzen dena eta kriston garrantzia daukana. Egunen batean akaso, gai honen ingu-
ruan kantu bat idatziko dut, hemen eta orain idatzitako buruhausteak norbaitek ulertu ez baditu, ea
kantu baten letrari esker mezua hobe eta sakonago iristen zaion.
Zuriñe Hidalgo
Venezuelako Orkestra Gaztea
1975ean, José Antonio Abreu musikariak gizarte-proiektu guztiz erakargarri bati eman zion hasiera:
helburu nagusitzat zuen etorkizunik gabeko Venezuelako haurrak pobreziatik eta bazterkeriatik al-
dentzea. Abreuk berak hasi zuen proiektua, eskolak berak ematen baitzituen, eta urteen poderioz,
2
ENTZUNGAIAK
estatu-proiektu bat izatera iritsi da; ondorioz, gizarte-garapeneko sistemaren zati da, herrialdeko
kidego apalenak aberasten eta garatzen lagundu baitu. “Sistema” izenekoak –horrela ezagutzen
baita Venezuelako Orkestren Sistema Nazionalak– milioi erdi bat ikasle prestatzen ditu gaur egun,
1.500 irakasleen laguntzarekin.
Venezuela osoan 250 bat ikasgune ditu, kidego txiroenetan banatuak; ehunka neska-mutil presta-
tzen dituzte musika-arloan. Proiektua kidegoan ezagutzera ematen da, eta, ondoren, parte hartu
nahi duten neska-mutilek izena ematen dute. Ikasguneetan ez da kaleetako bizitzaz hitz egiten; hain
zuzen ere, arazoak ahaztu eta musikarekin bat egiteko leku bat da: musika, gizarte-tresna gisa.
Neska-mutilek ozta-ozta ezagutzen dituzte musika-tresnak edo ez dute musika-arloko ezagutzarik,
baina bakoitzari musika-tresna bat ematen zaio eta taldean egiten den ikaskuntzari esker, miraria
sortzen da.
Ikasgune bakoitzak bere haur-orkestra du; orkestra horietako ikasle onenei gonbita luzatzen zaie
beraien estatuko orkestra nazionalean parte har dezaten. Haietako onenekin, ondoren, haur-orkes-
tra nazionala eratzen da, eta aurrera jarraitzen dutenek gazte-orkestran jotzen dute musikari profe-
sional bihurtu arte, eta sistemako orkestra nagusian sartu arte, Simón Bolívar Orkestra Sinfonikoa,
hain zuzen, gaur egun orkestra-sistema honetan hobekien burututako produktua.
Sistemak eman duen musikari garrantzitsuenetako bat Gustavo Dudamel dugu, nazioartean gaur
egun ezaguna den musikari ospetsua, eta, gaur egun, Los Angeleseko orkestra filarmonikoan
zuzendari-lanetan diharduena. Dudamelek zuzendu zuen 2007an Simón Bolívar Orkestraren debu-
ta Carnegie Hallen, eta 2008an Orkestrari eman zitzaion Arteen arloko Asturias Printzearen Saria
jaso zuen.
Hogeita hamar urte geroago, Venezuelako Orkestren Sistema Nazionalak emaitza oparoak biltzen
jarraitzen du, eta haurrentzat izateaz gainera, gizarteratze-arazoak dituzten gazteentzat eta preso-
entzat ere bada. Aipatzekoa da Sistemak ez duela helburu nagusitzat musika-talentuak aurkitzea,
baizik eta baztertuta dauden pertsona guztiak gizarteratzea eta munduari buruzko beste ikuspegi
bat erakustea
3. UNITATEA

• 5. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
• 6. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Sakontzeko
• 5. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
• 6. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

3
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- Aditz laguntzaileak: IZAN eta UKAN, bestetik. Alde teorikoan
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak azaldutakoa lantzeko, hainbat motatako ariketak egingo dituz-
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- te ikasleek: hutsuneak bete, testua osatu, perpausak sortu…
Lexikoaren programan, atzizkien sailkapena egingo da eta ikas-
mena eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, modaren gaia
leek egile-atzizkiak ikasiko dituzte. Ortografia atalean, letra
landuko dugu, besteak beste.
larrien erabilera egokia egiteko arauak ikasiko dituzte, ariketa
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpi- praktikoen bidez.
programak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jardue-
Literatura-hezkuntzaren programan, kopla zaharren gaiari ekin-
go diote ikasleek. Hartara, Egiten jakin atalean ikasleek dantza-
Irakurmenean Gona denontzat testua irakurri eta landuko rako koplak osatuko dituzte.
dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitura,
ezaugarriak eta abar) aztertuz.
ratura-hezkuntzako edukiak laburbilduta azaltzen dira.
Komunikazio-jardueren barruan, lan kooperatiboaren bidez,
Bestalde, amaierako jarduerek unitatean zehar landutako edu-
webgune bat aurkeztuko dute. Horrezaz gain, Modako blogger
kiak berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
euskalduna testua entzun eta webgune bat epaitzeko txanti-
loia prestatuko dute. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
arloari dagozkionak ez ezik, beste hainbat arlotakoak eta ze-
Testu-tipologiari dagokionez, egunerokoa landuko dute.
har gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa kolo-
Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan, bi gai redun zenbait ikurren bidez adierazita dago dagokion jardue-
landuko dira: batetik, Deklinabidea: kasu gramatikalak, eta raren ondoan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Webgune bat aurkeztea.
• Irakurmena • Webgune bat epaitzeko txantiloia
Gona denontzat. prestatzea.
• Komunikazio-jarduerak • Ikasgelako blogerako testua Idaztea.
Modako blogger euskalduna.
• Testu-tipologia
Uztailak 7: gauza txikien handitasuna.

• Gramatika Idazten jakin:
Deklinabidea: • Egunerokoan testua Idaztea.
Kasu gramatikalak.
Aditz laguntzaileak:
3. unitatea IZAN eta UKAN.
• Lexikoa
Atzizkien sailkapena eta egile-atzizkiak.
• Ortografia
Letra larriak erabiltzeko arauak.
• Kopla zaharrak zer diren.
• Koplarien lana. • Koplak osatzea.
• Kopla zaharren egitura.
3
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
• Komunikazioari buruzko lanari ekiteko, unitateari hasiera ematen dien irudien azterketa la-
burra egin daiteke. Horietan Jeans edo arropa bakeroari lotutako antzinako eta gaur egungo
hainbat irudi ageri dira: unai bat zaldi gainean, Western generoko film baten fotograma, praka
bakerodun emakumeen argazki zuri-beltza, gaur egungo gazteak... Unitate honetan, modari
lotutako askotariko gaiak landuko ditugu: bakeroen historia, jantziak generoaren ikuspegitik,
goi-joskintza, paperezko jantziak edota arropa-bilketaren bidezko elkartasuna, besteak bes-
te.
• Hasteko, irakasleak irudiak deskriba ditzatela eskatuko die ikasleei. Ondoren, hainbat galde-
ra luzatuko dizkie irudi hauen inguruan: Erabiltzen al dituzu jeansak edo praka bakeroak?
Zergatik? Zure ustez, zein da galtza mota horren arrakastaren giltzarria? Zer etorkizun aurrei-
kusten diezu praka bakeroei?
• Ikasleek haien arropari buruz hitz egin dezakete, haien janzteko ohiturei buruz... Halaber,
Jeans-ak mendebaldeko kulturari lotuta dauden heinean, munduko beste herrialde batzue-
tako janzkeren inguruan hitz egin dezakete (kimonoak, tunikak...).
leak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiari buruz hausnartzeko eta iritzia
emateko eskatzen baitzaio; hartara, bere autonomia garatuko du, bere buruarengan duen
konfiantza eta norbera izateko gaitasuna indartuz.
ENTZUN
ratu behar dioten jabetu daitezen. Jarraian, ulermena eta ahozko adierazpena landu daitez-
ke audioa entzundakoan. Entzungo duten testuak Galtzak bete historia du izena, eta Jeans
edo galtza bakeroen historiari buruz dihardu.
• Testua entzun ondoren, ulermena lantzeko hainbat galderari erantzungo diote ikasleek: Non-
dik dator Jeans hitza? Nork erabiltzen zituen jeansak 1950era arte? Zein izan zen Levi Straus-
sen ekarpen nagusia?
lantzeko aukera bikaina eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Atal honetan, gazteei zuzendutako Kristobal Balenziagari buruzko testu labur bat irakurriko
dute ikasleek. Ondoren, hainbat galderari erantzungo diete: Non eta noiz jaio zen Kristobal
Balenziaga? Nolakoa zen haren familia? Zer aitortzen diote goi-mailako jostun ospetsu honi?
• Irakurgaiaren ondoko ikur horiak adierazten du ikasleek Arterako gaitasuna landuko dutela;
izan ere, gai hau aproposa izan daiteke ikasleengan joskintza eta modarekiko zaletasuna
sustatzeko. Hartara, kultur eta arte adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz
balioesteko gaitasuna garatuko dute.
• Ariketa horien bidez, ikasleek XX. mendean nazioarteko goi-joskintzan izandako izen handie-
netakoa ezagutu ahal izango dute. Hartara, euskal joskintzak nazioartean izan duen garran-
tziaz ere jabetuko dira. Gaiari buruz gehiago sakontzeko, irakasleak Getariako Balentziaga
museoari buruz ere hitz egin diezaieke: http://cristobalbalenciagamuseoa.com/Hasiera.html
IDATZI
• Ariketa honetan, Miren Arzalluz historialari eta arte-aditu bilbotarrak Kristobal Balenziagari
buruz idatzitako pasarte bat izango dute oinarri. Ikasleek, testua irakurri ostean, berridatzi
egingo dute, Balenziagaren beraren ikuspuntutik, lehenengo pertsona erabilita.
• Ariketa proposamena: Euskal moda ezagutarazteko, interesgarria izan daiteke euskal jatorria
izan duten zenbait marka ezagunen inguruan ariketaren bat egitea; adibidez, marka bakoitza
dagokion arropa motarekin sailkatu:
3
KOMUNIKAZIOA
> Lacoste, Kukuxumuxu, Paco Rabanne, Ternua, Skunk Funk, Astore, Zergatik, Pukas.
> Moda urbanoa, kirol-arropa, goi-joskintza, informala, formala.
• Jarduera honen ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleek Hizkuntza- eta literatura-komu-
nikaziorako gaitasuna landuko dutela; izan ere, idatziko duten testuak komunikazio idatzia
lantzeko aukera ematen baitu.

• Atal honetan, Gona denontzat testua irakurriko dute. Testu honek, gizonezkoek gona janztea-
ren inguruan hitz egiten digu. Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan
azaltzen diren bi irudiak aztertzea. Lehenengoan Tilk gona eskoziarra jantzita duten gizonak
ageri dira ilaran. Bigarren irudiak, aldiz, mutil bat moda-pasarela batean ageri da, gona jan-
tzita duela. Ikasleei galde dakieke ea eskoziarren gona ezagutzen duten.
• Unitateko aurreneko testu luzea denez, irakurmenarekin batera ahozkotasuna lantzeko as-
moz, interesgarria gerta liteke ikasleek guztiek, txandaka, ahots ozenez zati bat irakurtzea,
paragrafoka, esaterako; ondoren, gaiari buruzko galdera laburrak egitea, ideia nagusiak be-
reganatu dituzten ikusteko. Halaber, ikasleen ahoskera, hitz-jarioa, intonazioa, erritmoa, ira-
kurritakoaren ulermena eta abar azter daitezke.
TESTUA AZTERTZEN
• Atal honetan unitateko testu nagusia aztertzen lagunduko duten hainbat ariketa egingo di-
tuzte ikasleek. Horretarako, bost jarduera nagusi proposatzen dira:
ikasleek: galderei erantzun, baieztapenak egia ala gezurra diren adierazi, testuan adierazita-
koa euren hitzekin azaldu...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio testuko esaldi batek (Gizonezkoa antzeko atakaren aurrean
dago gaur egun) zer adierazten duen azal dezala.
• Testuaren egitura: Jarduera honetan, ikasleak testua berriz aztertuko du, baina oraingoan,
egiturari berari erreparatuko dio. Horretarako, testuan landutako gaiak ordenatuko dituzte,
eta zein paragrafotan azaltzen diren adierazi.
landuko dituzte. Kasu honetan, testuan azaltzen den begi hitzaren bidez eratutako esamol-
deak bilatuko dituzte, eta bakoitzaren esanahia azaldu.
erantzun irekia duten galderen bidez, beren iritzia eman dezaten; modu horretan, ikasleek
ahozko zein idatzizko komunikazioa landuko dute.
• Jarduera hauen bidez, ikasleak Elkarbizitzarako gaitasuna -izar urdina- ere landuko du; izan
ere, arropak genero-ikuspegitik duen garrantziaren inguruan hausnartzen lagunduko baitio,
berdintasuna eta elkarbizitza landuz. Halaber, ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaita-
suna -izar berdea- landuko du, ariketa honek informazioa ulertzen, antolatzen eta barnera-
tzen lagunduko baitio; hartara, baliagarria izango zaio ikasteko gaitasuna garatzerakoan.

aitzitik, praktikaren bidez ikasteko bidea ematen duten ariketa osoak dira. Irakasleak mota
honetako ariketak baliatu ahal izango ditu ikasleak unitatean zehar landu diren edukiak bere-
ganatu dituen ikusteko.
3
KOMUNIKAZIOA
Egiten jakin WEBGUNE BAT AURKEZTEA

• Jarduera honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute. Horrela, binaka jarrita, webgune
bat aurkeztuko dute. Proposatzen direnen artean aukera dezakete edo bien artean adostu-
tako beste bat. Aurkezpena egiteko, hainbat urratsi jarraituko diete: webgunea norentzat
egina den eta zer eskaintzen duen azaldu; webgunearen atal nagusiak identifikatu; webgu-
nea lau irizpideren arabera epaitu... Azalpenak emateko ordenagailua edo arbel digitala era-
biliko dute.
• http://www.galtzagorri.org/
• https://tropela.eus/eu/
• http://www.gazteaukera.euskadi.eus/
• www.ttalaka.eus
• Jarduera honen ondoko izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komu-
nikatzeko gaitasuna landuko dela; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaita-
suna garatuko baitu, komunikazioa testuinguru desberdinetara egokitzeko ahalmena gara-
tuz.
ENTZUTEKO TESTUA
Modako blogger euskalduna

• Jarduera honetan, Jokin Aierregarairi egindako elkarrizketa entzungo dute; lasartear gazteak
modari buruzko Astindu ganbara bloga idazten du Ttalaka atari kulturalean: http://www.
ttalaka.org/blogak/astinduganbara/
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete: Noiz eta nola zaletu zen
modarekin? Zergatik idazten du bere bloga euskaraz? Zein da ondo janzteko gakoa, Aierre-
garairen arabera? Nola janzten gara euskaldunak beraren ustez? Jarduera amaitzeko, ikas-
leek arroparekin duten harremanari buruz eztabaidatuko dute.
• Entzungaiaren ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako
gaitasuna landuko duela; izan ere, entzungai honetan euskal komunitatean modak duen le-
kuari buruz hausnartzen baita, herritartasunerako gaitasuna landuz. Bestalde, izar horiak
adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko duela;
izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu, komunikazioa
testuinguru desberdinetara egokitzeko ahalmena garatuz. Azkenik, izar laranjak adierazten
du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiari buruz hausnartzeko eta
iritzia emateko eskatzen baitzaio; hartara, bere autonomia garatuko du, bere buruarengan
duen konfiantza eta norbera izateko gaitasuna indartuz.
Egiten jakin WEBGUNE BAT EPAITZEKO TXANTILOIA PRESTATZEA

• Ikasleek webgune bat epaitzeko txantiloia prestatuko dute. Horretarako, hiru atal epaituko
dituzte: • Itxura • Edukia • Nabigatzeko erraztasuna.
• Interneten bildutako informazioarekin, webgunearen fitxa prestatuko dute. Ordenagailuz,
puntuazio-txantiloia sortuko dute, 1etik 10era. Ondoren, txantiloia gogoko duten webgune
batekin eta gogoko ez duten beste batekin probatuko dute.
• Proposamena: ikasleek Ttalaka atariko blog komunitateko blogak irakur ditzakete, eta txan-
tiloia bertako pare bat blog (gai ezberdinei buruzkoak) epaitzeko erabili:
Ttalaka atariko blog komunitatea: http://www.ttalaka.eus/ttalaka-blogak/
Taula gainetik bloga: http://www.ttalaka.org/blogak/taulagainetik/
remuko dunen atzetik dabil bloga: http://www.ttalaka.org/blogak/eremukodunenatzetikda-
E
bil/
• Jarduera hauen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena
garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, txantiloiaren bidez, hainbat webgune konparatu
eta epaitu beharko ditu, eta horrek ikaslearen baitan ekimenerako sena pizten lagunduko du.
3
KOMUNIKAZIOA

EGUNEROKOA
• Atal honetan egunerokoaren ezaugarri nagusiak ikusiko ditugu, eta hauen barruan, gaur
egun ohikoagoak diren blogenak. Egunerokoa egunean zehar gertatu zaiguna eta gure sen-
timenduak eta sentipenak kontatzeko erabiltzen den idazkia da. Blogak, aldiz, zaletasun ba-
ten inguruko hausnarketak eta albisteak argitaratzeko idazten dira.
• Proposamena: ikasleei euskal blog komunitateari buruzko informazioa bilatzea eska dakieke.
Hauetan nabigatu ostean, interesgarria iruditu zaien bloga aukeratu eta, taldeka, haren aur-
kezpena egin dezakete.
• http://blogak.goiena.eus/blogak/
• http://eibar.org/blogak
• http://bizkaie.biz/orokorra.php?atala=21&sec=46&fecha=2015-09-20
• http://www.berria.eus/blogak
• http://www.argia.eus/argia-blogak
• Halaber, zenbait komunitatetan, blog bat doan egiteko aukera eskaintzen dute. Hartara, ikas-
leek euren blog pertsonala edo ikasgelarena sor lezakete:
• http://blogak.com/ • http://blogariak.net/
• Proposamena: Ikasle bakoitzak bere bloga izango balu, honako ariketa hau interesgarria li-
tzateke: Aurreko atalean egindako webguneak epaitzeko txantiloiak erabilita, ikasleek blog
lehiaketa antola dezakete. Lehiaketa honek, ikasleengan idazteko ohitura sustatzeaz gain,
blogetan publikatutako edukiak ikuspegi kritiko batetik aztertzeko ere balioko die.
• Ikusi Azkue Fundazioak antolatutako blog-lehiaketari buruzko webgunea:
• http://www.azkuefundazioa.eus/azkue-fundazioa/gure-proiektuak/lehiaketeei-buruzko-infor-
mazioa/blogetan-euskal-blogariak-lehian-2/blogetan-euskal-blogariak-lehian
Gure bitakora koadernoa. Udalekuaren bloga. Girona 2013

• Proposatutako irakurgaian, Gure bitakora-koadernoa izeneko blogean argitaratutako post edo
sarrera bat irakurriko dute. Bertan 2013an Gironan antolatutako udalekuetako egun batean
zehar bizi izandakoa kontatzen da. Bestalde, testuaren ezkerreko zutabean, azken egunetako
kontakizunen zerrenda ageri da, dagozkien izenburuekin, eta kronologikoki antolatuta. Az-
pian, egun horretan ikusitakoa biltzen duten argazkiak ageri dira. Testu motaren azalpenean
irakurri bezala, egunaren kronika egiteaz gain, idazlearen ikuspuntua eta sentipenak jasotzen
dituzten hainbat adierazpen irakur daitezke: irrikaz gaude, baina era berean, ez dugu hau
bukatzerik nahi; hain gustura gaude hemen lagun artean! Amaiera ezin hobea egun zoragarri
baterako!
• Gaitasunei dagokienez, azalpenaren ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza-
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela, mota honetako ariketek askotariko
asmo komunikatiboak dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko bai-
tiote. Halaber, testu ondoko ikur horiak adierazi bezala, ikasleek Arterako gaitasuna landuko
dute; izan ere, blogean landutako gaiak kultur- eta arte-adierazpenak ezagutzeko, eta ikuspe-
gi kritikoz balioesteko gaitasuna garatzen lagunduko baitiete. Bestalde, zeharkako gaitasunak
ere landuko dituzte, Elkarbizitzarako gaitasuna -izar urdina-, esaterako; izan ere, blogak uda-
lekuen gaia lantzen baitu, egunez egun elkarrekin bizi izandakoa kontatuz; horrek elkarbizi-
tzarako gaitasuna garatzen lagunduko die.
3
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: proposatutako sentipen eta sentimenduak dagozkien esaldiekin lotu,
paragrafo bakoitzak sentimenduez edota ikusitakoaz diharduen adierazi, galderei erantzun...
gaitasuna landuko duela; izan ere, koadroa betetzeko, irakurri duen informazioa modu ego-
kian erabili behar izango du, norberarentzako jakintza bihurtzeko trebetasuna landuz.
tan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, urrats labur batzuei jarraituz bere testu pro-
pioa sortzeko. Ariketa honetan, blog batean publikatzeko testu bat idatziko dute, ondoan
duten paper-txataleko oharretatik abiatuta eta egoera honetan oinarrituta: Txangoan joan
zara ikaskideekin eta oharrak hartu dituzu. Orain, ohar horiek testu eran aurkeztu nahi dituzu
ikasgelako blogerako. Testua idazteari ekin aurretik, ikasleei eskatuko zaie idazlana paragra-
fotan antola dezatela hizkera hurbil eta zuzena erabiliz.
DEKLINABIDEA: KASU GRAMATIKALAK
• Unitate honetako gramatikaren atalean, kasu gramatikalak zein diren azalduko dugu. Lehenik
eta behin, kasu gramatikalak hiru direla esango dugu: Nor, Nork eta Nori. Halaber, azalduko
dugu kasu horiek komunztadura dutela aditzarekin, hau da, aditza aldarazten dutela. Ja-
rraian, kasu bakoitza azalduko dugu, banan-banan. Bestalde azalpenaren ezkerreko zutabean
kasu gramatikalak azaltzen dituen eskema bat dago.
• Eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gai-
tasuna landuko duela; izan ere, eskemek informazioa ulertzeko trebetasuna eta, bereziki,
informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzekoa garatzen lagunduko die ikasleei.
ADITZ LAGUNTZAILEAK: IZAN ETA UKAN
• Gramatikaren bigarren zatian, aditz laguntzaileak zer diren ikusiko dugu. Berebiziko garran-
tzia izango du ikasleei IZAN eta UKAN aditzak bereizten erakustea; izan ere, oinarrizko adit-
zak ditugu, eta ondo menderatu behar dituzte, bai ahozko bai idatzizko adierazpena modu
egokian gara dezaten.
• Azalpenaren hasieran, Nor aditzekin (egon, etorri, ibili, joan...), IZAN laguntzailea erabiltzen
dugula esango dugu; Nork aditzekin (egin, ekarri, ikusi, jan... ), berriz, UKAN. Hala ere, badira
bietara erabil daitezkeen aditzak ere, esanahi aldetik desberdinak izan daitezkeen arren: Atzo
gure katua hil zen. / Gure katuak atzo sagu bat hil zuen.
• Azaldutakoa praktikara eraman dezaten, IZAN eta UKAN aditz laguntzaileei buruzko hainbat
ariketa egingo dituzte ikasleek, hala nola esaldiak idatzi, perpausak osatu, forma egokia au-
keratu...
landuko du batez ere -izar berdea-; izan ere, eskemen erabilerak informazioa ulertzen, anto-
latzen eta barneratzen laguntzen diote ikasleari, eta horrek ikasteko gaitasuna garatzeko
aukera ematen dio.
3
Lexikoa (56. or.)
ATZIZKIEN SAILKAPENA ETA EGILE-ATZIZKIAK

• Atal honetan atzizkien sailkapena eta egile-atzizkiak landuko ditugu. Lehendabizi, atzizkiak bi
eratara sailka daitezkeela azalduko diegu: Esanahiaren arabera (egile-atzizkiak, jatorri-atzi-
zkiak, instrumentalak, materialak...) eta Kategoriaren arabera (izenak sortzeko atzizkiak, ize-
nondoak sortzekoak, aditzondoak sortzekoak...). Jarraian, egile atzizkiak azalduko ditugu:
-lari, -le, -tzaile, -gin, -kin eta -gile; horretarako, taula erabiliko dugu, zenbait adibidez lagun-
duta.
• Azaldutakoa lantzeko, honako ariketa hau interesgarria izan daiteke: Irakasleak hainbat izen
arrunt eta aditzoin esango ditu, eta ikasleek egile-atzizki bana esan beharko dute, aurrekoei
erantsita hitz berriak sortzeko. Adib.: mezu+lari, Ikus+le, iker+tzaile...
• Aurreko ariketaren ildo beretik, irakasleak egile atzizkien zerrendatxoa idatz dezake arbe-
lean. Ondoren, ikasle bakoitzak hitz bana esango du, arbelekoei gehituta hitz berri bat sortuz:
zuzen+tzaile; entzun+le; txokolate+gile...
• Ariketa horiez gain, hainbat jarduera proposatzen dira liburuan, ikasleek ikasitakoa praktikan
jar dezaten, esaterako: definizioak lotzea, forma zuzena aukeratzea, hitzak sortzea, testua
osatzea...
• Taularen bidez ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute; izan ere,
taula hauek azalpenak ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiete ikasleei, eta
hori garrantzitsua izango da ikasteko gaitasuna gara dezaten.
LETRA LARRIEN ERABILERA

• Atal honetan ortografiaren arau jakin bat landuko dugu, eta idatzizko adierazpenean sarri-
tan egiten diren akatsak zuzentzen eta hauen inguruan hausnartzen saiatuko gara.
• Hizkuntzaren erabilerari dagokionez, morfosintaxiarekin eta lexikoarekin batera, ortogra-
fiaren lantzeak ere berebiziko garrantzia izango du, ikasleak idatzizko adierazpena modu
zuzen eta egokian gara dezan.
• Unitate honetan, letra larriak noiz erabili behar diren azaltzen da. Horretarako, hainbat arau-
gomendio biltzen dituen taula bat izango dute eskura ikasleek, beste hainbeste adibidez
lagunduta.
• Oro har, irakasleak esango die izen bereziak letra larriz eta izen arruntak letra xehez adie-
razten direla. Ondoren, azalpena zehazten joango da, eta letra larria erabili beharreko hain-
bat kasu aipatuko ditu: Pertsonen eta animalien izenak, izengoitiak eta deiturak; Estatu,
herri, herrialde eta abarren izenak; Erakunde, elkarte, egoitza ofizialen izenak; Egun han-
dien eta jaiegunen izenak...
• Ariketa bezala, irakasleak hainbat hitz esango ditu ahoz, eta ikasleek, banaka, letra larriz
ala xehez idazten diren esan beharko dute. Ondoren, liburuan proposatzen diren jarduerak
egin ditzakete ikasitakoa praktikara eramateko asmoz: testuan letra larriak jarri; esaldiak
osatu, testua berridatzi, siglen esanahia adierazi...
• Azalpen orokorraz gain, Jakizu izeneko laukitxoa agertuko zaigu atal batzuetan; bertan, hain-
bat azalpen osagarri jaso ohi dira. Kasu honetan azaltzen du Lurra, Ilargia, Eguzkia eta beste
planeten, izarren eta abarren izenak letra larriz idatzi behar direla, astronomiaz ari garenean;
bestela, minuskulaz: Gizakia 1969an iritsi zen Ilargira. Hara, gaur ilargi betea dugu!
• Arauetan sakondu nahi izanez gero, irakasleak EUSKALTZAINDIAREN GOMENDIO-ARAUEN
IDAZKERAZ: LETRA LARRIEI BURUZKOAREN KASUA dokumentua kontsulta dezake, arbela di-
gitala edo ordenagailua erabiliz. Aipatu araua honako URL honetan dugu, PDF formatuan:
http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/49983.pdf
3
KOPLA ZAHARRAK
• Unitate honetan Kopla zaharrak landuko ditugu. Hartara, kopla hainbat kopla ezagunen
ezaugarri nagusiak ezagutzeko aukera izango baitugu. Atal honi hasiera emateko, Santa
eskeko koplak irakurri edo abestu egingo dituzte. Azalpena hiru azpiataletan banatuko da:
• Kopla zaharrak zer diren. Azpiatal honetan, koplen zenbait ezaugarri aipatzeaz gain,
sailkapena ere egingo da. Irakasleak azalduko du kopla zaharra bertso mota berezia dela,
eta Erdi Arotik, behintzat, kantatzen direla. Gaur egun, Kopla zaharrak errondan kantatzen
dira, hau da, kantari talde bat etxez etxe aritzen da kantatzen. Sailkapenari dagokionez,
kopla zaharrak bitan bana daitezke: Eskeko koplak eta Dantzarako koplak.
• Koplarien lana. Irakasleak azalduko du eskeko kopletan bizilagunak aipatzen direla, eta
haiek agurtu eta goratu ondoren, eskea hasten dela (janaria edo dirua).
Hau haizearen epela, Ari naizela, ari naizela

airean dabil orbela; etxe nekatu zaizkit ezpainak;
hontako jende leialak, etxe honetatik espero ditut
gabon Jainkoak diela. erreal bi ta gaztainak.
• Kopla zaharren egitura. Azpiatal honetan, koplen ohiko egitura ikusiko dute. Oro har, koplek
lau bertso-lerro dituzte, eta bertso-lerro bakoitzak zortzi edo hamar silaba. Hasierako bi
lerroetan, izadiaren aipamen poetikoa egiten da; bigarren zatian, berriz, etxekoei esan nahi
zaien mezua dator: Eder zeruan izarra / errekaldean lizarra / etxe honetako nagusi jaunak /
urre gorriz du bizarra.
• Jakizu laukitxoan, esan bezala, azalpen orokorra osatzeko informazio osagarria ematen da.
Kasu honetan, bertsolari koplariei buruz hitz egiten da; izan ere, herri askotan, kopla
zaharrekin tartekatuz, bat-bateko koplak ere kantatzen baitira.
• Azaldutakoa praktikara eramateko, koplak lantzeko ariketak egingo dituzte ikasleek, hala
nola galderei erantzun, silaba kopurua eta errimak zehaztu, koplak osatu...
• Ikasleak hainbat gaitasun garatuko ditu unitate honetan. Jakizu ondoan dagoen ikur moreak
adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere,
bertsolariek euskal ohituretan eta, gizartean oro har, izan duten garrantzia nabarmentzen
baita. Zehar-gaitasunei dagokienez, azalpenaren ondoko eskeman dagoen izar berdeak adie-
razten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, kopla
zaharren sailkapena egiten duen eskema erabiltzeak aurreko edukiak barneratzen lagunduko
baitio ikasleari, ikasteko gaitasuna hobetuz. Izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako
eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa honen bidez, koplak
osatzen ikasiko baitute, eta horrek ekintzailetasun-sena piztuko du ikaslearen baitan.
TESTUA: Eskeko koplak

• Atal honetan eskeko koplak landuko dituzte ikasleek. Santa Ageda bezperan abesteko zortzi
kopla dira; hauetan, etxekoei gorazarre egin ostean, dirua eskatzen zaie. Testua lantzeko,
ikasleek hainbat ariketa egingo dituzte, hala nola galderei erantzun eta «naturaren
aipamena>etxekoentzako mezua» egitura duten koplak identifikatzea.
• B aliabide digitala: Koplak (baita bestelako abestiak ere) jendearen ahotik entzuteko,
irakasleak Interneten kontsulta daitekeen ahotsak.eus web orrialdea erakuts diezaieke
ikasleei. Atari honen helburua, Euskal Herriko ahozko ondarea eta herri hizkerak katalogatu
eta hedatzea da, adineko jendea elkarrizketatuz eta euren euskara eta bizipenak jasoaz.
Hartara, ikasleak ahozko adierazpena lantzeko aukera izango du, eta euskal kulturari buruzko
informazioa jaso. Santa Ageda koplak: http://www.ahotsak.eus/gaiak/050209/
3
KOPLAK OSATZEA
Egiten jakin
• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleak dantzarako koplak osatu beharko du, unitatean zehar
irakurritako koplak erreferentziatzat hartuz. Horretarako, lau kopla izango ditu hainbat hu-
tsunerekin. Horien ondoan, zenbait hitz proposatzen dira, eta ikasleak dagozkien hutsunee-
tan idatzi beharko dituzte.
• Jarduera honen ondoan dagoen ikur horiak adierazten du ikasleek Arterako gaitasuna landu-
ko dutela; izan ere, jarduerak ikaslearen sormena sustatzeaz gain, kultura- eta arte-adieraz-
penak ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz balioesteko gaitasuna ere garatuko baitute.

• Atal honetan, unitatean zehar landutako ideia nagusien laburpena egiten da. Horri esker,
ikasleek unitateko edukien errepaso azkarra egin dezakete, hurrengo unitatea hasi aurretik.
Gainera, amaierako jarduerak egin aurretik eduki horiek gogorarazten eta freskatzen lagun-
tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Deklinabidea: kasu gramatikalak / Aditz
laguntzaileak: IZAN eta UKAN); testu-tipologia (Egunerokoa) eta literatura (Kopla zaharrak).
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, kontzeptu mapen eta antzekoen era-
bilerak informazioa aztertzen, laburbiltzen eta barneratzen lagunduko baitio ikasleari, eta
ikasteko gaitasuna garatzeko baliagarri gerta dakioke.

• Atal honetan Komunikazioa, Hizkuntzaren erabilera eta Literatura-hezkuntza lantzeko jardue-
rak egingo dituzte ikasleek bi orrialdetan. Amaierako jarduera hauek, unitatean zehar landu-
tako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena (Pa-
perezko jantziak), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta literatura lantzeko 15
jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko ikur laranjak adierazten du ikasleak Teknologia-
rako gaitasuna landuko duela; izan ere, informazioa lortu, aukeratu eta tratatzeko baliabide
teknologikoak erabiliko ditu ikasleak. Bestalde, literatura lantzeko jardueran, ikur horiak adie-
razten du Arterako gaitasuna landuko dela, kultur eta arte adierazpenak ezagutzeko, uler-
tzeko eta interpretatzeko trebetasuna garatuko baitu. Halaber, izar horiak adierazten du Hi-
tzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela,
komunikazio-egoera ezberdinetan sortutako ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gai-
tasuna garatuko baitu.

• Ikasleek, euren egunerokoan, eskolan egindako ekimen solidarioaren inguruko kontakizuna
idatziko dute, unitatean zehar ikusitako testuak eredutzat hartuz eta zenbait aholkuri jarrai-
tuz: Hizkera hurbila baina zuzena erabili; testuingurua eman; informazioa paragrafotan eta
kronologikoki antolatu; norberaren bizipenen berri eman (sentimenduak, hausnarketak...).
tasuna landuko dela; izan ere, euren egunerokoan idaztean, ikasleek idatzizko komunikazioa
landu eta hobetuko baitute.
Sakontzeko
3
DEKLINABIDEA: KASU GRAMATIKALAK
1 Aukeratu deklinabide egokiak. 6 Osatu esaldiak deklinabide-kasu egokia erabiliz.

• Aneri/Anei ez zitzaizkion gure irudiak gustatu. • Beñat eta Erramun bakarrik bizi ziren.
• Ikerri/Ikerreri ere oso ondo iruditu zitzaion esandakoa. • Eneko bost hortz falta zitzaizkion.
• Marenak/Marenek ez daki zein izen jarri dortokari. • Ume ez dakite zer egin egun horretan.
• Ziortza/Ziortzak bazekien zer irtenbide eman arazoari. • Ane eta Maren.... abiatu ziren jaialdira.
• Gurean Enekoi/Enekori baino ez diogu kontatu. • Etxeko ez dira batere ondo moldatzen.
2 Bete hutsuneak. 7 Deklinatu NORI kasuarekin etzanez dauden hitzak,

perpausak osatzeko.
• Ur dakarrena, ur darama.
• Hainbat ikasle ez zaizkio ikasgai horiek batere
• Gaur egungo auto ez dute indarrik.
gustatzen.
• Nagusi itsasoa nahiago dute.
• Hori buruz ez genuen hitz erdirik ere egin.
• Hemen eguraldi epela da.
• Hemengo lau alkandora falta zaizkie botoiak.
• Gernikako arbola bedeinkatua da.
• Oraingoan ez dagokizue zuek lan egitea?
• Nire etsairik handien ere ez diot horrelakorik opa.
• Zein irudi emango zeniokete kolore gorrixka?
• Hiru sagar jan dituzte bien artean.
• Haiek milioi bat euro egokitu zaie loterian.
• Ama ez dio inoiz gezurrik esaten.
• Ume ez dakite nora joango diren. 8 Jarri dagokien izenordaina deklinaturik.
• entxufe horiek jartzeko esan ziguten.
3 Aukeratu deklinabide egokiak.
• kable guztiak uretara erori zitzaizkidan.
• Hemengo tabernariari/tabernariei/tabernariri isuna
• dagokie egurrezko estaldura jartzea.
jarriko diete.
• ez zenidaten galdetegiari buruz ezer aipatu.
• Beren alabari/alaberi/alabei egia osoa kontatu diete.
• ez zitzaion horren berri eman.
• Neskei/neskari/neskeri txakur bi hurbilduko zaizkio.
• Sekretu guztiak bere amameri/amamei/amamari 9 Osatu taula singularrez, pluralez eta mugagabez.
kontatzen zizkion.
KASUA HITZA singularra plurala mugagabea
4 Bete hutsuneak deklinabide atzizki egokiarekin. NOR Portu
• Ez zenioten gezurrik esan andereño NORI Kai
• Gure alaba ez zitzaizkion makarroiak gustatzen NORK Jauregi
txikitan. NOR Hondartza
• Gure herriko eliza leiho asko ditu. NORI Komun
• Seme-alaba ekarri dituzu gaur? NORK Taberna
5 Zerrendatik aukeratu zuzenak eta bete hutsuneak. 10 Erantzun galderei.
horiek hori honi hark • Nork esan zizuen etxera joateko? (zuk)

• hartuko luke nork eman baleuka.
• Zeini kendu zizkioten hiru hagin ukabilkada batez? (gu)
• Pertsona ezin diogu jaramonik egin,
burutik dago eta.
• irin bereko opilak dira. • Zeinek esan dizue hori ez dela horrela? (zu)
• Mutil gaur ezagutu dut.
• Zeinek eman zizuen baimena horretarako? (gu)

3
ADITZ LAGUNTZAILEAK: IZAN ETA UKAN
1 Aukeratu esaldi zuzenak. • joan:
Motorraren dardara motelduz joan da. • ibili:
Motorraren dardara motelduz joan du.

6 Ezabatu oker dagoen aditza.
Autoak garbitzeko makinen ondoan gelditu dute.
• Landareek hostoak galtzeari defoliazioa deitzen dio/zaio.
Autoak garbitzeko makinen ondoan gelditu dira.
• Errotek alea ehotzen dute/du.
Neskak ez dute batere saiatu hitz eginez konpontzen.
• Elkarrekin zerbait egiteko ados etorri zaie/dira
Neskak ez dira batere saiatu hitz eginez konpontzen.
• Merkatariak bi gizon ikusi diet/ditu gelan itsumandoka
Haiek beti dantzatzen dute era berean. sartzen.
Haiek beti dantzatzen dira era berean.
7 Aukeratu aditz laguntzaile egokia.
2 Aukeratu aditz laguntzaile egokia. • Bi urterik behin emeak kume bat egiten da/dira/du.
• Eskorpioiak hamabi begi eduki ahal ditu/dira. • Urtxintxa guztiek ez dira/dute/da isatsa sarria.
• Kumeak jaiotzen direnean amaren bizkarrean babesten • Espeziearen arabera, ernaldia luzeagoa izaten da/dira/
ditu/dira. ditu.
• Zenbait eskorpioiren ziztada hilgarria da/du. • Batzuetan palma-urtxintxak triskantza larriak eragiten
• Antilope jauzilariak zenbait landare toxiko jaten dira/ditu. dira/ditu/dituzte zereal soroetan.
3 Bete hutsuneak aditz laguntzailea jarriz (izan/ukan). 8 Egin esaldiak honako aditz laguntzaile hauekin.
• Dekorazio olerkiak ekarri oparoa izan dut:
• Guk urrats horiek eman behar
• Koplek formula jakinak zenuten:
• Kopla zaharren zerrenda eta andana oso aberatsa
dira:
• Gaur eskolan «Gernikako arbola» poema aztertu
zuek.
9 Bete testuko hutsuneak koadroko aditz laguntzaileak
4 Etzanez dauden orainaldiko aditz laguntzaileen ondoan erabiliz.
jarri lehenaldikoak.
gara zait naiz dugu dut diot
Protagonista ikertzailea da eta, gorilen jarrera
aztertzeko asmoz, oihanera egiten du bidaia. Atea nire atzetik itxi denean, konturatu
Han, egunero hartzen du tartetxo bat gorilak Sakelako telefonoa ahaztu Erlojuari begiratu
ikusi eta aztertzera joateko. Baina egunero hartzen dituen Ozta-ozta harrapatuko autobusa.
tarteak gero eta luzeagoak izaten dira eta, Gu beti ibiltzen berandu. Ez sekula
geroago, gauak ere pasatzen ditu gorilak
ikasiko.
zelatatzen.
10 Ordenatu hitzak eta aditz laguntzailea gehituta esaldiak

5 Adierazi aditz mota bakoitzari zein aditz laguntzaile
osatu.
dagokion.
• egon: • ez/nik/jazotakoaren/eman/berri
• egin:
• ikusi: • ez/filmak/gustatu/batere/guri

• etorri:
• ekarri:
• jan:
3
ERANTZUNAK
5. FITXA 7 Deklinatu NORI kasuarekin etzanez dauden hitzak,

perpausak osatzeko.
1 Bete hutsuneak. • Hainbat ikasleri ez zaizkio ikasgai horiek batere gustatzen.
• Aneri ez zitzaizkion gure irudiak gustatu. • Horri buruz ez genuen hitz erdirik ere egin.
• Ikerri ere oso ondo iruditu zitzaion esandakoa. • Hemengo lau alkandorari falta zaizkie botoiak.
• Marenek ez daki zein izen jarri dortokari. • Oraingoan ez dagokizue zuei lan egitea?
• Ziortzak bazekien zer irtenbide eman arazoari. • Zein irudiri emango zeniokete kolore gorrixka?
• Gurean Enekori baino ez diogu kontatu. • Haiei milioi bat euro egokitu zaie loterian.
2 Bete hutsuneak. 8 Jarri dagokien izenordaina deklinaturik.

•Urak dakarrena, urak darama. • Guri entxufe horiek jartzeko esan ziguten.
• Gaur egungo autoek ez dute indarrik. • Niri kable guztiak uretara erori zitzaizkidan.
• Nagusiek itsasoa nahiago dute. • Haiei dagokie egurrezko estaldura jartzea.
• Hemen eguraldia epela da. • Niri ez zenidaten galdetegiari buruz ezer aipatu.
• Gernikako arbola bedeinkatua da. • Hari ez zitzaion horren berri eman.
• Nire etsairik handienari ere ez diot horrelakorik opa. 9 Osatu taula singularrez, pluralez eta mugagabez.
• Ekarri duen liburuari eranskailu bi jarri dio.
KASUA HITZA singularra plurala mugagabea
• Hiru sagar jan dituzte bien artean.
NOR haur haurra haurrak haur
• Amari ez dio inoiz gezurrik esaten.
NORI anaia anaiari anaiei anairi
• Umeek ez dakite nora joango diren.
NORK lagun lagunak lagunek lagunek
3 Aukeratu deklinabide egokiak. NOR gizon gizona gizonak gizon
• Hemengo tabernariei isuna jarriko diete. NORI ama amari amei amari
• Beren alabei egia osoa kontatu diete. NORK aita aitak aitek aitek
• Neskari txakur bi hurbilduko zaizkio.
10 Erantzun galderei.
• Sekretu guztiak bere amamari kontatzen zizkion.
• Nork esan zizuen etxera joateko? (zuk)
4 Bete hutsuneak deklinabide-atzizki egokiarekin. Zuk esan zenigun etxera joateko.
• Ez zenioten gezurrik esan andereñori. • Zeini kendu zizkioten hiru hagin ukabilkada batez? (gu)
• Gure alabari ez zitzaizkion makarroiak gustatzen txikitan. Geuri kendu zizkiguten hiru hagin ukabilkada batez.
• Gure herriko elizak leiho asko ditu. • Zeinek esan dizue hori ez dela horrela? (zu)
• Seme-alabak ekarri dituzu gaur? Zuk esan diguzu hori ez dela horrela.
5 Zerrendatik aukeratu zuzenak eta bete hutsuneak. • Zeinek eman zizuen baimena horretarako? (gu)
• Hark hartuko luke nork eman baleuka. Guk eman genizuen baimena horretarako.
• Pertsona honi ezin diogu jaramonik egin, burutik dago eta.

• Horiek irin bereko opilak dira.
• Mutil hori gaur ezagutu dut.
6 Osatu esaldiak deklinabide-kasu egokia erabiliz.

• Beñat eta Erramun bakarrik bizi ziren.
• Enekori bost hortz falta zitzaizkion.
• Umeek ez dakite zer egin egun horretan.
• Ane eta Maren abiatu ziren jaialdira.
• Etxekoak ez dira batere ondo moldatzen.
3
ERANTZUNAK
6. FITXA
• joan: izan
• ibili: izan
1 Aukeratu esaldi zuzenak.
Motorraren dardara motelduz joan da. 6 Ezabatu oker dagoen aditza.
• Landareek hostoak galtzeari defoliazioa deitzen zaio.
Motorraren dardara motelduz joan du.
• Errotek alea ehotzen dute.
Autoek garbitzeko makinen ondoan gelditu dute.
• Elkarrekin zerbait egiteko ados etorri dira.
Autoak garbitzeko makinen ondoan gelditu dira.
• Merkatariak bi gizon ikusi ditu gelan itsumandoka
Neskak ez dute batere saiatu hitz eginez konpontzen. sartzen.
Neskak ez dira batere saiatu hitz eginez konpontzen.
Haiek beti dantzatzen dute era berean.
• Bi urterik behin emeak kume bat egiten du.
Haiek beti dantzatzen dira era berean.
• Urtxintxa guztiek ez dute isatsa sarria.
• Espeziearen arabera, ernaldia luzeagoa izaten dira.
• Batzuetan palma-urtxintxak triskantza larriak eragiten
• Eskorpioiak hamabi begi eduki ahal ditu. dituzte zereal soroetan.
• Kumeak jaiotzen direnean amaren bizkarrean babesten
dira. 8 Egin esaldiak honako aditz laguntzaile hauekin.
• Zenbait eskorpioiren ziztada hilgarria da. dut:
• Antilope jauzilariak zenbait landare toxiko jaten ditu.
zenuten:
3 Bete hutsuneak aditz laguntzailea jarriz (izan/ukan).

• Dekorazio olerkiak ekarri oparoa izan du.
dira:
• Guk urrats horiek eman behar ditugu.

• Koplek formula jakinak dituzte.
• Kopla zaharren zerrenda eta andana oso aberatsa da. 9 Bete testuko hutsuneak koadroko aditz laguntzaileak
• Gaur eskolan «Gernikako arbola» poema aztertu duzue erabiliz.
zuek. Atea nire atzetik itxi denean, konturatu naiz. Sakelako
telefonoa ahaztu zait. Erlojuari begiratu diot. Ozta-ozta
4 Etzanez dauden orainaldiko aditz laguntzaileen ondoan harrapatuko dut autobusa. Gu beti ibiltzen gara berandu.
jarri lehenaldikoak. Ez dugu sekula ikasiko.
Protagonista ikertzailea zen eta, gorilen jarrera aztertzeko

asmoz, oihanera egiten zuen bidaia. Han, egunero hartzen
osatu.
zuen tartetxo bat gorilak ikusi eta aztertzera joateko. Baina
• ez/nik/jazotakoaren/eman/berri
egunero hartzen zituen tarteak gero eta luzeagoak izaten
ziren eta, geroago, gauak ere pasatzen zituen gorilak Nik ez nizun jazotakoaren berri eman.
zelatatzen. • ez/filmak/gustatu/batere/guri
Guri ez zitzaigun filma batere gustatu.
5 Adierazi aditz mota bakoitzari zein aditz laguntzaile
dagokion.
• egon: izan
• egin: ukan
• ikusi: ukan
• etorri: izan
• ekarri: ukan
• jan: ukan
3
SAKONTZEKO
5. FITXA
DEKLINABIDEA:
PERPAUSA KASU GRAMATIKALAK
ETA HAREN OSAGAIAK
1 Aukeratu erantzun zuzenak. 6 Inguratu erantzun zuzena (nor, nork, nori):

Gepardoa sabanako nagusia da. • Nik zein adiskideri/adiskideari/adiskideei konta
Gepardoak sabanako nagusia da. diezaioket gertatutakoa?
Urtebete igarotakoan kumeak ama uzten dute. • Zuk andreei/andreari/andreri opari ederra egin diozu.
Urtebete igarotakoan kumeek ama uzten dute. •Komunek/komuna/komunak ez daukate leihorik etxe
horretan.
Askotan huts egiten du, harrapari gehienek bezala.
• T abernariei/tabernariri/tabernariari ez diete isunik jarri
Askotan huts egiten du, harrapari gehienak bezala. oraingoan.
Gepardoaren atzaparrak ez dira erabat atzeragarriak. • Txaleta/txaletek/txaletak ez ditu hainbeste balkoi.
Gepardoaren atzaparrek ez dira erabat atzeragarriak.
7 Bete hutsuneak proposatutako izenekin.
2 Bete hutsuneak (nor/ nork).
esperimentu elikagaiak proteina ura
• Lehoi da taldeka ehizatzen duen felido bakarra.
• Zein du esneak?
• «Animalien errege» deritzon handitasunez betetzen
du bere erregetza. •
proteinarik badu, kolore horiko
• Sarkin bere esparrutik urrun gera daitezen, prezipitatua sortzen da.
egundoko orroak egiten ditu. • Hainbat egin ditugu institutuko
• Hala ere, alfer hutsak dira eta lehoi egunean hogei laborategian.
bat ordu ematen dituzte lotan. •
izaki bizidunen funtzionamendurako
funtsezko osagaia da.
3 Inguratu zuzena den aukera.
• Errinozeroak/Errinozeroek oso larru lodia du. 8 Deklinatu ondoko hitzak (nor, nori eta nork,
mugagabean).
• Txakal arrunta/arruntak basamortua du gogoko.
• Sagar: / / /
• Kume bakoitza/bakoitzak bere amarekin geratzen da
hasieran. • Onddo: / / /
• Antilopeek/Antilopeak kolpe galanta/galantak ematen • Granada: / / /

dizkio aurkariari.
9 Ezabatu aukera okerra.
4 Deklinatu etzanez dauden hitzak, perpausak osatzeko. • Beti pentsatu izan dut bidai/bidaia horrek on egingo
• Neska ez dakite zer ordutan joan. digula.
• Denda ez dituzte gaur zabalduko. •G

iltzei/giltzari zarata ateratzen duen zer edo zer jarri
beharko diezu.
• Guk ez diegu andrea den-dena kontatu.
• Zenbat balio dute alkondarak/alkandorek denda dotore
• Guri bidaia osoa garesti aterako zaigu.
honetan?
• Kroazia ez da lurralde menditsua.
•A
monek/amonak mesede handia egiten diete gaur egun
guraso askori.
5 Osatu taula berbak deklinatuz (nori).
10 Erantzun galderei parentesien artekoa kontuan izanda.
NORI Singularra Plurala Mugagabea • Nork eskura dezake titulu hori gaur egun? (edonor)
Txakur
Leiho
• Zeri diozue beldur zuek, bada? (hainbat leku)
Bidaia

Komun
Eme
Ama
3
SAKONTZEKO
6. FITXA
ADITZ LAGUNTZAILEAK: IZAN/UKAN

IZEN-SINTAGMA
1 Aukeratu esaldi zuzenak. 6 Ezabatu oker dagoen aditza.

Haiek ere saiatu dute ulertzen baina ezinezkoa da. • Ez diete/dituzte zoriondu irabazitako sariagatik.
Haiek ere saiatu dira ulertzen baina ezinezkoa da. • Kontzeptista izateak bere ondorioak dute/ditu.
Borgoniako dukea Maria Adelaida Saboiakoarekin • Ikertzaile horiek ez dituzte/dute daturik bildu.
ezkondu zen. • Non jolasten zarete/duzue zuek normalean?
orgoniako dukeak Maria Adelaida Saboiakoarekin
B
ezkondu zuen. 7 Aukeratu aditz laguntzaile egokia.
Mandaluizera heldu ziren goizean goiz. • Anek ez ninduen/zidan/nau bidali agindutakoa.
Mandaluizera heldu zuten goizean goiz. • Aurpegian atera dion/zion/zitzaion gorriuneak itxura
txarra zuen.
2 Aukeratu aditz laguntzaile egokia. • Karbonarismoa herrialde askotan hedatu zuen/zen/ziren.
• Kameleoi emeek arrautzak erruten dira/dituzte. • Kanbriar aroak 70 milioi urte inguru iraun zuen/zen/
• Animalia horiek ikus-eremu zabala dute/dira. zituen.
• Txinpantzeen umealdiak bederatzi hilabete irauten da/ • Iluntzean ez omen zaio/dio/da batere gustatzen kalean
du. ibiltzea.
• Jerboak 40 cm inguruko neurria ditu/du.
8 Egin esaldiak honako aditz laguntzaile hauekin.
• Askotan saiatu dute/dira haiekin berba egiten.
nuen:
3 Bete hutsuneak aditz laguntzailea jarriz (izan/ukan).
• Bertsolari hori gaiaz asko arduratzen duzue:
• Oso ikerkuntza baliotsuak egin folkloreari
buruz. ziren:
• Euskal Herriko mugak baino harantzago adarrak
horrek.
• Euskal folklore zaleek lan handia egin 9 Bete testuko hutsuneak koadroko aditz laguntzaileak
• Nik horretaz ikerketa lana egitea erabaki erabiliz.
diot zaio dugu diozu dugu da
4 Etzanez dauden orainaldiko aditz laguntzaileen ondoan
Lehenengo, plastikozko ontzi handi bat hartu eta ur hotzez
beteko Ondoren, soda kaustikoa eransten
Dentistarenera joan naiz Nire dentistaren eta makila batekin eragingo zuk. Ekarri
kontsulta Iribarren kalean dago Hara heldu ura eta nik soda erantsiko Erreakzio kimikoaren
naizenean , autoa aparkatzeko lekua topatu ondorioz, nahasketa asko berotu eta ordu
dut............ Itzuli naizenean , ordea, ezuste ederra batzuetan hozten utzi beharko
hartu dut
5 Jarri aditz horiei dagokien izenordainak. osatu.
• ikusi ditut. • hanka/egitean/laprast/biak/apurtu/zuk
• etorri zara.
• kontuan hartuko duzu. • Aneri/diru/hurbildu/eske Aitor
• ibili dira.
• ikusi ditugu. • ikusi/joaterakoan/Ainhoa/nik

3
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
5. FITXA 6 Inguratu erantzun zuzena.

• Nik zein adiskideri/adiskideari konta diezaioket
1 Aukeratu erantzun zuzenak. gertatutakoa?
• Gepardoa sabanako nagusia da. • Zuk andreari/andreri opari ederra egin diozu.
• Gepardoak sabanako nagusia da. • Komunek/Komunak ez daukate leihorik etxe horretan.
• Tabernariei/Tabernariri ez diete isunik jarri oraingoan.
• Urtebete igarotakoan kumeak ama uzten dute.
• Txaletek/Txaletak ez ditu hainbeste balkoi.
• Urtebete igarotakoan kumeek ama uzten dute.
7 Bete hutsuneak proposatutako hitzekin.
• Askotan huts egiten du ehizan, harrapari gehienek
bezala. esperimentu elikagaiak proteina ura
• Zein proteina du esneak?
• Askotan huts egiten du ehizan, harrapari gehienak
bezala. • Elikagaiak proteinarik badu, kolore horiko prezipitatua
sortzen da.
• Gepardoaren atzaparrak ez dira erabat atzeragarriak.
• Hainbat esperimentu egin ditugu institutuko
• Gepardoaren atzaparrek ez dira erabat atzeragarriak.
laborategian.
2 Bete hutsuneak (nor/ nork).
• Ura izaki bizidunen funtzionamendurako funtsezko
• Lehoia da taldeka ehizatzen duen felido bakarra. osagaia da.
• «Animalien errege» deritzonak handitasunez betetzen 8 Deklinatu ondoko hitzak (nor, nori eta nork,
du bere erregetza.
mugagabean).
• Sarkinak bere esparrutik urrun gera daitezen, egundoko • Sagar sagar/sagarri/sagarrek
orroak egiten ditu.
• Onddo onddo/onddori/onddok
• Hala ere, alfer hutsak dira eta lehoiek egunean hogei bat
• Granada granada/granadari/granadak
ordu ematen dituzte lotan.
9 Ezabatu aukera okerra.
3 Inguratu zuzena den aukera.
• Beti pentsatu izan dut bidaia horrek on egingo digula.
• Errinozeroak/Errinozeroek oso larru lodia du.
• Giltzei zarata ateratzen duen zer edo zer jarri beharko
• Txakal arrunta/arruntak basamortua du gogoko.
diezu.
• Kume bakoitza/bakoitzak bere amarekin geratzen da
• Zenbat balio dute alkandorek denda dotore honetan?
hasieran.
• Amonek mesede handia egiten diete gaur egun guraso
• Antilopeek/Antilopeak kolpe galanta/galantak ematen
askori.
dizkio aurkariari.
10 Erantzun galderei parentesien artekoa kontuan izanda.
4 Deklinatu etzanez dauden hitzak, perpausak osatzeko.
• Nork eskura dezake titulu hori gaur egun? (edonor)
• Neskek ez dakite zer ordutan joan.
Edonork eskura dezake titulu hori gaur egun.
• Dendak ez dituzte gaur zabalduko.
• Zeri diozue beldur zuek, bada? (hainbat leku)
• Guk ez diegu andreei den-dena kontatu.
Hainbat lekuri diogu beldur guk.
• Guri bidaia osoa garesti aterako zaigu.
• Kroazia ez da lurralde menditsua.
5 Osatu taula berbak deklinatuz (nori).
NORI Singularra Plurala Mugagabea
TXAKUR txakurrari txakurrei txakurri
LEIHO leihoari leihoei leihori
BIDAIA bidaiari bidaiei bidaiari
KOMUN komunari komunei komuni
EME emeari emeei emeri
AMA amari amei amari
3
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
6. FITXA
• Ikertzaile horiek ez dituzte/dute daturik bildu.
• Non jolasten zarete/duzue zuek normalean?
Haiek ere saiatu dute ulertzen baina ezinezkoa da. 7 Aukeratu aditz laguntzaile egokia.
Haiek ere saiatu dira ulertzen baina ezinezkoa da. • Anek ez zidan bidali agindutakoa.
B
orgoniako dukea Maria Adelaida Saboiakoarekin • Aurpegian atera zitzaion gorriuneak itxura txarra zuen.
ezkondu zen.
• Karbonarismoa herrialde askotan hedatu zen.
orgoniako dukeak Maria Adelaida Saboiakoarekin
B
• Kanbriar aroak 70 milioi urte inguru iraun zuen.
ezkondu zuen.
• Iluntzean ez omen zaio batere gustatzen kalean ibiltzea.
Mandaluizera heldu ziren goizean goiz.
Mandaluizera heldu zuten goizean goiz. 8 Egin esaldiak honako aditz laguntzaile hauekin.
2 Aukeratu aditz laguntzaile egokia. nuen:

• Kameleoi emeek arrautzak erruten dituzte.
duzue:
• Animalia horiek ikus-eremu zabala dute.
• Txinpantzeen umealdiak bederatzi hilabete irauten du.
• Jerboak 40 cm inguruko neurria du. ziren:
• Askotan saiatu dira haiekin berba egiten.
3 Bete hutsuneak aditz laguntzailea jarriz (izan/ukan). 9 Bete testuko hutsuneak koadroko aditz laguntzaileak
erabiliz.
• Bertsolari hori gaiaz asko arduratzen da.
• Oso ikerkuntza baliotsuak egin dute folkloreari buruz. Lehenengo, plastikozko ontzi handi bat hartu eta ur hotzez
beteko dugu. Ondoren, soda kaustikoa eransten zaio eta
• Euskal Herriko mugak baino harantzago ditu adarrak
horrek. makila batekin eragingo diozu zuk. Ekarri ura eta nik soda
erantsiko diot. Erreakzio kimikoaren ondorioz, nahasketa
• Euskal folklore zaleek lan handia egin dute.
asko berotuko da eta ordu batzuetan hozten utzi beharko
• Nik horretaz ikerketa lana egitea erabaki dut.
dugu.
4 Etzanez dauden orainaldiko aditz laguntzaileen ondoan

osatu.
Dentistarenera joan nintzen. Nire dentistaren kontsulta
• hanka/egitean/laprast/biak/apurtu/zuk
Iribarren kalean zegoen. Hara heldu nintzenean, autoa
Laprast egitean hanka biak apurtu dituzu zuk
aparkatzeko lekua topatu nuen. Itzuli nintzenean, ordea,
ezuste ederra hartu nuen. • Aneri/diru/hurbildu/eske Aitor
Aneri diru eske hurbildu zaio Aitor
5 Jarri aditz horiei dagokien izenordaina. • ikusi/joaterakoan/Ainhoa/nik
• Nik haiek ikusi ditut. Joaterakoan ikusi dut nik Ainhoa
• Zu etorri zara.
• Zuk hura kontuan hartuko duzu.
• Haiek ibili dira.
• Guk haiek ikusi ditugu.
• Ez diete/dituzte zoriondu irabazitako sariagatik.

• Kontzeptista izateak bere ondorioak dute/ditu.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Zein da bloga? Zein egunerokoa? Arrazoitu.
Imajina al dezakezue ni, Silvia Jofre, ikaskatilu nazkantea, eskolan beti aurreko
ilaran jartzen naizena, nire galdera zorrotzekin irakasleak ere zalantzatan jartzen
ditudana, beti apunteak hartzen eta azterketak bikain egiten nabilena…
Azaroak 19an, osteguna, Pamela Valencianoren No sólo duelen los golpes bakarri-
zketa izan genuen DBHko ikasleek. Bere istorio pertsonalaren bitartez, gure gizar-
teko hainbat arazori buruz hitz egin genuen.
1.

2.

GRAMATIKA 2 Osatu testua izen-sintagma mugagabe hauek erabiliz.
bi abestik aditu askori hainbat atari

zein talde talde gutxik edozein entzuleri
izan da aurten salduena? kosta egingo zaie galdera erantzuten.

Oso lortzen badute ere, album osoak baino diru gehiago eman
dezakete, Interneteko plataformetan ospea lortzen badute. daude sarean
musika gustukoena eskura jartzeko prest.
GRAMATIKA 3 Aukeratu forma egokia perpausak osatzeko.

• Alazneri matematikako argitu dizkio irakasleak.
a) zalantza b) zalantz c) zalantzak
• Aitorrek egia aitortu die azkenean.
a) lagunari b) lagunei c) laguni
• onak dira azalaren osasunerako.
a) Azenario b) Azenarioa c) Azenarioak
• Zenbat eskatu diezu etxerako lanak kopiatzen uzteko?
a) ikaskideri b) ikaskideari c) ikaskideei
• 6.000 euroko apustua jo dute iganderako.
a) Aizkolarik b) Aizkolariak c) Aizkolariek
PROBA
GRAMATIKA 4 Osatu perpausak ondoko aditzekin.
ginen – zenituen – zarete – zituen – ditut
• Iaz hainbat galtzerdi galdu zuk aldageletan.
• Txikitan sarritan etortzen izebarenera pastelak jatera.
• Aurten zuek ez txapelketako irabazleak izango!
• Udaro magurioak biltzen hondartza inguruko haitzetan.
• Sasoian zegoenean, Mikelek erraz eskalatzen horma guztiak.
GRAMATIKA 5 Aukeratu laguntzaile egokia esaldiak osatzeko.
• Ikerrek 70 kiloko harria altxatu da / du.
• Ziztu bizian atera dira / dute ikasleak txirrina entzun dutenean.
• Kristalezko botilak ez dituzu / zara ontzi berdean jarri!
• Gauero amak autoa garajean sartzen du / da.
• Auzokoarengana igo dut / naiz, argia duen galdetzera.
LEXIKOA 6 Sortu hitzak, -le edo -tzaile atzizkiak erantsiz.
• zain(du) + =
• entzun + =
• eros(i) + =
• lagun(du) + =
• jan + =
LEXIKOA 7 Osatu esaldiak parentesi arteko hitzei egile-atzizki egokia erantsiz.
• (eleberri) horri liburua erosi diote zinema-gidoia egiteko.
• Basamortuari buruzko argazki-erakusketa egingo du argazkilari horrek.
• Jantokiko (zaindu) berriak goxoki hitz egiten die ikasleei.
• (Haragi) horrek badaki haragi onena nori saldu.
• Hainbat (ikusi) bildu ditu antzezlan barregarri horrek.
PROBA
ORTOGRAFIA 8 Berridatzi esaldiak letra larriak zuzen erabiliz.
• anton salazar donostiarrak irabazi du aurtengo munduko xake txapelketa ohion.
• aitziber eta ane bilbon geratu dira. gorka eta leire, aldiz, gasteizera joan dira.
• hainbat udalek zergak jaitsi dituzte, bilboko udalak, besteak beste.
ORTOGRAFIA 9 Azpimarratu zerrenda bakoitzean gaizki idatzita dagoena.
• Gorbeia mendia, New York, Bidasoa Ibaia, Zelanda Berria.
• Titanic itsasontzia, Maiatza, Kanariar Uharteak, Itsaso Beltza.
• Urkiolako parkea, Izaro uhartea, Olinpiar Jokoak, Tolosar.
• Argia Aldizkaria, Europako Parlamentua, Paris, Ekaingo koba.
LITERATURA 10 Hiru koplaren sei erdi dituzu hemen. Elkartu zatiak eta erantzun. Zer kopla mota dira?
Hor goian-goian belea • • Hik emondako diruarekin

errekaldean goldea etxonau asko edango
Agure zaharra birloka • • etxe hontako nagusi jauna
Hiru hagin ditu loka nekazaritxo noblea
Andre mondrongo, mondrongo • • Baina halanda guztiz be
Hik ezton asko emongo Dantzan dabil «alaporka».
1.
2.
3.
Egunerokoaren eta blogaren ezaugarriak ezagutzen ditu eta bereizteko gai da. 1
Testuinguruaz lagunduta, Nor, nork eta nori kasuen mugagabeak txertatzen daki. 2
Nor, nork eta nori kasuak egoki erabiltzen ditu. 3
Testuinguruaz lagunduta, izan eta ukan aditz laguntzaileak egoki txertatzen daki. 4
Egoki aukeratzen ditu aditz laguntzaileak, indikatiboko perpausak osatzeko. 5
-tzaile eta -le atzizkiekin hitz eratorriak sortzen ditu. 6
-lari, -tzaile, -kin eta -le atzizkiak eta haien esanahia ezagutzen ditu. 7
Egoki erabiltzen du letra larria. 8
Badaki letra larria noiz erabili. 9
Eske-kopla motak ezagutzen ditu eta badaki koplak osatzen. 10
ERANTZUNAK 4 • Iaz hainbat galtzerdi galdu zenituen zuk aldageletan.

• Txikitan sarritan etortzen ginen izebarenera pastelak jatera.
1 • Egunerokoa: sentimenduak eta sentipenak adierazten ditu
• Aurten zuek ez zarete txapelketako irabazleak izango!
eta norberarentzat idatzita dago. Ez du idazketa araurik.
• Udaro magurioak biltzen ditut hondartza inguruko
• Bloga: Besteek irakur dezaten idatzita dago; beraz, ez ditu
haitzetan.
barruko kontuak haizatzen. Gai baten albistea argitaratu
du. • Sasoian zegoenean, Mikelek erraz eskalatzen zituen horma
guztiak.
2 Zein talde izan da aurten salduena? Aditu askori kosta egingo
zaie galdera erantzuten. Oso talde gutxik lortzen badute ere, 5 • Ikerrek 70 kiloko harria altxatu du.
bi abestik album osoak baino diru gehiago eman dezakete, • Ziztu bizian atera dira ikasleak txirrina entzun dutenean.
Interneteko plataformetan ospea lortzen badute. Hainbat
• Kristalezko botilak ez dituzu ontzi berdean jarri!
atari daude sarean edozein entzuleri musika gustukoena
eskura jartzeko prest. • Gauero amak autoa garajean sartzen du.
3 • Alazneri matematikako zalantzak argitu dizkio irakasleak. • Auzokoarengana igo naiz, argia duen galdetzera.
• Aitorrek lagunei egia aitortu die azkenean. 6 • zain(du) + -tzaile = zaintzaile
• Azenarioak onak dira azalaren osasunerako. • entzun + -le = entzule
• Zenbat ikaskideri eskatu diezu etxerako lanak kopiatzen • eros(i) + -le = erosle
uzteko? • lagun(du)+ -tzaile = laguntzaile
• Aizkolariek 6.000 euroko apustua jo dute iganderako. • jan + -le = jale
7 • Eleberrigile horri liburua erosi diote zinema-gidoia egiteko.
• Basamortuari buruzko argazki-erakusketa egingo du
argazkilari horrek.
• Jantokiko zaintzaile berriak goxoki hitz egiten die ikasleei.
• Harakin horrek badaki haragi onena nori saldu.
• Hainbat ikusle bildu ditu antzezlan barregarri horrek.
8 • Anton Salazar donostiarrak irabazi du aurtengo Munduko
Xake Txapelketa Ohion.
• Aitziber eta Ane Bilbon geratu dira. Gorka eta Leire, aldiz,
Gasteizera joan dira.
• Hainbat udalek zergak jaitsi dituzte, Bilboko udalak,
besteak beste.
9 • Bidasoa Ibaia.
• Maiatza.
• Tolosar.
• Argia Aldizkaria.
10
Hor goian-goian belea
errekaldean goldea etxekoak agurtzeko
etxe hontako nagusi jauna eskeko kopla
nekazaritxo noblea
Agure zaharra birloka

Hiru hagin ditu loka
dantzarako kopla
Baina halanda guztiz be
Dantzan dabil «alaporka».
Andre mondrongo, mondrongo

Hik ezton asko emongo
burlazko kopla
Hik emondako diruarekin
etxonau asko edango
Udazken-koloretan
Ez zait ikastolara joatea gustatzen. Ez ikastea gustuko ez dudalako, nire lagunei gustatzen ez
zaielako baizik. Ni pozik egoten naiz biderketak eta zatiketak egiten, ipuinak idazten, olerkiak
ikasten... baina umeok besteek egiten dutena egiten dugu, eta horregatik, ez zait ikastolara joa-
tea gustatzen.
Ikastolatik etxera itzultzea bai, ordea. Beste denak korrika hasten dira, arnasestuka eta izerditan,
nor lehenago iritsiko. Nik hasieran irribarrez begiratzen diet, eta gero, nire munduan murgiltzen
naiz egunero; eta ia ohartzerako, ama ikusten dut muturren aurrean. Txokolatezko ogitartekoa
hartu, eskaini eta esaten dit: «Azouz, gaur ere azkena.»
Baina, gaur, oraindik 7 minutu geratzen zaizkit etxeko atarira iristeko; beste bizpahiru bideguru-
tze eta etorbide bat. Uste dut, hala ere, normalean baino denbora gehiago beharko dudala. Izan
ere, udazkena hasi zenetik, hostorik gabe geratu diren zuhaitzei begira geratzen naiz bidean.
Ez al dute hotzik pasatzen? Nire ustez bai, ni udazkenean biluzik jartzen naizenean hoztu egiten
bainaiz; baina aitak esaten dit ezetz. Nire aitak asko daki, baina oraingoan ez dut uste arrazoirik
duenik. Nik egunero aztertzen ditut zuhaitzak. Hostoak dauzkatenean, haizearekin dantzan ibil-
tzen dira, baina biluzik geratzen direnean, haizeak dar-dar eragiten diela ikusten dut.
Haritz baten azpian geratu, ikastolako motxila ireki, eta lurreko hosto zimurtuak sartu ditut ba-
rruan, liburu eta kromo artean. Ez dira zuhaitzetarako, nire amonarentzat baizik. Amona Aljerian
jaio zen, eta beti galdetzen dit: «Azouz, gogoratzen al duzu Aljeria?» Eta nik beti erantzuten diot
ezetz, ni hemen jaio nintzela, eta ez naizela inoiz han egon, eta ezinezkoa dela ezertaz oroitzea.
«Ba, niri gehien gusta-tzen zaidan urtaroa udazkena da –esaten dit gero– hostoak erortzen dire-
lako, eta koloreak horitzen eta gorritzen direlako. Eta han ez nuen holako aldaketarik ezagutu.
Horregatik gustatzen zait udazkena».
Bada hilabete amona gaixorik dagoela ohean, etxetik atera ezinik. Horregatik bete dut ikastolako
motxila hostoz, etxera heltzen naizenean beregana joan eta bere ohea estaltzeko. Agian, horre-
gatik gaixotu da, zuhaitzak bezala, hostorik gabe geratu eta hoztu egin delako.
Maddalen Arzallus. Gaztezulo aldizkaria
3. unitatea
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Zergatik ez zaio Azouzi ikastolara joatea gustatzen?

Zatiketak eta biderketak egitea gorroto duelako.
Bere lagunei ikastolara joatea gustatzen ez zaielako.
Beste umeek egiten dutena ez duelako atsegin.
2 Zergatik beharko du gaur Azouzek ohi baino denbora gehiago etxera itzultzeko?
3 Zergatik du udazkena urtarorik gogokoena Azouzen amonak?

Aljerian ez delako udazkenaren eraginik sumatzen.
Aljerian udazkena hemen bezalakoa delako.
Udazkenak Aljeria ekartzen diolako gogora.
4 Zer dela-eta bete du Azouzek ikastolako motxila hostoz? Azaldu.
5 Aukeratu egia den esaldia.

Azouzek ez du bere sorterria gogoratzen, aspaldi utzia duelako.
Azouzek ez du Aljeria ezagutzen; izan ere, ez da inoiz bertan egon.
Azouz ez da Aljeriaz gogoratzen, han jaioa bada ere.
INTERPRETATU 6 Zergatik ez du Azouzek aitortzen ikastolara joatea gustatzen zaiola? Azaldu.
7 Aukeratu aurreko ariketan azaldu duzun jokabidea laburbilduko duen esaera zaharra.
Alferra beti lantsu.
Eguzkia nora, zapiak hara.
Non gogoa, han zangoa.
Ogi gogorrari, hagin zorrotz.
Izena: Maila: Data:
ULERTU
8 Ume guztiak korrika irten ohi dira ikastolatik, Azouz, ordea, ez; zergatik?
9 Zergatik galdetzen dio beti amonak Azouzi ea Aljeria gogoratzen duen?

Amonak herrimin handia duelako.
Amonak ez duelako Azouzek bere sorterria ahazterik nahi.
Amonak ahaztua duelako Aljeriako udazkena nolakoa den.
10 Nola sentitzen da Azouz bere amonaren gaixotasuna dela-eta? Azaldu.
11 Zeure jaioterria utzi eta urritira bizitzera joan behar bazenu, zeren hutsunea nabarituko zenuke,
HAUSNARTU
kanpoan zaudela? Zerrendatu eta azaldu.
12 Zein izan daitezke Azouzen senideek eta beste etorkinek beren sorterria uzteko izan zituzten
arrazoiak? Azaldu.
13 Amonak udazkena gustukoen duen urtaroa dela azaldu dio Azouzi. Zuri zein urtaro gustatzen
zaizu gehien? Azaldu.
14 Nolako lekua dute adineko pertsonek gure artean? Nolako harremana duzu zure aitona-
amonekin? Zertan laguntzen dizute?
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Udazken-loretan testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,

literatura- 7, 8, 9, 10
komunikaziorako
gaitasuna Azalpen argiak eta zehatzak idazten ditu. 2, 4, 6, 8, 10,
11, 12, 13, 14
Zenbait esaera zaharren esanahiaz jabetzen da. 7
Gizarterako eta Beste kultura eta hizkuntza batzuk balioesten ditu. 3, 5, 9, 11, 12
herritartasun-
erako gaitasuna
Etorkinez eta emigrazioaz hausnartzen du. 9, 11, 12
Ikasten eta Sentimenduak bereizten ditu. 10

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna
Izaten ikasteko Bere iritzia adierazten du. 11, 13

gaitasuna
Elkarbizitzarako Adineko pertsonekin ditugun harremanez hausnartzen du. 14

gaitasuna
ERANTZUNAK
1 • Bere lagunei ikastolara joatea gustatzen ez zaielako.

2 Udazkena hasi zenetik, hostorik gabe geratu diren zuhaitzei
begira geratzen delako bidean.
3 • Aljerian ez delako udazkenaren eraginik sumatzen.
4 Azouzen amonak hilabete darama ohean gaixorik eta
Azouzek amonaren ohea hostoz estali nahi du, kaleko
zuhaitzak bezala, agian hostorik gabe geratu eta hoztu egin
delako.
5 • Azouzek ez du Aljeria ezagutzen; izan ere, ez da inoiz
bertan egon.
6 Gainontzeko haurrei ez zaielako gustatzen eta
haurrek,gainontzeko haurrek egiten dutena egiten dutelako.
7 • Eguzkia nora, zapiak hara.
8 Azouz gustura egoten delako ikastolan.
9 • Amonak ez duelako Azouzek bere sorterria ahazterik nahi.
10 Kezkatuta eta arduratuta. Horregatik eramango dizkio
hostoak.
11 Erantzun eredua: lagunena, familiarena, paisaiena,
ohiturena…
12 Lan hobea aurkitu nahia, seme-alabei etorkizun hobea
emateko nahia, bizimodu hobea topatu nahia…
13 Erantzun librea.
14 Erantzun librea.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 4 • a) Okerra; diseinatu egin zituen.

• b) Zuzena.
• c) Okerra.
Atarikoa (46. eta 47. or.) • d) Okerra.
5 • a) Testuaren bigarren atalean, gonarekin lotutako bi gertakari
Mintzatu bitxi azaltzen dira.
• Erantzun eredua (E. E.): Bai. erosoak direlako; dotoreak direlako; • b) Alemaniako aita batek gona jantzi du bere semeari babesa
ondo konbinatzen dutelako; modan daudelako... emateko.
• Erantzun librea (E. L.). • c) Frantziako hainbat ikastetxetan sentsibilizazio-ekimena
• E. L. abiarazi dute, emakumearekiko jokabide desegokiak
zuzentzeko.
Entzun 6 • a) Gizonezkoa egoera berdintsuan dago.

Galtzak bete historia 7 • 1 - Pariseko 1800. urteko ordenantza. 1. paragrafoa.
• J eans izena ingelesetik dator, eta hizkuntza hartan Genova • 2 - Praken iraultza. 2. paragrafoa.
hiriaren izen frantsesetik hartu omen zuten, praka horien oihala
• 3 - Gonaren erabilera munduan. 4. paragrafoa.
(denima) Italiako hiri hartatik zetorrelako.
• XX. mendeko erdialdera arte, langileen jantziak ziren, behizain eta • 4 - Jean Paul Gaultieren gonak gizonentzat. 7. paragrafoa.
meatzarienak, gehienbat. • 5 - Frantziako sentsibilizazio-ekimena. 10. paragrafoa.
• E. E.: Levi Strauss eta Jacob Davis jostuna elkartu egin ziren, eta • 6 - Nils Pickerten babesa semeari. 11. paragrafoa.
jeans edo bakero errematxatuak patentatu zituzten. Harrezkero,
8 Begi onez ikusi > Oniritzia izan.
jeansak mundu osoko moda informalaren ikur bilakatu dira eta,
gaur egun, ia jende guztiaren armairuetan egotera iritsi dira. Begi txarrez ikusi > Txartzat hartua izan.
9 E. L.
Irakurri 10 E. E.: Emakumearen aurkako indarkeriaren kontrako sen-
Balenziaga: goi-joskintzaren sortzailea! tsibilizazio-ekimen bat da, mutilei gaiari buruz hausnarraraztea
• Kristobal Balenziaga Getarian jaio zen 1885ean. helburua duena, eta hori lehen pausoa da zenbait jarrera
• Aita arrantzalea zuen; ama, berriz, jostuna. desegoki zuzentzeko bidean.
• Belgikako orduko erregina (Torres Etxeko markesa) Balenziagaren

mezenas bilakatu zen.
• Kristobal Balenziaga goi-joskintzaren artearen sortzailetzat jotzen
Komunikazio-jarduerak (54. eta 55. or.)
dute. WEBGUNE BAT AURKEZTEA
1 E. E.: Egunkari digitaletan, sare sozialetan... Informazio bila,
Idatzi lagunekin harremanetan egoteko, etxerako lanak egiteko...
• E. E.: Kalearen erditik emakume bat zihoala ikusi nuen. Soinean 2 E. L. Hiru hauetatik aukera dezakete:
zeraman soineko argiak nire arreta piztu zuen, eta begira jarri
nintzaion... • Itxura. • Edukia. • Nabigatzeko erraztasuna.
3 E. L. Hiru hauetatik aukera dezakete:
• Itxura zaharkitua. • Informazio nahasia. • Publizitatea.
Irakurmena (48. eta 49. or.) 4 • Kirol-informazioa ematea eta lehiaketak egitea > Tropela.
• Gazteentzako informazio orokorra ematea. > Gazteaukera.
Testua aztertzen • Euskarazko aisialdirako informazioa ematea > Ttalaka.
Gona denontzat • Haur- eta gazte-literaturari buruzko informazioa >
1 • Parisko udal-ordenantza batek emakumeei gizonezkoen Galtzagorri elkartea.
arropak janztea debekatzen zien. 5 E. L. Ariketa honetan, lan kooperatiboa egingo dute. Horre-
2 • Zenbait gizartetan, oraindik ere, gizonezkoek gona janzten tarako, binaka jarrita, webgune bat aurkeztuko dute, hainbat
dute. pausori jarraituz.
3 • Eskozian, Kilt izeneko gona koadroduna jantzi tradizionalaren

parte da eta berebiziko garrantzia du; izan ere, familia ENTZUTEKO TESTUA
bakoitzak belaunaldiz belaunaldi erabilitako estanpazioari
eutsi dio, familiaren ohorez. Beharbada, horrek iraunarazi du 1 • 12 urterekin zaletu zen modarekin, arrebarekin batera
mendeetan zehar. dendak ikustera joaten hasi zenean.
• Euskaraz gai hau ia ez zelako lantzen eta bere lekua behar HIZKUNTZAREN ERABILERA
zuela uste zuelako.
• Arropa konbinatzen jakitea da gakoetako bat. Berak low cost
modaren alde egiten dut beti, hau da, arropa merkearen alde. Gramatika (50.-53. or.)
• Bere ustetan, oso estilo markatua dugu, oso antzeko janzten
da hemen. Eroso sentitzen gara estilo klasiko horretan eta DEKLINABIDEA: KASU GRAMATIKALAK
mantendu egin gara.
1 • Gurasoak > Nor plurala.
2 • E. E.: Esperientzia interesgarria iruditu zaio; hala ere, gauza
positiboak zein negatiboak ere ezagutzeko aukera izan du. • katutxoei > Nori plurala.
Bere ustez, modaren mundua oso friboloa da eta • lagunek > Nork plurala.
estereotipo asko dago.
• txakurrari > Nori singularra .
• E. E.: Bigarren eskuko arropa denden oso zalea da; izan ere,
• jakiak > Nor singularra.
urteetan joan izan da Londresera halakoetan arropa
erostera. Hala ere, etxean arropa gordetzeko ohitura du; 2 • Horiek zure aitaren usteak dira.
adibidez, bere aitaren arropa berriz erabili izan du. • Erleek eztia egiten dute.
3 E. L.
• Artzain-txakurrak oso esanekoak izaten dira.
• Agureek jakinduria handia dute.
WEBGUNE BAT EPAITZEKO TXANTILOIA PRESTATZEA
• Kasu egin semaforoko argi gorriari!
1 E. L. Hiru izango dira epaitu beharreko atalak:
• Txoriei haziak gustatzen zaizkie!
• Itxura • Edukia • Nabigatzeko erraztasuna 3 • Katuek ez dute uretan sartu nahi.
2 E
. L. Ondoren, bildutako informazioarekin, webgunearen fitxa
• Gazte bihurria ondokoei zirikatzen ari zaie.
osatuko dute. Egindako txantiloiak gustuko duten webgune
batekin eta gustuko ez duten beste batekin alderatuko dituzte. • Parkeko ahateak usoak uxatu ditu.
• Epaileak jokalariei isiltzeko agindu die.
4 • Epaileak sei jokalariri atera zien txartela.
• Markelek egin du marrazki polit hori.
TESTUTIK ABIATUTA • Zein txakur ari da zaunkaka?

• Herri gutxik du Durangok duen bizitasuna.
1 • Poza > Itzela izan da!
• Ilusioa > Gurasoak ikusteko irrikaz gaude. • Haizeak parkeko bi zuhaitz bota ditu.
• Sorpresa > Amaiera ezin hobea egun zoragarri baterako! • Zenbait haurri kirol gehiago egitea komeni zaie.
• Atsegina, plazera > Hain gustura gaude hemen lagun 5 • Erositako bideo-joko berria Mikeli utzi diot.
artean!
• Zenbat lagun elkartu dira bertso-saioan?
2
• Bi autok eta motor batek elkar jo dute istripu horretan.
1. paragrafoa Sentimenduak • Hainbat gazteri galdetu diete aisiari buruz.
2. paragrafoa Ikusitakoa • Azkenean, ipuineko gaizkilea heroi bihurtu zen.
3. paragrafoa Biak 6 • Anderrek irakatsi dit gitarra jotzen.

• Bi lagun aritu zaizkit zirika.
4. paragrafoa Ikusitakoa
• Leireri eta Inesi bururatu zaie plan hori.
5. paragrafoa Biak
• Bi sukaldariek prestatu dute bakailaoa.
3 • Egileak bere buruarentzat idazten du.

Aditz laguntzaileak: IZAN eta UKAN
• Egunerokoetan norberak bizi izandakoa jasotzen baita.
1 • Nire lagunak etorri dira.
IDAZTEARI EKIN
• Hau honela egin nahi dut.
4 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, adibideko paper-
• Zuek ondo kantatzen zenuten.
txataleko oharretatik abiatuta eta proposatutako egoeran
oinarrituta, ohar horiek testu eran aurkeztu beharko ditu • Liga guk irabaziko dugu.
ikasgelako blogerako. Horretarako, esaldi osoak idatziko ditu • Nire anaia gauez jaio zen.
eta idazlana paragrafotan antolatuko du. Hizkerari dagokionez,
hurbila, baina, aldi berean, zuzena izango da.
2 Nik marraztea gogoko nuen, baina ez nintzen oso trebea. Nire Ortografia (57. or.)
neba Peruk barre egiten zuen nire marrazkiak ikustean, baina
niri bost; berak ere ez zituen batere ondo egiten! Nire ametsa LETRA LARRIEN ERABILERA
komikigilea izatea zen, baina horretarako, asko-asko
ahalegindu beharko! 1 di entzun zuen gai-jartzailearen esana. Gero, burua lanean
A
hasi zitzaion. Zer esan eta nola pentsatu zuen. Azkenean,
3 • Atzo bukatu nituen etxeko lanak.
kantuan hasi zen. Bertso hark txapela eman zion Ametsi.
• Aspaldian ez ditu bere lagunak ikusi. 2 • Maialen Lujanbiok Bertsolari Txapelketa irabazi du.
• Zer ordutan atera zinen zu etxetik? • Edurne Pasabanek Himalaiako mendiak igo ditu.
• Zuek ez duzue ogitartekorik ekarri. • Unai Basurko Pakea itsasontziaren patroia da.
• Beti moldatu izan haiz ondo gurekin. • Bernardo Atxagak Obabakoak liburua idatzi zuen.
4 Atzo arratsaldean, presaka atera zen Mikel etxetik. Larunbatero 3 E. E.: • mendiak: Txindoki, Anboto, Oiz...
bezala, haren lagunok zain egon ginen. Baina ez zen ohikoa
• itsasoak edo ozeanoak: Ozeano Barea, Ozeano
Mikel hain berandu heltzea, eta ongi gogoratzen dut iritsi
Atlantikoa, Mediterraneoa...
zenean kontatu zidana. Horrela amaitu zuen bere istorioa: “Zer
uste huen, ba? Badakik nolakoa naizen”. Harriturik geratu 4 • Gure aitona Ameriketan egon zen artzain-lanetan.
nintzen: neskarekin utzi berri zuen. Hortik aurrera, beti agertu • Datorren udan, Pirinioetako mendietara joango gara.
da garaiz lagunartera.
• Kantauri Itsasoan, denborale gogorrak izaten dira.
5 • Zuk ezingo duzu zama hori guztia bakarrik altxatu.
• Amonaren lehen deitura Goikoetxea da.
Altxatu zara noizbait, izarak itsatsita ala? 5 • ETB > Euskal Telebista.
• Atera ezazue txakurra jatetxetik, arren.
• EHU > Euskal Herriko Unibertsitatea.
Ez zaitezte kalera atera berokirik gabe, hotz dago-eta. • EAE > Euskal Autonomia Erkidegoa.
• Liburuak beren tokian jarri ditut. 6 Itsasoari begira.
Aulkian, ondo jarri behar duzu. Arano herria Nafarroan dago, Iruñeko Merindadean. Her-
nanirekin, Errenteriarekin eta Goizuetarekin egiten du muga.
Herriak badu berezitasun bat: Kantauri Itsasoa begi-bistan
Lexikoa (56. or.) duen Nafarroako herri bakarrenetakoa da. Egun eguzkitsuetan
Bermeoko Gaviota izeneko gas-plataforma ere ikus daiteke.
ATZIZKIEN SAILKAPENA ETA EGILE-ATZIZKIAK
1 • Alkatea izango da jaietako pregoiaren irakurlea. LITERATURA-HEZKUNTZA
• Azokako saltzaileak salgaiak atontzen ari dira.
Literatura (60.-63 or.)
• Nor izan ote zen irratiaren asmatzailea?
• Idazle horrek liburu mordoa saldu du. KOPLA ZAHARRAK
2 • komiki + gile > komikigile. 1 • E. E.: Kopla zaharra bertso mota berezia da. Zenbait jai
• surf + lari > surflari. egunetan edo jai egun horien bezperan kantatzen dira.
• bitxi + gile > bitxigile. • Erdi Arokoa.
• aholku + lari > aholkulari. • Kantari talde bat etxez etxe kantatzen aritzen da.
• irudi + gile > irudigile. • E. E.: Garai batean, jatekoa biltzen zen errondetan. Gaur
egun, berriz, dirua biltzen da gehienbat.
3 • Pilotak egiten dituen artisaua: Pilotagilea.
• E. E.: Etxekoak eskuzabalak izan badira, esker oneko koplak
• Harria lantzen duen pertsona: Hargina.
kantatuko dituzte; esker txarrekoak izan badira, burlazko
• Ogia egiten edo saltzen duena: Okina koplak.
• Erretzeko egurra mozten duen langilea: Aizkolaria/Ikazkina. 2 • 8 / 8 / 10 / 8.
4 Oholtza gainetik. • Errima 2. eta 4. bertso-lerroetan dago: eguna / duguna.
Entzuleak adi daudela, bertsolariak kantuan hasten dira gai- 3 • Hor goian-goian goldea, haren gainean belea
jartzaileei erantzunez. Batean, arraunlariak; bestean,
etxe honetako nagusi jauna nekazari langilea.
Olentzeroren gisan, ikazkinak, hainbat paper jokatzen dituzte
antzezleak balira bezala. • Begira nago, begira, hor goiko bide berrira.
noiz etorriko ote den maitea neure herrira.
• Goazen, goazen hemendik, hemen ez ditek urdairik 2 • Margolariak karikatura bat egin dit.
etxe hontako gazi-kutxean saguak ume egin dik. • Nik zuri txiste bat kontatuko dizut.
4 E. L. Ikasleek goiko kopla baten ezaugarriak azalduko dituzte: • Dortokak erbiari lasterketa irabazi dio.
esker oneko koplak ala esker txarrekoak; bertso-lerroak;
silaba kopurua; errimadun hitzak... • Azeriak arrautzak apurtu ditu.
• Nire lagunek ez dute futbolean jokatzen.
TESTUA: Eskeko koplak 3 • Baleek ez dute urik edaten.

• Ehunka txorik zeharkatu dute zerua goizean.
1 Santa Ageda bezperan kantatzen dira.
• Herriko dantzariek aurreskua dantzatu dute plazan.
2 • Nagusi jauna, etxekoandrea, etxeko alaba eta zaldun
gaztea. • Bi gaztek bideo-joko iraultzaile bat asmatu dute.
• Koplariek dirua eskatzen dute kopla hauetan. • Saharako hogeita hamar ume etorri dira oporretan.
• Bai. Ahapaldi bakoitzeko lehen bi bertso-lerroetan. 4 • Irakasleak isiltzeko eskatu zien ikasleei.
3 3; 4; 6; 7. • Txirrindulariak nekatuta heldu dira helmugara.
• Ez begiratu horrenbeste ordulariari .
KOPLAK OSATZEA • Nire txakurrak buztan beltza du.

5 • Gaur gu goiz esnatu gara.
1 • Hasiko banaiz hasiko
• Baina nor zarela uste duzu?
gazteak dibertitzera,
• Arbolako habian hiru txita jaio dira.
ni honela ikusita
• Elefanteek tronparekin jaten dute.
kontsolatzen ez bazera.
• Berandu nabilela konturatu naiz.
• Begira nago begira,
6 • Bizikleta bizkarrean hartuta ekarri dut.
goiko kamino berrira,
• Aurkitu al zenituen etxeko giltzak?
noiz etorriko ote da
• Aurten, Thailandiara joango gara oporretan.
nere maitea herrira.
• Buruz ikasi ditut disko horretako letra guztiak.
• Ai hau pandero berria
7 • E. E.: Altxatu > Gaur goiz altxatu naiz.
Iruñetik ekarria,
Iñakik harria altxatu zuen.
hegalak ditu urdinak
8 • Irakur + le > Irakurle • Iker + tzaile > ikertzaile
erdian urregorria.
• Dantza + ari > dantzari • Margo + lari > margolari
• Larrosa eder baratzean,
9 • Bilbo da Bizkaiko hiriburua.
loratzen da maiatzean;
• Nora joango zara Aste Santuko oporretan?
amodiorik ez duenak
• Mendizaleak Everest mendira igo dira.
ez du minik bihotzean.
• Asterix eta Obelixen komikia irakurri dut.
2 • E. E.: Trikitia, panderoa, txistua, danbolina, gitarra...
• Julio Zesar Erromako enperadore izan zen.
10 Atzo, Asterix eta Obelixen azken komikia irakurri nuen. Galiako
AMAIERAKO JARDUERAK herrixka bateko biztanleak dira, eta abenturaz betetako
istorio barregarriak bizi dituzte Idefix txakurrarekin batera;
Amaierako jarduerak (64.-65 or.) Panoramixek prestatutako edabe magikoari esker, izugarrizko
indarra hartzen dute, eta erromatarrei aurre egiteko gai dira.
1 • Askotariko jantziak sortzeko: ezkontza-soinekoak, Hurrengo komikia irakurtzeko irrikan nago!
balletekoak, janzki dotoreak, jantzi futuristak, 11 • Ezin zuela tiradera itxi, dena arropaz gainezka baitzegoen.
esperimentalak… Arropa edukiontzi zurira bota zuen.
• Gueñesen, adibidez, paperezko moda lehiaketa egiten da • Ondoen dagoen arropa bigarren eskuko bezala saltzen da
50eko hamarkadatik. Donostian eta Zarautzen. Berriro janzteko erabili ezin
daitekeena, berriz, birziklatu eta kotoia egiteko erabiltzen da,
• Getariako Balenziaga museoan.
industriarako garbiketa zapiak egiteko.
• Paper mota ezberdinak erabiltzen dira: akrilikoa, zeta-
• Arropak berrabiltzeko sistemarekin, lan bat aurkitzeko edo
papera, kartoia…
birgizarteratzeko zailtasunak dituztenei laguntzen zaie, oro har.
12 • 1.2. Dantzarako koplak

• 1. Kopla zaharrak
• 1.3. Eskeko koplak
• 1.3.1. Santa Ageda
• 1.3.2. Urte zahar eta berria
13 • Kopla zaharrak Erdi Arokotik kantatzen dira, gutxienez.
• Kantari talde bat etxez etxe kantatzen aritzea.
• Etxean bizi direnei.
• Garai batean, jatekoa eskatzen zen errondetan. Gaur egun,
berriz, dirua biltzen da gehienbat.
14 Koplarik zaharrenak honela daude banatuta: lehen partean,
hau da, hasierako bi lerroetan, izadiaren aipamen poetikoa
egiten da. Bigarren zatian, berriz, etxekoei esan nahi zaien
mezua dator.
15 E. E.: Kopla hauek antzina asmatutakoak dira; izan ere,
jatekoa eskatzen baita.
IDAZTEN JAKIN
E. L. Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara
eramateko balio duenez, erantzun irekia izango du. Kasu
honetan, eskolan egindako ekimen solidarioaren inguruko
kontakizuna idatzi beharko dute beren egunerokoan.
Horretarako, kontuan izan beharreko hainbat urratsi jarraituko
diete: Hizkera hurbila baina zuzena erabiltzea, testuingurua
ematea, informazioa paragrafotan eta kronologikoki
ordenatuta antolatzea, euren bizipenen berri ematea...
DEKLINABIDEA: kasu gramatikalak 8 Galdu:

Haurra hondartzan galdu zen.
1 • Semeek ez diete beti gurasoei kasu egiten.
Giltza hondartzan galdu genuen.
• Nik ez diet beldurrik sorginei.
Iratzarri:
• Hainbat lehengusuri oparitu diot nire arropa, txikiegi
geratu zaidanean. Malen bakarrik iratzarri zen.
• Eskolan gustura dabilela esaten du gure alabak. Atzo oilarrak iratzarri ninduen.
• Dena ahizpari kontatzen diozu! Sortu:

Eguzkia ekialdetik sortzen da.
2 • Gonak gogoko ditut.
Antzerki-taldea sortu zuten
• Hau zuei bakarrik kontatu dizuet.
• Ardi guztiak ez dira berdinak.
9 • Haiek egin dute hori.
• Zein umeri ez zaio gustatzen txokolatea? • Zu eta biok joango gara.
• Ondo gidatu ezean, autoak arriskutsuak dira. • Hik ezin duk surf egin taularik gabe.
• Esan duenaz lotsatuta gorritu da.
3 • Batzuei orangutanek beldurra ematen diete. • Gu horrelakoekin asko dibertitzen gara.
Edozein orangutanek ezagutzen du bere burua ispiluan. • Zuek partida hasi zenuten, ezer esan gabe.
• Parkeko haurrak jolasean dabiltza. • Aizu, zer arin igo zara gailurreraino, ezta?
Jertse gorriko haurrak min hartu du.
• Hainbat zebrak Afrikako sabanan dute bizilekua. Nire
ustez, zebrak politak dira.
• Zenbat gaztek egiten ote die kasurik gurasoei?
Bart hiru gaztek auto-istripua izan dute.
4 • Gitarra jotzen duen neskak ilea kizkur-kizkur darama.

• Urtzik bere katuari «Mixi» deitzen dio.
• Azken bi partidak azken unean irabazi genituen.
• Hainbat mutilek jarri ditu belarritakoak nire gelan.
ADITZ LAGUNTZAILEAK: izan eta ukan

5 Nire adiskideak jatorrak dira oso.
Pertsona batzuek asko maite naute!
Ondoko gelako Julen nire adinekoa da.
Zure aitonari rock musika gustatzen zaio!
Atzo inurri mordo bat ikusi genuen eskolako bidean.
6 • Gaur goizean sagarrak erosi ditugu.

• Bihar nire lagunekin jolastuko naiz.
• Atzo berandu lokartu zineten.
• Anai-arrebek ahizpa txikia beldurtu zuten.
• Ikaskideak beste gelakoekin borrokatu ziren.
7 • Guk berandu bazkalduko dugu.

• Haiek helduen aurkako partida erraz irabazi zuten joan
den astean.
• Zuek, hemendik joanda, berehala iritsiko zarete.
• Nire lagunak koloretako soinekoak gogoko ditu.
• Eskolara garaiz iristeko larri ibili ginen atzo.
3
ENTZUNGAIAK
Galtzak bete historia
Jeansak –Hego Euskal Herrian, praka bakeroak, denim izeneko kotoizko oihal sendo batez egindako
prakak dira. Jeans izena ingelesetik dator, eta hizkuntza hartan Genova hiriaren izen frantsesetik
hartu omen zuten, praka horien oihala (denima) Italiako hiri hartatik zetorrelako.
XIX. mendean sortu ziren eta XX. mendeko erdialdera arte, langileen jantziak ziren, behizain eta
meatzarienak, gehienbat. 1950eko hamarkadan, estatubatuar gazteen artean zabaldu zen beat az-
pikulturako jantzia izatera igaro ziren, jantzi formalen aurkakoa. Geroago, hippiek eta beste kultura
batzuek ere bereganatu zuten janzki hori. Geroztik, jeansak mundu osoko moda informalaren ikur
bilakatu dira eta jende guztiaren armairuetan egotera iritsi dira, bereziki gazteen artean. Zabalkunde
horrek jeansen aldaeren ugaritasuna ekarri du: zabalak, estuak, luzeak, motzak, gerritik eroriak...
Txamarra eta bestelako jantzietara ere hedatu da estiloa. Jeansak ekoiztu dituzten marka historiko-
en zerrendan Levi’s dago buruan. Marka horrek ere badu bere historiatxoa.
1851n Levi Strauss izeneko gazteak Alemaniatik New Yorkera emigratu zuen bere anaia nagusiek
han zeukaten dendan lan egiteko. 1953an San Frantziskora aldatu zen bere negozio propioa zabal-
tzeko. Bestetik, Jacob Davis jostun bat zen, oihal-erroiluak Levisen handizkako saletxean erosi ohi
zituena. 1872an Davisek Straussi idatzi zion proposatzeko berarekin elkartu eta kobrezko errema-
txeekin –hau da, iltze zapalekin– sendotutako arropak patentatzeko eta saltzeko. Davisen ideia
galtzen tentsio handieneko guneak indartzea zen, gehienbat poltsikoen ertzak. Levik onartu egin
zuen Davisen proposamena, eta patentea lortu ondoren, jeans edo praka bakero errematxatuak
ekoizteari ekin zioten. Ondotxo dakigunez, laster mundu osoan zabalduko ziren
Madonna izenez ezagutzen dugun artista Madonna Louise Veronica Ciccone izenaz sortu zen mun-
dura AEBko Michiganen 1958ko abuztuaren 16an. Artista diogu, haren ibilbide oparoan arlo batean
baino gehiagotan jardun delako: letragile, aktore, autore, zuzendari, enpresari eta filantropo, besteak
beste.
1977an New Yorkera aldatu zen eta dantza modernoari ekin zion. Breakfast Club eta Emmy musika-
taldeetan aritu zen. 1983an haren lehendabiziko albuma argitaratu zuen Sire Records zigilupean
(Warner Bros Records grabazio-etxe ezagunaren zigiluetako bat). Ordutik aurrera, arrakastaz arra-
kasta ibili zen, album berriak plazaratuz –Ray of light (1998) Confessions on a Dance Floor (2005) –,
eta baita sariak irabaziz ere, Grammy Award ezagunak tartean. Haren abesti berriek laster jotzen
zuten goia musika-hedabideen arrakasta-zerrendetan: Like a Virgin, Into the Groove, Papa Don’t
Preach, Like a Prayer, Vogue, Frozen, Music, Hung Up, 4 Minutes...
Eszenatoki gainean Madonnak erakusten zuen indarrak handiagotu egiten zuen harenganako mi-
resmena. Garaiko kritikariek «Poparen Erregina» izendatu zuten, hain zen erakargarria haren ema-
na!
Aktore moduan ere egin zituen urratsak. Nabarmenena Evita Perón (1996) filmean, Urrezko Globo
bat irabazteko bidea eman ziona. Baina bestelako jardueretan ere aritu zaigu artista polifazetiko
hau: moda-diseinatzaile, haur-literaturako idazle, zine-zuzendari, musika-ekoizle... Enpresari mo-
duan ere ez dugu makala, bere disko-zigilu propioa lortu ez ezik, 120 milioi dolarreko kontratua ere
sinatu baitzuen Live Nation enpresarekin.
Salmenta datuetan, berriz, Madonnak 300 eta 500 milioi disko artean saldu ditu, eta horretara mun-
du mailako marka ezartzea lortu du: «garai guztietan musika-salmentarik handiena lortu duen ema-
kume bakarlaria». Jakina, marka hori Errekorren Guinness Liburuan dago jasorik. Baina hortik at ere,
makina bat biografok, idazlek, kazetarik eta adituk bera jotzen dute musikaren historiako munduko
emakumerik arrakastatsuentzat. Ez dago zalantzarik Madonna gai dugula bere musika eta irudia
aldatzeko, egokitzeko edota berrasmatzeko. Gainera, beste hainbat artistarentzat ere inspirazio-itu-
rri dugu poparen betiereko erregina.
3
ENTZUNGAIAK
Modako blogger euskalduna
Proiektu ezberdinetan murgiltzea gustuko du Jokin Ayerregaray lasarteoriatar gazteak. Modari bu-
ruzko bloga idazten du Ttalaka atari kulturalean eta berriki mota honetako blogen lehiaketa irabazi
zuen. Euskaraz modaren inguruan ezer gutxi egiten dela iritzita, euskal komunitatean modak bere
lekua duela erakutsi nahi du.
Kaixo, Jokin. Noiztik interesatu zaizu moda?
Modarekiko zaletasuna 12 urterekin hasi zitzaidan. Arrebarekin batera dendak ikustera joaten hasi
nintzen eta harra barruan sartu zitzaidala esan daiteke. Orduan janzten nuenaz arduratzen hasi
nintzen. Lehen nahiko baldarra nintzen janzten, ez nion atentziorik jartzen arropari.
Orain moda blog pila dago…
Moda blogari asko dago bai. Harri bat altxa eta ehunka ateratzen dira. Moda blogak edo ego bloge-
rrak ugaritu egin dira azken boladan. Ego blogerrak dira egunero zer janzten duten blog batean ja-
sotzen dutenak.
Nire kasuan, modaren inguruan idazten Lasarteko Irakutrezin aldizkarian hasi nintzen duela urte
asko. Ttalaka.org proiektua sortzean, ikusi nuen moda blog bat beharrezkoa zela. Euskaraz gai hau
ia ez da lantzen eta bere lekua behar zuela iritzita, horren aldeko apustua egin nuen.
Harrera ona du blogak?
Datuak ez begiratzen saiatzen naiz. Lagunak ditut egunero bisita kopuruarekin bueltaka dabiltzanak,
baina nik ez dut gerra horietan sartu nahi. Afizioz egiten dut nik bloga, badakit bisita asko ditudala
eta egunero euskaraz hitz egiten ez duen jendea nire bloga irakurtzera sartzen dela. Hori oso poz-
garria da niretzat.
Zergatik euskaraz?
Naturalki euskaraz idaztea ateratzen zait baina pentsatuta izan zen bai, erabaki kontzientea. Nik
euskaraz idatzi nahi nuen, iruditu zitzaidan gai honen inguruan aritzeko euskaraz ez zegoela auke-
rarik eta nik apustua egin nuen.
Madrileko Moda Astean egon zara, nolako esperientzia izan da?
Lehenengo aldia izan da niretzat han eta esperientzia interesgarria iruditu zait. Hala ere, gauza
positibo asko baina baita negatiboak ere ezagutzeko aukera izan dut. Moda mundua oso friboloa
da eta estereotipo asko dago. Uste nuen hauetakoren bat faltsua izango zela baina zoritxarrez,
horrela direla ziurtatu dut.
Esaterako, nik nahiko estilo pertsonala daukat. Saiatzen naiz joerei goitik behera ez jarraitzen eta
aldiz, halako moda ekitaldietan, ikusten duzu jendeak manikiek bezala, joerei guztiz jarraitzen diela.
Ez zait gustatu ikustea, jendea nola bihurtu daitekeen anuntzio bat. Marka batzuekin lotzen da eta
hori erabiltzen du soilik.
Halako desfileen jarraipena telebistaz egin edo bertatik bertara, aldea handia da. Esperientzia oro-
korrean oso polita izan da. Jende pila dago, kazetari, modelo, moda munduko jende garrantzitsua…
Moda kazetariak baita bloger ospetsuak ere.
Zeintzuk dira tendentziak?
Ikusi ditudan desfileak, datorren udaberri-uda sasoirako proposamenak dira. Tendentzia bezala
mantenduko dira loreak, itsasoko estanpatuak eta plataformadun sandaliak esaterako. Koloreei da-
gokienean aldaketa badago, kolore fuerteagoak aurkeztu zituzten diseinatzaileek. Kolore indartsuak
kontrastean kolore hautseztatuak deritzenekin.
Nik joera aldaketa nabarmenagoa espero nuen baina dirudienez, ez da hala izango.
Ondo janzteko diru asko behar al da?
Ez, arropa konbinatzen jakitea da gakoetako bat. Nik low cost modaren alde egiten dut beti, hau da,
arropa merkearen alde. Oso dotore joan zaitezke, estiloso, ez du zertan markak edo diruak garran-
tzia izan behar janzterako orduan.
3
ENTZUNGAIAK
Bigarren eskuko arropa dendak ugaritzen hasi dira gurean. Aukera ona dira?
Ni bigarren eskuko arropa denden oso zalea naiz. Urteetan Londresera joan izan naiz halakoetan
arropa erostera. Hala ere, etxean arropa gordetzeko ohitura dugu eta nik adibidez, nire aitaren
arropa berriz erabili izan dut. Moda ziklikoa da eta guztia, hamar urteren buruan edo, bueltatu
egiten da. Gure gurasoen garaiko arropa asko oso modan dago egun.
Bestalde, denda hauen beste abantaila bat da arropa esklusiboagoa lortu daitekeela eta askotan
askoz merkeagoa. Candemen erositako Bigarren mundu gerrako txaketa bat dut nik. Asko gusta-
tzen zait, apurtzailea da eta gainera, historia propioa du.
Euskal Herrian Santi Auzmendi jostunak esaten zuen ez ginela oso ondo janzten. Zer uste
duzu?
Orokorrean Euskal Herrian ez gara oso ausartak janzteko garaian. Ausartak garenak oso ohituta
gaude kalean jendea guri begira ikustera… Oso estilo markatua dugu, oso antzeko janzten da he-
men. Eroso sentitzen gara estilo klasiko horretan eta mantendu egin gara. Orain apurtzailea izateko
aukera gehiago dago eta jendea aldatzera animatuko nuke..
Nire arropa, nire txapela
Udatik bueltan, sasoi aldaketako armairu txukunketari heldu nion. Betikoa: ezin kaxoi bat itxi, dena
arropaz gainezka. Baina okerrena ez da hori; erdia baino gehiago erabiltzen ez dudana da: hau le-
hertu beharrean daukadalako, bestea barrena hautsita, eta bestea ez delako eramaten... Txikituko
nuke moda asmatu zuen jendilajea! Orduan... Plink! bonbilla piztu zitzaidan: hor noa, beso banatan
arropa poltsaka bi hartuta, edukiontzi zurira. Ez dakit zuei gertatu zaizuen irakurle, baina niri jakin-
mina pizten zait poltsa edukiontziko bandejatxoan jartzen dudan bakoitzean... Non bukatuko du
arropa horrek?
Ba orain jakin dut: hilean behin-edo kamioi bat pasatu eta edukiontzia husten du. Errenteriako Mas-
ti-Loidi poligonora eramaten da arropa (tona piloa). Han, Karitasen babeseko Sarea Fundazioa dago,
eta arropa guztia sailkatu eta garbitu egiten da han. Ondoen dagoen arropa bigarren eskuko beza-
la saltzen da Donostian eta Zarautzen. Gainera, beharra duenari ere ematen zaio. Berriro janzteko
erabili ezin daitekeena, berriz, birziklatu eta kotoia egiteko erabiltzen da, industriarako garbiketa
zapiak egiteko. Prozesua Sareako langileek eramaten dute, lan bat aurkitzeko edo bergizarteratzeko
zailtasunak dituzten lagunek, oro har.
Nire jaka norbaitek erosiko du agian, edo behar duen batek zukua aterako dio, edota zulatutako
galtzekin egindako zapiarekin garbituko du koipea mekaniko batek. Ez dakidana da txapelik bota
daitekeen edukiontzira. Bota ez agian, baina nik neurea kentzen dut ekimen honen aurrean, kolpe
batez onura ekologikoa eta baztertuen ongizatea bilatzen baititu. Eta eskaintzen diguten arropa-
jasotze zerbitzua aipatu gabe, modaren atzaparretan erortzen garenon kontzientzia karga arindu.
Uztarria.eus
4. UNITATEA

• 7. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
• 8. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Sakontzeko
• 7. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
• 8. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

4
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- eta Aditza: aditz trinkoak, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak lantzeko, hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek:
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- hutsuneak bete, testua osatu, perpausak sortu…
Lexikoaren programan, atzizkien sailkapena egingo da eta ikas-
mena eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, liburuen eta
leek jatorri-atzizkiak ikasiko dituzte. Ortografiaren atalean, pun-
letren gaiak landuko ditugu, besteak beste.
tua, bi puntuak eta eten-puntuak modu egokian erabiltzeko
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpi- arauak ikasiko dituzte, ariketa praktikoen bidez.
programak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jardue-
Literatura-hezkuntzaren programan, erromantzeen gaiari ekin-
go diote ikasleek. Hartara, Egiten jakin atalean ikasleek Berete-
Irakurmenean Codex Gigas testua irakurri eta landuko dute, rretxen kantorea erromantzea aztertuko dute.
ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitura, ezauga-
rriak eta abar) aztertuz.
Komunikazio-jardueren barruan, hainbat urratsi jarraituz, libu-
ru sorta bat aukeratuko dute. Horrezaz gain, Amaren liburute-
gia testua entzun eta gauzen inbentario bat egiten ikasiko
dute. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
Testu-tipologiari dagokionez, Albistea landuko dute.
landuko dira: batetik, Deklinabidea: leku-denborazko kasuak, raren ondoan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Liburu sorta bat aukeratzea.
• Irakurmena • Gauzen inbentarioa egitea.
Codex Gigas. • Albistea idaztea.
• Komunikazio-jarduerak
Amaren liburutegia.
• Testu-tipologia
Lehen izozki fluoreszentea.

Deklinabidea: • Albistea idaztea.
Leku-denborazko kasuak.
Aditza:
4. unitatea Aditz trinkoak.
• Lexikoa
Jatorri-atzizkia.
• Ortografia
Puntuazio-markak I.
• Erromantzeak:
• Erromantzeak zer diren. • Erromantze ezagun bat bilatzea.
• Erromantzeen sailkapena.
4
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
burra egin daiteke. Hauetan letrei eta zenbakiei lotutako hainbat irudi ageri dira: pentsatzen
ari diren neska eta mutila, balantza batean jarritako bihotza eta burmuina, zenbakiak eta
letrak hostotzat dituen zuhaitza...
• Irakasleak irudiak deskriba ditzatela eska diezaieke ikasleei. Oro har, ezagutzari eta pentsa-
menduari lotutako irudiak direla antzemango dute. Ondoren, hainbat galdera egingo dizkie
irudi hauen inguruan: Zer duzu gogokoago, letrak ala zenbakiak? Eta zertan zara hobea, ar-
tearekin zerikusia duten alorretan, ala arrazoiari eta logikari lotutakoetan? Zure ustez, zer
behar du gure gizarteak, zientzialari gehiago, edo artista gehiago?
• Galdera hauei erantzuteko, ikasleek bi talde osa ditzakete eta irakasleak eztabaida txiki bat
presta dezake.
• Jardueraren ondoan dagoen izar berdeak adierazten du ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikas-
teko gaitasuna landuko dutela; izan ere, ariketa honen bidez, informazioa ulertzeko trebetasu-
na, eta, bereziki, informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzekoa garatuko ditu ikasleak.
ENTZUN
• Entzungaiaren aurretik, ikasleek ulermen-galderak irakur ditzakete, entzun ahala zeri errepa-
ratu behar dioten jabetu daitezen. Audioa entzundakoan, ulermena eta ahozko adierazpena
landuko dituzte. Entzungo duten testuak Erromatar zenbakera du izena, eta erromatar zen-
bakien historiari eta haien gaur egungo erabilerari buruz dihardu.
• Testua entzun ondoren, ulermena lantzeko hainbat galderari erantzungo diote ikasleek: Non
eta noiz sortu zen zenbakera erromatarra? Zertarako erabiltzen dira egun zenbaki erromata-
rrak? Ba al dago 0 zenbakia erromatar zenbakeran? Zenbaki erromatarren idazkera lantzeko,
ikasleei eguneko data eta haien jaiotza-data erromatar zenbakiz adieraz ditzatela proposa
dakieke.
lantzeko aukera bikaina eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Atal honetan, Euskal hizki-tipografia testua irakurriko dute ikasleek. Testuaren hasierako za-
tiak euskal hizki-tipografiaren historiari buruz dihardu. Jarraian, hizki hauek formatu digitalak
erabil ditzakegula aipatzen da. Ondoren, ikasleek hainbat galderari erantzungo diete: Noizkoa
da euskal tipografiaren dokumentaziorik zaharrena? Non ageri ohi ziren euskal hizkiak XII.
mendean? Nork landu zuten euskal grafia Erdi Aroan? Ba al dago euskal hizkiaren bertsio
digitalik?
• Ariketa osagarri gisa, ikasleek letra tipoei buruz hitz egin dezakete. Horretarako, irakasleak
letra mota desberdinekin (Times New Roman, Verdana, Arial, Monotype Corsiva, Comic Sans,
Garamond...), idatzitako paper bat eman diezaieke ikasleei, hauek zein testu motarekin era-
biliko lituzketen adieraz dezaten: Internet, komikia, eleberria, testu zaharra, testu akade-
mikoa... Ariketa egiteko, ordenagailua erabil dezakete, bilaketa lana egiteko.
• Gaitasunei dagokienez, ondoko ikur gorriak adierazten du Hizkuntza- eta literatura-komu-
nikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere, honelako ariketek asmo komunikatibo ezberdi-
nak dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko baitiote ikasleari.
IDATZI
• Ariketa honetan, Ikasleek 1965ean egin zen lehenbiziko Durangoko Liburu eta Disko Azokari
buruzko informazioa bilatuko dute Interneten, eta gertakari hari buruzko albiste laburra ida-
tzi. Horretarako, lehenik, gertakarien noiz-nongoak emango dituzte; ondoren, orduko giroa
nolakoa zen deskribatuko dute.
4
KOMUNIKAZIOA
• Ariketa proposamena: Irakasleak Durangoko Azokako web orria erakutsiko die arbel digita-
lean. Ondoren, ikasleek azokan aurkeztuko diren nobedadeen katalogoa kontsulta dezakete;
ikasle bakoitzak liburu bana aukeratu eta honen datu blbliografikoak apuntatuko ditu fitxa
batean: Egilearen izen-abizenak; izenburua, argitaletxea, urtea eta argitalpen lekua.
> http://www.durangokoazoka.com/eu/
• Jarduera honen ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleek Hizkuntza- eta literatura-komu-
nikaziorako gaitasuna landuko dutela; izan ere, idatziko duten testuak komunikazio idatzia
lantzeko aukera ematen baitu.

• Atal honetan, Codex Gigas testua irakurriko dute. Testu honek, munduko Erdi Aroko eskuiz-
kribu handiena den liburuari buruz hitz egiten digu. Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan
daiteke testuan azaltzen diren bi irudiak aztertzea. Lehenengoan, gizon bat ageri da, esku-
larru zuriak jantzita dituela, liburuaren orrialde bat pasatzen. Ondoko irudian, liburuaren egi-
leak ustez margotutako irudia ikus daiteke, gertutik.
• Irudiak ikusita, ikasleei galde dakieke ea horrelako liburu handirik inoiz ikusi duten, ea ko-
dexak edo inkunableak zer diren badakiten... Irakasleak Erdi Aroko eskuizkribuak direla esan-
go die, eta irakurgaian hauetako bati buruzko historia irakurriko dutela.
• Unitateko testurik luzeena denez, irakurmenarekin batera ahozkotasuna lantzeko asmoz,
interesgarria gerta liteke ikasleek guztiek, txandaka, ahots ozenez zati bat irakurtzea, para-
grafoka, esaterako; ondoren, gaiari buruzko galdera laburrak egitea, ideia nagusiak berega-
natu dituzten ikusteko. Halaber, ikasleen ahoskera, hitz-jarioa, intonazioa, erritmoa, irakurri-
takoaren ulermena eta abar azter daitezke.
• Atal honen hasieran ageri den ikur horiak adierazi bezala, ikasleek Arterako gaitasuna landu-
ko dute; izan ere, irakurgai honen bidez, Erdi Aroko arte-adierazpena ezagutzeko, eta ikuspe-
gi kritikoz balioesteko gaitasuna garatuko baitute.
TESTUA AZTERTZEN
tuzte ikasleek. Horretarako, lau jarduera nagusi proposatzen dira:
ikasleek: galderei erantzun, datu zuzenak adierazi, baieztapen egokiak aukeratu...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio testuko esaldi batek (Zalantzak Herman dohakabearen itu-
nak bezainbeste iraungo du ziur) zer adierazi nahi duen azal dezala. Horrez gain, testurako
izenburu berri bat aukeratuko du hiru aukeraren artean.
landuko dituzte. Kasu honetan, testuan azaltzen den idazlari eta idazle hitzen definizioa
emango dute. Horiez gain, itxuraz antzekoak diren beste hitz-bikote batzuen esanahia argitu
beharko dute: zuzendari-zuzentzaile / zaindari-zaintzaile.
• Jarduera ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako gai-
tasuna landuko duela; izan ere, gizakiaren ondarea babesteak duen garrantziaren inguruan
hausnartuko baitu, eta horrek aukera emango dio gizarte-errealitate desberdinak ulertzeko
eta gizarte plural batean herritartasuna eta bizikidetza lantzeko. Halaber, izar arrosak adie-
razten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan
ere, ariketa honetan irakurgairako izenburu berri bat bilatu beharko du, eta horrek ekintzai-
letasun-sena pizten du ikaslearen baitan.
4
KOMUNIKAZIOA

Egiten jakin LIBURU SORTA BAT AUKERATZEA

• Jarduera honetan, ikasleek liburu sorta bat aukeratuko dute. Lehenik eta behin, irakasleak
liburuei eta ikasleen irakurketa ohiturei buruzko galderak egingo ditu: Irakurtzea gogoko al
duzu? Noiz erabiltzen duzu liburutegia? Zein liburu mota hartzen duzu? Ondoren, lau liburu-
ren azalpen laburrak irakurriko dituzte, eta proposatutako kategorien arabera sailkatu be-
harko dituzte.
• Ariketa hauek, amaieran egingo duten liburu-aukeraketa prestatzeko zubi-lana egiteko balio
dute. Izan ere, proposatutako liburuen eredua jarraituko baitute. Ikasleak liburutegira joango
dira eta haien interesekoak diren lau liburu aukeratu. Ondoren, aukeraketaren aurkezpena
egingo dute ikaskideen aurrean. Horretarako, liburuen ezaugarri nagusiak zein diren azalduko
dute: izenburua, egilearen izena eta argitaratze-urtea; liburu bakoitza zeri buruzkoa den;
zergatik aukeratu duten...
• Ariketa honen harira, irakasleak Euskal Liburutegien Sareari buruz hitz egin diezaieke ikas-
leei. Web orrialdean sartu ondoren, katalogo orokorra kontsulta dezakete, aukeratutako libu-
ruren bat bilatuz, eta zein herritako liburutegitan eskuratu -edo handik ekartzeko eskatu-
ahal duten erakutsiz.
• http://www.katalogoak.euskadi.net/cgi-bin_q81a/abnetclop/O9257/ID577f0884?ACC=101
• Halaber, Liburutegiak bloga ere irakur dezakete, euskal liburutegi ezberdinetan antolatutako
literatur ekimenen inguruan.
• http://liburutegiak.blog.euskadi.net/lang/eu/
garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, liburu-aukeraketa egiteko, bilaketa-lana egin
behar izango baitu liburutegian zein katalogoan, eta horrek ikaslearen baitan ekimenerako
sena pizten lagunduko du.
ENTZUTEKO TESTUA
Amaren liburutegia
• Jarduera honetan, Nick Bilton kazetari ingelesak idatzitako testua entzungo dute. Teknologian
aditua, Biltonek liburu digitalen eta paperezkoen ezaugarriei eta haiekiko dugun harremana-
ri buruz hausnartzen du.
• Ondoren, entzundakoari buruzko hainbat adierazpen egia ala gezurra diren adieraziko dute
ikasleek. Hurrengo ariketan, testuari buruzko galderei erantzungo diete, haien iritzia emanez.
Jarduera amaitzeko, ikasleek paperezko liburuei eta digitalei buruz eztabaidatuko dute.
• Gaitasunei dagokienez, izar laranjak adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko
duela. Izan ere, gaiari buruz hausnartzeko eta iritzia emateko eskatzen baitzaio; hartara, bere
autonomia garatuko du, bere buruarengan duen konfiantza eta norbera izateko gaitasuna in-
dartuz. Halaber, izar horiak izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean ko-
munikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gai-
tasuna garatuko baitu, komunikazioa testuinguru desberdinetara egokitzeko ahalmena garatuz.
Bestalde, amaierako ikur berdeak adierazten du ikasleak Zientziarako gaitasuna landuko duela;
izan ere, aro digitala jakintza zientifikoaren ikuspegitik aztertzeko behar diren oinarrizko kon-
tzeptuak eta printzipioak aplikatuko ditu, bai eta zientziari eta teknologiaren garapenari lotuta-
ko balio eta irizpideak ere.
4
KOMUNIKAZIOA
GAUZEN INBENTARIOA EGITEA

Egiten jakin
• Ariketa honetan, ikasleek inbentario bat egiten ikasiko dute. Horretarako, irakasleak azalduko
die inbentario batean ondasunen zerrenda zehatza eta ordenatua egin behar dela, ahalik eta
zehaztasun gehienak emanez. Beraz, ikasleek euren etxean, mahai gainean edo tiraderan
dituzten gauzen inbentarioa egingo dute. Bertan, objektuak sailkatuko dituzte, kopuruak ze-
haztuz. Adibidez: 3 arkatz, 2 borragoma, grapagailu bat...
• Oharra: Ariketa hau egiteko, baliagarria izango zaie ortografiaren atalean azalduko zaien in-
formazioa, puntuazioari dagokiona; izan ere, bertan puntua, bi puntuak eta eten puntuak
landuko baitira, eta lagungarri izan liteke zerrendak antolatzerakoan.
garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, gauzen inbentarioa egiteak ekimenerako sena
garatzen lagunduko baitio.
Egiten jakin
Testu-tipologia (78-79. or.)
ALBISTEA
• Atal honetan albistea landuko dugu. Irakasleak albistearen ezaugarri nagusiak eta atalak
azalduko dizkie ikasleei. Albistea gertaera bati buruzko informazioa ematen duen testua da,
eta hiru ezaugarri nagusi ditu: gaurkotasuna izan behar du, irakurlearentzat interesgarria izan
behar du, eta objektiboki idatzita egon behar du. Egiturari dagokionez, hiru ataletan banatu-
ko dugu: izenburua, azpititulua eta gorputza.
• Proposamena: ikasleei euskarazko albisteak non irakurri erakuts dakieke. Horretarako, irakas-
lea egunkari zein aldizkari digitalen web orrialdeetan sartuko da eta bakoitzaren ezaugarriak
erakutsiko dizkie ikasleei arbel digitalean:
• http://www.berria.eus/
• http://anboto.org/
• http://www.argia.eus/
• http://sustatu.eus/
• Halaber, aurreko atariak aztertuta, ikasleei eska dakieke argitalpen motaren araberako sail-
kapena egitea: egunkaria; eskualdeko informazioa; Interneteko albistegia, aldizkari digitala...
Gainera, aipatu komunikabideek paperezko argitalpenaren azala ikusteko aukera ere ematen
dute.
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela, askotariko asmo komunikatiboak
dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko baitiote.
Uztailak 7: gauza txikien handitasuna
• Proposatutako irakurgaian, Lehen izozki fluoreszentea sortu dute izeneko albistea irakurriko
dute. Bertan kontatzen denez, Charly Francis izeneko britainiarrak historiako lehen izozki
fluoreszentea lortu omen du marmokek argia sortzeko erabiltzen duten konposizio kimikoa
erabiliz. Lehenengo begiratuan, azalpenean aurkeztutako atalak argi ikus daitezke: Izenburua
(albistearen buruan, letra lodiz); Azpititulua (izenburuaren azpian, letra etzanez) eta Gorputza
(bi zutabetan garatua). Halaber, bi argazki ere erabili dira, testuaren ulermenerako lagungarri
gerta daitezkeenak.
• Gaitasunei dagokienez, ikur berdeak adierazten du ikasleak Zientziarako gaitasuna landuko
duela; izan ere, albistea jakintza zientifikoaren ikuspegitik aztertzeko behar diren oinarrizko
4
kontzeptuak eta printzipioak aplikatuko ditu, bai eta zientziari eta teknologiaren garapenari
lotutako balio eta irizpideak ere.
TESTUTIK ABIATUTA
• Testutik abiatuta, ikasleak hainbat jarduera egingo ditu Idazteari ekin puntura iritsi aurretik,
aurrez azaldutako eduki teorikoak praktikara eramateko: galderei erantzun, albistearen ata-
lak identifikatu, azpitituluetarako izenburuak asmatu... Ariketa hauek zubi gisa balio diote
ikasleari, ondoren idatzi beharko duten albistea lantzen hasteko.
• Gaitasunei dagokienez, izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko duela; izan ere, albistearen atalak identifikatzeko, irakurri duen informa-
zioa modu egokian erabili behar izango du, norberarentzako jakintza bihurtzeko trebetasuna
landuz. Halaber, izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena gara-
tzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, izenburu erakargarri eta esanguratsuak beharko
ditu, eta horrek ekintzailetasun-sena pizten du ikaslearen baitan.

pioa sortzeko. Ariketa honetan, ikaslea kazetariaren azalean sartuko da eta albiste bat ida-
tziko du, eskuinean irakurritako oharrak moldatuz. Horretarako, proposaturiko argibideei ja-
rraituko diete: informazioa ataletan antolatu, izenburu erakargarri bat asmatu, azpititulua
idatzi, albistearen gorputza garatu...
DEKLINABIDEA: LEKU-DENBORAZKO KASUAK

• Unitate honetako gramatikaren atalean, deklinabidea lantzen jarraituko dugu. Aurreko uni-
tatean kasu gramatikalak (Nor, Nork eta Nori ) ikusi bagenituen, oraingoan leku-denborazko
kasuak azalduko ditugu. Lehenik eta behin, kasu gramatikalak zer diren eta zein dien azal-
duko dugu; izenari zor, kasu hauek lekua eta denbora adierazten dute. 1.1. puntuan Non
(singularra -(e)an, plurala -etan mugagabea -(e)tan) Nongo (-(e)ko, -etako, -(e)tako), eta Non-
dik (-(e)tik, -etatik, -(e)tatik) kasuak azaltzen dira; 1.2. puntuan, berriz, Nora (-(e)ra, -etara,
-(e)tara), Norantz (-(e)rantz, -etarantz, -(e)tarantz), Noraino (-(e)raino, -etaraino, -(e)taraino),
kasuak.
• Eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gai-
tasuna landuko duela; izan ere, informazioa ulertzeko trebetasuna eta, bereziki, informazio
hori norberarentzako jakintza bihurtzekoa garatuko ditu ikasleak.
ADITZA: ADITZ TRINKOAK
• Gramatikaren bigarren zatian, aditz trinkoak zer diren ikusiko dugu. Azalpenaren hasieran,
aditz trinkoak, aditz perifrastikoak ez bezala, hitz bakarrekoak direla azalduko dugu. Halaber,
puntukariak ere badira, alegia, ekintza gertatzen ari den unea adierazten dute: dakartzat,
daukat... Jarraian, aditz trinkoak bi taldetan sailkatuko ditugu: Nor (nator, zoaz, dabil, gaude...)
eta Nork (daramat, darabil, dauzkazu, dirau, dirudi...) motakoak.
• Halaber, gogoratu behar da bai IZAN bai UKAN aditzak trinkoak ere izan daitezkeela: Korrika-
lari ona naiz; errekorra dut.
• Azaldutakoa praktikara eraman dezaten, aditz trinkoak lantzeko hainbat ariketa egingo dituz-
te ikasleek, hala nola aditz trinkoak sailkatu, perpausak osatu, perpausak berridatzi, galderei
erantzun...
• Bestalde, azalpen nagusiaz gain, zenbait kasutan, ikasleek Jakizu izenburudun laukitxo bat
izango dute eskura, gaiari buruzko informazio osagarria ematen duena. Kasu honetan azal-
tzen du aditz trinkoek ba- partikula hartzen dutela perpausaren hasieran edo osagarririk
gabe ageri direnean: Bazatoz? *zatoz? / Badakit *dakit.
4
• Baliabide digitala: Honako orri honetan, aditz trinkoak eratzeko tresna sortu dute, Trinkator
izenekoa. Bertan, aditzoina idatzita, beronen aditz trinkoa azaltzen da:
http://turutarena.net/trinkator.php
Dena den, gerta liteke hainbat kasutan asmatutako formarik ere azaltzea.
Lexikoa (76. or.)
JATORRI-ATZIZKIA
• Atal honetan jatorri-atzizkia landuko ditugu. Izenak dioen bezala, atzizki honek pertsonen
edo gauzen jatorria adieraziko digu. Oro har, leku-izen bereziei (Bilbo, Donostia…) eransten
zaie, bertako biztanleak izendatzeko (bilbotar, donostiar...). Halaber, izen arruntekin ere era-
bili ohi dira (baserritar, kaletar, atzerritzar...)
• Ikasleei argi utzi behar zaie lortutako hitzak letra xehez idatziko dira beti: Gasteiz>gasteiztar.
• Jatorri-atzizkiak hiru aldaera izango ditu: -tar (txinatar, zarauztar...); -dar (andoaindar, berlin-
dar...); -ar (europar, amerikar...).
• Bestalde, irakasleak azal dezake -(t)ar atzizkiak beste adiera batzuk ere izan ditzakeela: joera
edo zaletasuna (gautar, eliztar); norbaiten jarraitzaile izatea (mahomatar); familiak izenda-
tzeko: (agirretarrak). Halaber, irakasleak aipa dezake herri batzuen kasuan -oztar bukaera
erabiltzen dela: galdakoztar, getxoztar, sopeloztar.
• Ariketa proposamena: Ikasleei eska dakieke euren gurasoak nondarrak diren esan dezaten.
• Irakaslearentzako baliabidea: Gaian gehiago sakontzeko, EUDELek 2001ean argitaratutako
Euskal Autonomia Erkidegoko Biztanle-Entitateak izeneko liburukia kontsulta daiteke.
• Halaber, Euskaltzaindiak argitaratutako Euskal Herriko leku-izenak dokumentua ere eskura-
garri dago PDF formatuan: http://www.euskaltzaindia.eus/dok/eaeb/eoda/lekuak.pdf
LETRA LARRIEN ERABILERA

• Atal honetan ortografiaren arau jakin bat landuko dugu, eta idatzizko adierazpenean sarri-
tan egiten diren akatsak zuzentzen eta hauen inguruan hausnartzen saiatuko gara. Hiz-
kuntzaren erabilerari dagokionez, morfosintaxiarekin eta lexikoarekin batera, ortografia
lantzeak ere berebiziko garrantzia izango du, ikasleak idatzizko adierazpena modu zuzen
eta egokian gara dezan.
• Unitate honetan, puntuazio markak lantzeari ekingo diogu; hain zuzen ere, puntua, bi pun-
tua eta eten-puntuak erabiltzeko hainbat aholku emango ditugu. Izan ere, puntuazio-mar-
kek etenaldiak eginarazten dizkigute perpauseko eta testuko osagaien artean, testuen
irakurketa eta ulermena erraztuz.
• Oro har, irakasleak esango die puntuak (.) esaldia bukatu dela adierazten duela: Puntu eta
jarrai (lotura estua duten esaldien artean) eta puntu eta bereiz (paragrafo amaieran). Bi
puntuak (:) zerrenden eta hitzez hitzezko aipamenen aurrean jartzen dira. Eten-puntuek
(…) esaldia bukatu gabe dagoela adierazten dute.
• Goian aipatu bezala, landutako puntuazio marka hauek baliagarriak izan dakizkieke inbenta-
rioak egiteko, zerrendak idazteko, egitarauak prestatzeko eta abar. Halaber, ikasleek liburuan
proposatzen diren jarduerak egingo dituzte ikasitakoa praktikara eramateko asmoz: testuan
puntuazio markak jarri; esaldiak osatu, hitz-zerrendak egin, telegrama bat idatzi...
• Esan bezala, azalpen orokorraz gain, Jakizu izeneko laukitxoa agertuko zaigu atal batzuetan,
azalpen osagarriren bat emanez. Kasu honetan azaltzen du zenbait puntuazio-marka telefo-
no-mezu laburretan erabiltzen direla, gure aldartea (poza, haserrea, harridura…) adierazteko.
Ikur hauei sentikur edo emotikono deritzegu.
4
ERROMANTZEAK
• Unitate honetan erromantzeak landuko ditugu. Hartara, hainbat idazlan ezagunen ezaugarri
nagusiak ezagutzeko aukera izango dugu. Atal honi hasiera emateko, Bereterretxen kantorea
erromantzearen lehenengo ahapaldia irakurri edo abestuko dugu. Azalpenaren egiturari
dagokionez, berau bi zatitan garatuko dugu:
• Lehenengo zatian, erromantzeak zer diren azalduko diegu ikasleei. Erromantzeak bertsoz
idatzitako kantu zaharrak dira, ahozko tradizioan mendeetan zehar gaur egun arte iraun
dutenak. Oro har, XIV. mendetik XVIII. mendera bitartekoak dira, baina XIX. mendera arte ez
ziren idatziz jarri. Hala ere, ahozko konposizio bikainak izanik, idatzizko literaturaren hutsu-
nea betetzen lagundu zuten.
• Bigarren zatian, erromantzeen sailkapena egingo da: epikoak (XV. mendetik, gudu eta lis-
karrak kontatzen dituzte); lirikoak (XVIII. mendetik, sinboloz betetako maitasun-kantuak).
epiko-lirikoak (XVII. mendetik, errealismo handiko kontakizun asmatuak).
Hau haizearen epela, Ari naizela, ari naizela

airean dabil orbela; etxe nekatu zaizkit ezpainak;
hontako jende leialak, etxe honetatik espero ditut
gabon Jainkoak diela. erreal bi ta gaztainak.
• Jakizu laukitxoan, esan bezala, azalpen orokorra osatzeko informazio osagarria ematen da.
Kasu honetan, erromantzeen egileei buruz hitz egiten da. Ez da ezagutzen egile zehatzik;
horregatik, anonimoak direla esan dezakegu. Esan ohi da herriak asmatu dituela; izan ere,
ahoz aho igarotzean, hainbat egiletza txiki gertatzen baitira.
• Proposamena: Taldeka, erromantze bat aukeratu (Alostorrea; Jaun Zuria; Maitia, nun zira?;
Atharratze jauregian...) eta informazioa bila dezakete; ondoren, aurkezpena egin ezaugarri
hauek azalduz: izenburua, garaia, mota, gaia eta istorioa.
• Erromantze hauek hainbat musikarik musikatu dituztenez, hauen bertsioak erabil ditzakete
aurkezpenei laguntzeko: M. Laboa, Imanol L., B. Lertxundi, R. Ordorika...
• Alostorrea: https://eu.wikipedia.org/wiki/Alostorrea;
Jaun Zuria: http://www.euskomedia.org/cancionero/4166.
Atharratz jauregian: http://klasikoak.armiarma.eus/testuak/herriSalaberri035.htm
• Gaiaren inguruan sakontzeko: Antonio Zavala Euskal erromantzeak / Romancero vasco. Aus-
poa. Sendoa ISBN: 84-89080-68-2; http://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/
auspoa/28899.pdf
• Gaitasunei dagokienez, jardueraren ondoan dagoen ikur horiak adierazten du ikasleek Arte-
rako gaitasuna landuko dutela; izan ere, ariketen bidez, kultura- zein arte-adierazpenak eza-
gutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz aztertzeko gaitasuna garatuko baitute. Bestalde, azal-
penaren ondoko eskeman dagoen izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen
ikasteko gaitasuna landuko duela, erromantzeen sailkapena egiten duen eskema erabiltzeak
aurreko edukiak barneratzen lagunduko baitio ikasleari, ikasteko gaitasuna hobetuz.
TESTUA: Lili eder bat
• Atal honetan erromantzea lantzeko ariketak egingo dituzte ikasleek. Ikasleek Lili eder bat
izenburua duen erromantzea aztertuko dute. Honako hau erromantze lirikoa da, eta lilia
(lorea) sinbolotzat darabil, maitea irudikatzen duena. Jatorrizko bertsioaren azpian, euskara
batuan berridatzita azaltzen da testua.
4
• Lanketarako, ikasleek hiru ariketa egingo dituzte. Lehenengoan, maitea irudikatzeko irudiari
buruz galdetzen zaie. Bigarrenean, erromantzea sailkatzea eskatuko zaie. Hirugarrenean,
euskara batuko moldaketari eta testuaren ulergarritasunari buruz galdetuko zaie.
Egiten jakin ERROMANTZE EZAGUN BAT BILATZEA

• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleek erromantze ezagun bat bilatu beharko dute. Hain
zuzen ere, Euskal Herriko erromantzerik ezagunenetakoa den Bereterretxen kantorea da
aztertuko duten lana. Ikasleek Interneten bilatuko dute testua, eta koadernoan kopiatu. On-
doren, hari buruzko informazioa idatziko dute: zer erromantze mota den, non gertatzen den
eta zer kontatzen den. Ariketa hau egin ostean, Bereterretxen kantorea zein kantarik musika-
tu zuen galdetuko zaie.
• Baliabide didaktikoa: Klasikoen gordailua web orrian Berterretxen Khantoria osorik irakur
daiteke: http://klasikoak.armiarma.eus/testuak/herriSalaberri026.htm.
• Wikipediako sarrera: https://eu.wikipedia.org/wiki/Bereterretxen_khantoria
• Mikel Laboaren bertsioa entzuteko: https://www.youtube.com/watch?v=ZhyiLelm_Bc
gutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz aztertzeko gaitasuna garatuko baitute.

tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Deklinabidea: leku-denborazko kasuak.
Aditza: aditz trinkoak); testu-tipologia (Albistea) eta literatura (Erromantzeak).
• Gaitasunei dagokienez, eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleek Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dutela; izan ere, kontzeptu mapen eta antzekoen
erabilerak informazioa aztertzen, laburbiltzen eta barneratzen lagunduko baitie ikasleei, eta
ikasteko gaitasuna garatzeko baliagarri gerta dakieke.

tako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena (Lipo-
gramak), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta literatura lantzeko 13 jarduera
egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko ikur gorriak adierazten du Hizkuntza- eta lite-
ratura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere, ikasleek ahozko komunikazioa lan-
du eta hobetuko baitute. Halaber, izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digita-
lean komunikatzeko gaitasuna landuko dela, ikasleek komunikazio-egoera ezberdinetan
sortutako ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitute.-

• Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara eramateko balio izango dio ikasleari.
Kasu honetan, ikasleek albiste bat idatziko dute proposatutako egoeran oinarrituta: euskara-
ren erabilera sustatzeko asmoz, hitz-jokoen literatura-lehiaketa antolatuko da eskolan. Albis-
tea idazteko, hainbat aholku izango dituzte kontuan: titulu deigarri bat idaztea, sarrera egitea,
albistearen gorputza garatzea, informazioa modu argi eta objektiboan azaltzea...
4
• Jardueraren ondoko ikur gorriak adierazten du Hizkuntza- eta literatura-komunikaziorako

gaitasuna landuko dela; izan ere, honelako ariketek asmo komunikatibo ezberdinak dituzten
testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko baitiote ikasleari.
Sakontzeko
4
DEKLINABIDEA: LEKU-DENBORAZKO KASUAK
1 Aukeratu zuzena, perpausak osatzeko. 7 Erantzun galderei.

• Herri horiek merkataritza-ibilbidetan/ibilbideetan daude. • Norengana joko zenukete arazorik izanez gero? (lagunak)
• Batzuek joan behar izan zuten Alemaniatik/Alemanitik.
• Arrain horiek ibaikoak/ibaitakoak direla uste du. • Norengandik ikasi zenituen ipuin horiek? (aitona-amona)
• Izokinak errekeraino/erreketaraino itzultzen dira.
• Irlan/irlen estropadak antolatzen dituzte urtero. • Norenganaino iritsi da zurrumurrua (lagunak)

2 Deklinatu hitzok singularrez.
• Norengan dago munduaren etorkizuna? (gazteak)
• Etxe (non):

• Jauregi (nondik):
• Komun (norantz): 7 Aukeratu hitz egokia esaldia osatzeko
• Eliza (nongo): gurasoengandik medikurengana
• Hegazkin (nora): besteengan tontorreraino
• Herri (noraino): • beti ikasten duzu zerbait.
• iritsi behar dugu.
3 Osatu perpausak, parentesi artekoa erabiliz, adibidean
• Batzuek uzten dute ardura.
bezala.
• Zein joaten zara?
• Etxe (guztiak, nora) bidali zituzten gutunak.
Etxe guztietara bidali zituzten gutunak. 9 Aukeratu zuzena, perpausak osatzeko.
• Madari horiek (zuhaitzak, nondik) jausi dira. • Zuengatik/zuengandik/zuetatik ez dut gauza handirik
• (Gazteluak, non) ez da mamurik egoten. espero.
• (Elizak, nongo) zikoinak ondo bizi dira. • Gaixo horretara/horrengan/horrenganaino ez da inor
hurbiltzen.
4 Aukeratu zuzena, perpausak osatzeko. • Mediku horretara/horrengana/horrera joateko esan didate.
• Arazoak dituenean guregana/gutara etortzen da. • Zuenganantz/zuetara/zurengana gentozela istripu larria
• Aita(ren)gana/aitara joan da negarrez. ikusi dut.
• Ez urrundu nirengandik/niregandik, mesedez.

10 Osatu elkarrizketa.
• Medikuarengandik/medikutik nator.
–Zer, bihar zer ordu joango gara?
• Gero joango gara okulistarengana/okulistara.
–Nora baina?
–Mendi , nora bestela?
–Zein mendi joan nahi duzu, bada?
• Badakit lagun(ak) konfiantza handia duzuela.
–Aralar , zer deritzozu?
• Zu jo nuen guztiz ikaratuta. –Mendi (hori) , zergatik?
• Gure aitona ikasi genuen hori. –Zergatik ez ?
• Gu. iritsi den esamesa ez omen da egia. –Beste bat joan gaitezkeelako.
• Gurasoek seme-alab(ak) itxaropen handia dute. –Eta zein , orduan?
–Ganeko , adibidez.
6 Asmatu esaldiak hitz hauek erabiliz. –Horrelako mendi bat joateko, ez noa inora.
• Ikerrengan • Zuregandik –Zer, bada? Zer gertatzen da Ganekorekin, bada?

–Niri mendi txiki bat joatea ez zaidala batere
• gustatzen.
• –Zuk diozun mendi........ere ez goaz, niri gustatzen ez
zaidalako.
4
1 Aukeratu aditz egokia. 6 Aukeratu aditz egokia esaldia osatzeko:

• Gu hemen erdi galduta gabilz/gabiltza. daukate dabilkigu dakizkigu
• Haiek pozik doaz/doazte jaialdi horretara. daramatza dakargu
• Zu etxe honetatik aspertuta zoazte/zoaz. • Horrek betaurreko modernoak
• Eguraldi itzela! Ni beroak naiz/nago. • Guk arazo handia esku artean.
• Hori ez da horrela, oker zaude/zara. • Zure gurasoek ez sakelakorik.

• Hainbat hizkuntza dagoeneko
2 Osatu perpausak, orainaldiko trinkoak erabiliz. • Guk zama handia laguntzarik gabe.
• Gaur gurasoak irakaslearekin hitz egitera (etorri)
• Zuek antzerkia ikustera (joan) 7 Osatu taula.
• Gu aulki horietan eserita (egon) , zoazte!
NOR NORK ADITZA
• Oraintxe bertan (joan) ni eskolara.
Haiek hark eraman
• Hankaz gora (ibili) Ikerne.
Motorra guk eduki
• Haiek zornotzarrak omen (izan) Hura zuek ekarri
Zaku batzuk guk eraman
Txapela zuk ukan
• Nora zoaz motxila lepoan?
Informatika nik jakin
• Nondik zatozte hain berandu?
• Noiz doaz horiek ingelesera? 8 Erantzun galderei:
• Ondo zabiltzate auto berriarekin? • Zer daki Karmelek? (gauza harrigarriak)
• Zer, bada, hotzak zaude ala?
• Oraintxe goaz ala geroxeago? • Zer duzu hor poltsikoan? (sakelakoa)

4 Jarri aditz hauek lehenaldian.
• Zer dakarzue baliza handi horretan? (udako arropak)
• Dago:

• Goaz:
• Zer daramazue gurdi horretan? (kalabazak)
• Dabiltza:

• Nator:
• Gaude: 9 Aukeratu aditz egokia.
• Zatozte: • Ez zegoen/zaude/zeuden inor gure etxean une hartan.
• Hotzak geunden/ginen/geneukan kale gorrian.
5 Bete testu honetako hutsuneak ibili, etorri eta joan
• Nondik zentoz/zentorren/zentozen zu hain nekatuta?
aditzak erabiliz.
AUTOBUSA 10 Bete hutsuneak lehenaldiko aditzekin.
Oso goiz joan ohi naiz lantokira. Atzo etxetik irtendakoan, • Txikitan makina bat kanta (jakin) guk.
ez inor kalean. Ilun eta ez zen ezer • Zuen lagunek gauza asko (ekarri)
ikusten. Entzun, berriz, nire pausuak baino ez ziren
entzuten. Halako batean, kalearen beste aldera pasatzera • Zuek nire izena gogoan (eduki)
eta itzal bat ikusi nuen. Gizonezko bat zen. • Nik brusa berdea (eraman) jaialdira.
Atzetik abiatu zitzaidan, eta nik arindu egin nuen pausua.
Bat-batean konturatu egin nintzen. Hara! Autobusa
eta biok harantz une hartan.
4
ERANTZUNAK
7. FITXA 8 Aukeratu hitz egokia esaldia osatzeko.

• Gurasoengandik beti ikasten duzu zerbait.
1 Aukeratu zuzena,perpausak osatzeko. • Tontorreraino iritsi behar dugu.
• Herri horiek merkataritza-ibilbideetan daude. • Batzuek besteengan uzten dute ardura.
• Batzuek joan behar izan zuten Alemaniatik. • Zein medikurengana joaten zara?
• Arrain horiek ibaikoak direla uste du. 9 Aukeratu zuzena, perpausa osatzeko.
• Izokinak erreketaraino joaten dira arrabak egitera. • Zuengandik ez dut gauza handirik espero.
• Irlan estropadak antolatzen dituzte urtero. • Gaixo horrenganaino ez da inor hurbiltzen.
2 Deklinatu hitzok singularrez. • Mediku horrengana joateko esan didate.
• Etxea (non): etxean • Zuenganantz gentozela istripu larria ikusi dut.
• Jauregi (nondik): jauregitik 10 Osatu elkarrizketak.
• Komun (norantz): komunerantz –Zer, bihar zer ordutan joango gara?
• Eliza (nongo): elizako –Nora baina?
• Hegazkin (nora): hegazkinera –Mendira, nora bestela?
• Herri (noraino): herriraino –Zein menditara joan nahi duzu, bada?
3 Osatu perpausak, parentesi artekoa erabiliz, adibidean –Aralarrera, zer deritzozu?
bezala. –Mendi (hori) horretara, zergatik?
• Madari horiek (zuhaitzak, nondik) zuhaitzetatik jausi dira. –Zergatik ez?
• (Gazteluak, non) Gazteluetan ez da mamurik egoten. –Beste batera joan gaitezkeelako.
• (Elizak, nongo) Elizetako zikoinak ondo bizi dira. –Eta zeinetara, orduan?
4 Aukeratu zuzena, perpausak osatzeko. –Ganekora, adibidez.
• Arazoak dituenean guregana etortzen da. –Horrelako mendietara joateko, ez noa inora.
• Aita(ren)gana joan da negarrez. –Zer, bada? Zer gertatzen da Ganekon, bada?
• Ez urrundu niregandik, mesedez. –Niri mendi txikietara joatea ez zaidala batere gustatzen.
• Medikuarenetik/medikuarengandik nator. –Beraz, zuk diozun mendira ere ez goaz, niri gustatzen ez
• Gero joango gara okulistarengana/okulistarenera. zaidalako.

• Badakit lagunengan konfiantza handia duzuela.
• Zu(re)gana jo nuen guztiz ikaratuta.
• Gure aitona(ren)gandik ikasi genuen hori.
• Guregana iritsi den esamesa ez omen da egia.
• Gurasoek seme-alabekiko itxaropen handia dute.
6 Asmatu esaldiak hitz hauek erabiliz.
• Ikerrengan: Ikerrengan jarri zuten konfiantza guztia.
• Zuregandik: Ez dut zuregandik aldendu nahi.
• Norengana joko zenukete arazorik izanez gero?
(lagunak)
Lagunengana joko genuke.
• Norengandik ikasi zenituen ipuin horiek? (aitona-amona)
Aitona-amonengandik ikasi nituen.
• Norenganaino iritsi da zurrumurrua?
Lagunenganaino iritsi da.
• Norengan dago munduaren etorkizuna?
Gazteengan dago munduaren etorkizuna.
4
ERANTZUNAK
8. FITXA 7 Osatu taula.
NOR NORK ADITZA

1 Aukeratu aditz egokia eta idatzi.
Haiek hark eraman daramatzate
• Gu hemen erdi galduta gabiltza.
Motorra guk eduki daukagu
• Haiek pozik doaz jaialdi horretara.
Hura zuek ekarri dakarzue
• Zu etxe honetatik aspertuta zoaz.
• Eguraldi itzela! Ni beroak nago. Zaku batzuk guk eraman daramatzagu
• Hori ez da horrela, oker zaude. Txapela zuk ukan duzu
2 Osatu perpausak, orainaldiko trinkoak erabiliz. Informatika nik jakin dakit
• Gaur gurasoak irakaslearekin hitz egitera (etorri) datoz.

8 Erantzun galderei:
• Zuek antzerkia ikustera (joan) zoazte.
• Gu aulki horietan eserita (egon) gaude, zoazte! • Zer daki Karmelek? Gauza harrigarriak dakizki Karmelek.
• Oraintxe bertan (joan) noa ni eskolara. • Zer duzu hor poltsikoan? Sakelakoa daukat poltsikoan.
• Hankaz gora (ibili) dabil Ikerne. • Zer dakarzue baliza handi horretan? Udako arropak
dakartzagu baliza handi honetan.
• Haiek zornotzarrak omen (izan) dira.
• Zenbat hizkuntza dakizu? Hizkuntza batzuk dakizkit.
• Zuek badaukazue horren berri? Bai, badaukagu horren
• Nora zoaz motxila lepoan? noa
berri.
• Nondik zatozte hain berandu gatoz
• Zer daramazue gurdi horretan? Kalabazak daramatzagu
• Noiz doaz horiek ingelesera? doaz gurdi honetan.
• Ondo zabiltzate auto berriarekin? gabiltza 9 Aukeratu aditz egokia.
• Zer, bada, hotzak zaude ala? nago
• Ez zegoen inor gure etxean une hartan.
• Oraintxe goaz ala geroxeago? zoazte
• Hotzak geunden kale gorrian.
4 Jarri aditz hauek lehen aldian.
• Nondik zentozen zu hain nekatuta?
• Dago: zegoen
• Goaz: gindoazen 10 Bete hutsuneak lehenaldiko aditzekin.
• Dabiltza: zebiltzan • Txikitan makina bat kanta (jakin) genekizkien guk.
• Nator: nentorren • Zuen lagunek gauza asko (ekarri) zekartzaten.
• Gaude: geunden • Zuek nire izena gogoan (eduki) zeneukaten.
• Zatozte: zentozten • Nik brusa berdea (eraman) neraman jaialdira.
5 Bete testu honetako hutsuneak ibili, etorri eta joan

aditzak erabiliz.
AUTOBUSA
Oso goiz joan ohi naiz lantokira. Atzo etxetik irtendakoan,
ez zegoen inor kalean. Ilun zegoen eta ez zen ezer
ikusten. Entzun, berriz, nire pausuak baino ez ziren
entzuten. Halako batean, kalearen beste aldera pasatzera
nindoan eta itzal bat ikusi nuen. Gizonezko bat zen.
Atzetik abiatu zitzaidan eta nik arindu egin nuen pausua.
Bat-batean konturatu egin nintzen. Hara! Autobusa
zetorren eta biok harantz gindoazen une hartan.
6 Aukeratu aditz egokia esaldia osatzeko.
• Horrek betaurreko modernoak daramatza.
• Guk arazo handia dabilkigu esku artean.
• Zure gurasoek ez daukate sakelakorik.
• Hainbat hizkuntza dakizkigu dagoeneko.
• Guk zama handia dakargu laguntza barik.
4
SAKONTZEKO
7. FITXA
DEKLINABIDEA:
PERPAUSA LEKU-DENBORAZKO
ETA HAREN OSAGAIAK KASUAK
1 Markatu esaldi zuzenak. 6 Berridatzi esaldi hauek hitz indartuak erabiliz eta
Perretxikotara joatea gustatzen zitzaien nire lagunei. eskatzen zaizun galdegaia jarriz:
Perretxikoengana joatea gustatzen zitzaien nire lagunei. • Guztiz galduta dute gureganako errespetua.
(Norenganako)
Lehendakarira joan ziren agur esatera.
• Makina bat opari jaso genituen zuengandik.
Lehendakariarengana joan ziren agur esatera. (Norengandik)
Medikutan ibili ziren sasoi hartan. • Zugan Kepak konfiantza gehiago izan beharko luke.
Medikuengan ibili ziren sasoi hartan. (Norengan)
• Aitona-amonak ikusi eta korrika joan zen haiengana.
2 Osatu taula forma egokien bidez. (Norengana).
Nondik/norengandik Nora/norengan 7 Osatu perpausak, parentesi artekoa erabiliz, adibidean

bezala.
Txokoak
• Gutun hauek guztiak (hura, norengandik) jaso
Eliza nituen.
Haranak Gutun hauek guztiak harengandik jaso nituen.
Hiru neska • Etxe (hauek, non) ikusi nituen eskutik helduta.
• Arbola (horiek, nondik) jausi dira okaran guztiak.
3 Bete hutsuneak.
• Aulki (horiek, norako) erosi dut margo gorria.
• Noren zoaz presaka?
• Lagun konfiantzarik ez baduzu, zein 8
Adierazi sintagma hauek singularrak (S), pluralak (P) ala
izango duzu? Mugagabeak (MUG) diren.
• Langile alfer ezin da askorik espero. • Amarengan S P MUG.
• Nagusi joan behar duzu, ea soldata igotzen dizun. • Institutuetatik S P MUG.
• Horiek ez dira inoiz elkar aldentzen. • Baserrietako S P MUG.
• Lekutan S P MUG.
4 Inguratu aukera zuzena.
• Gurasoetan/gurasoengan duen konfiantza paregabea da. 9 Bete hutsuneak atzizki egokia erabiliz.
• Ez dakit norgandik/norengandik jasoko zuen hainbesteko • Zenbat kirolari hartu zuten parte lasterketa hartan?
adimena.
• Norbait hitz egin beharko zenuke horretaz.
• Korrika hasten denean, amarengan/amarengana doan • Egia esan, ez naiz ezer ohartu.
seinale.
• Zein ume joan zinen patinekin jolastera?
• Zein osabatik/osabarengandik ikasi zenuten hori?
5 Osatu taula berbak deklinatuz . • Norengandik jasotzen dituzue opariak urtebetetzean?
• Lehen asteburuero joaten omen ziren meza . (Senide horiek)
•S
agarrondoak sasoi honetan lore egongo dira
seguru asko.
• Norengan duzue konfiantza gehien?
• Korrika egiten duen bakoitzean izerdi b lai
egoten ohi da. (Mediku horiek)
• Irakaslea su jarri zen berehala..
• Nagusi etxeko medikua izan nahi nuke.

• Zor nago zuekin, asko lagundu didazue.
• Gazte inguruko kontzertuetara joaten ziren.
4
SAKONTZEKO
8. FITXA

IZEN-SINTAGMA
1 Aukeratu erantzun zuzenak. 6 Berridatzi esaldi hauek lehenaldi trinkoan.

Ni ez nator bat zuekin ezertan ere. • Gu egunero joaten ginen kiroldegira.
Ni ez nago bat zuekin ezertan ere.
Nondik etortzen zara, bada? Mela-mela eginda zaude. • Nondik etortzen ziren horiek batzuetan hain nekatuta?
Nondik zatoz, bada? Mela-mela eginda zaude.
Triste gaude, ez baitakigu nora egokituko zaigun joatea. • Zuek ez zineten ados egoten horrelakoetan.
Triste egoten gara, ez baitakigu nora egokituko zaigun
joatea.
Normalean non zaude, hor edo hemen? 7 Bete hutsuneak etzanez dauden aditzekin.
Normalean non egoten zara, hor edo hemen? • Horiek eskean etorri guregana.
• Hemen ni hotzak egon
2 Jarri etzanez dauden aditzak orainaldian. • Horiek nondik ibili gaur?
• Horiek eskean etorri guregana. • Zu ez egon zuzen horretan.
• Hemen ni hotzak egon
• Horiek nondik ibili gaur? 8 Aukeratu erantzun zuzena.
• Orain Elorriora joan zuek. • Zeinek dakizki/daki horren kantak?
• Nork ekartzen du/dakar sakelakoa aldean orain?
3 Aukeratu aditz egokia. • Zuek normalean ez duzue edukitzen/daukazue astirik
• Ni orain aspertuta nago/egoten naiz. horretarako.
• Beti joaten dira/doaz haiekin, oso lagunak dira. • Non daramazue/eramaten duzue txartela? Ez dut
• Ni ez naiz ados egoten/nago ados zurekin inoiz. ikusten.
• Ondo zabiltzate/ibiltzen zarete larunbatetan han.

9 Zerrendatik aukeratu zuzenak eta bete hutsuneak.
4 Bete testu honetako hutsuneak ibili, etorri eta joan dakart neukan zenekien daukazu
aditzak erabiliz. • Zuk une hartan ez zer egin.
Gaur goizean oso goiz jaiki gara. Orain autobusean (joan) • Nik orduan ez sosik.
eta jende asko (etorri) Ez dakit zergatik • Zer gonbidatuei eskaintzeko?
baina..., hara! Badakit gaur zer den. Oraintxe (joan) • Hona nik, nora bestela?
Ikerrekin hitz egitera. Leihoak zabalik (egon)
autobus honetan, baina gaur egun arraroa da. Zer (egon) 10 Osatu taula orainaldiko aditz forma guztiak jarriz.
bazter horretan ezkutatuta?
JOAN ETORRI IBILI EGON
• Nora zindoazten auto eta guzti?

• Non zeundeten eserita, hainbesteko hotza izateko?

• Nora zindoazen hain kargatuta?

• Nora zentozten korrika batean?

4
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
7. FITXA
• Makina bat opari jaso genituen zuengandik.
(Norengandik)
1 Markatu esaldi zuzenak. Zeuengandik jaso genituen makina bat opari.
• Perretxikotara joatea oso gustatzen zitzaien nire • Zugan Kepak konfiantza gehiago izan beharko luke.
lagunei. (Norengan)
• Perretxikoengana joatea oso gustatzen zitzaien nire Kepak zeuregan izan beharko luke konfiantza gehiago.
lagunei. • Aitona-amonak ikusi eta korrika joan zen haiengana.
• Lehendakarira joan ziren agur esatera. (Norengana)
• Lehendakariarengana joan ziren agur esatera. Aitona-amonak ikusi eta korrika beraiengana joan zen.
• Medikutan ibili ziren sasoi hartan. 7 Osatu perpausak, parentesi artekoa erabiliz, adibidean
• Medikuengan ibili ziren sasoi hartan. bezala.
• Etxe hauetan ikusi nituen eskutik helduta.
2 Osatu taula forma egokien bidez.
• Arbola horietatik jausi dira okaran guztiak.
Nondik/norengandik Nora/ norengana • Aulki horietarako erosi dut margo gorria.
Txokoak txokoetatik txokoetara 8 Adierazi sintagma hauek singularrak (S), pluralak (P) ala
Eliza elizatik elizara Mugagabeak (MUG) diren.
Haranak haranetatik haranetara • Amarengan S P MUG.
Hiru hiru neskarengandik hiru neskarengana • Institutuetatik S P MUG.
neska • Baserrietako S P MUG.
• Lekutan S P MUG.
3 Bete hutsuneak. 9 Ordenatu hitzok esaldiak osatzeko.
• Norengana zoaz presaka? • Ikaslek/atzoko/lau/dute/egin/azterketa/txarto
• Lagunengan konfiantzarik ez baduzu, zeinengan izango Lau ikaslek egin dute txarto atzoko azterketa.
duzu?
• Hori/ezin/unetan/guk/edozein/genuen/esan.
• Langile alferrengandik ezin da askorik espero.
Guk ezin genuen hori esan edozein unetan.
• Nagusiarengana joan behar duzu, ea soldata igotzen 10 Erantzun galderei.
dizun.
• Norengandik jasotzen dituzue opariak urtebetetzean?
• Horiek ez dira inoiz elkarrengandik aldentzen.
(Senide horiek)
4 Inguratu aukera zuzena. Senide horiengandik jasotzen ditugu opariak
• Gurasoengan duen konfiantza paregabea da. urtebetetzean.
• Ez daki norengandik jasoko zuen hainbesteko adimena. • Norengan duzue konfiantza gehien? (Mediku horiek)
• Korrika hasten denean, amarengana doan seinale. Mediku horiengan dugu konfiantza gehien.
• Zein osabarengandik ikasi zenuten hori?
5 Osatu taula berbak deklinatuz.
• Lehen asteburuero joaten omen ziren mezatara.
• Sagarrondoak sasoi honetan loretan egongo dira seguru
asko.
• Korrika egiten duen bakoitzean izerditan blai egoten ohi
da.
• Irakaslea sutan jarri zen ikasle guztiak mahai gainean
ikusi zituenean.
• Nagusitan etxeko medikua izan nahi nuke.
• Zorretan nago zuekin, asko lagundu didazue.
• Gaztetan inguruko kontzertuetara joaten ziren.
6 Berridatzi esaldi hauek hitz indartuak erabiliz eta
eskatzen zaizun galdegaia jarriz.
• Guztiz galduta dute gureganako errespetua.
(Norenganako)
Geureganako errespetua galduta daukate guztiz.
4
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
8. FITXA 6 Berridatzi esaldi hauek lehenaldi trinkoan.

• Gu egunero joaten ginen kiroldegira.
Gu egunero gindoazen kiroldegira.
Ni ez nator bat zuekin ezertan ere.
• Nondik etortzen ziren horiek batzuetan hain nekatuta?
Ni ez nago bat zuekin ezertan ere.
Futbol-zelaitik zetozen haiek hain nekatuta.
Nondik etortzen zara, bada? Mela-mela eginda zaude.
• Zuek ez zineten ados egoten horrelakoetan?
Nondik zatoz, bada? Mela-mela eginda zaude.
Ados geunden horrelakoetan.
Triste gaude, ez baitakigu nora egokituko zaigun joatea.
Triste egoten gara, ez baitakigu nora egokituko zaigun 7 Bete hutsuneak etzanez dauden aditzekin.
joatea.
• Horiek eskean datoz guregana.
Normalean non zaude, hor edo hemen?
• Hemen ni hotzak nago.
Normalean non egoten zara, hor edo hemen?
• Horiek nondik dabiltza gaur?
2 Jarri etzanez dauden aditzak orainaldian. • Zu ez zaude zuzen horretan.
• Horiek eskean datoz guregana.

8 Aukeratu erantzun zuzena.
• Hemen ni hotzak nago.
• Zeinek dakizki horren kantak?
• Horiek nondik dabiltza gaur?
• Nork dakar sakelakoa aldean orain?
• Orain Elorriora zoazte zuek.
• Zuek normalean ez duzue edukitzen astirik horretarako.
3 Aukeratu aditz egokia. • Non daramazue txartela? Ez dut ikusten.
• Ni orain aspertuta nago.

9 Zerrendatik aukeratu zuzenak eta bete hutsuneak.
• Beti joaten dira haiekin, oso lagunak dira.
• Zuk une hartan ez zenekien zer egin.
• Ni ez nago ados zurekin inoiz.
• Nik orduan ez neukan sosik.
• Ondo ibiltzen zarete larunbatetan han.
• Zer daukazu gonbidatuei eskaintzeko?
4 Bete testu honetako hutsuneak ibili, etorri eta joan • Hona dakart nik, nora bestela?
aditzak erabiliz.
10 Osatu taula orainaldiko aditz forma guztiak jarriz.
Gaur goizean oso goiz jaiki gara. Orain autobusean goaz
eta jende asko dator. Ez dakit zergatik baina..., hara! JOAN ETORRI IBILI EGON
Badakit gaur zer den. Oraintxe noa Ikerrekin hitz egitera. noa zatoz nabil nago
Leihoak zabalik daude autobus honetan, baina gaur egun hoa hator habil hago
arraroa da. Zer dago bazter horretan ezkutatuta? doa dator dabil dago
goaz gatoz gabiltza gaude
zoaz zatoz zabiltza zaude
• Nora zindoazten auto eta guzti?
zoazte zatozte zabiltzate zaudete
Oporretara gindoazen.
doaz datoz dabiltza daude
• Non zeundeten eserita, hainbesteko hotza izateko?
Harri gainean eserita geunden.
• Nora zindoazen hain kargatuta?
Erositako gauza guztiak etxera eramatera nindoan.
• Nora zentozten korrika batean?
Zuek harrapatzera gindoazen.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Bilatu albistean galderen erantzunak.
Hamar urtetik beherako AEBko haurrek ezingo dute baloia buruz jo

hamar urte baino gutxiago duten haurrei baloia buruz jotzea debekatuko die AEBko
Futbol Federazioak.
AEBko haurrek baloia buruz jotzea saihestu beharko dute futbolean jokatzean. Modu
horretan, garuneko traumatismoak saihestu nahi dituzte. 2013an egindako ikerketa
baten arabera, txikitan baloia buruz askotan jotzen zutenen artean ugariagoak ziren
garun kalteak. Hura oinarri salaketa ipini zuen AEBko guraso elkarte batek FIFAren
eta AEBko futbol erakunde nagusien aurka. Horiek horrela, debekua ezartzea erabaki
du AEBko Futbol Federazioak datorren denboraldirako.
Aizu! Aldizkaria, 402. alea (moldatua)
• Zer gertatu da?

• Nork egin du? • Non gertatu da?
• Noiz gertatu da? • Zergatik gertatu da?
GRAMATIKA 2 Aukeratu forma egokia.

• Konfiantza osoa daukat taldekideengan / taldekideetan, lortuko dute.
• Zenbat dendara / dendatara joan zara baserriko arrautzak eskaintzera?
• Iaztik / Iazera ez dut institutuko / institututako lagunen berri izan.
• Okulistara / Okulistarengana joateko ordua eskatu behar dut.
GRAMATIKA 3 Osatu esaldiak, leku-denborazko deklinabide-marka egokiak erabiliz.

• Gure (herri) hainbat (kale) ez dute gauez argirik pizten.
• (Gurasoak) jaso dut (mendi) ibiltzeko zaletasuna.
• (Kanariar Uharteak) eguraldi ona egiten du (negu)
• (Orio) (balkoiak) arraun-taldeko zapiak jarri dituzte.
GRAMATIKA 4 Osatu testua aditz trinkoak erabiliz.
geunden zoaz nabil neraman
daramatzagu genbiltzan dago daki
Begira aspaldiko argazki hau. Ni sokasaltoan hemen, zu baloiaren atzetik korrika

bizian … eta, Mikel? Non Mikel argazki honetan? Aspaldiko arropak
guztiok soinean! Batek argazkia noizkoa den! Badakit!
Txangoan , Zumaian. Pozik guztiok jolasean. Nik soinean
jaka hori benetan gorroto nuen!
PROBA
GRAMATIKA 5 Berridatzi aginte perpaus hauek aditz trinkoa jokatuta.
• Joan zaitez pikutara, Jokin!
• Itziar, Haizea, egon geldi, mesedez!
• Neska-mutilak, joan atezainarengana giltza eskatzera.
• Aizu, adi ibili, lurra zuloz josita dago eta!
• Aizue, etorri nirekin, azkar!
LEXIKOA 6 Sortu hitzak, leku-izen hauei atzizkiak erantsiz.
• Zornotza + =
• Gasteiz + =
• Argentina + =
• Peru + =
• Oion + =
• Bergara + =
• Brasil + =
LEXIKOA 7 Idatzi definizioei dagozkien hitzak.
• Eskuinerako joera duena:
• Arriola familiako kidea:
• Frantzisko santuaren jarraitzailea:
• Gauez ibiltzea gustatzen zaiona:
• Lekanda familiako kidea:
ORTOGRAFIA 8 Idatzi bi puntuak eta eten puntuak hala dagokien tokian.

• Honela hasi zitzaigun ama kontatzen «Atea ireki eta zer ikusiko eta».
• Mandatu piloa egin behar dugu ogia erosi, dirua atera, pastela agindu.
• Honela hasi zuen hitzaldia «Badut amets bat».
• Garbitzaileek dena garbitu dute kaleak, etorbideak, plazak.
PROBA
ORTOGRAFIA 9 Jarri testuan puntua, bi puntuak eta eten puntuak.
Gurasoek behin baino gehiagotan esana zidaten «Ezberdina da Marrakex» Egia biribila! Zoragarria
da Koloreak, usainak, sentsazioak dena da ezberdina! Zokoetan edozer gauza aurki dezakezu
etxerako gauzak, tea prestatzekoak, espeziak Larruz egindakoak ere nahi beste zapatak, poltsak,
diru-zorroak Denetariko oihalak ere bertan dituzu eskuragai zapiak, alkandorak, soinekoak, tunikak
Dendari guztiak atentzioa eman nahian «Hurbil zaitez!» Edozein hizkuntzatan, gainera ingelesez,
frantsesez, euskaraz Ezberdina, benetan
LITERATURA 10 Osatu erromantzea ondoko zatiekin eta erantzun. Zein eredutako erromantzea da? Nola jakin
duzu?
• Eskribau zaharrak hiru alaba, • Soineko eder bat egingo neuskio
• haren azpian uso bi dantzan • hiruretatik ederrenari
Gure ortuan sagarra loran

Donianeko heldurik;
ederrik eta galantik.
hirurak zetaz jantzirik,
baneutso palabraturik.
urrez ta barraz beterik.
Albistearen atalak ezagutzen ditu eta badaki albiste bat interpretatzen. 1
Leku-denborazko deklinabide-markak erabiltzen daki. 2
Badaki leku-denborazko deklinabide-markak deklinatzen. 3
Orainaldiko eta lehenaldiko aditz trinkoak egoki txertatzen daki. 4
Aginterako aditz trinkoak egoki erabiltzen ditu. 5
-tar atzizkiarekin hitz eratorriak sortzen ditu. 6
-tar atzizkiaren adierak ezagutzen ditu. 7
Badaki pi puntuak eta eten puntuak noiz erabili. 8
Puntua, bi puntuak eta eten puntuak egoki erabiltzen daki. 9
Erromantzeen ezaugarriak ezagutzen ditu eta badaki motak bereizten. 10
ERANTZUNAK 4 Begira aspaldiko argazki hau. Ni sokasaltoan nabil hemen, zu

baloiaren atzetik korrika bizian zoaz… eta, Mikel? Non dago
1 • Hamar urtetik beherako haurrei baloia buruz jotzea Mikel argazki honetan? Aspaldiko arropak daramatzagu guztiok
debekatuko die AEBko Futbol Federazioak. soinean! Batek daki argazkia noizkoa den! Badakit! Txangoan
geunden, Zumaian. Pozik genbiltzan guztiok jolasean. Nik
• AEBko Futbol Federazioak. soinean neraman jaka hori benetan gorroto nuen!
• AEBn, datorren denboraldian. 5 • Zoaz pikutara, Jokin!
• AEBko guraso elkarte batek salaketa ipini zuelako 2013an • Itziar, Haizea, zaudete geldi, mesedez!
egindako ikerketa baten harira.
• Neska-mutilak, zoazte atezainarengana giltza eskatzera.
2 • Konfiantza osoa daukat taldekideengan lortuko dute.
• Aizu, zabiltzate adi, lurra zuloz josita dago eta!
• Zenbat endatara joan zara baserriko arrautzak
eskaintzera? • Aizue, zatozte nirekin, azkar!
• Iaztik ez dut institutuko lagunen berri izan.

6 • Zornotza + -tar = zornotzar
• Errekreo orduan ezin dugu geletan egon, debekatuta dago. • Gasteiz + -tar = gasteiztar
• Okulistarengana joateko ordua eskatu behar dut. • Argentina + -ar = argentinar
3 • Gure herriko hainbat kaletan ez dute gauez argirik pizten. • Peru + -tar = perutar
• Gurasoengandik jaso dut mendian ibiltzeko zaletasuna. • Oion + -dar = oiondar
• Goizaldetik egunsentira egon da izarrak behatzen. • Bergara + -tar = bergarar
• Kanariar Uharteetan eguraldi ona egiten du neguan. • Brasil + -dar = brasildar
• Orioko balkoietan arraun-taldeko zapiak jarri dituzte.
7 • eskuindar
• arriolatar
• frantziskotar
• gautar
• lekandar
8 • Honela hasi zitzaigun ama kontatzen: «Atea ireki eta zer
ikusiko eta...».
• Mandatu piloa egin behar dugu: ogia erosi, dirua atera,
pastela agindu...
• Honela hasi zuen hitzaldia: «Badut amets bat...».
• Garbitzaileek dena garbitu dute: kaleak, etorbideak,
plazak...
9 Gurasoek behin baino gehiagotan esana zidaten: «Ezberdina
da Marrakex». Egia biribila! Zoragarria da. Koloreak, usainak,
sentsazioak… dena da ezberdina! Zokoetan edozer gauza
aurki dezakezu: etxerako gauzak, tea prestatzekoak,
espeziak… Larruz egindakoak ere nahi beste: zapatak,
poltsak, diru-zorroak… Denetariko oihalak ere bertan dituzu
eskuragai: zapiak, alkandorak, soinekoak, tunikak… Dendari
guztiak atentzioa eman nahian: «Hurbil zaitez!» Edozein
hizkuntzatan, gainera: ingelesez, frantsesez, euskaraz…
Ezberdina, benetan.
10 Erromantze lirikoa da. Maitasun kantua delako eta
sentimendua delako nagusi. Gainera, sinboloak erabiltzen
ditu. (usoa)

Donianeko heldurik;
haren azpian uso bi dantzan
ederrik eta galantik.
Eskribau zaharrak hiru alaba,
hirurak zetaz jantzirik,
hiruretatik ederrenari
baneutso palabraturik.
Soineko eder bat egingo neuskio
urrez ta barraz beterik.
Errekako jostaria
Euskal Herriko erreketako arrain adierazgarriena da amuarraina. Inoiz edo behin ikusiko zenuten
amuarrainen bat errekan gora eta behera igerian, edo zure herriko zubipearen babesean. Arrokak,
ur-jauzi txikiak eta ur-lasterrak maite dituen arraina da. Erreketako ur-lasterretan ez ezik, arrain-haz-
tegietan ere hazten dira arrain horiek.
Itsasoko eta erreketako aberastasuna, tamalez, gero eta urriagoa da. Hamaika dira arrazoiak: gehiegi-
zko arrantza, kutsadura, klima-aldaketa... Horiek direla-eta, arrain-populazioa erruz gutxitu da. Egoe-
ra hobetu nahian, errekak berriro populatzeko, arrainak hazten dituzte arrain-haztegietan. Baina ez
horretarako bakarrik, jateko ere ekoizten dituzte; izan ere, gure inguruko ibaiek ezin diote merkatua-
ren eskariari erantzun.
Arrain-haztegi ugari daude Euskal Herrian; Andoainen (Gi-
puzkoa) dago horietako bat. Enpresak beste bi haztegi ditu:
bata Leitzan (Nafarroa), eta Santanderren (Kantabria) bestea.
Leitzan amuarrain-kumeak hazten dituzte, inguruko mendie-
tako ibaien uren gardentasun eta araztasuna aprobetxatuz.
Handik Santanderrera eramaten dituzte, eta gero Andoainera,
gizentzeko. Uraren kalitatea eta ezaugarriak ezberdinak dira
haztegi bakoitzean, eta hazkuntzaren aroei egokituta daude, ja-
rraian ikusiko dugunez.
Amuarrainen ekoizpena
Arestian esan bezala, haztegietako amuarrainak gure mendie-
tako ibai eta errekak populatzeko erabiltzen dira, baina, ge-
hienbat, gizakion kontsumorako hazten dira. Horregatik, arrain horien ekoizpena oso ondo zehaztuta
dago, eta haztegiek kontrol zorrotzak pasatzen dituzte, osasunerako arrisku-tsuak izan daitezkeen ara-
zoak saihesteko. Jakin dezagun nolakoa den amuarrainen hazkuntza.
Lehenbizi, igerileku handi batzuetan amuarrain-kumeak hazten dituzte. Aro horretan, garrantzi han-
dikoa da ura garbia eta aratza izatea; horregatik, haztegiak ondo mantendutako inguru naturaletan
egon ohi dira, bertako ibai eta erreketako urak erabiltzeko. Amuarrain bakoitzak 350-400 gramo pisa-
tzen duenean, beste bainuontzi batera pasatzen dituzte, anestesiatu eta txertoa jartzeko. Coco izeneko
gaitzetik babesteko jartzen diete txertoa.
Programatuta dauden makinen bidez, pentsua ematen diete arrainei jateko. Beti une berean eta kan-
titate jakinetan ematea ziurtatzen du janaria automatikoki zabaltzeak.
Handituz doazen heinean, hainbat igerilekutan banatzen dituzte arrainak, igerileku bakarrean ez baiti-
ra denak sartzen. Ibaitik eta iturburutik hartzen dute igerilekuetarako ura, baina oxigenoa gaineratzen
diete, asko direnez, ez baita nahikoa urak duen oxigenoa.
Arrainek behar duten pisua eskuratzean, jan gabe edukitzen dituzte hiru egunez, urdailak ahalik eta
garbien edukitzeko. Makina xurgatzaile batekin, igerilekua husten dute, arrai-nak arrandegira erama-
teko.
Igerilekuko ura hustu, horma guztiak ondo desinfektatu, eta prest dute hurrengo arrain taldea uretara
sartzeko.
Irakurri duzun moduan, ondo baino hobeto zaintzen da ekoizpen-prozesua azkenean amuarrain osa-
suntsu eta gozoak lortzeko. Orain, badugu amuarraina, baina badakizu nola prestatu otordu parega-
bea egiteko? Lasai egon, guk irakatsiko dizugu-eta!
4. unitatea
Amuarraina papillot erara

NOLA EGIN
Lanean hasterako, labea berotzen jarriko dugu, l80 ºC-an.
Osagaiak 4 lagunentzat:
A) 4 amuarrain.
B) 4 urdaiazpiko-xerra.
C) Tomate eder bat
D) Gustuko barazkiak: patata, azenarioa eta tipula aukeratu ditugu gaurko
errezetarako.
E) Oliba-olioa.
F) Gatza.
G) Zilarrezko papera.
1
a) Arraina erostean, garbitzeko eta hezurrak kentzeko eskatuko diogu saltzaileari.
b) Arraina prestatuko dugu lehendabizi. Ireki eta urdaiazpiko-xerra bat jarriko diogu tartean. Itxi, eta gatz apur bat
botako dugu.
2
Barazkien txanda iritsi da. Zuritu patata, eta azal-kentzekoarekin lamina finak moztuko ditugu. Egin gauza bera aze-
narioarekin. Tipula, berriz, zuritu, eta xafla finetan moztuko dugu. Zuritu tomatea (ur irakinetatik atera, eta sartu ur
eta izotzetan, hozteko eta errazago zuritzeko). Ondoren, xerra finetan moztuko dugu.
3
a) Moztu zilarrezko paper zatiak. Zati bat oliba-olioz igurtziko dugu, eta
hor barazkiak jarriko ditugu. Lehendabizi, patata; ondoren, tomatea,
eta amaitzeko, tipula eta azenarioa. Bota gatz pixka bat, eta txorro-
tada fin bat olio.
b) Jarri gainean, txukun, amuarraina, eta zilarrezko paperarekin pa-
kete moduko bat egingo dugu.
c) Garrantzitsua da tolesturak ondo egitea, paketea guztiz itxi deza-
gun, eta berotasuna barruan manten dadin.
4
Labean edukiko ditugu paketeak, 15-20 minutuz.
Denbora pasa ostean, prest du bakoitzak bere oparia irekitzeko.
Kontuz labetik atera berritan paketeak irekitzean, aterako den lurrunarekin erre zaitezkete-eta!
Mantangorri astekaria (moldatua)
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Testuaren arabera, zein dira amuarrainen hazlekuak?
2 Zertarako hazten dituzte haztegietan? Markatu aukera zuzenak eta azaldu zeure erantzuna.
Amuarrainen ibaietako populazioa handitzeko.
Jateko amuarrain handiagoak lortzeko.
Merkatuaren eskariari erantzun ahal izateko.
3 Nondik nora eramaten dituzte amuarrainak hazkuntza-prozesuan? Zer egiten da leku bakoitzean?
4 Aukeratu baieztapen hauei jarraipena emateko bukaera egokiena.

• Haztegiek kontrol zorrotzak izaten dituzte…
… osasun-arazoak saihesteko.
… arrantzaleek lapurretarik ez egiteko.
• Hazkuntzaren lehen fasean, amuarrainak inguru naturaletan izaten dituzte…

… kumeek alergia diotelako kloroari.
… kumeek ur garden eta aratzak behar dituztelako.
5 Zertarako anestesiatzen dituzte amuarrainak? Arrazoitu zeure erantzuna.

Lekuz mugitu ahal izateko. Txertoa jarri ahal izateko.
6 Ordenatu testuko pasarte bateko ekintza hauek:

Ordu berean, automatikoki jasoko dute jana.
Txertoa jartzen diete 350-400 gr. dutenean.
Igerileku handietan izaten dituzte kumeak.
Hiru egun emango dute jan gabe.
Hazi ahala, zenbait arrainontzitan banatuko dituzte.
Makina xurgatzaile batez arrainontzitik ateratzen dituzte, merkaturatzeko.
4. unitatea
7 Aukeratu zerrenda honetatik testuko errezeta egiteko behar duzun tresneria.
azal-kentzekoa, arrabola, aiztoa, birringailua, burruntzalia, labea, lapikoa,

inbutua, egurrezko koilara, mikrouhin-labea, katilua, irabiagailua, sardexka.

Amuarrainari urdaiazpiko-xerra jarriko diogu gainean.
Tomatea ere tipula bezala moztuko dugu.
Zilarrezko paperaren gainean barazkiak jarriko ditugu nahierara.
Berotasuna ondo gordetzeko, zirrikiturik gabe itxi behar da papillot paketea.
Amuarraina 10 minutuz labean edukita, jateko prest egongo da.
INTERPRETATU 9 «Itsaso eta erreketako aberastasuna gero eta urriagoa da». Azaldu arrazoiak zeure hitzez.
Gehiegizko arrantza:
Kutsadura:
Klima-aldaketa:
10 «Gure inguruko ibaiek ezin diote merkatuaren eskariari erantzun». Zer adierazi nahi du testuko
baieztapen horrek?
11 Irakurri duzunaren arabera, zertan datza jakiak papillot erara prestatzeko teknika?
Izena: Maila: Data:
12 Testuan esaten da haztegietako arrainen bidez ibai eta errekak birpopulatzen ari direla. Zer
HAUSNARTU
beste neurri har ditzakegu geure inguruko ibaien egoera hobetzeko? Aukeratu.
Ibaiertzak zaborrez garbi mantendu.
Etxeko olio erabilia zuzenean komunetik behera bota.
Animalien dendan erositako arrainak ibaian askatu.
Ibaiertzeko zuhaitzik ez moztu.
Etxean ura alferrik ez galdu.
13 Aipa itzazu ura alferrik ez galtzeko har daitezkeen neurriak.

Hortzak garbitzean:
Dutxatzean:
Etxeko iturritik ura hartzean:
14 Piramide honek adierazten du elikagaiak zein maiztasunarekin jan behar ditugun. Horren
arabera, zein dira oinarrizkoenak? Eta zer adierazten du puntan egoteak?
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Errekako jostaria testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
literatura- 7, 8, 9, 10, 11
komunikaziorako
13, 14
Errezeta bat prestatzeko pausoak egoki ordenatzen ditu. 8
Zientziarako Zientzia alorreko gaiak ulertzen ditu. 1, 2, 3, 4, 5, 6,

gaitasuna 7, 8, 9, 10, 11
Gizarterako eta Ingurumena zaintzeak gizarte osoarentzat dakartzan onurei buruz hausnartzen du. 9, 10, 12, 13
herritartasun-
erako gaitasuna
Matematikarako Magnitudeak, denbora eta tenperatura ulertzeko eta interpretatzeko gai da. 6, 8
gaitasuna
Ikasten eta Informazio ordenatzeko gai da. 6, 8

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna Elikadura-piramidea interpretatzen du. 14
Izaten ikasteko Bere iritzia adierazten du. 9

gaitasuna
Bere jokabideaz hausnarketa kritikoa egiten du. 13
Elkarbizitzarako Gizarte osoarentzat onuragarriak diren jokabideez hausnartzen du. 9, 10, 12, 13
gaitasuna
Teknologiarako Sukaldeko tresnak eta horien erabilera ezagutzen ditu. 7, 8, 11

gaitasuna
ERANTZUNAK 6 1-Igerileku handietan izaten dituzte kumeak.

2-Hazi ahala, zenbait arrainontzitan banatuko dituzte.
1 Erreketako ur-lasterrak eta arrain-haztegiak.
3-Txertoa jartzen diete 350-400 g. dutenean.
2 • Amuarrainen ibaietako populazioa handitzeko.
4-Ordu berean, automatikoki jasoko dute jana.
• Merkatuaren eskariari erantzun ahal izateko.
5-Hiru egun emango dute jan gabe.
3 Leitzatik Santanderrera eta Santanderretik Andoainera.
6-Makina xurgatzaile batez arrainontzitik ateratzen dituzte,
Leitzan amuarrain-kumeak hazten dituzte handik
merkaturatzeko.
Santanderrera eramaten dituzte eta gero Andoainera
7 Azal-kentzekoa, aiztoa, labea, lapikoa.
gizentzeko.
8 • Gezurra
4 • …osasun arazoak saihesteko.
• Egia
• …kumeek ur garden eta aratzak behar dituztelako.
• G
ezurra
5 • Txertoa jarri ahal izateko. Coco izeneko gaitzetik babesteko
jartzen diete txertoa. • E
gia
• G
ezurra
9 Erantzun eredua: Gehiegizko arrantza: arrain asko harrapatu
eta gero eta arrain gutxiago egotea.
Kutsadura: kutsadura dela eta, arrain gutxiago egotea.
Klima-aldaketa: klima-aldaketak dakarren tenperaturaren
igoera dela eta, arrain gutxiago egotea.
10 Merkatuaren eskaria handiagoa dela gure inguruko ibaietan
dagoen arrain kopurua baino.
11 Zilarrezko paperez egindako fardel moduko batean jakiak
sartu eta labean sartzea da.
12 • Ibaiertzak zaborrez garbi mantendu.
• Ibaiertzeko zuhaitzik ez moztu.
• Etxean ura alferrik ez galdu.
13 Erantzun eredua.
Hortzak garbitzean, txorrota itxita egon dadila.
Dutxatzean, xaboia eman bitartean txorrota itxita egon
dadila.
Etxeko iturritik ura hartzean, ez utzi ura alferrik galtzen,fresko
iritsi arte. Ura freskatzeko, sartu botila bat ur hozkailuan.
14 Zerealak.
Oso noizbehinka jan behar direla.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 3 • Giza ezagueraren zenbait alor azaltzea.

• Podlažiceko monasterio beneditarra gorestea (kondairaren
arabera).
Atarikoa (66. eta 67. or.)
4 • E. E.: Kondairaren arabera, fraide-botoak hautsi omen zituen,
Mintzatu eta horma artean sartuta hiltzera zigortu zuten horregatik.
Damututa, Hermanek zin egin zuen monasterioa betiko
• Erantzun librea (E. L.).
goretsiko zuen liburu bat idatziko zuela.
• E. L.
• Presoak deabruari eskatu zion laguntza.
• E. E.: Otoitz egin zion, lan erraldoi hori bere arimaren truke
Entzun
bukatzen lagundu ziezaion. Deabruak onartu egin zuen,
Erromatar zenbakera baina liburuko orrialde batean omenaldi gisa agertzeko
• Erromatar zenbaketa-sistema antzinako Erroman sortu zen eta baldintzapean.
erromatar inperio osoan erabilia izan zen. 5 Codex Gigas pertsona bakar batek idatzi zuela.
• Oraindik ere erabiltzen ditugu, esaterako, mendeak edo gizaldiak
6 E. E.: Zalantzak betiko iraungo duela, deabruarekin egin zuen
izendatzeko, errege-belaunaldiak bereizteko, baita zenbait erloju
itunak bezala.
analogikotan ordua adierazteko ere.
• Ez. 7 Munduko zortzigarren mirariaren misterioak.
8 • Antzina, eskuizkribuak eskuz idazteko edo kopiatzeko ardura
zuena: idazlari
Irakurri
Euskal hizki-tipografia • Literatura-lanak asmatzen eta idazten dituena: idazle
• Euskal tipografiaren lehenengo dokumentazioak IX. mendekoak • Zuzendari: Talde baten jarduna zuzentzen duen pertsona.
dira. • Zuzentzaile: zerbait zuzentzen duen pertsona edo tresna.
• XII. mendeko hilarrietan ere ohikoak ziren euskal letra-moldeak.
• Zaindari: Herri, edo kideko batek babesletzat hartzen duen
• Erdi Aroko harginek eta arotzek garatu eta apaindu egin zituzten santua edo Ama Birjina.
hasierako forma sinpleak.
• Zaintzaile: Pertsonak edo gauzak zaintzen dituena.
• B ai, estilo desberdinetakoak topa ditzakegu ordenagailura
deskargatzeko moduan: Gernika, Haritzaga, Emakhor, Etxeak... 9 E. L.
Idatzi
• E. L. Ikasleek 1965ean egin zen lehenbiziko Durangoko Liburu eta
Disko Azokari buruzko informazioa bilatuko dute Interneten eta
gertakari hari buruzko albiste laburra idatzi. Horretarako, lehenik,
LIBURU SORTA BAT AUKERATZEA
gertakarien noiz-nongoak emango dituzte; ondoren, orduko giroa
deskribatuko dute. 1 E. L.
2 E. L.
Irakurmena (68. eta 69. or.) 3 • Orhipean > Dibulgazioa • Heriotza harrigarria > Eleberria
• Haur-hizkera > Eskuliburua • Nelson Mandela > Biografia
Testua aztertzen 4 E. L. Ikasleek lau liburu aukeratuko dituzte ikastetxeko liburu-
Codex Gigas tegitik. Horretarako, proposatutako liburuen ereduei jarraituko
diete, bakoitzetik bat aukeratuz.
1 • Erantzun eredua (E. E.): Bi ezaugarrirengatik nabarmentzen
da. dute. Lehena, Codex Gigas «liburu erraldoia» latinez, 5 E. L. Ariketa honek ere erantzun librea du; izan ere, aurreko
munduko Erdi Aroko eskuizkribu handiena delako. Beste ariketarako egindako liburu-aukeraketaren aurkezpena egingo
berezitasuna da, kondairaren arabera, deabruak berak dute, hainbat datu bibliografiko emanez: izenburua, egilearen
idatzia izan litekeela, eta horregatik agertzen dela bere irudia izena eta argitaratze-urtea; liburu bakoitza zeri buruzkoa den;
lanaren azken orrialdeetako batean. zergatik aukeratu duten.
2 • Monasterio beneditar batean idatzi zuen Herman izeneko ENTZUTEKO TESTUA

fraideak. 1 • Egia.
• Suediako Liburutegi Nazionalean dago erakusgai. • Egia.
• XIII. mendekoa bada ere, oso egoera onean dago. • Egia.
• Liburutegi bateko leihotik behera bota zuten babesteko. • Gezurra.
2 • Erabat sinetsita nengoen etorkizuna digitala zela. Liburuak, HIZKUNTZAREN ERABILERA

CDen eta VHS zinten antzera, pantaila batek bezain ondo
funtzionatzen ez zuten zaharkinak zirela.
• Amaren liburu fisikoak nahi zituelako. Papera usaindu nahi Gramatika (70.-73. or.)
zuen, barruan idatzi zuena ikusi, amak orri horiexek pasatu
zituela eta haren zati bat oraindik ere haietan bizi dela DEKLINABIDEA: LEKU-DENBORAZKO KASUAK
jakin.
1 • Non dago jolastokia? Plazan.
3 • E. L.: Ikasleek testuari buruzko iritzia emango dute
• E. L.: Ikasleek paperezko liburuen eta digitalen inguruan • Nondik dakarzu ogia? Okindegitik.
eztabaidatuko dute. • Nongo alkatea da Ane? Sestaokoa.
• Noraino joan zara? Tontorreraino.
GAUZEN INBENTARIOA EGITEA
• Norengandik ikasi duzu hori? Amarengandik
1 E. L.: Ikasleek euren etxean, mahai gainean edo tiraderan • Nora zoaz hain arin? Eskolara.
dituzten gauzen inbentarioa egingo dute. Bertan, objektuak
sailkatuko dituzte, kopuruak zehaztuz. Adibidez: 3 arkatz, 2
2 • Liburuak goiko apalean utziko al ditugu?
borragoma... • Noiz igo da katua zuhaitzera?
• Txori kantariak daude kaiolan.
Testu-tipologia (78. eta 79. or.) • Jauzi eta arin jaiki da umea lurretik.
3 • Herrietako plazetara aldatuko dituzte jolas-parkeak.
TESTUTIK ABIATUTA • Lapurrak etxeetako leihotik sartu ziren.
1 • Historiako lehen izozki fluoreszentea sortu dute. • Eskoletako liburutegietan komiki ederrak daude.
• Charly Francisek asmatu du. • Baserrietako baratzetatik barazkiak ateratzen ditugu.
• Ingalaterran gertatu da. 4 • Hainbat goizetan iritsi naiz berandu eskolara.
• Bere asmoa izozki berri bat egitea zen.
• Zenbat mutilengana hurbildu zara?
• Urriaren 31n merkaturatzea iruditu zitzaien egokiena.
• Hiru ikaskiderengandik ikasi dut hori.
• Marmokei distira eragiten dien proteina sintetizatuta.
• Zein eskolatako ikasleekin elkartzen zara?
2 • E. E.: Berria idatzi zenean bai. Orainaldiko eta geroaldiko
gertaeren beri ematen du: bakoitzak 170 euro balioko 5 • Suziria zerurantz igotzen ikusi nuen!
baitu... txinatarrak hasiak dira jada proteina hori • Baserriko animaliak aztoratuta daude, zergatik ote?
laborategietan modu artifizialean sortzen...
• Anderri matrioxka bat ekarri diote Errusiatik.
• E. E.: B ai, bitxia da: bitxiena ez da hori, baizik eta hura
miazkatzean lortzen dela izozkia kolore fluoreszente • Gurasoek konfiantza izan behar dute seme-alabengan.
berdekara izatea. • Hondartzetan zaborrak botatzea zigortu behar lukete.
• E. E.: Bai. Objektiboki idatzita dago. • Larunbatero, mendira joaten gara mendi-taldekook.
3 • Lehen izozki fluoreszentea sortu dute 6 Egunetik egunera, aspertuago egoten naiz eskolan. Aurreko
• Itsas animaliak aztertu ondoren lortu duela Charly Francisek astean, esaterako, leihotik begira igaro nuen ordu oso bat;
historiako lehen izozki fluoreszentea. irakaslearengandik oso gertu nengoen, baina ez zen konturatu.
• Azpitituluaren ostean etorri ohi da, baina artikulu honetan ez Maiteminduta nagoelako ote da? Ikasturte hasierako aurkez-
da ageri. penean ikusi nuen neska hura lehenengoz, ikastetxean sartze-
kotan zela; ordutik ezin izan dut burutik kendu!
4 • E. E.: Oasia Euskal Herrian, Saharako umeentzat.

IDAZTEARI EKIN
1 • EGON: zeunden; zaudete; dago.
5 Ariketa honek erantzun irekia izango du. Ikasleek albistea
idatzi beharko dute, eskuineko oharretako informazioa • ETORRI: zetorren; nator; zatoz.
baliatuz. Horretarako, proposaturiko argibideei jarraituko diete: • JAKIN: daki; zenekien; zekien.
informazioa ataletan antolatu, izenburu erakargarri bat
asmatu, azpititulua idatzi, albistearen gorputza garatu... • EKARRI: dakargu; dakartzate; zekarten.
2 • Zu etxerantz zentozen ni irten nintzenean.
• Hondartzako hamaka guztiak hartuta zeuden.
• Kafetegira noa, berehala nator.
• Atzo zu non zeunden arratsaldeko bostetan? 4 • Ghanditarrak erabat bakezaleak izan ziren.
• Oker dabiltza ikertzaileak; ez dute kasua argituko! • Udan, kanpoko udatiarrek Zarautz betetzen dute.
• Autobusak beteta zetozen, eta taxia hartu dugu. • Perurenatarrak harri-jasotzaile handiak dira.
3 • Txanogorritxu amonaren etxera zihoan.
• Amonarentzako jakiak zekartzan.
• Ehiztariak eskopeta bat zeraman.
• Orain, denak oso zoriontsuak dira. PUNTUAZIO-MARKAK I
• Otsoa goseak amorratzen zegoen.
1 Irratia piztu zuen. Musika-saioa zen. Bat-batean, kanta hura
4 • Orain ere, sarrerak erostera goaz. entzuten hasi zen. Musika ozenago jarri eta dantzan hasi zen.
• Orain ere, postariek gutunak dakartzate. Azken musika-notekin batera begiak zabaldu zituen. Hantxe
ziren ama eta arreba barreari eutsi ezinik.
• Eta orain, nola dakizue?
2 • Lagun asko etorri ziren jaira: Jone, Ane, Iker...
• Eta, orain, berriro zatoz berandu.
• Honela agurtu gintuen: «Zaindu eta ikusi arte».
• Orain ere, kalez kale zabiltza kantuka.
• Animalia asko sendatzen dituzte Basondon: trikuak,
5 • Ander, zatoz hona berehala! basurdeak, arranoak...
• Ane eta Maite, zoazte biltegira klarion bila! • Lan asko egin ditut gaur: nire gela txukundu, azokara joan,
• Aizu, zabiltza kontuz, lurra bustita dago-eta! bazkaria prestatzen lagundu...
• Umeok, zatozte amonari besarkada bat ematera! 3 • E. E.:Zenbait musika-tresna ezagutzen ditut: , txalaparta,
txistua, trikitia, gitarra...
• Aimar, zoaz Arantzarekin jolas-parkera!
• E. E.: Kolore askotako tximeletak daude: zuriak, gorriak,
6 • Txindoki menditik gatoz hain nekatuta.
berdeak...
• Guk genekizkien galderen erantzunak.
4 E. L.: Ikasleek telegrama bat idatziko dute goizean egin
• Gozokiak dakartzat esku artean. dutena azaltzeko. Honela hasiko dira: 8etan, esnagailuak jo.
• 2. mailakoek zeukaten nire baloia. Jaiki. Dutxa hartu. Gosaldu. Eskolarako gauzak prestatu:…
• Umeak dabiltza goiko solairuan zarataka. 5 Zuhaitzetatik zintzilik

Erabat aspertuta nengoen. Gurasoei esan nien: «Egin
dezagun zerbait zirraragarria!» Baso batera joan ginen.
Lexikoa (76. or.) Zuhaitzak lerden-lerdenak ziren. Mutil jator batek materiala
eman zigun: kaskoa, eskularruak, arnesa... Gero azaldu zigun
JATORRI-ATZIZKIA kontua: «Zuhaitzetara igo eta batetik bestera joango zarete
kable horietatik zintzilik». Gora begiratu nuen. Beldurrak hartu
1 • Andoni, irakasle berria, arabarra da. ninduen eta pentsatu nuen: «Non sartu ote naiz?!». Baina
• Errealak jokalari alemaniar bat fitxatu du. ausartu egin nintzen. Hurrengo egunean, abenturaren berri
eman nien lagun guztiei.
• Antza, liztor asiarra gurera iritsi da.
• Lezoarrek irabazi dute pilota-partida.
• Madrilekoak madrildarrak dira. LITERATURA-HEZKUNTZA
2 • Maule > Mauletar
• Senegal > Senegaldar
• Afrika > Afrikar
• Paris > Paristar ERROMANTZEAK
• Ataun > Ataundar 1 • Guduak / Nobleen liskarrak / Maitasun-istorioak / Hilketak.
• Mundaka > Mundakar 2 • Erromantzeak, gutxi gorabehera, XIV mendetik XVIII.
• Txina > Txinatar mendera bitartekoak dira. Trobadoreak erromantzeak
kantatzetik bizi ziren.
3 • Antxoa mordoa harrapatu dute bermeotar arrantzaleek.
3 • Eredu epikoa > XIV-XVI. mendeak.
• Kevin jaiotzez londrestarra da, baina durangar petoa da.
• Eredu epiko-lirikoa: XVII. mendea.
• Azkoitiarrek Azpeitiarrei erronka bota diete.
• Eredu lirikoa > XVIII. mendea.
• Milandarrak omen dira musika-talde horretako kideak.
4 • Erromantze lirikoetan. 4 Ilargian ez omen du hotzik egiten. Egun batean, hara joatea
gustatuko litzaidake. Baina, nola iritsi haraino goraino? Puxika
5 • E . E.: Maitasun kantua da, eta sentimendua da nagusi.
erraldoi bat puztu eta zerurantz askatuko dut. Bihartik aurrera,
Halaber, sinboloz beteta dago. Hortaz, erromantze lirikoan
espazio-ontzia diseinatzeari ekingo diot. Nire lagunarengana
kokatzen da.
joango naiz, prestaketan lagun diezadan. Badakit ez diola inori
kontatuko; izan ere, konfiantza osoa dut berarengan. Ea
TESTUA: Lili eder bat datorren urterako prototipoa prest daukagun.
1 Lili eder bat da maitea irudikatzeko erabiltzen den irudia. 5 • Benetan ari naiz; egia diotsut.
2 Erromantze lirikoan sailkatzen da, maitasun kantua baita. • Lapurrak etorri zirenean, ez generaman dirurik poltsikoetan.
3 E. L. • Orkatila bihurtu dudala uste dut; mina daukat oinean.
• Zatozte lagunok! ikusi zer aurkitu dudan!
ERROMANTZE EZAGUN BAT BILATZEA
• Atzo, katu batek katakumea zekarren ahoan.
riketa honek, aurrekoak bezala, erantzun irekia du; izan ere,
A
6 • Laino beltzak euria dakar.
ikasleek Bereterretxen kantorea erromantzeari buruzko infor-
mazioa aurkitu beharko baitute Interneten eta kopiatu. Ondoren, bi • Egunero, oinez zatoz eskolara?
jarduera egingo dituzte. • Txitak bata bestearen atzetik doaz.
1 • Epikoa da; izan ere, mota honetako erromantzeek familia • Goizero, okinak ogiak dakartza jantokira.
nobleen arteko gudu eta liskarrak kontatzen dituzte.
7 • Bilbo + tar > Bilbotar
• Zuberoan gertatzen da, XV. mendean.
• Donostia + ar > Donostiar
• Erromantzeak beaumontarren leinuko buruzagi eta Leringo
konde zenaren aginduz Bereterretxe zaldun agaramontarra • Berlin + dar > Berlindar
hil zuteneko gertaera kontatzen du. • Agirre + tar > Agirretar
2 • Mikel Laboa. 8 • Kamisetak hainbat kolore ditu: zuria, gorria, berdea...
• E. L.: Ikasleek abestia entzungo dute eta zer iruditu zaien • Hondartza askotan izan naiz: Lagan, Laidan, Ean...
idatziko dute
• Zera esan zuen Anek: erosi ura, esnea, ogia...
• Tresna ugari jotzen ditut: gitarra, pianoa, alboka...
AMAIERAKO JARDUERAK • Badakizu, esaera zaharrak dioen bezala: urrutiko intxaurrak
hamalau...
Amaierako jarduerak (84.-85 or.) 9 Erosketak egitera joan naiz lagunekin. Igerilekurako hainbat
gauza erosi behar ditut: bainujantzia, txapela, sandaliak...
Arropa berria ere behar dut: nikiak, prakak, alkandorak...
1 • Lipograma letra jakin bat erabili gabe idatzitako testua da Lagunek eskolarako materiala erosi dute: bolalumak, arkatzak,
koadernoak... Azkenean, dendaz denda ibiltzeak gosea eragin
• Literaturan erabili izan da gehienbat, testu laburretan batez
dit. Horren ondorioz, ezer erosi gabe, dudan diru apurra
ere; hala ere, badira teknika hori erabilita eleberri osoak
ogitarteko batean xahutu dut. Beste batean itzuliko naiz
idatzi dituztenak.
dendara.
• B ai. Esaterako, Xabier Olarrak lipograma erabili zuen 10 • Munduko liburu handiena 128 orridun atlas bat da, 3 metroko
Raymond Queneau-ren Estilo-ariketak liburuaren
luzera eta 2 metroko zabalera dituena.
itzulpenean.
• "Elementala, ene Watson maitea" esaldia ez da inoiz azaldu
• E. L.
Sherlock Holmesen eleberrietan.
• E. L.
• Munduko liburu txikienak 1×1 mm neurtzen du.
2 • Zinemara joaten gara filmak ikustera.
• Liburu gehien idatzi dituen idazlea brasildarra da.
• Biharko bukatu behar duzu idazlana.
• 117.000 liburu baino gehiago zeramatzan 400 gameluren
• Zerurantz jaurti zuten suziria. konkorretan. Gameluak ilaratan zihoazen, hurrenkera alfa-
• Galdakaokoak dira galdakoztarrak. betikori eutsiz.
11 • Egia.
3 • Medikuarengana joango naiz, tripako mina dut eta.
• Gezurra.
• Aitonarengandik ikasi zuen gitarra hain ondo jotzen.
• Egia.
• Ondo egingo duzu; zugan konfiantza osoa dut .
• Gezurra.
• Baloia gogor joko dut, zureganaino hel dadin.
• Egia.
12 • Eredu epikoa > Zaharrenak dira eta nobleen arteko liskarrak

kontatzen dituzte.
• Eredu epiko-lirikoa > Nahiz eta asmatutakoak diren, errealis-
mo handikoak dira.
• Eredu lirikoa > Maitasun-kantuak dira gehienbat.
13 • Zati hau Brodatzen ari nintzen izeneko erromantzeari dago-
kio. Erromantzearen eredua epiko-lirikoa da.
IDAZTEN JAKIN
E. L. Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara era-
mateko balio duenez, erantzun irekia izango du. Kasu honetan,
ikasleek albiste bat idatziko dute proposatutako egoeran
oinarrituta: euskararen erabilera sustatzeko asmoz, umorezko
hitz-jokoen literatura-lehiaketa antolatuko da eskolan. Albistea
idazteko, hainbat aholku izango dituzte kontuan: Titulu deigarri
bat idaztea, sarrera egitea, albistearen gorputza garatzea,
informazioa modu argi eta objektiboan azaltzea...
DEKLINABIDEA: leku-denborazkoak 7 • Gauza asko dakizkit. (orain, nik, jakin)

• Hanka-puntetan gabiltza. (orain, gu, ibili)
1 • Tolosako inauterietatik nator mozorrotuta.
• Ikusi zintudanean, parkera zindoazen. (lehen, zu, joan)
• Apaletan utzi ditut liburuak.
• Postariek gutunak dakartzate. (orain, haiek, ekarri)
• Joan den urtetik ez naiz hondartzan egon.
• Aldapa hura latza zen, gero! (lehen, hura, izan)
• Arratsaldeko zazpietan hasiko da partida.
• Norazeneramatzan patata-zakua? (lehen, zuek,
• Aurreko egunetako argazkiak dira horiek.
eraman)
2 • Azken egunetako euriak mesedegarriak izan dira. • Langileak ondo darabil tresneria. (orain, hark, erabili)
• Bere gaztetako abenturak kontatu dizkit amonak.
• Iturengo arotzak kontatu digu sekretua.
8 • Han doaz bizikletan nire lagunak!
• Nafarroako errepideetako seinaleak ez daude • Bazkaltzeko, txuleta ederrak ditut gaur.

euskaraz. • Zorriak dauzkazu buruan!
• Mendiko borda hura herriko artzainarena da. • Urte bazukt zeramatzan bere laguna ikusi gabe.
• Hainbat arrazatako txakurrak daude lehiaketan. • Nire nebak oso pozik daude gaur.
• Gu lasaiago gabiltza orain, azterketak bukatuta.
3 • Kosta zait zuganaino ailegatzea! • Zure arrebek badakizkite istorio horiek.
• Etxerantz gindoazen eta galdu egin gara.
• Plazara(ino)? heltzean deitu iezadazu.
• Zumaiaraino joan nahi nuke gaur bizikletaz.
• Berehala abiatuko da trena Pariserantz.
4 • Modako praka horiek hiru dendatan ikusi ditut.

• Zein bidetatik joan ohi zara plaza nagusira?
• Herri askotako jokalariak dabiltza talde horretan.
• Ni zurekin edozein lekutara joango nintzateke.
ADITZ TRINKOAK
5 Ainhoa eta Xabier
Nire adiskide Ainhoa hamabi urteko neskatoa da (Ad.Tr.),
eta egunero eskolara elkarrekin joaten gara (Ad.Lag.) Sei
urteko anaia bat du (Ad.Tr.), Xabier. Biak dira (Ad.Tr.)
azkarrak, eta eskolan nota onak ateratzen dituzte (Ad.
Lag.). Horregatik, gurasoak oso pozik daude (Ad.Tr.).
Asteburuetan asko irakurtzen dute (Ad.Lag.), baina
lagunekin ere elkartzen dira (Ad.Lag.). Orain Ainhoa
gaixorik dago (Ad.Tr.), eta ni Xabierrekin jolasten naiz (Ad.
Lag.).
6 • Herenegun astele<hena zen.

• Ez dakizu nora joango zaren oporretan?
• Film hori ikustera goaz gu oraintxe.
• Oraindik hamahiru urte ditut.
• Nirekin zetorren bidean, eta orain ez dut topatzen!
• Non da eskuan zenekarren ur botila?
4
ENTZUNGAIAK
Erromatar zenbakera
Erromatar zenbakuntza-sistema antzinako Erroman sortu zen eta erromatar inperio osoan erabilia
izan zen. Sistema hark zenbait abantaila zuen, esaterako, 1etik eta 1.000.000ra arteko zenbakiak
adierazteko ahalmena. Baina denboraren poderioz, arabiar zenbakuntza-sistema gailendu egingo
zitzaion erromatarrari. Zergatik, baina? Adituek diotenez, batetik erromatar sisteman ez zegoelako
0 zenbakia adierazteko ikurrik. Eta bestetik, erromatar sistema ez zegoelako sistema hamartarrean
oinarrituta.
Nolanahi ere den, erromatar zenbakiak ez dira erabat desagertu. Oraindik ere erabiltzen ditugu,
esaterako, mendeak edo gizaldiak izendatzeko, errege-belaunaldiak bereizteko, eta baita zenbait
erloju analogikotan ere –azken kasuan, gehiago balio estetikoagatik matematikoagatik baino–.
Kontuak kontu, bada beste bitxikeria bat erromatar zenbakien atzean. Ohartu al zarete erromatar
zenbakiak letrak direla, letra larriak, zehatzago esateko. Begira, 1 adierazteko «I» letra erabiltzen
dugu; 5 adierazteko «V» letra; 10erako «X» letra erabiltzen dugu; 50 adierazteko «L»; 100 edierazteko
«C»; 500 adierazteko «D» eta 1.000 adierazteko «M». Eta zenbaki baten gainean marratxo bat ipin-
tzen bada -«Ñ» letraren txapelaren gisan-, zenbaki horren balioa milakoiztu egiten da.
Orduan, esan ote genezake erromatar zenbakiak erromatar letretatik datozela? Bada… egia esa-
tekotan… asko esatea litzateke hori. Izan ere, zenbakien hasierako ikur haiek ez zetozen bat orduko
letrekein; ez guztiekin, behinik behin. Eta haietariko batzuk, dirudienez, haga batzuetan egindako
koskak ziren, beste ezer baino.
Edozelan ere, letrak izan nahiz zenbakiak izan, zenbakera erromatarra egungo egunean ere irakas-
ten da gure ikastoletan. Beraz, irakaskuntzak salbatu du erromatarren zenbakuntza-sistemaren
transmisioa. Oraingoz, behintzat!
Amaren liburutegia
Martxoaren hondarrean, ama minbiziaz hil eta egun batzuk geroago, Ingalaterra iparraldeko egon-
gela hotz batean eseri nintzen bi arrebekin, abokatu batek amaren azken nahia eta testamentua
irakurri behar baitzigun.
Abokatuak esan zigunez, amaren ondasun apalak hiru seme-alaben artean banatuko ziren, salbues-
pen batekin. “3.000 liburu inprimatuen bilduma alaba zaharrenarentzat da, Leannerentzat”, esan
zuen.
Hitz horiek entzun ondoren, arrebek begiratu zidaten eta begiak malkoz bete zitzaizkidan. Bazekiten
amak eta biok lotura hautsezina izan genuela beti liburuei zegokienez. Nire lehen oroitzapenak
amaren gelan izan nituen; han egoten nintzen hari begira, ile lehorgailua esku batean zuela eta
bestean, irakurtzen ari zen eleberri bat.
Handitzen joan ahala, amak eskutik heldu zidan Harper Lee, Charles Dickens eta Lewis Carrollen
fikziozko munduetan barrena murgiltzen nintzen bitartean. Urtemugetan eta Eguberrietan lauki-
zuzen itxurako oparien garaia izaten zen beti.
Eta gure etxeko liburu guztiek amaren ohar labur bat izaten zuten idatzita. “Nick maitea. Ez zaitez
sekula bizi liburu ederrik gabe. Maite zaitut, ama” zirrimarratu zuen “Gerra eta Bakea”-ren ale batean.
Koskortu nintzenean, amak eta biok irakurketa zerrenda luzeak partekatzen genituen, eta orduak
ematen genituen liburuetako gertakarien eta pertsonaien kritika egiten. Baina duela urte batzuk,
borrokan hasi ginen liburuen harira.
2011. urtean, Kaliforniatik New Yorkera aldatzekotan nengoela, erabaki bat hartu nuen: nire liburu
inprimatu gehienak utzi, Kindlea erosi eta geroago iPad bat eskuratzea. “Zer arraio gertatzen zaizu?”
errieta egin zidan amak telefonoz. “Ez zaitut hezi pantaila ziztrin batean irakurtzeko.”
4
ENTZUNGAIAK
Grinaz hitz egiten zidan liburu inprimatu bat irakurtzen zuen bitartean orriek zuten usainari buruz,
nola ukitzen zituen azal gogorraren ertzak. Eta nola eteten zuten denbora aurreko irakurle batek
barruan utzitako oharrek (sarritan amak berak).
Ez nuen amore eman. Erabat sinetsita nengoen etorkizuna digitala zela. Liburuak, CDen eta VHS
zinten antzera, pantaila batek bezain ondo funtzionatzen ez zuten zaharkinak zirela. “Ezin duzu bi-
laketarik egin liburu inprimatu batean,” argudiatzen nuen. “Eta 1.000 liburu eraman ditzaket pol-
tsikoan; zuk, berriz, pare bat besterik ez poltsan.”
Ez nuela etsiko ikusi zuenean, ama nire aldean jartzen ahalegindu zen. Oraingoan, eskutik heldu
zidan Jeff Bezos eta Steve Jobsen mundu digitaletan barrena murgiltzen nintzen bitartean.
Baina amaren Kindlea (eta geroago iPad bat) ukitu gabe egoten zen bere bulegoko tiraderan. Urte-
mugetan eta Eguberrietan, oraindik ere, laukizuzen itxurako opari astunak iristen ziren nire poston-
tzira.
Eta orduan, martxoan, ama hil egin zen.
Testamentua irakurri ondoren, arreba zaharrenak goxo-goxo eskaini zidan amaren liburutegia par-
tekatzea. Nik esker onez onartu nuen. Eta aste batzuk geroago, arreba gazteena amaren gauzak
antolatzen ari zen bitartean, haren ustez gustukoa izango nuen zerbaitekin egin zuen topo.
“Nahi duzu amaren Kindlea?” galdetu zidan mezu batean.
Mezuari begiratu nion, eta amarekin izandako eztabaida amaigabeen ironiari buruz hasi nintzen
pentsatzen. Orain ama ez zegoela, haren paperezko liburuak besterik ez zitzaizkidan axola.
Bai, teknologiaz idazten duen zutabegilea naizenez, ondo baino hobeto dakit teknologiak iraungitze
data duela txertatua. Kindleak, iPhoneak eta smarterloju berri horiek guztiak zaharkitzeko diseina-
tzen dituzte, eta ziztuan, gainera. Teknologia etorkizunean oinarritzen da, ez iraganean.
Nire CDetatik libratu nintzenean iPod bat eskuratzeko, sekula ez nuen atzera begiratu. VHS zintak
DVDak izatera pasatu zirenean, eta, geroago, streaming zerbitzuak, ez nuen berriro galdutako ob-
jektu fisikoei buruz pentsatu; are gehiago, poztu egin nintzen haiek bistatik galtzeaz.
Liburuak, ordea, orain jabetzen naiz, guztiz bestelakoak dira.
Urteen poderioz, atzera eta aurrera ibili naiz liburu inprimatuen versus liburu digitalen merezimen-
duez mintzatzen, abusuzko harreman batean banengo bezala nire buruarekin. Baina amaren he-
riotzak eta bere liburutegiaren balio sentimentalak amaiarazi egin dute betiko eztabaida hori nire
barruan. Kontua ez da bata bestea baino gehiago ote den. Bakoitzak bere lekua du mundu moder-
no honetan.
Adibidez, izugarri gustatzen zait audioliburuak entzutea gidatzen dudan bitartean. Eta Kindlea bidaia
luze batean eramatea magiaz beterik dago. Baina horrek ez du esan nahi amaren Kindle zaharra
nahi dudala hura gogoratzeko. Eta, jakina, ez nuke etekin handirik ere aterako bere bilduma akus-
tikotik.
Horren ordez, amaren liburu fisikoak nahi ditut. Papera usaindu nahi dut, barruan idatzi zuena ikusi,
amak orri horiexek pasatu zituela eta haren zati bat oraindik ere haietan bizi dela jakin.
Amak ere argi eta garbi ulertu zuen. Azkenetan zegoela, amaiera hurbil zuela onartuta, goiz batean,
liburutegitik bere liburu kutuna hartzeko eskatu zidan: “Aliceren abenturak lurralde miresgarrian”.
Zerbait idatzi nahi zuen barruan nire seme jaio gabearentzat; onartu zuen sekula ez zuela ezagutu-
ko.
Sarrera labur baten ondoren, hauxe opatu zion: “Zure bizitza hitz ederrez bete dadila. Maite zaitut,
amona.” Sekula ez zuen zehaztu hitz horiek inprimatuak edo digitalak izan behar zuten.
Espero dut ama han goian egongo dela semearen jolas gelari begira, han badago ikusiko baitu Ali-
ceren abenturak lurralde miresgarrian liburuaren kopia hortxe dagoela, bere liburu zahar batzuen
eta gero eta ugariagoak diren beste berri batzuen ondoan.
Nick Bilton
4
ENTZUNGAIAK
Literaturaren bitxikeriak
Literaturaren historian, milioika liburu idatzi dituzte idazleek, munduko herri gehienetan. Liburuen
unibertso zabal horretan, nahitaezkoa zen hainbat bitxikeria sortzea: liburu arraroak, kondairak,
idazle estrabaganteak, liburutegi miresgarriak… Ezagutu ditzagun horietako zenbait.
Munduko liburu handiena
Munduko liburu handiena atlas bat da, 128 orrialdekoa. Bi metro luze eta hiru metro zabal da.
Gorden Cheers australiarrak argitaratu zuen, liburu handienaren marka hausteko helburuarekin.
Esan beharrik ez dago, helburua bete zuen.
‘Elementala, ene Watson maitea’
Sherlock Holmesek inoiz ez zituen hitzok esan Sir Arthur Conan Doylek idatzi zituen 60 liburuetan.
Esapidea geroago sortuko zuen Clive Brook zinemagileak, 1929an ondu zuen ‘The Return of Sher-
lock Holmes’ filmean.
Munduko liburu txikiena
Munduko liburu txikienak 1x1 mm neurtzen du. Azaleztatua dago, eta 22 g-ko paperean eta letra
etzanaz inprimatua. Zehazki, ‘Old King Cole’ izeneko haur-ipuina da, 1985eko martxoan argitaratua.
Idazle emankorrena
Ryoki Inou 62 urteko brasildar idazle bat da, “teklatu txikitzailea” ezizenez ezaguna, dagoeneko
1.072 eleberri idatzi dituena. Munduko idazle emankorrena izatearen errekorra du, eta gai da ora-
indik hilean 6 lan argitaratzeko.
Liburutegi ibiltaria
X. mendean liburutegi zinez bitxi bat existitu zen: Abdul Kassem Ismael pertsiar bisirraren liburute-
gia, hain zuzen. 117.000 liburu baino gehiago zituen, eta harat-honat garraiatzen zituen 400 game-
luren konkorren gainean. Animaliok trebatuta zeuden ilaran ibiltzeko, liburuen ordena alfabetikoan.
Sinestezina!
5. UNITATEA

• 9. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
• 10. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Sakontzeko
• 9. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
• 10. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

5
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- Aditza: aspektua, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa lan-
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak tzeko, hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hu-
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- tsuneak bete, aditz egokiak aukeratu, deklinabide atzizkiak
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakur- jarri…
mena eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, mundu digita- Lexikoaren programan, Zailtasun atzizkiak ikasiko dituzte ikasleek.
laren kalteez eta onurez arituko gara. Ortografia atalean, berriz, puntuazio markekin jarraituko dute, ora-
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpi- ingo honetan, koma eta puntu eta koma landuko dituzte.
programak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jardue- Literatura-hezkuntzaren programan, bat-bateko bertsolaritza-
rak eta Testu-tipologia. ren gaiari ekingo diote ikasleek. Horrela, Egiten jakin atalean
Irakurmenean Jantzita eramateko informatika testua irakurri ikasleari bertsoen neurria identifikatzeko eskatuko zaio.
eta landuko dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
(egitura, ezaugarriak…) aztertuz. ratura-hezkuntzako edukiak laburbilduta daude.
Komunikazio-jardueren barruan, sare sozialei buruzko inkes- Amaierako jarduerek landutako edukiak berrikusteko edota
tak egingo dituzte eta taldeka aztertu. Horrezaz gain, Tabletak, ebaluatzeko aukera ematen dute.
mugikorrak eta nerabeak testua entzungo dute eta berriketa-
talde bat osatuko dute ikasleek. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
arloari dagozkionak ez ezik, beste zenbait arlotakoak zein ze-
Testu-tipologian argibide-orria landuko da. har gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa zen-
landuko dira: batetik, Deklinabidea: gainerako kasuak, eta doan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Inkesta bat egitea.
• Irakurmena • Berriketa-talde bat sortzea.
Jantzita eramateko informatika • Skysurfari buruzko argibide-orri bat
egitea.
Tabletak, mugikorrak eta
nerabeak
Flyboarda, kirol-tresna berria

Deklinabidea: gainerako kasuak • Bideo-jokoen kontsolei buruzko
5. unitatea Aditza: aspektua argibide-orri bat idaztea.
• Lexikoa
Zailtasun-atzizkiak
• Ortografia
Puntuazio-markak II: koma
eta puntu eta koma
• Bat-bateko bertsolaritza • Bertsoen neurria identifikatzea.
• Bertsoaren ezaugarriak
5
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
• Komunikazioari buruzko lanari ekiteko, gailu digitalez hitz egin dezakegu. Ikasleei galde die-
zaiekegu zer gailu digital dituzten gogokoen, eta zeintzuk iruditzen zaizkien baliagarrienak.
• Ondoren, irudien azterketa laburra egin daiteke. Horietan, tresna digitalen hainbat aplikazio eta
erabilera ikus daitezke: tabletaren bidez etxetresna elektrikoak martxan jartzea, birus informa-
tikoak, medikuntzarako aplikazioak, haur talde bat elkarri jaramonik egin gabe bakoi-tzak esku
artean tresna digital bat duela eta jatetxe bateko zerbitzaria tableta batean bezeroak eskatu-
takoa idazten. Irakasleak irudiak deskriba ditzatela eskatuko die ikasleei. Ondoren, hainbat
galdera luzatuko dizkie gailu digitalen inguruan: Zure ustez, gaur egungo mundu digitalak me-
sede ala kalte gehiago dakar? Zergatik? Komentatu argazkiak banan-banan, eta esan erabilera
digital horiek zuzenak ala okerrak diren. Zer egin dezakegu erabilera okerrak zuzentzeko?
• Ziurrenik umeen argazkia izango da deigarriena, edo aipatzeko gehien eskainiko duena. Ho-
nako galdera hau bota diezaiekegu ikasleei: irudikoak, haurrak izan beharrean, pertsona hel-
duak izango balira, erabilera zuzenagoa irudituko litzaiguke? Zergatik?
• Gaitasunei dagokionez, atal honetako jardueraren ondoan dagoen ikurrak, izar laranjak, ale-
gia, adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiak gaitasun
hori garatzeko aukera ematen du, ikasleari informatikaren aurrerapenen kalteei buruz haus-
nartzeko eskatzen zaiolako.
ENTZUN
ratu behar dioten jabetu daitezen. Jarraian, ulermena eta ahozko adierazpena lan daitezke
audioa entzundakoan. Gaitz digitalak testua Interneteko birusei buruz mintzo zaigu. Kracke-
rrek sortutako kalte horiek Interneten erraz hedatzen dira, eta egundoko sarraskiak eragin
ditzakete mundu guztiko ordenagailuetan. Birusen kontrako bat instalatzea omen dugu hori
saihesteko bide bakarra.
• Helburua da ikasleak jabetzea sarean murgiltzen garenean kontu pixka bat izan behar dugu-
la, ordenagailuan dugun informazio guztia gal baitezakegu.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko izar horiak adierazten du ikasleak Hitzez,
hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, gaiak ikas-
leen arteko komunikazioa lantzeko beta eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Atal honetan, ikasleek Basque Country Magazine aldizkari digitalari buruzko testu labur bat
irakurriko dute. Testua bi zatitan banatuta dago. Lehenengoan, aldizkariaren ezaugarriez hitz
egiten da; bigarren zatian, berriz, Euskadi Turismo Basque Country aplikazioaz.
• Irakurgai honen bidez, ikasleek Euskal Herria ezagutzeko aplikazio baten berri izango dute,
bai haientzat eta baita kanpotik datorren edonori gomendatzeko ere.
• Irakasleak galde lezake ea halako beste aplikaziorik ezagutzen duten. Toki turistiko askotan
bisitariek informazioa eskura izan dezaten QR kodeak erabiltzen dira, galde diezaiekegu ea
horren berririk ba ote duten. Turismo kontuak alde batera utzita, ikasleei galde diezaiekegu
zer aplikazio mota dituzte gogokoen eta zergatik.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarte-
rako eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, ikasleek beren ingurua eza-
gutzeko eta horretarako dituzten tresnen berri izateko aukera izango dute.
IDATZI
• Atal honetan, ikasleak GPSari buruzko informazioa bilatu beharko du Interneten, eta horri
buruzko idatzi labur bat egin. Argazkikoa mendiko GPS bat da. Horrek, satelite bidez, gure
abiapuntua, bidea eta helmuga markatzen ditu koordenatu-sistema batean. Ezagunagoak
izango zaizkie autoetan bidaiatzeko erabiltzen diren GPSak, baina horiek GPS sistemas gain,
mapa bat ere txertatuta dute, horrexegatik dira ulerterrazagoak.
5
KOMUNIKAZIOA
• Ikasleek ariketa honetan GPSa itxuraz nolakoa den eta nola funtzionatzen duen azaldu be-
harko dute.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza-
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa hau, ikasleak unita-
tean zehar landuko duen argibide-orriaren aurreneko lanketa baita.

• Jantzita eramateko informatika testua Igor Leturiak zientzia.eus webgunerako idatzitako tes-
tuaren moldaketa da. Izenburuak dioen bezala, gailu informatikoak jantzietan egongo dira
laster, betaurrekoetan, erlojuetan eta baita eskularruetan ere. Testua irakurtzen hasi aurretik,
interesgarria izan daiteke azaltzen diren irudiak aztertzea, eta bertan agertzen diren gailuak
zertarako erabil daitezkeen ikasleei galdetzea, testuan zehar horietaz arituko baita.
ahots ozenez zati bat irakurtzea, paragrafoka, esaterako; ondoren, gaiari buruzko galdera
laburrak egitea, ideia nagusiak bereganatu dituzten ikusteko. Gainera, aukera bikaina izan
daiteke euren irakurketa-maila zein den ebaluatzen laguntzeko. Horretarako, haien ahoskera,
TESTUA AZTERTZEN
• Informazioa jaso: irakurritakoaren ulermena lantzeko jarduera da hau. Bertan, testuan iraku-
ikasleek: termino bat definitu, baieztapenak zuzenak ala okerrak diren esan eta galdera ba-
tzuei erantzun.
• Testua interpretatu: testuan esandakoa ulertu ostean, berau interpretatzea da helburua. Ho-
rretarako, ikasleari eskatuko zaio esan dezala nolako informazioa ematen den testuan zehar.
• Testuaren egitura: jarduera honetan, ikasleak testua berriz aztertuko du, baina, oraingoan,
egiturari berari erreparatuko dio. Horretarako, zer testu mota den esan beharko du, eta atal
bakoitza zertaz ari den.
• Hizkuntza-baliabideak: jarduera honetan, irakurgaian erabilitako zenbait baliabide linguistiko
landuko dituzte. Kasu honetan, testuan erabiltzen den aldean eraman esamoldeak zer adie-
razten duen ikasiko dute, eta baita tele- aurrezkiaren nondik norakoak ere.
• Hausnartu eta azaldu: azken jarduera honetan, ikasleei hausnarketarako bidea irekiko zaie,
ikasleek ahozko zein idatzizko komunikazioa landuko dute.
• Irakurgaiaren ondoko ikur laranjak adierazten du ikasleak Teknologiarako gaitasuna landuko
duela irakurgai nagusiaren bidez; izan ere, teknologiaren etorkizuneko aplikazio berriez
min-tzo baita. Halaber, irakurritakoaren ulermenerako jardueren bidez, Ikasten eta pentsa-
tzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- ere landuko du ikasleak, jarduera hauek informazioa
ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiote ikasleari, eta hau baliagarria izango
zaio ikasteko gaitasuna garatzerakoan. Baina Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna ere
landuko du azken ariketan, ikasitakoak beste egoera batzuetara mobilizatu eta transferitu
beharko baititu.

5
KOMUNIKAZIOA
Unitate honetan, sare sozialei buruzko inkesta bat egin beharko dute, eta taldeka emaitzak
aztertu eta ondorioak atera. Adibide gisa, Interneten aurkituko dugu Eusko Jaurlaritzak gai honi
buruz egindako Nerabeek sare sozialak nola erabiltzen dituzten jakitea ikerketa. Hor ikus deza-
kegu zer galdera mota egiten diren; emaitzak grafikoetan nola azaltzen dituzten, eta horietatik
zer ondorio ateratzen diren: http://www.kontsumobide.euskadi.eus/contenidos/informacion/
kb_pubs_estudios/eu_estudios/adjuntos/informe_adolescentes_redes_sociales_eu.pdf
Egiten jakin INKESTA EGITEA

• Inkestako galderak dagoeneko prestatuta dauzkate ikasleek. Erabiltzen dituzten sare sozialei
buruz galdetzen zaie, ea zenbat denboraz erabiltzen dituzten, garrantzitsuak ote diren, eus-
karaz erabiltzen ote dituzten... Ikaskideei galdetu beharko die, baina erantzunak anonimoak
izango dira.
• Ondoren, emaitza guztiak bildu eta irakaslearen laguntzarekin galdera bakoitzeko grafiko bat
osatuko dute. Excel programaz balia daitezke datuak sartu eta grafikoak egiteko.
• Azkenik, ikasleak taldeka jarriko dira, eta emaitzak aztertu beharko dituzte ondorioak atera-
tzeko.
• Gaitasunei dagokionez, ikur laranjak adierazten duenaren arabera, ikasleek Teknologiarako
gaitasuna landuko dute, oraingo ariketan honetan sare sozialak izango baitituzte hizpide. Izar
horiaren arabera, ikasleek Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna
landuko dute; izan ere, inkestak egiteko garaian ahoz komunikatuko baitira. Halaber, jardue-
ra honen ondoko ikur urdinak adierazten du ikasleak Matematikarako gaitasuna landuko
duela; emaitzak ehunekotara pasa beharko baititu grafikoak egin ahal izateko. Azkenik, Ikas-
ten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko dute, esku artean duten infor-
mazioa interpretatu egin behar baitute.
ENTZUTEKO TESTUA
Tabletak, mugikorrak eta nerabeak

• Ikasleek Tabletak, mugikorrak eta nerabeak testua entzungo dute. Bertan baliabide horien
abantailez mintzo zaigu, eta gazteentzat ere garrantzitsuak direla esaten da. Baina hainbat
jarraibide ematen dituzte baliabide horiek behar bezala erabiltzeko, ondorio kaltegarririk izan
ez dezaten.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete.
• Ondoren, hainbat gai plazaratuko ditugu ikasleek iritzia eman dezaten. Interesgarria izan
daiteke, jolas moduan, ikasle batzuei aldeko iritzia eta besteei kontrako iritzi eman dezaten
eskatzea. Horrela, gaiari ikuspegi interesgarriagoa emango diogu. Nahi izanez gero, amaie-
ran, ikasle bakoitzak azal dezala benetan duen iritzia. Gurasoekin gailuen erabilera adosteko
gaiari dagokionez ere, aberasgarria gerta daiteke ikasleak gurasoen paperean jartzea, rol
jolas batean bezala, gaiaren alderdi guztiak mahaigainean jarri ahal izango baititugu.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honetan, zeharkako hainbat gaitasun landuko dituzte. Hi-
tzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna -izar horia-, gailu digitalak modu
egoki, eraginkor eta arduratsuan erabiltzearen beharraz arituko baikara. Ikasten eta pentsa-
tzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- ere landuko dute, pentsamendu kritikoa landuko baitu-
te. Azkenik, Izaten ikasteko gaitasuna -izar laranja- landuko dute, gailu digitalekiko jokabidea-
ri buruz hausnartu beharko baitute.
Egiten jakin BAT-BATEKO MEZUA

• Ikasleek mezularitza-zerbitzu baterako taldea osatu beharko dute. WhatsApp, Hangouts...
erabil ditzakete, baina baita Telegram deiturikoa ere, software libre baita. Taldea helburu jakin
baterako sortu beharko dute, zerbait egin ahal izateko. Horren arabera, pertsona batzuk ala
beste batzuk gonbidatuko dituzte, gaiarekiko interesa eduki dezaketenak.
• Aurreko lana eginda dagoenean, izenburua pentsatu beharko dute, taldeari zer izen jarri eta
hasierako testua idatzi, hau da, taldearen egiteko zein den esan.
5
KOMUNIKAZIOA
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimene-
rako eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, mota honetako jardue-
rak ikaslearengan ekimenerako gogoa pizteko aproposak baitira.

ARGIBIDE ORRIA
• Atal honetan argibide-orriaren ezaugarriak ikusiko ditugu. Gai bati buruzko informazio objek-
tiboa ematen dute: jarraibideak, aholkuak... Multzo honetan sartuko lirateke gailuen funtzio-
namendu-jarraibideak nahiz bidaia-proposamenak. Esaldi laburrak eta zailtasunik gabeak
izan behar dira. Honako ezaugarri hauek eduki behar dituzte: testua objektiboa izan behar
da; ez du idazlearen iritzirik izan behar; zehaztasun ahalik eta handiena behar da gauzak argi
azaltzeko, eta datuak ordena egokian eman behar dira. Testua orainaldian idatzita egongo da,
eta hitz teknikoegiak izan gabe, zehaztasun handikoak behar dira, azalpenak argiak izan
daitezen.
Flyboarda, kirol-tresna berria

• Flyboard kirol berriari buruzko argibideak ematen dira irakurgai honetan. Jatorriari buruzko
ideia batzuk aipatzen dira; kirolaren nondik norakoak eta osagaiak, eta, osagarri gisa, trebatu
nahi duenarentzat hainbat aholku.
• Gaitasunei dagokionez, azalpenaren ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza-
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela, testu-tipologiak barne hartzen duen
deskribapena landuko baitu. Halaber, ikur urdinak adierazi bezala, Mugimendurako gaitasuna
ere landuko da, halako testuak irakurtzeak ur-kiroletan aritzeko gogoa pitz baitezake.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko. Lehenik eta behin, ezaugarriak adibideekin lotu beharko ditu; ondoren,
zerrenda batean aholkuak direnak eta ez direnak bereizi. Atal bakoitzeko informazioa labur-
tu beharko da, eta ematen zaien informazioa zein ataletakoa den esan behar dute.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, atal bakoitzeko informazioa be-
reizi eta sailkatu beharko du.

• Idazteari ekin atala ikaslearen sormenari atea irekitzen dion puntua da. Bertan, aurreko jar-
dueretan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, urrats labur batzuei jarraituz, bere argi-
bide-orria sortzeko. Ariketa honetan, Skysurfari buruzko argibide-orri bat idatzi beharko dute.
Hainbat atal antolatu eta izena jarri beharko die, eta informazioa modu ordenatuan eman
beharko dute, horretarako lokailuez baliatuko dira. Aurreko testuan bezala, osagaien eta
aholkuen atal bana ere osatu beharko dute.
5
DEKLINABIDEA: GAINERAKO KASUAK

• Unitate honetako gramatikaren atalean, deklinabideaz jardungo dugu. Aurreko bi unitatee-
tan, kasu gramatikalak eta leku-denborazko kasuak ikusi ditugu, eta oraingo unitate honetan
ikusiko ditugu falta direnak. Hauek, leku-denborazkoek bezala, ez dute aditzean komunzta-
durarik, baina bada salbuespen bat, Zerik kasua: Nor kasuaren lekua hartuko luke ezeztapen
eta galderetan.
• Noren kasuak jabetza adierazten du; Norengatik kasuak, kausa edo arrazoia, eta Norentzat
kasuak, ekintza baten hartzailea. Norekin kasuak adierazten digu noren laguntzarekin buru-
tzen den ekintza; Zerez eta Zertaz kasuek, ekintza burutzeko bitartekoa, eta Nortzat kasua
esleitutako izaera bat adierazteko erabiltzen da. Kasu gehienek singularreko, pluraleko nahiz
mugagabeko formak hartzen dituzte; baina bada salbuespenik, Zerik eta Nortzat, horiek mu-
gagabean baino ez baitira erabiltzen.
ASPEKTUA
• Gramatikaren bigarren saio honetan, aditzaren aspektua zer den ikusiko dugu; horrek adie-
razten digu, azken batean, aditza burutua dagoen ala ez, hau da, aditzak adierazten duena
dagoeneko gertatu den ala ez. Hori aditz nagusiak esango digu partikula batzuen bidez.
• Ondoko eskemak argi azaltzen digun bezala, lau aspektu bereizten dira. Burutua dagoneko
gertatu den zerbaiti buruz ari zaigu, eta, salbuespenak salbuespen, -tu partikula hartzen du
aditzak amaieran. Burutugabean behin eta berriz errepikatzen da zerbait, eta -tzen eta -ten
partikulekin adierazten da. Puntukariak, berriz, une horretan bertan gertatzen ari den zer-
bait adierazten du (aditz trinkoek ere aspektu hori dute) eta -t(z)en amaiera eta ari izan
aditza hartzen dute. Azkenik, gerokoan ekintza hasteko dagoela esaten da, eta -ko partikula
gehitzen zaio aditz nagusiari.
• Badira zenbait aditz-lokuzio, hau da, "izena + izan aditza" egitura duten aditz konposatuak,
aspektua adierazteko modu berezia dutenak : behar izan, behar izaten...
• Gaitasunei dagokionez, eskemen ondoko izar berdeak adierazten duenez ikasleek Ikasten
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute, eskemen erabilerak informazioa ulertzen,
antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiote ikasleari, eta oso baliagarriak baitira
ikasteko gaitasuna gara dezaten.
Lexikoa (96. or.)
ZAILTASUN-ATZIZKIAK
• Atal honetan atzizkiei buruz arituko gara. Euskaraz atzizki ugari ditugu, eta horietako batzuk
adierazten digute zerbait egitea zenbateraino den zaila edo erraza. Zerbait gerta daitekeela
adierazten digu -garri atzizkiak; -erraz atzizkiak, berriz, aditzaren ekintza hori erraz gerta
daitekeela adierazten digu; -gaitz atzizkiak, aldiz, zaila dela gertatzea, eta -ezin atzizkiak,
azkenik, aditzaren ekintza gertatzea ezinezkoa dela.
• Atzizki horiek aditzei eransten zaizkie, aditzonei, zehazkiago esanda. Beharbada, ikasleek ez
dute argi edukiko aditzoinak zein diren, eta, beraz, ariketatxo bat egin dezakegu horretarako.
Irakasleak aditz bat proposa dezala, eta ea ikasleak gai diren aditzoina zein den esateko:
irakurri/irakur, agertu/ager, idatzi/ idatz... Gero, aditz horiei lau atzizkiak gehituko dizkiegu.
Aditzoinekin zalantzaren bat izanez gero, Euskaltzaindiako Hiztegi Batuan (Interneten) kon-
tsulta dezakegu aditz bakoitzaren aditzoina zein den.
5
landuko ditu batez ere; izan ere, taulen erabilerak informazioa ulertzen, antolatzen eta bar-
neratzen laguntzen diote ikasleari.
Puntuazio-markak (97. or.)
KOMA
• Eten laburra adierazten digu, eta honako kasu hauetan erabiltzen da: zerrenda bateko
osagaien artean -azken bien artean ezik-, mendeko perpausen artean... Esaldi bateko apo-
sizioak, norbaiti deitzen diogunean, hainbat lokailu... koma artean idazten dira.
PUNTU ETA KOMA

• Komak baino eten luzeagoa adierazten du.
• Jakizu atalean esaten den bezala, askotan garrantzi handirik ematen ez diogun arren, pun-
tuazioak esaldi baten esanahia erabat alda dezake, eta beraz, kontu handiz aukeratu behar
da puntuazio-marka eta kokapen egokia.
• Bestalde, ariketa bezala, interesgarria izan daiteke irakasleak testu baten diktaketa egitea.
Irakasleak liburu baten pasarte labur bat irakur dezake bost minutuz (ipuin bat, kapitulu ba-
ten zati aukeratua, aldizkari baten albiste labur bat), eta ikasleek eskuz idatziko dute paper
batean, bukatutakoan irakasleari emateko. Denon artean ere zuzen daiteke.
kiak barneratzen laguntzen baitio ikasleari eta, ondorioz, ikasteknikatzat har dezakegu.
BAT BATEKO BERTSOLARITZA
• Unitate honetan, bat-bateko bertsolaritzaren ezaugarriak zein diren ikusiko dugu. Hasieran,
bertsolaritza zer den ikusiko dugu, eta ondoren, zein diren bere ezaugarri nagusiak. Sarrera
moduan, ziurrenik ikasle gehienek izango dute bertsolaritzaren berri, baina izango da horri
buruz gehiegi ez dakienik ere. Komeni da hasteko, bertso-saioren baten zatiren bat ikustea
ikasleekin, zertaz ari garen ikus dezaten. Aukera polita izan daiteke 1986ko Bertsolari
Txapelketa Nagusian Andoni Egañak eta Anjel Mari Peñagarikanok kantatutako bertsoak
ikusteko, gerora, Negu gorriak taldearen Bertso hop kantu ezaguna bilakatu zirenak.
• Lehen aldiz bertsolari bat ikusten dugunean, pentsa dezakegu, aurrez prestatutako kantu
bat kantatzen ari dela. Baina ez da hala, eta horretan datza bereziki bertsolarien
merituaren zati handi bat. Inprobisazioa da, hain zuzen, hitzak dioen bezala, bat-bateko
bertsolaritzaren gakoa, jendaurrean bertan taxutzen da bertsoa, baina hainbat arau jarraitu
behar dira. Askotan gaia ematen zaie, eta horri buruz kantatu behar izaten dute; askotan
zer neurritan aritu behar diren ere esaten zaie.
• Bertsoaren ezaugarriei dagokionez, hiru ezaugarri nagusi ditu: neurria, errima eta doinua.
• Neurria: bertsoek neurri jakin bat izan ohi dute; hainbat lerro eta lerro bakoitzean hainbat
silaba. Ohikoenen artean dugu zortziko txikia: zortzi lerro ditu eta horietako bakoitzean sei
edo zazpi silaba txandakatuta. Zortziko handia ere ohikoa da, eta horrek ere zortzi lerro
ditu, baina hamar eta zortzi silabatakoak.
5
• Errima: lerro bikoitietako azken hitzak errima daramate. Bi lerrorekin puntu bat osatzen da,
eta puntuaren amaieran aurkitzen da errima, horixe da azken hitza. Azken batean, errimak
osatzeko amaiera bertsuko hitzak behar izaten ditugu: beso, bertso, ezertxo...
• Doinua: bertsolariak hitzak doinu baten barruan txertatu behar ditu, azken batean, doinuak
zehazten dio zein neurritan ariko den. Orain arte, musika tradizionalak erabili izan dira,
baina, azken urteetan, hainbat doinu berri sartu dira, horren adibide ditugu, Maialen
Lujanbiok erabilitako Mikel Laboaren Martxa baten lehen notak eta Xabier Silveirak
baliatutako Bebe kantariaren Razones kantuaren bertsioa.
• Jakizu atalak bertsolaritzaren historiari buruzko hastapenak aipatzen ditu.
• Bertsoaren nondik norakoak argi ditugula, denontzako ezaguna den doinu bat aukeratu,
zortziko txikian ahal bada errazago izan dadin, eta egin dezagun ikasgelan bertso-saio bat.
Irakasleak gai bat proposa dezake, edo gai librean aritu, eta ikasleek hauta dezatela
bertsorik politena.
• Gaitasunei dagokionez, eskemaren ondoan dagoen izar berdeak adierazten du ikasleak Ikas-
ten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, mota honetako eskemak
erabiltzeak edukiak barneratzen laguntzen baitio ikasleari eta, ondorioz, ikasteko teknikatzat
har genezake. Halaber, ikur urdinak erakusten duenez, Matematikarako gaitasuna ere landu-
ko da, bertsolaritzak silaben neurketa zorrotza eskatzen baitu. Bestetik, ikur morearen ara-
bera, Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna landuko dute, geure herriaren tradizio
oparo baten berri jasoko baitute. Azkenik, ikur horiak adierazten digu, ikasleak Arterako gai-
tasuna landuko duela; izan ere, bertso bat egiteak sormena lantzea eskatzen baitu.
TESTUA: Vietnamgo txerria
• Ikasleek Maialen Lujanbio eta Unai Iturriagaren bertso batzuk izango dituzte aztergai.
Markina-Xemeingo 2009ko abenduaren 8an egindako saio batean kantatu zituzten. Nahi
izanez gero, bi bertsolari hauei buruzko informazioa bila dezakegu Bertsolaritzaren datu-
basean, edo ikasleei galdetu ba ote dakiten nor diren, nongoak.... (http://bdb.bertsozale.
eus/web/haitzondo/view/-Maialen-Lujanbio eta http://bdb.bertsozale.eus/es/web/
haitzondo/view/unai-iturriaga)
• Ikasleei proposa diezaiekegu, nahi duenak behintzat, bertso horietakoren bat irakurri
beharrean, kantatzeko. Testua ulertu duten jakiteko, ikasleek galdera batzuk erantzungo
dituzte. Ondoren errimak landuko dituzte pixka bat, ea zer diren ulertu duten jakiteko.
Egiten jakin BERTSOEN NEURRIA IDENTIFIKATZEA

• Azkenik, Egiten jakin atalean, bi bertso izango dituzte ikasleek, bata zortziko handian eta
bestea, zortziko txikian. Hain zuzen, horixe egin beharko dute, zer neurritakoak diren asmatu,
eta horretarako bertso-lerroak eta silabak zenbatu beharko dituzte. Basarrirena dugu ber-
tsoetako bat; Unai Agirrerena, aldiz, bestea. Nahi izanez gero, bi bertsolari hauei buruzko
informazioa bila dezakegu Interneten (http://bdb.bertsozale.eus/es/web/haitzondo/view/-
Basarri eta http://bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/view/53-unai-agirre).
• Forma aldetik ez ezik eduki aldetik ere aztertu beharko dute, eta ikasleek euren hitzez adie-
razi zertaz diharduten bertso horiek.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honetan, ikasleak ikur urdinak erakusten duenez, Matema-
tikarako gaitasuna ere landuko da, bertsolaritzak silaben neurketa zorrotza eskatzen baitu.
Bestalde, ikur horiak adierazten duenez, Arterako gaitasuna landuko du; izan ere, bertsoek
diotena interpretatu beharko baitu ikasleak.
5

tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Deklinabidea: gainerako kasuak. Aditza-
ren aspektua); testu-tipologia (Argibide-orria) eta literatura (Bat-bateko bertsolaritza).
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, koadroen erabilerak informazioa
ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko diote ikasleari, eta oso baliagarriak izango
zaizkio ikasteko gaitasuna garatzeko.

• Atal honetan komunikazioari, hizkuntzaren erabilerari eta literatur-hezkuntzari dagozkien jar-
duerak egingo dituzte ikasleek bi orrialdetan. Amaierako jarduera hauek, unitatean zehar
(Adimenaren indarra irakurgaia), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta literatura
(bertsoak) lantzeko 13 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko ikur berdeak adierazten du ikasleak Zientziara-
ko gaitasuna landuko duela Adimenaren indarra testuaren bidez. Komunikazioaren jarduera-
ko izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna
landuko dela; horretarako, ikasleek 3Dko inprimatzea testua entzungo dute, eta hainbat gal-
derari erantzun.

• Ikasleak bideo-jokoen kontsolei buruzko argibide-orri bat idatzi beharko du, horretarako
emango zaizkion zenbait aholkuri jarraituz eta unitatean zehar ikusitako testuak erreferen-
tziatzat hartuz. Gainera, ondoko koadroan argibideetarako baliagarri gerta dakizkiokeen zen-
bait ezaugarri biltzen dira, idazlanean erabil ditzan.
• Gaitasunei dagokionez, jardueraren ondoko ikur gorriak adierazten du Hizkuntza- eta litera-
tura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere argibide-orri bat idatziko baitu ikas-
leak idatzizko komunikazioa landuz.
Sakontzeko
5
1 Aukeratu zuzena perpausak osatzeko. • Gurasoentzat izango zela pentsatu genuen.
• Lapurtzat/lapur jo zuten burukoa zuelako.
• Udalan/udalaren erantzukizuna da hori. • Eraikin berriaren planoak oraindik ez ditut ikusi.
• Segatzat/segaz moztu behar izan zituzten sasi guztiak.
• Han ez zegoen jenderik/jendearik manifestazioa egiteko. • Horko neskokin ez dut sarri hitz egiten institutuan.
• Anttonez/Anttonetaz galdezka etorri zitzaidan laguna.
2 Osatu esaldiok parentesien artekoak deklinatuz. 7 Erantzun galderei parentesi artekoa erabiliz.
• (Eneko, noren) mantalean idatzita zegoen (Itziar, noren) • Norekin joango lirateke haiek oporretan? (hainbat lagun)
zela.
Enekoren mantalean idatzita zegoen Itziarrena zela. • Nortzat hartu nauzue, bada? (ahizpa)
• (Emakumeak, norekin) beti izaten zituen horrelako
liskarrak.
• Zer ez daukazu momentu honetan? (dirua)
• (Arrantzaleak, norentzat) antolatu zuten jaia egun horretan.

• (Liburutegia, zerik) ba al dago institutu honetan?
• Norentzat ekarri dituzu ogitarteko horiek? (seme-alabak)
• Ezer badakizu (Jon, nortaz) aspaldi honetan?

• Asko omen dakite (mendiak, zertaz) eta (haran, zertaz) .
8 Jarri deklinatutako hitz hauek pluralean:

3 Bete hutsuneak deklinabide atzizki egokia erabiliz.
• Dortokarekin:
-engatik -rik -rekin -tzat
• Etxeagatik:
• Ama hartu zuten eta jarraitu egin zioten.
• Bananaz:
• Irtenbide izanez gero, esango nizun.
• Etxekonekoarentzat:
• Zerra ere moztu zenezake.
• Emearengatik:
• Egindako guztia guraso egin zuten, ez pentsa!
• Tabernaz:
4 Egin itzazu esaldiak hitz hauekin.
9 Aukeratu erantzun egokia.
• Tontotzat:
• Irakasle berriarekin/berriaren maitemindu zer Josune.
• Dirurik:
• Kontu horrengan/horrekin erabat arduratu zegoen
• Egurrez:
Markel.
• Horretaz:
• Gai horiekin/horietaz aritu ziren hitzaldi osoan.
• Zein tresnaz/tresnez baliatuko zara hori egiteko?
5 Osatu taula.
• Metroz/metroan egon ginen horretaz hitz egiten.
NORENTZAT NORENGATIK ZERIK
• Etxeko arazoen/arazoei buruz berba egitea ez zuen
Txakurra gogoko.
Behorrak
Belea 10 Deklinatu hitzok mugagabean..
Mamorroak • Hainbat etxe (zerekin):

• Edozein animalia (norentzat):
6
Erantsi letra etzanez dagoen hitzari erakusle bat: • Zein giltza (zertaz):
• Lagun berriarekin etorri ziren ezer esan barik.

• Kontuaz ez dut inorekin hitz egiten.

5
ADITZA: ASPEKTUA
1 Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean. 6 Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean.
• Aurrekoan zuk ez didazu/zenidan/ninduzun ezer esan • Beti ikusten/ikusten ari ditut inauteri-desfileak balkoitik
gertatutakoaz. • Bihar elkarrekin ikusiko/ikusten dugu aipatu ziguten filma.
• Orduan jakingo du/zuen/zion haiekin zer egin, orain ez. • Sukaldeko tresneria saltzen/salduko dute betidanik
• Zinematik gentozen/geunden/gatoz zurekin topo egin denda horretan.
genuenean. • Gaur goizean kafea eta pitxoa jaten/jan ditu izkinako
• Txikitan etxez etxe gozoki eske genbiltzan/gentozen/ tabernan.
ibiltzen ginen. • Sukaldeko altzari guztiak aldatzen ari/aldatu gara.
2 Bete hutsuneak etzanez dauden aditz lokuzioekin. 7 Adierazi ondoko aditzen aspektua.
• Jostailu guztiek funtzio bat bete behar izan , • Eman genizuen:
eta hori ez da gertatzen dena tresna mekanikoekin.
• Ekarriko dituzte:
• Normalean ume askok makinatxoak nahi izan
denbora pasatzeko. • Ematen zioten:
• Mugimendua duten jostailu artikulatuak arriskutsuak izan • Atera dizkiete:

ahal izan ume txikienentzat.
8 Jarri aditz nagusiak dagokien aspektuan.
3 Aldatu esaldiotako aditzei aspektua. Parentesi artean • Askotan zara guk antolatutako
dagoena jarri. jaialdietara (etorri, burutugabea)
• Amonaren etxera joten naiz bazkaltzera (Gerokoa) • Zuek ongi zarete zuon lana (egin,
puntukaria)
• Azazkalak gorriz margotu dituzu (Burutugabea) • Odolkia dut eta ez nabil oso fin (jan,
burutua)

• Tarte bat duzunean, bion artean dugu
• Liburutegian ikasten ari dira Pello eta Peru (Burutua) falta duzun jertsea (topatu, gerokoa)
• Askotan dugu Ane bazterrean ez uzten
• Ikusiko ditugu atetik ateratzen direnean (Burutugabea) (saiatu, burutugabea)

9 Jarri elementuak hurrenkera egokian.
4 Markatu esaldi zuzenak. • Bilboko/bihar/gara/kontzertuetara/joango
Txemak ez nahi du etorri.
Txemak ez du etorri nahi. • du/zuekin/joan/hondartzara/nahi
Lehen ez dute etorri nahi izan hona.
Lehen ez dute etorri nahi hona.
10 Bete hutsuneak aditz hauek erabiliz.
Laster joango behar duzue laguntzera.
etorriko izango ospatzen ari
Laster joan beharko duzue laguntzera.
hautsi jartzen
5 Adierazi aditz trinko hauek zein aditzi dagozkion. • Beti, zu ikustean, oso pozik naiz.
• zenbiltzaten: • Ba al dakizu etxeko sarraila atzo

zitzaizula?
• gindoazen:
• zara gurekin oporretara?
• nekartzan:
• Julenen urtebetetze-festa gara oraintxe
• zaudete: bertan.
• Hurrengo batean kontuan dugu zure
eskaria.
5
ERANTZUNAK
9. FITXA 7 Erantzun galderei parentesi artekoa erabiliz.

• Norekin joango lirateke haiek oporretan? (hainbat lagun)
1 Aukeratu zuzena perpausa osatzeko.
Hainbat lagunekin joango lirateke haiek oporretan.
• Lapurtzat jo zuten burukoa zuelako.
• Nortzat hartu nauzue, bada? (ahizpa)
• Udalaren erantzukizuna da hori.
Ahizpatzat hartu zaitugu.
• Segaz moztu behar izan zituzten sasi guztiak.
• Zer ez daukazu momentu honetan? (dirua)
• Han ez zegoen jenderik manifestazioa egiteko.
Momentu honetan ez daukat dirurik.
• Anttonez galdezka etorri zitzaizkidan lagunak.
• Norentzat ekarri dituzu ogitarteko horiek? (seme-
2 Osatu perpausak, parentesi artekoa erabiliz, adibidean alabak)
bezala.
Seme-alabentzat ekarri ditut ogitarteko horiek.
• Emakumeekin beti izaten zituen horrelako liskarrak.
8 Jarri deklinatutako hitz hauek pluralean.
• Arrantzaleentzat antolatu zuten jaia egun horretan.
• Dortokarekin: dortokekin.
• Liburutegirik ba al dago institutu honetan?
• Etxeagatik: etxeengatik.
• Ezer badakizu Jonez aspaldi honetan?
• Bananaz: bananez.
• Asko omen dakite mendiez eta haranez.
• Etxekonekoarentzat: etxekonekoentzat.
3 Bete hutsuneak deklinabide atzizki egokia erabiliz.
• Emearengatik: emeengatik.
• Amatzat hartu zuten eta jarraitu egin zioten.
• Tabernaz: tabernez.
• Irtenbiderik izanez gero, esango nizun.
• Zerrarekin ere moztu zenezake.
• Egindako guztia gurasoengatik egin zuten, ez pentsa! • Irakasle berriarekin maitemindu zer Josune.
• Kontu horrekin erabat arduratu zegoen Markel.
• Gai horietaz aritu ziren hitzaldi osoan.
• Tontotzat: Tontotzat naukate.
• Zein tresnaz baliatuko zara hori egiteko?
• Dirurik: Dirurik ez bazenu, ezingo zenuke etxe polit hori • Metroan egon ginen horretaz hitz egiten.
erosi.
• Etxeko arazoei buruz berba egitea ez zuen gogoko.
• Egurrez: Gustuko ditut egurrez egindako etxeak. 10 Deklinatu hitzok mugagabean.
• Horretaz: Ez du gustuko horretaz hitz egitea. • Hainbat etxe (zerekin): hainbat etxerekin.
5 Osatu taula. • Edozein animalia (norentzat): edozein animaliarentzat.
• Zein giltza (zertaz): zein giltzaz.
NORENTZAT NORENGATIK ZERIK
Txakurra txakurrarentzat txakurrarengatik txakurrik
Behorrak behorrentzat behorrarengatik behorrik
Belea belearentzat belearengatik belerik
Mamorroak mamorroentzat mamorroengatik mamorrorik
6 Erantsi letra etzanez dagoen hitzari erakusle bat.

• Lagun berriarekin etorri ziren ezer esan barik.
Lagun berri horrekin
• Kontuaz ez dut inorekin hitz egiten.
Kontu horretaz
• Gurasoentzat izango zela pentsatu genuen.
Guraso haientzat/horientzat
• Eraikin berriaren planoak oraindik ez ditut ikusi.
Eraikin berri horren
• Horko neskokin ez dut sarri hitz egiten institutuan.
neska horiekin
5
ERANTZUNAK
10. FITXA
• Sukaldeko tresneria saltzen dute betidanik denda
horretan.
1 Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean. • Gaur goizean kafea eta pitxoa jan ditu izkinako tabernan.
• Aurrekoan zuk ez zenidan ezer esan gertatutakoaz. • Sukaldeko altzari guztiak aldatzen ari gara.
• Orduan jakingo du haiekin zer egin, orain ez.
7 Adierazi ondoko aditzen aspektua.
• Zinematik gentozen zurekin topo egin genuenean.
• Eman genizuen: burutua
• Txikitan etxez etxe gozoki eske ibiltzen ginen.
• Ekarriko dituzte: gerokoa
2 Bete hutsuneak etzanez dauden aditz lokuzioekin. • Ematen zioten: burutugabea
• Jostailu guztiek funtzio bat bete behar izaten dute , eta • Atera dizkiete: burutua
hori ez da gertatzen dena tresna mekanikoekin.
• Normalean ume askok makinatxoak nahi izaten dituzte 8 Jarri aditz nagusiak dagokien aspektuan.
denbora pasatzeko. • Askotan etortzen zara guk antolatutako jaialdietara.
• Mugimendua duten jostailu artikulatuak arriskutsuak izan • Zuek ongi egiten ari zarete zuon lana.
ahal dira ume txikienentzat.
• Odolkia jan dut eta ez nabil oso fin.
• Tarte bat duzunean, bion artean topatuko dugu falta
3 Aldatu esaldiotako aditzei aspektua. Parentesi artean
duzun jertsea.
dagoena jarri.
• Askotan saiatzen gara Ane bazterrean ez uzten.
• Amonaren etxera joten naiz bazkaltzera (Gerokoa)
Amonaren etxera joango naiz bazkaltzera
• Azazkalak gorriz margotu dituzu (Burutugabea)
• Bilboko/bihar/gara/kontzertuetara/joango
Azazkalak gorriz margotzen dituzu
Bihar Bilboko kontzertuetara joango gara.
• Liburutegian ikasten ari dira Pello eta Peru (Burutua)
• du/zuekin/joan/hondartzara/nahi
Liburutegian ikasi dute Pellok eta Peruk
Zuekin joan nahi du hondartzara.
• Ikusiko ditugu atetik ateratzen direnean (Burutugabea)
Ikusten ditugu atetik ateratzen direnean 10 Bete hutsuneak aditz hauek erabiliz.
• Beti, zu ikustean, oso pozik jartzen naiz.

• Ba al dakizu etxeko sarraila atzo hautsi zitzaizula?
Txemak ez nahi du etorri.
• Etorriko zara gurekin oporretara?
Txemak ez du etorri nahi.
• Julenen urtebetetze-festa ospatzen ari gara oraintxe
Lehen ez dute etorri nahi izan hona. bertan.
Lehen ez dute etorri nahi hona. • Hurrengo batean kontuan izango dugu zure eskaria.
Laster joango behar duzue laguntzera.
Laster joan beharko duzue laguntzera.
5 Adierazi aditz trinko hauek zein aditzi dagozkion.

• zenbiltzaten: ibili
• gindoazen: joan
• nekartzan: ekarri
• zaudete: egon
6 Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean.

• Beti ikusten ditut inauteri-desfileak balkoitik
• Bihar elkarrekin ikusiko dugu aipatu ziguten filma.
5
SAKONTZEKO
9. FITXA
DEKLINABIDEA:
PERPAUSA GAINERAKO
ETA HAREN KASUAK
OSAGAIAK
1 Aukeratu erantzun zuzena (zertaz, nortaz). • Nortaz ari zarete zuek gaizki esaka? (Ane)
• Zure lagunaz/lagunataz galdetu genuen atzo.
• Zein etxebizitzez/etxebizitzaz ari zarete oraingoan?

6 Bete hutsuneak (noren):
• Gurasoetaz/gurasoez ez du hitzik ere egiten.
• Zein ikasle koadernoa da honako hau?
• Zein biltzarretan aritu ziren gaiaz/gaitaz.
• Zuen amak izenak idatzi behar dituzue.
• Anez/Anetaz edozer esan dezakezu, berari berdin dio
• Arrantzaleak lanbidea oso gogorra da.
2 Osatu taula • Hainbat irakasle lana ez da batere erraza.
giltza emea eria arkatzak • Zein da zuen tutorea izena?

• Zein da horren herena erdia?
Zertaz Norentzat Zerik
7 Erabili ZERIK forma esaldiok ezezkoan jartzeko.

• Badauka zeregina ohi bezala.

• Etxeko kontuak aipatzeko ohitura du.

• Azti horrek igarpen teknika bitxiak erabiltzen ditu.
Denek guztia hankaz gora utzi zuten gurean.

Denek guztia hankatik gora utzi zuten gurean.
• Alkandora horrek zimurrak ditu.
Olinpiadetan ez dute urrezko dominik lortuko.

Olinpiadetan ez dute urrezko dominarik lortuko.
Zuentzako oparia ahaztu egin zaigu ekartzea. 8
Bete hutsuneak behar denetan ZERIK forma erabiliz.
Zuentzat oparia ahaztu egin zaigu ekartzea. • Ez daukat argi , esku-argia utziko didazu?
• Badaukazu supizteko , molda zaitez horrekin.
4 Erantzun galderei (zergatik, norengatik).
• Ezin dut supiztekoa erabili ez baitauka gas
• Zergatik etorri zarete?
• Nik ez daukat giltza hor sartzeko.
• dirua:
• etorri: 9 Bete hutsuneak atzizki egokia erabiliz.
• ama: • Zenbat kirolari hartu zuten parte lasterketa hartan?
• Norengatik egin duzu hori guztia? • Norbait hitz egin beharko zenuke horretaz.
• lagunak: • Egia esan, ez naiz ezer ohartu.
• Eneko: • Zein ume joan zinen patinekin jolastera?
• seme-alabak:
10 Ordenatu hitzok esaldiak osatzeko.
5 Erantzun galderei deklinabide atzizki egokia erabiliz. • Ez/oraindik/ordenagailurik/zein/dago/etxetan/?
• Zertaz hitz egiten zenuen Amaiarekin hainbestetan?
(lagunak)
• zureaz/ aditurekin/ jardun/ zein/ zenuen/?

• Giltzaz arduratzeko esan zenidan? (ez, landareak)

• Zertaz mintzatu dira hitzaldi horretan? (liburuak)

5
SAKONTZEKO
10. FITXA
ADITZA: ASPEKTUA
IZEN-SINTAGMA
1 Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean. • zihoazen:
• Sarri zihoazen/joaten ziren/joan ziren museoetara. • goaz:
• Gustura hartu/hartzen/hartuko dut kafesnea gaur • zeunden:

goizean.
• Arreta handiz ikusiko/ikusi/ikusten ari gara oraintxe
bertan telebistako saioa. • Ideia bat ibilitzen du/darabil buruan azkenaldian.
• Atzo soinean eramaten dut/neraman/eramango dut zuk • Kontuan izan askotan harrapatzen ari/harrapatzen
erositako berokia. zaitugula gezurretan.
• Bart ilargi beteari begira egon ginen/egongo gara.
2 Bete hutsuneak etzanez dauden aditz lokuzioekin.
• Nekatu egingo/egiten ari zara beti korrika arituz gero.
• Batzuek euskara ikasi nahi izan
• Pastel itzela prestatzen ari/prestatuko gara.
• Beste batzuek, ordea, ikasi behar izan
orain arte eta ikasi behar izan 7 Adierazi ondoko aditzen aspektua.
aurrerantzean.
• Erosi ditugu:
• Zer, euskaraz hitz egin nahi izan ? Ba, hitz
egin ahal izan • Salduko ditugu:
• Ospatu zuten:
3 Aldatu esaldiotako aditzei aspektua. Parentesi artean • Esango zenioten:
dagoena jarri.
• Irabazi zituen:
• Aulkiak mahaien gainean jartzen ditugu (puntukaria)
• Sendagileak agindutako botikak hartzen ari naiz (burutua) • Patinetan gara goiz guztian (ibili,
burutua)
• Ama etortzean joango gara musika eskolara • Aurpegitik dizut irribarre hori (kendu,
(burutugabea) gerokoa)
• Oraindik zara (bazkaldu, puntukaria)
• Kanpoan utzi ditut botak lehortzen (gerokoa) • Lo hartu aurretik ohean du (irakurri,
burutugabea)


• azokan/ditugu/erosten/gutxitan/barazkiak
z dakizu zenbat denbora faltatzen den ikasturtea
E
amaitzeko.
z dakizu zenbat denbora falta den ikasturtea

E • nik/ lapurra/dut/lasai/harrapatuko
amaitzeko.
Guk ere nahi dugu eraman harri hori haraino, ea ahal
dugun. 10 Bete hutsuneak aditz hauek erabiliz.
Guk ere eraman nahi dugu harri hori haraino, ea ahal darama irabaziko lotzen zapaldu
dugun. • dut biharko lasterketa.
Horiek ez dute pena merezi. • Poltsan hamaiketakoa.
Horiek ez dute merezi. • Igogailuan ditu beti lokarriak.
• Moztu berri zegoen belarra duzu.
• zeneramaten:
• gatoz:
5
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
9. FITXA 6 Bete hutsuneak proposatutako hitzarekin (noren).

• Zein ikasleren koadernoa da honako hau?
1 Aukeratu erantzun zuzena (zertaz, nortaz).
• Zuen amen izenak idatzi behar dituzue.
• Zure lagunaz galdetu genuen atzo.
• Arrantzaleen lanbidea oso gogorra da.
• Zein etxebizitzaz ari zarete oraingoan?
• Hainbat irakasleren lana ez da batere erraza.
• Gurasoez ez du hitzik ere egiten.
• Zein da zuen tutorearen izena?
• Zein biltzarretan aritu ziren gaiaz.
• Zein da horren herenaren erdia?
• Anez edozer esan dezakezu, berari berdin dio.
7 Erabili ZERIK forma esaldiok ezezkoan jartzeko.
2 Osatu taula. • Badauka zeregina ohi bezala.
Zertaz Norentzat Zerik Ez dauka zereginik ohi bezala.
giltzaz giltzarentzat giltzarik • Etxeko kontuak aipatzeko ohitura du.
emeaz emearentzat emerik Ez du etxeko kontuak aipatzeko ohiturarik.
eriaz eriarentzat eririk • Azti horrek igarpen teknika bitxiak erabiltzen ditu.
arkatzez arkatzarentzat arkatzik Azti horrek ez du igarpen teknika bitxirik erabiltzen.
• Alkandora horrek zimurrak ditu.
3 Aukeratu esaldi zuzenak. Alkandora horrek ez du zimurrik.
• Denek guztia hankaz gora utzi zuten gurean.
8 Bete hutsuneak behar denetan ZERIK forma erabiliz.
• Denek guztia hankatik gora utzi zuten gurean.
• Ez daukat argirik, esku-argia utziko didazu?
• Olinpiaden ez dute urrezko dominarik lortuko.
• Badaukazu supiztekoa, molda zaitez horrekin.
• Olinpiadetan ez dute urrezko dominarik lortuko.
• Ezin dut supiztekoa erabili ez baitauka gasik.
• Zuentzako oparia ahaztu egin zaigu ekartzea.
• Nik ez daukat giltzarik hor sartzeko.
• Zuentzat oparia ahaztu egin zaigu ekartzea.
9 Bete hutsuneak atzizki egokia erabiliz.
4 Erantzun galderei (zergatik, norengatik).
• Zenbat kirolarik hartu zuten parte lasterketa hartan?
• Zergatik etorri zarete?
• Norbaitekin hitz egin beharko zenuke horretaz.
dirua: dirua(ren)gatik.
• Egia esan, ez naiz ezertaz ohartu.
etorri: etortzeagatik.
• Zein umerekin joan zinen patinekin jolastera?
ama: ama(ren)gatik.
• Norengatik egin duzu hori guztia? 10 Ordenatu hitzok esaldiak osatzeko.
lagunak: lagunengatik. • ez/oraindik/ordenagailurik/zein/dago/etxetan/?
Eneko: Enekorengatik. Zein etxetan ez dago oraindik ordenagailurik?
seme-alabak: seme-alabengatik. • zureaz/aditurekin/jardun/zein/zenuen/?
Zein aditurekin jardun zenuen zureaz?
5 Erantzun galderei deklinabide atzizki egokia erabiliz.
• Zertaz hitz egiten zenuen Amaiarekin hainbestetan?
(lagunak)
Lagunez hitz egiten nuen Amaiarekin hainbestetan.
• Giltzaz arduratzeko esan zenidan? (ez, landareak)
Ez, landareez arduratzeko esan nizun.
• Zertaz mintzatu dira hitzaldi horretan? (liburuak)
Liburuez mintzatu dira hitzaldi horretan.
• Nortaz ari zarete zuek gaizki esaka? (Ane)
Anez ari gara gaizki esaka.
5
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
10. FITXA 6 Aukeratu aditz zuzena kasu bakoitzean.

• Ideia bat darabil buruan azkenaldian.
• Kontuan izan askotan harrapatzen zaitugula gezurretan.
• Bart ilargi beteari begira egon ginen.
• Sarri joaten ziren museoetara.
• Nekatu egingo zara beti korrika arituz gero.
• Gustura hartu dut kafesnea gaur goizean.
• Pastel itzela prestatzen ari gara.
• Arreta handiz ikusten ari gara oraintxe bertan telebistako
saioa.
7 Adierazi ondoko aditzen aspektua.
• Atzo soinean neraman zuk erositako berokia.
• Erosi ditugu: burutua
2 Bete hutsuneak etzanez dauden aditz lokuzioekin. • Salduko ditugu: gerokoa
• Batzuek euskara ikasi nahi izaten dute. • Ospatu zuten: burutua
• Beste batzuek, ordea, ikasi behar izan dute orain arte eta • Esango zenioten: gerokoa
ikasi behar izango dute aurrerantzean. • Irabazi zituen: burutua
• Zer, euskaraz hitz egin nahi duzu? Ba, hitz egin ahal duzu.
3 Aldatu esaldiotako aditzei aspektua. Parentesi artean • Patinetan ibili gara goiz guztian.
dagoena jarri.
• Aurpegitik kenduko dizut irribarre hori.
• Aulkiak mahaien gainean jartzen ditugu (puntukaria)
• Oraindik bazkaltzen ari zara.
Aulkiak mahaien gainean jartzen ari gara
• Lo hartu aurretik ohean irakurtzen du.
• Sendagileak agindutako botikak hartzen ari naiz
(burutua)
Sendagileak agindutako botikak hartu ditut
• azokan/ditugu/erosten/gutxitan/barazkiak
• Ama etortzean joango gara musika eskolara (burutugabea)
Gutxitan erosten ditugu barazkiak azokan
Ama etortzean joaten gara musika eskolara
• nik/ lapurra/dut/lasai/harrapatuko
• Kanpoan utzi ditut botak lehortzen (gerokoa)
Lasai, nik harrapatuko dut lapurra
Kanpoan utziko ditut botak lehortzen
10 Bete hutsuneak aditz hauek erabiliz.
• Irabaziko dut biharko lasterketa.
E
z dakizu zenbat denbora faltatzen den ikasturtea
• Poltsan darama hamaiketakoa.
amaitzeko.
• Igogailuan lotzen ditu beti lokarriak.
E
z dakizu zenbat denbora falta den ikasturtea
amaitzeko. • Moztu berri zegoen belarra zapaldu duzu.
G
uk ere nahi dugu eraman harri hori haraino, ea ahal
dugun.
G
uk ere eraman nahi dugu harri hori haraino, ea ahal
dugun.
oriek ez dute pena merezi.
H
H
oriek ez dute merezi.

• zeneramaten: eraman
• gatoz: etorri
• zihoazen: joan
• goaz: joan
• zeunden: egon
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Aukeratu argibide-orriarekin bat datozen ezaugarriak.
❑ Esaldi luzeak erabiltzen dira. ❑ Iraganeko aditzak erabiltzen dira.
❑ Azalpen subjektiboa ematen du. ❑ Helburua informazioa ematea da.
❑ Helburua iritzia ematea da. ❑ Bizipenak kontatzen dira.
❑ Azalpen objektibo eta zehatza da. ❑ Jarraibideak eta aholkuak ematen ditu.
❑ Funtzionamendua azaltzeko da. ❑ Bidaia-proposamena azaltzeko da.
❑ Orainaldiko aditzak erabiltzen dira. ❑ Hiztegia zehatza izaten da.
GRAMATIKA 2 Aukeratu forma egokia hutsuneak betetzeko.
• Hango itxura ikusi al duzu? Mozorroturik daude ala?
a) gizonaren b) gizonen c) gizonentzat
• Ane barazki-jalea da, ez du jaten.
a) haragiarik b) haragirik c) haragitatik
• Dutxako gel orbanak atera zaizkit azalean.
a) berritik b) berriarengandik c) berriagatik
• Familiako erosi ditu zozketarako txartelak.
a) kiderentzat b) kidetzat c) kideentzat
• joango gara gaur eskolara.
a) oinez b) oinetaz c) oinik
GRAMATIKA 3 Erantzun galderei deklinabide-marka egokiak erabiliz.
• Zerez eginda dago opila? (Irina eta ura)

• Norekin geratu da Joseba kalean? (lagunak)

• Nortzat jo zaituzte poliziek? (lapurra)

• Norengatik poztu zara horrenbeste? (irabazleak)

• Norentzat ekarri dituzu traste horiek guztiak? (Markel)

PROBA
GRAMATIKA 4 Osatu esaldiak ondoko aditzekin.
garbituko ditut joaten naiz konpontzen ari dira aurkitu nituen deitu diot
• Duela hamar minutu telefonoz Arantzari.
• Une honetantxe, etxeko telebista teknikariak.
• Geroxeago futboleko botak biharko partidarako.
• Asteazkenetan dantza modernora .
• Herenegun hamar euro kalean.
GRAMATIKA 5 Aukeratu aditz egokia.
• Astelehenero zinemara joan ohi gara / joaten ari gara.
• Hilero-hilero moztu ohi du / mozten ari da ilea gure izebak.
• Oraintxe bertan hoteleko zuzendariari kexa-gutuna idazten diot / idazten ari naiz.
• Une honetan bertan janzten ari naiz / jantzi ohi naiz, bi minututan prest!
• Ikasten ari dut / ikasten ari naiz, orain ezin naiz kalera irten.
LEXIKOA 6 Idatzi definizioei dagokien hitza, -garri, -erraz, -gaitz eta -ezin atzizkiak erabiliz.
• Ezin uler daitekeena:
• Mirets daitekeena:
• Eramateko erraza:
• Asetzeko zaila:
• Agortzeko ezinezkoa:
LEXIKOA 7 Osatu esaldiak, aditzei -garri, -erraz, -gaitz eta -ezin atzizkiak erantsiz.
• Ezin dut zure idazlana zuzendu, zure idazkera (ulertu) da.
• Interneten beharrezko informazioa guztia (eskura) dago.
• Amonari sakelako (erabili) erosi diogu, erraz molda dadin.
• Material horri asko kostatzen zaio su hartzea, (erre) da.
• Hainbat ideia (azpimarratu) aipatu dituzte hitzaldian.
ORTOGRAFIA 8 Idatzi koma hala dagokion tokian.
• Iker institutuko zuzendaria eta Laura ikasketaburua Anderrekin bildu dira.
• Aizue Leire eta Gotzon zer egiten duzue leihotik begira?
• Arropa berria behar duela esan die Gaizkak gurasoei hala nola oinetakoak eta galtzak.
• Badaukazu ziriak papera itsasgarria pintzela... zubia egiteko behar duzun guztia?
• Gose bazara hozkailuan badaukazu zer jan.
PROBA
ORTOGRAFIA 9 Jarri komak eta puntu eta komak behar diren tokietan.
• Ura irakiten dago beraz adi ibili.
• Ikasgai askotan azterketak ditugu adibidez matematikan eta ingelesean.
• Jende gehiegi etorri denez batzuek ez dute jesarlekurik izan.
• Poltsa bete opari ekarri dugu: jostailuak adin guztietarakoak eta arropak denok janzteko
modukoak.
• Ekaitz zatoz hona oraintxe bertan!
LITERATURA 10 Irakurri bertsoa eta erantzun galderei.

Osasungarria da
barre egitea
posible dunarentzat
nolako suertea!
Nik behintzat daukat nahiko
bizitza betea
ta parrez uxatzen det
barruko nekea.
Beñat Gaztelumendi
• Zein neurritakoa da?

• Zein hitzek errimatzen dute?

Argibide orriaren ezaugarriak identifikatzen daki. 1
Deklinabide-kasuak testuinguruaren arabera txertatzen ditu. 2
Deklinabide-kasuak bereizten daki eta egoki erabiltzen ditu kasu-markak. 3
Testuinguruaz lagunduta, aditzaren aspektua egoki erabiltzen du. 4
Testuinguruaz lagunduta, badaki aditzaren aspektu-markak bereizten. 5
Zailtasun-atzizkiak erabiliz, hitz eratorriak sortzen daki. 6
-garri, -erraz, -gaitz eta -ezin atzizkien esanahia ulertzen du eta egoki erabiltzen ditu. 7
Egoki erabiltzen du koma puntuazio-marka. 8
Testuinguruaz lagunduta, koma eta puntu eta koma puntuazio-markak erabiltzen daki. 9
Bat-bateko bertsolaritzaren ezaugarriak ezagutzen ditu. 10
ERANTZUNAK 4 • Duela hamar minutu telefonoz deitu diot Arantzari.

• Une honetantxe, etxeko telebista konpontzen ari dira
1 • Azalpen objektibo eta zehatza da. teknikariak.
• Funtzionamendua azaltzeko da. • Geroxeago garbituko ditut futboleko botak biharko
• Orainaldiko aditzak erabiltzen dira. partidarako.
• Helburua informazioa ematea da. • Asteazkenetan dantza modernora joaten naiz.
• Jarraibideak eta aholkuak ematen ditu. • Herenegun hamar euro aurkitu nituen kalean.
• Bidaia-proposamena azaltzeko da. 5 • Astelehenero zinemara joan ohi gara.
• Hiztegia zehatza izaten da. • Hilero-hilero moztu ohi du ilea gure izebak.
2 • Hango gizonen itxura ikusi al duzu? Mozorroturik daude ala? • Oraintxe bertan hoteleko zuzendariari kexa-gutuna idazten
• Ane barazki-jalea da, ez du haragirik jaten. ari naiz.
• Dutxako gel berriagatik orbanak atera zaizkit azalean. • Une honetan bertan janzten ari naiz, bi minututan prest!
• Familiako kideentzat erosi ditu zozketarako txartelak. • Ikasten ari naiz, orain ezin naiz kalera irten.
• Oinez joango gara gaur eskolara. 6 • ulertezin
3 • Opila irinez eta urez eginda dago. • miresgarri
• Joseba lagunekin geratu da kalean. • eramanerraz
• Poliziek lapurtzat jo naute. • asegaitz

• Irabazleengatik poztu naiz horrenbeste. • agorrezin
• Markelentzat ekarri ditut traste horiek guztiak.
7 • Ezin dut zure idazlana zuzendu, zure idazkera ulertezina
da.
• Interneten beharrezko informazioa guztia eskuragarri dago.
• Amonari sakelako erabilerraza erosi diogu, erraz molda
dadin.
• Material horri asko kostatzen zaio su hartzea, erregaitza
da.
• Hainbat ideia azpimarragarri aipatu dituzte hitzaldian.
8 • Iker, institutuko zuzendaria, eta Laura, ikasketaburua,
Anderrekin bildu dira.
• Aizue, Leire eta Gotzon, zer egiten duzue leihotik begira?
• Arropa berria behar duela esan die Gaizkak gurasoei, hala
nola, oinetakoak eta galtzak.
• Badauzkazu ziriak, papera, itsasgarria, pintzela...zubia
egiteko behar duzun guztia?
• Gose bazara, hozkailuan badaukazu zer jan.
9 • Ura irakiten dago; beraz, adi ibili.
• Ikasgai askotan azterketak ditugu, adibidez, matematikan
eta ingelesean.
• Jende gehiegi etorri denez, batzuek ez dute jesarlekurik
izan.
• Poltsa bete opari ekarri dugu: jostailuak, adin
guztietarakoak; eta arropak, denok janzteko modukoak.
• Ekaitz, zatoz hona oraintxe bertan!
10 • Zein neurritakoa da? Zortziko txikia 7/6/7/6/7/6/7/6
• Zein hitzek errimatzen dute? egitea, suertea, betea, nekea
Lagun taldeari Kroaziatik idatzia
Belin, 2010eko abuztuaren 15ean
Kaixo, lagunok!
Agindu bezala, hemen dituzue nire berriak. Zuetako batzuek oporretan jarraituko duzue,
eta, beste batzuk betiko martxan egongo zaretela imajinatzen dut, inoiz baino lanpetuago,
ezta? Bada, nik ez dizuet inbidiarik eman nahi, baina paradisu txiki batetik idazten dizuet.
Dakizuen bezala, Beli herrian nago auzolandegi batean parte hartzen. Gure eginbeharra
erromatar garaiko galtzada bat konpontzea da. Beraz, dena ez da barre eta festa. Baina,
bueno, egia esan, oraintxe bertan eguzkitan nago, patxada ederrean.
Beli Kroaziako iparraldean dagoen Cres izeneko uhartean dago. Oso herri lasaia da, ezin ho-
bea oporrak igarotzeko. Hona etorri aurretik, Kroaziako kostaldean zehar ibili nintzen, nire
motxila eta lo-zakua lagun, turismo pixka bat egiten.
Kroaziako hiriburua Zagreb da. Hara abuztuaren 1ean heldu nintzen eta handik herrialde
honetako altxor preziatuetako batzuk bisitatzera abiatu nintzen. Izan ere, Kroaziak dene-
tarik duen herrialde da: ur gardeneko hondartzak, historiaz beteriko hiriguneak, trekkinga
egiteko mendialde ederrak…
Zagrebetik hegoaldeko kostaldera joatea erabaki nuen. Izugarria izan zen Dubrovnik hiriko
alde zaharretik ibiltzea eta gogoan ondo gordeta dauzkat Mljet izeneko uharte basatian
emandako egunak. Hango lakuen inguruan, txangoak egin nituen eta gauak kala bakarti ba-
tean eman nituen, izarrak, kilkerren kri-kri histerikoa eta lo-zakua lagun. Era berean, itzela
izan zen Paklenica parke nazionaleko paraje ederrez gozatzea eta parke osoan bizi den az-
ken pertsonarekin topatu eta hitz aspertu bat egin ahal izatea.
Jende berezi asko topatu dut hemen. Adibidez, Mljeten kaleko musikari gazte batzuk eza-
gutu nituen, baina bereziena Bozidar izeneko kroaziar-bosniar-alemaniar gazte bat izan
da, Mljet uhartea erakutsi zidana. Inoiz ezagutu dudan mutil goxoena da. Oso kezkatu-
ta zegoen hondartzetan bakarrik lo egiteko nire zaletasun horrekin. Fisikoki ere sekulako
planta! Altua, beltzarana, larruazal fina, begi marroi argi bizi-biziak, gaztaina koloreko ilea.
Beharbada, auzolandegia bukatutakoan, berriz ere ikusiko dugu elkar.
Bueno kuadrilla, isildu egingo naiz, bestela bueltan, zer kontatuko dizuet? Besarkada handi
bat:
Maddalen
aek.org (moldatua)
252
5. unitatea
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Zertara joan da Maddalen Kroaziara?

Lagun batzuk bisitatzera.
Lan egitera joan da eta, bide batez, senideak bisitatzera.
Auzolandegi batean parte hartzera joan da eta, bide batez, turismoa egitera.
Turismoa egitera joan da.
2 Zein da auzolandegiko parte-hartzaileek duten eginbeharra?
3 Testuan Maddalenek Kroazian zehar bizitakoa kontatzen du. Zer dio leku hauen gainean?
Beli:
Dubroknik:
Mljet:
4 Maddalenek esandakoaren arabera, zein dira Kroaziak turismoa egiteko dituen altxor
preziatuenetakoak?
INTERPRETATU 5 Testuan irakurritakoa aintzat hartuta, nolakoa da Maddalen?

Leku askotara bidaiatu duen neska nerabea.
Esperientzia berriak gustuko dituen emakume gaztea.
Motxila bizkarrean duela bidaiak egiten dituen andre adinekoa.
6 Zure ustez, zer gustatu zaio gehien Kroaziako egonalditik, jendea, lekua ala auzolandegia?
Arrazoitu erantzuna.
Izena: Maila: Data:
ULERTU 7 Maddalenentzat itzela izan zen Paklenicako natura-parkean bizi den azken pertsonarekin hitz
aspertu bat egin ahal izatea. Zer adierazten du nabarmendutako esamolde horrek?
Solasaldi atsegina egin zutela.
Asperraldi luzea bizi izan zuela.
Ezin izan zutela ondo elkar ulertu.
8 Idatzi irakurri duzun gutunaren zatiak.
Belin, 2010eko abuztuaren 15ean
Kaixo, lagunok!
6
Agindu bezala, hemen dituzue nire berriak. Zuetako batzuk oporretan jarraituko duzue,
eta, beste batzuk betiko martxan egongo zaretela imajinatzen dut, inoiz baino lanpetuago,
ezta? Bada, nik ez dizuet inbidiarik eman nahi, baina paradisu txiki batetik idazten dizuet.
Dakizuen bezala, Beli herrian nago auzolandegi batean parte hartzen. Gure eginbeharra
erromatar garaiko galtzada bat konpontzea da. Beraz, dena ez da barre eta festa. Baina,
bueno, egia esan, oraintxe bertan eguzkitan nago, patxada ederrean.
Beli Kroaziako iparraldean dagoen Cres izeneko uhartean dago. Oso herri lasaia da, ezin ho-
bea oporrak igarotzeko. Hona etorri aurretik, Kroaziako kostaldean zehar ibili nintzen, nire
motxila eta lo-zakua lagun, turismo pixka bat egiten.
Kroaziako hiriburua Zagreb da. Hara abuztuaren 1ean heldu nintzen eta handik herrialde
honetako altxor preziatuetako batzuk bisitatzera abiatu nintzen. Izan ere, Kroaziak dene-
tarik duen herrialde da: ur gardeneko hondartzak, historiaz beteriko hiriguneak, trekkinga
egiteko mendialde ederrak…
Zagrebetik hegoaldeko kostaldera joatea erabaki nuen. Izugarria izan zen Dubrovnik hiriko
alde zaharretik ibiltzea eta gogoan ondo gordeta dauzkat Mljet izeneko uharte basatian
emandako egunak. Hango lakuen inguruan, txangoak egin nituen eta gauak kala bakarti
batean eman nituen, izarrak, kilkerren kri-kri histerikoa eta lo-zakua lagun. Era berean,
itzela izan zen Paklenica parke nazionaleko paraje ederrez gozatzea eta parke osoan bizi
den azken pertsonarekin topatu eta hitz aspertu bat egin ahal izatea.
Jende berezi asko topatu dut hemen. Adibidez, Mljeten kaleko musikari gazte batzuk eza-
gutu nituen, baina bereziena Bozidar izeneko kroaziar-bosniar-alemaniar gazte bat izan da,
Mljet uhartea erakutsi zidana. Inoiz ezagutu dudan mutil goxoena da. Oso kezkatuta zego-
en hondartzetan bakarrik lo egiteko nire zaletasun horrekin. Fisikoki ere sekulako planta!
Altua, beltzarana, larruazal fina, begi marroi argi bizi-biziak, gaztaina koloreko ilea. Behar-
bada, auzolandegia bukatutakoan, berriz ere ikusiko dugu elkar.
Bueno kuadrilla, isildu egingo naiz, bestela bueltan, zer kontatuko dizuet? Besarkada handi
bat:
Maddalen
HAUSNARTU 9 Maddalenek gutuna bidali dio bere lagun taldeari Kroaziatik. Zer bide erabiliko zenuen zuk zeure
lagunei mezuak igortzeko (Sms, mezu elektronikoa…)? Azaldu zergatik aukeratu duzun bide
hori.
5. unitatea
10 Azaldu zer abantaila eta zer desabantaila dituzten gutunak eta bestelako komunikabideek (Sms,
posta elektronikoa…).
• Gutunaren abantailak eta desabantailak:
• Bestelako komunikabideen abantailak eta desabantailak:
11 Irakurri galderak eta, hausnartu ondoren, erantzun.

• Zer dira auzolandegiak? Zer helburu dute? Zer lan egiten dira auzolandegietan?
• Proposatu ikastetxeko guneren bat hobetzeko auzolandegia.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Lagun taldeari Kroaziatik idatzia testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
literatura- 7
komunikaziorako
10, 11
Gutunaren atalak bereizten ditu. 8
Euskarazko esamoldeak ulertu eta interpretatzen ditu. 7
Gizarterako eta Auzolandegi eta lan komunitarioa zer den ulertu eta hauei buruz hausnartzen du. 2, 11
herritartasun-
erako gaitasuna
Zientziarako Geografia alorreko gaiak eta hiztegia ulertzen ditu. 3, 4, 6

gaitasuna
Ikasten eta Gutunaren atalak bereizten ditu. 8

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna
Ekimenerako eta Emandako egoeretarako proposamenak egiten ditu. 9, 11

ekintzaile-sena
garatzeko
gaitasuna
Teknologiarako Teknologia berrien inguruko abantaila eta desabantailen inguruan hausnartzen du. 9, 10
gaitasuna
ERANTZUNAK 8 Tokia eta data. Sarrerako agurra. Gutunaren gorputza.

Amaierako agurra. Izenpea.
1 • Auzolandegi batean parte hartzera joan da eta, bide batez, 9 Erantzun librea.
turismoa egitera.
10 Erantzun eredua.
2 Erromatar garaiko galtzada bat konpontzea.
• Gutunaren abantailak: eskuz idatzita egotea, idatzitako
3 Beli: Kroaziako iparraldean dagoen Cres izeneko uhartean
etxera iristea, arkatz edo boligrafoa eta papera soilik behar
dago. Oso herri lasaia da, ezin hobea oporrak igarotzeko.
izatea. Desabantailak, berriz: beste komunikabide batzuek
Dubroknik: izugarria izan zen hiriko alde zaharretik ibiltzea. baino denbora gehiago behar izatea.
Mijet: hango lakuen inguruan, txangoak egin zituen eta • Bestelako komunikabideen abantailak: arinak eta
gauak kala bakarti batean eman zituen, izarrak, kilkerren azkarrak izatea, berehalakotasuna; desabantailak, berriz:
kri-kri histerikoa eta lo-zakua lagun. Jende berezi asko topatu ordenagailu edota mugikorra behar izatea.
suen. Adibidez, kaleko musikari gazte batzuk ezagutu zituen 11 • Auzolandegiak lan komunitarioa egiteko udaleku antzekoak
eta Bozidar izeneko kroaziar-bosniar-alemaniar gazte bat,
dira,normalean gazteei eskainiak. Auzolandegien helburuak
uhartea erakutsi ziona.
hainbat izan daitezke: gizarte-lan komunitarioak egitea,
4 Zagreb, Dubrovnik eta Mljet. atzerriko hizkuntzak ikastea, beste gazte batzuekin
5 • Esperientzia berriak gustuko dituen emakume gaztea. harremanak izatea… Auzolandegietan hainbat lan egiten
6 Jendea eta lekua. Gutunean gehien aipatzen duena da-eta. dira: eraikin zaharrak eraberritu, ingurumena edota natura
7 • Solasaldi atsegina egin zutela. hobetzeko lanak…
• Erantzun eredua: ikastetxeko baratzea sortu eta zaintzea.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA • Egia.
• Egia.
Atarikoa (86. eta 87. or.) • Gezurra.
• Gezurra.
Mintzatu
3 • Distantzia, abiadura eta abar neurtzeko.
• Telefonora iristen zaigun informazioa eta oharrak bistaratzea,
• E.E. Bost irudi ageri dira. Lehenengoa etxe domotiko bati dagokio;
esaterako, posta elektronikoa, agenda, mezuak...
hau da, etxetresnak ordenagailu edo tablet bidez kontrolatzen
dira. Bigarrenean, birusa -informatikoa izan daiteke- iragartzen • Telefono mugikorrera lotuta lortzen dute beren ahalmenik
duen abisua azaltzen da. Hirugarrenean, zerbitzariak bezeroaren handiena.
eskaria tablet batean idazten du. Beheko irudian, ebakuntza
• Ordenagailuak izan gabe, haiekiko interfaze izateko funtzioa
egiten ari dira pantaila baten laguntzarekin. Azken argazkian,
duten gailuak dira. Halakoak erabilita, gailu mugikor bat
Neska-mutil taldea ageri da, bakoitza bere gailu elektronikoari
erabil daiteke sakelatik edo poltsatik atera gabe.
begira, elkarrekin hitzik egin gabe.
• E. L. 4 • Azalpenak.
5 • E. E.: Azalpen-testua da, jantzita eramateko gailu elektroniko
Entzun ezberdinei buruzko azalpenak ematen baitizkigu.
Gaitz digitalak 6 • E . E.: Testua hiru ataletan dago banatuta: Betaurreko
• Z ibernautak edo internautak Internet maiz erabiltzen duten adimendunak, Smartwatch-ak eta Soineko-interfazeak.
pertsonak dira. Hackerrak, berriz, ordenagailutan adituak direnak. 7 • Soinean eraman.
• Birusik okerrenak Mydoom, Netsky eta Bagle dira. Erabiltzaile
• E. L.
ugariri eragin die kaltea eta mundu mailako izurritea sortzera iritsi
dira. Netsky zizarea, esaterako, posta elektroniko bidez zabaltzen 8 E. E. Telemedikuntza urrutitik egiten den medikuntza da.
da, eta sare korporatiboak kolapsatzen ditu. Telefonoa (urrutira deitzeko gailua), teleskopioa (urrutira
• Norberaren ordenagailua ez kutsatzeko neurririk eraginkorrena begiratzekoa), telebista, telekinesia, kontrol telematikoa...
biruskontrako bat ezartzea da. 9 E. L.
10 E. L.
Irakurri
Turistei begira
• B asque Country Magazine Euskadira bidaiatzeko asmoa Komunikazio-jarduerak (94. eta 95. or.)
dutenentzat idatzitako aldizkari digitala da.
• Erantzun eredua (E. E.): Bost hizkuntzatan dago eskuragarri, eta INKESTA EGITEA
edukia oso bisuala da; kalitate handiko irudi eta bideoak ditu, eta 1 E. L.: Ariketa honek erantzun irekia izango du; izan ere, ikasleek
errealitate areagotuaren aukera ere badu.
sare sozialen erabilerari buruzko inkesta egingo dute.
• Euskadi Turismo Basque Country turistei beren gailuetara jaisteko
informazio lagungarria ematen dien aplikazioa da.
2 E. L.: Ariketa honek ere erantzun irekia izango du; izan ere,
ikasleek inkesta guztiak bildu eta grafiko bidez adieraziko
• E. L.
dituzte haren emaitzak.
3 E. L.: Ariketa honetan lan kooperatiboa egingo dute. Taldeka,
Idatzi inkestetako emaitzak aztertu eta ondorioak aterako dituzte.
Jarduera honek erantzun irekia du. Izan ere, Ikasleek GPSak mendi-
irteeretan izan dezakeen erabileraren inguruko informazioa ENTZUTEKO TESTUA
bilatuko dute Interneten; ondoren, nolakoa den eta nola 1 • Hiru gauza eskaintzen dizkigute: aisia, harremana eta
funtzionatzen duen idatziko dute.
informazioa.
• Gailu hauen erabilpen desegokiak ondorio txarrak ekar
ditzake, eta guretzako kaltegarri bilakatu daiteke.
• Argi izan behar dugun baldintza honakoa da: gailua inolako
Testua aztertzen arau eta kontrolik gabe erabiliko badugu, hobe da ez
Jantzita eramateko informatika erabiltzea.
1 Arropan edo jantzi ohi ditugun osagarrietan eramateko 2 E. L.: Hiru puntuek erantzun librea izango dute, ikasleek gailu
diseinatutako informatika-gailuei deritzegu. hauen erabilerari buruz eztabaidatu beharko baitute.
2 • Gezurra. 3 E. L.
BERRIKETA-TALDEA SORTZEA HIZKUNTZAREN ERABILERA

1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek bat-bateko mezularitza-
zerbitzu batean berriketa-talde bat sortu beharko dute. Gramatika (90.-93. or.)
Horretarako, hainbat aholkuri jarraituko diete.
1 • Norekin irten zinen etxetik atzo? Nebarekin.
• Zerez eginda daude bonboiak? Txokolatez.
TESTUTIK ABIATUTA • Noren arkatza da hau? Mikelena.

• Nortzat hartu zaituzte? Zuzendaritzat.
1 • Informazioa era ordenatuan ematen da, denbora-lokailuen
bidez: «Lehenik, botak jantzi behar dira». • Norentzat idatzi duzu eskutitza? Mirenentzat.
2 • Epaiketan, ur pistola armatzat jo dute.
• Aditza orainaldian egon ohi da: «Flyboarda ibil dadin,
uretako motoaren atzealdean lotzen da haren hodia». • Harro-harro hitz egiten du bere alabez.
• Azalpenez gain, gomendioak edo aholkuak ematen dira: • Zure txakurrarekin jolastea gogoko dut.
«Aginteak errazago eta egokiago erabiltzeko, komeni da • Itsasoko arrainentzat ur geza kaltegarria da.
pentsatzea esku-makilen modukoak direla». 3 • Etxean ez dugu txerrikirik jaten.
2 • Hartu arnasa aireratu baino lehen. • Gurasoekin joan naiz oporretan.
• Altuerei beldur dietenei aurrean dutenari so egitea • Haiek inozotzat gauzkate!

gomendatzen zaie. • Alabaren jaiotza ospatzen ari dira.
3 4 Adi mendian!
Atzo, mendira joan nintzen nire lagun guztiekin. Ia atsedenik
Sarrera Flyboardaren sorrera. hartu gabe egin genuen bidea eta, batzuentzat, esperientzia
Kirol berria Flyboarda nola dabilen.
gogorra izan zen. Nire anaiaren gomendioei kasu egin nien:
tarteka, ura edan, fruitu lehorrak eta txokolatez egindako
Osagaiak Flyboardaren osagaiak zein diren. mokadutxo batzuk jan, atseden hartu... Eta horri esker iritsi
nintzen gailurrera.
Gogoan izan! Flyboarda modu egokian erabiltzeko aholkuak.
ADITZA: ASPEKTUA
4 • Sarrera: Kirol hori bi frantziarrek asmatu zuten 1986an eta 1 • Barkatu! Hire bideo-jokoa apurtu zaidak!
urte batzuk geroago egin zen ezagun.
• Ez ibili horrela patinetean, azkenean eroriko zara!
• Azalpena: Skysurfa egiteko hegazkin batekin zeruraino igo • Itxaron apur bat, berehala dut egingo hori.
eta handik salto egiten du aireko surflariak. Ondoren, oreka
• Zer ordutan bukatzen duzue entrenamendua?
mantentzen saiatu behar du; izan ere, taula gainean
doanak praktika handia behar du gorputza zuzen • Mikel berari gertatu zitzaiona kontatzen ari da.
mantentzeko. 2 • Lagunok, joango gara zinemara?
• Osagaiak: Oinetara lotzen den taula bat, jausgailu bat eta • Egunero amesten dut gauza bera.
hegazkin bat behar dira. • Azkenean, ez zinen etorri bilerara.
• Aholkuak: Aireko surflariak akrobaziak ere egin ditzake, • Bidegorri berria egiten ari dira.
baina horretarako, saio asko egitea gomendatzen da, ez • Ikasleek greba egitea adostu dute.
baita lan erraza. 3 • Geroxeago deitu, orain dutxa bat hartzen ari da.
• Berandu zela-eta iratzarri nuen.
IDAZTEARI EKIN
• Badaezpada ere, aterkia eramango dut.
5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek Skysurfari • Gosaritan, katilu bete esne hartzen dut.
buruzko argibide-orri bat idatzi beharko dute. Horretarako,
• Atzo, denon artean giro ona sortu zen.
proposaturiko argibideei jarraituko diete.
4 • Noiz hasten da urtero ikasturtea?
• Autoa matxuratu zitzaionez berandu iritsi zen.
• Herriko iturritik hartzen dugu ura.
• Bazkaria prestatzen ari naiz.
• Iluntzeko zortziak aldera afaldu ohi dugu.
• Beti maite izango zaitut amona!
Lexikoa (96. or.) • A ndoni, hemen duzu dena: bazkaria, amak prestatua;
arropak, udakoak zein negukoak; liburuak eta komikiak.
ZAILTASUN-ATZIZKIAK • Guk bukatu dugu; zuek, berriz, oraindik ez.
1 • Ale gutxi argitaratu dituzte; komiki hori aurkigaitza da.

• Aizu, Markel, idatzi argiago, zure gutuna ez da ulerterraza. LITERATURA-HEZKUNTZA
• Gaurko eguraldia jasanezina da; beroegi dago.
• Ordenagailu eramangarria erosi dut, edozein lekutan
erabiltzeko.
BAT-BATEKO BERTSOLARITZA
2 • Ikusteko erraza: Ikuserraza.
• Konformatzeko zaila: Konformagaitza. 1 • Egia.
• Erabil daitekeena: Erabilgarria. • Gezurra.
• Amaitzeko ezinezkoa: Amaiezina. • Gezurra.
• Beldurra ematen duena: Beldurgarria. 2 • Zortziko txikia (7/6)
3 • eskuragarri > eskuraezin • ikasgaitz > ikaserraz • formala / normala / hala / zaitudala.
• eramanerraz > eramangaitz • onartezin > onargarri 3 • Neurria: Hainbat bertso-neurri daude. Bertso mota bakoitzak
bertso-lerro kopuru jakina du, eta bertso-lerro bakoitzak,
• sinesgarri > sinestezin • egingaitz > egingarri silaba kopuru jakina.
4 • Itzali telebista, saio hori aspergarria da! • Errima: Hitzen arteko hoskidetasunak sortzen du. Bertso
• Antzezlan ederra da; txalogarria da. bateko hitz hoskide edo errimadunak bertsoko oinak dira.
• Liburu hori liburutegian dago eskuragarri. • D oinua: Neurri bakoitzak bere doinu multzoa du, baina
ugarienak zortziko handikoak eta zortziko txikiko doinuak
5 Jakingarria!
dira.
Edison asmatzaile nekaezina izan zen. Sinestezina bada ere,
4 Oi, baserritxo
oraindik erabilgarri diren tresnak asmatu zituen. Harrigarria da,
baina hasieran ez zuen arrakastarik izan. Fonografoa asmatu Oi, baserritxo, hartuko dezu
zuenean, dena aldatu zen. Geroago patentatu zituen bonbilla, bihotz barrenetikan min,
zinema-kamera… Hala ere, aipagarria da gaur egun zalantzan
eskerrak mihirik ez dezun eta
jartzen dela asmakuntza guzti-guzti haiek Edisonek egin
zituela. ezin dezun gaur hitz egin;
zenbat familia hazi dituzun
Jainkoak bakarrik jakin,
orain bakarrik uzten zaituzte,
PUNTUAZIO-MARKAK II ondotik danak alde egin.
1 • Aizue, neska-mutilak, bihar etorriko zarete ezta? TESTUA: Vietnamgo txerria

• Laguntzen badiogu, lehenago bukatuko du. 1 • Vietnamgo txerria.
• Horra goaz denok: Ane, Iker, Maider, Jone eta bostok. • Ez daki katearekin ibiltzen.
• Gaixotu da, baina ez da oso larria, behintzat. • Txakurra bezala tratatzen du.
• Gaizka, gure maisu berria, ez da inoiz haserretzen. • Euskaraz ari zaiola esaten patata-azalik ez duela jaten.
2 • Nolako zura, halako ezpala. 2 • 1. bertsoa: zati / azpi / izaki / daki. > irrati / ebaki.
• Katurik ez dagoen etxean, saguak dantzan. • 2. bertsoa: lan / zelan / eraman / dan. > gelan / eman.
• Geroa, alferraren leloa. • 3. bertsoa: kabitzen / aditzen / erditzen / entenditzen. >
3 • Isil-isilik dago; beraz, ez daki ezer. aritzen / ibiltzen.
• Ospetsua da; izan ere, errekor asko ditu. • 4. bertsoa: eten / eroaten / esaten / jaten. > ematen / jaten.
• Berandu da; autobusa galdu dugu. BERTSOEN NEURRIA IDENTIFIKATZEA

• Gainditu egin dut; poz-pozik nago.
1 • Bertso bakoitzak 8 bertso-lerro dauzka.
4 • Lagunak ziren; horregatik, jaira gonbidatu zuen.
• Lehenengoa zortziko handia da (10/8); bigarrena, berriz,
• Nik, Maite Urbek, izena eman nahi dut lehiaketan. zortziko txikia (7/6).
2 • E . E.: Lehenengo bertsoan, Basarrik agurra abesten die 7 • Irakurterraza > Irakurtzen erraza dena.
entzuleei. Goizean, uso zuri bat inguratu zaio, eta alaitasuna
• Harrigarria > Harridura sortzen duena.
eman dio; orain, pozarren dago entzuleen aurrean. Unai
Agirrek begetariano izateari buruz dihardu; haragirik jan • Eramangarria > Eraman daitekeena.
gabe, ia baraurik dagoela eta tristurak hilko duela dio. • Amaiezina > Amaierarik ez duena.
• Ulergaitza > Ulertzen zaila dena.
AMAIERAKO JARDUERAK 8 • Nekatuta nago; beraz, lotara joango naiz.

• Nik jaka gorria daukat; zuk, ordea, beltza.
Amaierako jarduerak (103.-105 or.) • Menuan zopa entsalada, haragia eta arraina daude.
• Jaialdia gaur, bihar, etzi eta etzidamu ospatuko da.
1 • Hegazkin-pilotuentzat bereziki diseinatutako txano berri-
• Gaur, eguraldi ona dugu; bihar, aldiz, euria egingo du.
tzailea da. Txanoari esker hegazkina adimena erabiliz pilo-
tatu daiteke. 9 • Iaz, ile laburra nuen; aurten, ordea, luzea.
• Txanoak gidariaren burmuineko bulkada elektrikoak neurtzen • Bizkaian bizkaieraz hitz egiten da; Gipuzkoan, gipuzkeraz.
ditu hainbat elektrodoren bidez, eta bulkada horiek interpre- • Partida irabazi dugu; izan ere, ederto jokatu dugu.
tatu egiten ditu hegazkinari aginduak emateko.
• Maletan galtzak, aterkia eta giltzak sartu ditut.
• Txanoak askatasuna emango die pilotuei. Bestalde, hegazki-
• Neguan, eskiatu egiten dut; udan, berriz, surfean aritzen
nak gidatzea errazagoa izango da, eta etorkizunean jende
naiz.
gehiagoren esku egongo da.
10 • 3D inprimagailua.
• Orain arte, medikuntzan erabili izan da txanoa.
• Bai. Londresen egin den azken modaren astean aurkeztu
2 • Ez diot beldurrik iluntasunari.
dituzte 3D inprimagailuan sortutako janzkiak.
• Everest da munduko mendirik altuena.
• Arropa inprimatzeak oihala alferrik galtzea saihesten du;
• Uharteraino itsasontziz baino ezin da heldu. izan ere, ohiko joskintzan, soineko bat ebakitzean, oihalaren
• Hainbat arrazoirengatik haserretu naiz. % 30 galdu egin ohi da.
• Askok kiroltzat jotzen dute xakea. 11 E. E.: Bertsolariak kantatzeko unean bertan sortzen du bertsoa,
gai bati jarraituz. Oro har, bertsolaritza inprobisatuz egiten den
3 • Norentzat prestatu duzue horrenbeste janari?
jarduna da, eta bertsolariak hiru ardatz ditu bertsoa osatzeko:
• Txikitako kontuez ari gara hitz egiten. neurria, errima eta doinua.
• Zutaz oroitu nintzen asteburuan, zure herritik igarotzean. 12 . E.: Gai-jartzaileak gai bat proposatzen die bertsolariei, eta
E
• Buruz ikasi dut erakutsi zenidan abestia. hauek gai horri buruz inprobisatu ohi dute.
13 • E. E.: Aitor Mendiluze fabrika bateko langilea da; Andoni
• Hainbat kideren artean sortu dugu taldea.
Egaña, berriz, langilearen ama, lanera janaria eraman diona.
4 • Gaur goizean, txantxangorri bat sartu zait gelan.
• Zortziko txikian (7/6) abestutako bertsoak dira. 8 bertso-lerro
• Oraintxe, ariketa hau egiten ari naiz.
ditu bakoitzak.
• Datorren urtean, lagunekin joango naiz oporretan.
• Sarritan, otsoen uluak entzun ohi ditut.
IDAZTEN JAKIN
• Bart gauean, objektu hegalari bat ikusi genuen.
E. L. Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara
5 • Nork hartu du nire bizikleta? eramateko balio duenez, erantzun irekia izango du. Kasu ho-
• Okindegi horretan oso ogi gozoa egiten dute. netan, bideo-jokoen kontsolei buruzko argibide-orria idatziko
dute lau ataletan banatuta: sarrera, azalpena, tresnaren osa-
• Eguzki honekin, nire izozkia urtzen ari da. gaiak eta erabilera-aholkuak.
• Mende honetan, itsas mailak gora egingo du.
• Egunero, goizeko zazpietan gosaldu ohi dut.
6 • Eguraldi honekin hondartzara joan nahi ez izatea ulergaitza
da.
• A zer gola sartu duen! ikusgarria benetan!
• Gaur bukatuko dut liburu hau; izan ere, irakurterraza da oso.
• Egingo dugun bidaia ahaztezina izango da!
DEKLINABIDEA: gainerako kasuak 8 Nire egunsentiak

Egunero-egunero eguzkia ateratzen da ekialdetik, eta ni
1 • Kontu horretaz hitz egin nahi nizun, hain zuzen.
ordu berean esnatzen naiz; halaxe egin dut azken hiru
• Ez da gure errua, haiengatik iritsi gara berandu! hilabetean. Lehendabiziko egunean kosta zitzaidan, baina
• Baloi guztiak zuretzat hartu dituzu. orain ohitu naiz. Hala ere, ez pentsa oilarren antzera
• Lehengusuak gurekin doaz txangoan. kukurrukuka hasten naizenik! Gosaria prestatzen dut eta
• Zuen janzkera gogoko dut. leihotik begira jartzen naiz, egunsenti ederra ikusteko.
• Sagu bat maskotatzat hartu genuen, untxia zelakoan! 9 -TEN: ikusi (ikusten), utzi (uzten), egin (egiten), izan (izaten)
2 • Oiloekin jolasean dabil gure txakurra. -TZEN: erabaki (erabakitzen), pentsatu (pentsatzen), gorde
• Katuentzat txokolatea ez da ona. (gordetzen), laztandu (laztantzen)
• Zugatik edozer egingo nuke!

• Haren hitzak ez sinetsi, gezurti hutsa da.
• Diruduntzat hartuko zaituzte horrela jantzita.
• Labanaz laranja atalak moztu ditut.
3 • Bihar aitarekin mandatu bat egin behar dut.

• Hau ez da nire karpeta.
• Opari hau zuretzat ekarri dut.
• Peruren etxera trenez joan naiz, ez oinez.
4 • Pastelik gabe ospatu genuen urtebetetzea.

• Dendan pianoak saltzen dituzte.
• Ez dago gure txikitako argazkirik?
• Ez da istripurik izan asteburu honetan.
• Eskatu zenidan koadernoa ekartzea ahaztu zait.
ADITZA: aspektua
5 • Goizetan esnea kakaoarekin nahi izaten dut.
• Amaia Donostian bizi da orain.
• Beti maite izan ditut kokozko gozokiak.
• Orain arte Baionan bizi izan da, orain ez dakit.
• Ziazerbak gorroto ditut!
6 • Normalean, ni oinutsik ibiltzen naiz etxean.

• Egarri naiz, botilatxo bat ur erosiko al dugu?
• Goizean, ez dut gosaldu, eta orain, gose naiz.
• Pixkanaka-pixkanaka, zure marrazkia itxura ona hartzen
ari da. Segi horrela!
• Bihar, gol pila bat sartuko ditugu. Ikusiko duzue!
• San Joan gauero sua pizten dugu plazan.
7 • Egunero jo ohi dut, baina gaur ezin dut.

• Noizbehinka pianoa ere jotzen dut.
• Gaur goizean gitarra jo dut jendaurrean.
• Oraintxe bertan gitarra jotzen ari naiz.
• Hurrengo astean gitarra joko dut.
5
ENTZUNGAIAK
Gaitz digitalak
Zibernautak edo internautak Internet maiz erabiltzen duten pertsonak dira. Hackerrak, berriz,
ordenagailuetan adituak direnak. Dena dela, gehienetan, hackerrak ordenagailuetara sartzen diren
pertsona arrotz eta kriminalekin erlazionatzen dira. Informatika alorrean, ordea, programatzaile edo
teknikari trebea definitzeko erabiltzen da hacker terminoa. Linus Torvalds edo Richard Stallman,
esaterako, hacker bikainak izan direla esan ohi da, betiere hitzaren adiera positiboan.
Askotan hackerrak krackerrekin nahasi dira. Baina krackerrek ordenagailuetan sartu ondoren biru-
sak sartu, kreditu txartel zenbakiak ostu, datu pertsonalak ebatsi, programen seguritate sistemak
saihestu eta beste zenbait helburu maltzur izaten dituzte; eta hackerrek, ordea, sisteman sartu eta
ikasi besterik ez dute nahi izaten, delituak gauzatzeko asmorik gabe.
Nolanahi ere den, argi dagoena da gero eta gehiago direla amaraunean zehar murgiltzen diren
zibernautak. Internetek baliabide ugari eskaintzen ditu denbora epe laburrean, baina mundu zabal
horretan ere denak ez dira abantailak. Birusak hor daude, adibidez, eta batzuk benetan arriskutsuak.
Egia esan, oso zaila da azkeneko birus arriskutsuena zein den esatea. Izan ere, egunero 15-20 birus
inguru detektatzen dituzte biruskontrako enpresek. Zorionez, ordea, guztiak ez dira Mydoom, Netsky
edo Bagle bezain arriskutsuak. Hiru horiek erabiltzaile ugariri eragin diete kaltea eta mundu mailako
izurritea sortzera iritsi dira. Mydoom delakoak, esaterako, milioika ordenagailu kutsatu ditu. Berau
izan da orain arteko birus okerrenetakoa, baita azkarren hedatu dena ere. Une honetan Netsky.D
zizarea da gehien hedatzen ari den birusa. E-posta bidez zabaltzen da eta sare korporatiboak
kolapsatzen ditu. Mezuek ingelesez idatzitako gaia izaten dute eta eduki ezberdina izan ohi dute.
Adituen esanetan, norberaren ordenagailua ez kutsatzeko neurririk eraginkorrena oso sinplea
da: biruskontrako bat ezartzea. Edozein unetan gure ordenagailua erasoko duten 70.000 kode
maleziatsu daude. Biruskontrakorik ez baduzu, galduta zaude. Ezin izango duzu e-posta lasai jaso,
ezta Interneten seguru nabigatu ere.
Tabletak, mugikorrak eta gazteak
Tablet eta telefono horiek hiru gauza eskaintzen dizkigute: aisia, harremana eta informazioa. Guk
aukeratuta gainera, noiz jaso nahi duten hauetako bakoitza. Hiru aukerak onak dira, ezta? Nerabeak
harremana izatea ondo dago; informazioa bilatzeko eta eskuratzeko aukera izatea primerakoa da;
eta ona da dibertitzeko aukera izatea.
Orduan, zein da arazoa? Non dago “baina” bat sartu beharra? Bada, gailu hauen erabilpen
desegokiak ondorio txarrak ekar ditzake eta guretzako kaltegarria bilakatu daiteke.
Beraz, nola saihestu arazoak? Zer egin eta nola lortu erabiltzearen eta kontrolaren arteko oreka?
Honen inguruko gomendio batzuk emango dizkizuegu.
Hasteko, argi izan behar dugun lehenengo baldintza: gailua inolako arau eta kontrolik gabe erabiliko
badugu, hobe da ez erabiltzea.
Ondoren, beti gogoan izan urrezko hamar arau hauek:
1. Antibirusak jarri ordenagailu, tablet eta sakelako telefonoetan.
2. H
ausnartu argazki edo bideo bat partekatzeko orduan. Zeurea bada, pentsatu ea norbaitek zu
kaltetzeko erabil dezakeen. Beste norbaitena bada, pentsatu gauza bera.
3. A
plikazio berriak deskargatzerakoan, kontuz erabilpen baldintzekin, zure datu pertsonalak
edonoren esku utzi gabe.
4. E
duki desegokietara jotzeko aukera saihestu, zentzua erabiliz.
5
ENTZUNGAIAK
5. Z ure gurasoekin adostuta, ezarri pantailak blokeatzeko gakoa, inork ez dezan zure gailua zure
baimenik gabe erabili.
6. E
txean, gailuak leku komunetan erabili behar dira, ateak zabalik direla. Gurasoen konfiantza
lortuko duzu horrela.
7. G
ailuak ez dira erabili behar zenbait unetan, jatorduetan eta familia-bileretan, adibidez.
8. M
ugikorra edo tableta erabiltzeko denbora mugatu: adostu gurasoekin ordutegiak. Egokia izaten
da aste barruko eta asteburuetako tarteak ezberdinak izatea.
9. S
are sozialetan profilak izanez gero, erakutsi gurasoei noizean behin zure profila.
10. WiFi seinale eta sare ezezagunetara konektatu baino lehen, ziurtatu konexio segurua dela.
Azken finean, konfiantzaz jokatu behar da, gailuak askatasunez eta, era berean, zentzuz erabiltzeko.
Azkue Fundazioa
3Dko inprimatzea
Teknologiaren azken urrats handienetako bat 3D inprimagailuak dira. Gailuok zernahi fabrika deza-
kete, industriaren alor guztietan: medikuntzan, bitxigintzan... Teknika honen eta etengabe sortzen
ari diren material berrien arteko uztardurak itzuri ezinezko iraultza eragin du modaren munduan
ere, eta ezin konta ahala proiektu jarri dira martxan modaren industriari lotutako 3D inprimaketaren
ikerketan. Kasu honetan, gainera, mugagabea dirudi teknologiak azken produktu batean izan deza-
keen aplikazio zuzenak. Adibidez, Electroloom izeneko proiektuak darabilen inprimagailua gai da
egitura bakar eta konplexuko oihalak sortzeko, eta helburu argi bat du: nork bere janzkiak diseinatu
ahal izatea, musika konposatu edo liburu bat argitaratu dezakeen modu berean.
Iraultza hau moda-pasareletara iristen hasia da dagoeneko. Londresen egin den azken modaren
astean, Pringle of Scotland markak 3D inprimagailuan sortutako oihalez eginiko janzkiak aurkeztu
ditu.
Soineko bat ebakitzean, gutxi gorabehera oihalaren % 30 galdu egin ohi da. Ehuneko hori ikaragarria
da, kontuan izanik urtean sortzen den arropa kantitatea. Gaur egun, ehun biodegradagarriak sor-
tzen ari dira, nahierara pertsonalizatu daitezkeenak, edozein formatan eskuragarri eta, garrantzi-
tsuena, oihala alferrik galtzea saihesten dutenak. Teknika berri horren bidez, ehun transpiragarri bat
sortzen da, kirol-arroparako edo azpiko arroparako balio dezakeena. Hala, makinak hiru segundo
baino gutxiago behar ditu galtzazpi parea egiteko, eta, geruzak konfiguratuz, erraz kontrola daiteke
oihalaren dentsitatea. Gainera, beste material batzuk ere erabil daitezke makinan (hala nola teflona
edo silizioa), hainbat eratako ehunak eta oihalak sortzeko, beharbada ikusezinak ere izan litezkee-
nak! Ondorioz, neurrira sortutako oihalek edozertarako balio dezakete, 3D inprimaketak eskaintzen
dituen beste aukera batzuk ahaztu gabe: zulaketa, erliebe eta apaingarrien diseinua, adibidez.
Hori gutxi balitz bezala, dagoeneko nork bere arropa fabrikatzeko programak aurki ditzakegu
merkatuan. Hori bai, 3D inprimagailu bat beharko duzu, eta oraindik garestiegiak dira. Oraindik.
Honek guztiak gu guztiontzat oso urruti dagoen zerbait eman dezake, baina denbora kontua beste-
rik ez da teknika hori denon eskura egotea. Oraindik bide luzea gelditzen da jendeak berak 3D
inprimagailuan sortutako elastikoak jantz ditzan, nahiz eta, teknologiaren munduan, “bide luze” hori
urte gutxiko kontua izan daitekeen batzuetan.
6. UNITATEA

• 11. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
• 12. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Sakontzeko
• 11. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
• 12. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

6
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- motak, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko, hainbat
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak bete, per-
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- paus zatiak osatu, perpausak berridatzi...
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurme- Lexikoaren programan, Izen abstraktuak sortzeko atzizkiak ika-
na eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, zinemaren gaia siko dituzte. Ortografia atalean, -a itsatsia noiz erabili behar den
landuko dugu, besteak beste. ikasiko dute, ariketa praktikoen bidez.
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpipro- Literatura-hezkuntzaren programan, Idatzizko bertsolaritza:
gramak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jarduerak eta bertso jarriak landuko dituzte ikasleek. Egiten jakin atalean, be-
Testu-tipologia. rriz, ikasleek bertsoak beren garai eta ideiekin lotuko dituzte.
Irakurmenean «Gose jokoak», errealitatearen kritika, fikzioan ez- Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Litera-
kutatuta testua irakurri eta landuko dute, ulermen-ariketen bi- tura-hezkuntzako edukiak laburbilduta azaltzen dira.
dez eta haren osagaiak (egitura, ezaugarriak eta abar) aztertuz.
Komunikazio-jardueren barruan, aurreikuspen bat egingo dute. kiak berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
Horrezaz gain, Kameratoia testua entzun eta film baten sinopsia
Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza ar-
idatzi beharko dute.
loari dagozkionak ez ezik, beste hainbat arlotakoak eta zehar
Testu-tipologiari dagokionez, deskribapenezko dibulgazio-testua gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa koloredun
landuko dute. zenbait ikurren bidez adierazita dago dagokion jardueraren on-
doan.
Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan, bi gai
landuko dira: batetik, Deklinabidea: mugagabea, eta Perpaus
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Aurreikuspenak egitea.
• Irakurmena • Film baten sinopsia egitea.
"Gose jokoak" errealitatearen kritika, • Hochdorfeko printzearen hilobiari
fikzioan ezkutatuta buruzko dibulgazio-artikulu bat
• Komunikazio-jarduerak idaztea.
Kameratoia
• Testu-tipologia
Xiango gerlariak

Deklinabidea: • Filmetako efektu bereziei buruzko
Mugagabea azalpen-testua idaztea.
Perpaus motak:
6. unitatea Bakunak eta elkartuak
Juntadura eta menderakuntza
• Lexikoa
Izen abstraktuak sortzeko atzizkiak
• Ortografia
-A itsatsia
• Bertso jarriak
• Bertso jarrien funtzioa • Bertsoak beren garai eta ideiekin
• Bertso-jartzaile ezagunak lotzea.
• Bertso jarriak gaur egun
6
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
• Komunikazioa da unitatearen hasieran landuko dugun arloa. Ikasleek irudien azterketa labu-
rra egingo dute. Horietan aktore-casting bateko hainbat memento ikus ditzakegu: ilaran,
sartzeko zain; castinga egiten, epaimahaikideak... Ikasleei galde diezaiekegu ea inoiz halako
zerbait egin ote duten, edota egitea gustatuko ote litzaiekeen. Ziurrenik, denek ikusi dute
noizbait halako casting bat telebistan, moda-modan baitaude formatu horretan egindako
programak.
• Ondoren, Mintzatu atalean hausnarketari bide emango dioten hainbat galdera erantzungo
dituzte ahoz, eta horietatik zenbait hipotesi egiteko aukera sor daiteke: Erreparatu irudiei eta
hitz egin artisten hautatze-prozesuaz: deialdia, prestakuntza, aholkuak... Zer behar da akto-
rea izateko, ausardia ala lana? Sistema egokia iruditzen zaizu castinga artistak hautatzeko?
Zergatik?
gia, adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiari buruz
hausnartzeko eta iritzia emateko eskatzen baitzaio; hartara, bere autonomia garatuko du,
bere buruarengan duen konfiantza eta norbera izateko gaitasuna indartuz.
ENTZUN
ke audioa entzundakoan. Entzungo duten testuak Barry Barrez du izena, eta Euskal Herrian
bizi eta bakarrizketa-saioak egiten dituen irlandar bati buruz dihardu. Umorista hau ezagutu
nahi baduzue, Interneten bada Kike Amonarrizek Tribuen berba telebista-saiorako egin zion
elkarrizketa: https://www.youtube.com/watch?v=iRD2QY1FqTU.
• Testua entzun ondoren, ulermena lantzeko hainbat galderari erantzungo diote ikasleek: Zerk
eraman zuen Barry euskara ikastera? Nolako ikuskizunak egiten ditu Barryk euskaraz? Zer
deritzozu Barryren kasuari?
leen arteko komunikazioa lantzeko aukera bikaina eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Atala honetako irakurgaian, euskal aktore eta telebistaz arituko gara. Lehen atalean, estatu-
mailan ospe handia eskuratu duten bi euskal aktorez arituko gara, Barbara Goenaga eta Unax
Ugalde aktoreez, hain zuzen. Bigarren atalean, berriz, Goenkale telesailaz arituko gara, 21
denboraldi luzez telebistan ikusi ahal izan dugun sailaz.
• Irakurgaia ulertu duten ikusteko honako galdera hauek erantzun beharko dituzte ikasleek:
Nor da Barbara Goenaga? Eta Unax Ugalde? Zer dute komunean biek? Azken galderak ikas-
leei gogoeta eragingo die Goenkale telesailari buruzko informazioa bilatu beharko baitute eta
horri buruzko iritzia eman. Alde batetik, gustuko duten ala ez esan dezakete, baina, bestetik,
motako honetako telesailei buruz zer iritzi duten esan beharko dute: Egokiak al dira? Euskal
kulturari ekarpenik egiten diote? Mesederako ala kalterako?
• Gaitasunei dagokionez, atal honetako ikur moreak aditzera ematen digu ikasleak Gizarterako
eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, euskal gizarteko fenomeno bati
buruzko iritzia eman beharko baitute ikasleek eta norbere pentsamenduak asertibotasunez
adierazi.
IDATZI
• Azpiatal honetan, ikasleek aktore-ordezkoen gaia aitzakiatzat harturik, izenburu motak azter-
tu beharko dituzte. Zehaztu beharko dute izenburu horietako bakoitza zer testu motari dago-
kion, hau da, artikulu bat ote den, autobiografia ala azalpen-testua. Horretarako, aintzat har-
tu beharko dute azalpen-testua testu objektiboa dela, eta ez dagoela lehenengo pertsonan
6
KOMUNIKAZIOA
idatzita eta ez duela norberearen iritzia aipatzen. Autobiografiak, aldiz, lehenengo pertsonan
idatzi egoten dira, eta iritzi-artikulua genuke, hiruretan askeena, gai bate aurrean idazlean
bere iritzia azaltzeko balio duena.
• Ikasleek izenburu bakoitza zer motatakoa den esan beharko dute, eta eta erantzuna arrazoi-
tu.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleek Hizkuntza-
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko dutela; izan ere, idatziko duten testuak
komunikazio idatzia lantzeko aukera ematen baitu.

• «Gose jokoak» errealitatearen kritika, fikzioan ezkutatuta testua Maddalen Larrinaga kazeta-
riak Naiz.eus webgunerako idatzitako testuaren moldaketa da. Arrakasta handia eskuratu
duen trilogia honen euskarazko itzulpena argitaratzea kontatzen duen albistea da. Hasieran,
liburuaren laburpen moduko bat egiten du, eta, ondoren, euskarazko itzultzailearen iritzia
sartzen du. Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren irudiak
aztertzea; bertan Gose jokoak filmeko argazki bat eta eleberriaren azala aurki ditzakegu.
• Kazetariaren testuaz gain, liburuaren pasarte labur bat ere dute ikasleek irakurgai. Pasarte
horretan suspense-une bat azaltzen da, protagonistaren ahizpa Gose Jokoetan parte har-
tzeko aukeratzen dutenekoa, hain zuzen.
moz, interesgarria gerta liteke ikasleek guztiek, txandaka, ahots ozenez zati bat irakurtzea,
TESTUA AZTERTZEN
ikasleek: artikuluan agertzen den liburua beste liburu batzuekin alderatzea, testu bateko
okerrak zuzentzea, galderei erantzutea...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio testuan zer-nolako informazio ematen den esatea eta tes-
tuan azaltzen den iritzi bat laburtzea.
• Testuaren egitura: jarduera honetan, testua zer motako den esan beharko du ikasleak eta
liburuaren sinopsia zer paragrafotan ematen den.
• Hizkuntza-baliabideak: jarduera honetan, irakurgaian erabilitako baliabide linguistiko bat lan-
duko dute. Kasu honetan, testuan azaltzen den suspensearen erakusgarri bat bilatu beharko
dute.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen bidez, ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako
gaitasuna -ikur morea- landuko du; izan ere, egungo munduari eta gizarteari kritika egiten
dion literatur- eta zinema-fenomeno bati buruzko testua landuko baitute. Halaber, ikasleak
Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko du, ematen zaion informa-
zioa interpretatu beharko baitu. Azkenik, ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko du,
norbere gustuei buruz hitz egin beharko baitute, eta horrek norbera onartzen laguntzen
baitu.
6
KOMUNIKAZIOA

Egiten jakin AURREIKUSPENAK EGITEA

• Film bat aukeratzeko garaian, bata zein bestea aukeratzeko arrazoiak askotarikoak izan dai-
tezke. Behar bada, kartela deigarria gertatu zaigu, zenbait gai ere erakargarriagoak gertatzen
zaizkigu, eta horretan sinopsiak ere oso lagungarri gertatzen dira. Sinopsiak, azken batean,
filmaren abiapuntuaren azalpen laburra baino ez da. Kontua da, izenburuak edo argazkiak
filmaren ideia bat ematen digutela, baina sinopsia irakurrita, behar bada, iritzi hori aldatu
egin daiteke. Ariketan honetan, beraz, ikusiko dugu ea film batekiko iritzia aldatu egiten zai-
gun sinopsia irakurri aurretik eta ondoren.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe
eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela; izan ere, ahozko mezuak adieraz-
teko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu, komunikazioa testuinguru desberdinetara ego-
kitzeko ahalmena garatuz.
ENTZUTEKO TESTUA
Kameratoia
• Jarduera honetan, ikasleek Joxe Rojas teknopataren audio bat entzungo dute Kameratoia
ikus-entzunezkoen rallyari buruz. Urtero, Durangoko Azokaren barruan, Euskaltzaleen Topa-
guneak antolatuta, film-lehiaketa bat egiten da. Parte-hartzaileek 50 ordu baino ez dituzte
izango, euskara hutsean, film labur bat hasi eta bukatzeko.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete: testuaren hasieran, ze-
rekin lotzen du Joxe Rojasek kameratoia? Zein baldintza jartzen dira Kameratoian tranparik
egin ez dadin? Zein dira Kameratoiko sariak? Zer helburu bilatzen du Topaguneak Kamera-
toiaren bidez? Ondoren, ikasleek Kameratoia egiten den bitartean sortzen den giroa deskri-
batu beharko dute, eta ekimen horren arrakasta zertan datza azaldu.
• Aukera polita izan daiteke ikasgelan taldetxoren bat sortuz gero, eta datak egokitzen badira,
Kameratoian parte hartzea. Gogoa pizteko, Kameratoiako webgunean sar zaitezkete eta au-
rreko edizioetako irabazleen bideoak ikusi: http://www.kameratoia.com/
• Gaitasunei dagokionez, entzungaiaren ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizartera-
ko eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, horrelako ekintzek taldean lan
egiten erakusten baitute. Bestalde, izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digi-
talean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta
ulertzeko gaitasuna garatuko baitu, komunikazioa testuinguru desberdinetara egokitzeko
ahalmena garatuz. Azkenik, ikur horiak adierazten du ikasleak Arterako gaitasuna landuko
duela; izan ere, film-sorkuntzan trebatzeko gogoa pizten baitu entzungai honek.
Egiten jakin SINOPSIA

• Ikasleek ziurrenik izango dute filmak ikusteko ohitura (zineman nahiz etxean), eta galdetuko
diegu ea zertan oinarritzen diren film bat aukeratzeko garaian. Ideia ona izan daiteke, sinop-
sia idatzi aurretik, ikasgelara egunkari batzuk ekartzea edota Internet arakatzea (http://zinea.
eu/category/kritikak/ web-orria, adibidez), zenbait sinopsi irakurtzeko.
• Ikusitako adibideak oinarri hartuta, ikasleek beren gustuko film baten sinopsia idatziko dute.
Hasteko, gogoko film horretaz gogoratzen dutena idatziko dute; eta hari buruzko datuen
zerrenda egingo dute. Gogoan izan behar dute, sinopsia ez dela laburpen bat, sarrera modu-
ko bat baizik, eta bertan pertsonaiak eta horien gatazka edo planteamendua azaldu behar
dutela. Sinopsi baten helburua ikusleek filma ikusi nahi izatea izanik, ikasleek modu erakar-
garrian idatzi beharko dute. Argazki bat ere erantsi ahal izango diote nahi izanez gero.
6
KOMUNIKAZIOA
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimene-
rako eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, gustuko filma bat modu
erakargarrian aurkeztu beharko du gainerako ikaskideen aurrean, eta horrek ikaslearen bai-
tan ekimenerako sena pizten lagunduko du.

DIBULGAZIO TESTUA: DESKRIBAPENEZKO AZALPEN TESTUA

• Atal honetan dibulgazio-testuaren ezaugarri nagusiak ikusiko ditugu, eta horien barruan, des-
kribapenezko azalpen-testuena. Azken batean, dibulgazio-testuaren helburua edozein gai
(teknikoa nahiz egunerokotasunekoa) ahalik eta jende gehienari ezagutzera ematea da, be-
raz, ideiak argi eta garbi azaldu behar dira hiztegi ulerterraza erabiliz. Kasu honetan, deskri-
bapenezko azalpen-testu bat dugu, hau da, zerbaiten ezaugarriak deskribatzen ditu, eta be-
raz, adjektibo ugari aurkituko ditugu. Bestalde, aditz denborari dagokionez, mota honetako
testuetan, orainaldia erabili ohi da.
Xiango gerlariak
• Proposatutako irakurgaian, Xiango gerlariei buruzko dibulgazio-testu bat irakurriko dute. Ber-
tan deskribatzen da Txinako Quin Shi Huang enperadoreak, hil ondoren, agintzen jarraitzeko
eraikiarazi zuen buztinezko 7.000 soldaduko armada nolakoa zen eta non egin zuten.
tiote. Halaber, testu ondoko ikur horiak adierazi bezala, ikasleek Arterako gaitasuna landuko
dute; izan ere, arte-ondarearen gaia izango baitugu hizpide.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: artikuluan zer deskribatzen den esan beharko dute, esaldi batzuk egia
ala gezurra diren, atal bakoitzeko gaia zein den zehaztu...
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, testuaren atal bakoitzaren gaia
detektatu beharko baitu.

pioa sortzeko. Ariketa honetan, Hochdorfeko printzeari buruzko dibulgazio-artikulu bat ida-
tziko dute; taulan agertzen den informazioarekin sintesi bat egin beharko dute, eta horri
aurreko ariketan egindako deskribapena txertatu.
6
DEKLINABIDEA: MUGAGABEA
• Unitate honetako gramatikaren atalean mugagabeaz arituko gara. Deklinabide kasuak, mu-
gatuak direnean, singularrak nahiz pluralak izan daitezke eta gauza edo pertsona zehatz edo
ezagunak aipatzeko erabiltzen dira; mugagabea, berriz, ezezagun edo zehaztugabeekin era-
biltzen da. Eskeman, era laburrean; eta unitatean, zabalago azaltzen zaigu zein kasu zeha-
tzetan erabiltzen den mugagabea: izen bereziekin, zenbatzaileekin… Mugagabea lantzeko,
Euskal Jakintza blogean, test erako zenbait ariketa aurkituko dituzue. Egokiak izan daitezke
ikasleekin egiteko: http://euskaljakintza.com/ariketak/deklinabide/mugagabea_1.htm eta
http://euskaljakintza.com/ariketak/deklinabide/mugagabea_2.htm.
• Jakizu atalean azaltzen den bezala, leku-izen bereziek ere mugagabe forma hartzen dute.
• Gaitasunei dagokionez, eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, informazioa ulertzeko trebetasuna
eta, bereziki, informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzekoa garatuko ditu ikasleak.
PERPAUS MOTAK
• Gramatikaren bigarren zatian, perpausei buruz arituko gara. Askotarikoak ditugu esanahiari
dagokionez (adierazpenezkoak, galderazkoak, harridurazkoak eta agintezkoak), eta bi mota-
takoak egiturari dagokionez: bakunak (aditz bakarrekoak) eta elkartuak edo konposatuak
(aditz bat baino gehiagokoak).
• Perpaus elkartuen barruan ere bi mota bereizi ditzakegu, perpausa osatzen duten perpausak
maila berekoak direnean ala ez. Maila berean izango genituzke juntadurazkoak (juntagailu
batekin lotuta) eta alborakuntzazkoak (juntagailurik gabe, puntuazio-marka baino ez, tar-
tean). Menderakuntzazko perpausetan, berriz, beti izango dugu perpaus nagusi bat, eta, on-
doan, mendeko bat. Azken hauek askotarikoak izan daitezke adierazi nahi dugunaren arabe-
ra.
aukera ematen dio.
Lexikoa (116. or.)
IZEN ABSTRAKTUAK SORTZEKO ATZIZKIAK

• Atal honetan izen abstraktuak sortzeko atzizkiak landuko ditugu. Azken emaitza izen bat
dute atzizki hauek, baina izenondo nahiz aditzoinei lotu behar zaizkie honako atzizki hauek:
-tasun, -keria, -kizun eta -kuntza. Lehenengo bi atzizkiak izenondoei lotzen zaizkie, eta ezau-
garriak adierazteko erabiltzen dira: -keria, bereziki, ezaugarri txarrak adierazteko. Beste biak
aditzoinari bereziki itsasten zaizkie; -kizun atzizkiak egiteko dagoena adierazten du; -kuntzak,
aldiz, ekintza adierazten du.
• Azaldutakoa lantzeko, honako ariketa hau interesgarria izan daiteke: irakasleak hainbat ize-
nondo eta aditzoin esango ditu, eta ikasleek atzizki egokia hautatuta izen abstraktua osatu
beharko du: urduri/urduritasun, iradoki/ iradokizun, asmatu/asmakuntza, ergel/ergelkeria...
• Aurreko ariketaren ildo beretik, irakasleak atzizki bat proposa dezake, eta ikasleak saiatu
beharko dira horrekin izen abstraktuak esaten, eta sortutako hitzen esanahia azaltzen.
• Ariketa hauez gain, hainbat jarduera proposatzen dira liburuan, ikasleek ikasitakoa praktikan
jar dezaten, esaterako: definizio egokia aukeratu, atzizkiekin hitzak sortu, hutsuneak bete...
• Gaitasunei dagokionez, ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute;
izan ere, taulek azalpenak ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiete, eta hori
garrantzitsua izango da ikasteko gaitasuna gara dezaten.
6
-A ITSATSIA
• Euskaraz artikulua hitz amaierako -a partikulak adierazten digu, eta beraz, nahasmendua sor
daiteke, batzuetan ez baitakigu hitza berez bokal horrekin amaitzen ote den ala artikulua
erantsita duen. Horren ondorioz, *gauz, *animali eta halakoak entzuten ditugu, baina hitz
horiek amaierako -a berezkoa dute eta gauza eta animalia idatzi beharko lirateke.
• Berezkoa noiz den ala artikulua noiz den jakitea askotan ez da erraza izaten, baina dekli-
nabide-atzizkiek argitu diezagukete, -a itsatsia duten hitzei atzizkia partikula horren atzetik
eransten baitzaie.
• Ikasleekin batera, zalantza eragiten diguten hitzen zerrenda bat osa dezakegu, eta Hiztegi
Batuan begiratu nola idazten diren. Beharbada, ikasleei ez zaizkie bat-batean bururatuko,
baina irakasleak web-orri honetan lor ditzake: http://www.santurtzieus.com/gelairekia/la-
guntza/ortografia/a_itsatsia.htm
• Jakizu atalean esaten zaigu hainbat atzizkik -a itsatsia daramatela: -keria, -tza, -kuntza, -(k)
ada, -ka, -tila... Ondorioz, atzizki horiekin osatutako hitzek -a itsatsia daramate.
IDATZIZKO BERTSOLARITZA: BERTSO JARRIAK
• Unitate honetan Bertso jarriak landuko ditugu. Lehenik eta behin zer diren ikusiko dugu.
Izenburuak dioen bezala, idatzizko bertsoak dira, ez dira, beraz, aurreko unitatean
ikusitakoak bezalakoak, hau da, bat-batekoak. Bertsolariak behar adina denbora har dezake
bertso hauek taxutzeko. XIX. mendean, bereziki, indar handia hartu zuten; garaiko
gertakarien kronika modukoak egiten zituzten bertsolariek bertsoetan, eta egunkariak
bailiran saltzen ziren herrietako plazetan.
• Hasieran, pilota-partiden gorabeherak kontatzeko erabiltzen ziren, baina gerora, beste gai
batzuetara hedatu ziren. Askotariko gaiak lantzen zituzten.
• Jakizu atalean bertsopaper-saltzailea aipatzen da. Esan bezala, egunkari baten gisara
saltzen ziren, baina saltzaileak berak kantatu behar izaten omen zituen jendearen aurrean,
eta gustuko baldin bazituzten soilik erosten zizkioten.
• Hainbat bertsolari trebatu ziren bertsopaperetan; besteak beste, ezagunak ditugu Etxahun,
Bilintx eta Xenpelar. Horien biografiak Bertsozaleen Elkarteko Bertsolaritzaren datu-basean
topatuko dituzue (http://bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/bilaketa). Haien sorkuntzak,
berriz, Bertso eta olerkien hemerotekaren webgunean (http://urkiza.armiarma.eus/).
• Gaur egungo gertakarien kronika ez da bertsopaper bidez egiten, irratiak, telebistak,
egunkariak eta nola ez Internetek betetzen dute funtzio hori. Baina bertsolariek tarteka
egiten dituzte bertso jarriak lehiaketetarako nahiz prentsa idatzian argitaratzeko.
• Azaldutakoa praktikara eramateko, bertso jarriak lantzeko ariketak egingo dituzte ikasleek.
Hala nola, galderei erantzun beharko diete, bertsoaren gaia zein den asmatu, bertsoa osatu...
• Gaitasunei dagokionez, ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritartasunera-
ko gaitasuna landuko duela; izan ere, bertsopaperen historian sakontzean euskal gizarte-gai
baten berri jasoko dute. Halaber, izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekin-
tzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa honen bidez, bertsoa osa-
tzen ikasiko baitute eta, beraz, aurkezten zaien arazoari konponbidea topatu beharko diote.
6
TESTUA: Bertso berriak, lehen sorospenetarako jarriak
• Atal honetan Xabi Paya bertsolariak lehen sorospenetarako aholkuak ematen ditu. Autoan
goazela, istripu bat ikusten baldin badugu, zer egin eta zer ez den egin behar kontatuko digu.
Bertsolaritzaren datu-basean aurki dezakezue bertsolari honi buruzko informazioa: http://
bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/view/xabi-paya.
• Gaitasunei dagokionez, ikur morearen arabera, ikasleek Gizarterako eta herritartasunerako
gaitasuna landuko dute, bertsoei buruzko eta, ondorioz, lehen sorospenetan egin beharreko
urratsei buruzko beren iritzia eman eta gainerakoena entzun beharko baitute ikasleek.
Egiten jakin BERTSOAK BEREN GARAI ETA IDEIEKIN LOTZEA

• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleek, gai aldetik, oso desberdinak diren bi bertso aztertu
beharko dituzte. Miren Amurizarena lehena, udalekuei buruzkoa, gaur egungoa. Bigarrena,
aldiz, Txirritarena. Txirrita 1860ean jaio zen, eta orduan trena Euskal herrira etorri berri zego-
en. Etorrera hark iraultza handia eragin zuen garai hartako gizartean.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoan dagoen izar berdeak adierazten du ikasleak
Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, esku artean duen infor-
mazioa interpretatu egin beharko dute bertsoak zein garaitakoak diren esateko .

tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Deklinabidea: mugagabea / Perpaus
motak); testu-tipologia (Dibulgazio-testua) eta literatura (Idatzizko bertsolaritza).
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, kontzeptu-mapen eta antzekoen era-

tako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena (Ho-
llywoodeko izarrik basatienak), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta literatura
lantzeko 14 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko ikur morearen arabera, ikasleek Gizarterako eta
herritartasunerako gaitasuna landuko dute, beste pertsonekin ez ezik, animalia basatiekin
bizitzeko gai denik ere badela ikusiko baitute ikasleek. Halaber, izar horiak adierazten du
Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela, komunikazio-e-
goera ezberdinetan sortutako ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko
baitu. Azkenik, literatura lantzeko jardueran, ikur horiak adierazten du Arterako gaitasuna
landuko dela, ikasleak bertsoan esaten dena interpretatzeko gai izan beharko baita.
6

• Ikasleek filmetako efektu bereziei buruzko azalpen-testua idatziko dute unitatean zehar iku-
sitako testuak eredutzat hartuz eta zenbait aholkuri jarraituz: testuak argia eta ulerterraza
izan behar du, orainaldian idatzita... Ariketan proposatzen diren urratsei jarraituta. lau atalez
osatutako testua eratu beharko dute.
tura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere, euren egunerokoan idaztean, ikas-
leek idatzizko komunikazioa landu eta hobetuko baitute.
Sakontzeko
6
1 Aukera itzazu erantzun zuzenak. 6 Aukeratu erantzun zuzena.
• Ez dakit zein atarikoa/ataritakoa den auzokide hori. • Hainbat lekuan/lekutan/lekuetan agertzen dira horrelako
landareak.
• Bere burua urera/uretara botako zuela esan zigun.
• Bihar basora joango gara, perretxikotara/perretxikoetara/
• Hartzak kobazuloetan/kobazulotan bizi dira neguan.
perretxikora.
• Zein menditaz/mendiz ari zarete hitz egiten?
• Beti sartzen dute gola azken minututan/minutuan/
• Lau txakurkumerekin/txakurkumeekin agertu zitzaigun minutuetara.
Mendi.
• Amaiak baietz esan du; zortziek/zortzik/zortzi, ezetz.
• Emakumearentzat/emakumerentzat garrantzitsua da
• Etxeaz/etxeez/etxez aldatu dira gaur.
bere garapen pertsonala.
7 Zerrendatik aukeratu erantzun zuzena.

2 Deklinatu etzanez dauden hitzak perpausak osatzeko.
Anerrenx Edurneri Marenekin Arantzaz
• Zein auto etorri zara gaur?
• Autobusa joan ginen Ibilaldira. • jolasean igaro zuten arratsalde osoa.
• Antzinako autoak ez zeukaten airbagik. • ikaskideak nahiko bihurriak omen ziren.

• Zenbat lagun etorri zitzaizkizun • ez genekien zer demontre erosi.
urtebetetzeko jaira? • Zertarako galdetu zenuen ?
• Edozein emakumea ez du berdin pentsatzen.
• Zenbat ontzi sartu zenituzten marrubiak? 8 Markatu zuzen dagoen esaldia.
Zein arazorengatik zaude hain kezkatuta?
3 Egin itzazu esaldiak hitz hauekin. Zein arazoengantik zaude hain kezkatuta?
• Zenbait eskoletan: Zein bidetik hel gintezkeen askoz arinago ez dakit.
Zein bidetatik hel gintezkeen askoz arinago ez dakit.
• Hainbat emakumeri. Zenbat laguni ahaztu zaie gaur txartela ateratzea?
Zenbat lagunari ahaztu zaie gaur txartela ateratzea?
• Zein arbolatan.
9 Deklinatu hitzok, mugagabean, dagokion kasua erabiliz.
4 Erantzun galderei KASUA HITZA MUGAGABEA

NORA Lur
• Norengan izan duzu mesfidantza hori? (hiru pertsona)
NONDIK Gaztelu

NON Zulo
• Norengandik jaso zuten hori? (zenbait irakasle)
NORANTZ Zubi

• Zeinengan duzu konfiantza? (Pello) 10 Berridatzi esaldiak proposatutako hitzak erabiliz.
• Ontzietan sartu zituzten marrubiak. (zortzi ontzi)

5 Osatu esaldiak deklinabide-kasu egokia erabiliz.
• Nire lagunekin hitz egin dezaket hortaz. (hainbat lagun)
• Joxe hurbildu nintzenean dardarka zegoen.

• Ibai konfiantza gehiegizkoa da.
• Plazako tabernan ez dago elkar entzuterik (zenbait
• Irene hitz egiten eman genuen egun osoa. taberna)

6
PERPAUS MOTAK
1 Adierazi zer adierazten duen esaldi bakoitzak: galdera, 6 Aukeratu juntagailu egokia.
harridura, agindua edo adierazpena. • Institutuan ahaztu dituzu, ala/edo?
• Izugarria da! • Bihar ez gara zuekin joango, Anerekin baina/baino.
• Noiz jakingo dugu azterketaren emaitza? • Joaten utziko dizut, baino/baina ez duzu merezi.
• Berehala jakin genuen nor zebilen gezurretan.
• Ireki liburuak bosgarren orrialdean! 7 Markatu esaldi zuzena.
Ez dakit nork egingo duela.
2 Ezabatu ezaba daitekeena eta idatzi perpaus Ez dakit nork egingo duen.
laburragoak.
Ez da etorriko uste dute lagunek.
• Gure etxean eta zuen etxean berdin egiten dute pastela.
Ez dela etorriko uste dute lagunek.

Ez dugu esan norekin etorriko dela.
• Aitona zenari soinua jotzea eta panderoa jotzea
gustatzen zitzaion. Ez du esan norekin etorriko den.

8 Berridatzi esaldiak galderari erantzunez.
• Idoiari deitu nion eta den-dena kontatu nion.
Zer esan du?

• “Asper-asper eginda nago”
3 Bete hutsuneak proposaturiko juntagailuen artean
egokiena hautatuz. • “Etorri hona, mesedez”
ala eta baizik eta
• Ez da hamarretan gertatu, hamaiketan • “Ez dakit”
• Igerian aritzen naiz arratsaldero saskibaloian
astero.
• Korrika batean irten zen Ane etxetik atzo 9 Bete hutsuneak azpimarratutako aditzei menderagailu
kalera irten orduko erori zen. egokia jarriz.
• Zein aukeratuko zenuke? Distiratsu hau beste • Gero operara joango gara erabaki dut.
hau? • Antzerkia gogoko ez zuten ez nekien.
• Badakizu zein antzokitan ikusi dut aktore
4 Sailkatu ondoko juntagailuak.
hori?
edota eta ala baina baizik
• Euskalduna Jauregiko zuzendaria zen uste
nuen.
Emendiozkoak Hautakariak Aurkaritzakoak
• Jakin, badakizu etorri dira
10 Amaiera eman perpausei ondorioa jarriz.
• Jausten bazara, min hartu

5 Berridatzi esaldiok proposatutako aurkaritzako
juntagailuak erabiliz. • Onean egiten ez baduzu, txarrean
• Ez dira auzokoak etorri. Familiakoak etorri dira (baizik) • Zurea balitz, hartu
• Ohea egiten ez baduzu, lorik ez
• Gure aita ez zen agertu. Ama agertu zen (baina) • Gehiago nahi baduzue, hartu ahal izan

6
ERANTZUNAK
• Hainbat lekutan agertzen dira horrelako landareak.

1 Aukera itzazu erantzun zuzenak. • Bihar basora joango gara, perretxikotara.
• Beti sartzen dute gola azken minutuan.
• Ez dakit zein ataritakoa den auzokide hori.
• Amaiak baietz esan du; zortzik, ezetz.
• Bere burua uretara botako zuela esan zigun.
• Etxez aldatu dira gaur.
• Hartzak kobazuloetan bizi dira neguan.
• Zein mendiz ari zarete hitz egiten?
7 Zerrendatik aukeratu erantzun zuzena.
• Lau txakurkumerekin agertu zitzaigun Mendi.
• Marenekin jolasean igaro zuten arratsalde osoa.
• Emakumearentzat garrantzitsua da bere garapen
pertsonala. • Anerren ikaskideak nahiko bihurriak omen ziren.
• Edurneri ez genekien zer demontre erosi.
2 Deklinatu etzanez dauden hitzak perpausak osatzeko. • Zertarako galdetu zenuen Arantzaz?
• Zein autotan etorri zara gaur?
8 Markatu zuzen dagoen esaldia.
• Autobusez joan ginen Ibilaldira.
• Antzinako autoek ez zeukaten airbagik. Zein arazorengatik zaude hain kezkatuta?
• Zenbat lagun etorri zitzaizkizun urtebetetzeko jaira? Zein arazoengantik zaude hain kezkatuta?
• Edozein emakumek ez du berdin pentsatzen. Zein bidetik hel gintezkeen askoz arinago ez dakit.
• Zenbat ontzitan sartu zenituzten marrubiak? Zein bidetatik hel gintezkeen askoz arinago ez dakit.
Zenbat laguni ahaztu zaie gaur txartela ateratzea?

Zenbat lagunari ahaztu zaie gaur txartela ateratzea?
• Zenbait eskoletan:
Zenbait eskoletan irakasleak ez dira garaiz heltzen 9 Deklinatu hitzok, mugagabean, dagokion kasua erabiliz.
gelara.
• Hainbat emakumeri: KASUA HITZA MUGAGABEA
Hainbat emakumeri ez zaio gustatzen dantzan egitea. NORA Lur Lurretara
• Zein arbolatan: NONDIK Gaztelu Gaztelutatik
Zein arbolatan egoten dira udazkenetan sagarrak. NON Zulo Zulotan
NORANTZ Zubi Zubitarantz
4 Erantzun galderei
10 Berridatzi esaldiak proposatutako hitzak erabiliz.
• Norengan izan duzu mesfidantza hori? (hiru pertsona)
Hiru pertsonarengan izan dut. • Ontzietan sartu zituzten marrubiak. (zortzi ontzi)
• Norengandik jaso zuten hori? (zenbait irakasle) Zortzi ontzitan sartu zituzten marrubiak.
Zenbait irakaslerengatik jaso zuten. • Nire lagunekin hitz egin dezaket hortaz. (hainbat lagun)
• Norengan duzu konfiantza? (Pello) Hainbat lagunekin hitz egin dezaket hortaz.
Pellorengan dut konfiantza. • Plazako tabernan ez dago elkar entzuterik. (zenbait

taberna)
5 Osatu esaldiak deklinabide-kasu egokia erabiliz. Zenbait tabernatan ez dago elkar entzuterik.
• Joxerengana hurbildu nintzenean dardarka zegoen.
• Ibaiekiko konfiantza gehiegizkoa da.
• Irenerekin hitz egiten eman genuen egun osoa.
6
ERANTZUNAK
12. FITXA 7 Markatu esaldi zuzena.
Ez dakit nork egingo duela.

1 Adierazi, esanahiari dagokionez, zer perpaus mota den: Ez dakit nork egingo duen.
galdera, harridura, agindua edo adierazpena. Ez da etorriko uste dute lagunek.
• Izugarria da! Harridura Ez dela etorriko uste dute lagunek.
• Noiz jakingo dugu azterketaren emaitza? Galdera Ez dugu esan norekin etorriko dela.
• Berehala jakin genuen nor zebilen gezurretan. Adierazpena Ez du esan norekin etorriko den.
• Ireki liburuak bosgarren orrialdean! Agindua
2 Ezabatu ezaba daitekeena eta idatzi perpaus Zer esan du?
laburragoak. • “Asper-asper eginda nago”
• Gure etxean eta zuen etxean berdin egiten dute pastela. Asper-asper eginda dagoela esan du.
Gure eta zuen etxean berdin egiten dute pastela. • “Etorri hona, mesedez”
• Aitona zenari soinua jotzea eta panderoa jotzea Mesedez hara joateko esan du.
gustatzen zitzaion.
• “Ez dakit”
itona zenari soinua eta panderoa jotzea gustatzen
A
Ez dakiela esan du.
zitzaion.
• Idoiari deitu nion eta den-dena kontatu nion. 9 Bete hutsuneak azpimarratutako aditzei menderagailu
Idoiari deitu eta den-dena kontatu nion. egokia jarriz.
• Gero operara joango garela erabaki dut.

3 Bete hutsuneak proposaturiko juntagailuen artean
• Antzerkia gogoko ez zuten zutela/zutenik ez nekien.
egokiena hautatuz.
• Badakizu zein antzokitan ikusi dudan aktore hori?
• Ez da hamarretan gertatu, hamaiketan baizik.
• Euskalduna Jauregiko zuzendaria zela uste nuen.
• Igerian aritzen naiz arratsaldero eta saskibaloian astero.
• Jakin, badakizu etorri direla.
• Korrika batean irten zen Ane etxetik atzo eta kalera irten
orduko erori zen.
10 Amaiera eman honako perpaus hauei.
• Zein aukeratuko zenuke? Distiratsu hau ala beste hau?.
• Jausten bazara, min hartuko duzu.
4 Sailkatu ondoko juntagailuak. • Onean egiten ez baduzu, txarrean egin beharko duzu.
• Zurea balitz, hartuko zenuke.
Emendiozkoak Hautakariak Aurkaritzakoak
• Ohea egiten ez baduzu, ez duzu lorik egingo.
eta ala baina
edota baizik • Gehiago nahi baduzue, har dezakezue.

juntagailuak erabiliz.
• Ez dira auzokoak etorri. Familiakoak etorri dira (baizik)

Ez dira auzokoak etorri, familiakoak baizik.
• Gure aita ez zen agertu. Ama agertu zen (baina)
Gure aita ez zen agertu, baina ama bai.
6 Aukeratu juntagailu egokia.
• Institutuan ahaztu dituzu, ala?

• Bihar ez gara zuekin joango, Anerekin baino.
• Joaten utziko dizut, baina ez duzu merezi.
6
SAKONTZEKO
11. FITXA
1 Markatu zuzen dagoen esaldia. 6 Deklinatu etzanez dauden hitzak.
durnegandik jasotako gutunak oraindik irakurri gabe

E •H
iru kale aurkitu dituzte adineko auzokoak
ditut. bakarrik bizi direnak.
durnerengan jasotako gutunak oraindik irakurri gabe

E • Hiru seme-alaba baino ez zituzten izan.
ditut. • Zortzi laguni esan genion gertatutakoa, bi ez
Amaiarengana abiatu zenean laban egin eta hezur bi zitzaien gustatu eta beste sei interesgarria
apurtu zituen. iruditu zitzaien.
Amaiara abiatu zenean laban egin eta hezur bi apurtu • Lagun bi Ondarroan bizi zela esan zidan.
zituen. • Hamahiru bat joango ginen txango horretara.
Iñigotik jasotako dirua denbora gutxian gastatu zuen. • Hamar behatz oso handi zituen ume hark.
Iñigorengandik jasotako dirua denbora gutxian gastatu • Lan hori hamabi mutil egin behar izan zuten.
zuen.
7 Jarri deklinabide mugagabean (lekuzkoak: non,
2 Deklinatu hitzok mugagabean NORI kasua erabiliz. nondik,….)
Nor Zein taberna Edozein orube Zenbat baso

NORI MUGAGABEA
Txiki Non
Zoru Nongo
Ahul Nondik
Taberna
8 Deklinatu etzanez dauden hitzak eta erantzun galderei:
3 Osatu perpausak hitz hauekin. • Zein herri bizi zara?
• Liburutan (Legutio)
• Zenbat urte egon zinen Ingalaterran?
• Lagunekin (hiru)

• Basotan
9 Inguratu aukera zuzenak.
• Zuria eta beltza, kolore bi/biak/bi dira oso dotoreak.
• Neskarengana • Lau irratiko/irratitako/irrati zuzendaria izan zen Mikel.
• Hainbat etxeetatik/etxetatik/etxetik kea ateratzen ari da,

112-ra deitu beharko dugu.
4 Bete hutsuneak. • Hiru lankideari/lankide/lankideri azaldu diet nola egin.
• Zein liburu jarri diozue estalki beltza?. • Futbol partidetan hainbat jokalariek/jokalarik/jokalari
zenbaki bera daukate.
• Zein katu ez ditu begi handiak?
• Zein museo ikusi zenuten margolan hori? 10 Bete hutsuneak zerrendako hitzak aukeratuz.
bostei bostak bostek bost

5 Biribildu erantzun zuzena
• Zenbat komiki irakurri duzu aspaldion?
• Zein lekutan/lekun jarriko zenituzke landare horiek?
• Edozein zelaitarantz/zelairantz hurbilduz gero, behiak • Irakurritako Titinenak dira.
etorriko zaizkizu.
• dute kartoizko azal gogorra.
• Zenbat arraunetan /arrauntan margotu dute ezkutu hori?
• falta zaie azken orrialdea.
• Zein lantegitan/lantegietan aurkitu dituzte arma horiek?
6
SAKONTZEKO
12. FITXA
PERPAUS MOTAK
1 Egin aukera-galderak. 6 Aukeratu juntagailu egokia.
• ? • Dena kontatuko dizut, baina/baino ez esan inori.

Txakurra nahiago dut. • Laguna eta/edo biok elkarrekin joaten gara edonora.
• ? • Esadazu egia edo/baizik haserretu egingo naiz.
Gurasoen etxean. • Kantu hori ez dut inoiz entzun, honako hau baizik/baina.
• ?
7 Markatu esaldi zuzena.
Bai, esan nien.
Ez dakizu nola maite zaitudan!
2 Ezabatu ezaba daitekeena eta idatzi perpaus Ez dakizu nola maite zaitudala!
laburragoak. Ondo dakite zenbat ordaindu dutela.
• Bilboko pilotariak eta Gernikako pilotariak oso trebeak Ondo dakite zenbat ordaindu duten.
dira.
Entzun dugu zuek ez duzuenik hemen bizi nahi.

Entzun dugu zuek ez duzuela hemen bizi nahi.
• Egunkaria berak erosi du eta bere lagunak irakurri du.
• Neuk erosiko ditut olibak eta zeuk erosiko dituzu
Zer esan du?
kakahueteak.
• “Ez dugu joan nahi”

3 Bete hutsuneak proposaturiko juntagailuen artean • “Itxaron pixka batean”
egokiena hautatuz.
edo baina baizik eta • “Non egon zarete?”
• Kisketa hotsak iratzarri nau, ez omen da inor
etorri gurera.
D
agoeneko hamabi hamahiru urte izango 9 Bete hutsuneak azpimarratutako aditzei menderagailu
dituzte bikiek. egokia jarriz.
• Guk ez genituen aulkiak zenbatu, mahaiak • Baina badakizu biak elkarrekin egongo dira ?
• Dendariak dena itxi etxerantz abiatu da. • Horrelako museoak ez zituen gogoko esan
zidan.
4 Aukeratu juntagailu egokia. • Ez nekien dantzaria zen
• Institutura joan baina/edo/eta lagun guztiekin hitz egingo • Kontserbatorioko ikasleak dira galdetuko diet.
dut horretaz.
• Ez dut uste museoetatik oso urrun egongo gara
• Ez gara errusiarrak, kroaziarrak baino/baina/eta.
• Zer nahi duzue, zukua ala/baina/baizik ura? 10 Berridatzi esaldi hauek aditz jokatua erabiliz.
• Etxean baizik/edota/baino kalean aurkituko dituzue • Horixe da iaz zuek irabazitako saria.
horiek.

• Urte horretan jaiotakoek ez zuten arazorik izan.
• Ez zuen dirurik ekarri. Askaria ekarri zuen (baina)

• Ez zuten gezurra esan. Egia erdia esan zuen (baizik)

6
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
11. FITXA 6 Deklinatu etzanez dauden hitzak.

•H
iru kale aurkitu dituzte adineko auzokoak bakarrik bizi
1 Markatu zuzen dagoen esaldia. direnak.
E
durnegandik jasotako gutunak oraindik irakurri gabe • Hiru seme-alaba baino ez zituzten izan.
ditut. • Zortzi laguni esan genion gertatutakoa, biri ez zitzaien
Edurnerengan jasotako gutunak oraindik irakurri gabe gustatu eta beste seiri interesgarria iruditu zitzaien.
ditut. • Lagun bi Ondarroan bizi zela esan zidan.
A
maiarengana abiatu zenean laban egin eta hezur bi • Hamahiru bat joango ginen txango horretara.
apurtu zituen.
• Hamar behatzak oso handi zituen ume hark.
maiara abiatu zenean laban egin eta hezur bi apurtu
A
• Lan hori hamabi mutilek egin behar izan zuten.
zituen.
Iñigotik jasotako dirua denbora gutxian gastatu zuen. 7 Jarri deklinabide mugagabean (lekuzkoak: non,
I ñigorengandik jasotako dirua denbora gutxian gastatu nondik,….)
zuen.
Nor Zein taberna Edozein orube Zenbat baso
2 Deklinatu hitzok mugagabean NORI kasua erabiliz. Non zein edozein zenbat
NORI MUGAGABEA tabernatan orubetan basotan

Txiki txikiri Nongo zein edozein zein
Zoru zoruri tabernatako orubetako basotako
Ahul ahuli Nondik zein edozein zenbat
Taberna tabernari tabernatatik orubetatik basotatik
3 Osatu perpausak hitz hauekin. 8 Deklinatu etzanez dauden hitzak eta erantzun galderei:
• Liburutan • Zein herritan bizi zara?
Hiru liburutan baino ez ditugu aurkitu marrazkiak. Legution bizi naiz.
• Lagunekin • Zenbat urte egon zinen Ingalaterran?
Hainbat lagunekin atera da zerbait hartzera. Hiru urte egon nintzen.
• Basotan
9 Inguratu aukera zuzenak.
Zenbait basotan otsoak bizi omen dira.
• Neskarengana • Zuria eta beltza, kolore biak dira oso dotoreak.
Hiru neskarengana baino ez gera hurbildu. • Lau irratitako zuzendaria izan zen Mikel.
• Hainbat etxetatik kea ateratzen ari da, 112-ra deitu
4 Bete hutsuneak. beharko dugu.
• Zein libururi jarri diozue estalki beltza? • Hiru lankideri azaldu diet nola egin.
• Zein katuk ez ditu begi handiak? • Futbol partidetan hainbat jokalarik zenbaki bera daukate.
• Zein museotan ikusi zenuten margolan hori?

10 Bete hutsuneak zerrendako hitzak aukeratuz.
5 Biribildu erantzun zuzena • Zenbat komiki irakurri duzu aspaldion? Bost.
• Zein lekutan jarriko zenituzke landare horiek? • Irakurritako bostak Titinenak dira.
• Edozein zelaitarantz hurbilduz gero, behiak etorriko • Bostek dute kartoizko azal gogorra.
zaizkizu. • Bostei falta zaie azken orrialdea.
• Zenbat arraunetan margotu dute ezkutu hori?
• Zein lantegitan aurkitu dituzte arma horiek?
6
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
12. FITXA 6 Aukeratu juntagailu egokia.
• Dena kontatuko dizut, baina ez esan inori.

1 Egin aukera-galderak. • Laguna eta biok elkarrekin joaten gara edonora.
• Zein nahiago duzu, txakurra ala katua? • Esadazu egia edo haserretu egingo naiz.
Txakurra nahiago dut. • Kantu hori ez dut inoiz entzun, honako hau baizik.
• Non nahi duzu geratu, guraso edo lagunen etxean?
Gurasoen etxean.
7 Markatu esaldi zuzena.
• Esan zenien ala ez? Ez dakizu nola maite zaitudan!
Bai, esan nien. Ez dakizu nola maite zaitudala!

Ondo dakite zenbat ordaindu dutela.
2 Ezabatu ezaba daitekeena eta idatzi perpaus Ondo dakite zenbat ordaindu duten.
laburragoak.
Entzun dugu zuek ez duzuenik hemen bizi nahi.
• Bilboko pilotariak eta Gernikako pilotariak oso trebeak Entzun dugu zuek ez duzuela hemen bizi nahi.
dira.
Bilboko eta Gernikako pilotariak oso trebeak dira. 8 Berridatzi esaldiak galderari erantzunez.
• Egunkaria berak erosi du eta bere lagunak irakurri du. Zer esan du?
Egunkaria berak erosi eta bere lagunak irakurri du. • “Ez dugu joan nahi”
• Neuk erosiko ditut olibak eta zeuk erosiko dituzu Ez dutela joan nahi esan du
kakahueteak.
• “Itxaron pixka batean”
Olibak neuk eta kakahueteak zeuk erosiko dituzu.
Pixka batean itxaroteko esan du
3 Bete hutsuneak proposaturiko juntagailuen artean • “Non egon zarete?”
egokiena hautatuz. (Ea) non egon garen esan du
• Kisketa hotsak iratzarri nau, baina ez omen da inor etorri
gurera. 9 Bete hutsuneak azpimarratutako aditzei menderagailu
egokia jarriz.
agoeneko hamabi edo hamahiru urte izango dituzte
D
bikiek. • Baina badakizu biak elkarrekin egongo direla?
• Guk ez genituen aulkiak zenbatu, mahaiak baizik. • Horrelako museoak ez zituela gogoko esan zidan.
• Dendariak dena itxi eta etxerantz abiatu da. • Ez nekien dantzaria zela/zenik.
• Kontserbatorioko ikasleak diren galdetuko diet.
4 Aukeratu juntagailu egokia.
• Ez dut uste museoetatik oso urrun egongo garenik.
• Institutura joan eta lagun guztiekin hitz egingo dut
horretaz. 10 Berridatzi esaldi hauek aditz jokatua erabiliz.
• Ez gara errusiarrak, kroaziarrak baino.
• Horixe da iaz zuek irabazitako saria.
• Zer nahi duzue, zukua ala ura?
Horixe da iaz zuek irabazi zenuten saria.
• Etxean edota kalean aurkituko dituzue horiek.
• Urte horretan jaiotakoek ez zuten arazorik izan.
5 Berridatzi esaldiok proposatutako aurkaritzako Urte horretan jaio zirenek ez zuten arazorik izan.
• Ez zuen dirurik ekarri. Askaria ekarri zuen (baina)

Ez zuen dirurik ekarri, baina askaria ekarri zuen.
• Ez zuten gezurra esan. Egia erdia esan zuen (baizik)
Ez zuten gezurra esan, egia erdia baizik.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri testua eta aukeratu.
Trikuharrietako ganberen neurrien batez bestekoak hauek dira: 1,5-3 metro luze,
1-1,5 metro zabal, eta barrualdeko altuera, 1-1,5 metro. Bitxia egiten zaigu jakitea
trikuharri batzuetako harlauzak hiru edo lau kilometrotara dauden lekuetatik eraman
zituztela, horrek eskatzen duen lan eskergagatik.
Hildakoen gorpuekin gertatzen den bezala (burua mendebaldean eta oinak ekialdean
jarri ohi zituzten), trikuharriak ere eguzkiari begira daude. Izan ere, mendialdekoen
sarbidea sarbidea ekialdeari begira zegoen.
• Informazio objektiboa / subjektiboa da.
• Hiztegi ulerterraza / teknikoa erabiltzen du.
• Edozein irakurle motarentzat / irakurle espezializatuentzat idatzita dago.
• Aditza orainaldian / lehenaldian dago.
• Testuak deskribapenezko pasarteak / iritzizko pasarteak ditu.
Zein testu mota da?
GRAMATIKA 2 Osatu esaldiak mugagabearen forma egokia hautatuz.
• Zein garaian / garaitan bizi izan zen Mozart?
• Barraskiloak garbitzeko, uretan / uran jartzen ditu gure amonak.
• Zenbait txoriri / txoriei eraztunak jarri dizkiete migrazioak kontrolatzeko.
• Lau autok / autoak talka egin dute A-8 autobidean.
• Aitziberren baserria non dagoen? Lekuetan / Lekutan dago hori!
GRAMATIKA 3 Osatu perpausak mugagabean deklinatuz.
• Hainbat (herri) suteak egon dira udan.
• Gure auzoko bi (agure) loteria tokatu zaie aurten.
• Zenbat (ikasle) bazkaltzen dute jantokian?
• Igela (printze) bihurtu zen neskatoak musu eman zionean.
GRAMATIKA 4 Bete hutsuneak juntagailu egokiak aukeratuz.
eta edota baina ala baizik
• Txandala jantz dezakezu praka eroso batzuk.
• Mikel eta biok haserretu egin gara pikutara bidali nau.
• Etxean geldituko zara gurekin etorriko zara?
• Nik ikasteko laguntza eskaini diot berak uko egin dio.
• Ez dizut hitz egiteko esan, isilik egoteko .
PROBA
GRAMATIKA 5 Lotu zatiak esaldiak osatzeko.

Atseden hartu dudanez, • • nirekin joaten da frantseseko eskoletara.
Lagun handiak izan arren, • • telefonoz deitzea besterik ez duzu.
Agurtu dudan neska • • sarritan ez gara ados egoten.
Negua heltzen denean, • • animalia askok hibernatu egiten dute.
Zerbait behar baduzu, • • umore onez ekingo diot lanari.
LEXIKOA 6 Sortu hitzak -tasun eta -keria atzizkiak erantsiz.
• Harro + =
+ =
• Gizon + =
+ =
• Adiskide + =
+ =
• Handi + =
+ =
• Ume + =
+ =
LEXIKOA 7 Osatu esaldi hauek, parentesien arteko hitzari -kizun edo -kuntza atzizkiak erantsiz.
• Garatxoa kentzeko (ebaki) txiki bat egin behar diote Koldori.
• Urrezko ezteiak direla eta, (ospatu) berezia antolatu dute aitona-amonek.
• Amerikako (aurkitu) azaltzen duten hainbat hipotesi dago.
• (egin) asko ditut gaur goizean, lagunduko al didazu?
• Zerbitzua hobetzeko (iradoki) batzuk egin dizkiogu dendariari.
ORTOGRAFIA 8 Azpimarratu -a itsatsia duten hitzak.
• bidaia • barea • katea • lamina

• galdera • giltza • natura • arbola
• zorua • aztarna • gauza • zuhaitza
• gela • okela • zientzia • semea
• amona • koroa • platera • eskola
PROBA
ORTOGRAFIA 9 Osatu testua, parentesi arteko -a itsatsidun hitzak deklinatuta.
(Logela) armairuko (gauza) ordenatzeko agindu
dit amak eta (galdera) bat egin dit: «Jostailuekin zer egingo duzu?
(Lehengusina) eman iezazkiozu». Egia esan, sekulako (tontakeria)
litzateke zakarrontzira botatzea, beraz, (izeba) etxera
eramatea erabaki dut. (Zakukada) bi jostailu eraman dizkiot azkenean!
Hori bai, plastikozko (animalia) oraindik ere neuretzat gorde ditut. Bueno, eta
(amona) Londresetik ekarritako (panpina) biak ere
sakratuak dira! Bueno, (ordena) apur bat jarri dut, behintzat.
LITERATURA 10 Osatu bertsoak eta erantzun galderei.
PASAI SAN JUANGO ZEZENAK

Esplikatu behar dut
ikusi dudana,
isilik ezin egon,
• hirugarren balkoian
hau da gure lana;
Pasaiarako beti
bada zer esana:
• teilatuan ere.
• daukate zezena.
Etxe hartan zirenak
harriturik daude,
bastante sustatuak
dudarikan gabe; • ezin fiaturikan
konfiantzarik inon
ez zuten batere,
Xenpelar
• Zein gai jorratzen dute bertso horiek?
• Zein neurritakoak dira?
Deskribapenezko azalpen-testuen ezaugarriak ezagutzen ditu eta bereizteko gai da. 1
Mugagabea egoki bereizten du. 2
Hitzak deklinatzean, mugagabe-markak egoki erabiltzen ditu. 3
Perpaus elkartuetan juntagailuak txertatzen daki. 4
Bi perpaus lotuz, mendeko perpausak sortzeko gai da. 5
-tasun eta -keria atzizkiekin hitz eratorriak sortzen ditu. 6
-kizun eta -kuntza atzizkien esanahia ulertzen du eta egoki erabiltzen ditu. 7
-a itsatsidun hitzak bereizteko gai da. 8
Testuinguruaz lagunduta, badaki -a itsatsidun hitzak deklinatzen. 9
Bertso jarriak osatzeko eta ulertzeko gai da. 10
ERANTZUNAK 4 • Txandala jantz dezakezu edota praka eroso batzuk.

• Mikel eta biok haserretu egin gara eta pikutara bidali nau.
1 • Informazio objektiboa da.
• Etxean geldituko zara ala gurekin etorriko zara?
• Hiztegi ulerterraza erabiltzen du.
• Nik ikasteko laguntza eskaini diot baina berak uko egin dio.
• Edozein irakurle motarentzat idatzita dago.
• Ez dizut hitz egiteko esan, isilik egoteko baizik.
• Aditza orainaldian dago. 5 • Atseden hartu dudanez, umore onez ekingo diot lanari.
• Testuak deskribapenezko pasarteak ditu.
• Lagun handiak izan arren, sarritan ez gara ados egoten.
• Deskribapenezko azalpen-testua da, dibulgazio-testua.
• Agurtu dudan neska nirekin joaten da frantseseko
2 • Zein garaitan bizi izan zen Mozart? eskoletara.
• Barraskiloak garbitzeko, uretan jartzen ditu gure amonak. • Negua heltzen denean, animalia askok hibernatu egiten
• Zenbait txoriri eraztunak jarri dizkiete migrazioak dute.
kontrolatzeko. • Zerbait behar baduzu, telefonoz deitzea besterik ez duzu.
• Lau autok talka egin dute A-8 autobidean. 6 Sortu hitzak -tasun eta -keria atzizkiak erantsiz.
• Aitziberren baserria non dagoen? Lekutan dago hori! • Harrotasun, harrokeria
3 • Hainbat herritan suteak egon dira udan. • Gizontasun, gizonkeria
• Gure auzoko bi agureri loteria tokatu zaie aurten. • Adiskidetasun, adiskidekeria
• Zenbat ikaslek bazkaltzen dute jantokian? • Handitasun, handikeria
• Igela printze bihurtu zen neskatoak musu eman zionean. • Umetasun, umekeria
7 • Garatxoa kentzeko ebakuntza txiki bat egin behar diote
Koldori.
• Urrezko ezteiak direla eta, ospakizun berezia antolatu dute
aitona-amonek.
• Amerikako aurkikuntza azaltzen duten hainbat hipotesi
dago.
• Eginkizun asko ditut gaur goizean, lagunduko al didazu?
• Zerbitzua hobetzeko iradokizun batzuk egin dizkiogu
dendariari.
8
• bidaia • barea • katea • lamina
• galdera • giltza • natura • arbola
• zorua • aztarna • gauza • zuhaitza
• gela • okela • zientzia • semea
• amona • koroa • platera • eskola
9 Osatu testua, parentesi arteko -a itsatsidun hitzak

deklinatuta.
Logelako armairuko gauzak ordenatzeko agindu dit amak eta
galdera bat egin dit: «Jostailuekin zer egingo duzu?
Lehengusinari eman iezazkiozu». Egia esan, sekulako
tontakeria litzateke zakarrontzira botatzea, beraz, izebaren
etxera eramatea erabaki dut. Zakukada bi jostailu eraman
dizkiot azkenean! Hori bai, plastikozko animaliak oraindik ere
neuretzat gorde ditut. Bueno, eta amonak Londresetik
ekarritako panpina biak ere sakratuak dira! Bueno, ordena
apur bat jarri dut, behintzat.
10 PASAI SAN JUANGO ZEZENAK
Esplikatu behar dut / ikusi dudana, / isilik ezin egon, / hau
da gure lana; / Pasaiarako beti / bada zer esana: /
hirugarren balkoian / daukate zezena.
Etxe hartan zirenak / harriturik daude, / bastante sustatuak /
dudarikan gabe; / konfiantzarik inon / ez zuten batere, / ezin
fiaturikan / teilatuan ere.
• Gaia: jaiak, herrietako istorioak, Pasaiako zezenarena
• Neurria: zortziko txikia.
Jakileak
Bikote ezkondu honek

zer harreman zatarra.
Senarrak emaztea jo.
Bai ausarta koldarra!
Auzotik entzun zitekeen
oihua ta negarra.
Gehiago ezin jasanez
bortxaren atzaparra;
behin, lekukotzat harturik
auzokide baikorra,
auzitara eraman du
emazteak senarra.
Epaileak lekukoa
deitu du Hator hona!
Andrea jotzen ikusi
al duk inoiz gizona?
Auzotarrak dio Jauna
ez naiz beha egona.
Baina entzun, bai, entzun dut
min-aiene sakona!
Horra epaileak horri
erantzuten diona:
Hoa hemendik!, hi ez haiz
lekuko aski ona.
Puzker handi bat egin du

lekukoak joateko.
Epaileak halakorik
dio ez egiteko.
Halakorik zer? besteak.
Putz ustel horixe, to!
Ikusi egin al duzu?
Ez. Entzun, bai, ederto!
Lekukoak laster dio:
Jaun jakile usteko
zeu ere ez zara ona
epaile izateko.
(Doinua: Gai honek badu mamia)

Igor Elortza: Kontuak kantu. Alfaguara/Zubia
6. unitatea
Izena: Maila: Data:
1 Zenbat pertsonaia ageri dira bertsoetan? Zein dira?
2 Erantzun galdera hauei:

• Zer egiten zion senarrak emazteari?
• Hori dela-eta, zer egin du emazteak?
• Nork lagundu dio emazteari epailearen aurrera?
3 Nola deskribatu ditu bertsolariak istorioko elementu hauek? Lotu bakoitza adjektibo
zuzenarekin.
Harremana Baikorra

Auzokidea Handia

Puzkerra Zatarra

Aienea Jakile ustekoa

Epailea Sakona

4 Berridatzi prosan lehen bertsoa. Behar duzun guztia erabili, ondo lotutako testutxoa sortzeko.
5 Zergatik esan dio epaileak emaztearen auzokoari bera ez dela lekuko ona?
Senarra epailearen lagun mina delako.
Auzokideak ez duelako gizona emaztea jotzen ikusi.
Epaileak auzokidea emaztearen lagun mina dela uste duelako.
6 Zer egin du auzokoak epailearen aurretik joatean? Zer adierazi nahi izan dio epaileari? Azaldu.
Izena: Maila: Data:
7 Zein hitzek egiten dute errima bertso bakoitzean? Proposatu errima bakoitzeko bina hitz.
1. bertsoa:

2. bertsoa:

3. bertsoa:

8 Bertso sorta horretan senarrari eta epaileari hainbat adjektibo ematen zaizkio. Azaldu
bertsolariak horien bidez zer adierazi nahi digun.
Senarra: bai ausarta koldarra!
Epailea: jaun jakile usteko
9 Zein da irakurri duzun bertso sortaren gaia? Azaldu labu-labur.
10 Nola dago tratatuta gaia? Gustatu al zaizu tratamendu hori?
11 Nola jokatu dute istorioko pertsonaiek? Arrazoitu zeure erantzuna.

Senarra
Emaztea
6. unitatea
Izena: Maila: Data:
Lekukoa
Epailea
12 Zein beste modutara sala dezakegu emakumearen aurkako indarkeria?
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Jakileak testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,

komunikaziorako
12
Bertsoen errimak bereizten ditu. 7
Bertsoak prosan, hau da, hitz lauz berridazten ditu. 4
Testuaren gaia, gaiaren tratamendua eta istorioko pertsonaiak bereizten ditu. 1, 9, 10
Gizarterako eta Pertsonen jokabidea balioesten badaki, eta jokabide txarrak eta onak bereizi egiten 6, 8, 9, 11
herritartasun- ditu.
erako gaitasuna
Emakumeen aurkako indarkeria gaitzesten du. 6, 8, 9, 11
Ikasten eta Bere iritzia adierazten du. 10

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna
Ekimenerako eta Emandako egoeretarako proposamenak egiten ditu. 12

ekintzaile-sena
garatzeko
gaitasuna
ERANTZUNAK 7 1. bertsoa: zatarra, koldarra.

2. bertsoa: gizona, egona.
1 4: senarra, emaztea, lekukoa eta epailea. 3. bertsoa: joateko, egiteko.
2 • Jo egiten zuen. 8 Senarra: ausartaren plantak egiten dituela adierazi nahi du.
• S
enarra auzitara eraman du. Izan ere, emaztea jotzen du, baina koldarra da, besteak beste,
• Auzokide batek. inork ikusten ez duenean jotzen duelako.
3 Harremana-zatarra, auzokidea-baikorra, puzkerra-handia, Epailea: ustez pertsona jakintsua dela, baina benetan ez dela
aienea-sakona, epailea-jakile ustekoa. hala.
4 Erantzun eredua: Bikote ezkondu batek harreman zatarra 9 Emakumearen aurkako indarkeria.
zuen. Izan ere, senarrak emaztea jotzen zuen. Bai ausarta 10 Erantzun librea.
koldarra! Auzotik oihua eta negarrak entzun zitezkeen. Bortxa 11 Senarrak oso-oso txarto jokatu du, emaztea jo duelako.
gehiago jasan ezin zuenez, lekukotzat hartu zuen emazteak
Emazteak ondo jokatu du, senarraren jokabidea salatu
auzokide baikor bat eta auzitara eraman zuen senarra.
duelako.
5 • Auzokideak ez duelako gizona emaztea jotzen ikusi.
Lekukoak ondo jokatu du, emazteari lagundu nahi izan diolako;
6 Puzker handi bat egin du. Ez dela epaile ona adierazi nahi bestetik, oso era burutsuan jokatu du epailearen aurrean.
izan dio. Izan ere, auzokideak berak bezala jokatu du puzkerra
Epaileak oso txarto jokatu du, ez duelako emaztearen eta
ikusi gabe, hau da, puzkerra entzunda, puzkerra izan badela
lekukoaren testigantzak ontzat hartu.
erabaki duenean; eta horixe da auzokideari aurpegiratu
12 Erantzun eredua: ikastetxean hitzaldiak emanez, salaketa-
diona, hain zuzen ere.
manifestazioak antolatuz, gizartea kontzientziatuz, gaia
gizarteratuz…
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA • Normalean, kalean dauden liburuetara jotzen dute argitale-

txeek euskaratzeko garaian, arrakasta jakina denean. Baina
argitaletxeak aurrera egin zuen berehala.
Atarikoa (106. eta 107. or.) • Arrakasta pixkana etorri da eta gehien mugiarazi duen unea
filmaren estreinaldia izan da.
Mintzatu
4 • Pertsonaiak hezur-haragizkoak dira; oso sinesgarriak.
• Suspensea azken-azkeneraino mantentzen da.
• E. L.
• E. L.
5 • Liburuaren sinopsia.
• Adituen hitzez hitzeko azalpenak.
Entzun 6 E. E.: Itzultzaileak uste du tiraniaren kontrako borrokalarien
Barry Barrez istorioa dela; egoera edozein izanda ere, duintasunari nola
eutsi kontatzen duena.
• E uskara ikasteko jakin-mina zeukan, bere ustetan munduko
hizkuntza zailenetarikoa delako; horrek euskara ikastera eraman 7 Kritikari batek liburu bati eginiko iruzkina.
zuen. 8 Liburuaren sinopsia 3. paragrafoan ematen da.
• Saio multimedia da. Mattin komikilariak marrazkiak egin ditu
9 "Jende guztiak arnasa aldi berean hartu du; orratz bat erortzen
Barryren testuak irakurri ostean eta, horrela, txisteak eta istorioak
ere adituko litzateke, eta ni gaizkitzen hasi naiz eta eroen gisan
marrazkiekin batera kontatzen ditu.
pentsatzen dut ez naizela ni, ez naizela ni".
• E. L.
10 E. L.
11 E. L.
Irakurri
Gure izarrak
• Barbara Goenaga aktore donostiarra da.
• Unax Ugalde aktore gasteiztarra da.
• Biek hartu zuten parte Goenkale telesail mitikoan. AURREIKUSPENAK EGITEA
• E. L. 1 E. L.
2 E. L.: Ariketa honek ere erantzun irekia izango du; izan ere,
Idatzi ikasleek lau filmen sinopsiak irakurriko dituzte, eta zein ikusiko
• Neure burua zeruan ikusi nuen une batez > autobiografia. luketen adierazi
Aktore-ordezkoen lana arrisku-eszenetan > azalpen-testua. 3 • E. E.: Hartza: bi hartzen arteko harremana eta gizakiaren
Aktore «guai»en lan zikinen garbitzaileak > iritzi-artikulua. aurrean duten arriskua; Billy Elliot: haur ameslari baten
istorioa, eta belaunaldi ezberdinen arteko talka; Etorkizunera
• E. E.: Lehenengo izenburua subjektiboa da, egilearen ikuspuntua
itzultzea: denboran zehar egindako bidaia zirraragarria;
azaltzen delako. Bigarren izenburua objektiboa da, ez baitu
Zintzur ebakien uhartea: abenturaz betetako pirata-istorioa.
iritzirik azaltzen. Hirugarren izenburua, berriz, subjektiboa da guai
edota zikin bezalako izenondo baloratiboak erabiltzen baititu. • E. L.
4 E. L.: Ariketa honetako hiru puntuek erantzun librea dute; izan
ere, filmen eta hauen sinopsien inguruan hausnartuko baitute.
Testua aztertzen ENTZUTEKO TESTUA
«Gose Jokoak», errealitatearen kritika, fikzioan ezkutatuta
1 • Planetak lerrokatzearekin lotzen du; izan ere, bere ustez,
1 G ose Jokoak trilogiak Harry Potter eta Twilight sagekiko
laneko kontuak eta zaletasunak ere ‘lerrokatu’ egiten dira,
antzekotasun handiak ditu, sortu duen fan-fenomenoa dela- eta lerrokatze horietatik txinpartak ateratzen dira.
eta. Hala ere, badu bi horiekin ezberdintasun nabari bat: beste
• Tranparik egon ez dadin, gaia eta filmaren ezaugarriak
biak fantastikoak dira, eta Gose Jokoak zientzia-fikzioa izan
egunean bertan jakinarazten dira.
arren, gaur egungo munduan oinarritzen da istorioa aurrera
eramateko. • Irabazleak 1.200 euroko saria du, bigarrenak 900 eurokoa
eta hirugarrenak 600 eurokoa.
2 • Gose Jokoetan parte hartzera behartzen dituzte.
• Gazte euskaldunen sormena bultzatzea.
• Protagonistak beste partaideekin borroka egin beharko du,
bakarra gelditu arte. 2 E. L.
3 • G ose Jokoak trilogia aldi berean argitaratu zen hainbat 3 E. L.

hizkuntzatan, baita euskaraz ere.
FILM BATEN SINOPSIA EGITEA HIZKUNTZAREN ERABILERA

1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek film baten sinopsia idatzi
beharko dute; horretarako, proposatutako aholkuei jarraituko
diete. Gramatika (110.-113. or.)
Testu-tipologia (118. eta 119. or.) 1 • Irakasle askorengana jo dute gurasoek aholku bila.
• Zenbait hiritaraino ez da iritsi zuntz optikoa.
TESTUTIK ABIATUTA
• Berehala joango naiz lotara.
1 • Txinako Quin Shi Huang enperadoreari eta hark eginarazi • Tokitan dago, Japonia!
zituen buztin egosizko 7.000 soldaduei buruzko informazioa
2 • Bi etxeko lanengatik ez dut gainditu.
ematen da. Halaber, figura horiek nolakoak diren ere
deskribatzen da. • Zenbait ikaslek huts egin dute gaur.
2 • Gezurra: 250 jauregi baino gehiago eraiki zituen. • Zein gaitan moldatzen zara hobekien?
• Adiskideek musu eman diote elkarri.
• Gezurra: heriotzaren beldurrez bizi izan zituen azken urteak.
3 • Zenbat liburuk egin dizu zirrara?
• Egia: mendiz inguratua eta ibaiari begira zegoen lautada.
• Ur hotzetan murgiltzea osasungarria da.
• Gezurra: aurpegi ezberdinak dituzte [...] etnia ezberdinetako
• Hamaika gazteren kezkak dira horiek.
gizonen ezaugarriak dituzte.
• Ni ez naiz Markeletaz maitemindu.
3 • Izenburua > Artikuluaren gaia zehazten du.
4 • Zenbait herritan egon naiz asteburuan.
• Sarrera > Artikuluaren laburpena ematen du.
• Hainbat lekutara joango gara oporretan.
• Testuingurua > Gaiaren inguruko egoera azaltzen du.
• Txiste gutxik eragiten didate barrea.
• Deskribapena > Aurkikuntzaren nolakotasunak azaltzen • Lagun askorekin etorri naiz.
ditu.
5 • Zein senideri emango diozu sakelakoa?
• Amaiera > Aurkikuntzaren egungo egoera azaltzen du.
• Zenbait adiskideren urtebetetzea ospatzen ari gara.
4 Arkeologoek, 2,75 metroko brontzezko hilkutxa bat aurkitu • Edozein tokitara joaten dira patinetean, bai trebeak!
zuten. Barruan, 1,85 metroko hezurdura zegoen; oihal
6 • Hamaika hiritan egon naiz aurten.
koloretsu eta finez estalia. Oihalpean, hildakoaren jantzi
urdinak eta bitxiak zeuden, apaingarriz beterikoak denak ere: • Bi konturi ematen diet garrantzia.
urkiaren azalaz egindako kapela konikoa, urrezko • Edozein pertsonak esango dizu.
eskumuturrekoak, lepokoak eta gerrikoa, eta dekorazio
aberatseko oinetakoak. Horiez gain, egunerokoan erabiltzen
ziren hainbat tresna ere bazituen: bizarra egiteko labana,
PERPAUS MOTAK
orrazia, geziak edota poltsatxo baten barruan agertu ziren
arrantzarako amuak. 1 • Ibaiak gainezka egin du eta dena urpean geratu da.
• Deitu egin dizut, baina ez didazu kasuri egin.
IDAZTEARI EKIN
• Lagunduko didazu, ala begira geldituko zara?
5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek dibulgazio-
• Soinekoa ez da berria, baizik iazkoa.
artikulu bat idatziko dute Hochdorf-eko printzearen hilobiari
buruz. Horretarako, proposaturiko argibideei jarraituko diete. 2 • Berandu heldu gara eta trena galdu dugu.
• Telefonoz dei diezadakezu edota mezu bat bidali.
• Kontzertura joan nahi genuen, baina ez genuen dirurik.
• Eserita geratuko zara, ala gurekin zatoz?
3 • Erortzen bazara, berriz altxatu eta kito!
• Nire laguna izan arren, ez dizut goxokirik emango.
• Alferra zinelako egiten zenituen lanak gaizki.
• Gurera etortzen zinenean, ondo pasatzen genuen.
4 E. E.: Sukaldariak dio... > espagetiak prestatuko dizkigula.
Lexikoa (116. or.) LITERATURA-HEZKUNTZA
IZEN ABSTRAKTUAK SORTZEKO ATZIZKIAK

1 • Zerbaitez edo norbaitez harro sentitzen gareneko sentimen-
dua: harrotasuna.
IDATZIZKO BERTSOLARITZA: BERTSO JARRIAK
• Gehiegizko harrotasuna, apaltasunik eza: harrokeria.
1 • Bertso jarriak idatzitako bertso sortak dira; beraz, ez dira bat-
2 • lagun > laguntasun • bihurri > bihurrikeria batekoak eta haiek sortzeko bertso egileak denbora gehiago
• zoro > zorotasun/zorakeria • lasai > lasaitasuna du.
• trebe > trebe tasun • eder > edertasun • Idatzi diren garaian nolako gizartea dagoen ezagutzeko balio
digute.
• alfer > alferkeria • faltsu > faltsukeria
• Hasieran pilotarien balentrien berri emateko idazten ziren
3 • Ez naiz batere urduritu. Lasaitasuna handiz hitz egin dut.
gehienbat.
• Anek eta Oierrek egun osoa ematen dute elkarrekin; lagun-
• Bertso jarri asko gaur egunera iritsi dira herriak memorian
tasun itzela sortu da bien artean.
gorde eta kantatu dituelako.
• Ez haserretu! Normala da umeok bihurrikeriak egitea.
• Gaur egun, bertso jarriek galdu egin dute lehen zuten funtzio
• Aldapa horretatik behera eta galgarik gabe! Hori da hori nagusia. Hala ere, bertsolariek oraindik ere idazten dituzte
trebetasuna! bertsoak. Bertso jarrien lehiaketak antolatzen dira Euskal
4 • Ospakizuna. Herrian, eta prentsa idatzian ere agertzen dira.
• Igarkizun bat. 2 Bertsolaria Ameriketan dago, eta diasporaren edo erbestearen

gaia jorratzen du.
• Ebakuntza.
3 E. E.: Limosnatxo bat eskatu zidan Jainkoaren izenean. Gaia-
• Ikerkuntzan.
rekin bat etortzeaz gain, errimadun hitza dauka; gainera, garai
5 • etorri > etorkizun • hazi > hazkuntza hartan ez zegoen eurorik. Beraz, hirugarren aukera da egokia.
• gertatu > gertakizun • eskatu > eskakizun
• hezi > hezkuntza • prestatu > prestakizun TESTUA: Bertso berriak, lehen sorospenetarako
6 • Eskolako jaiaren antolakuntza ez zen erraza izan. jarriak
• Penizilina garrantzi handiko aurkikuntza izan zen. 1 Larrialdi egoeretan, lehen sorospenetarako aholkuak ematen
saiatu da.
• Ludotekan iradokizunak egiteko buzoia jarri dute.
2 1. bertsoan irakurleari zuzentzen zaio, lehen sorospenetarako
• Zein izango da pertsonaia horrek istorioan duen eginkizuna?
bost bertsoak ikas ditzan.
3 • 2. bertsoa.
Ortografia (117. or.) • 3. bertsoa.
• 4. bertsoa.
-A ITSATSIA
• 5. bertsoa.
1 • -a itsatsia dutenak: eliza / lotsa / amona / azoka. 4 E. E.
• -a itsatsirik ez dutenak: haizea / ogia / orria / zaborra.
2 • Nire etxearen ondoan eliza bat dago. BERTSOAK BEREN GARAI ETA IDEIEKIN LOTZEA
• Ez duzu inoiz egiarik esango ala? 1 E. E.: Lehenengoa berriagoa da, udalekurik ez baitzen garai
• Lau anaiak egin dute hau; ez dakit nor diren. hartan. Txirritaren bertsoa da iraganekoa; izan ere, Norteko
ferrokarrila eta zaldia orduko garraiobidetzat ditu.
• Zenbait festatan suziriak jaurtitzen dituzte.
2 • Aurrerapena > 2. bertsoa.
• Aizu! Zer animaliarekin konparatu nauzu?
• Bizipoza > 1. bertsoa.
3 • Zenbat panpinarekin egiten duzu lo?
• Haurtzaroa > 1. bertsoa.
• Han, urrunean, hainbat balea ikusten dira.
• Berrikuntza > 2. bertsoa.
• Otsoa tximiniatik sartu zen txerrikumeen etxera.
• Noeren ontzian animalia asko joan omen ziren.
4 E. E.: -keria: bihurrikeria, gaiztakeria, harrokeria…
AMAIERAKO JARDUERAK 9 • Zenbat pertsonak irakurri dute liburua?

• Hainbat tabernatan zuzeneko musika dago.
Amaierako jarduerak (124.-125 or.) • Bihar, bi hondartzatara joango gara.

• Zuk abestutako koplek doinu ederra dute.
1 • P eralta-Aialatarrek betidanik izan dute animalietarako
• Zure ezpata burdinazkoa da.
zaletasuna. Zaletasuna baino gehiago da; izan ere ogibide
bihurtu dute. 10 • Film triste bat ikustean, asko jaten dugu.
• Izenburuak Peralta-Aialatarrek dituzten basapiztiei egiten die • Film barregarri bat ikustean, askoz gutxiago jaten dugu.
erreferentzia. • Akziozko filmak ikustean, bapo egin arte jateko joera izan ohi
• 380 basapiztia dituzte etxaldean: puma bat, hainbat tigre, dugu.
hegazti harrapariak, krokodiloak, gameluak... • Litxarreriak, txokolatinak eta krispetak baztertzea, eta fruta
• E z dira zoo-animalia arruntak; zinema- eta telebista- edo barazkiak jatea; adibidez, azenario-barra gordinak edo
filmetako aktore dira. hummusa.
11 Bertso jarrien ezaugarri nagusia da idatzitako bertso sortak
• Izar nagusia Noa da, urte eta erdi dituen Bengalako tigre-
direla; hortaz, ez dira bat-batekoak.
emea. Ehun kiloko animalia-puska bada ere, maiz hurbiltzen
zaio jabeari laztan eske. 12 ertso jarriek idatzi diren garaiko gizartea ezagutzeko balio
B
digute.
2 • Ene bada! telefonoa uretara erori zait!
13 Etxahun, Bilintx eta Xenpelar.
• Jarri lorea eguzkitan, indartsu haz dadin.
14 . E.: Bertsolariari, buruz burukoa jokatu ostean, txapela jarri
E
• Satelite bat bidaliko omen dute eguzkira.
diote eta, txalo eta oihu artean, hunkitu egin da.
• Sudurretik odoletan hasi naiz berriz ere!
• Gure odolean globulu gorriak eta zuriak daude.
IDAZTEN JAKIN
3 • Hainbat tokitara joan nintzen. E. L. Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara era-
• Hiru etxetan bizi izan naiz. mateko balio duenez, erantzun irekia izango du. Kasu honetan,
filmetako efektu bereziei buruzko azalpen-testua idatziko dute
• Hamaika herrialdetakoak dira.
lau ataletan banatuta: sintesia, testuingurua, deskribapena eta
• Bost ikaslek margotu dute. amaiera.
4 • Ondo gosaldu arren, tripazorriak ditut!
• Lotara noa, leher eginda bainago.
• Irratian esan dute lehoi batek ihes egin duela.
• Nahi baduzu, zinemara joan gaitezke.
• Atea ireki orduko, etxean zinela ohartu naiz.
5 • Ogitartekoa aulkian utzi dut, eta txakurrak jan dit.
• Tronpeta bat oparitu didate, baina ez dakit jotzen.
• Lagunduko didazu ala begira geratuko zara?
• Txokolatezko opil hau ez da erositakoa, neuk egina baizik.
6 • E. E.: Zuk mahaia jar dezakezu > eta nik entsalada presta
dezaket.
7 • kirol > kiroltasun • egin > eginkizun
• zikin > zikinkeria • poz > poztasun
• hezi > hezkuntza • eman > emankizun
• utzi > utzikeria • hazi > hazkuntza
8 • Zenbat gauza daramatzazu poltsan?
• Ez esan gezurrik; egia osoa entzun nahi dut.
• Atzo goizean balea bat agertu zen hondartzan.
• Lanpetuta nabil eta ez dut kalera joateko denborarik.
DEKLINABIDEA: mugagabea PERPAUS MOTAK

1 • Azkenean uretara sartu nintzen, hura hotza! 6 • Anek txakur handia dauka. (Adierazpena)
• Bi txerrirekin egindako odoloste mordoa saldu dugu. • Norena da abesti hori? (Galdera)
• Zer jenderen bizitokia izan liteke hau? • Hau da etxe dotorea hau! (Harridura)
• Gurean diru gutxirekin moldatu behar dugu. • Goazen guztiok altxorraren bila! (Agindua)
• Zenbat etxetan ez ote da gauza bera gertatzen? 7 • Errua ez da Mikelena, ezpada zurea!
2 • Esnetan bustitako bizkotxoa bai goxoa! • Gonbidapena eskertzen dizut, baina ezin naiz joan.
• Lotara joateko ordua da! • Pilotalekura joan zineten ala igerilekura?
• Uretako animaliak dira arrainak! • Izozkiak nahiz freskagarriak eros daitezke hor.
• Odoletan zeukan sudurra kolpeagatik. • Zatoz gurekin eta tenisean arituko gara!
• Belarretan etzatea bezalakorik ez dago. 8 • Izebarengana joan naiz eta eskupekoa eman dit.
3 • Zenbait pertsonari ez zaio zinema gustatzen. • Baloi bat aurkitu genuen, baina zulatuta zegoen.
• Gizon askok daukate bizar luzea. • Ez nizun esan oparia erosteko, zeuk egiteko baizik.
• Hiru tximinori eman dizkiegu bananak zooan. 9 Erantzun eredua.
• Hainbat libururen artean bat aukeratu behar duzu. • Nik erratza pasatuko dut, eta zuk egizu harrikoa.
4 • Hamaika herritakoak dira lehiakideak • Hondartzara joateko asmoa genuen, baina euria hasi
zuen.
• Hainbat erosleri saldu diot zure diskoa.
• Baleak ez dira arrainak, ugaztunak baino.
• Bi lagunek egin dute marrazki eder hori.
• Partxisean edota xakean jolas gintezke.
• Ur gazitan egon ohi dira itsas arrainak.
10 • Gabriel bilbotarra da; Mikel, donostiarra.
5 Bidaiariaren bizipoza
Gabriel bilbotarra da eta Mikel donostiarra.
Azken urteotan Amazonaseko hainbat herrixkatatik igaro • Bizikletatik erori nintzen, baina ez nuen minik hartu.
naiz, eta guztietan jende asko ezagutu dut. Zenbait tokitan
• Aterki hori ez da zurea, Edurnerena baizik.
ez naute ondo hartu, baina beste askotan ederki ibili naiz.
• Etzi elurretara joango gara eta itzel pasatuko dugu!
Pentsa, behin tribuko nagusi izendatu ninduten!
6
ENTZUNGAIAK
Barry «barrez»
Barry Manley (Barry Barrez izen artistikoz) Euskal Herrian umorezko bakarrizketak egiten ibili den
irlandarra dugu. Ezagutu dezagun apur bat gehiago, elkarrizketa bidez:
-Irlandar bat euskarazko bakarrizketak egiten. Nola da hori?
Urte asko daramatzat Euskal Herrian. 22 urterekin etorri nintzen eta euskara ikasteko jakin-mina
neukan, munduko hizkuntza zailenetarikoa delako, eta hemengoa. Guk, Irlandan, ez dugu gaelikoz
hainbeste berba egiten. Urteak pasa dira eta nire kabuz ikasi dut hizkuntza, autoikaskuntza erabiltzen
dut horretarako, oraindik ikasten dihardudalako. Ni, izatez, idazlea naiz, eleberriak idatzi ditut.
Baina nire asmoa euskaraz zerbait egitea zen eta orain dela lau urte, liburu bat idazten nengoela,
umorista zen pertsonaia batek bere buruaz beste egin zuen. Orduan, pertsonaia hori jendearen
aurrean nola sentitzen zen jakin nahi nuen. Horrela, lagun batek esan zidan Gaztetxe batera joateko
bakarrizketa egitera. Joan eta ia ordubetez egon nintzen han. Ordutik, hainbat lekutatik deitu didate
eta Villabonan bakarrizketa lehiaketa batean hartu nuen parte. Han jende asko ezagutu nuen eta,
harrezkero, 20 bat saio egin ditut ‘An Seanachai Road Show’ izeneko ikuskizunarekin (seanachai
ipuin-kontalaria da gaelikoz). Niretzat bidaiatzea bezalakoa da, noraezean baina.
-Nolakoa da ‘An seanachai Road Show’ ikuskizuna?
Saio multimedia da. Mattin komikilariak marrazkiak egin ditu nire testuak irakurri ostean eta,
horrela, nire txiste eta istorioak marrazkiekin batera kontatzen ditut. Saioaren munduko aurre-
estreinaldia (barreak) Donostiako San Telmo museoan egin nuen. Zertan datzan saioa? Lehenengo
zatian euskaraz ikasteko prozesuari eta euskararen egoerari buruz egiten dut berba. Gaelikoarekin
konparatzen dut pixka bat. Bigarren zatian, orokorrean, Irlanda eta Euskal Herriaren artean
konparatu egiten dut. Herrialdeen berdintasun eta ezberdintasunak nire ikuspuntutik. Ordubeteko
ikuskizuna da. Badakit Euskal Herrian ez dagoela ordubeteko saioak egiteko ohitura, baina ni ohituta
nago, eroso sentitzen naiz eta ondo pasatzen dut. Jendearen aurrean aritzea gustatzen zait, itzela
da niretzat.
Kameratoia
Astrologoek-eta esaten dute zenbait planeta lerrokatzen direnean oso-oso gauza txarrak, edo oso-
oso onak, gertatzen direla. Niri ere antzera gertatzen zait batzuetan: lantzean behin, oso ondo jakin
barik, laneko kontuak eta zaletasunak ‘lerrokatu’ egiten dira, eta lerrokatze horietatik txinpartak
ateratzen dira.
Okasio berezi horietako bat izaten da ikus-entzunezkoen rallya, Kameratoia izenez ezagutzen
duguna. Topaguneak antolatzen duen bideo lehiaketan, parte hartzaileek berrogeita zortzi orduko
epea dute gehienez sei minutuko bideo baten gidoia idatzi, irudiak grabatu, edizioa egin eta lana
bukatuta entregatzeko. Hori gutxi balitz, lan guztia emandako epean egiten dela ziurtatzeko, jarraitu
beharreko gai bat ere jartzen da, eta bideoetan derrigorrean agertu behar diren zenbait irudi ere
ematen dira, lehiaketa egiten den lekuarekin lotutakoak. Tranparik egon ez dadin, gaia eta ezaugarri
horiek egunean bertan jakinarazten dira.
Egundoko giroa egoten da goizean goiz hasita: gazte kuadrillak urduri, bakoitza ordenagailu,
kamera, tripode, mikrofono, mozorro eta abar luuuuzearekin gora eta behera. Elkarrekin
eztabaidatzen gidoia nola josi, irudiak non grabatu, lana nola banatu… lehiakideen arazo teknikoak
konpontzen laguntzeko ahaleginetan, elkarri materiala uzten… enpin, egundoko saltsa eta, onena,
era guztietako ordenagailu, kamera eta bestelako gatxetolizunkeriez inguratuta. Zer gehiago eska
dezake ni bezalako teknopata sendaezin batek?
Gero, lanak amaituta, jendaurrean erakusten dira film laburrak. Epaileak jende artean nahasita
6
ENTZUNGAIAK
izaten dira eta haiek erabakitzen dute zein filmek merezi duten saria.
Eta zein dira sariak? Bada, irabazleak 1.200 euroko saria du, bigarrenak 900 eurokoa eta hirugarrenak
600 eurokoa. Sari potoloak benetan, orain arteko parte hartzaileek erakutsi duten talentuaren
neurrikoak. Eta saririk eskuratu ezean ere, mundu guztiak esaten du primeran pasatzen duela. Ez
da gutxi, ezta?
Eta zein da sakon-sakonean Kameratoiak duen helburua? Bada, gazte euskaldunen sormena
bultzatzea. Topaguneak euskaraz bizitzeko egitasmoak prestatu eta garatzen ditu eta kameratoia
egitasmo horietako bat da.
Ikus-entzunezkoen alorrean euskaraz ez da horrelako lehiaketa askorik antolatzen, eta sortzaile
euskaldun gazteentzako aukera paregabea da. Beraz, horrelako ekimen batek arrakasta izatea,
lorpen izugarria da!
Joxe Rojas
Filmak eta jatekoa
Cornelleko Unibertsitateak eginiko esperimentu baten arabera, film bat ikustean, algaraka barre
egiteko moduko komedia bat aukeratzen badugu, askoz gutxiago jaten dugu hura ikusi bitartean.
Aldiz, oso bestelakoa da film triste batek gugan eragiten duen erreakzioa: malkoak borborka bota
bitartean, ahoa jatekoz betetzeko joera izan ohi dugu.
Aipatutako esperimentuan zientzialariek egiaztatu dutenez, pelikula triste bat ikusi zutenek beste
era bateko filmak ikusi zituztenek baino % 30 gehiago jan zuten. Aldiz, komedia bat ikusi zutenek
askoz era neurritsuagoan jan zituzten krispetak. Aurreko esperimentu batean, ikertzaile berberek
egiaztatu zuten krispetak bapo egin arte jateko joera izan ohi dugula akziozko filmak ikustean. Hala
eta guztiz ere, azken kasu horretan, adituek adierazi zuten ziurrenik istorioaren erritmo biziak harra-
patzen gaituelako jan ohi dugula gehiago edo azkarrago.
Hala, esperimentu bitxi horretatik ondorio hau atera daiteke: zinemak ingestio emozionala eragiten
du; hots, goserik gabe jatea, ia oharkabean, emozioen eragin hutsez.
Horrek guztiak badu bere alde ona. Izan ere, zientzialarien arabera, film triste bat ikusteak aurrean
jartzen diguten edozer gehiago jatera bultzatzen gaituenez, gakoa da zizka-mizka osasungarriak
aukeratzea. Hala, litxarreriak, txokolatinak eta krispetak baztertzea proposatzen digute, eta fruta
edo barazkiak jatea, gure film kutunak ikusi bitartean. Zizka-mizka osasungarriak izan daitezke,
adibidez, azenario-barra gordinak edo hummusa.
7. UNITATEA

• 13. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
• 14. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Sakontzeko
• 13. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
• 14. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365

7
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- tza hipotetikoa, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko,
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- bete, testua osatu, esaldiak berridatzi…
Lexikoaren programan, izenondoak sortzeko atzizkiak ikasiko
mena eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, banatutako
dituzte. Ortografiaren atalean, Ba- aurrizkia eta -(e)z gero egitu-
familien gaia landuko dugu, besteak beste.
ra nola idatzi behar diren ikasiko dute, ariketa praktikoen bidez.
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpi-
programak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jardue- Literatura-hezkuntzaren programan, olerkigintzaren gaiari ekin-
rak eta Testu-tipologia. go diote ikasleek. Hartara, Egiten jakin atalean ikasleek Lizardi-
ren olerki baten esanahia argitu beharko dute.
Irakurmenean Ekialdetik iritsi zen Enara testua irakurri eta lan-
duko dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitu- Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
ra, ezaugarriak eta abar) aztertuz. ratura-hezkuntzako edukiak laburbilduta azaltzen dira.
Komunikazio-jardueren barruan, bidaia bat planifikatuko dute. Bestalde, amaierako jarduerek unitatean zehar landutako edu-
Horrezaz gain, Lau eskutara idazten testua entzun eta bizipe- kiak berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
nak kontatuko dituzte.
Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
Testu-tipologiari dagokionez, Kausa-ondoriozko dibulgazio-
testua landuko dute.
landuko dira: batetik, Perpausa: baldintza, eta Aditza: baldin- raren ondoan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Bidaia bat planifikatzea.
• Irakurmena • Bizipenen kontaketa bat egitea.
Ekialdetik iritsi zen Enara • Kausa-ondorio motako dibulgazio-
• Komunikazio-jarduerak testu bat idaztea.
Lau eskutara idazten
• Testu-tipologia
Zirkulu mortuak basamortuan

Perpausa: baldintza • Kausa-ondorio motako dibulgazio-
Aditza: baldintza hipotetikoa testu bat idaztea.
• Lexikoa
7. unitatea Izenondoak sortzeko atzizkiak
• Ortografia
Ba- aurrizkiak nola idatzi
-(e)z gero egitura nola idatzi
• Olerkia zer den
• Olerkigintzaren historia laburra • Lizardiren olerki baten esanahia
• Euskal olerkigintzaren pizkundea argitzea.
7
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
burra egin daiteke. Banderek agerian uzten diguten bezala Ipar eta Hego Korearen arteko
gatazka izango dugu mintzagai, baina, zehazkiago esanda, gatazka horren erruz banatuta
geratu diren familien patuaz. Bigarren Mundu Gerra amaitzean, artean Japoniako jabetzako
Korea penintsula Aliatuek bitan banatu zuten 38. paralelotik, eta iparraldea sobietar tropek
hartu zuten, eta, hegoaldea, berriz, estatubatuarrek. Zati bien arteko ikusiezinek banaketa
gero eta handiagoa bilakatu zuten; kontuan izan behar dugu munduko potentzia handiak
haiei begira zeudela, eta Gerra hotza pil-pilean zegoela. Ondorioz, 1950ean bi Koreen arteko
gerra piztu zen. Zati bien banaketak egun ere hala dirau, eta horren ondorioak bitan banatu-
tako familiek jasan dituzte bereziki.
• Irakasleak irudiak deskriba ditzatela eska diezaieke ikasleei. Oro har, ikus ditzakegu Korea
biak banatuta eta Gerra hotzaren sinbolo diren misilak tartean. Gainerakoan, banaketa hark
erdibituta utzitako familien arteko topaketak ditugu; urte askoren buruan berriro ere elkar-
tutako senitartekoak. Azterketaren ostean, hainbat galdera egingo dizkiegu ikasleei irudi
hauen inguruan: Saia zaitez orrialde honen gaia asmatzen, irudiei erreparatuta. Zer sentitzen
duzu zuk horrelako irudiak ikustean? Hunkitu egiten zaituzte? Pentsakor jarri? Hitz egin ge-
rren ondorioen inguruan.
• Galdera hauek aukera ematen digute gerren ondorioez modu arrazionalagoan nahiz norbe-
raren sentipenetik hitz egiteko. Ikuspegia irakasleak edo ikasleek aukera dezakete, edo utz
dezakegu elkarrizketak bere bidea egitea.
• Gaitasunei dagokionez, jardueraren ondoan dagoen izar laranjak adierazten du ikasleek Iza-
ten ikasteko gaitasuna landuko dutela; izan ere, ariketa honen bidez, sentipenez hitz egingo
dute eta, modu horretan, emozioak erregulatuko dituzte.
ENTZUN
• Entzungaiaren aurretik, ikasleek ulermen-galderak irakur ditzakete, entzun ahala zeri errepa-
ratu behar dioten jabetu daitezen. Audioa entzundakoan, ulermena eta ahozko adierazpena
landuko dituzte. Entzungo duten testuak Elkarrengana bildu du izenburu, eta Ipar eta Hego
Korean gerraren ondorioz banandutako familiak elkarrengana biltzeko ahaleginari buruz di-
hardu. 2014ko otsailean alde bietako buruzagiak elkartze horiek bermatzeko ahaleginari ekin
zioten.
• Testua entzun ondoren, ulermena lantzeko hainbat galderari erantzungo diote ikasleek: Zein
da berriaren funtsa? Non bildu behar zuten senitartekoek? Zer arazo sortu zen? Zenbat seni-
de inguru ziren elkartzekoak?
IRAKURRI
• Atal honetan, euskal diasporari buruzko testua irakurriko dute ikasleek, azken batean, Euskal
Herria utzi eta munduko gainerako txokoetan bizi diren euskaldunek osatzen dute euskal
diaspora. http://www.euskalkultura.com webgunean euskal diaspora eta kulturari buruzko
informazioa topatuko duzue. Ondoren, ikasleek hainbat galderari erantzungo diete: Zer da
euskal diaspora? Zenbat lagun inguru daude euskal diasporan? Zer dira Euskal Etxeak eta
nolako jarduerak egiten dira haietan? Nola deitu ohi zaio euskal diasporari konplizitatez?
• Gaitasunei dagokienez, ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritar-
tasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, euskal gizartearen zati diren pertsona horien
berri jasoko baitu.
7
KOMUNIKAZIOA
IDATZI
• Ariketa honetan, ikasleek euskal arboglifoei buruzko informazioa bilatu beharko dute Inter-
neten, eta horri buruz labur-labur idatzi. Horretarako, lehenik, informazioa bilatu beharko
dute eta, ondoren, arboglifoak zer diren eta zeren kausa ala ondorio diren idatziz jarri be-
harko dute. Azken batean, AEBko hainbat lekutan zuhaitz bizietan egindako formak eta sin-
boloak dira; izaki bizidunetan egiten direnez, zailago izaten da urte askotan kontserbatu ahal
izatea. XIX. mendetik aurrera euskaldun asko joan zen Ameriketara artzain bizimodu hobea-
go baten bila, eta XX. mendearen erdialdean ere Francoren diktaduratik ihesi. Artzainek hila-
bete luzeak ematen zituzten bakarrik. Bakarrik zeuden eta beren familiengandik urrun, eta
nostalgia handiz, beren izenak, pentsamenduak eta fantasiak makal horietan grabatzen zi-
tuzten. Testu-tipologia atalean ikusiko dugun kausa-ondoriozko dibulgazio-testuen lehen lan-
keta izango da hau.

• Atal honetan, Ekialdetik iritsi zen Enara testua irakurriko dute. Izen bereko liburutik ateratako
pasarte bat da. Xabier Etxaniz Rojo Trintxerpeko (Pasaia, Gipuzkoa) idazleak adopzio kontuak
ditu kontagai. Emaztearekin alabaren bila Txinara joan zenekoa kontatzen digu liburu hone-
tan. Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren bi irudiak az-
tertzea. Ziurrenik, ez digute gauza askorik argituko, pixka bat lagundu egin beharko diegu
ikasleei zer adierazten duten asmatzeko garaian. Ongi erreparatuta, ikus dezakegu irudi bie-
tan pertsona helduak nahiz umeak ateratzen direla, eta, behar bada, horren haritik asmatuko
dute zeri buruzko testua den.
• Ikasleek ziurrenik ezagutuko dute adopzio-kasuren bat, eta testua aitzakia polita izan daiteke
horri buruz hitz egiteko.
• Gaitasunei dagokionez, atal honen hasieran ageri den ikur laranjak adierazi bezala, ikasleek
Izaten ikasteko gaitasuna landuko dute; izan ere, irakurgai honen bidez, ikasleek adopzioa
eta guraso eta seme-alaben arteko harremanaz hitz egiteko aukera izango dute, eta, beraz,
beren emozioak autorregulatu ahal izango dituzte.
TESTUA AZTERTZEN
tuzte ikasleek. Horretarako, lau jarduera nagusi proposatzen dira:
ikasleek: galderei erantzun, baieztapenak egia ala gezurra diren esan...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio testuko bi gaiak zein diren esatea, eta idazleak erabiltzen
duen esapide batek zer adiera duen asmatzea. Horrez gain, testua liburu baten pasartea dela
jakinik, zer atal den arrazoitu beharko dute.
• Hizkuntza-baliabideak: jarduera honetan, iritzia adierazteko idazleak hainbat esapide erabil-
tzen ditu, eta horien erabilera lantzeko ikasleak berridazketak egin beharko ditu. Bestalde,
galbahe hitzaren adiera eta sinonimoak bilatu beharko ditu.
7
KOMUNIKAZIOA
• Gaitasunei dagokionez, jarduera ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela, izan ere, informazioa bilatu beharko baitu bere
kabuz. Bestalde, ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako gai-
tasuna landuko duela; izan ere, ikasleek adopzioa bezalako gizarte-gaiak izango baitituzte
hizpide, bizi duten mundua ulertzeko ahaleginetan.

Egiten jakin BIDAIA BAT PLANIFIKATZEA

• Jarduera honetan, ikasleek bidaia bat planifikatu beharko dute. Nora joan erabakitzeaz gain,
toki hori zergatik aukeratu duten esan beharko dute, eta horren arabera nola joan ere. Bes-
talde, alderdi praktikoei erreparatu beharko diote, joan behar den pertsona bakoitzak behar
dituen gauzak zein diren eta horiek nola eraman. Argi eduki beharko dute bidaiaren helburua
zein den, eta horren arabera esandako guztiak antolatu.
• Aipaturiko guztiak pentsatu eta idatzi ostean, ikaskideen aurrean azaldu beharko dituzte bi-
daiaren nondik norakoak. Ariketa hori ondo egiteak ikasleei ahalegina eskatu die, prestaketa
urratsak modu koherentean eman beharko baitituzte, bidaia-plangintza erreal bat egiten bal-
din badute behintzat. Gainera, ez dituzte entzuleak aspertu behar, hortaz, ideiak modu orde-
natuan eta labur azaldu beharko dituzte.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen ondoko ikur moreak adierazten du ikasleek Gizarte-
rako eta herritartasunerako gaitasuna landuko dutela, bidaia antolatzeko garaian norberaren
nahiak eta etxekoenak uztartu beharko baitu. Bestalde, izar arrosak adierazten du ikasleak
Ekimenerako eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, gisa honetako
bidaia bat ongi prestatzeak ekimenerako sen handia eskatzen baitu. Halaber, izar horiak
adierazten digu ikasleak Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna lan-
duko duela ikaskideen aurrean bidaiaren aurkezpena egingo baitu.
ENTZUTEKO TESTUA

• Jarduera honetako testua Xabier Mendiguren idazleak Martin eta Xabier Etxeberria anaia
idazleei egindako elkarrizketaren moldaketa da. Zarauzko biki hauek elkarrekin idazten dituz-
te heldu zein gazteentzako liburuak, eta Mendigurenek haien lan egiteko moduari buruz
galdetzen die. Ikasleek hainbat galdera erantzun beharko dituzte testua ulertu duten ikus-
teko, eta idazle bi horien lan egiteko moduaren urratsak ordena egokian antolatu beharko
dituzte.
• Interesgarria gerta daiteke, ikasleek, binaka, kontakizun labur bat idaztea, aurrez egin beha-
rreko prestaketa-lanaren garrantziaz jabetu daitezen.
• Gaitasunei dagokienez, izar urdinak adierazten du ikasleak Elkarbizitzarako gaitasuna landu-
ko duela. Izan ere, idazle horiek elkarlanean aritzeak ikasleei erakutsiko baitie elkarrekin lan
egitea zein garrantzitsua den baina aldi berean zaila. Halaber, izar horiak adierazten du Hi-
tzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, ahozko
mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu, komunikazioa testuinguru des-
berdinetara egokitzeko ahalmena garatuz. Bestalde, amaierako izar berdeak adierazten du
ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, ematen zaien
informazioa interpretatu eta ordenatu beharko baitute.
7
KOMUNIKAZIOA
BIZIPENAK KONTATZEA
Egiten jakin
• Ariketa honetan, ikasleek opor-egun bat kontatu beharko dute. Lehenik eta behin, eskema
moduko bat egin beharko dute ideia nagusiekin, hau da, egun horretako gertakari garrantzi-
tsuekin. Ondoren, egunaren kontakizunarekin hasteko, kokatu egin beharko dute: noiz izan
zen, non, norekin zegoen, zein zen asmoa... Ondoren gertatutakoa kontatu beharko dute, eta
horri buruzko iritzia eman.
• Azken batean, Martin eta Xabier Etxeberriak istorio bat egiteko jarraitzen dituzten urrats
horiek baliagarri gertatuko zaizkie ikasleei beren kontakizuna taxutzeko.

DIBULGAZIO TESTUA: KAUSA ONDORIOZKO AZALPEN TESTUA

• Atal honetan dibulgazio-testua landuko dugu, baina oraingo honetan kausa-ondoriozkoa.
Azalpen-testu orok dituen ezaugarriak ditu honek ere. Aurreko unitatean ikasi bezala, gai bati
buruzko azalpen objektiboa da. Publiko zabal bati eskainia denez, lantzen dena gai konplexua
izan arren, hiztegi ulerterraza eta idazkera argia eskatzen du. Zenbait dibulgazio-testuk, dena
den, gertakari bitxiak kontatzen dituzte, eta testuan horren kausak zein diren azalduko du
autoreak, zeren ondorio den fenomeno hori. Horrexegatik deitzen zaio kausa-ondoriozko
dibulgazio testua.
• Mota honetako testuen ereduak bilatzeko egunkarietara jo dezakegu (http://www.berria.
eus/), mota honetako erreportajeak tarteka agertzen baitira; bestela, aldizkarietan, ohikoak
izaten dira (http://www.zientzia.eus/).
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela, eta askotariko asmo komunikati-
boak dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko dio.
Zirkulu mortuak basamortuan

• Proposatutako irakurgaian, Afrikako lur-eremu zabal batean ageri diren basamortuko zirkulu
mortu batzuei buruz mintzo zaigu testua. Bertan, fenomeno horren kausa zein den argitzen
saiatzen dira, eta hainbat ikertzaileren teoriak aipatzen dira. Azalpen argiak eta ulerterrazak
ematen dira, eta argazkiek ere asko laguntzen dute zertaz ari garen jakiteko.
• Gaitasunei dagokienez, testuaren ikur berdeak adierazten digu ikasleak Zientziarako gaitasu-
na landuko duela, mota honetako testuek gertakari zientifiko bitxiekiko jakin-mina pizten
baitute.
TESTUTIK ABIATUTA
• Testutik abiatuta, ikasleak hainbat jarduera egingo ditu Idazteari ekin puntura iritsi aurretik,
aurrez azaldutako eduki teorikoak praktikara eramateko: erantzun zuzena bilatu, testu mo-
ten adibideak topatu, azalpenak indartzeko baliabideak landu... Ariketa hauek, eta batez ere
azkena, zubi gisa baliagarri izango zaizkio ikasleari, ondoren idatzi beharko duen kausa-on-
doriozko dibulgazio-testua lantzen hasteko, Egiten jakin ataleko testua idatzi ahal izateko
kausa posibleen zerrenda ematen baitzaio.
7
• Gaitasunei dagokienez, izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko
gaitasuna landuko duela; izan ere, testuan ageri diren testu motak identifikatu beharko bai-
titu. Halaber, izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena garatzeko
gaitasuna landuko duela; izan ere, eskaintzen zaizkion aukeren artetik egokitzat jotzen di-
tuen kausak aukeratu beharko baititu; konponbidea bilatu beharko du.

tan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, urrats labur batzuei jarraituz, bere testu pro-
pioa sortzeko. Ariketa honetan, ikasleak dibulgazio-testu bat idatzi beharko du elefanteen
belarriei buruzkoa. Horretarako, proposaturiko urratsak jarraituko beharko ditu: aurreko ari-
ketako informazio egokia aukeratu, hipotesiak zein diren azaldu, erantzun zuzena eman eta
argudiatu, eta, azkenik, testua biribildu.
PERPAUSA: BALDINTZA
• Unitate honetako gramatikaren atalean, Baldintza-perpausak landuko ditugu. Baldintza-egi-
turetan, kausa eta ondorioa ageri dira. Baldintza-perpausa edo mendekoa izango litzateke
kausa (Eskolara etortzen bada...) eta perpaus nagusia, ondorioa (...asko ikasiko du). Eman-
dako adibideak baldintza erreala adierazten du, hau da, perpausean esaten dena gertatuko
dela; beste modu batera esanda, baldintza betetzen bada, ondorioa ere gertatuko da. Baina
baldintza irreala ere badugu, iraganekoa, inondik inora gerta ez daitekeena (Eskolara etorri
izan balitz, asko ikasiko zukeen), baita hipotetikoa ere; baldintzan esaten dena ez da oraindik
gertatu, baina gertatuko balitz, beharbada, ondorioa ere gertatuko litzateke (Eskolara eto-
rriko balitz, asko ikasiko luke).
• Unitate honetako lehen saioan, bereziki, baldintza erreala landuko dugu. Baldintza jokatua
eta jokatu gabea ditugu (Eskolara etortzen bada, asko ikasiko du / Eskolara etorriz gero, asko
ikasiko du). Jokatuen kasuan, aditz laguntzaileari ba- aurrizkia gehituta sortzen da. Aditz
trinkoari ere erants dakioke, eta aditz nagusiak aspektu-marka burutua nahiz burutugabea
onartuko luke. Aditz jokatugabeei, berriz, menderagailu bat erantsi behar zaie: -(e)z gero,
ezean/ezik edo -t(z)ekotan.
ADITZA: BALDINTZA HIPOTETIKOA

• Gramatikako bigarren saioan, baldintza hipotetikoko aditzak zein diren ikusiko dugu. Egitura-
ri dagokionez, baldintza bi zatitan banatzen da, baldintza bera eta ondorioa. Adierari dago-
kionez, berriz, bi multzotan banatzen dira, orainaldikoak eta lehenaldikoak. Orainaldikoek
gertatzea posible den zerbait adierazten dute, lehenaldikoek, aldiz, iraganean gertatu ez den
zerbait.
• Orainaldiko balditzazko adizkiak eratzeko, aditz laguntzaileari ba- partikula erantsi behar zaio
aurretik baldintza bera osatzeko eta, ondoriorako, adizki berberari amaieran -ke gehitu behar
zaio. Bi forma horietan aditz nagusiak -ko etorkizuneko marka eramango du.
• Lehenaldiko baldintzako adizkiak eratzeko garaian, aditz nagusiak ez du inolako markarik be-
har; ondorioan, berriz, bai. Ondorioan ere, aditzak daraman -ke markari, -(e)n erantsi behar zaio.
• Ikasleekin esaldiak kateatuko ditugu ikasitakoa praktikan jartzeko. Ikasle batek kausa bat
planteatuko du (Eguraldi ona egingo balu...), eta bigarren ikasle batek ondorio batekin osatu-
ko du esaldia (...mendira joango ginateke). Bigarren ikasleak ekingo dio oraingo honetan
esaldiari (Mendira joango bagina...), eta hirugarrengo batek osatu (...asko nekatuko ginateke).
Lehenaldiko adizkiekin ere gauza bera egin dezakegu. Modu horretan osatu beharko dituzte
esaldiak, txandaka, ikasle guztiek.
7
Lexikoa (136. or.)
IZENONDOAK SORTZEKO ATZIZKIAK

• Atal honetan izenondoak sortzeko atzizkiak landuko ditugu. Azken emaitza gisa, izenondo
bat ematen dute atzizki hauek, baina izenei nahiz aditzoinei lotu behar zaizkie. Honako hauek
dira atzizkiak: -ti, -bera, -tsu eta -dun/-tun. Lehena, -ti atzizkia, joera adierazteko erabiltzen
da eta batez ere izenei baina aditzoinei ere eransten zaie. Joera adierazten du -bera atzizkiak
ere, eta aditzoinari bereziki baina izenari ere eransten zaio. Ugaritasuna adierazten du -tsu
atzizkiak, eta izenei eranste zaie. Azkenik, -dun/-tun atzizkiek izenari lotzean jabegoa adie-
razten dute, baina ugaritasuna ere adieraz dezakete aditzei eranstean.
• Azaldutakoa lantzeko, honako ariketa hau interesgarria izan daiteke: irakasleak hainbat izen
eta aditzoin esango ditu, eta ikasleek atzizki egokia hautatuta izenondoa osatu beharko dute:
negar/negarti, bihotz/bihozbera, gihar/gihartsu, bibote/bibotedun...
• Aurreko ariketaren ildo beretik, irakasleak atzizki bat proposa dezake, eta ikasleak saiatu
beharko dira horrekin izenondoak osatzen.
• Ariketa hauez gain, hainbat jarduera proposatzen dira liburuan, ikasleek ikasitakoa praktikan
jar dezaten, esaterako: marrazkiak izenondoekin definitu, atzizkiekin hitzak sortu, hutsuneak
bete...
• Gaitasunei dagokionez, ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute; izan
ere, taulek azalpenak ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiete, eta hori ga-
rrantzitsua izango da ikasteko gaitasuna gara dezaten. Bestalde, izar urdinak adierazten due-
naren arabera, Elkarbizitzarako gaitasuna landuko du ikasleak, denen artean adostu beha-
rreko baitituzte hutsuneetan jarri beharreko hitzak.
BA- ETA -(E)Z GEROREN IDAZKERA

• Ba- partikula aditzari itsatsita joaten da baldintzazko adizkietan eta aditz trinkoa galdegaia
denean. Aldiz, bereizita idazten da omen, ote edo al partikulekin agertzen denean baiezko
perpausetan. Ikasleei hainbat adibide eman diezaiekegu, eta haiek esan beharko dute be-
reizirik ala lotuta doan, eta zer motakoa den: Ba omen dago urik iturri horretan; Puskatzen
bada, min hartuko duzu; Badatorrela esan dit...
• -(e)z gero aditz jokatugabeei lotzen zaie baldintza sortzeko. Bi elementuak bereizirik idatzi
arren, batera ahoskatuko dira, eta idazterako garaian, koma bat jarriko zaie atzetik baldin-
tza eta ondorioa bereizteko. Bestalde, bokalez amaituriko aditzek ez dute parentesi arteko
e hori behar.
• Jakizu atalean esaten den bezala, azken egitura hori denbora adierazteko ere erabiltzen da.
7
OLERKIGINTZA I
• Unitate honetan olerkigintzaren gaiari ekingo diogu. Hasteko, sarrera gisa, Jose Mendiageren
olerki bat irakurriko dugu. Nafarroa Beherean jaio zen arren, Ameriketan bizi izan zen
denbora askoan, baina ez zuen Euskal Herriarekiko eta hemengo kulturarekiko lotura inoiz
hautsi ogibidez tabako lantegi bateko nagusi baina afizioz olerkari eta bertso paper egile
honek. Wikipedian aurkituko duzue hari buruzko informazioa eta Armiarma webgunean
aztergai dugun olerki hau osotasunean eta beste hainbat topatuko dituzue: http://klasikoak.
armiarma.eus/idazlanak/M/MendiageKantak007.htm
• Hasteko, olerkia zer den ikusiko dute ikasleek. Sentimenduak adIerazteko literatur-genero
erabiliena da. Tradizionalki olerkiak errima eta neurria izan ohi du, baina gaur egungo olerki
askeetan, bata zein beste ez eduki arren, gutxienez erritmoa izaten duen testua izan ohi da.
• Olerkigintzaren historiari dagokionez, hainbat garai bereiz ditzakegu. Grezia klasikoan, mu-
sikaz eta dantzaz lagunduta ere agertzen zen, eta urruti zegoen maitalearen gaia oso ohikoa
izaten zen. Erdi Aroan, errimak indarra hartu zuen, eta oso garai oparoa izan zen. Euskal lite-
raturari dagokionez, Errenazimentu garaikoa dugu (XVI. mendea) Jakizu atalean agertzen
zaigun Bernard Etxepare, lehen euskal liburuaren idazlea, inprimategien sorrerarekin euska-
ra mundura zabaltzeko ahalegina egin zuen lehena. Liburua osorik aurkituko duzue honako
webgune honetan: http://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/E/EtxepareBPrimitiae.htm.
• XVII. mendekoa dugu Arnaut Oihenart poeta zuberotarra; aurrekoek baino olerkigintza zain-
duagoa egin zuen. XX. mendean, beste literatur-generoetan bezala, haustura edo aldaketa
handia etorriko da, eta olerki askeek indar handia hartuko dute.
• Euskal herrian, dena den, 30eko hamarkada arte, ez zen olerkigile gehiegirik izan. Hainbat
gertakari politikoren ondorioz (Foruen galera, abertzaletasunaren indar hartzea) eta Europako
olerkigintzak eraginda, Euskal Herrian, poesiagintzak indarra hartu zuen. Primo de Riveraren
diktadura indarrean zegoenez, politika egitea debekatuta zegoen, baina ez, aldiz, kultur-
gintzan aritzea eta ildo horretatik, hain zuzen, nahi izan zioten abertzaletasunari indarra
eman. Jose Ariztimuño, Aitzol, apaiz euskaltzaleak argi zuen poetak izan behar zirela Euskal
Herriaren eraberritze horretan gidari, eta orduan nagusitu ziren Lizardi, Lauaxeta eta Orixe.
Bertsolaritzaren metrika eta garai bateko baserri nahiz itsas giroko eta erlijio-gaiak alde
batera utzi, eta lengoaia poetikoa berria ekarri zuten gurera. Olerkari horiei buruzko infor-
mazioa honako webgune hauetan topatuko duzue:
Lizardi: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/lizardi.pdf
Lauaxeta: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/lauax.pdf
Orixe: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/orixe.pdf
• Bestetik, poeta hauen lanak ezagutu nahi baldin badituzue, Armiarma webgunean sar
zaitezkete eta Klasikoen gordailua atalean topatuko dituzue. (http://klasikoak.armiarma.eus/)
TESTUA: Ondar gorri
• Atal honetan Xabier Lizardiren olerki bat lantzeko ariketak egingo dituzte ikasleek. Ondar
gorri izenburua duen poesia aztertuko dute. Olerkian azaroaren hasiera deskribatzen da.
Kontuan izan behar dugu, artean Euskara batua sortu gabe zegoela, eta Lizardiren hizkuntzak
gipuzkera duela oinarri, nahiz eta lapurteraren hainbat esamolde ere erabili.
• Lanketarako, ikasleek hainbat ariketa egingo dituzte: testua ulertzeko ariketak, euskalkiari
buruzko kontuak eta, amaitzeko, idazlearen fitxa. Aurreko atalean emandako estekan infor-
mazio ugari topatuko duzue horretarako.
7
Egiten jakin OLERKIAREN ESANAHIA ARGITZEA

• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleek Xabier Lizardiren poema baten esanahia argitu be-
harko dute. Irakurleari mintzatzen zaio nolabait bi zatitan banatutako olerki honetan. Lehe-
nengo horretan, olerkigileari mementoan gertatzen ari zaiona kontatzen dio irakurleari;
pixkanaka hiltzen ari dela dio. Bigarren zatian, berriz, amets bat kontatzen du, nola amesten
duen bere hileta.

tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Perpausa: baldintza. Aditza: baldintza
hipotetikoa); testu-tipologia (Kausa-ondoriozko dibulgazio-testua) eta literatura (Olerkigintza).
• Gaitasunei dagokienez, eskemaren ondoko izar berdeak adierazten du ikasleek Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dutela; izan ere, kontzeptu mapen eta antzekoen
erabilerak informazioa aztertzen, laburbiltzen eta barneratzen lagunduko baitie ikasleei, eta
ikasteko gaitasuna garatzeko baliagarri gerta dakieke.

rak egingo dituzte ikasleek bi orrialdetan. Amaierako jarduera hauek unitatean zehar landu-
tako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena (Jaio
orduko, elkarren falta), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa (Azken desirei laguntzen)
eta literatura (Etxeko kea) lantzeko 13 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko izar urdinak adierazten du Elkarbizitzarako gai-
tasuna landuko dela; izan ere, ikasleek norberaren iritzia asertibotasunez adierazi beharko
baitute. Halaber, izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunika-
tzeko gaitasuna landuko dela, ikasleek komunikazio-egoera ezberdinetan sortutako ahozko
mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitute. Azkenik, olerkiaren ondoko
izar urdinak adierazten du ikasleek Elkarbizitzarako gaitasuna landuko dutela; izan ere, ikas-
kideek egindako interpretazioak aintzat hartuko beharko dituzte.

• Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara eramateko balio izango dio ikasleari.
Kasu honetan, ikasleek kausa-ondorioa motako dibulgazio-testu bat idatziko dute aurora
borealei buruz. Testua idazteko, hainbat urratsi jarraitu beharko diete: deskribapena egin,
horiei buruzko hipotesi eta kondairak aipatu, hipotesi zuzena azaldu eta, amaitzeko, azaldu-
tako ideiak laburbildu.
tura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere, honelako ariketek asmo komunikati-
bo ezberdinak dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko baitiote ikas-
leari.
Sakontzeko
7
PERPAUSA: BALDINTZA
1 Markatu perpaus zuzenak. 6 Inguratu aukera egokia.

Dirurik izan bazenu, erosiko zenukeen. • Hozkailutik zuek niri garagardo fresko bat aterako
Dirurik izan bazenu, erosi zenukeen. bazenute/bazenidate, nik zuei eskertuko nizueke/nuke.
Nirekin ez joanez gero, amari esango diot. • Gurasook antzerkitik autoz ekarriko bagintu/bagintuzte,
guk ez genieke/genizkieke ezetzik esango.
Nirekin joan ezik, amari esango diot.
• Lagunek niri auto berria eskatuko banindute/balidate, nik
Azterketa gainditzekotan, ospatu egin beharko dugu. zalantzarik gabe utziko nieke/nuke haiei.
Azterketa gaindituz gero, ospatu egin beharko dugu.
7 Berridatzi perpaus hauek.
2 Amaiera eman perpausei ondorioak jarriz. • Dentistarenera joan behar baldin badut, hobe oraintxe
• Ogi gogorra jaten baduzue, bertan banoa.
• Guraizeak zorroztuko ez bagenitu, -tekotan
• Gertatutakoa norbaiti kontatzekotan, etxean kontatuko

nuke, bestela inon ez.
• Udan euria egiten badu,
-z gero
• Marrazki hori oparituko bazenit,
•Lantzean behin etxean lan gehiago egiten ez baduzue, ez

duzue hori ondo ikasiko.
-tekotan
3 Berridatzi esaldiak baldintzan aditz jokatua erabiliz.
• Kontuz ibili ezean, arazoak izango dituzu. 8 Aukeratu aditz egokiak.

• Nik betaurrekoak edukiko , hobeto ikusiko
• Egia esan ezik, ez dizut utziko ateratzen.
a) banitu/banizkio b) nuke/bazeniote

• Kutsagarriak , ez jango.
• Premiazkoa izan ezean, ez nintzateke joango.
a) izan balira/balira b) genituen/balute

• Haiei lainoa azalduko , buelta eman beharko
haiek).
4 Bete hutsuneak.
a) balitzaie/balitzaio b)lukete/bazenu
• Orain garaiz joaten ba , leku ona
hartuko zuk. 9 Kokatu aditz bakoitza dagokion lekuan.
• Nahi izan ba , zuri emango baliote banindu bazenie bagenu

• Guk umore ona edukiko , joango ginen.
• Hotza egingo ba , etxean
• Zure neba-arrebei esango , etorriko ziren.
geratuko gu.
• Epaimahaikoek Aitorri saria eman , poz-pozik
• Aukerarik izango ba (guk), zer egongo zen
egingo oporretan?
• Aitak ni zigortu , negar egingo nuen.
• Aner hain lotsatia izango ez ba ,
lagun gehiago izango 10 Aukeratu erantzun egokiak.
• Txakurrak garbitzaileari erasoko balio/balu/balitzaio,

5 Asmatu esaldi hauei hasiera. arazoak eragingo lioke/liokete/lizkioke nagusiari.
• erosi egingo nituzke. • Jokalari horiek jokoz kanpo geratuko balitz/balira/badira,
alde egingo lirateke/lukete/zatekeen.
• ez ginatekeen joango.
• Tabernariak tabernan itoginak balira/balitu/balituzte,
• buruko mina kendu egingo iturginari deituko liokete/luke/lioke.
litzaiguke.
• ez luke onartuko.
7
1 Inguratu aukera egokia. 6 Jarri baldintza eta ondoriozko aditz formak orain eta
• Zuek lagunei Aralarretik gazta ekarriko bazeniete/ lehen aldian.
bazintuzte, eskerrik asko esango lizuekete/lukete zuei. Baldintza Ondorioa Ondorioa
• Umeek aurpegia margotuko balute/baliote, aitek orain lehen
ipurdikoa emanda etxera eramango lukete/lituzkete. guri haiek
• Hozkailutik zuek niri garagardo fresko bat aterako haiek gu
bazenute/bazenidate, nik zuei eskertuko nizueke/nuke. zuk haiek
• Gurasoek antzerkitik autoz ekarriko bagintu/bagintuzte, haiek ni
guk ez genieke/genizkieke ezetzik esango.
guk haiei
• Lagunek niri auto berria eskatuko banindute/balidate, nik batzuek
zalantzarik gabe utziko nieke/nuke haiei.
7 Jarri baldintzari aditz egokia.
2 Bete hutsuneak.
• Berandu izan ez balitz, Kultur etxera joango
• Nire prakak gorriak izango , zezenak atzetik ginateke.
etorriko
• Nik min hartu banu, esango nizun.
• Zu soinekoa erostera bakarrik joango ,
• Ama arduratuta egon balitz, guri dena
herriko denda batera joango
kontatuko liguke.
•Ni betaurreko horiek aldean jantzita joango ,
• Film hori Enekori gustatu ez balitzaio, kexaka
zu ez nirekin joaten ausartuko.
etorriko zitzaigun.
• Autoa ondo egongo , ez zure
• Futbolariak entrenatu gabe egon balira, oker
laguna autobusez joango.
jokatuko lukete.
3 Asmatu honako esaldi hauen ondorioa.

8 Ezabatu oker daudenak.
• Zuk tortilla egiten ikasiko bazenu,
• Nik ile-apaintzaileari motz-motz uzteko esango banio/
banioke, errotik moztuko lidake/lizkidake ilea.
• Guk xaboi gehiago erabiliko bagenu, • Margolariek niri etxea gorriz pintatuko balute/balidate,
oso haserretuko nintzateke/nuke.
• Gurean afalduko bazenute,

9 Asmatu baldintza honako ondorio hauei.

• ,
4 Aztertu aditzak adibidean bezala. telebista ikusi ahal izango luke.
Balizkio: hark - hari - zerbait (pluralez). Baldintza. • ,
• Banizu: ederki gozatuko zenukete.
• Banitu: • ,
• Zenidakete: arin batean amaituko genituzke lanak.
• Nizkieke:
10 Osatu esaldiak ondoriozko aditza jarriz.
• Genituzke:
• Zuk ni etxera gonbidatu baninduzu, gustura joango
5 Jarri ondoriozko forma hauek lehen aldian.
• litzateke: • Irakasleek ikasleak mespretxatu balituzte, ikasleek ere

beste horrenbeste egingo
• luke:
• Zu agertu bazina, guk poz handia hartuko
• litzaizkidake:
7
ERANTZUNAK
13. FITXA 6 Inguratu aukera egokia.

• Hozkailutik zuek niri garagardo fresko bat aterako
bazenidate, nik zuei eskertuko nizueke.
1 Markatu perpaus zuzenak.
• Gurasook antzerkitik autoz ekarriko bagintuzte, guk ez
Dirurik izan bazenu, erosiko zenukeen.
genieke ezetzik esango.
Dirurik izan bazenu, erosi zenukeen.
• Lagunek niri auto berria eskatuko balidate, nik zalantzarik
Nirekin ez joanez gero, amari esango diot. gabe utziko nieke haiei.
Nirekin joan ezik, amari esango diot.
7 Berridatzi perpaus hauek.
Azterketa gainditzekotan, ospatu egin beharko dugu.
• Dentistarenera joan behar baldin badut, hobe oraintxe
Azterketa gaindituz gero, ospatu egin beharko dugu.
bertan banoa.
2 Amaiera eman perpausei ondorioak jarriz. Dentistarenera joatekotan, hobe oraintxe bertan banoa.
• Ogi gogorra jaten baduzue, • Gertatutakoa norbaiti kontatzekotan, etxean kontatuko

• Guraizeak zorroztuko ez bagenitu,
Gertatutakoa norbaiti kontatuz gero, etxean kontatuko
• Udan euria egiten badu, • Lantzean behin etxean lan gehiago egiten ez baduzue, ez
• Marrazki hori oparituko bazenit, duzue hori ondo ikasiko.
Lantzean behin lan gehiago ez egitekotan ez duzue hori
ondo ikasiko.
• Kontuz ibili ezean, arazoak izango dituzu.
8 Aukeratu aditz egokiak.
Kontuz ibiltzen ez bazara, arazoak izango dituzu • Nik betaurrekoak edukiko , hobeto ikusiko
• Egia esan ezik, ez dizut utziko ateratzen. a) banitu/banizkio b) nuke/bazeniote
Egia esaten ez badidazu, ez dizut utziko ateratzen • Kutsagarriak , ez jango.
• Premiazkoa izan ezean, ez nintzateke joango. a) izan balira/balira b) genituen/balute
Premiazkoa ez balitz, ez nintzateke joango. • Haiei lainoa azalduko , buelta eman beharko
haiek).
4 Bete hutsuneak. a) balitzaie/balitzaio b)lukete/bazenu
• Orain garaiz joaten bazara, leku ona hartuko duzu zuk.

9 Kokatu aditz bakoitza dagokion lekuan.
• Nahi izan bazenu , zuri emango nizuke.
• Guk umore ona edukiko bagenu, joango ginen.
• Hotza egingo balu , etxean geratuko ginateke gu.
• Zure neba-arrebei esango bazenie, etorriko ziren.
• Aukerarik izango bagenu (guk), zer egingo genuke
oporretan? • Epaimahaikoek Aitorri saria eman baliote poz-pozik
egongo zen.
• Aner hain lotsatia izango ez balitz , lagun gehiago izango
lituzke. • Aitak ni zigortu banindu, negar egingo nuen.
10 Aukeratu erantzun egokiak.

5 Asmatu esaldi hauei hasiera.
• erosi egingo nituzke. • Txakurrak garbitzaileari erasoko balio, arazoak eragingo
lizkioke nagusiari.
• ez ginatekeen joango.
•Jokalari horiek jokoz kanpo geratuko balira, alde egingo
• buruko mina kendu lukete.
egingo litzaiguke.
• Tabernariak tabernan itoginak balitu, iturginari deituko
• ez luke onartuko. lioke.
7
ERANTZUNAK
14. FITXA 6 Jarri baldintza eta ondoriozko aditz formak orain eta
lehen aldian.
Baldintza Ondorioa Ondorioa lehen

1 Inguratu aukera egokia.
orain
• Zuek lagunei Aralarretik gazta ekarriko bazeniete,
guri haiek balitzaizkigu litzaizkiguke zitzaizkigukeen
eskerrik asko esango lizuekete zuei.
haiek gu bagenitu genituzke genituzkeen
• Umeek aurpegia margotuko balute, aitek ipurdikoa
zuk haiek bazenituzte zenituzkete zenituzketen
emanda etxera eramango lituzkete.
haiek ni baninduten nindukete ninduketen
• Hozkailutik zuek niri garagardo fresko bat aterako
bazenidate, nik zuei eskertuko nizueke. guk haiei bagenizkieke genizkieke genizkiekeen
batzuek
• Gurasoek antzerkitik autoz ekarriko bagintuzte, guk ez
genieke ezetzik esango.
7 Jarri baldintzari aditz egokia.
• Lagunek niri auto berria eskatuko balidate, nik zalantzarik
gabe utziko nieke haiei. • Berandu izango ez balitz, Kultur etxera joango ginateke.
• Nik min hartu banu, esango nizun.
2 Bete hutsuneak. • Ama arduratuta egongo balitz, guri dena kontatuko liguke.
• Nire prakak gorriak izango balira, zezenak atzetik etorriko • Film hori Enekori gustatu ez balitzaio, kexaka etorriko
litzaidake. zitzaigun.
• Zu soinekoa erostera bakarrik joango bazina, herriko • Futbolariak entrenatu gabe egongo balira, oker jokatuko
denda batera joango zinateke. lukete.
• Ni betaurreko horiek aldean jantzita joango banintz, zu ez
zinateke nirekin joaten ausartuko. 8 Ezabatu oker daudenak.
• Autoa ondo egongo balitz, ez litzateke zure laguna • Nik ile-apaintzaileari motz-motz uzteko esango banio,
autobusez joango. errotik moztuko lidake ilea.
• Margolariek niri etxea gorriz pintatuko balidate, oso
3 Asmatu honako esaldi hauen ondorioa. haserretuko nintzateke.
• Zuk tortilla egiten ikasiko bazenu,
ostiralero prestatuko zeniguke afaria.
• Guk xaboi gehiago erabiliko bagenu, • Hain berandu ez balitz,
batere gabe geratuko ginateke berehala. telebista ikusi ahal izango luke.
• Gurean afalduko bazenute, • Festara etorriko bazinete,
une atsegina igaroko genuke. ederki gozatuko zenukete.

• Denok martxan jarriko bagina,
4 Aztertu aditzak adibidean bezala. arin batean amaituko genituzke lanak.
Balizkio: hark - hari - zerbait (pluralez). Baldintza.
• Banizu: nik - zuri - zerbait (singularra). Baldintza.
• Zuk ni etxera gonbidatu baninduzu, gustura joango
• Banitu: nik - haiek. Baldintza.
nintzatekeen.
• Zenidakete: zuek - niri - zerbait (singularra). Ondorioa.
• Irakasleek ikasleak mespretxatu balituzte, ikasleek ere
• Nizkieke: nik - haiei - zerbait (plurala). Ondorioa. beste horrenbeste egingo zuketen.
• Genituzke: guk - haiek. Ondorioa.
• Zu agertu bazina, guk poz handia hartuko genukeen.

• litzateke: zatekeen
• luke: zukeen
• litzaizkidake: zitzaizkidakeen
7
SAKONTZEKO
13. FITXA
PERPAUSA: BALDINTZA
UNITATEAKO LANGAIAREN IZENBURUA
1 Markatu perpaus zuzenak. • Aireportuko maletak galdu balituzte/balitzaie/balitz, ez

luke/litzateke/zen arazorik egongo.
Lagunen bati kontatuz gero, zuri esango nizuke.
Lagunen bati kontatzekotan, zuri esango nizuke. 7 Berridatzi perpaus hauek.
Uda izango balitz, igerilekura joango ginen. • Ondo pentsatuta, ez genioke aitzakiarik jarriko.
Uda izango balitz, igerilekura joango ginateke. ba-
Kontuak egin ezik, ezin izango duzue emaitza jakin. • Andorrara joan behar baduzu, gutxienez ekarguzu
Kontuak egingo ezik, ezin izango duzue emaitza jakin. erlojuren bat.
-tekotan
2 Amaiera eman perpausei ondorioak jarriz.
• Zu etorriko bazina, ados egongo nintzateke.
• Berandu ibili izan bagina,
-z gero
• Sakelako berria behar banu,
• Goizean goiz ikusiko bazintut, 8 Aukeratu erantzun egokia.
• Horrela hitz egiten badidazue, • Arazoren bat izan (haiek),
telefonoz deituko (haiek guri)
a) balute/banitu b) ziguten/balute
• Ahal izanez gero, joango ginateke.
• Zuk arraina labean sartuko ,
gozoago geratuko zuri.
• Neuk ikusi ezean,ez nu(ke)en sinetsiko. a) bazenu/balio b) litzaizuke/bazenio

• Txakurrek haurrari heldu , zauri
• Inora joan ezik, deituko zidaten. larriak egingo
a) baliote/litzaioke b) zizkioten/lukete
4 Bete hutsuneak. 9 Kokatu aditz bakoitza dagokion lekuan.

• Gu Frantzian jaio izan ba , frantsesak izango banintz balitz baliote balizkigute
• Diru-zorroa gurean galdu izan ba (zuri), • Umeari txakurra erosi , txabolan
aurkituko guk. biziko zen.
• Enekori koadroa itsusia zela esan ba , ez • Borda egurrezkoa , oraindik zutik
ondo irudituko. egongo zen.
• Kalean geundela euria hasi izan ba , korrika • Gizon horiek guri liburu bitxi horiek saldu
hasiko , dirua alferrik botako genuen.
• Haiek gezurretan ibili ez ba , sinetsiko • Abentura horretako protagonista izango
guk haiei. , oso famatu izango nintzateke.
5 Asmatu esaldi hauei hasiera. 10 Aukeratu erantzun egokiak.

• , poztu egingo ziren. • Lagunek autoz ekarriko banindute/balidate, ez
• , zailagoa egingo zitzaizun. nintzateke/zinateke bustiko.
• , ezin izango zuten lana amaitu. • Kirolari aparta izango balitz/balira, fitxatuta egongo
litzateke/lirateke honezkero.
6 Aukeratu erantzun egokia. • Umeak igerilekura eramango bagenitu/bagenizkie,
• Jonek anaiari dena kontatu balio/baliote/balira, haserre poz-pozik etorriko litzateke/lirateke.
bizian jarriko zen/litzateke/da.
• Bilboraino motorrez joan balira/balute/baleude, busti
egingo zen/lirateke/litzateke.
7
SAKONTZEKO
14. FITXA
ADITZA: BALDINTZA
UNITATEAKO HIPOTETIKOA
LANGAIAREN IZENBURUA
1 Inguratu aukera egokia. 6 Jarri baldintza eta ondoriozko aditz formak orain eta
• Zauriren bat izango bazenu/bazina, iodoa eman beharko lehen aldian.
zenion/zenioke. Baldintza Ondorioa Ondorioa
• Liburuari orri horiek kenduko bagenizkio/balitzaio, ez orain lehen
zen/litzateke igarriko. nik hura
• Neska jatorra izango balitz/balitzaio, lagun gehiago hark ni
izango zituen/lituzke. guk zu
• Irakasleak agindutakoa egin bagenu/bagenitu, hobeto haiek hura
ulertuko genuke/genuen.
nik zuri
batzuek
2 Bete hutsuneak.
• Goseak jaikiko , ondo gosaltzea 7 Jarri baldintzazko perpausa hauek lehenaldian.

gustatuko • Deituko bazenit, zure bila joango ginateke.
• Maren garaiz etorriko , pelikula osoa
ikustea gustatuko • Dirurik izango bazenute, oporretan joango zinatekete.
• Lobari txakur hori hurbilduko. ,
oihuka hasiko • Ausartuko bagina, daukan guztia kenduko genioke.
• Hura txakurrari oihuka hasiko ,
txakurra urduritu egingo
3 Asmatu honako esaldi hauen ondorioa. • Zer egingo zenidake/nizuke zuk niri egia esango ez
• Guk Ane ondo ezagutuko bagenu, banizu/ bazenit?
• Nora eramango zenituzke/luke txakurrak enbarazuan
• Lagunak agurtuko ez bagenitu,
egongo balira/balitz?
• Hura mehatxatuko balute,
4 Aztertu aditzak adibidean bezala.
• ,
Balizkio: hark - hari - zerbait (pluralez). Baldintza.
gure lagunak izango lirateke.
• bagenizkie:
• ,
• nizkieke: kateak behar izango genituzke errepidean.
• nituzke: • ,
• zenidakete: arin batean amaituko genituzke lanak.
• balitzaie:
5 Jarri ondoriozko forma hauek lehen aldian. • Gaur dirurik banu, zinera joango (ni).
• ginateke: • Orain tortilla jango banu, gauean ez
afalduko.
• litzaidake:
• Atzo kafe hutsa hartu izan banu, ez
• lituzkete:
gauean begirik bilduko.
7
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
13. FITXA 6 Aukeratu erantzun egokia.

• Jonek anaiari dena kontatu balio, haserre bizian jarriko
zen.
• Bilboraino motorrez joan balira, busti egingo zen.
Lagunen bati kontatuz gero, zuri esango nizuke. • Aireportuko maletak galdu balituzte, ez zen arazorik
egongo.
Lagunen bati kontatzekotan, zuri esango nizuke.
Uda izango balitz, igerilekura joango ginen. 7 Berridatzi perpaus hauek.

Uda izango balitz, igerilekura joango ginateke. • Ondo pentsatuta, ez genioke aitzakiarik jarriko.
Ondo pentsatuko bagenu, ez genioke aitzakiarik jarriko.
Kontuak egin ezik, ezin izango duzue emaitza jakin.
• Andorrara joan behar baduzu, gutxienez ekarguzu
Kontuak egingo ezik, ezin izango duzue emaitza jakin. erlojuren bat.
2 Amaiera eman perpausei ondorioak jarriz. Andorrara joatekotan, gutxienez ekarguzu erlojuren bat.
• Berandu ibili izan bagina, ez ginatekeen iritsiko. • Zu etorriko bazina, ados egongo nintzateke.
• Sakelako berria behar banu, erosiko nukeen. Zu etorriz gero, ados egongo nintzateke.
• Goizean goiz ikusiko bazintut, oso pozik jarriko

nintzateke.
• Arazoren bat izan (haiek), telefonoz deituko
• Horrela hitz egiten badidazue, ez naiz etorriko.
(haiek guri)
3 Berridatzi esaldiak baldintzan aditz jokatua erabiliz. a) balute/banitu b) ziguten/balute
• Ahal izanez gero, joango ginateke. • Zuk arraina labean sartuko , gozoago
geratuko zuri.
Ahal izango bagenu, joango ginateke.
a) bazenu/balio b) litzaizuke/bazenio
• Neuk ikusi ezean,ez nu(ke)en sinetsiko.
• Txakurrek haurrari heldu , zauri larriak
Neuk ikusi ez banu, ez nukeen sinetsiko. egingo
• Inora joan ezik, deituko zidaten. a) baliote/litzaioke b) zizkioten/lukete
Inora joan ez banintz, deituko zidaten.
9 Kokatu aditz bakoitza dagokion lekuan.
4 Bete hutsuneak. • Umeari txakurra erosi baliote, txabolan biziko zen.
• Gu Frantzian jaio izan bagina, frantsesak izango • Borda egurrezkoa balitz, oraindik zutik egongo zen.
ginatekeen.
• Gizon horiek guri liburu bitxi horiek saldu balizkigute,
•Diru-zorroa gurean galdu izan balitzaizu (zuri), aurkituko dirua alferrik botako genuen.
genukeen guk.
• Abentura horretako protagonista izango banintz, oso
• Enekori koadroa itsusia zela esan banio , ez zitzaion ondo famatu izango nintzateke.
irudituko.
• Kalean geundela euria hasi izan balu, korrika hasiko 10 Aukeratu erantzun egokiak.
ginatekeen.
• Lagunek autoz ekarriko banindute, ez nintzateke bustiko.
• Haiek gezurretan ibili ez balira , sinetsiko genien guk haiei.
• Kirolari aparta izango balitz, fitxatuta egongo litzateke
honezkero.
5 Asmatu esaldi hauei hasiera.
• Umeak igerilekura eramango bagenitu, poz-pozik etorriko
• Gu agertu bagina, poztu egingo ziren. lirateke.
• Betiko alde egin balu, zailagoa egingo zitzaizun.
• Berandu hasi izan balira, ezin izango zuten lana amaitu.
7
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
14. FITXA 6 Jarri baldintza eta ondoriozko aditz formak orain eta

lehen aldian.
1 Inguratu aukera egokia. Baldintza Ondorioa Ondorioa

orain lehen
• Zauriren bat izango bazenu, iodoa eman beharko
nik hura banu nuke nukeen
zenioke.
hark ni banindu ninduke nindukeen
• Liburuari orri horiek kenduko bagenizkio, ez litzateke
igarriko. guk zu bazintugu zintuzkegu zintuzkegun
• Neska jatorra izango balitz, lagun gehiago izango lituzke. haiek hura balute lukete zuketen
nik zuri banizkizu nizkizuke nizkizukeen
• Irakasleak agindutakoa egin bagenu, hobeto ulertuko
batzuek
genuen.
• Hori lehenago zeure buruari galdetuko bazenio, agian 7 Jarri baldintzazko perpausa hauek lehenaldian.
gauzak hobeto joango lirateke.
• Deituko bazenit, zure bila joango ginateke.
2 Bete hutsuneak. Deitu bazenit, zure bila joango ginatekeen.
• Goseak jaikiko bagina, ondo gosaltzea gustatuko • Dirurik izango bazenute, oporretan joango zinatekete.
litzaiguke. Dirurik izan bazenute, oporretan joango zinateketen.
• Maren garaiz etorriko balitz pelikula osoa ikustea • Ausartuko bagina, daukan guztia kenduko genioke.
gustatuko litzaiguke.
Ausartuko bagina, daukan guztia kenduko genioke.
• Lobari txakur hori hurbilduko balitzaio, oihuka hasiko
litzateke.
• Hura txakurrari oihuka hasiko balitzaio, txakurra urduritu
• Zer egingo zenidake zuk niri egia esango ez banizu?
egingo litzaioke.
• Nora eramango zenituzke txakurrak enbarazuan egongo
3 Asmatu honako esaldi hauen ondorioa. balira?
• Guk Ane ondo ezagutuko bagenu, ez genioke gustuko ez

duen ezer esango.
• Gure eskola berberean ibiliko balira,
• Lagunak agurtuko ez bagenitu, gurekin haserretuko
lirateke. gure lagunak izango lirateke.
• Hura mehatxatuko balute, ez litzateke etxetik aterako. • Elur jasa handia hasiko balitz,
kateak behar izango genituzke errepidean.
4 Aztertu aditzak adibidean bezala. • Zure laguntza edukiko bagenu,
Balizkio: hark - hari - zerbait (pluralez). Baldintza. arin batean amaituko genituzke lanak.
• bagenizkie: guk - haiei - zerbait (pluralez). Baldintza.
• nizkieke: nik - haiei - zerbait (pluralez). Ondorioa. 10 Osatu esaldiak ondoriozko aditza jarriz.
• nituzke: nik - haiek. Ondorioa. • Gaur dirurik banu, zinera joango nintzatekeen (ni).
• zenidakete: zuek - niri -zerbait (singularra). Ondorioa.
• Orain tortilla jango banu, gauean ez nuke afalduko.
• balitzaie: hura - haiei. Ondorioa.
• Atzo kafe hutsa hartu izan banu, ez nukeen gauean
begirik bilduko.
• ginateke: ginatekeen.
• litzaidake: zitzaidakeen.
• lituzkete: zituzketen.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri Richart-eko egiturari buruzko azalpen-testu zatia eta aukeratu.
Meteorito baten edo sumendien eraginez sortu zela pentsatu bada ere, egindako
ikerketek bi aukera horiek alboratu dituzte. Gaur egun, hipotesi nagusiak lurraren
goiko geruzaren mugimendu tektonikoaren eraginez atera zela dio, eta, ondoren,
haize eta uraren higaduragatik egitura zulatzen joan dela.
7 haizetara
❑ Fenomenoa deskribatzen du. ❑ Adituen hipotesiak azaltzen ditu.

❑ Fenomenoaren kausa zehazten du. ❑ Adibideak ematen ditu.
GRAMATIKA 2 Berridatzi perpausak aditz jokatuak jokatugabe bihurtuz.

• Umorea aldatzen ez baduzu, ez duzu filmarekin barrerik egingo. (ezean)
• Gauez ikasiko badut, kafea hartu beharko dut. (-t(z)ekotan)
• Lo gehiegi egiten badut, buruko minez esnatzen naiz. (-(e)z gero)
• Dutxarik hartzen ez baduzue, hoztu egingo zarete. (ezik)
• Dantza txapelketa irabaziko badugu, gogor entseatu behar dugu. (-t(z)ekotan)
GRAMATIKA 3 Sortu baldintza-perpausak aditz jokatuez.

• Gu berandu (oheratu) bihar berandu
(esnatu)
• Zuk sukaldea (batu) , nik siesta
(egin)
• Umeek goxokiak (jan) , hortzetako arazoak
(izan)
• Nik idazlana (idatzi) , zuek lana
(aurkeztu)
• Zuek zarata handia (egin) , irakasleak errieta
(egin)
PROBA
GRAMATIKA 4 Jarri orainaldiko aditzak iraganean, eta alderantziz.
• Zuek goizago etorriko bazinete, lana garaiz amaituko zenukete.
• Gogor lan egin banu, marka haustea lortuko nukeen.
• Arropa zarpailez jantzi banintz, ez nintzatekeen antzokian sartuko.
• Freskagarri gehiegi edan balute, sabeleko mina izango zuketen.
• Taxia hartuko bagenu, askoz arinago helduko ginateke.
GRAMATIKA 5 Osatu testua koadroko baldintzak erabiliz.
bagenu – genuke – bazenu – bazina – nituzke – bagina banu – banintz – nintzakete

zatekeen – zenukeen – nintzakete – zenituzke – ginatekeen – nuke – zinateke – bazina
Ni oporretan egongo , lagunekin mundua ezagutzera joango
. Dirurik izango , Europarako trena hartuko
eta Mikelen eta Itziarren bidaia txartelak ere ordainduko .
Lagunartean egongo gu, ikaragarri ondo pasatuko .
Zu nora joango bidaiatzeko aukera izango ? Europara
joango , lagunak eramango ? Agian, guk abenturazko
telebista-programan izena eman izan , ametsa egia bihurtuko
eta Amazonas ingurua ezagutzen egongo . Zu zeu
ere ausartagoa izan , horrelako abenturaren batean parte hartuko
LEXIKOA 6 Osatu esaldiak -dun, -ti, -tsu eta -bera atzizkiekin.
• Kontuz zer esaten diozun, hain da (sentitu) !
• Bihar (eguzki) badago, hondartzara joatekotan gaude.
• Jan eta jan eta ez da asetzen, (gose) hutsa da.
• (Praka) emakume hori zure amona dela pentsatu dut.
• Ez izan (kezka) , laster helduko da etxera!
PROBA
LEXIKOA 7 Idatzi definizioei dagozkien hitzak.
• Tranpak egiteko joera duena:
• Oso erraz hunkitzen dena:
• Adarrak dituena:
• Indar handia duena:
ORTOGRAFIA 8 Erantzun galderei baiezka.
• Ez al dabiltza lanean?
• Baduzue zapirik, mesedez?
• Ba al dakite zer ordu den?
• Ba al dator Jon?
ORTOGRAFIA 9 Osatu perpausak aditzei ba- edo -(e)z gero erantsiz.
• Lasai, Aitor. Zu hitz egiten hasten , guztiak isilduko dira.
• Astiroago irakurri , hobeto ulertuko dugu guztiok.
• Oihu egiten , txoriak beldurtuko ditut.
• Aner etortzen , gurekin jolastu nahiko du.
LITERATURA 10 Irakurri olerkia eta adierazi zeri buruz ari den eta nor zen egilea.
KONTRAPAS

Heuskara
ialgi adi kanpora
Garaziko herria
Benedika dadila
Heuskarari eman dio
Behar duien thornuia.

Heuskara

Ialgi adi plazara

Bertze jendek uste zuten
Ezin eskriba zaiteien
Orai dute phorogatu
Enganatu zirela.
Heuskara
Ialgi adi mundura
Kausa-ondoriozko azalpen-testuen ezaugarriak ezagutzen ditu. 1
Aditz jokatugabeak erabiliz, baldintzazko perpausak sortzen daki. 2
Badaki baldintzazko perpausak sortzen. 3
Baldintzako orainaldiko eta iraganeko aditzak bereizten ditu eta egoki erabiltzen ditu. 4
Testuinguruaz lagunduta, baldintzako aditzak txertatzeko gai da. 5
-dun, -ti, -tsu eta -bera atzizkien esanahia ulertzen du eta egoki erabiltzen ditu. 6
-dun, -ti, -tsu eta -bera atzizkiekin hitz eratorriak sortzen ditu. 7
Baiezko perpausetan ba- aurrizkia egoki erabiltzen du. 8
Badaki ba- eta -(e)z gero egiturez baldintza perpausak sortzen. 9
Pizkundeko olerkigile handiak ezagutzen ditu eta olerkiak ulertzeko gai da. 10
ERANTZUNAK 4 • Zuek goizago etorri (izan) bazinete, lana garaiz amaituko

zenuketen.
1 • Fenomenoaren kausa zehazten du. • Gogor lan egingo banu, marka haustea lortuko nuke.
• Adituen hipotesiak azaltzen ditu. • Arropa zarpailez jantziko banintz, ez nintzateke antzokian
2 • Umorea aldatu ezean, ez duzu filmarekin barrerik egingo. sartuko.
• Gauez ikastekotan, kafea hartu beharko dut. • Freskagarri gehiegi edango balute, sabeleko mina izango
lukete.
• Lo gehiegi eginez gero, buruko minez esnatzen naiz.
• Taxia hartu (izan) bagenu, askoz arinago helduko
• Dutxarik hartu ezik, hoztu egingo zarete. ginatekeen.
• Dantza txapelketa irabaztekotan, gogor entseatu behar 5 Ni oporretan egongo banintz, lagunekin mundua ezagutzera
dugu. joango nintzakete. Dirurik izango banu, Europarako trena
3 Sortu baldintza-perpausak aditz jokatuez. hartuko nuke eta Mikelen eta Itziarren bidaia txartelak ere
ordainduko nituzke. Lagunartean egongo bagina gu,
• Gu berandu oheratzen bagara, bihar berandu esnatuko
ikaragarri ondo pasatuko genuke. Zu nora joango zinateke
gara.
bidaiatzeko aukera izango bazenu? Europara joango bazina,
• Zuk sukaldea batzen baduzu, nik siesta egingo dut. lagunak eramango zenituzke?Agian, guk abenturazko
• Umeek goxokiak jaten badituzte, hortzetako arazoak telebista-programan izena eman izan bagenu, ametsa egia
izango dituzte. bihurtuko zatekeen eta Amazonas ingurua ezagutzen egongo
ginatekeen. Zu zeu ere ausartagoa izan bazina, horrelako
• Nik idazlana idazten badut, zuek lana aurkeztuko duzue.
abenturaren batean parte hartuko zenukeen.
• Zuek zarata handia egiten baduzue, irakasleak errieta
egingo dizue.
6 • Kontuz zer esaten diozun, hain da sentibera!
• Bihar eguzkitsu badago, hondartzara joatekotan gaude.
• Jan eta jan eta ez da asetzen, goseti hutsa da.
• Prakadun emakume hori zure amona dela pentsatu dut.
• Ez izan kezkatia, laster helduko da etxera!
7 • tranpatia
• hunkibera
• adarduna
• indartsua
8 • Bai, badabiltza lanean.
• Bai, badugu zapia.
• Bai, badakite zer ordu den.
• Bai, badator.
9 • Lasai, Aitor. Zu hitz egiten hasten bazara, guztiak isilduko
dira.
• Astiroago irakurriz gero, hobeto ulertuko dugu guztiok.
• Oihu egiten badut, txoriak beldurtuko ditut.
• Aner etortzen bada, gurekin jolastu nahiko du.
10 Euskarazko lehen liburua argitaratu dute. Horrela, euskaraz
ere idatz daitekeela erakutsi dute eta euskarari bere lekua,
garrantzia, ospea eman diote.
Egilea Bernat Etxepare da, Lingua Vasconum Primitiae
liburuaren egilea. Liburu hori da euskaraz inprimatu zen
lehenengoa, 1545ean.
Hondakinen kudeaketa eztabaidan

Egunean, batez beste, 1,5 kg hondakin sortzen du herritar bakoitzak. Hondakin horien % 42 inguru materia
organikoa da. Gainerakoa, ontziak, beira, papera, kartoia, pilak, olioa, ehunak, tamaina handiko tresnak eta erre-
fusa izaten da.
Hondakin horiek biltzeko hainbat sistema daude.
Lau edukiontzien sistema

Lau edukiontzien sistema 80. hamarkadan zabaldu zen eta honako hondakin hauek biltzen ditu bereizita: beira,
papera eta kartoia, eta ontzi arinak. Materia organikoa eta errefusa, berriz, nahasita biltzen dira; hau da, konpos-
ta egiteko baliagarria dena eta birziklatu ezin daitekeena nahasi egiten dira.
Lau edukiontzien bidezko bilketa-sistema merkea zelako hedatu zen, baina urteak pasa ahala, zerbitzua garesti-
tuz joan da eta bide beretik jarraituko du. Gipuzkoako herri guztiak jabetuko dira igoera horretaz, nahasita bil-
tzen diren hondakinen prezioa nola igotzen den ikustean. Orain arte, hondakinak jaurtitzeak 70-75 euro/tonako
kostua zuen; hemendik aurrera, berriz, 125,74 euro/tonako kostua izango du; alegia, % 80 garestiago.
Hala ere, lau edukiontziena da gure inguruan zabalduen dagoen bilketa-sistema. Sistema horren bidez, batez
beste, hondakinen % 20 inguru biltzen da gaika eta, gainerakoa, % 80, nahasita.
Ondorioz, hondakinen % 80 zabor bihurtzen da eta zabortegira edo erraustegira bideratzen da.
Bosgarren edukiontzia
Bosgarren edukiontzia materia organikoa bereizita ja- Hondakinen birziklatzea Usurbilen %-tan
sotzeko ontzia da. Gainerakoak bezala, kalean kokatzen 100
da, baina, besteak ez bezala, hondakinak hara botatze- 90 82,32 81,39 82,44
ko, giltza eskuratu behar da, hau da, udaletxean izena
80
ematen duten herritarrek soilik bota dezakete materia
organikoa bosgarren edukiontzira. 70
Izan ere, bosgarren edukiontziaren desabantaila nagu- 60
2009
sia biztanle kontzientziatuentzat bakarrik balio izatea Atez ateko
50
da. Materia organiko hori birziklatu eta kalitateko kon- bilketarekin
37,38
posta lor-tzeko ezinbestekoa da bestelako hondakine- 40
kin inolaz ere ez nahastea, eta, horregatik, nolabaiteko
30
kontrola edukitzeko, biztanle batzuei mugatzen zaie. 31,69
28,19 29,98 31,45
Donostiako Amara auzoan, esaterako, 1.700 familia bo- 20
luntario daude. 10 2008
Bosgarren edukiontziarekin, zaborren % 25 inguru bir-
0
ziklatzea lortzen da eta gainerako % 75 zabortegira bo- 1. hiruhilabetearen 2. hiruhilabetearen 3. hiruhilabetearen 4. hiruhilabetearen
batezbestekoa batezbestekoa batezbestekoa batezbestekoa
tatzen da.
Atez ateko bilketa 301294p34

Atez ateko bilketarekin, birzikla daitezkeen hondakin guztiak biltzen dira gaika, eta ondorioz, herritar guztien
parte-hartzeari esker, birziklatze-maila oso altuak lortzen dira. Usurbilen hondakinen % 82tik gora birziklatzea
lortu da.
Andatza aldizkaria (moldatua)
7. unitatea
Usurbilen bildutako Bildutako

Bildutako
organikoa
organikoa
2009 2009 263.290
hondakinak gaika
263.290
Beira
Beira
Papera/Kartoia
Papera/Kartoia
2008 2008
0 0
Ontziak
Ontziak
Besteak: olioa,
Besteak: olioa,
pilak, ehunak
pilak, ehunak
Errefusa
2009 263.290 Errefusa
2009 263.290
2008 258.810
2008 258.810
2009 251.720
2009 251.720
2008 266.850
2008 266.850
2009 148.860
2009 148.860
2008 118.800
2008 118.800
2009 176.260
2009 176.260
2008 172.890
2008 172.890
2009 663.860
2009 663.860
2008 2.005.970
2008 kg 0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.005.9702.500.000

2.000.000
301294p35
Euskara eta Literatura ERAGIN 1. DBH Fotokopiatzeko materiala © Zubia Editoriala, S. L.-Santillana Educación, S. L. 357
kg IKASGELARAKO
0 EGUNEZ EGUNEKOA
500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000 2.500.000
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Erantzun galdera hauei:

• Zenbat sistema daude hondakinak biltzeko?
• Zein da zabalduen dagoen sistema?
• Zergatik da zabalduena sistema hori?
• Zertan datza zabalduen dagoen sistema hori?
2 Erabili laukietako ehunekoak testuko aipamen hauek osatzeko.
% 80 % 25 % 42 % 82 % 80

• Lau edukiontzien sistema erabiliz, hondakinak jaurtitzea garestituko da.
• Atez ateko bilketaren bidez, hondakinen birziklatzea lortzen da.
• Bosgarren edukiontziarekin, zaborren biltzen da gaika.
• Biztanle bakoitzak sortzen dituen hondakinen materia organikoa da.
• Lau edukiontzien sistemarekin bildutakoaren zabortegira bideratzen da.

Bosgarren edukiontzia erabiltzeko, giltza behar da.
Bosgarren edukiontzian materia ez-organikoa biltzen da.
Donostiako Amara auzoan nahitaezkoa da bosgarren edukiontzia erabiltzea.
Usurbilen birzikla daitezkeen hondakin guztiak biltzen dira gaika.
4 Zertan datza bosgarren edukiontzia erabiltzen duen sistema? Zein da sistemak duen alderik
txarrena?
5 Zein datu ematen ditu 356. orrialdeko grafikoak?

Zenbat zabor kilo bildu den urtebetean.
Hondakinen zer ehuneko birziklatu den bi urte horietan.
Zer motatako zaborrak bildu diren bi urteko epean.
7. unitatea
Eta 357. orrialdean dagoenak?

Zenbat zabor kilo bildu den urtebetean.
Hondakinen zein ehuneko birziklatu den bi urte horietan.
Zabor mota bakoitzeko zenbat kilo bildu diren 2008an eta 2009an.
6 Zertan datza atez ateko bilketa-sistema? Zer eskatzen du? Zer lortzen du?

2008 2009
%9
%9 % 20
7 Zergatik nabarmentzen da Usurbil?
% 35
%4
Inguruko
% herrietan
6 baino edukiontzi gehiago daudelako.
% 14
% 72 Hondakin gehienak birziklatzen dituztelako. Bildutako organikoa
Hango 1.700 familiak konposta egiten dutelako.
% 13
% 10 Beira
%8
INTERPRETATU 8 Aukeratu 357. orrialdeko grafikoarekin bat datozen grafikoak. Gogoratu grafikoan 2008ko eta
Papera/Kartoia
2009ko datuak azaltzen direla.
Ontziak
2008
2009
2008 2009
2008
2009
%5 Besteak: olioa, pilak,
%9
% 9
ehunak
% 10 %9
% 9 % 20 %20
%
% 20
20
%8 %4
% 4 % 35
% 35 Errefusa
% 50
%
%66
%% 14
14
% 13 % 20 % 20 Bildutako organikoa
organikoa
% 72
% 72 Bildutako
% 14 10 % 20 %
% 10
% % 13
13
Beira
Beira
%8
% 8
Papera/Kartoia
Papera/Kartoia
Ontziak
Ontziak
2009
2008
2009 2008
2009
2008
%5
% 5 Besteak: olioa,
olioa, pilak,
pilak,
%9 Besteak:
ehunak
ehunak
% 10
% 10 %9 % 20
20 % 20
20
301294p38
% %
%88 % 35 Errefusa
Errefusa
% %4
% 50
% 50
%6
% 13
13 % 20
20 % 20
% 14
% % % 20
% 72 Bildutako organikoa
% 20
% 14
% 14 % 10 % 20 % 13 Beira
%8
Papera/Kartoia
Ontziak
2009 2008
%5 Besteak: olioa, pilak,
ehunak
% 10 301294p38
301294p38
% 20 % 20
%8 Errefusa
% 50
% 13 % 20 % 20
% 14 % 20
Izena: Maila: Data:
9 Aukeratu interpretazio hauetatik irakurgaiko grafikoekin bat datozenak.

2009an 2008an baino ia hiru aldiz gehiago birziklatu zen Usurbilen.
2008an 2009an baino zabor organiko gehiago bildu zuten Usurbilen.
2009an 2008an baino hiru aldiz errefusa gutxiago bidali ziren zabortegira.
2008an 2009an adina ontzi birziklatu zituzten Usurbilen.
10 Zer da konposta? Zertarako erabiltzen da? Azaldu hitz hauen laguntzaz.
organikoak lurra hondakin landare ongarria aberastu

HAUSNARTU 11 Zein da, zure iritziz, hondakinak biltzeko sistemarik onena? Arrazoitu.
12 Zure etxean hondakinak banatzen al dituzue? Nola egiten duzue? Azaldu.
13 Hondakinak gutxitzeko asmoz, supermerkatuetan plastikozko poltsak doan emateari utzi diote.
Zer iruditzen zaizu neurri hori? Arrazoitu.
14 Pentsatu kanpaina bat prestatu behar duzula jendea hondakinak banatu eta birziklatzera
bultzatzeko. Zein lelo aukeratuko zenuke kanpainaren izenburutzat? Azaldu zeure leloa.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Hondakinen kudeaketa eztabaidan testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
literatura- 7, 9, 10
komunikaziorako
gaitasuna Azalpen argiak eta zehatzak idazten ditu. 4, 6, 10, 11,
12, 13
Matematikarako Grafikoak interpretatzen ditu. 5, 8, 9

gaitasuna
Ehunekoak irakurtzen eta interpretatzen ditu. 2
Zientziarako Ingurumena babesteko, hondakinak kudeatzeko sistemak ulertzen ditu. 4, 6, 11

gaitasuna
Ingurumena babesteko, hondakinak birziklatzeko beharraz jabetzen da. 12, 13

ekintzaile-sena
garatzeko
gaitasuna
Ikasten eta Adierazpide grafikoa interpretatzen du. 5, 8, 9

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna
Izaten ikasteko Bere iritzia adierazten du. 11, 13

gaitasuna
Gizarterako eta Hondakinen kudeaketak herritarrengan dituen ondorioez hausnartzen du. 4, 6, 11, 13
herritartasunera-
ko gaitasuna
ERANTZUNAK
• Lau edukiontzien sistemarekin bildutakoaren % 80
zabortegira bideratzen da.
1 • 3 sistema daude: lau edukiontzien sistema, bosgarren
3 • Egia
edukiontzia eta atez ateko bilketa.
• Lau edukiontzien sistema • Gezurra
• Merkea zelako. • Gezurra
• Beira, parea eta kartoia eta ontzi arinak bereizten ditu. • Egia
Materia organikoa eta errefusa nahasita biltzen dira. 4 Materia organikoa bereizita jasotzeko edukiontzia da.
2 • Lau edukiontzien sistema erabiliz, hondakinak jaurtitzea Hondakinak hara botatzeko, giltza eskuratu behar da eta
% 80 garestituko da. horretarako, izena eman behar da udaletxean. Alderik
• Atez ateko bilketaren bidez, hondakinen % 82 txarrena da, biztanle kontzientziatuentzat bakarrik balio
birziklatzea lortzen da. duela.
• Bosgarren edukiontziarekin, zaborren % 25 biltzen da 5 • Hondakinen zer ehuneko birziklatu den bi urte horietan.
gaika.
• Zabor mota bakoitzeko zenbat kilo bildu diren 2008an
• Biztanle bakoitzak sortzen dituen hondakinen % 42 eta 2009an.
materia organikoa da.
6 Atez ateko sistemaren bidez, birzikla daitezkeen hondakin
guztiak gaika biltzen dira. Herritar guztien parte hartzea
eskatzen du, eta birziklatze-maila altuak lortzen ditu.
7 Hondakin gehienak birziklatzen dituztelako.
8 2008: ezkerreko grafikoa.
2009: eskuineko grafikoa.
9 • 2009an 2008an baino ia hiru aldiz gehiago birziklatu zen
Usurbilen.
• 2009an 2008an baino hiru aldiz errefusa gutxiago bidali
ziren zabortegira.
10 Hondakin organikoak erabiliz sortzen den ongarria da. eta
Ongarri hori lurrera botatzen da, aberasteko, landareak hazi
daitezen.
11 Erantzun librea.
12 Erantzun librea.
Norbere iritziaren araberako erantzuna. Hauek izan
daitezke erantzun posible batzuk: itxurarekiko gehiegizko
mendekotasuna, gaixotasun fisiko edota psikologikoak …
13 Norberaren araberako erantzuna.
14 Erantzun librea.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 2 • Egia.
• Gezurra.
Atarikoa (126. eta 127. or.) • Gezurra.

• Egia.
Mintzatu
3 Euren bihotzaren seme-alabak direla erantzuten diete
• Erantzun eredua (E. E.).: Goiko irudiei erreparatuta, gaia Ipar Ko-
genetikari garrantzi handiegia ematen dietenei.
rearen eta Hego Korearen arteko gatazka, edota bi herrialdetako
herritarren arteko harremana izan daiteke; argazkietan bertako 4 Idazlearen langintza eta adopzioa.
herritarrak elkarri besarkatzen ageri dira. 5 Idazle bakoitzak bere ohiturak eta jokabideak ditu.
• Erantzun librea (E. L.). 6 E. E.: Testua liburuaren hasieran edo hitzaurrean kokatuko
• E. L. litzateke; izan ere, bizi izan duena nola kontatuko duen
adierazten baitio irakurleari: irakurle estimatu hori,
Entzun bihotzarekin idatziko dudala agintzen dizut…
Elkarrengana bildu 7 • Nire ustez, idazleak ezin du hutsik egin.
• E. E. Ipar eta Hego Korearen artean izango diren elkarrizketei • Uste dut askoz garrantzitsuagoa dela idatzi nahi duzuna argi
buruz informatzea. eta garbi idaztea.
• Senitartekoek Kumgangeko mendietan bildu behar zuten. Elurte • Liburuak idazteari oso langintza zaila irizten diot.
batek bilerak egingo zireneko esparrua gogor astindu zuen.
• Testuaren idazlea bihotz oneko pertsona delakoan nago.
• 21.700 pertsona baino gehiago.
8 E. E.: Adierazi nahi du ez duela inolako galbahe edota iragaz-
kirik erabiliko idazterakoan, eta sentitu eta bizi izandakoa
Irakurri
gogoratzen duen bezala kontatuko duela.
Euskal diaspora: zortzigarren herrialdea
9 E. L.
• Euskal diaspora hainbat arrazoi direla medio beren lurraldea utzi
duten euskal herritarrek mundu osoan osatzen duten sarea da.
• Euskal diaspora 10.000.000 bat lagunek osatzen dute.
• Euskal etxeak diasporako euskal herritarrak biltzeko zentroak
dira, eta batez ere, kultura-jarduerak egiten dira haietan: euskara-
eskolak, dantza-ikastaroak, jaiak eta kirolak... BIDAIA BAT PLANIFIKATZEA
• Euskal diasporari zortzigarren herrialdea deitu ohi zaio. 1 E. L.: Atal honetako jarduerek erantzun irekia izango dute; izan
ere, ikasleek bidaia bat antolatuko dute hainbat urratsi
jarraituz. Jarduera honetan, norekin joan, nora, nola eta zer
Idatzi
eraman pentsatu beharko dute.
Ikasleek goiko testua irakurri eta euskal arboglifoei buruzko infor-
2 E. L.: Zein hizkuntzatan hitz egingo duten aukeratuko dute.
mazioa bilatuko dute Interneten. Ondoren, galderei erantzungo
diete. 3 E. L.: Bidaiaren asmoa zein den zehaztuko dute.
• E uskal arboglifoak edo dendroglifoak Mendebaldeko Estatu 4 E. L.: Bidaia ikaskideen aurrean aurkeztuko dute.
Batuetan zehar euskal artzainek makalen azalean egindako
grabatuak edo glifoak dira. ENTZUTEKO TESTUA
• E. L.:
1 • Martin eta Xabier Etxeberria, anaia bikiak izateaz gain,
idazleak dira.
Irakurmena (128. eta 129. or.) • Lau eskutara idaztea patata-tortilla bat bien artean presta-
tzearekin konparatzen dute.
Testua aztertzen • Liburuko protagonistak X eta M izeneko bikiak dira (Idazleen
Ekialdetik iritsi zen Enara alter egoa), hots, idazle bakoitzaren zenbait ezaugarri
1 • Protagonistaren izena asmatzea. esajeratuz sortutako pertsonaiak.
• Protagonista nagusiaren izena Enara da. Beste protagonisten

2 • Istorioaren muina (mezua, argumentua) adostu.
izenak: Xabi, Larraitz eta Garazi. Egilearen seme-alabak dira. • Osagaiak (garaia, pertsonaiak, lekuak) aukeratu.
Familia-liburuan ageri dira. • Osagai horiekin, liburuaren eskema egin.
• E. E. Feng abizena, hiriko umezurtz-etxeko haur guztien • Txandaka, liburuaren atalak idatzi.
abizena da. Izenari dagokionez, Fu hitzak «zortea» esan nahi
• Azken zuzenketa egin.
du, besteak beste; Han hitzak, berriz, «bustita, blai eginda»
esan nahi du.
BIZIPENAK KONTATZEA HIZKUNTZAREN ERABILERA

1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek opor-egun baten kontaketa
idatzi beharko dute iraganean; horretarako, proposatutako
aholkuei jarraituko diete. Gramatika (130.-133. or.)
PERPAUSA: BALDINTZA
1 • Mutil hori aurrean esertzen bazaizu, ezin izango duzu filma
ikusi.
TESTUTIK ABIATUTA
• Kontzerturako sarrerak zuk erosten badituzu, datorren
1 • Basamortuko zirkulu mortuen jatorria zein den. astean emango dizut dirua.
• Termitek landareen sustraiak jaten dituztenez, belarrik • Jonek bidea horren erraz aurkitu bazuen, norbaitek lagundu
hazten ez delako. ziolako izan zen.
• Ez, bestelako hipotesi bat proposatzen du. • Lan guztiak amaierarako utziz gero, estu ibiliko gara datorren
astean.
2
2. Paragrafoa Litekeena da termitak izatea erantzuleak;
• Laguntzarik eskatu ezean, nekez lortuko dugu ariketa horiek
aztertu zituen zirkulu gehienetan aurkitu
Argudiatzea baitzituen intsektu horiek.
ebaztea.
2 • Horrela jarraituz gero, ezingo zara gurekin etorri.
3. Paragrafoa Landareen arteko lehia izan liteke zirkulu
Argudiatzea bitxi horiek agertzearen arrazoia. • Olatu erraldoi bat etorri ezean, ez da uretatik aterako.
• Zezenak zu harrapatzen bazaitu, jo eta bertan hil egingo
4. Paragrafoa Teoria ugari daude: antzinako nekazariak,
zaitu.
estralurtarrak, termitak, landareen
Adibideak biziraupenerako lehia… • Lagunduz gero, arinago bukatuko dugu eginbeharra.
• Udako oporretan atzerrira joaten bazara, ez ahaztu Nortasun
3 E. E: Azalpenak indartzeko, beste iturri batetik jasotako Agiria.
informazioa erabiltzen da: "orain arteko azalpenik sendoena 3 • Zuk bazkaria prestatzen baduzu, nik harrikoa egingo dut.
Science aldizkarian" / "Plos one aldizkarian berriki argitaratu
• G uk mozorro horiek janzten baditugu, haurrak beldurtu
duten ikerketa batean, zera erakutsi dute..."..
egingo dira
4 • Batzuen ustez, aurpegitik euliak uxatzeko erabiltzen dituzte • Zuek berogailua pizten ez baduzue, denok hotzez egongo
belarriak. gara.
• Antzinako elefanteek hegan egiten zuten belarriei esker. • Lagunak haserretuz gero, zuek zelatatuko zaituztete.
• Elefantea munduko ugaztunik handiena da. • Nik ezin izango dut pasatu, zuk atea ireki ezean.
• Zoologoen arabera, gorputzeko tenperatura doitzeko 4 • E. E.: Sarrerarik erosi ezean, ezingo gara kontzertura joan.
erabiltzen dituzte belarriak.
5 E. L.: Ariketa honek erantzun librea izango du; izan ere, ikasleek
IDAZTEARI EKIN perpaus-katea osatu beharko dute talde handian. Horretarako,
ikasle bakoitzak aurrekoak adierazitako ondorioa hartuko du
5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek kausa-
oinarri.
ondorioa motako dibulgazio-testu bat idatziko dute galdera
honi erantzunez: Zertarako erabiltzen dituzte belarriak
elefanteek? Testua antolatzeko, hainbat urratsi jarraituko diete.
1 • Miren orain ikusiko banu, ez nuke ezagutuko.
• Euria egingo balu, etxera itzuli beharko zenukete.
• Zure izena esango balute, ederki lotsatuko zinateke.
• Goizago atera bagina, ez ginatekeen berandu iritsiko.
• Kalean ikusi banu, agurtu egingo nukeen.
• Haiekin eraman banindute, ez ziratekeen damutuko.
2 • gara > ginen > bagina > ginateke.
• duzu > zenuen > bazenu > zenuke .
• ditu > zituen > balitu > lituzke.
• naiz > nintzen > banintz > nintzateke.
3 • Leiho guztiak itxiko nituzkeen, haize gogorragoa balebil. • Asunak ukitzen badituzte, azkura izango dute.
• Dirurik izan bagenu, zinemara joango ginatekeen. • Zuk nahi izango bazenu, nik lagunduko nizuke.
• Oihu egin balute, entzungo genituzkeen. • Nekatuta bazaude, hartu atsedena.
• Azkarra izan bazina, kasu egingo zenukeen. 3 • Gozoki guztiak janez gero, tripako mina izango duzu.
4 • Tabernariek ateak itxiko balituzte, haiek diru gutxiago bilduko • Mesedez eskatuz gero, irristailua utziko dizute?
lukete. • Giltza galduz gero, nola sartuko gara etxean?
• Bolaluma erosiko bazenu, zuk idazteko aukera zenuke. • Paperak lurrera botaz gero, jaso beharko dituzu.
• Zure lagunak jatorxeagoak izan balira, ni gusturago ibiliko • Elurra eginez gero, elur-panpina egingo dugu.
nintzatekeen zuekin.
4 • Ba al dakizu zer ordu den? Bai, badakit; oso berandu.
• Sarrera merkeagoa izan balitz, jende guztia sartuko zatekeen.
• Baduzu gogorik zinemara joateko? Bai, gogo handia dut.
• Bazatoz gurekin igerilekura? Ez, ez noa.
Lexikoa (136. or.) • Badago komikirik liburutegian? Bai, badago komikirik.
• Badaramazu urik kantinploran? Bai, badaramat; jakina.
IZENONDOAK SORTZEKO ATZIZKIAK
1 • Gonadun / bizardun / haurdun.
• E. E.: Gizon bizardun horrek motor ederra dauka.
2 • Landerrek sarri esaten du gezurra; oso gezurtia da.
• Beti zalantzan dabilen pertsonari zalantzati esaten zaio.
• Ume hori etengabe ari da negarrez; oso negartia da.
OLERKIGINTZA I
• Tranpak egiten dituenari tranpati esaten diogu.
1 • Olerki batzuek errima eta neurri zehatz batzuk dituzte. Beste
3 • balio > baliotsu • arrisku > arriskutsu batzuek, berriz, ez dute araurik; olerki askeak dira.
• ardura > arduratsu • hodei > hodeitsu • G rezia zaharrean: Poesia lirikoa sortu zen, eta olerkiak
• umore > umoretsu • zarata > zaratatsu musikaz eta, batzuetan, dantzaz laguntzen ziren / Erdi Aroan:
Olerkaritzaren ezaugarri bilakatuko zen osagarri bat nagusitu
4 • Hotzarekiko oso sentibera dena: hozbera. zen: errima. / XX. mendean: Olerki askeak olerki neurtuekin
• Izerditzeko joera duena: izerbera nahasi ziren.
• Sentimenduek erraz hunkitzen dutena: sentibera • Pizkundeko hiru idazle ezagunenak Jose Maria Agirre Xabier
Lizardi, Estepan Urkiaga Lauaxeta eta Nikolas Ormaetxea
• Erraz maitemintzeko joera duena: maitabera Orixe izan ziren.
5 Liburu-saltzaile xelebrea 2 Olerkiaren gaia fedea da.
Saltzaile gehienen antzera, berritsua da gure Jaxinto. Liburuez 3 • Olerkaria neskatxa gorrixkaren bila ari da.
dena daki; oso jakintsua da. Baina itxura xelebrea du: loredun
• Ez du aurkitu, eguzkitan galdu zaio.
alkandorak maite ditu eta lumadun kapela ez du sekula
kentzen; gainera, gaixobera denez, lepo inguruan bufanda • Bai. Errima duten hitzak 1-4 (zuriok, txoriok) eta 2-3 (bila, isila)
eraman ohi du. lerroetan daude, baita 6-8 (muinoetan, eguzkitan) lerroetan
ere.
TESTUA: ONDAR GORRI

1 E. E.: Uda atzean utzita, udazkenean sartu da. Hondartza
BA- ETA -(E)Z GEROREN IDAZKERA gorriaren metafora erabiltzen du udazkeneko orbela
adierazteko.
1 • Egia aitortzen badugu, barkatuko gaituzte.
2 • Uda: Suzko itsasoa.
• Ba al daukazu borragomarik?
• Gerizpea: Untzia (itsasontzia).
• Gonbidatuz gero, joango al zara?
• Udazkena. Ondarreta (Hondarreta) bat, soil eta gorri.
• Bagoaz; berandu da-eta!
3 E. L.
• Uharte hartan, mamuak ba omen zeuden.
4 E. L.
2 • Berandu heltzen bagara, autobusa galduko dugu. 5 E. L.: Ariketa honetan ikasleek Lizardiri buruzko informazioa
• Kalean ikusten banauzu, ez nauzu agurtuko? bilatu eta haren fitxa laburra egingo dute.
OLERKIAREN ESANAHIA ARGITZEA 6 • Nor da gizon bizardun hori?

1 Olerkia bi zatitan dago banatuta. Lehenengoan, narratzailea • Lasaitu hadi, negarti bat haiz!
hiltzen ari da; bigarren zatian, bere heriotzari buruz dihardu.
• Nire azala oso sentibera da eguzkiarekiko.
2 Olerkariak irakurleari hitz egiten dio.
• Artzain-txakurrak oso iletsuak izan ohi dira.
3 E. E.: Lizardik, «arnasa ba... kan... du...» bertso-lerroan adie-
• Gure baserriko idia oso indartsua da.
razten du arnasa moteltzen ari zaiola, harik eta eten egiten
den arte; bakandu hitza eten puntuekin banatuz, kontake- 7 • Berandu bazatoz, deitu telefonoz.
taren erritmoa moteltzen du. • Pintxo gehiegi janez gero, ez duzu ezer afalduko.
• Ba al dakizu nor naizen?
AMAIERAKO JARDUERAK • Finala irabaziz gero, txapeldun izango gara!
• Gaua oskarbi balego, ilargia ikusiko genuke.
Amaierako jarduerak (144.-145 or.)
8 • Bazatoz gurekin zinemara? Bai, banoa.
• Eguraldi ona eginez gero, tenisean arituko gara.
1 • Amaren umetokia utzi eta gutxira, elkarren falta sentitu zu-
• Baduzu astirik nirekin kafetxo bat hartzeko?
ten. Jaio orduko, bi jaioberriek elkarri eman zioten eskua.
• Zopa hau edanez gero, berehala sartuko zara berotan.
• Une hori jasotzen duen irudia bolo-bolo zabaldu zen Inter-
neten. Oihartzun handia izan du; izan ere, Txilera eta Argen- • Zuk txiste bat kontatzen baduzu, nik bertso bat abestuko dut.
tinara ere iritsi da. 9 • Ambulance Wens elkartearen zeregina da gaixo terminalei
• Sendagileak azaldu du bikiek senez elkar bilatu zutela, ama- beren azken nahiak betetzen laguntzea.
ren umetokian hainbeste denboraz elkarrekin izan zuten • Hondartzan: itsasoa azken aldiz ikustea. Museoan:
sentsazioa berreskuratu nahi izango balute bezala. Rembrandt margolariaren erakusketa ikustea. Zoologikoan:
• Bi bikien arteko harremanarekin harrituta dago sendagilea. jirafa bat ikustea.
Bikien ama ere harrituta dago argazkiak Interneten izan • E. L.
duen oihartzunarekin.
10 Olerkia hiru literatura-genero nagusietako bat da, narrazioa-
2 • Arkatzik izango banu, erretratua egingo nizuke. rekin eta antzerkiarekin batera.
• Saiatuz gero, edozer lor zenezake. 11 • Grezian olerkia musikaz lagunduta ematen zen.
• Elurretara bazatoz, egurrezko lera utziko dizut. • Erdi Aroan errima nagusitu zen.
• Pilak ekarri bazenitu, linternak argia izango zuen. • XX. mendean haustura izan zen forma aldetik.
3 • Asteburuan gogor ikasi ezik, ez dut azterketa gaindituko. 12 uskal literaturako Pizkundea 30eko hamarkadan izan zen.
E
Hiru olerkari nabarmendu ziren: Jose Maria Agirre Xabier
• Baloiarekin kristala apurtuz gero, ordaindu egin beharko
Lizardi, Estepan Urkiaga Lauaxeta eta Nikolas Ormaetxea
genuke.
Orixe.
• Ikasbidaia antolatu nahi izatekotan, dirua biltzen hasi behar-
13 . E.: Olerkariak etxeko kearen ezaugarri onak nabarmentzen
E
ko dugu.
ditu; izan ere, kea suaren berotasunarekin lotzen du, eta
• Mendira joan ezean, ez genituzkeen argazki eder hauek gizakiak harekin duen harremanarekin.
egingo.
4 • Itsasontzi bat banu, munduari itzulia emango nioke.
IDAZTEN JAKIN
• Liburuaren amaiera kontatuko bazenit, ez nuke irakurriko.
• Goitibehera bat bagenu, aldapa horietatik jaitsiko ginateke. mateko balio duenez, erantzun irekia izango du. Kasu honetan,
• Ordenagailuak ukipen-pantaila izango balu, ez zenuke sagua kausa-ondorioa motako dibulgazio-testua idatziko dute Ipar
erabili behar izango. buruko zeruan agertzen diren aurora borealei buruz. Horreta-
rako, hainbat urratsi jarraituko diete.
5 • Lehenago etorri bazina, filmaren hasiera ikusiko zenukeen.
• Atzo ikasi izan banu, azterketa aise gaindituko nukeen.
• Haizeak gogorrago jo izan balu, guk kometa aireratuko genu-
keen.
• Australiara joan izan bagina, kanguruak ikusiko genituen.
• Betaurrekoak ahaztu ez banitu, ez nintzatekeen bizikletatik
eroriko.
PERPAUSA: baldintza 6 • Oparitutako arropa gustatu balitzaio, ez zitzaion aldatzea

bururatuko.
1 • Zehatzago azaldu izan bazenit, lehenengoan egingo
• Nabigatzen ikasiko banu, itsas bidaia egingo nuke
nukeen ondo.
Amerikaraino.
• Amari gaizki hitz egiten badiozu, zurekin haserretuko da.
• Nahi duen guztia erosiko banio, ez lituzke opariak behar
• Azken partida irabaziz gero, txapeldunak izango gara. beste eskertuko.
• Lau ile horiek orraztuko banizkizu, ederto aterako • Oporretan gurekin etorri nahiko balu, berehala egingo
zinateke argazkian. genioke lekua.
• Azterketa garaian soilik ikasiko bazenu, berehala
ahaztuko litzaizuke dena. 7 • Gasteizera joango banintz, beroki lodia jantzi beharko
nuke.
2 • Auto berria erosi ezean, autobusez joango nintzateke • Medikuari kasu egingo banio, sendatu egingo
lanera. nintzateke.
• Eguzkitarako betaurrekoak eraman ezik, begiak • Bihar jai balitz, perretxikotara joango nintzateke.
malkotan hasiko zaizkit.
• Zigarroa itzali balu, sutea ez litzateke piztuko.
• Lana lortzera, txukun joan beharko duzu elkarrizketara.
• Txakurra erosiko bazenu, neuk zainduko nuke.
• Mahaian jarritako guztia janez gero, tripako mina izango
zenuke.
• Mendira joatekotan, mendiko botak erosi beharko dituzu.
3 • Aterpetxean hotz handia badago, beheko sua piztuko

dugu.
• Maletak autoan uzten badituzue, eskuak libre izango
dituzue.
• Puzzlea berehala amaituko balu, aspertu egingo
litzateke.
• Euskaraz zuzen idatziko balu, irakasgaia gainditu egingo
luke.
• Zazpi hizkuntza banekizki, oporretan edonora joango
nintzateke.
4 • Mendira joateko plana egingo bagenu, botak jantziko

nituzke.
• Parisera joango zatekeen, dirurik balu.
• Izozkia erosiko zenuke, merkeago jarriko balituzte.
• Oporretara joango banintz, nirekin etorriko zinateke?
• Kontzertura joan balira, bertan elkartuko ziren.
ADITZA: baldintza hipotetikoa

5 Gurpil zulatuak
«Nor izan da?» galdetu zuen ahots zakarrez. Jakin izan
bagenu zertaz ari zen, berehala joango ginen gizona
lasaitzera, baina jakin ezean…
Kontua da inor ez zela ezer esatera ausartu. «Zuek ez
bazarete izan autoko gurpilak zulatu dizkidatenak,
behintzat, jakingo duzue nor izan den!»
Ez dakit zer egingo zuen, erruduna aurkitu balu. Hain
zegoen haserre! Nik ere, nire autoko gurpilak zulatuta
topatu banitu, beharbada horrela jarriko nintzen.
7
ENTZUNGAIAK
Elkarrengana bildu
1950etik-1953rako Koreako Gerraren ondorioz banandutako familiak arazorik gabe biltzea nola
bermatuko duten aztertuko dute bi herrialdeek.
Koreako Errepublikak (Hego Koreak) eta Koreako Herri Errepublika Demokratikoak (Ipar Koreak)
goi-mailako elkarrizketak abiatuko dituzte hilaren 20an, Hego Koreako funtzionario batek Yonhap
agentziari jakinarazi dionez. Azkenaldian bi herrialdeen arteko harremanak hobetu izanaren ondorio
dira aipatutako elkarrizketak.
Bilera Panmunjom Ipar eta Hego Korearen arteko mugako herrian egingo dute, atzo Bateratze Minis-
terioak iragarritakoaren arabera. Batzarra egiteko data Ipar Koreak bi herrialdeen barneko gaien
inguruko elkarrizketak hasteko proposamena egin eta hiru egunera zehaztu dutela azpimarratu
dute Ministeriotik.
Bi herrialdeek Koreako Gerraren ondorioz banandutako familiak arazorik gabe biltzea nola bermatu
aztertuko dute bertan, eta aldizka batzarrak egitearen inguruan mintzatuko dira, bilerak gai-zerren-
da zehatzik izango ez duen arren.
Ipar Koreako eta Hego Koreako Gobernuak banandutako familiak berriro elkartzeko bilera sorta
bat prestatzen ari direnean abiatuko dira elkarrizketa horiek. Bilera hauek Kumgangeko mendietan
izango dira, Ipar Koreako opor-gunean, eta otsailaren 20tik 25era egitea adostu dute Seulek eta
Piongiangek.
Hain zuzen ere, topaketa horiek prestatzeko, Hego Koreako bost funtzionariok Ipar Koreara bisita
egin zuten asteartean, elurte batek bilerak egingo diren esparrua gogor astindu ostean, egoera
aztertzeko. Kumgangeko mendialdean elurra kentzeko bederatzi makina lanean dabiltza, bi metro-
ko elur-geruza pilatu baita.
"Batzarrak arazorik gabe egitea bermatzeko, ahal dugun guztia egingo dugu", adierazi du bileraz
arduratzen den Hego Koreako funtzionarioak.
Korea biek dozena bat bilera-sorta baino gehiago egin dituzte 2000n Hego Koreako orduko presi-
denteak (Kim Dae Jung-ek) eta Ipar Koreako buruzagi ohiak (Kim Jong II.ak) goi-bilera historikoa egin
zutenetik.
Guztira, gerraren ondorioz banandutako 21.700 pertsona baino gehiago euren senideekin bildu
ahal izan dira.
Kaixo, Martin eta Xabier. Asetu nire jakin-mina, hasteko: nola idazten da liburu bat lau
eskutara? Edo nola izan da zuen kasuan?
M.: Oso zaila da. Patata-tortilla bat biren artean prestatzea bezain zaila, gutxienez. Hona hemen
gure errezeta: lehenik bi pertsona elkartu eta egin nahi duzuena adostu: istorioaren muina,
mezua, argumentua.
X.: Hau da zatirik konplikatuena, egileen arteko sintonia ona eskatzen duelako (horretan bikiak
izateak laguntzen du). Gero, osagaiak ondo aukeratu: garaia, pertsonaiak, lekuak... Hori guztia argi
duzuenean, zati txikietan moztu (kapituluak” dei genitzake) eta irakurlearentzat interesgarri izan
daitekeen moduan ordenatu (liburuaren eskema edo lehen zirriborroa osatuz).
M.: Lantegi handiena dator ostean: eskemari jarraikiz txandaka bakoitzak kapitulu bat idatzi.
Batek patatak zuritu eta besteak arrautzak irabiatzea bezain erraza. Garrantzitsua da horretarako
pauta bat hartzea (bi astean behin bakoitzak kapitulu bat idaztea, gure kasuan adibidez) eta batek
egindakoa besteak irakurri eta zuzentzea.
7
ENTZUNGAIAK
X.: Labe horretan bi urte –gure kasuan, behintzat– mantendu, atera, zuzenketa bat edo beste egin
itxura txukuntzeko eta mahaira.
Bietako bat nobelagilea zen; bestea poeta. Eraginik izan du horrek lan banaketan edo testuari
heltzeko orduan?
M.: Ez. Lehen esan bezala, bion artean adostu genuen dena: argumentua, pertsonaiak, erritmoak...
eta baita tonua eta idazkera ere. Era berean bion gustukoa zen molde nahasi bat osatu genuen,
eta horri eusten saiatu gara.
X.: Alferkeria ere izango da akaso biok elkarrekin lan egitearen arrazoietako bat (barreak), izan ere,
bi izanda lan erdia egokitzen zaigu bakoitzari... (barreak). Ez, egiatan, bi buruk sormen gaitasun
handiagoa dute eta ikuspegi anitz, lan aberatsagoa izan ohi da.
Zuen liburu berrian bakoitzaren alter ego bat sortu duzue. X eta M izeneko bikiak Frantzian
barrena dabiltza, oporretan edo. Zuek zaretela ematen du. Ez dizue beldurrik ematen jendeak
dena egiatzat hartzeak?
M.: Dibertigarria izan da zati hau idaztea, oso. Rol joko bat jolastea bezala. Bakoitzaren alter ego
bat sortu dugu, X Xabirena eta M Martinena. Bakoitzaren zenbait ezaugarri esajeratuz sortutako
pertsonaiak dira, gu direnak, gu izan gabe.
X.: Horregatik izendatu ditugu lehen hizkiarekin soilik, guk ere beraienganako distantzia izateko
idaztean. Behin pertsonaiak sortuta, Pariserako bidean jarri ditugu, helmugara iristeko proba,
amarru eta abentura zenbait gaineratuz. Ustekabeko zerbait gertatzen zitzaien bakoitzean, egoera
horretan bakoitzak zer esan eta egingo lukeen pentsatzen genuen, erantzuna sinesgarria izaten
saiatuz.
M.: Horregatik, narrazio hari hori, fikzioa izanagatik, ez dela gezurra esan genezake, edo, beste
modu batera, bidaia hori errealki egin ez arren (mapak eskuan eta irudimenaren bidez baino ez),
egiazkoa dela. Gero jendeak horretatik guztitik zer sinistuko duen? Nahi duena, beti bezala.
Xabier Mendigurenen elkarrizketa
Azken desirei laguntzen
Ambulance Wens izeneko Herbehereetako Gobernuz Kanpoko Erakundeak hilabeteak daramatza

zeregin humanitario batean: gaixo terminalei beren azken nahiak betetzen laguntzen. Prestakuntza
medikoa duten 200 boluntarioren ahaleginari eta bere web orrian jasotako diru-ekarpenei esker,
erakunde hau lanean ari da gaixo terminal askoren azken egunak samurtzeko eginahalean.
Ambulance Wens erakundearen anbulantziak guztiz hornituta daude gaixoen erosotasunerako, eta
haien zeregina da gaixoak harat-honat nahi duten lekuetara eramatea.
Gaixoen ametsak emozionalak edo kulturalak izan daitezke. Batzuek lagun zaharrak berriro ikusi
nahi izaten dituzte, edo leku jakin batzuk; beste batzuek, aldiz, erakusketaren bat ikusi edo zuze-
neko emanaldiren batera joan nahi izaten dute.
Adibidez, desgaitasun mentala eta garuneko tumore itzulezina zituen Mario Eijsek 25 urte baino
gehiagoz lantoki izan zuen Blijdorpeko Zooko jirafa bat ikusteko nahia bete ahal izan zuen.
Minbiziak jotako Sjanie Rietveldek egun oso bat igaro ahal izan zuen hondartza eder batean, bere
familiarekin, eta itsasoa ikusi zuen azken aldiz.
Duela gutxi, beste hiru gaixo Amsterdameko Rijksmuseumen izan dira, 'Azken garaiko Rembrandt'
erakusketa ikusten, eta bilduma piktoriko bikain hori ikusteko nahia bete ahal izan dute.
8. UNITATEA

• 15. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
• 16. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Sakontzeko
• 15. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
• 16. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415

8

AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- guntzaileak, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko, hain-
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak bat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak bete,
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- perpausak berridatzi, hitzak ordena egokian jarriz esaldiak osa-
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurmena tu...
eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, Hego Poloa eta espedi-
zio arriskutsuei buruz arituko gara. Lexikoaren programan, atzizki graduatzaileak ikasiko dituzte ikas-
leek. Ortografia atalean, berriz, H letra nola idatzi ikasiko dute,
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpipro- zenbait ariketa praktikoren bidez.
gramak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jarduerak eta
Testu-tipologia. Literatura-hezkuntzaren programan, Olerkigintza II: poesia moa-
dernoa gaiari ekingo diote ikasleek. Horrela, Egiten jakin atalean
Irakurmenean Amelia Earhart-en azken hegaldia: argitu gabeko
ikasleari olerkiaren esanahia argitzeko eta baliabideak bereizteko
misterioa testua irakurri eta landuko dute, ulermen-ariketen bi-
eskatuko zaio.
dez eta haren osagaiak (egitura, ezaugarriak…) aztertuz.
Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Litera-
tura-hezkuntzako edukiak laburbilduta daude.
ikastetxearen aurkezpen bideo bat egin beharko dute. Horrezaz
gain, Maria, euskara bere kabuz ikasi duen greziarra testua en- Amaierako jarduerek landutako edukiak berrikusteko edota eba-
tzungo dute, eta nork bere buruaren aurkezpen-gutun bat egin- luatzeko aukera ematen dute.
go dute ikasleek.
Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza ar-
Testu-tipologian kazetaritza-elkarrizketa landuko da.
loari dagozkionak ez ezik, beste zenbait arlotakoak zein zehar
Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan bi gai gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa zenbait iku-
landuko dira: batetik, Perpausa: erlatiboa, eta Nor-Nork aditz larren bidez adierazita dago dagokion jardueraren ondoan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Aurkezpen bideo bat egitea.
• Irakurmena • Aurkezpen-gutun bat idaztea.
Amelia Earhart-en azken hegaldia: • Elkarrizketa baterako galderak
argitu gabeko misterioa prestatzea.
Maria, euskara bere kabuz ikasi
duen greziarra
• Testu-tipologia
Hiriak beste modu batera ikusten
ditugu

8. unitatea Erlatibozko perpausak • Bidaiei buruzko kazetaritza-
Erlatibozko perpaus jokatugabeak elkarrizketa bat egitea.
Erlatiboa aposizioan
• Lexikoa
Atzizki graduatzaileak
• Ortografia
H letra
• Poesia modernoa zer den • Olerkiaren esanahia argitzea eta
• Gabriel Arestiren itzala baliabideak bereiztea.
• Modernitatetik emozioen poesiara
8
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
burra egin daiteke. Hauetan elur-puska erraldoiak eta Hego Polora egindako bi espedizioren
argazkiak ageri dira. Hurrengo atalean, Entzumenean, jasoko dute ikasleek, hain zuzen, bi
espedizio hauei buruzko informazioa. Esan beharra dago, dena den, Hego Poloan, Ipar Poloan
bezala, aurkitzen dela lurraren errotazio-ardatza eta hantxe planetako meridiano guztiak el-
kartzen direla. Horrexegatik, Hego Polotik iparrerantz baino ezin da egin; han ez dago ez
hegoalderik, ez ekialderik, ez mendebalderik. Ardatzaren inklinazioarengatik poloak inoiz ez
daude eguzki-izpien norabide berean, eta urte erdia igarotzen dute izpirik jaso gabe eta bes-
te erdia memento oro jasotzen, zeharka bada ere: horrexegatik irauten ditu egunak 6 hilabe-
te eta gauak beste hainbeste.
• Irakasleak irudiak deskriba ditzatela eskatuko die ikasleei. Ondoren, hainbat galdera egingo
dizkie: Hego Poloa egun bakarreko lurraldea da. Egunak 6 hil irauten ditu, eta gauak beste 6.
Zer gogoeta eragiten dizu errealitate horrek? Hego Poloan ez da gizakirik bizi. Zure ustez,
zerk bultza dezake norbait haraino joatea?
• Aurreko galdera horien harira, eguzki-argiaren beharraz hitz egin dezakegu ikasleekin, aldar-
tean ez ezik, naturako baliabideetan duen eraginaz, eta horrek eskaintzen duen bizimoduaz.
Beharbada, ikasleren bat egona izango da oso iparraldean edo oso hegoaldean dauden he-
rrialdeetan, eta konta diezaguke bere esperientzia. Bestetik, abenturarako grinaz hitz egin
dezakegu, Hego Polo nahiz bizi-baldintza zailak dituen beste lekuren bat ezagutu nahi ote
duten galde diezaiekegu.
• Gaitasunei dagokionez, atal honetako jardueraren ondoan dagoen ikurrak, izar berdeak, ale-
gia, adierazten du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere,
pentsamendu sortzailea landuko baitute galderak erantzuteko garaian.
ENTZUN
ratu behar dioten jabetu daitezen. Jarraian, ulermena eta ahozko adierazpena lan daitezke
audioa entzundakoan. 1911n, Hego Polora iristeko lehian, bi espedizio abiatu ziren, bakoitza
bere aldetik, eta horien nondik norakoak kontatzen dira.
• Talde bakarrak lortu zuen lehenengo iristea, noski; bestearen porrota ez zen, dena den, biga-
rrena iristea soilik, espedizio hartako guztiek bizia galdu baitzuten bidaia hartan.
leen arteko komunikazioa lantzeko beta eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Atal honetan, ikasleek Basque Teameko hiru partaidek egindako ekintza gogoangarriari bu-
ruzko testu labur bat irakurriko dute. Alberto Iñurrategi, Juan vallejo eta Mikel Zabalzak Hego
Poloa zapaldu zuten gizakia hara lehen aldiz iritsi zenetik 100 urte igaro zirenean. Kometek
tiratutako lerak baliatu zituzten horretarako.
• Irakurgai honen bidez, ikasleek euskaldun batzuek hego polora egindako beste espedizio
baten berri izango dute.
• Irakasleak galde lezake ea ezagunak al zaizkien kirolari hauek, zer beste kiroletan diren eza-
gun... Ikasleen kirol zaletasunei buruz ere mintzo gaitezke, baldintza gogorretan egiten diren
kirolak gogoko ote dituzten.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko ikur urdinak adierazten du ikasleak Mugimen-
durako gaitasuna landuko duela; izan ere, halako testuek kirola egiteko irrika pizten baitute.
Bestalde, izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena garatzeko gai-
tasuna landuko duela; izan ere, espedizioen gaia oso aproposa baita ikaslearen jarrera akti-
boa eta ekintzailetasuna sustatzeko.
8
KOMUNIKAZIOA
IDATZI
• Atal honetan, ikasleak bi lantxo egin beharko ditu. Batetik, Francesc Bailonen biografia txiki
bat egin beharko du, eta ondoren, antropologoari egin nahiko lizkiokeen hiru galdera presta-
tu. Jakinda, inuitekiko miresmen izugarria duela, zer galde diezaiokegu miresmen hori zertan
den hobeto ezagutzeko?
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa hau, ikasleak Testu-
tipologia atalean landuko duen kazetaritza-elkarrizketaren aurreneko lanketa baita.

• Chris Melzer kazetariak El Mundo egunkarirako idatzitako testu baten moldaketa dugu hau.
Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren irudiak aztertzea,
asko argitzen baitute zertaz ari zaigun testua.
TESTUA AZTERTZEN
ikasleek: galderak erantzun, aipatzen diren gertakariei data jarri eta testuko protagonisten
desagerpenari buruzko teoriak aipatu.
rretarako, testuarentzako izenburu egokiena aukeratu beharko dute; testuan agertzen den
adierazpen baten esanahia zein den esan beharko dute, eta gure pilotua aukeratua zergatik
izan zen esan beharko dute.
egiturari berari erreparatuko dio, eta horren arabera zer testu mota den esan beharko du.
landuko dituzte. Kasu honetan, -tasun eta -keria izen abstraktuak sortzeko atzizkien adiera
aztertuko dute. Lehena gauzen ezaugarriak adierazteko erabiltzen da; bigarrena, berriz, txar-
tzat hartutako ezaugarriak adierazteko erabiltzen da.
erantzun irekia duten hainbat galderaren bidez, beren iritzia eman dezaten; kasu honetan
genero-diskriminazioak izango dituzte mintzagai. Eta horiek aitzakiatzat harturik, ikasleek
ahozko zein idatzizko komunikazioa landu dute.
• Irakurgaiaren ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenerako eta ekintzaile-sena
garatzeko gaitasuna landuko duela irakurgai nagusiaren bidez; izan ere, emakumeek gizar-
tean duten paperari buruz gogoeta egitean, errealitatea hobetzeko proposamenak egiten
dira. Halaber, irakurritakoa ulertzeko jardueren bidez, Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaita-
suna -izar berdea- ere landuko du ikasleak, jasotako informazioa interpretatu beharko baitu.
Bestalde, ikur moreak adierazten digu ikasleak Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna
landuko duela; izan ere, bizi duten gizartea, generoari dagokionez, kritikoki aztertu beharko
baitute. Eta, azkenik, izar laranjak adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko
duela, bere iritzia eta miresten duen pertsona bati buruz hitz egin beharko baitu besteen
aurrean.
8
KOMUNIKAZIOA

Unitate honetan, binaka jarrita, ikasleek youtuber baten gisa, hau da, YouTube plataformara
bideoak igotzen dituzten pertsonen gisa, bideoa bat egin beharko dute jendeak ikastetxea
ezagutzeko.
Egiten jakin AURKEZPEN BIDEO BAT EGITEA

• Lehenik eta behin, bikoteko partaide bakoitzak egiteko bat izango du: bata esatari, eta kame-
ra, bestea. Ondoren, ikastetxeko leku bat aukeratu beharko dute grabazio-lanak egiteko.
• Ondoren, gidoi bat idatzi beharko dute, eta irudiak grabatu. Ahal izanez gero, bideoa editatu
ahal izango dute. YouTube plataforman sar daitezke eta beste batzuk egindako bideoak ere
ikus ditzakete ideiak hartzeko.
• Amaitzeko, bideoen lehiaketa bat egitea proposatzen da, eta egindako lanen artean hainbat
sari banatzea.
rako eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela, bizi duten ingurua ulertu eta beste
pertsonei ezagutzera eman beharko baitie. Halaber, zeharkako gaitasunak ere landuko ditu,
hala nola Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna -izar horia-; izan ere,
bideo baten bidez beren ideiak azaltzeko eta komunikatzeko gai izan beharko baitira.
ENTZUTEKO TESTUA
Maria, euskara bere kabuz ikasi zuen greziarra

• Ikasleek euskara ikasi duen greziar bati buruzko testu bat entzungo dute. Bertan neska ho-
nek euskara ikasten nola hasi zen eta zer baliabide erabili dituen azaltzen digu.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honetako izar arrosak adierazten du Ekimenerako eta ekin-
tzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela ikasleak; izan ere, hizkuntza bat ikasteko irrika
pitz baitezake. Bestalde, Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna -izar
horia- landuko dute, ahoz komunikatzeko gaitasuna landuko baitute.
Egiten jakin AURKEZPEN-GUTUNA

• Oraingo honetan ikasleek beren burua aurkeztu beharko dute, baina idatziz eta bi hizkun-
tzatan, hau da, euskaraz eta haiek hautatutako beste hizkuntza batean. Geure ezaugarririk
esanguratsuenak aipatu beharko ditugu, jendeak irakurri hutsarekin, guri buruzko informazio
osatua izan dezan.
• Hirugarren puntua lantzeko, hau da, nolako pertsona zaren azaltzeko, norberak bere buruari
buruz duen iritzia jartzeaz gain, ikaskideei ere galde diezaieke haien iritzia jasotzeko eta
beste ikuspegi bat ere edukitzeko.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko izar urdinak adierazten du ikasleak Elkarbi-
zitzareko gaitasuna landuko duela; izan ere, norberaren eta besteen iritzia aintzat hartu be-
harko baitu ariketa egiteko garaian.

8
KOMUNIKAZIOA
KAZETARITZA ELKARRIZKETA
• Atal honetan kazetaritza-elkarrizketaren ezaugarriak ikusiko ditugu. Elkarrizketatzailearen
eta elkarrizketatuaren arteko solasa da; gai zehatz batean aditua den norbaiti egindako gal-
derak eta horien erantzunak. Testuak hiru ataletan antolatu ohi dira: izenburua, gaiari bu-
ruzko edo elkarrizketatuari buruzko laburpen txiki bat eta elkarrizketa bera.
Hiriak beste modu batera ikusten ditugu

• Proposatutako irakurgaian, Xabier Ormazabal Parkour kirola praktikatzen duen gazteari egin-
dako elkarrizketa ageri da adibide gisa. Gazteei zuzendutako Gaztezulo aldizkarirako Igone
Fdez de Mariezkurrena kazetariak taxututako testuaren moldaketa da. Hirietako horma, kos-
ka eta altzari guztiak beren gorputzak lantzeko eta beldurrei aurre egiteko erabiltzen duten
kirola deskribatzen digu kirolari gazteak.
• Gaitasunei dagokionez, azalpenaren ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza- eta
literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela, testu-tipologiak barne hartzen duen kaze-
taritza-elkarrizketa landuko baitu. Halaber, ikur urdinak adierazi bezala, Mugimendurako gaita-
suna ere landuko da, irakurgai honek mota honetako kiroletan aritzeko gogoa pizten baitu.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko. Lehenik eta behin, hainbat galdera erantzun beharko dituzte testua
ulertu duten ikusteko. Hurrengo jardueran elkarrizketaren ezaugarriak detektatu beharko
dituzte. Elkarrizketa batean mota askotariko galderak agertze dira, eta hainbat galdera zer
motatakoak diren esan beharko dute azken ariketan.
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, galdera bakoitza gaiaren arabera
sailkatzeko gai izan beharko baita.

• Idazteari ekin atala ikaslearen sormenari atea irekitzen dion puntua da. Urrats labur batzuei
jarraituz, ikasleak elkarrizketa prestatu eta idatzi beharko du. Ariketa honetan, sariren bat
edo ekintza gogoangarriren bat egin duen ikasle bati elkarrizketa egin beharko diote. Lehe-
nik, biografia txiki bat idatzi eta elkarrizketatuaren argazkiren bat eskuratu beharko dute;
ondoren, galderak prestatu eta aukeratutako pertsonari egin beharko dizkiote. Amai- tzeko,
izenburu egoki bat bilatu beharko dute.
PERPAUSA: ERLATIBOA
• Unitate honetako gramatikaren atalean, perpausen inguruan jardungo dugu. Esaldiak edo
perpausak bi pausa edo etenen artean dauden eta esanahi osoa duten mezuak dira. Kasu
honetan, mendeko perpausak aztertuko ditugu, izen bati buruzko informazioa ematen digu-
ten mendeko perpausak: erlatibozkoak.
• Perpaus erlatiboek izenlagun funtzioa betetzen dute, adjektibo funtzioa nolabait, eta, beraz,
adjektibo batengatik ordez daitezke. Hori ikusteko, ikasleekin, ariketatxo bat egin dezakegu;
guk erlatibozko mendeko perpausa duen esaldi bat proposatuko diegu, eta haiek adjektibo
edo izenlagun batekin ordeztu beharko dute: bizarra duen gizona/gizon bizarduna, asko hitz
egiten duen umeak esan du/ume berritsuak esan du...
• Erlatibozko perpausek -(e)n marka daramate bukaeran, osatzen duten izenaren aurreko adi-
tzean. Lehenaldiko aditzek, berriz, ez daramate markarik. Batzuetan, izen nagusi hori desa-
gertu egiten da, eta erlatibozko perpauseko aditzak hartzen du kasu-marka.
8
• Aditz jokatuak nahiz jokatugabeak erabiltzen dira erlatibozko perpausak osatzeko. Azken
horiei -tako/-dako edo -(r)iko atzizkiak gehitzen zaizkio.
• Erlatibo gehienak izenaren aurretik joan ohi dira, baina atzetik, aposizio moduan ere ager
daitezke, koma artean. Izen nagusiaren azalpen moduko bat ematen duela esaten da; ez du
izen hori erlatibozko esaldi arruntak bezainbeste mugatzen.
ADITZA: NOR-NORK ADITZ LAGUNTZAILEAK

• Gramatikaren bigarren saio honetan, Nor-Nork aditz laguntzaileak zein diren eta nola erabil-
tzen diren ikusiko dugu.
• Mota honetako aditzetan Nor forma (osagarri zuzena) eta Nork forma (subjektua) txertatuta
daude, eta aditzan ordena horretan ageri dira. Honako helbide honetan aurkituko dituzue
ariketak Nor-Nork aditz laguntzaileetan trebatzeko: http://euskaljakintza.com/ariketak/adi-
tza/bald_orain_nor-nork2.htm.
• Nor forma soilik duten aditzak baditugu (joan, etorri...), Nork forma, aldiz, beti joan ohi da Nor
formarekin batera. Hala ere, badira hainbat aditz berezi, osagarri zuzena ez izan arren, hau
da, Nor galderari erantzuten dion elementua ez izan arren, Nor-Nork multzoan sartzen dire-
nak. Horiexen artean ditugu: irakin, iraun, jarraitu...
• Gaitasunei dagokionez, eskemen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleek Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute, eskemen erabilerak informazioa ulertzen,
antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiote ikasleari, eta oso baliagarriak baitira ikasteko
gaitasuna gara dezaten.
Lexikoa (156. or.)
ATZIZKI GRADUATZAILEAK
Atal honetan atzizki graduatzaileak izango ditugu hizpide. Atzizki hauek ez dute eransten zaiz-
kien izenaren edo izenondoaren kategoria aldatzen, eta ezta esanahia ere, soilik graduatu
egiten dute, hau da, handitu edo txikitu.
• Handigarrien artean ditugu -kote eta -tzar atzizkiak, lehenengoa izenei nahiz izenondoei
eransten zaie; bigarrena, aldiz, izenei. Txikigarrietarako -ño, -txo (-txu, -tto, -txa), -tila, -kilo
(-kila) eta -xka (-xko, -sko) ditugu, gehienak izenarekin batera doaz; azkena koloreekin ere
erabiltzen da.
• Ariketa moduan, irakasleak hainbat izen proposa ditzake, eta ikasleak saia daitezke horiei
atzizki graduatzaileak eransten, adibidez: etxe hitzarekin etxetxo, etxetzar; handi izenondoa-
rekin handikote, handitxo; txori izenarekin txoritzar, txoriño, txoritxo; kutxa, gorri, mutil...
• Gaitasunei dagokionez, eskemen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleek Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dutela, eskemen erabilerak informazioa ulertzen,
antolatzen eta barneratzen lagunduko baitiote ikasleari, eta oso baliagarriak baitira
ikasteko gaitasuna gara dezaten.
H LETRA NOIZ IDATZI

• Unitate honetan ortografiarako hurbilketa egiten da. Kasu honetan h letra izango dugu
aztergai. Tradizioz, iparraldeko euskalkietan, bereziki, erabili izan da, baina 1968ko urriaren
3tik 5era Euskaltzaindiak egindako Arantzazuko Batzarrean hasi ziren euskara batuaren
8
oinarriak finkatzen, eta han Baionan sortutako Euskal Idazkaritza taldeak sortutako txosten
bat onartu zen; bertan h letraz idatzi beharreko hitzen zerrenda bat ageri ziren. Letra ho-
nen idazkeraren aldeko eta kontrako jendea egon izan da, hasieran batez ere, askori erabat
arrotz gertatzen baitzitzaien, baina pixkanaka onarpen hori areagotuz joan da.
• H letra, kokapenari dagokionez, hitz hasieran edo bi bokalen artean agertu ohi da; bokal bera
bitan jarraian agertuz gero, tartean h jarri ohi da.
• Gehienetan, tradizioak, iparraldekoak bereziki, agintzen digu zer hitzek daraman letra hau.
Arau moduan esan dezakegu erakusleek (eurek motakoek ezik) eta hi pertsonako adizkiek
daramatela h letra hasieran. Badira zenbait hitz h letra eraman ala ez, esanahi desberdina
hartzen dutenak.
• Bestalde, ariketa bezala, interesgarria izan daiteke irakasleak testu baten diktaketa egitea.
Irakasleak liburu baten pasarte labur bat irakur dezake bost minutuz (ipuin bat, kapitulu ba-
ten zati aukeratua, aldizkari baten albiste labur bat) eta ikasleek eskuz idatziko dute paper
batean, bukatutakoan irakasleari emateko.
• H letraren idazkera lantzeko honako ariketa hauek ere egin ditzakezue ordenagailuan: http://
euskaljakintza.com/ariketak/arauak/ortografia/16.htm
kiak barneratzen laguntzen baitio ikasleari eta, ondorioz, ikasteko teknikatzat har dezakegu.
OLERKIGINTZA II: POESIA MODERNOA
• Unitate honetan, olerkigintzaren gaiarekin jarraituko dugu. Aurreko unitatean, gerraosteko

garaiez mintzatu ginen, oraingo honetan, berriz, 60eko hamarkadara egingo dugu jauzi.
Aipatzen genuen bezala, XX. mendearekin batera askatasuna etorri zen literaturara; Erdi
Aroko arau eta neurri zorrotzak alde batera utzi eta, olerkigileak gai eta forma anitzetan
murgildu ziren, baita olerkiak ia ulergaitz bihurtzeraino ere.
• Garai horretan, poesia sozialak indar handia hartu zuen, hau da, gizartea aldatzeko literatura
eta artea tresnatzat hartu zituen artistak. Eta horien artean dugu Gabriel Aresti bilbotarra. Ez
zuen euskara izan ama hizkuntza, baina oso gaztetan bere kabuz ikasi zuen eta baita maila
ona eskuratu ere. Harri eta herri dugu bere olerki-liburu ezagunena, baina kantari askok
baliatu dituzte olerkigile honen lanak kantatzeko, eta arras ezagunak bilakatu dituzte haren
lanak. Jakizu atalean aipatzen den Ez dok hamairu taldeko kide askok erabili zituzten
Arestiren letrak. Euskal kantagintza modernoa sortzeko eratutako talde honetakoak ziren,
besteak beste, MIkel Laboa, Benito Lertxundi, Lurdes iriondo, Xabier Lete eta JosAnton Artze.
Azken bi horiek Arestiren belaunaldiko poetak izan ziren. Txoriak txori Mikel Laboak hain
ezagun egin zuen kantuaren letra ere JosAnton Artzerena dugu.
• Baina benetako poesia modernoa abangoardiekin etorri zen Bernardo Atxagaren eskutik.
Joseba Sarrionandiaren lana ere oso garrantzitsua izan zen bide horretan, nahiz eta autore
honek tradizioari ere leku handia uzten zion. Gerora, azken urteetan ezagun egin diren
olerkigileak poesia intimorako bidea egin dute, esperimentazioa muturrera eraman
beharrean, sentipenez mintzatu dira.
• Gaitasunei dagokionez, ikur horiak adierazten du ikasleak Arterako gaitasuna landuko duela,
euskal kantagintza berria izango baitugu hizpide. Bestalde, izar berdeak adierazten du
ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, aurrez jasotako
informazio bat interpretatu beharko baitu.
8
TESTUA: Etxea
• Koldo Izagirrek literatur-genero ugari lantzeaz gain, Oh Euzkadi eta Panpina Ustela
aldizkarietako sorkuntzan aritu zen, Ramon Saizarbitoria eta Bernardo Atxagarekin hurrenez
hurren. Wikipedia eta Armiarma webguneetan ez ezik honako elkarrizketa honetan ere
topatuko duzue autore honi buruzko informazioa: http://www.argia.eus/argia-astekaria/2051/
koldo-izagirre-pasaia-eta-harboureko-idazlearekin-solasean.
• Gaitasunei dagokionez, jardueraren ondoan dagoen izar horiak adierazten du ikasleak Hitzez,
hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, baliabide
teknologikoak erabiliko dituzte informazioa eskuratzeko.
Egiten jakin OLERKIAREN ESANAHIA ARGITZEA ETA BALIABIDEAK BEREIZTEA

• Azkenik, Egiten jakin atalean, bi poema izango dituzte ikasleek eskua artean. Batetik, Bernar-
do Atxagaren olerki abangoardista izango dute, esanahi aldetik ilun samarra, beharbada;
bestetik, Kirmen Uriberena, sinplea eta argia.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honetan, ikasleak hainbat gaitasun landuko ditu. Paletaren
ikur horiak adierazten duenez, Arterako gaitasuna landuko du; izan ere, olerkiak esaten dena
interpretatu beharko du, eta horrek ikaslearen sormena sustatzen laguntzen du.

tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Perpausa: erlatiboa. Aditza: Nor-Nork
aditz laguntzaileak); testu-tipologia (Kazetaritza-elkarrizketa) eta literatura (Olerkigintza II:
poesia modernoa).
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, koadroen erabilerak informazioa
ulertzen, antolatzen eta barneratzen lagunduko diote ikasleari, eta oso baliagarriak izango
zaizkio ikasteko gaitasuna garatzeko.

jarduerak egingo dituzte ikasleek bi orrialdetan. Amaierako jarduera hauek, unitatean zehar
(Asko daki zaharrak), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta literatura (Ahaztura)
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimenera-
ko eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, egitandien gaia oso apro-
posa baita ikaslearen jarrera aktiboa eta ekintzailetasuna sustatzeko. Bestalde, ikur urdinak
adierazten du ikasleak Mugimendurako gaitasuna landuko duela Asko daki zaharrak testua-
ren bidez. Komunikazioaren jarduerako izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era
digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela; horretarako, ikasleek Katalan bat Izurtzan
testua entzungo dute, eta hainbat galderari erantzun.
8

• Ikasleak ikaskideari, bidaiak hizpide, elkarrizketa bat egingo dio. Horretarako emango zaiz-
kion zenbait aholkuri jarraitu beharko die, eta unitatean zehar ikusitako testuak erreferen-
tziatzat hartu.
tura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere kazetaritza-elkarrizketa bat egingo
baitu ikasleak, ahozko zein idatzizko komunikazioa landuz.
Sakontzeko
8
PERPAUSA: ERLATIBOA
1 Inguratu erantzun zuzena. 6 Idatzi erlatibozko perpausak proposaturiko egiturak

• Besapean zeneramana/zeramatzana/zeramanari/ erabiliz.
zeramatzanak nirea zen. • Gaur goizean erosi ditudan gozoki guztiak jan ditut.
• Garaiz etorri ziren/zituenei/gintuztenek/zirenak ez zituen -tako
euriak harrapatu.
• Gure urtebetetzean guk egindako ospakizunean zuek
• Ez nator bat zure lagunak esan zuenari/zuenarekin/ dantza asko egin zenuten.
zituen/zen.
-n
• Oihu batean hasi zuen/zitzaizkigun/zuten/zintugun
umeak atzerritarrak ziren. • Gazte horiek jarri dituzten eranskailuak oso gustuko ditut.
-tako
2 Bete hutsuneak.
egindako esandakoari etorritakoari emandako 7 Markatu erantzun zuzena.
• Orain arte guk guztiak ez du ezertarako Eman dizkiodan hondakinak gustura hartu ditu.
balio izan.
Eman dizkiot hondakinak gustura hartu ditu.
• Lehengoan gezurra esan behar izan
gunero taberna horretan elkartzen zirenak gotikoak
E
nion.
ziren.
• Zer deritzozue haiek
Egunero taberna horretan elkartzen ziren gotikoak ziren.
• Osabak lehengo egunean diru guztia
Bi marinelekin ikusi nuen neska hori ez zen hemengoa.
gastatu duzue, ala?
Bi marinelekin ikusi nuen neska hori ez zen hemengoa.
3 Berridatzi erlatibozko esaldi hauek aditz jokatua erabiliz.
• Guk ikusitakoa ez zaigu batere gustatu.
• Besoak zabalik hartu gintuen/genituen emakumea gure

amama zen.
• Non zegoen erretako etxea?
• Eskerrik asko esan nien lagundu zidanei/zidatenei.

• Larrosak saldu zizkidan/zidan gizona Donostiakoa da.
• Haiek ikusitako guztia erosi nahi izaten dute normalean.
• Sarritan etzuten genuen/genituen kantu zaharrak gogoko
ditut.
4 Lotu esaldi hauek erlatibozkoak sortuz. 9 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• Mutil hori nekatuta dago. Mutil hori bihar ez da etorriko. • txakurra/jaso/ez zen/inorekin/zuen/fio/jipoia

• Zerbait ikusi du. Hori kontatu digu. • emakumea/da/orratza/duen/jostuna/galdu

• Zeozer egiteko agindu dizugu. Horixe egin behar duzu.
10 Osatu perpausak.

• -tako haragia oso ona da.
5 Eman hitz hauen definizioak erlatiboa erabiliz. • -n olioa erori egin zait.
• Errementaria: • -tako eskumuturrekoak
• Motorzalea: gustuko ditut.
• Liburu-saltzailea: • -n izeba nire amaren

ahizpa da.
• Ura:
8
1 Markatu aukera zuzena. 6 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.

Anderrek lagunak etxera eraman dizkio. • Nork eraman zintuen eskolara ? (aita)
Anderrek lagunak etxera eraman ditu.
Saskibaloikoek entrenatzailea agurtu diote. • Zer esan zizun Anek? (gezur galanta)
Saskibaloikoek entrenatzailea agurtu dute.
Haiek kalean aurkitutako txakurra jipoitu egin diote. • Nor ekarri zenuen autoz? (auzokoa)
Haiek kalean aurkitutako txakurra jipoitu egin dute
• Nork aukeratu zuen lekua? (gu)
2 Markatu aditz egokia.

• Bertsolari horrek gaia ahaztu...
dituzue du 7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
• Normalean, gai-jartzaileek gaiak asmatu egiten...
• dute:
diezue dituzte
• naute:
• Zuek aldizkariotako pertsonaiak ondo ezagutzen...
diote dituzue • zaituztegu:
• Berba horiek guk hor jarri ahal...

8 Osatu taula falta diren datuekin.
diegu ditugu
NOIZ NOR/NORK Ekintza Aditz
• Hori egiteko zuk tekla hori sakatu beharko...
laguntzailea
duzu diozu
Atzo parte hartu zenuten
Lehengoan gurasoek/ jaira eraman
3 Bete hutsuneak.
gu
• Burruntziaren bizitzak aste batzuk baino ez
Noiz edo zuek/katua autoan
irauten
noiz eramaten
• Kameleoiak intsektuak harrapatu eta oso-osorik irensten
9 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian.
• Aurreko urtean auzoan guretzako jokoak jarri
• Erabat engainatu / (guk/haiek)
• Herdoildutako kale-argiak ere iaz kendu
• Abandonatu / (haiek/gu)
• Halaxe da, aste honetan haritza ere bota egin
• Ospitalera eraman / (zuek/hura)
• Hiltzear omen zegoen, baina sustraitik erauzi
• Besoetan eraman / (zuk/ni)
herenegun
• Salatu / (nik/zu)
• Anbulantzian eraman omen , sirena joka.
10 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.

4 Egin esaldiak aditz hauekin.
genuen zizun zuen dituzte
•zaitut:
• dituzte: • Egun hartatik aurrera ez lagunak gehiago jo.
• ditu: • Behin oztopo hori gaindituta, guk lanarekin jarraitu

• naute:
• Kale-garbitzaileek ez lurreko paperak
5 Ezabatu oker dagoen aditza. jasoko
• Laborategietan txertoak egiteko bakterioak erabiltzen • Kontuan izan ezazu atzo lagunak zer esan
dituzte/dizkiete.
• Sendagai hori gauero hartu behar izaten naiz/dut.
• Bulegari horrek gu oso txarto tratatu digu/gaitu.
8
ERANTZUNAK
15. FITXA
• Gure urtebetetzean guk egindako ospakizunean zuek
dantza asko egin zenuten.
Gure urtebetetzean egin genuen zuek dantza asko egin
1 Inguratu erantzun zuzena. zenuten.
• Besapean zeneramana nirea zen. • Gazte horiek jarri dituzten eranskailuak oso gustuko ditut.
• Garaiz etorri zirenak ez zituen euriak harrapatu. Gazte horiek jarritako eranskailuak oso gustuko ditut.
• Ez nator bat zure lagunak esan zuenarekin.
7 Markatu erantzun zuzena.
• Oihu batean hasi zitzaizkigun umeak atzerritarrak ziren.
Eman dizkiodan hondakinak gustura hartu ditu.
2 Bete hutsuneak. Eman dizkiot hondakinak gustura hartu ditu.
• Orain arte guk egindako guztiak ez du ezertarako balio Egunero taberna horretan elkartzen zirenak gotikoak
izan. ziren.
• Lehengoan etorritakoari gezurra esan behar izan nion. Egunero taberna horretan elkartzen ziren gotikoak ziren.
• Zer deritzozue haiek esandakoari. Bi marinelekin ikusi nion neska hori ez zen hemengoa.
• Osabak lehengo egunean emandako diru guztia gastatu Bi marinelekin ikusi nuen neska hori ez zen hemengoa.
duzue, ala?
3 Berridatzi erlatibozko esaldi hauek aditz jokatua erabiliz. • Besoak zabalik hartu gintuen emakumea gure amama
• Guk ikusitakoa ez zaigu batere gustatu. zen.
Guk ikusi duguna ez zaigu batere gustatu. • Eskerrik asko esan nien lagundu zidatenei.
• Non zegoen erretako etxea? • Larrosak saldu zizkidan gizona Donostiakoa da.
Non zegoen erre zen etxea? • Sarritan entzuten genuen/genituen kantu zaharrak
• Haiek ikusitako guztia erosi nahi izaten dute normalean. gogoko ditut.
Haiek ikusten duten guztia erosi nahi izaten dute

9 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
normalean.
• txakurra/jaso/ez zen/inorekin/zuen/fio/jipoia
4 Lotu esaldi hauek erlatibozkoak sortuz. Jipoia jaso zuen txakurra ez zen inorekin fio.
• Mutil hori nekatuta dago. Mutil hori bihar ez da etorriko. • emakumea/da/orratza/duen/jostuna/galdu
Nekatuta dagoen mutil hori ez da bihar etorriko. Orratza galdu duen emakumea jostuna da.
• Zerbait ikusi du. Hori kontatu digu.
10 Osatu perpausak.
Ikusitakoa/ ikusi duena kontatu digu.
• Merkatuan erosi -tako haragia oso ona da.
• Zeozer egiteko agindu dizugu. Horixe egin behar duzu.
• Jaendik ekarri genuen olioa erori egin zait.
Guk zuri agindu dizuguna/agindutakoa egin behar duzu.
• Jendeak oparitu -tako eskumuturrekoak gustuko ditut.
5 Eman hitz hauen definizioak erlatiboa erabiliz. • Gure etxera bazkatzera etorri den izeba nire amaren
• Errementaria: metala lantzen duena, batez ere, burdina. ahizpa da.
• Motorzalea: motorrez ibiltzen dena.

• Liburu-saltzailea: liburuak saltzen dituena.
• Ura: eskuak garbitzeko erabiltzen dugun isurkaria.
6 Idatzi erlatibozko perpausak proposaturiko egiturak

erabiliz.
• Gaur goizean erosi ditudan gozoki guztiak jan ditut.
Gaur goizean erositako jan ditut.
8
ERANTZUNAK
16. FITXA 6 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.

• Nork eraman zintuen eskolara ? (aita)
Aitak eraman ninduen.
1 Markatu aukera zuzena.
• Zer esan zizun Anek? (gezur galanta)
Anderrek lagunak etxera eraman dizkio.
Gezur galanta esan zidan Anek.
Anderrek lagunak etxera eraman ditu.
• Nor ekarri zenuen autoz? (auzokoa)
Saskibaloikoek entrenatzailea agurtu diote.
Auzokoa ekarri nuen.
Saskibaloikoek entrenatzailea agurtu dute.
• Nork aukeratu zuen lekua? (gu)
Haiek kalean aurkitutako txakurra jipoitu egin diote.
Guk aukeratu genuen.
Haiek kalean aurkitutako txakurra jipoitu egin dute
7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.

• dute: zuten
• Bertsolari horrek gaia ahaztu...
dituzue du • naute: ninduten
• Normalean, gai-jartzaileek gaiak asmatu egiten... • zaituztegu: zintuztegun
diezue dituzte
• Zuek aldizkariotako pertsonaiak ondo ezagutzen...
diote dituzue NOIZ NOR/NORK Ekintza Aditz
laguntzailea
• Berba horiek guk hor jarri ahal...
Atzo zuek parte hartu zenuten
diegu ditugu
Lehengoan gurasoek/ jaira eraman gintuzten
• Hori egiteko zuk tekla hori sakatu beharko... gu
duzu diozu Noiz edo zuek/katua Autoan duzue
noiz eramaten
3 Bete hutsuneak.
• Burruntziaren bizitzak aste batzuk baino ez ditu irauten 9 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian.
• Kameleoiak intsektuak harrapatu eta oso-osorik irensten • Erabat engainatu ditugu/genituen (guk/haiek)
ditu. • Abandonatu gaituzte/gintuzten (haiek/gu)
• Aurreko urtean auzoan guretzako jokoak jarri zituzten. • Ospitalera eraman duzue/zenuten (zuek/hura)
• Herdoildutako kale-argiak ere iaz kendu zituzten. • Besoetan eraman nauzu/ninduzun (zuk/ni)
• Halaxe da, aste honetan haritza ere bota egin dute. • Salatu zaitut/zintudan (nik/zu)
• Hiltzear omen zegoen, baina sustraitik erauzi zuten
herenegun 10 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
• Anbulantzian eraman omen dute, sirena joka. • Egun hartatik aurrera ez zuen lagunak gehiago jo.
• Behin oztopo hori gaindituta, guk lanarekin jarraitu
4 Egin esaldiak aditz hauekin. genuen.
• zaitut: Asko maite zaitut. • Kale-garbitzaileek ez dituzte lurreko paperak jasoko.
• dituzte: Kale-garbitzaileek kaleak garbitzen dituzte. • Kontuan izan ezazu atzo lagunak zer esan zizun.
• ditu: Gure txakurrak hamar bat urte ditu.
• naute: Bizikletan nenbilela ikusi naute pasatzen.

• Laborategietan txertoak egiteko bakterioak erabiltzen
dituzte.
• Sendagai hori gauero hartu behar izaten dut.
• Bulegari horrek gu oso txarto tratatu gaitu.
8
SAKONTZEKO
15. FITXA
PERPAUSA: ERLATIBOA
1 Inguratu aukera zuzena. 6 Idatzi erlatibozko perpausak proposaturiko egiturak

• Alboan jarri zitzaizkigun/zuen/zuten/zen neskatoak ez erabiliz.
zekien gaztelaniaz. • Kobazuloan ikusi genituen margoak antzina-antzinakoak
• Ez zien jaramonik egiten haserre hurbiltzen zirenekin/ dira.
zitzaizkionei/zuena/zitzaizkionari. -tako
• Bilbao live jaialdira joan zintuzten/ginen/ziren/zituen • Udaran egindako bidaiek urte guztirako poza ekartzen
guztiok poz-pozik atera ginen. dizute.
• Aurrekoan nik zuri utzi nuen/dizudan/nizun/nizuen -n
liburua ez duzu oraindik irakurri. • Hormetan esekita dauden kartelak nik egin nituen.
-tako
2 Bete hutsuneak.
entzundakoarekin ikusitako prestatutako 7 Markatu erantzun zuzena.
gertatutako
Orain arte ikusiriko guztiarekin nahikoa izan genuen.
• Horiek aspaldi kontuak baino ez dira.
Orain arte ikusi guztiarekin nahikoa izan genuen.
• Egun osoa eman zenuten Argiñanok
plateraz hitz egiten. Gogoan dut oraindik han guri gertatzerako.
• Hitzaldian ez nengoen batere ados. Gogoan dut oraindik han guri gertatutakoa.
• Bart filmari Oscar saria eman diote. Jaramon egiozu Irenek esandakoei.
Jaramon egiozu Irenek esandakoari.
3 Berridatzi erlatibozko esaldi hauek aditz jokatua erabiliz.
• Batu itzazue lurrera jausitako papertxo guzti-guztiak.
• Euskal Telebistak eman zuen/zituen irudiak latzak izan

ziren.
• Hemen ikasitakoak ez dizue ezertarako ere balio izango.
• Korrika ari zen gizon gaztea/gazteak zure bizilaguna da.

• Noiz itzuliko dizkidazu utzi nizkizun/nizun aldizkariak.
• Erabilitako arropa saltzen zutelakoan nago.
• batere/genuena/ez/atsegina/entzun/da
4 Lotu esaldi hauek erlatibozkoak sortuz.

• Guztia jokatu dugu. Guztia galdu dugu.
• dudanak/nik/ez/du/erosi/balio/asko

• Bost hil dira. Nafarrak dira.
10 Osatu perpausak.
• Atzo galdu zenuten. Gaur aurkitu duzue. • -tako patatekin tortilla gozoa
egin dugu.
• -n katuak negarrez igaro du
5 Eman hitz hauen definizioak erlatiboa erabiliz. gau guztia.
• Jostailua: • -tako animaliak oso gustuko
• Orrazia: ditut.
• Sagarra: • -n edaria oso mikatza iruditu

zait.
• Arkatza:
8
SAKONTZEKO
16. FITXA
1 Inguratu aukera zuzena. • Ez zaitugu/dizugu salatuko oso ondo portatu zarelako.
• Lehen autoan nik Iker erabat haserre ekarri dut/diot. • Nork gonbidatuko dizu/zaitu ospakizun horretara?
• Ogiak bere denbora behar du/dute labean egosten. • Ez ditut/diet zoriondu berandu delako, atzo izan omen
zen eguna.
• Zuek ni ez nauzue/didazue agurtu sartzean, haserre ala?
• Ezagutu egiten dizute/ zaituzte zu udaltzainek?
• Ez ditut/diet nik, bada, nire urtebetetzera gonbidatuko
lotsabako horiek. • Zergatik jo didazu/nauzu, jakin daiteke?
• Haiek auzokoa salatu dituzte/dute zarata handia • Trikitia pixka batean jo dut/diet lehengusuei eta poz-pozik
ateratzeagatik. geratu dira.
2 Egin esaldiak aditz hauekin 7 Erantzun galderak.
• zaituzte: • Nork egin behar du festarako pastela? (zuk)
• nauzue:
• dituzte: • Nork ikusi zaitu atzeko atetik alde egiten? (irakasleak)
• ditugu:
• gaitu: • Norbaitek hartuko gaitu aireportura iristean? (Amaiak)

Horrek ez dute barkamenik merezi. 8 Berridatzi esaldiak proposatutako pertsonak erabiliz.
Horrek ez du barkamenik merezi. • Askotan eramaten gaitu autoz etxera (haiek zuek)
Zuek ez dituzue esandako guztiak kontatu.
Zuek ez duzue esandako guztiak kontatu. • Zuek ez ninduzuen ezagutzen (zuk hura)
Bere inguruan dituen gizon guztiak etxekoak dira.
Bere inguruan duten gizon guztiak etxekoak dira. • Kaletik behera nentorrela ikusi nauzue (haiek gu)

4 Bete hutsuneak aditz egokiarekin.
zaituzte zaituztegu gaituzue nau 9 Osatu elkarrizketa.
• Zuek gu oso ondo ezagutzen • Nork agurtu heldu zarenean?
• Gu laster auto berrian eramango zuek. • Inork ez agurtu ni, zergatik?
• Haiek zu ez salatuko oraingo honetan. • Inork ez -elako ikusi.
• Dendariak gogo onez hartu , dendara • Bada, atetik sartu naizenean hots handiak egin
sartu naizenean.
10 Jarri aditzari dagozkion pertsonak.
5 Osatu taulako perpausak falta diren datuekin.
lagun txartzat ninduten.
NOIZ NOR/NORK Ekintza Aditz laguntzailea eraman gintuzuen festara.
guk haiek autoz genituen ez gaituzte ikusi elurretan.

eraman
gonbidatu zituen.
Lehen zuek gu ikusi
gezurretan harrapatu nauzu.
Oraintxe hark gu gonbidatu
emango lukete aukera izanez gero.

• Nik zu hurrengoan ez dizut/zaitut eramango nire auto
berrian.
8
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
15. FITXA 6 Idatzi erlatibozko perpausak proposaturiko egiturak

erabiliz.
1 Inguratu aukera zuzena. • Kobazuloan ikusi genituen margoak antzina-antzinakoak
dira.
• Alboan jarri zen neskatoak ez zekien gaztelaniaz.
Kobazuloan ikusitako margoak antzina-antzinakoak dira.
• Ez zien jaramonik egiten haserre hurbiltzen zitzaizkionei.
• Udaran egindako bidaiek urte guztirako poza ekartzen
• Bilbao live jaialdira joan ginen guztiok poz-pozik atera
dizute.
ginen.
Udaran egiten dituzun bidaiek urte guztirako poza
• Aurrekoan nik zuri utzi nizun liburua ez duzu oraindik
ekartzen dizute.
irakurri.
• Hormetan esekita dauden kartelak nik egin nituen.
2 Bete hutsuneak. Hormetan esekitako kartelak nik egin nituen.
• Horiek aspaldi gertatutako kontuak baino ez dira.
7 Markatu erantzun zuzena.
• Egun osoa eman zenuten Argiñanok prestatutako
plateraz hitz egiten. Orain arte ikusiriko guztiarekin nahikoa izan genuen.
• Hitzaldian entzundakoarekin ez nengoen batere ados. Orain arte ikusi guztiarekin nahikoa izan genuen.
• Bart ikusitako filmari Oscar saria eman diote. Gogoan dut oraindik han guri gertatzerako.
Gogoan dut oraindik han guri gertatutakoa.
3 Berridatzi erlatibozko esaldi hauek aditz jokatua erabiliz. Jaramon egiozu Irenek esandakoei.
• Batu itzazue lurrera jausitako papertxo guzti-guztiak. Jaramon egiozu Irenek esandakoari.
Batu itzazue lurrera jausi diren papertxo guzti-guztiak.
• Hemen ikasitakoak ez dizue ezertarako ere balio izango. 8 Inguratu aukera zuzena.
Hemen ikasi duzuenak ez dizue ezertarako ere balio • Euskal Telebistak eman zituen irudiak latzak izan ziren.
izango. • Korrika ari zen gizon gaztea zure bizilaguna da.
• Erabilitako arropa saltzen zutelakoan nago. • Noiz itzuliko dizkidazu utzi nizkizun aldizkariak.
Erabilita dagoen arropa saltzen zutelakoan nago.
4 Lotu esaldi hauek erlatibozkoak sortuz. • batere/genuena/ez/atsegina/entzun/da
• Guztia jokatu dugu. Guztia galdu dugu. Entzun genuena ez da batere atsegina.
Jokatu dugun/jokatutako guztia galdu dugu. • dudanak/nik/ez/du/erosi/balio/asko
• Bost hil dira. Nafarrak dira. Nik erosi dudanak ez du asko balio.
Hildako bostak nafarrak dira.
10 Osatu perpausak.
• Atzo galdu zenuten. Gaur aurkitu duzue.
Atzo galdutakoa gaur aurkitu duzue. • Baserritik ekarritako patatekin tortilla gozoa egin dugu.
•K
alean aurkitu genuen katuak negarrez igaro du gau
5 Eman hitz hauen definizioak erlatiboa erabiliz. guztia.
• Jostailua: ondo pasatzeko erabiltzen dugun tresna. • Zooan ikusitako animaliak oso gustuko ditut.
• Orrazia: ilea orrazteko erabiltzen dugun plastikozko • T abernako terrazan dastatu dudan edaria oso mikatza
tresna. iruditu zait.
• Sagarra: sagarrondoak ematen duen fruta gorria edo

berdea.
• Arkatza: idazteko erabiltzen dugun egurrezko tresna.
8
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
16. FITXA
• Ez ditut zoriondu berandu delako, atzo izan omen zen
eguna.
• Ezagutu egiten zaituzte zu udaltzainek?
• Zergatik jo nauzu, jakin daiteke?
• Lehen autoan nik Iker erabat haserre ekarri dut.
• Trikitia pixka batean jo diet lehengusuei eta poz-pozik
• Ogiak bere denbora behar du labean egosten.
geratu dira.
• Zuek ni ez nauzue agurtu sartzean, haserre ala?
• Ez ditut nik, bada, nire urtebetetzera gonbidatuko 7 Erantzun galderak.
lotsabako horiek.
• Nork egin behar du festarako pastela? (zuk)
• Haiek auzokoa salatu dute zarata handia ateratzeagatik.
Zuk egin behar duzu festako pastela.
• Nork ikusi zaitu atzeko atetik alde egiten? (irakasleak)
2 Egin esaldiak aditz hauekin
Irakasleak ikusi nau atzeko atetik alde egiten.
• zaituzte: Etxetik ateratzen ikusi zaituzte.
• Norbaitek hartuko gaitu aireportura iristean? (Amaiak)
• nauzue: Zuek ez nauzue ongi ezagutzen.
• dituzte: Pastelak ekarri dituzte urtebetetzea ospatzeko. Amaiak hartuko gaitu aireportura iristean.
• ditugu: Loreak ekarri ditugu etxea apaintzeko.

8 Berridatzi esaldiak proposatutako pertsonak erabiliz.
• gaitu: Autoz ekarri gaitu aitak.
• Askotan eramaten gaitu autoz etxera (haiek zuek)
3 Aukeratu esaldi zuzenak. Askotan eramaten zaituztete autoz etxera.
Horrek ez dute barkamenik merezi. • Zuek ez ninduzuen ezagutzen (zuk hura)
Horrek ez du barkamenik merezi. Zuk hura ez zenuen ezagutzen.
Zuek ez dituzue esandako guztiak kontatu. • Kaletik behera nentorrela ikusi nauzue (haiek gu)
Zuek ez duzue esandako guztiak kontatu. Kaletik behera gentozela ikusi gaituzte.
Bere inguruan dituen gizon guztiak etxekoak dira.

9 Osatu elkarrizketa.
Bere inguruan duten gizon guztiak etxekoak dira.
• Nork agurtu zaitu heldu zarenean?
• Inork ez nau agurtu ni, zergatik?

• Inork ez zaituelako ikusi.
• Zuek gu oso ondo ezagutzen gaituzue.
• Bada, atetik sartu naizenean hots handiak egin ditut.
• Gu laster auto berrian eramango zaituztegu zuek.
• Haiek zu ez zaituzte salatuko oraingo honetan.
10 Jarri aditzari dagozkion pertsonak.
• Dendariak gogo onez hartu nau, dendara sartu naizenean.
Haiek ni lagun txartzat ninduten.
5 Osatu taulako perpausak falta diren datuekin. Zuek gu eraman gintuzuen festara.
Haiek gu ez gaituzte ikusi elurretan.
NOIZ NOR/NORK Ekintza Aditz
Hark haiek gonbidatu zituen.
laguntzailea
Zuk ni gezurretan harrapatu nauzu.
Atzo guk haiek autoz genituen
eraman Haiek hura emango lukete aukera izanez gero.
Lehen zuek gu ikusi gaituzue
Oraintxe hark gu gonbidatu gaitu

• Nik zu hurrengoan ez zaitut eramango nire auto berrian.
• Ez zaitugu salatuko oso ondo portatu zarelako.
• Nork gonbidatuko zaitu ospakizun horretara?
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri eta erantzun.
Bizitza «letra larriz bizi dut»

Andoni Lubaki fotokazetaria hainbat gatazkaren lekuko izan da.
K: Thailandia, Mendebaldeko Sahara, Libia, Irak, Siria, Egipto…, gatazkan dau-
den herrialdeetan zer da kazetari izatea?
A.L: Bizitza «letra larriz» bizitzea da, txute bat. Oso bizirik sentitzen naiz, eta oso
zorionekoa. Badakizue, gogoko lekuan, aldaparik ez!
• Zein zati bereiz daitezke zati honetan?
–
–
–
• Zer adierazten dute laburdurek?
GRAMATIKA 2 Osatu erlatibozko esaldiak.
naizen – dituzten – dudan – zenuen – diren
• Nik goizean erosi aldizkariak gehigarria ere bazuen.
• Aurten ez dute antolatuko zuk iaz irabazi txapelketa.
• Trenez etorri atzerritar horiek Norvegiarrak dira.
• Haurrek erosi kromoak neuk ere badauzkat.
• Ni etorri bidetik etorriko dira gurasoak ere.
GRAMATIKA 3 Osatu esaldiak, hitzak ordena egokian jarrita.
• pastelak / Eskatu / duzun
• Atzo / antzezpena / ikusitako
• esatariak / duenak / Irratiko / esan
• Aitonak / bertsoa / zuen / abestu
• utzitako / liburua / Apalategian
• ez dauka txokolaterik.
• Gorlizen estreinatu zuten.
• asko harritu gaitu.
• Lazkao Txikirena zen.
• eskolara eramango dut bihar.
PROBA
GRAMATIKA 4 Osatu esaldiak orainaldiko eta iraganeko NOR-NORK aditz laguntzaileak erabilita.
• Egunero hiru aldiz garbitzen hortzak nik eta hortzetako haria ere erabiltzen .
• Iaz guk furgoneta alokatu eta asteburuetan txangoak egin .
• Lagunek gaur futbol-partida ikusi ; atzo, ordea, eskulanak egin .
• Zuk atzo berokia gure etxean utzi eta aitak armairuan gorde .
• Ikaragarri ondo pasatu atzo; gaur ere bikain pasatuko .
GRAMATIKA 5 Aukeratu aditz egokia perpausak osatzeko.
• Nik zuek agurtu baina ez ikusi.
a) zaitut / nauzue b) zaituztet / nauzue c) zaituztet / duzue
• Iaz guk zu ez ezagutu ere egiten.
a) zintugun b) gintuzun c) zenuen
• Zuek ni bizikletaz ekartzen eskolara txikitan.
a) zintuztedan b) ninduzuen c) zenituen
• Zuekin joatera gonbidatu baina ez daukat astirik.
a) zaituztegu b) nauzue c) zaituzte
• Dendariak zalantzatan ikusi eta gu laguntzera etorri zaigu.
a) ditugu b) gintuen c) gaitu
LEXIKOA 6 Osatu hitz eratorriak.
• harri + -tzar begi + -ño
• handi + -kote leiho + -tila
• asto + -tzar liburu + -xka
• zabal + -kote haur + -txo
• arrain + -tzar apur + -ño
LEXIKOA 7 Osatu esaldiak goiko hitzez.
• horretan dituzu telebista programatzeko jarraibideak.
• Hori ! Azpian karramarroak egongo dira, seguru.
• Itxaron bat, mesedez!
• hori ez zaigu labean kabitu ere egingo.
• itxita badago, pasa zaitez bulegora, mesedez.
PROBA
ORTOGRAFIA 8 Azpimarratu hitz segida bakoitzean gaizki idatzitakoa.
• oihal, bahitu, uharte, behar, nahi, zeharkatu, zihur.
• harrezkero, horregatik, heurekin, honantz, haiengana, honetarako.
• herri, hautsi, huskeria, haurdun, hosto, harbola, hiri.
• lehun,oihan, leiho, ohitura, uhin, ahultasun.
• lehertu, ohol, gihar, saihets, bihurtu, hurbil, hurrun.
ORTOGRAFIA 9 Berridatzi esaldiak h behar den tokian jarrita.
• Miia erre dut eta ankaz arri bat jo. Au eguna, au!
• Ontzaren uluek aateak eta auntzak esnatu dituzte.
• Bei zaar orrek esne ugari ematen zuen leen egunero.
• Otz andia egiten du eta odei beltzak ditugu. Artu berokia.
LITERATURA 10 Irakurri eta aukeratu.

INORK AGINTZEN EZ DIDALAKO
Inok agintzen ez didalako
dut maite
maite dudana.
Inork agintzen ez didalako
ditut basamortua eta izarlokak maite.
Itsasontzi noragabeak, gauerdiko biolinak
ilunabarren margoa, xorino hezurttoen higidura,
sagarrondoetan eskegiriko bihotz horiak,
tristura handiegia zaien neskatxak
eta zure irria, zure irria ere
inork agintzen ez dudalako
dut maite.
Joseba Sarrionandia
• Olerkiak forma askea / zurruna du.
• Askatasunaz / Gizarteko arazoez mintzo da.
• Errimaduna / Errima gabea da.
Kazetaritza-elkarrizketaren ezaugarriak ezagutzen ditu eta atalak bereizteko gai da. 1
Testuinguruaz lagunduta, badaki erlatibozko perpausak osatzen. 2
Hitzak ordenatuz, erlatibozko perpausak sortzeko gai da. 3
Badaki NOR-NORK aditz laguntzaileez perpausak osatzen. 4
Egoki aukeratzen ditu NOR-NORK erako aditz laguntzaileak. 5
Atzizki graduatzaileekin hitz eratorriak sortzen ditu. 6
Hitz eratorriak testuinguruaren arabera txertatzen ditu. 7
Egoki identifikatzen ditu h letradun hitzak. 8
Egoki erabiltzen du h letra. 9
Abangoardiako olerkigintzaren ezaugarriak ezagutzen ditu. 10
ERANTZUNAK 4 • Egunero hiru aldiz garbitzen ditut hortzak nik eta

hortzetako haria ere erabiltzen dut.
1 • Zein zati bereiz daitezke zati honetan? • Iaz guk furgoneta alokatu genuen eta asteburuetan
– Izenburua. txangoak egin genituen.
• Lagunek gaur futbol-partida ikusi dute; atzo, ordea,
– Pertsonaren aurkezpena.
eskulanak egin zituzten.
– Elkarrizketa.
• Zuk atzo berokia gure etxean utzi zenuen eta aitak
• Zer adierazten dute laburdurek? Noren hitzak diren. armairuan gorde zuen.
2 • Nik goizean erosi dudan aldizkariak gehigarria ere bazuen. • Ikaragarri ondo pasatu genuen atzo; gaur ere bikain
• Aurten ez dute antolatuko zuk iaz irabazi zenuen pasatuko dugu.
txapelketa. 5 • Nik zuek agurtu zaituztet baina ez nauzue ikusi.
• Trenez etorri diren atzerritar horiek Norvegiarrak dira. • Iaz guk zu ez zintugun ezagutu ere egiten.
• Haurrek erosi dituzten kromoak neuk ere badauzkat. • Zuek ni bizikletaz ekartzen ninduzuen eskolara txikitan.
• Ni etorri naizen bidetik etorriko dira gurasoak ere. • Zuekin joatera gonbidatu nauzue baina ez daukat astirik.
3 • Eskatu duzun pastelak ez dauka txokolaterik. • Dendariak zalantzatan ikusi gaitu eta gu laguntzera etorri
zaigu.
• Atzo ikusitako antzezpena Gorlizen estreinatu zuten.
• Irratiko esatariak esan duenak asko harritu gaitu.
• Aitonak abestu zuen bertsoa Lazkao Txikirena zen.
• Apalategian utzitako liburua eskolara eramango dut bihar.
6
• harritzar begiño
• handikote leihatila
• astotzar liburuxka
• zabalkote haurtxo
• arraintzar apurño
7 • Liburuxka horretan dituzu telebista programatzeko

jarraibideak.
• Hori harritzarra! Azpian karramarroak egongo dira, seguru.
• Itxaron apurño bat, mesedez!
• Arraintzar hori ez zaigu labean kabitu ere egingo.
• Leihatila itxita badago, pasa zaitez bulegora, mesedez.
8 • zihur
• heurekin
• harbola
• lehun
• hurrun
9 • Mihia erre dut eta hankaz harri bat jo. Hau eguna, hau!
• Hontzaren uluek ahateak eta ahuntzak esnatu dituzte.
• Behi zahar horrek esne ugari ematen zuen lehen egunero.
• Hotz handia egiten du eta hodei beltzak ditugu. Hartu
berokia.
10 • Olerkiak forma askea du.
• Askatasunaz mintzo da.
• Errima gabea da.
Zinema-karteldegia
Harry Potter eta Azkabango presoa

Haur izateari utzi dio Harry Potter magoak dagoeneko. Heriotzaren zelaietan adarbakarrik
ez dagoela ohartu da. Maitasuna irristakorra dela oso. Zoriona lortzeko araurik ez dagoela,
alegia. J.K. Rowling idazleak sortutako per-tsonaiaren barne-beldurretan sakontzen baitu
Alfonso Cuaron zinemagile mexikarrak atal honetan; Harry Potter nerabearen bihotzaren
zauri orbaindugabeak agerian utziz.
A Little Princess ederraren egileak abentura, umorea eta suspensea fintasunez uztartzen
ditu filmean, eta idazle eskoziarraren errepide fantastikoetatik urrundu egiten da. Hala, uki-
tu ilunagoa ematen dio istorioari Cuaronek. Mendeku irrikaz belztuta dago Black Sirius
iheslariaren arima. Baina baita Harry Potterrena eta haren adiskide minena ere.
Alde horretatik, anbiguoak dira pertsonaia ia guztien portaerak. Hala, happy end-
dun logika komertzialari muzin egiten ez dion arren, umorez eta sentiberatasunez
atondutako abentura erakargarri hutsetik harago doa filma.
Fitxa teknikoa
AEB, 2004 (Harry Potter and the prisoner of Azkaban)
Zuzendaritza: Alfonso Cuaron
Aktoreak: Ali Nasirian, Daniel Radcliffe, Rupert Grint, Emma Watson, Gary Oldman,
David Thewlis.
Maitane Mitxelena. Berria egunkaria
Up, hegan egin abentura bila!

Carl Fredricksen-ek, erretiroa hartutako 78 urteko gizon alargun eta marmartiak ez du geria-
trikora joan nahi. Hori dela-eta, ekintzara igaro da eta emazte zendu berriaren ametsa errea-
litate bihurtzen saiatu da. Milaka globo hartu eta etxeko sabaira lotu ditu. Bat-batean, etxea
hegan hasi da eta Hego Amerikarako bidea hartu du. Ez doa bakarrik, ordea. Azken unean eta
ustekabean, Russell zortzi urteko oihaneko esploratzaile txikia batu baita espediziora. Carlek
pazientzia baino zerbait gehiago beharko du. Izan ere, bidean muturreko egoeretan eta bal-
dintzetan bizi beharko du eta tokian tokiko biztanle arraroei egin beharko die aurre.
Pete Docter da abenturaz beteriko filmaren zuzendari eta gidoilaria. Docterrek zuzendu
zuen lehen lana Monstruos S.A. izan zen eta animaziozko film onenaren Oscar sarietarako
izendatua egon zen lan horregatik. Bada, oraingoan saria lortu du Up filmari esker. Baina
abenturazko komedia horrek badu beste berezitasunik; izan ere, hiru dimentsiotan ikusi ahal
izateko teknologia erabili duen lehen animaziozko filma izan da. Zalan-tzarik gabe, ikustea
merezi duen filma.
Fitxa teknikoa
AEB, 2009
Zuzendaritza: Pete Docter
Gidoia: Pete Docter
Onintza Aiestaran. eitb.com (moldatua)

8. unitatea
ULERTU 1 Nork sortu zuen Harry Potter pertsonaia? Aukeratu.

J. K. Rowling idazleak.
Alfonso Cuaron zinemagile mexikarrak.
Carl Fredicksen 78 urteko gizon erretiratuak.
2 Zer genero nahasi ditu Alfonso Cuaron zinemagileak Harry Potterren film horretan?
3 Zer aldaketa jasan ditu Harry Potterrek filmean? Zertaz konturatu da hori dela-eta?

Harry Potter eta Azkabango presoa Alfonso Cuaronen lehen filma da.
Up! filmari esker, Pete Docter-ek Oscar saria eskuratu zuen.
Up! filma Monstruos S.A. filmaren jarraipena da.
Up! abenturazko filma da, baina drama kutsua ere badu.
5 Up! filmaren sinopsian aipatzen da pertsonaia nagusiak pazientzia handia beharko duela, baina
noiz? Eta zertarako? Azaldu.
6 Zein da Up! filmaren berezitasunik aipagarriena?
INTERPRETATU 7 Zein da bi testu hauen helburua?

Zinemagile batek eginiko film guztien berri ematea.
Hiru dimentsiotan eginiko azken filmen berri ematea.
Bi film horiek ikustea merezi duela ohartaraztea.
Jendea abenturazko filmak ikustera animatzea.
8 Non irakur daitezke horiek bezalako testuak?
9 Lehen testuan aipatzen da Harry Potter eta Azkabango presoa filma happy endduna dela. Zer
adierazi nahi du egileak horrekin? Azaldu.
Izena: Maila: Data:
ULERTU 10 Aukeratu bi filmetako bat eta asmatu haren amaiera, irakurri duzunetik abiatuta.
11 Zein da ikusi duzun azken filma? Zeri buruzkoa zen? Azaldu.
12 Gustatzen al zaizkizu animaziozko filmak? Ikusi al duzu baten bat? Zein?
13 Up! animaziozko filma da, norentzat eginda dagoela uste duzu? Animaziozko filmak
helduentzat izan daitezkeela uste al duzu?
14 Zinemara joateko ohiturarik ba al duzu? Zein dira joateko ala ez joateko arrazoiak? Azaldu.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Zinema-karteldegia testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,

literatura- 7, 8, 9
komunikaziorako
11, 12, 13, 14
Zinemari buruzko hiztegia ulertu eta erabiltzen du. 2, 4, 5, 6, 9,

12, 13
Arterako Zinemagintza arte-adierazpen gisan balioesten du. 10, 11, 12, 13,
gaitasuna 14
Zenbait film-genero bereizten eta izendatzen ditu. 12, 13

gaitasuna
Bere gustuez eta ohiturez hausnartzen du. 12, 14
Teknologiarako Filmetako teknologia berriei buruz irakurri eta hausnartzen du 6

gaitasuna
ERANTZUNAK 12 Erantzun librea.

13 Animaziozko filmak umeentzat direla uste badu ere,
1 J. K. Rowling idazleak. helduentzat ere izan litezke.
2 Abentura, umorea eta suspensea. 14 Erantzun librea. Zinemara joateko arrazoiak: lagunekin
3 Haur izateari utzi dio. Heriotzaren zelaietan adarbakarrik ez elkartzeko leku egokia da, filma interesgarriak ikus daitezke…
dagoela, maitasuna irristakorra dela eta zoriona lortzeko Ez joateko arrazoiak: garestia da, isilik egon beharra dago…
araurik ez dagoela.
4 • Gezurra
• Egia
• Gezurra
• Gezurra
5 Hego Amerikarako bidean muturreko egoeratan eta
baldintzetan bizi beharko du eta tokian tokiko biztanle
arraroei egin beharko die aurre.
6 Hiru dimentsiotan ikusi ahal izateko teknologia erabili duen
lehen animaziozko filma izan dela.
7 • Bi film horiek ikustea merezi duela ohartaraztea.
8 Zinema-aldizkarietan, egunkarietan …
9 Happy enduna izatea, filmak amaiera zoriontsua izatea da.
Egileak horrekin adierazi nahi du, amaiera itxia eta zoriontsua
dela.
10 Erantzun librea.
11 Erantzun librea.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 2 • 1897.
• 1987.
Atarikoa (146. eta 147. or.) • 1932.

• 1922.
Mintzatu
• 1937.
• 1928.
• E. L.
3 E. E.: Lehenengo teoriak dio Ameliak ospearen zurrunbilotik
ihes egin nahi izan zuela eta horregatik hiltzearen plantak egin
Entzun zituela. Bigarren teoriak dio Hegoaldeko Itsasoetako uharte
batean bizirik iraun zuela. Hirugarren teoriaren arabera,
Natura garaile
japoniarrek pilotua eta bidaia-laguna bahitu zituzten, Japonia
• Amundsen norvegiarra zen; Scott, berriz, britainiarra. zelatatzen ari zirela iritzita.
• Ross izotz-barreran ezarri zituzten beren kanpamentuak, eta 4 Amelia Earhart, emakumearen alde hegan.
handik abiatu ziren Hego Polorantz.
5 Atlantikoa zeharkatzen zuen lehen emakumea izan arren,
• Amundsenek Groenlandiako txakurrak erabili zituen leretatik
batez ere, bidaia-lagun joan zela, pilotua izan beharrean.
tiratzeko, eta Scottek, berriz, Mongoliako zaldiak (azken hauek ez
omen ziren esperotako mailan ibili). Azkenean, Admunsenek bere 6 Ospea eta Etxe Zuriaren onespena zuelako.
egitada burutzea lortu zuen 1911ko abenduaren 14an; Scott, 7 Amelia Earharten bizitza kontatzen duen biografia da.
aldiz, 34 egun geroago iritsi ziren.
8 • E. E.: Testuan gizonkeria hitza aipatzen da, gizonaren joka-
bide negatiboa adierazten duena eta emakumearen
Irakurri ikuspuntua aintzat hartzen ez duena; izan ere, garai horretan,
«Zoriontsu gaude, zailtasun guztiak gainditu ditugulako». hegazkingintza gizonen esparrua zen, eta Ameliak ema-
kumeak bertan jarduteko eskubidea aldarrikatu zuen. Gizon-
• Iñurrategik, Vallejok eta Zabalzak 2011ko abenduaren 29an tasun hitzak gizonen jokabide zintzo edo egokia adierazten
zapaldu zuten Hego Polo geografikoa; Amundsenek, 100 urte du.
lehenago, 1911n.
• E dertasuna: Ederra denaren nolakotasuna / Ederkeria:
• 5 5 egunetan egin zuten Hego Poloko zeharkaldia, eta 3.400
Apainkeria gehiegizko edo desegokia
kilometro egin zituzten.
• Harrotasuna: harro egotearen nolakotasuna edo izaera /
• Kometak erabili zituzten.
Harrokeria: harrotasun gaitzesgarria.
9 E. L.
Idatzi
10 E. L.
Ikasleek Francesc Bailón antropologoari buruzko informazioa
bilatuko dute Interneten. Ondoren, haren biografia laburra egingo
dute, eta antropologoari egiteko hiru galdera pentsatu.
• E.L.
• E.L. AURKEZPEN-BIDEO BAT EGITEA
1 E. L.: Atal honetako jarduerek erantzun irekia izango dute; izan
Irakurmena (148. eta 149. or.) ere, lan kooperatiboaren bidez, ikasleek ikastetxeko toki
esanguratsu baten aurkezpen-bideoa egingo dute hainbat
Testua aztertzen urratsi jarraituz.
Amelia Earhart en azken hegaldia: argitu gabeko misterioa 2 E. L.: Ikastetxeko espazio bat aukeratuko dute.
1 • Umetan ausardia handia erakusten zuen. Antza, zalgurdi

3 E. L.: Bideoaren gidoia idatziko dute.
batek herrestan eramaten zuen lera batean ibiltzen ere 4 E. L.: Bideoa grabatuko dute.
ausartzen zen.
5 E. L.: Bideoak erakutsi eta sarituko dituzte.
• 20 urterekin Lehen Mundu Gerrako zaurituak zaintzen jardun
zuelarik sortu zitzaion Ameliari hegazkin-pilotua izateko ENTZUTEKO TESTUA
nahia.
1 • Maria Spantidi ez da inoiz Euskal Herrian izan. Internet
• G arai hartan, gutxi zirelako pilotatzen ziharduten bidez ikasi du euskaraz.
emakumeak.
• Hainbat baliabide erabili ditu, esaterako: mintzalagun.com,
aprendereuskera.com eta Santurtziko Udal Euskaltegiaren
orrialdea. Horietaz gain, irratia, YouTube, euskal musika, HIZKUNTZAREN ERABILERA

edota Skype bezalakoak ere lagungarri izan zaizkio.
• Beste pertsona batzuekin euskaraz hasten denean, pixka
bat urduri jartzen da. Gramatika (150.-153. or.)
• 2013ko udan erabaki zuen euskara ikastea.
2 • Autodidakta inork irakatsi gabe bere kasa ikasten duenari PERPAUSA: ERLATIBOA
deritzo. 1 • Talde-lanean oinarritutako ariketak gustatzen zaizkigu guri.
3 • E. L. • A ntzinako Egipton eraiki zituzten piramideek jendearen
miresmena pizten dute egun ere.
NORK BERE BURUA AURKEZTEA • Lagunek kontatu dizkizueten zurrumurru gehienak gezur
hutsa dira.
1 E. L.: Ariketa honetan, ikasle bakoitzak bere buruaren
• Gaixotasunak sendatzeko, nanorobotak deritzen robotak
aurkezpen-gutuna idatziko du. Bertan, besteak beste, honako
erabiliko dira etorkizunean.
informazioa eman beharko du: nor den, non bizi den, nolako
pertsona den... 2 • Egunak beharko ditut zuri atzo agindu nizkizun sarrerak
lortzeko.
• K irol-taldetik lehen bidali didaten dokumentuak hainbat
Testu-tipologia (158. eta 159. or.) akats ditu.
• G uk azkenaldian bildu dugun informazioaren arabera,
TESTUTIK ABIATUTA euskararen erabilerak gora egin du.
1 • Elkarrizketatua Xabier Ormazabal da. • Z uek irratian entzun duzuen abesti hori Belako talde
• Parkourra praktikatzeagatik da ezaguna. mungiarrarena da.
• X. O. laburdurak Xabier Ormazabal adierazten du.

3 • Salgai jarririko komikiak aspaldikoak dira.
2 • Galdera-erantzunen aurretik, elkarrizketatuaren eta kazeta- • Dirua, zeinekin jaiak antolatuko baititugu, etxez etxe bildu
riaren izen-abizenak agertu ohi dira. dugu.
• E lkarrizketatuaren biografia txiki bat eta elkarrizketaren • Plaza nagusia, non udaletxea dagoen, handia da.
arrazoia agertzen da normalean. • Etxean ditudan komiki zaharren truke komiki berriak utziko
• Izenburuan, elkarrizketatuaren izena edo hark esandako dizkidazu?
zerbait ageri ohi da. 4 • Lehen plazan ikusi dudan mutila bermeotarra da.
• E lkarrizketatuaren argazki bat ageri ohi da, testuaren • Goizean idatzi dudan eskutitza postariak eraman du.
aurretik, ondoren, edo albo batean.
• Ezer ez dakienak ez du ezeren zalantzarik.
3 • Elkarrizketatuaren eta kazetariaren galderek letra mota
• Jabe asko duen astoa goseak hil ohi du.
ezberdina dute ongi bereizteko.
• Ingelesez ondoen dakiena Ander da.
• Marratxoak erabiltzen dira pertsona bakoitzak noiz hitz
egiten duen adierazteko. ADITZA: NOR-NORK ADITZ LAGUNTZAILEAK
• Izenburuak interesgarria izan behar du irakurlearen arreta 1 • Geldi! Aizue, ezin dituzue jo ikaskideak!
bereganatzeko.
• Ezusteko ederra eman dizugu eta erabat beldurtu zaitugu.
4 • Galdera profesionala: Zertan datza parkourra? Zer egiten
duzue? • Anek bihotz-bihotzez maite du arreba jaioberria.
• Galdera pertsonala: Zuri zer ekarpen egiten dizu honek? • Aizu, Miren, eramango nauzu etxeraino zure bizikletan?
• Gai batez duen iritzia jakiteko galdera: Zer iritzi duzu kaleko • Ander, goizean, leihotik ikusi zaitut eskolara bidean.
jendeak dioenari buruz? 2 • G uk ez zintuztegun garaiz ikusi zuek, eta aurrera egin
genuen.
IDAZTEARI EKIN
• Irakasle honek ez ditu ikasleak zigortzen.
5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek elkarrizketa
• Gurasoek autoz ekarri naute ni gaur eskolaraino.
baterako galderak prestatuko dituzte, hainbat gomendio
kontuan hartuz: biografia txiki bat idatzi, argazkia lortu, galdera • Inork ezin du beste inor iraindu; gizalegea da.
mota ezberdinak idatzi, izenburu erakargarri bat pentsatu... 3 • Utzi dituzue > Zuek haiek
• Agurtu gaituzte > Haiek gu
• Mindu naute > Haiek ni
• Zoriondu dut > Nik hura 2 • Ez nago ziur h hori ondo jarri dudan.
• Etorrarazi zaitut > Nik zu • Autobusez noa, eskola etxetik urrun daukat eta.
4 • Zuk ez ezagutu nauzu ni, baina nik berehala ezagutu zaitut • Ekarri hari gehiago; botoiak josi behar ditut.
zu.
• Hi nola etorri hintzen atzo eskolara? Oinez?
• Jonek ez gaitu ikusi gu, eskuak jaso ditugun arren.
3 • haserre • hutsik • hegaztia
• Zuek ni proposatzen banauzue ordezkari gisa, nik onartu
egingo dut. • haizea • hodeia • hotza
• hilabetea • hitza • harria/herria
• Guk oso ondo gogoratzen zaituztegu zuek.
4 • le/en/gu/su > lehengusu • a/a/te/a > ahatea
5 • Zure txantxek benetan ikaratu ninduten ni.
• na/as/tu > nahastu • za/a/rra > zaharra
• Zuek afaltzera gonbidatu gintuzuen gu, eta guk pozik onartu
genuen gonbidapena. • me/e/a > mehea • be/e/ra > behera
• Aurkikuntza horren albistea zuk zeuk asmatu zenuen. • ma/a/tsa > mahatsa • le/er/tu > lehertu
• Nik ezin izan zintuztedan konbentzitu zuek. • zu/u/rra > zuhurra • al/ko/o/la > alkohola
• Zuek arazoak izan zenituzten muga zeharkatzeko. 5 Ume bihurriok!!
6 Txikitako oroitzapenak Uda honetan, hondartzan nengoela, haur batzuek harea bota
zidaten aurpegira, hura azkura begietan! Berehala urez busti
Txikitan, gurasoek haurtzaindegira eraman ninduten. Neska-
nituen. Ni umore onean nintzenez, ez nien errietarik egin;
mutil asko ezagutu nituen eta asko ikasi nuen. Haurtzaindegira
hurrengoan ikusiko dute!
sartzeko, ilaran jarrarazten gintuzten, eta astiro-astiro sartzen
ginen. Barruan dena zen olgeta, baina, zenbaitetan elkar
jotzen genuen eta maisu-maistrek zigortu egiten gintuzten. LITERATURA-HEZKUNTZA
Etxera joateko ordua zenean, gurasoak etortzen ikusten
genituen leihotik. Gero, estu-estu besarkatzen genuen elkar Literatura (140.-142 or.)
eta etxera abiatzen ginen; hurrengo egunera arte.
OLERKIGINTZA II: POESIA MODERNOA

Lexikoa (156. or.) 1 • Egia.
• Egia.
ATZIZKI GRADUATZAILEAK
• Gezurra.
1 • Hori da autotzarra! Ez da kalean sartzen! • Egia.
• Haurñoa galdu da, hain da txikia! 2 Olerkian gizaki gatazkatsua ageri da.
• Leihatila horretatik ez zen ezer ikusten. 3 Sarasolaren olerkia Gabriel Arestirentzat dago idatzita.
• Liburuxka hau berehala bukatuko duzu.
2 • Bidexka horretatik helduko gara gailurrera. TESTUA: Etxea
• Eulitzar horrek gogaituta nauka. 1 • geza: gatz gutxi duena edo gazia ez dena.
• Kutxatila horretan sartu al duzu dena? • zoko: etxeko bazterra.
• Denok dugu gure bihozñoa. • harrotu: zerbait astindu edo altxatu.
3 • E. E.: Kamioitzarra > Kamioitzar horrek zortzi gurpil ditu. • arrats: Iluntzea edo gaueko lehen orduak.
• Txakurtxoa. • ihintz: belar gainean goizaldean bildutako ur-tantak.
• Sardexka. • anitz: asko.
2 Etxeak egiteko mila modu daude.
Ortografia (157. or.) 3 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek Koldo Izagirrek haur- eta gazte-
literaturan idatzitako lanik ezagunenak bilatuko dituzte.
H LETRA
1 • Sagar horrek du harra barruan!
• Behia emea da eta zezena arra.
• Zenbat ur edaten duzu egunean?
• Hur pila bat jan dut eta tripako minez nago.
OLERKIAREN ESANAHIA ARGITZEA ETA 7 • Txakurtxo bat ikusi nuen belarretan korrika.
BALIABIDEAK BEREIZTEA
• Kamioitzar batek gurpila zulatu zuen.
1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleak Atxagaren olerkia interpretatzen • Neskatila gazte batek lore bat oparitu zidan.
eta haren esanahia argitzen saiatuko dira.
• Gizonkote batek eskuaz jaso du harritzarra
2 Errepikapena da nagusi Uriberen olerkian.
• Kalexka horretan etxe ederrak daude.
8 • Hurbilduko al didazu gatza, mesedez?
AMAIERAKO JARDUERAK • Urrun daude Himalaiako gailur zuriak.
• Kantauriko hegia biodibertsitate handikoa da.
Amaierako jarduerak (144.-145 or.) • Nire etxeko hurritzak hur asko eman ditu.
• Oso lan ona egin duzu; harro nago zutaz!
1 • Protagonista nagusia Aleksander Doba poloniarra da, 67 urte 9 • Hur > Fruitu lehorra
dituena.
• Har > Zizare txikia
• Ozeano Atlantikoa zeharkatu du arraunean. Lisboatik Flori-
dara joan zen. Sei metroko kayak zuri-horian arraunean. 142 • Huste > Barrukoa ateratzearen ekintza
egun eta 8.000 kilometro egin zituen itsasoan. • Haste > Zerbaiten hasiera edo hastapena
• Itsaso zakarrari eta beste zenbait arazori aurre egin behar • Hegi > Ibaiaren edo itsasoaren ertza
izan zion. Kayaka gidatzeko lema apurtu ere egin zitzaion. 10 • Paula, gure herrira etorri zenean, euskara ikasten hasi zen.
• E. E.: Esaerak adierazten du pertsona zaharrek jakinduria
• Lehenik, Bilboko euskaltegian hasi zen euskara ikasten.
handia eskuratu dutela urteen joan etorrian, beharrak hala
eraginda. • Paulari bitxia egiten zaio hemen jendeak euskaraz hain gutxi
hitz egitea.
2 • Etorri den ikasle berriak Amaia du izena.
• Bam Paularen txakurra da eta sei urte ditu.
• Zineman ikusi genuen filma telebistan emango dute.
• Baserritar zahar bat zelaira etortzen denean, harekin
• Liburutegitik hartu nuen liburua itzuli egin behar dut.
euskaraz egiten du Paulak.
• Bart kontatu zenidan istorioa beldurgarria da. 11 Askatasuna, forma aldetik.
3 • E. E.: Telebistan azaldu den aktore ezaguna Anjel Alkain da. 12 Gabriel Arestik poesia soziala idatzi zuen.
• E. E.: Markoan dudan argazki ederra Erroman egin nuen. 13 tiopia liburuaren egilea Bernardo Atxaga da. Etiopia aban-
E
• E. E.: Irratian entzun dudan abesti dantzagarria Gatibuk jo du. goardiako literatura da, hau da, arau zurrunak hausten dituen
• E. E.: Jantzita daramadan jaka berria alde zaharrean erosi dut. literatura, hitzekin jolastu eta erabateko askatasuna aldarri-
katzen duena.
4 Gosaltzen ari naizela, irratia entzun ohi dut. Gaur, zazpietako
14 zken urteotan, abangoardiako poesiagintzak leku eman dio
A
albisteak entzun ditut. Berri harrigarria eman dute. Dirudienez,
atzo gauean, zirkuko animaliek ihes egin zuten. Atzo kaleetan poesia intimoagoari. Emozioetan oinarritutako poesia da.
zehar bilatu zituzten, baina oraindik ez omen dituzte aurkitu. 15 • E. E.: Olerkaria goibel eta haserre dago. Pertsona bat (edo
Berriak harritu egin nau. Animalia basatiek ez naute izutzen. haren izena) ahaztu nahi du.
Txikitan, hainbat abere izan genituen gure baserrian: behiak,
• Olerki askea da Meaberena.
zaldiak... Nik zaintzen nituen guztiak. Beraz, elefanteak ikusten
baditut, baserrira eramango ditut, aske izan daitezen.
5 • Nik zu ez zaitut inoiz ahaztuko. Lagun ona zara. IDAZTEN JAKIN
• Lehengusuek autoz eraman gintuzten etxera. E. L. Ariketa honek, unitatean zehar landutakoa praktikara era-
• Zuek gu ez gaituzue engainatuko.
ikasleak kazetari baten larruan jarriko dira eta bidaiei buruzko
• Ezpata-dantzariek txapel gorriak eramaten dituzte. galdetegia prestatuko dute hainbat urratsi jarraituz. Ondoren,
• Lagunok! atzoko partida ikusi al zenuten? elkarrizketa egingo diote ondoko ikaskideari.
6 • E. E.: Zuk ni > nauzu/ninduzun > Abesti horrekin liluratu egin
nauzu; atzo, ordea, haserrearazi egin ninduzun.
• Guk-hura > dugu/genuen • Nik-zuek > zaituztet/zintuztedan
• Haiek-zu > zaituzte/zintuzten • Hark-gu > gaitu/gintuen
• Nik-haiek > ditut/nituen
PERPAUSA: erlatiboa ADITZA: Nor-Nork laguntzaileak

1 • Zuk ekarri duzun kamioia handia da. 6 • Batzuek nahiago dute isilik egon, hanka ez sartzeko.
• Anek prestatu zituen barazkiak goxo zeuden. • Guk iratzarri egin zintuztegun zuek.
• Gailurrean dagoen neska Miren da. • Zuk haserrearazi egin nauzu jarrera horrekin.
• Erosi dudan telefonoa ez dabil. • Gauak basoan harrapatu gaitu gu.
• Azokan salgai dagoen txerria oso handia da. • Berehala ikasi zenuten zuek taldean lan egiten.
2 Erantzun eredua. 7 • Zuk ez duzu zertan horrelakorik esan.
• Nor da artzaina?
• Presaka bazabiltzate, neuk eramango zaituztet autoan.
Ardiak zaintzen dituena.
• Nondik atera dituzue zuek galtzagorri mozorro horiek?
• Nor da arrantzalea?
• Zuek garaiz ohartarazi gaituzue gu, egindako akatsez.
Arrainak arrantzatzen dituena.
• Hondartzan auzokide batzuek agurtu egin gaituzte/
• Nor da irakaslea?
naute/zaituzte/zaituztete.
Irakasten duena.
• Nor da dantzaria?
8 • Nik gehien behar zintuztedanean, zuek ni babestu
ninduzuen.
Dantza egiten duena.
• Albisteak ezustean harrapatu gintuen gu.
• Nor da bertsolaria?
• Eskatu bazenit, neuk eramango zintudan zu
Bertsoak kantatzen dituena.
kontzertura.
• Nor da suhiltzailea?
• Garai hartan, ezerk ez ninduen kezkatzen ni.
Suteak itzaltzen dituena.
• Atzo inork ez zidan (Nor-Nori-Nork!!) galdetu zer egin
3 Erantzun eredua.
edo nora joan.
• Norekin hitz egin duzu kalean?
9 • Ez duzue egia osoa kontatu. Zuek hura
Ogia saltzen didanarekin.
• Nori kontatu diozu albistea? • Behar bezala zaindu zintuzteten, ostatu hartara heldu-
takoan. Haiek zuek
Eskolara nirekin datozenei.
• Hizketan jarraitu genuen ordu txikietara arte. Guk hura
• Norengana jotzen duzu arazoak dituzunean?
• Gutxietsi egin dituzue aurkariak, eta irabazi egin dizuete.
Inguruan ditudanengana.
Zuek haiek
• Norena da katu hori?
• Etsaiek mendean hartu zituzten gotorlekuan gorderik
Gainean bizi direnen auzokideena.
zeudenak. Haiek haiek
• Norengatik itxi dute liburutegia?
10 • Nik gauza bera pentsatzen jarraitzen nuen.
Borrokan ibili diren neska-mutilengatik.
• Zuek ez zintuztegun ikusi sartzean.
4 • Entzun nahi ez duenak ez du esan behar.
• Itsaslaminen kantuek liluratu egin zituzten Ulises eta
• Egarriz dagoenarentzat ur lohirik ez.
ar-gonautak.
• Izena duen guztiak izana ere badu. • Mila esker, zuek babestu gintuzuelako denek kontra
• Urak dakarrena urak darama. egitean.
5 • Koldo gitarra jotzen duen mutila da. • Mirenek azkar ulertu zuen jokoaren gakoa.
• Maite dirua eskatzen ari den andrea da.

• Txuri haragia lapurtu digun txakurra da.
• Mixi esnea edaten diharduen katua da.
• Xabi ardoa edan duen gizona da
8
ENTZUNGAIAK
Natura garaile
Mundu osoak daki –hala jasota baitago entziklopedia guztietan– 1911ko abenduaren 14an Roald
Amundsen norvegiarrak zapaldu zuela lehenengoz Hego Poloa. Guztiek ez dakite, baina, marka hori
lortu aurretik Amundsen hil edo biziko lehian ibili zela Robert Falcon Scott britaniarrarekin haraino
nor aurrena iritsiko.
Lehia horren historia munduaren beste puntan hasi zen, Ipar Poloan, hain zuzen ere, Frederick Cook
amerikarrak Ipar Poloa lehenengoz zapaltzea lortu zuenean. Amundsen egona zen Ipar Poloan, eta
ikusi zuenean nolako sona izan zuen Cooken egitada hark, berari gogoa egin omen zitzaion Hego
Poloa zapaltzen duen lehenengo gizakia izateko.
Bestetik, Scott joana zen Hego Polora lehenagoko espedizio batean, Ernest Shackleton irlandarra-
rekin batera, eta bera ere adoretu zen Hego Poloa lehenengoz zapaltzeko abenturara, Shackletonek
hartutako apunteak lagun.
1911ren hasierarako, bai Amundsenek, bai Scottek ezarrita zeuzkaten beren oinarri-kanpamentuak
Ross izotz-barreran. Baina handik aurrera, bakoitzaren estrategiak desberdinak izan ziren; bai eta
amaierak ere.
Batetik, Amundsenek helburutik 100 km hurbilago kokatu zuen oinarri- kanpamentua, eta horrek
abantailatxoa eman zion hasieratik. Bestetik, Amundsenek Groenlandiako txakurrak erabili zituen
leretatik tiratzeko, eta Scottek, berriz, Mongoliako zaldiak (azken hauek ez omen ziren esperotako
mailan ibili). Baina koskarik handiena, seguruenik, beste honetan egon zen: Admunsenek bidean
hiltzen zitaizkion txakurrak bizirik zirautenak elikatzeko erabili zituen. Scottek, berriz, ez zuen hala
jokatu hiltzen zitzaizkion zaldiekin, nahiz eta bere taldekide batek proposatu.
Azkenean, Amundsenek bere egitada burutzea lortu zuen 1911ko abenduaren 14an, eta bera
bilakatu zen, beraz, Hego Poloa zapaldu zuen lehenengo gizakia. Scott eta haren taldekideak, berriz,
34 egun geroago iritsi ziren bertara. Eta gainera, guztiek galdu zuten bizia itzulerako bidean.
Historiarako dokumentu tragiko interesgarriak utzi zizkiguten gertakari haren bi protagonista
nagusiek: batetik Amundsenen bi gutunak; bata Norvegiako orduko erregearentzat (Haakon VII.a),
egitadaren omena hari eskaintzeko, eta bestea Scottentzat berarentzat, bueltako bidean hilez gero,
berak emateko azainaren berri aipatutako errege horri. Eta bestetik, Scottek idatzitako egunerokoa,
espedizioaren gogortasuna eta helmugara lehiakidearen ostean iristeak sortu zion beheraldia
lehenengo pertsonan kontatzen diguna.
Balantzea ezin krudelagoa izan: batentzat Hego Poloa lehenengoz zapaltzearen ohorea, eta
bestearentzat podiumeko bigarren postua eta heriotza. Izan ere, natura arerio latza –eta sarri
garaiezina– izan ohi da tamaina honetako erronka gaitzetan.
Maria, euskara bere kabuz ikasi zuen greziarra
Kaixo guztioi eta ongi etorri nire YouTube kontu berrira. E … Marietxe naiz hogeita bi urte ditut,
Greziakoa naiz eta euskara ikasten dut nire kabuz. E … orain dela bi urte hizkuntzen auto-
ikaskuntzaren munduan sartu nintzen, e … gaztelaniaz …, gaztelania ikasten hasi nintzen eta
orain euskara ikasten ari naiz, e … hamar bat hilabete daramatzat eta asko gustatzen zait, oso
hizkuntza desberdina iruditzen zaidalako, bai gramatika aldetik eta bai lexiko aldetik, Europako
beste hizkuntzekin konparatuta.
E … Kolonbiako euskaldun berriaren bideoa, bueno, Jose Miguelen bideoa ikusi dut eta esan behar
dut, e … harrituta geratu naizela. Jose Miguel, zorionak. E … bueno ikusten duzunez, euskal …
, Euskal Herritik kanpoan badaude euskaldun berri autodidaktak, bueno ez daude asko, baina
pixkanaka-pixkanaka agertuko direla uste dut.
8
ENTZUNGAIAK
E.. bueno nire euskara-maila ez da oso ona, ez da zurea bezalakoa, baina esaten duzun bezala,
Euskal Herri, Euskal Herrira joan behar barik, behar gabe, e … ikas daiteke euskara. E … bueno,
ez da ezinezkoa. E … ni ez naiz inoiz Euskal Herrian egon, interneten bidez ikasten dut, ez
daukat inolako euskarazko libururik, e … baina gaur egun euskara ikasteko aukera pila bat daude
interneten. Adibidez, niri gustatzen zaidan … webgune bat, “mintzalagun.com” da. Oso ona delako
… gauza berriak ikasteko denbora gutxian, eta gero “aprendereuskera.com”, Santurtziko Udal
Euskaltegiaren orrialdea, ba oso erabilgarriak dira niretzat, eta horietaz gain, ba, irratia, YouTube,
euskal musika, mmm skype, bueno, asko laguntzen didate.
E … baina bueno, egia esateko, beste pertsonekin euskaraz hitz egiten dudanean ba pixka bat
urduri jartzen naiz, baina bueno, inor ez da perfektua. … eta zer gehiago a!, askotan jendeak
galdetzen dit “Zergatik ikasten ari zara euskaraz hitz egiten?", eta bueno nire historia euskararekin
ez da luzea. E … duela urte bat inguru, hau da 2013ko udan, neska euskaldun bat ezagutu nuen,
… eta lehen aldiz euskaraz hitz egiten zuela entzun nuenean, ba bene-benetan txundituta geratu
nintzen. Nire buruari esan nion “Zein ederra den. Ez dut tutik ere ulertzen, baina entzutea asko
gustatzen zait.” Eta bueno minutu batzuk geroago euskara ikastea erabaki nuen, eta hau da nire
historia euskararekin.
Bueno, euskara ez da munduko hizkuntzarik errazena baina edozelan, edozein hizkuntzatan
zailtasunak daude, ezta? Hizkuntza bakoitzak bereak ditu. E … bueno, merezi du.
E … zer gehiago? Ez dakit zer gehiago esan, orduan eskerrik asko bideo hau ikusteagatik eta
besterik gabe, mua! agur.
Katalan bat Izurtzan
Kaixo lagunak!
Paula da nire izena, katalana naiz eta 23 urte ditut. Sei hilabete dira Euskal Herrian nagoela. Izurtzan
bizi naiz, Durangaldeko herri txiki bat da eta oso polita gainera. Izurtzaren ondoan Urkiola dago, eta
bisitari on modura, Anbotora igo izan naiz. Euskal Herria oso polita iruditzen zait; herri txiki asko ditu
eta beti dago mendi bat ondoan. Hala ere, niri herriak itsasoarekin gustatzen zaizkit; Gaztelugatxeko
Doniene, adibidez, zoragarria da.
Euskara ikasten ari naiz. Lehenengo Bilboko euskaltegian aritu nintzen, eta orain Elorrion nabil. Bil-
boko ikastetxean leku desberdinetako jendea geunden: Errusiatik, Tenerifetik, Perutik, Asturiasetik
eta beste hainbat tokitatik etorritako jendea eta orain nire lagunak dira. Katalunian ere, euskaraz
ikasi daiteke pixka bat Euskal Etxean.
Zergatik ikasten ari naizen euskara? Bizitzera etorri naizen herrialdeko hizkuntza delako, eta horrez
gain, hizkuntza minorizatua denez, euskara hartu, eta oinarri bezala erabiltzeko euskal bizitzan.
Jendea kanpotar batek euskara ikasten duenean harritu egiten da. Niretzat aldiz, bitxia da Euskal
Herrian jendeak euskaraz gutxi hitz egiten duela ikustea. Nire lagun katalanen bisitak jaso ditut eta
haiek ere hainbat hitz ikasi dituzte euskaraz.
Izurtzan nire txakurrarekin nago eta bere izena Bam da; ile beltza du eta 6 urte ditu. Oso pozik dago,
mendi asko dagoelako, beti dabil korrika eta jolasten. Izurtzan pertsona bat ezagutu dut. Cristina
Bermeokoa da baina ez daki euskaraz hitz egiten, ez du sekula egin. Gu beti gaude gure etxe ondo-
ko landa batean. Hor ezagutu dugu Jabi. Honek ere txakurra dauka eta haren izena Argi da eta Ba-
men oso laguna da. Baserritar zahar bat ere etortzen da zelaira eta beti hitz egiten du euskaraz
nirekin. Eta gainera, oso pozik dago ikasten ari naizelako. Egin dudan beste lagun bat Ekain da; le-
henengo egunetik asko lagundu dit.
Urtarrilean etxera bueltatuko naiz, tristura pixka batekin, baina nire jendea ikusteko gogoarekin.
Laster arte eta ondo ibili!!!
Paula MOREY RIUS
Euskonews Gaztea
9. UNITATEA

• 17. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
• 18. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441
Sakontzeko
• 17. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
• 18. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465

9

AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan bi gai
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak landuko dira: batetik, Konparazio-perpausak; bestetik, Aditza:
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- Nor-Nori aditz laguntzaileak. Alde teorikoan azaldutakoa lan-
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurme- tzeko, hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hu-
na eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, janariari buruz tsuneak bete, testua osatu, perpausak berridatzi eta abar.
arituko gara.
Lexikoaren programan, Hitz-elkarketa ikasiko dute ikasleek. Or-
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpipro- tografia atalean, berriz, Hitz elkartuen idazkera, zenbait ariketa
gramak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jarduerak eta praktikoren bidez.
Testu-tipologia.
Literatura-hezkuntzaren programan, Antzerkia landuko dugu,
eta Pastoralak zer diren ikusiko dugu. Horrela, Egiten jakin ata-
Irakurmenean Zergatik jaten dute zotzekin Asian testua irakurri
lean ikasleek Pastoralaren ezaugarriak bereizi beharko dituzte.
eta landuko dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak
(egitura, ezaugarriak…) aztertuz. Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
ratura-hezkuntzako eduki aipagarrienak laburbiltzen dira. Bes-
Komunikazio-jardueren barruan, lan kooperatiboaren bidez, na- talde, amaierako jarduerek unitatean zehar landutako edukiak
zioarteko menu bat osatuko dute. Halaber, Zuberoako Arbai- berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
larren elikabidea testua entzungo dute, eta ohar bat idatziko
dute ikasleek. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar hizkuntzaren
arloari dagozkionak ez ezik, beste zenbait arlotakoak eta zehar
Testu-tipologian gutun irekia landuko dugu hainbat jardueraren gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa zenbait
bitartez. ikurren bidez adierazita dago dagokion jardueraren ondoan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Nazioarteko menu bat sortzea.
• Irakurmena • Ohar bat idaztea.
Zergatik jaten dute zotzekin • Gutun ireki bat idaztea.
Asian?
Zuberoako Arbailarren elikabidea
• Testu-tipologia
Fast food-a ala Ekolapikoa?

Konparazio-perpausak • Gutun bat idaztea zure herriko
Aditza: Nor-Nori aditz astekarirako.
9. unitatea laguntzailea
• Lexikoa
Hitz elkarketa
• Ortografia
Hitz elkartuen idazkera
• Antzerkia zer den
• Antzerkiaren azpigeneroak • Pastoralaren ezaugarriak bereiztea.
• Euskal Herriko herri-antzerkia:
pastoralak
9
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
burra egin daiteke. Horietan, elikatzeko pilulak ikus ditzakegu, eta tankera futurista duten
jatetxe eta edariak. Beharbada, XIX. mendeko fikzioan oso ohikoa zen etorkizuneko jakiak
pilula bidez irudikatzea. Halakorik aurki dezakegu elikaduraren merkatuan, baina ezin esan
dezakegu, gastronomiak halako indarra duen garai hauetan, pilulek jakiak ordeztu dituztenik,
eta, itxuraz, etorkizun gertu batean ere zail da halakorik gertatzea. Horrenbestez, irakasleak
hainbat galdera egingo dizkie ikasleei: Erreparatu goiko argazkiei eta esan zer iradokitzen
dizuten. Norantz doaz, zure ustez, gizakion elikatzeko joerak? Gero eta hobeto jaten dugu?
Gero eta okerrago? Saiatu deskribatzen etorkizuneko jatetxe bat.
• Gaitasunei dagokionez, ikur laranjak adierazten du ikasleak Teknologiarako gaitasuna landuko
duela. Izan ere, teknologiaren aurrerakuntzei buruz mintzatuko baita.
ENTZUN
lehenengo entzungaiaren bidez. Audioa entzun aurretik, ikasleek ulermen-galderak irakur
ditzakete, entzun ahala zeri erreparatu behar dioten jabetu daitezen. Joylent izeneko entzun-
gaiak gizakiak etorkizunean hauts eta urarekin nahasita hartzen den edari batekin elikatzea-
ri buruz hitz egiten digu.
• Produktu horren aldeko nahiz aurkako argudioak aipatzen dira, eta horiek jakin ostean, ikas-
leek esan beharko dute halako prestakinen alde edo aurka dauden.
IRAKURRI
zatian, Eneko Atxa sukaldari ezagunari buruz mintzo zaigu; bigarren zatia, aldiz, Azurmendi
izeneko haren jatetxeaz eta sukaldaritza berriaz. Euskal Herrian hainbesterainokoa da sukal-
daritzaren indarra, unibertsitateko ikasketak ere eskaintzen direla alor horretan: Basque cu-
linary Centre (http://www.bculinary.com/es/home). Sukaldaritza berriaren gaian sakontzeko,
Juan Mari Arzak sukaldariaren elkarrizketa jasotzen duen bideo bat ikus dezakezue; haren
lan-ibilbide eta lan egiteko moduari buruz mintzo da, besteak beste: https://www.youtube.
com/watch?v=svJwuXGnk-0.
• 1930ean, artea abangoardien munduan murgilduta zegoen, eta korronte berri eta esperimen-
talak sortu ziren, hala nola, surrealismoa, daismoa.. eta tartean baita futurismoa ere. Mugi-
mendu hark tradizioarekin eta iraganarekin hautsi eta aurrerakuntzari ikaragarrizko garran-
tzia ematen zion. 1909an idatzi zuen Filippo Tommaso Marinettik Manifestu futurista, eta
1930ean, Sukaldaritza futurista. Ondoko estekan aurkituko duzuen artikuluan irakurri ahal
izango duzue idazle hark dagoeneko sukaldaritza berriaren hainbat ideia aurkeztu zituela,
etorkizuna iragarri zuela nolabait: http://www.thebalde.net/edukia.php?uuid=1379.
rako eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, ikasleak kide deneko taldea-
ren kultura-gastronomikoaren berri jasoko baitu.
IDATZI
• Atal honetan, ikasleak gutun bat idatziko dio Gasteizko Gamarra ostalaritza-eskolako zuzen-
dariari. Eusko Jaurlaritzaren mendeko ikastetxe publiko horrek sukaldaritzarekin erlazionatu-
riko lanbide heziketako erdi- eta goi-mailako zikloak eskaintzen ditu. Gutun horretan, ikasleek
sukaldaritzaz duten iritzia eta interesa adierazteaz gain, norbait beren institutura hitzaldi bat
ematera etortzeko eskatu beharko diote zuzendariari.
9
KOMUNIKAZIOA
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa hau idatzizko komu-
nikazioa lantzeko egokia baita. Hartara, mota honetako ariketek askotariko asmo komunikati-
boak dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko diote ikasleari.

• Marcando el Polo bidaia-blogetik ateratako testua da. Asia eta Ozeaniaren berri ematen dio-
te irakurleari 2006tik bidaian ari diren bi gaztek; informazio interesgarria ematen dute bi
kon-tinente horietan barrena, fisikoki nahiz irudimen bidez, bidaiatu nahi dutenei. Irakurtzen
hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren irudiak aztertzea. Ikasleak
berehala konturatuko dira kontinente horietako janari-ohiturez mintzatuko garela.
• Unitateko aurreneko testu luzea denez, interesgarria gerta liteke ikasleek, guztiek, txandaka,
TESTUA AZTERTZEN
• Ondoren, irakurritakoaren ulermena lantzeko proposatutako ariketak egingo dituzte ikasleek:
erantzun beharko dute ea zer abantaila ekarri zuen janaria ahoratzeko eskuak erabili beha-
rrean tresnak erabiltzeak, hainbat baieztapen okerrak ala zuzenak diren adierazi…
• Testua interpretatzeko, bestalde, ikasleek asmatu beharko dute autoreak itzal-izpirik egin
esapidearekin zer adierazi nahi zuen.
• Halaber, hizkuntza-baliabideak ere landuko dituzte; hutsuneak betetzeko ariketa bat egingo
dute lokailuak lantzeko.
• Bukatzeko, hausnarketarako bidea irekiko zaie, erantzun irekia duten hainbat galderaren bi-
dez, gure gizartean mahaian egoki jateko arauei buruz jardungo dute; modu horretan, ikas-
leek ahozko adierazpena landuko dute.
• Irakurgaiaren ondoko ikur horiak adierazten du, ikasleak Arterako gaitasuna landuko duela;
izan ere, kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko, eta ikuspegi kritikoz balioes-
teko gaitasuna garatuko du. Bestalde, ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako eta
herritartasunerako gaitasuna landuko duela irakurgai nagusiaren bidez, irakurgaiak aukera
emango baitio gizarte-errealitate desberdinak ulertzeko, eta gizarte plural batean herritarta-
suna eta bizikidetza lantzeko. Halaber, irakurritakoaren ulermenerako jardueren bidez, Ikas-
ten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko du; izan ere, informazioa modu
egokian interpretatu eta barneratu beharko du, norberarentzako jakintza bihurtzeko trebe-
tasuna garatuz. Azkenik, Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna -ikur morea- ere lan-
duko du ikasleak, partaide den gizarteko ohiturei buruz hausnartu beharko baitu.

Unitate honetan, launaka jarrita, nazioarteko menu bat egin beharko dute. Hainbat herrialdeta-
ko platerak nola prestatzen diren ikasiko dute, eta haiek egindakoa jendeari azaltzen.
Egiten jakin NAZIOARTEKO MENUA SORTZEA

• Lehenik eta behin, ikasleek proposatzen zaizkien platerak zer herrialdetakoak diren asmatu
beharko dute, eta horietatik bi gogokoenak hautatu menu gustagarria bat osatzeko.
9
KOMUNIKAZIOA
• Ahozko komunikazioa lantzeko ariketa izaki, garrantzi handia emango zaio ikasleek egiten
duten aurkezpenari. Baina hori behar bezala atera dadin, aurreko prestakuntza erabakigarria
izango da. Aukeratutako plateren errezetak aztertu beharko dituzte: zer osagai dituzten,
baita gutxi gorabehera nola prestatzen diren ere. Nolabait esateko, laukote bakoitzak bere
menua aurkeztu beharko du, eta besteen begietara erakargarri egin, hau da, hitzen bidez,
ikaskideei menua nola saldu edo probatzera nola bultzatu asmatu beharko dute.
• Gaitasunei dagokionez, atal honen hasieran ageri den ikur moreak adierazi bezala, ikasleek
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna landuko dute, munduko gastronomiaz arituko
baitira. Halaber, zeharkako gaitasunak ere landuko dituzte, hala nola, Ekimenerako eta ekin-
tza-sena garatzeko gaitasuna -izar arrosa- eta Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komu-
nikatzeko gaitasuna -izar horia-; izan ere, lan kooperatiboaren bidez, ideiak eta konponbideak
sortzeaz gain, ikaskideekin ulertzeko, adosteko eta ahoz zein idatziz komunikatzeko trebeta-
suna garatuko baitute.
ENTZUTEKO TESTUA
Zuberoako Arbailarren elikabidea

• Ikasleek Euskaldunon egunkarian Edorta Agirrek argitaratutako elkarrizketa landuko dute.
Hainbat artikulu eta liburu argitaratu ditu elikadurari buruzkoak, eta, oraingo entzungai hone-
tarako, Zuberoako Arbaila eskualdeko baserri batera jo du, hango gastronomia-ohiturez hitz
egiteko.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete. Testu honetan zubereraz
erabiltzen diren hainbat hitzen esanahia argitu beharko dute ikasleek, beren egunerokotasu-
nean, ziurrenik, ez dituzte erabiltzen-eta. Bestalde, mahaian gizonezkoek kantatzen dutela
esaten da testuan, eta horrek gizon eta emakumeen arteko desberdintasunei buruz hitz
egiteko aukera eskain diezaguke.
• Gaitasunei dagokionez, ikur moreak Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna landuko
dutela adierazten digu, euskal kulturaren hainbat alderdi ezagutuko baitituzte; halaber, Hi-
tzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dute; izan ere, ahozko
mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu, komunikazioa testuinguru des-
berdinetara egokitzeko ahalmena garatuz. Azkenik, Hizkuntza- eta literatura-komunikaziora-
ko gaitasuna landuko du ikasleak, zubererako hiztegia landuko baitute.
Egiten jakin OHAR BAT IDAZTEA

• Egiten jakin atalean ikasleek hiru ataletan banatutako testu labur bat idatzi beharko dute.
Helburua da gurasoei jakinaraztea jaki batzuk falta direla, eta erosi behar dituztela. Hortaz,
labur eta argi idatzi beharko dute. Lehenik, mezuaren arrazoia, hau da, jaki batzuk falta dire-
la esatea; ondoren, zerrenda, zer falta den; amaitzeko agurra eta, nahi izanez gero, eskertu
ere egin dezakete.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko izar urdina adierazten du ikasleek Elkarbizi-
tzarako gaitasuna landuko dutela; izan ere, mota honetako testuak baliagarri izaten dira etxe
bateko ordena eta bizikidetasuna egokiak izan daitezen.

mota landuko ditugu: deskribapena, egunerokoa, albistea... Izan ere, testu tipologia anitza lan-
GUTUN IREKIA
• Atal honetan prentsa idatzian argitaratu ohi diren gutun irekiak landuko ditugu. Testu forma-
lak dira, zuzendariari edota kargu publikoa duen norbaiti zuzentzen zaizkie, nahiz eta berez
9
KOMUNIKAZIOA
gertakari edo iritziren bat irakurle guztiei jakinarazteko izan. Eskutitz baten egitura dute:
agurra, sarrera bat eskutitzaren arrazoia azalduz; testua bera, ideia, argudio eta halakoekin;
agurra eta sinadura. Kasu honetan prentsan argitaratzeko denez, izenburu bat ere jartzen
zaio.
Fast food-a ala Ekolapikoa

• Proposatutako irakurgaian, Markel Mendizabal Ekolapikoa egitasmoko kideak elikadura
zaintzearen garrantziaz jendea konturatu dadin, Berria egunkarira eskutitz bat bidali du. Hor
laburtzen ditu, batetik, janari lasterrak kontsumitzeak ekar ditzakeen kalteak, eta, bestetik,
ekolapikoa egitasmoaren berri ematen du, hau da, haur eta gazteen elikadura zaintzea hel-
burua duen proiektuaren nondik norakoak azaltzen ditu.
• Gaitasunei dagokionez, azalpenaren ondoko ikur gorriak adierazten du ikasleak Hizkuntza-
tiote. Halaber, izar laranjak adierazi bezala, Izaten ikasteko gaitasuna ere landuko da, testuak
hausnarketa eragiten baitu norberaren elikadura-ohiturei buruz.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: esaldi batzuk egia ala gezurra diren argudiatu, taula osatu, esaldiak
berridatzi...
• Idazteari ekin jarduerarako zubi gisa, eskolako jantokian bazkaltzeko aldeko nahiz kontrako
argudioak sailkatu beharko dituzte. Hurrengo idazlana egiteko baliagarriak gertatuko zaizkie.
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, informazio tauletan antolatzeak
informazio ulertzen lagunduko dio.

tan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, urrats labur batzuei jarraituz, gutun ireki bat
idazteko. Horretarako, egoera honetatik abiatu behar du ikasleak: ikaskideak ez daude gus-
tura jantokiko janariarekin, beraz, eskolako aldizkariko lantaldeari gutun bat idatziko diote
horren berri emateko.
KONPARAZIO-PERPAUSAK
• Gramatikaren lehenengo saioan, konparazio-perpausei buruz arituko gara. Mendeko perpau-
sak dira, adberbialak. Multzo horretakoak ditugu moduzkoak, denborazkoak, helburuzkoak...
• Konparazio-perpausetan bi elementu edo gehiago alderatzen dira, eta Nolakoa? eta Zenbat?
galderei erantzuten diete. Bi motatakoak izan ohi dira: berdintasuna edo desberdintasuna
adieraz dezakete.
• Berdintasunezkoetan, nolakotasuna adierazteko -(e)n bezain erabiltzen da, kopurua adieraz-
teko, berriz, -(e)n beste(ko)/adina(ko).
• Desberdintasunezkoetan, aldiz, -(e)n baino (askoz ere)... -ago/ gutxiago/gehiago erabiltzen da
nolakotasuna nahiz kopurua adierazteko.
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, informazioa ulertzeko trebetasuna,
9
ADITZA: NOR-NORI ADITZ LAGUNTZAILEA

• Nor-Nori aditzak Nor motako aditz laguntzaileen multzoan sartzen dira, hau da, aditz iragan-
gaitzak dira, eta, beraz, ez dute osagarri zuzenik. Aditzak osatzeko garaian, lehenengo Nor
osagaiaren kasu-marka ageri da; ondoren, Nork osagaiarena. Nor osagaiaren marka plurala
denean -zki- pluralgilea gehitzen zaio.
• Aditz laguntzaile hauek lantzeko ariketak aurkituko dituzue Interneten. Orainaldiko aditzak
lantzeko ariketa aurkituko duzue http://euskaljakintza.com/ariketak/aditza/indik_orain_nor-
nori.htm orrian; lehenaldikoak lantzeko, berriz, http://euskaljakintza.com/ariketak/aditza/in-
dik_lehen_nor-nori.htm orrian.
• Nor-Nori sistema aditz trinkoekin ere erabiltzen da; arruntenak Nor hirugarren pertsonan
dutenak dira, baina ez bakarrak.
• Gaitasunei dagokionez, eskemen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, aipatu eskema hau interpretatzeak
edukiak barneratzen laguntzen baitio ikasleari, eta horrek ikasteko gaitasuna garatzeko
aukera ematen dio.
Lexikoa (176. or.)
HITZ ELKARKETA
• Atal honetan hitz elkarketari buruz arituko gara. Euskaltzaindiak hitz elkartuen arauan dioen
bezala, euskaraz hitz berriak sortzeko modu eroso eta laburra da. Bi hitz elkarren ondoan
jarrita, termino berriak sor daitezke euskarak eskaintzen dituen baliabideez baliatuta.
• Emendiozko hitz elkartuetan (joan-etorri) elkartzen diren bi hitzak maila berean daude, hau
da, juntaduraz (eta, edo) elkartuak, baina juntadura hori ezabatu egin da. Mendeko hitz elkar-
tuetan (janeurri), berriz, bi hitzetako bat da nagusia, eta besteak lehenengo hori mugatu edo
zehaztu egingo luke. Azkenik, edutezko hitz elkartuetan (begigorri), hirugarren osagarri bat
behar da hitz elkartuaren esanahia ulertzeko.
HITZ ELKARTUEN IDAZKERA

Atal honetan hitz elkartuen idazketari buruz arituko gara. Honi buruzko informazioa, zabal,
Euskaltzaindiaren arauetan aurkituko duzue: http://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/
Araua_0025.pdf
• Hitz elkartuak bereizi, marratxoz loturik edo hitz bakarrean aurki ditzakegu. Irakasleak adibi-
de bat jar dezake arbelean hiru modutan idatzita; ikasleek esan beharko dute zein den zuze-
na eta zergatik. Adibidez, txiki txikia, txiki-txikia, txikitxikia. Hiru horietatik zein da zuzena?
Eta zergatik? Beste adibide hauek ere jar ditzake: kalerik kale, hitz egin, labur-labur, Marki-
ña-Xemein…
• Jakizu atalean, leku-izen ofizialak dira mintzagai; izan ere, sarritan ageri dira marratxodun
leku-izenak. Zenbaitetan, euskarazko eta gaztelaniazko izenak elkartzen dira: Donostia-San
Sebastian. Beste batzuetan, berriz, udalerria osatzen duten/zuten bi herriren izenak elkar-
tzen dira: Vitoria-Gasteiz, Arratzua-Ubarrundia, Lizoain-Arriasgoiti…
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, edukien taulak interpretatzeak edu-
kiak ulertzen eta barneratzen lagunduko baitio ikasleari, informazio hori norberarentzako
jakintza bihurtzeko trebetasuna garatuz.
9
ANTZERKIA
• Unitate honetan antzerkia landuko dugu. Hasteko, eta sarrera moduan, William Shakespeare
Ingalaterrako antzerkigilearen Hamlet obraren pasarte txikia bat daukagu. Jakizu atalean
ageri den bezala, harenak dira aipaturiko Romeo eta Julieta eta Hamlet antzerki-lanak, baina
baita Otelo, Macbeth eta Uda-gau bateko ametsa lan ezagunak ere. Ingalaterrako literaturan
ez ezik mundu mailan ere maisutzat jotzen da.
• A ntzerkia elkarrizketaz eta akotazioz osatutako literatur-testua da; antzezteko egina.
Horretarako, baliabide eszenikoak gehitzen zaizkio, ikuslearen begietara sinesgarriago gerta
dadin.
• Grezian sortutako genero honek tragedia, komedia eta tragikomedia azpigeneroak ditu; eta
gaur egun, filmak sailkatzeko ere banaketa hori erabiltzen da. Beharbada, ez zaizkigu oso
ezagunak gertatuko baina, Euskal Herrian, XIX. mendean izan zen antzerkigile famaturik.
Martzelino Soroa (http://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=875) bigarren
karlistaldiaren ondorioz, Zuberoan erbesteratuta zegoela idatzi zuen bere lehen komedia
Iriyarena; gerora beste asko idatzi zituen. Soroaren lehen lan hartan aktore aritu zen Toribio
Altzaga (http://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=60), eta gerora antzerkigile famatu
bilakatu ere.
• Zuberoako antzerkigintzan hain ezagunak diren pastoralak, askotan, herri bateko biztanle
guztien artean egiten dira, eta, beraz, oso garrantzitsuak izan dira probintzia honetako kultur
bizitzarako. Hasieran, elizatan egiten ziren, baina, gerora, lizuntzat jo ziren, eta kalera atera
zituzten. Etxahun-Iruri olerkigileari esker, atzerriko pertsonaia historikoak alde batera utzi
eta, pastoraletan, euskal kulturako gaiei atea ireki zitzaien.
TESTUA: Petti buhamea pastorala

• Ikasleek Petti buhamea pastorala testua irakurriko dute. Ondoren, hura lantzeko hainbat
ariketa proposatuko zaizkio: ideia nagusiak zein diren jakin beharko du, eta zeinek zeini kan-
tatzen dion.
• Zubererazko testua aurkituko dugu, lehenik, eta ondoren, batuan idatzita dagoena; ziurrenik,
lagungarri gertatuko zaie testua hobeki ulertzeko.
Egiten jakin PASTORALAREN EZAUGARRIAK BEREIZTEA

• Aurreko testuaren lanketa egin ostean, Egiten jakin atalean, ikasleek, pastoralaren ezauga-
rriak bereizi beharko dituzte. Pastoral honek Bereterretxeren kantorea erromantzea du oina-
rri, eta pastoralaren lehen predikua atalari dagokio, ikusleengana zuzentzen baita eta gaiaren
aurkezpena egiten baita.
9

• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Konparazio-perpausak. Nor-Nori aditz
laguntzaileak); testu-tipologia (Gutun irekia) eta literatura-hezkuntza (Antzerkia).

kurmena (Sushia prestatzeko zeremonia), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa eta
literatura (Troiako emakumeak) lantzeko 13 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokionez, irakurgaiaren ondoko ikur horiak adierazten du ikasleak Arterako
gaitasuna landuko duela; izan ere, kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko, eta
ikuspegi kritikoz balioesteko gaitasuna garatuko du. Komunikazioaren jarduerako izar horiak
adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela,
komunikazio-egoera ezberdinetan sortutako ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gai-
tasuna garatuko baitu. Azkenik, izar berdeak adierazten digu ikasleak Ikasten eta pentsatzen
ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, ikasitakoak beste egoera batzuetara transferitu
behako baititu.

• Ikasleek herriko aldizkarirako gutun ireki bat idatzi beharko dute. Horretarako, jardueran ze-
har emango zaizkion zenbait aholkuri jarraitu beharko die, unitatean zehar landutako edukiak
erreferentziatzat hartuz.
leari.
Sakontzeko
9
1 Aukeratu zuzen daudenak. • Baino ago
Hain da potoloa, ezen ez baita atetik ere sartzen.
Hain da potoloa, ez dela atetik ere sartzen.

6 Aukeratu erantzun zuzena.
Hainbeste jende dago, ez dugula abasturik ematen.
• Gu zuek baino nekatuagoak/nekatuago/nekatu gaude
Hainbeste jende dago, ez baitugu abasturik ematen. gaur.
Eskuaz hautsi zuen, hainbeste indarra zeukan. • Nire lagun horrek ez du zureak beste /bezain/baino kilo.
Eskuaz hautsi zuen, hainbesteko indarra zeukan. • Gurean zuenean baino/bezain/beste ondo bizitzen da.
• Hark guk baino lagun gehiago /beste/lagunago ekarri
2 Berridatzi esaldi hauek.
zituen.
• Euskal liburugintza inoiz baino hobeto dago. (bezain)

7 Bete hutsuneak.
• Udaberria ez da uda beroa izaten.
• Ni ez naiz Edurne bezain potoloa. (-agoa)
• Ogi hura ezin zitekeen jan; harria ................... gogorra zen.

• Ez neukan diru asko, baina zorra kitatzeko ,
• Lau sagar eman zizkizuten baina zuek gehiago jango bai.
zenituzten. (baino gehiago) • Bera da zaharrena; berak urte ez dauka
inork.
• Apal horretan hiru aldizkari baino ez dago; beste honetan

8 Osatu konparaziozko esaldiak esaldi biak lotuz.
gehiago. (adina)
• Nire arkatz berria oso ona da paper horretan idazteko.
Zurea ere bai.
3 Aukeratu erantzun zuzena proposatutakoen artean.
beste adinako bezain baino • Institutuko giroa freskoa da. Kalekoa hotzagoa da
• Ariketa horiek beste hauek
nekagarriagoak dira. • Ikasle horrek asko ikasten du. Honek ere bai
• Miren Ane txoriburua da.
• Nik zuk erosi du.
• Semeak aitak pisua du. 9 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• larriagoak/nik/baino/egin/dituzue/akats/zuek
• Ez zuen lortu berak espero zuen bezain/beste postu ona. • Ikerrek/adina/ordenagailu/Marenek/zituen
• Haiek ez zuten guk beste/besteko kemena halako kontu
bati aurre egiteko.
• Niri ez zitzaidan zuri beste/bezain interesgarria iruditu 10 Jarri hutsuneetan hain edo hainbeste.
saio hura.
• Zergatik jaiki zarete goiz?
• Kobazulo hartan gurean beste/bezain arratoi sartu ziren
• Nola eman dezakete baimena kale
orduan.
horretan taberna jartzeko?
• ehiztari egonik, uso bat bera ere ez da
5 Osatu konparaziozko esaldiak ondoko hitzak erabiliz.
bizirik aterako.
• Besteko
• zaharra ere ez da; berrogeita bat urte
inguru izango ditu.
• Adina

9
ADITZA: NOR-NORI ADITZ LAGUNTZAILEAK
1 Inguratu aukera zuzena. 6 Ezabatu oker dagoen aditza.

• Nori ahaztuko zaio/dio bihar baloia ekartzea? • Sukarra dugun guztietan arnas-erritmoa bizkortzen
• Haiei futboleko kromoak putzuan erori zaizkie/dizkie. zaigu/dizkigu.
• Pilota errekara jausi zaie/die umeei. • Medikuntza ikasten dutenei sendagileak deitzen zaie/
zaizkie.
• Programak gordetzeko erabiltzen denari memoria deitzen
dio/zaio. • Guri bizikleta mendiko putzu batean trabatuta gelditu
zitzaigun/dizugu.
• Ideia horiek edonori bururatzen zaizkio/dizkio.
• Informatika ez zaizkio/zaio edonori gustatzen. 7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
• zaizue:
• zaio:
Ikaskideari ez dizkio matematikak gustatzen.
• zaizkie:
Ikaskideari ez zaizkio matematikak gustatzen.
• zaigu:
Horrelakorik ez zaie animaliei egin behar.
• zait:
Horrelakorik ez zaizkie animaliei egin behar.
Laster bueltatuko zaizu jarri duzun dirua. 8 Osatu esaldiok aditza orain eta lehen aldian jarriz:
Laster bueltatuko zaizkizu jarri duzun dirua. • Jarlekuetako burdinari herdoila atera
• Guri etxeko giltzak leihoko loreontzian erori
• Agure zaharra zuei hurbildu
• Olerki horiei zerbait falta...
dizkie zaie 9 Osatu taula falta diren datuekin.
• Antzeztutako obrari, nire ustez, umore apur bat falta...
NOIZ NOR/NORI Ekintza Aditz
dio zaio laguntzailea
• Aktore errumaniarrari antzezpenak oso dotore atera... Maiz mendizale institutura
bat/haiei joaten
zaio zaizkio
Sarritan laguntza eske zait
etortzen
4 Bete hutsunea.
Egunero Angelen miazkatzera
• Txerrizalea txerrikumeei hurbildu harrapatzeko.
txakurra/ guri hurbiltzen
• Baso horretako katagorriei jende asko hurreratzen

• Oihane, aspertuta dagoenean, niri hizketan hasten 10 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
beti.
zait zaio zaigu zaizkit zaio
• Alaitz eta Arene zuei diru eske joan gaur.
• Koldo lasaitu denean, Itsasori barkamena eskatzera joan
• Oraindik Ikasleei ez ikastola amaitu.
• Haiek niri diru eske hurbildu , gozoki batzuk
5 Egin esaldiak aditz hauekin. erosteko behar baitute.
• zaizkigu: • Xabier hari gerturatu azterketako galderak
• zaizkit: zeintzuk diren jakiteko asmoz.
• zaigu: • Guri egokitu lan hori egitea.
• zaizkie: • Zaila egiten zuri hitz horiek entzutea.
• zait:
• zaizkizu:
9
ERANTZUNAK

• Gu zuek baino nekatuago gaude gaur.
1 Aukeratu zuzen daudenak. • Nire lagun horrek ez du zureak beste kilo.
Hain da potoloa, ezen ez baita atetik ere sartzen. • Gurean zuenean bezain ondo bizitzen da.
Hain da potoloa, ez dela atetik ere sartzen. • Hark guk baino lagun gehiago ekarri zituen.
Hainbeste jende dago, ez dugula abasturik ematen.
Hainbeste jende dago, ez baitugu abasturik ematen.
7 Bete hutsuneak.
Eskuaz hautsi zuen, hainbeste indarra zeukan. • Udaberria ez da uda bezain beroa izaten.
Eskuaz hautsi zuen, hainbesteko indarra zeukan. • Ogi hura ezin zitekeen jan; harria bezain gogorra zen.
• Ez neukan diru asko, baina zorra kitatzeko adina/beste
2 Berridatzi esaldi hauek. bai.
• Euskal liburugintza inoiz baino hobeto dago. (bezain) • Bera da zaharrena; berak adina/beste urte ez dauka
inork.
Euskal liburugintza ez da inoiz gaur bezain ondo egon.
• Ni ez naiz Edurne bezain potoloa. (-agoa) 8 Osatu konparaziozko esaldiak esaldi biak lotuz.
Edurne ni baino potoloagoa da/ Ni ez naiz Edurne baino • Nire arkatz berria oso ona da paper horretan idazteko.
potoloagoa Zurea ere bai.
• Lau sagar eman zizkizuten baina zuek gehiago jango Nire arkatz berria zurea bezain ona da paper horretan
zenituzten. (baino gehiago) idazteko.
Eman zizkizuten baino sagar gehiago jango zenituzten. • Institutuko giroa freskoa da. Kalekoa hotzagoa da
• Apal horretan hiru aldizkari baino ez dago; beste honetan Kalekoa institutuko giroa baino freskoagoa da.
gehiago. (adina)
• Ikasle horrek asko ikasten du. Honek ere bai
Apal horretan ez dago beste honetan adina aldizkari.
Ikasle horrek honek adina/beste ikasten du.
• Ariketa horiek beste hauek baino nekagarriagoak dira.
• larriagoak/nik/baino/egin/dituzue/akats/zuek
• Miren Ane bezain txoriburua da.
Zuek nik baino akats larriagoak egin dituzue.
• Nik zuk beste erosi du.
• Ikerrek/adina/ordenagailu/Marenek/zituen
• Semeak aitak adinako pisua du.
Marenek Ikerrek adina ordenagailu zituen.
10 Jarri hutsuneetan hain edo hainbeste.
• Ez zuen lortu berak espero zuen bezain postu ona.
• Zergatik jaiki zarete hain goiz?
• Haiek ez zuten guk besteko kemena halako kontu bati
aurre egiteko. • Nola eman dezakete baimena kale horretan hainbeste
taberna jartzeko?
• Niri ez zitzaidan zuri bezain interesgarria iruditu saio hura.
• Hainbeste ehiztari egonik, uso bat bera ere ez da bizirik
• Kobazulo hartan gurean beste arratoi sartu ziren orduan. aterako.
• Hain zaharra ere ez da; berrogeita bat urte inguru izango
ditu..
• Besteko

• Adina

• Baino ago

9
ERANTZUNAK
18. FITXA 6 Ezabatu oker dagoen aditza.

• Sukarra dugun guztietan arnas-erritmoa bizkortzen zaigu.
1 Inguratu aukera zuzena. • Medikuntza ikasten dutenei sendagileak deitzen zaie.
• Nori ahaztuko zaio bihar baloia ekartzea? • Guri bizikleta mendiko putzu batean trabatuta gelditu
• Haiei futboleko kromoak putzuan erori zaizkie. zitzaigun.
• Pilota errekara jausi zaie umeei.

• Programak gordetzeko erabiltzen denari memoria
• zaizue: zitzaizuen
deitzen zaio.
• zaio: zitzaion
• Ideia horiek edonori bururatzen zaizkio.
• zaizkie: zitzaizkien
• Informatika ez zaio edonori gustatzen.
• zaigu: zitzaigun
2 Markatu aukera zuzena. • zait: zitzaidan
Ikaskideari ez dizkio matematikak gustatzen.
8 Osatu esaldiok aditza orain eta lehen aldian jarriz:
Ikaskideari ez zaizkio matematikak gustatzen.
• Jarlekuetako burdinari herdoila atera zaio/zitzaion.
Horrelakorik ez zaie animaliei egin behar.
Horrelakorik ez zaizkie animaliei egin behar. • Guri etxeko giltzak leihoko loreontzian erori zaizkigu/
zitzaizkigun.
Laster bueltatuko zaizu jarri duzun dirua.
• Agure zaharra zuei hurbildu zaizue/zitzaizuen.
Laster bueltatuko zaizkizu jarri duzun dirua.
• Olerki horiei zerbait falta... NOIZ NOR/NORI Ekintza Aditz
laguntzailea
dizkie zaie
Maiz mendizale institutura zaie
• Antzeztutako obrari, nire ustez, umore apur bat falta...
bat/haiei joaten
dio zaio Sarritan hura laguntza eske zait
• Aktore errumaniarrari antzezpenak oso dotore atera... etortzen
zaio zaizkio Egunero Angelen miazkatzera zaigu
txakurra/ guri hurbiltzen
4 Bete hutsunea.
• Txerrizalea txerrikumeei hurbildu zitzaien harrapatzeko.
• Baso horretako katagorriei jende asko hurreratzen zaie.
• Koldo lasaitu denean, Itsasori barkamena eskatzera joan
• Oihane, aspertuta dagoenean, niri hizketan hasten zait zaio.
beti.
• Haiek niri diru eske hurbildu zaizkit, gozoki batzuk
• Alaitz eta Arene zuei diru eske joan zaizkizue gaur. erosteko behar baitute.
• Oraindik Ikasleei ez zaie ikastola amaitu. • Xabier hari gerturatu zaio azterketako galderak zeintzuk
diren jakiteko asmoz.
• Guri egokitu zaigu lan hori egitea.
• zaizkigu: Lagunak etorri zaizkigu etxera bisitan.
• Zaila egiten zait zuri hitz horiek entzutea.
• zaizkit: Niri matematikak gustatzen zaizkit.
• zaigu: Odola berotzen zaigu haserretzen garenean.
• zaizkie: Arropak leihotik erori zaizkie.
• zait: Amona etorri zait eskolara bila.
• zaizkizu: Arkatz guztiak lurrera erori zaizkizu.
9
SAKONTZEKO
17. FITXA
1 Aukeratu zuzen daudenak. 6 Aukeratu erantzun zuzena.

Gogoan dut behin uretara jausi eta horrenbeste beldurtu • Zuk baino dirua/diru/dirurik gehiago daukate.
zinen, non negarrez hasi baitzinen. • Herenegun gaur beste jendea/jende/jenderik zegoen.
ogoan dut behin uretara jausi eta horrenbeste beldurtu
G • Nik zuk besteko/beste/besterik gogoa nuen berriro
zinen, negarrez hasi zinela. eskolara joateko.
Hainbat negar egin genuen, non begiak gorri-gorri • Josunek ni/nik/nire baino gehiago daki horri buruz.
baikenituen.
Hainbat negar egin genuen, begiak gorri-gorri nituela. 7 Bete hutsuneak.
Hainbeste zen lodia, ezen ez zuen kalera atera nahi. • Mikeli ezin zaio ezer sinistu; horrek gezur
Halako moldez esan du, non sinistu egin baitiot esango duenik ez dago.
• Sendagileak esan du ez duzula lehen pilula
2 Berridatzi esaldi hauek. hartu behar.
• Txerriak zikinak izaten dira, baina oiloak ez dira • Nik zuk galtzerdi erosi ditut oraingoan.
garbiagoak. (bezain) • Akademietan eskolan jende
matrikulatzen da.
• Zuek lau txeke sinatu zenituzten eta nik ere bai. (beste).

• Gurean hotz handia egiten du. Zuenean ez.
• Gu ez gara zuek bezain finak hitz egiteko orduan. (baino)

• Nik indar handia dut. Zuk ere bai
gehiago bezain beste baino
• Zuen amak gureak liburu erosi ditu.
• eskailera igo ondoren neka-neka eginda
• Euliak baino eltxo zegoen.
nago.
• Eneritz Ane trebea da horretan.
• Ikusten duzue ezer leku ilunean?
• Lo lana gehiago egiten du.
• Gurekin urte pasatu eta gero, guztiz
etxekoa da.
4 Inguratu erantzun zuzena.
• Ez dizkiote orain opari egiten.
• Zuek baino hobe/ hobeak ziren.
• Ea gaurko afarian aurrekoan bezain/adina ez duzun jaten. 10 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• Hangoak hemengoak bezain korapilatsuagoak/

• adinako/guk/interesa/zuek/genuen
korapilatsuak dira.

• Guk ez genituen zuk beste/bezain txori ikusi.
• berandu/hain/ezin/joan/gara
• Bezain

• Beste

• Baino gutxiago

9
SAKONTZEKO
18. FITXA
ADITZA: NOR-NORI ADITZ LAGUNTZAILEAK
1 Inguratu aukera zuzena. 7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
• Noiz erori zaio/dio berokia Ibani? •zaizu
• Gustatu zaizkie/dizkie zuk ekarritako ogiak. • zaizkio
• Harrapatutako arraina ibaira erori zaie/die. • zait
• Laguna etxera bisitan joan dio/zaio. • zaizkigu
• Ez zaizkio/dizkio ongi atera pentsatutakoak.
8 Osatu esaldiok aditza orain eta lehen aldian jarriz:
• Dantzan aritzea gustatzen zaizkio/zaio.
• Zuhaitzaren enborrari goroldioa atera
2 Markatu aukera zuzena. • Zuri giltzak komuneko zulora erori
Ez dizkio ariketak ongi atera. • Txakurkumea nire gelakoei hurbildu
Ez zaizkio ariketak ongi atera.
Ez zaie bizikleta trabatuta geratu.
Ez dizkie bizikleta trabatuta geratu. NOIZ NOR/NORI Ekintza Aditz
Laster etorriko zaizu amona etxera. laguntzailea
Laster etorriko dizu amona etxera. askotan sendagilea/ etxera

haiei joaten
3 Markatu aditz egokia. Sarritan laguntza zaio
eske
• Madalenei azukrea falta... etortzen
dizkie zaie Egunero katagorria/ hurbiltzen
• Arrozari gatza falta... zuei
zaio dio
• Aitari makarroiak oso gozoak atera... 10 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
zaio zaizkio
zait zaio zaigu zaizkit zaio
• Joan aurretik, jabeari agur esatera joan
4 Bete hutsunea.
• Ertzainak niri hurbildu , autoa leku txarrean
• Irakaslea ikasleei hurbildu
utzita nuela esatera.
• Parkeetako txakurrei ume asko hurreratzen
• Amaia Areneri gerturatu , eta ahapeka
• Libe, hizketan hasten niri beti, unerik zerbait esan dio.
txarrenean.
• Guri egokitu lehiaketako sari handia.
• Postaria ustekabea etorri guri etxera.
• Zaila egiten berriro ere ikusiko ez dudala
• Lagunei ez umorea bukatu. pentsatzea.

• zitzaizkigun:
• zitzaizkidan:
• zitzaigun:
• zitzaizkien:

• Txokolatearekin bihotza suspertzen zaigu/dizkigu.
• Puxtarria errekara erori zaie/zaizkie.
• Lagunik onena Afrikara joan zitzaigun/dizugu.
9
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK

• Zuk baino diru gehiago daukate.
• Herenegun gaur beste jende zegoen.
1 Aukeratu zuzen daudenak.
• Nik zuk beste gogoa nuen berriro eskolara joateko.
G
ogoan dut behin uretara jausi eta horrenbeste beldurtu
zinen, non negarrez hasi baitzinen. • Josunek nik baino gehiago daki horri buruz.
Gogoan dut behin uretara jausi eta horrenbeste beldurtu
zinen, negarrez hasi zinela. 7 Bete hutsuneak.
H
ainbat negar egin genuen, non begiak gorri-gorri • Mikeli ezin zaio ezer sinetsi; horrek adina/beste gezur
baikenituen. esango duenik ez dago.
Hainbat negar egin genuen, begiak gorri-gorri nituela. •Sendagileak esan du ez duzula lehen adina/beste pilula
Hainbeste zen lodia, ezen ez zuen kalera atera nahi. hartu behar.
Hain zen lodia, ezen ez zuen kalera atera nahi. • Nik zuk beste/adina galtzerdi erosi ditut oraingoan.
2 Berridatzi esaldi hauek. • Akademietan eskolan baino jende gutxiago matrikulatzen

da.
• Txerriak zikinak izaten dira, baina oiloak ez dira
garbiagoak. (bezain)
Oiloak txerriak bezain zikinak izaten dira.
• Gurean hotz handia egiten du. Zuenean ez.
• Zuek lau txeke sinatu zenituzten eta nik ere bai. (beste).
Gurean zuenean baino hotz handiagoa egiten du.
Zuek nik beste txeke sinatu zenituzten.
• Nik indar handia dut. Zuk ere bai
• Gu ez gara zuek bezain finak hitz egiteko orduan. (baino)
Zuk nik adina indar duzu.
Zuek gu baino finagoak zarete hitz egiteko orduan.
• Hainbeste eskailera igo ondoren neka-neka eginda nago.
• Zuen amak gureak beste liburu erosi ditu.
• Ikusten duzue ezer leku hain ilunean?
• Euliak baino eltxo gehiago zegoen.
• Gurekin hainbeste urte pasatu eta gero, guztiz etxekoa
• Eneritz Ane bezain trebea da horretan. da.
• Lo lana baino gehiago egiten du. • Ez dizkiote orain hainbeste opari egiten.
4 Inguratu erantzun zuzena. 10 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• Zuek baino hobeak ziren.

• adinako/guk/interesa/zuek/genuen
• Ea gaurko afarian aurrekoan adina ez duzun jaten.
Guk zuek adinako interesa genuen.
• Hangoak hemengoak bezain korapilatsuak dira.
• Guk ez genituen zuk beste txori ikusi. • berandu/hain/ezin/joan/gara
Hain berandu ezi gara joan.

• Bezain
Olatz Irenen bezain trebea da kiroletan.
• Beste
Nik beste jakitea kostako zaizu!
• Baino gutxiago
Haiek zuek baino lo gutxiago egiten dute.
9
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
18. FITXA 6 Ezabatu oker dagoen aditza.

• Txokolatearekin bihotza suspertzen zaigu.
• Puxtarria errekara erori zaie.
• Lagunik onena Afrikara joan zitzaigun.
• Noiz erori zaio berokia Ibani?
• Gustatu zaizkie zuk ekarritako ogiak. 7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
• Harrapatutako arraina ibaira erori zaie.
•zaizu: zitzaizun
• Laguna etxera bisitan joan zaio.
• zaizkio: zitzaizkion
• Ez zaizkio ongi atera pentsatutakoak.
• zait: zitzaidan
• Dantzan aritzea gustatzen zaio.
• zaizkigu: zitzaizkigun
2 Markatu aukera zuzena. 8 Osatu esaldiok aditza orain eta lehen aldian jarriz:
Ez dizkio ariketak ongi atera. • Zuhaitzaren enborrari goroldioa atera zaio/zitzaion.
Ez zaizkio ariketak ongi atera.
• Zuri giltzak komuneko zulora erori zaizkizu/zitzaizkizun.
Ez zaie bizikleta trabatuta geratu.
• Txakurkumea nire gelakoei hurbildu zaie/zitzaien.
Ez dizkie bizikleta trabatuta geratu.
Laster etorriko zaizu amona etxera. 9 Osatu taula falta diren datuekin.
Laster etorriko dizu amona etxera.
NOIZ NOR/NORI Ekintza Aditz
3 Markatu aditz egokia. laguntzailea
askotan sendagilea/ etxera zaie
• Madalenei azukrea falta...
haiei joaten
dizkie zaie
Sarritan hura/hari laguntza zaio
• Arrozari gatza falta... eske
zaio dio etortzen
Egunero katagorria/ hurbiltzen zaizue
• Aitari makarroiak oso gozoak atera...
zuei
zaio zaizkio
4 Bete hutsunea.
• Joan aurretik, jabeari agur esatera joan zaio.
• Irakaslea ikasleei hurbildu zaie.
•Ertzainak niri hurbildu zaizkit, autoa leku txarrean utzita
• Parkeetako txakurrei ume asko hurreratzen zaizkie. nuela esatera.
• Libe, hizketan hasten zait niri beti, unerik txarrenean. • Amaia Areneri gerturatu zaio, eta ahapeka zerbait esan
• Postaria ustekabea etorri zaigu guri etxera. dio.
• Lagunei ez zaie umorea bukatu. • Guri egokitu zaigu lehiaketako sari handia.
• Zaila egiten zait berriro ere ikusiko ez dudala pentsatzea.
• zitzaizkigun: Filma ikustera sartu orduko krispetak
bukatu zitzaizkigun.
• zitzaizkidan: Koadernoak etxean ahaztu zitzaizkidan.
• zitzaigun: Kolonia poto guztia amaitu zitzaigun.
• zitzaizkien: Anai-arreba txikiak ikasgelara joan
zitzaizkien.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri gutuna eta osatu taula,
Behingoagatik, aberats
Zuzendari hori:
Heldu zaizkigu beherapenak eta, behingoagatik, aberats sentitu gara. Dendarik
denda ibili gara; aurretiaz aukeratutako produktuak merke-merke aurkitu ditugu.
Probatu, aztertu eta miretsi egin ditugu, gure seme-alabak balira bezala. Erosi egin
ditugu, eta dendako ugazaba baino zuhurragoak garela ere pentsatu dugu. Okerra.
Hemendik gutxira jabetuko gara, behar ez genituen hainbat gauza erosi ditugula
konturatzen garenean.
Hausnartzera bultzatuko gaituelakoan agurtzen zaitut.
Oskar Basterretxea
Izenburua
Hasierako agurra
Sarrera eta azalpena
Bukaerako agurra
Sinadura
GRAMATIKA 2 Bete hutsuneak bezain, beste edo besteko erabilita.
• Zuk nik txipiroi arrantzatu dituzula? Ezta hurrik eman ere!
• Asier anaia zaharra altua da jada.
• Ez dut inoiz une hartan zoriontasuna sentitu!
• Bi jostailuak berdintsuak dira, bata bestea zaratatsua.
• Ezinezkoa da aitonak hitz egitea, berbalapiko hutsa da.
GRAMATIKA 3 Berridatzi esaldiak.
• Nik lau basokada ur edan ditut. Zuk 6 edan dituzu. (baino gutxiago)
• Mirenek 8 madari bildu ditu. Ikernek 6 bildu ditu. (baino gehiago)
• Nik egarri handia nuen. Zuk ere egarri handia zenuen. (adinako)
• Gure sokak 10 metro ditu. Zuenak 12 metro. (baino -ago)
PROBA
GRAMATIKA 4 Aukeratu aditz egokia perpausak osatzeko.
• Gu lagunei gezurretan ibili harrapatu egin gaituzte.
a) gatzaizkie b) zaizkigu c) gatzaie
• Zuek Mikeli hurbildu bart, laguntza eske.
a) zatzaizkiote b) zintzaioten c) zintzaizkioten
• Ni ingelesez mintzatu atzerritarrari elkar ulertzeko.
a) gatzaizkio b) natzaio c) gintzaizkion
• Erietxean zeundela, gu sarritan joaten bisitan.
a) gintzaizkizun b) gatzaizkizu c) gintzaizkizuen
GRAMATIKA 5 Osatu esaldiak, NOR-NORI erako aditz trinko egokiak aukeratuz.
datorkizu – dabilkie – datozkigu – natorkizu – nabilkio
• Azkoitiko lagunak (guri) etxera asteburua pasatzera.
• Etxea aldatzeko ideia buruan bueltaka gurasoei.
• Hemen nauzu berriz; laguntza eske .
• Ondo atseden hartzea, nekatu itxura daukazu.
• Aspaldian atzetik, elkarrizketa egiteko hitzordua eskatzen.
LEXIKOA 6 Osatu hitz elkartuak hitz hauekin.
• esku + zabal = • odol + bero =
• arte + lan = • sor(tu) + leku =
• lehia(tu) + kide = • ikas(i) + etxe =
• angelu + zuzen = • hauts + ontzi =
• etorr(i) + bide = • katu + kume =
LEXIKOA 7 Azpimarratu testuko hitz elkartuak.
Trenbide ondoko eserlekuan jesarri da Markel, euskararako idazlana idazteko inspirazio bila.
Bizkar-zorrotik papera atera eta ingurura begiratzeari ekin dio. Urrutira kale-garbitzailea ikusi du,
gizon sudurluze eta burusoila. Ez zaio ezer bururatu. Tren-geltokiaren pareko artaldeari erreparatu
dio gero...ezer berezirik ez...arkumeak, ahuntz adarmotz bi...Trasteak batu eta helmuga zehatzik
gabe etorbidean behera joan da, zer okurrituko.
PROBA
ORTOGRAFIA 8 Hautatu forma zuzena kasu bakoitzean.
• mendirik-mendi / mendirik mendi • Vitoria-Gasteiz / Vitoria Gasteiz
• neba-arrebak / neba arrebak • diru-eske / diru eske
• eder-ederra / eder ederra • zirt-zart / zirt zart
• min-hartu / min hartu • Txindoki-mendia / Txindoki mendia
• zuri-urdina / zuri urdina • poliki-poliki / poliki poliki
ORTOGRAFIA 9 Jarri marratxoa beharrezkoa den hitz-elkarketetan.
• Banan banan eta astiro astiro sartu dira ikasle guztiak gelan.
• Hiru lau aldiz ikusi makusi esan ostean, gurasoak berarekin jolastea lortu zuen.
• Ezkio Itsasoko biztanleek etxerik etxe abesten dute Gabonetan.
• Neska mutilak aurrez aurre jarri zituztenean egia jakitea lortu genuen.
• Nerbioi ibaian plist plasta egin behar zuela ez zitzaion bururatu, bada, umetxoari!
LITERATURA 10 Irakurri eta erantzun.
MACBETH: Eta porrot egingo bagenu? (koldartuta)
MACBETH ANDEREA: Ze porrot eta porrot bako! (zeharo sututa) Hartu adorea eta ez dugu porrotik
egingo. Duncan loak hartzen duenean—eta gaurko bidaia neketsuaren ostean laster lokartuko
da— haren gelazain biak ardoz mozkor-mozkor egingo ditut, eta oroimena deuseztatuta geldituko
zaie; haiek txerri-lotan eta euren izateak, ardoz bustita, hil antzean dauden artean, zer ez diogu
egingo guk biok zaintzaile gabeko Duncani?
Macbeth, Shakespeare (moldatua)
• Zer egiteko asmotan dabiltza?
• Zein da pertsonaia bakoitzaren jarrera?
• Zein azpigenerori dagokio?
• Akotaziorik ba al dago? Zein?
Gutun irekiaren atalak identifikatzeko gai da. 1
Testuinguruaz lagunduta, bezain, beste eta besteko konparazio-hitzak egoki txertatzen ditu. 2
Badaki konparaziozko perpausak idazten. 3
Egoki aukeratzen ditu NOR-NORI aditz laguntzaileak. 4
NOR-NORI aditz trinkoak testuinguruaren arabera txertatzen ditu. 5
Badaki hitz elkartuak sortzen. 6
Hitz elkartuak identifikatzeko gai da. 7
Hitz elkartuak sortzean, marratxoa egoki erabiltzen daki. 8
Badaki hitz elkartuak egoki idazten. 9
Antzerkiaren azpigeneroak ezagutzen ditu eta identifikatzeko gai da. 10
ERANTZUNAK 2 • Zuk nik beste txipiroi arrantzatu dituzula? Ezta hurrik eman
ere!
1 Izenburua Behingoagatik, aberats • Asier anaia zaharra bezain altua da jada.
• Ez dut inoiz une hartan besteko zoriontasuna sentitu!
Hasierako
Zuzendari hori:
agurra • Bi jostailuak berdintsuak dira, bata bestea bezain
zaratatsua.
Heldu zaizkigu beherapenak eta,
behingoagatik, aberats sentitu gara. • Ezinezkoa da aitonak beste hitz egitea, berbalapiko hutsa
Dendarik denda ibili gara; aurretiaz da.
aukeratutako produktuak merke-merke 3 • Nik zuk baino ur gutxiago edan dut.
aurkitu ditugu. Probatu, aztertu eta
• Mirenek Ikernek baino madari gehiago bildu ditu.
Sarrera eta miretsi egin ditugu, gure seme-alabak
azalpena balira bezala. Erosi egin ditugu, eta • Zuk nik adinako egarria zenuen.
dendako ugazaba baino zuhurragoak • Gure soka zuena baino laburragoa da. / Zuen soka gurea
garela ere pentsatu dugu. Okerra. baino luzeagoa da.
Hemendik gutxira jabetuko gara,
4 • Gu lagunei gezurretan ibili gatzaizkie eta harrapatu egin
behar ez genituen hainbat gauza erosi
gaituzte.
ditugula konturatzen garenean.
• Zuek Mikeli hurbildu zintzaizkioten bart, laguntza eske.
Bukaerako Hausnartzera bultzatuko gaituelakoan
• Ni ingelesez mintzatu natzaio atzerritarrari elkar ulertzeko.
agurra agurtzen zaitut.
• Erietxean zeundela, gu sarritan joaten gintzaizkizun bisitan.
Sinadura Oskar Basterretxea
5 • Azkoitiko lagunak datozkigu (guri) etxera asteburua
pasatzera.
• Etxea aldatzeko ideia buruan bueltaka dabilkie gurasoei.
• Hemen nauzu berriz; laguntza eske natorkizu.
• Ondo datorkizu atseden hartzea, nekatu itxura daukazu.
• Aspaldian nabilkio atzetik, elkarrizketa egiteko hitzordua
eskatzen.
6
• eskuzabal • odolbero
• artelan • sorleku
• lehiakide • ikastetxe
• angeluzuzen • hautsontzi
• etorbide • katakume
7 Trenbide ondoko eserlekuan jesarri da Markel, euskararako

idazlana idazteko inspirazio bila. Bizkar-zorrotik papera atera
eta ingurura begiratzaeri ekin dio. Urrutira kale-garbitzailea
ikusi du, gizon sudurluze eta burusoila. Ez zaio ezer bururatu.
Tren-geltokiaren pareko artaldeari erreparatu dio gero...ezer
berezirik ez...arkumeak, ahuntz adarmotz bi...Trasteak batu
eta helmuga zehatzik gabe etorbidean behera joan da, zer
okurrituko.
8
• mendirik mendi • Vitoria-Gasteiz
• neba-arrebak • diru eske
• eder-ederra • zirt-zart
• min hartu • Txindoki mendia
• zuri-urdina • poliki-poliki
9 • Banan-banan eta astiro-astiro sartu dira ikasle guztiak

gelan.
• Hiru-lau aldiz ikusi-makusi esan ostean, gurasoak berarekin
jolastea lortu zuen .
• Ezkio-Itsasoko biztanleek etxerik etxe abesten dute
Gabonetan.
• Neska-mutilak aurrez aurre jarri zituztenean egia jakitea
lortu genuen.
• Nerbioi ibaian plisti-plasta egin behar zuela ez zitzaion
bururatu, bada, umetxoari!
10 • Duncani zerbait egitekotan dabiltza, hiltzekotan edo.
• Macbeth izututa dago, porrotaren beldur da. Anderea
adoretsu dago, ausart.
• Tragedia.
• Bai, koldartuta eta zeharo sututa.
Lotan gaudela
Zer moduz egin ohi duzu lo? Zutik ere loak hartzen duen horietakoa zara ala erabateko isiltasuna behar
duzu lozorroan murgiltzeko? Batera zein bestera, ondo lo egin ez, eta biharamunean, umore txarrez egon-
go zara ziurrenez, kontzentrazioa lortzea lan gai-tza izango zaizu, eta, zure lagun eta ikaskideen txantxak
ere jasangaitzak egingo zaizkizu.
Lorik eza sentsazio gogaikarria da, inurri-armada bat azalaren
azpitik korrika dabilkizula dirudi, eta horrek inoiz baino senti-
berago bihurtzen zaitu. Ondo lo egitea ezinbestekoa da osasu-
nerako; izan ere, energia eskuratzen dugu, memoria finkatzen
dugu eta gure alderik irrazionalenarekin batzen gara. Lotan
gaudela, burmuinak lanean darrai eta bene-benetakoak dirudi-
ten ametsak izan ditzakegu.
Gainera, denbora nahikoa lo egitea gure burua gazte eta eder
mantentzeko sekreturik preziatuena da; hala diote, behintzat,
modelo, aktore eta aurkezle ederrenek. Horiek ez dute zalantza-
rik: makillajerik onenak ere ez du loaldi luze batek bezainbeste
edertzen. Atseden hartzeak azala leun eta distiratsu mantentzen
laguntzen du, begi-zuloak desagerrarazten ditu eta gure aurpe-
gia alaitzen du… Ez duzu sinesten? Bada, erreparatu zein era-
kargarriak diren koalak eta nagiak! Zooko xarmagarrienak di-
ra-eta! Jakina, egunean hogei orduz lotan egoten direnez gero!
Guk ez dugu hainbeste orduz lo egin beharrik; oro har, zortzi
ordurekin nahikoa izaten dugu. Batzuek hamar ordu behar iza-
ten dituzte, eta bestetzuek zazpirekin nahikoa izaten dute, baina
ordu kopurua baino garrantzitsuagoa da loaren kalitatea. Loal-
diak indarberritzailea behar du izan, eta atseden suspertzailea
hartu dugun sentsazioaz jaiki behar dugu.
Ondo lo egiteko aholkuak

Taxuz lo egiteko arazorik baduzu, hemen dituzu trikimailu batzuk begiak bildu ezinik ibiltzen zaren gaue-
tan praktikan jartzeko:
–Afaldu goizetik, oheratu baino bizpahiru ordu lehenago.
–Ez hartu arratsaldean zehar kafeina edo txokolatea duten freskaga-
rriak, bizkorgarriak dira-eta.
–Aireztatu logela, aire freskoa sar dadin.
–Ez egin kirol edo jarduera fisiko gogorrik arratsaldeko azken orduan.
–Musika lasaia entzun.
–Erabili ohea lotarako, ez irakurri bertan eta ez erabili etxerako lanak
egiteko.
–Horiek horrela loak hartzea lortzen ez baduzu, gurasoei esan, beste kon-
ponbideren bat aurkitu ahal izateko.
Muy interesante junior aldizkaria
9. unitatea
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Markatu gaizki lo egiteak dakartzan ondorioak.

Ikaskideen txantxekin barre egingo duzu.
Sentiberago egongo zara.
Luzaroan adi egoteko gai izango zara.
Umore txarrez egongo zara.
2 Aukeratu baieztapen zuzena testuaren arabera, eta arrazoitu zeure erantzuna.

Makillajerik onenak ondo lo egiteak baino gehiago edertzen du.
Makillajea azala leun eta distiratsu izateko bide bakarra da.
Denbora nahikoa lo egiteak gure burua eder mantentzen laguntzen du.
3 Aukeratu baieztapen honi jarraipena emateko bukaera egokiena.

Testuan trikimailuak azaltzen dira…
… goizean ondo jaikitzeko.
… eder eta gazte mantentzeko.
… ondo lo egiteko.
4 Testuaren arabera, zer ez dugu egin behar ondo lo egiteko? Aukeratu erantzunak.
Afaldu eta berehala oheratu egin behar dugu.
Oheratu baino lehen, logela aireztatu behar dugu.
Korrikaldi luzea egin behar dugu oheratu aurretik.
Ohea lotarako erabili, ez irakurri bertan.
INTERPRETATU 5 Norentzat idatzita dago testua? Aukeratu.

Ikaskideen txantxak ondo hartzen ez dituztenei.
Ondo lo egiten ez duten ikasleei nerabeei.
Begi-zuloak eta aurpegi txarra dutenei.
6 Nola jakin duzu aurreko galderaren erantzuna? Jaso testuak eman dizkizun argibideak.
Izena: Maila: Data:
ULERTU 7 Jaso testuak dakartzan lo egin aditzaren sinonimotzat har daitezkeen aditzak edota
esamoldeak.
8 Testuaren hasieran, galdera bat egiten zaio irakurleari, «zutik ere loak hartzen duen horietakoa
zara?» hain zuzen ere. Zer adierazi nahi du idazleak horren bidez? Azaldu.

Elikadurak ez du eraginik loaldian.
Garrantzitsuena da ahalik eta ordu gehien lo egitea.
Loaldia osasun- eta edertasun-iturria da.
Oheratu aurretik, txokolate beroa hartzeak lokartzen laguntzen du.
HAUSNARTU 10 Azaldu zein diren zure lo egiteko ohiturak. Berandu oheratzen al zara? Oheratzean, berehala
hartzen al zaitu loak? Kostatzen al zaizu goizean goiz jaikitzea? Atsegin duzu siesta egitea?
11 Noizbait egin al duzu lo atari zabalean, mendian edo beste lekuren batean naturarekin
kontaktuan? Nolako esperientzia izan zen? Ez baduzu inoiz egin, gustuko zenuke?
12 Lotan gaudela amets egin ohi dugu, baina gogoratzen al duzue aurreko gauean amets
egindakoa? Zein da gogoratzen duzun azken ametsa? Eta izan duzun ametsik beldurgarriena?
9. unitatea
13 Testuaren arabera, ondo lo egitea oso osasungarria da. Orduan, zergatik ez dugu luzaroago lo
egiten? Irakurri aukerak, hausnartu eta hautatu egokiena.
Bizkarreko arazoak sor daitezkeelako.
Lo asko egitea alferkeriaren seinale delako.
Gaur egungo bizimodu estresagarria dela-eta, ez dugulako astirik.
Denbora alferrik galtzea uste dugulako.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Lotan gaudela testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
komunikaziorako
12
Lo egin aditzaren sinonimo edota esamoldeak ezagutu eta ulertzen ditu. 7
Zientziarako Loaren eta lo faltaren ondorioak ulertzen ditu. 1, 2, 4, 9

gaitasuna
Loari eta osasunari buruz hausnartzen du. 1, 2, 4, 9, 10,

11, 12

gaitasuna
Bere gustuez eta ohiturez hausnartzen du. 10, 11, 12
ERANTZUNAK
1 • Sentiberago egongo zara.

• Umore txarrez egongo zara.
2 • Denbora nahikoa lo egiteak geure burua eder
mantentzen laguntzen du.
Atseden hartzeak azala leun eta distiratsu mantentzen
laguntzen du, begi-zuloak desagerrarazten ditu eta gure
aurpegia alaitzen du.
3 Testuan trikimailuak azaltzen diraondo lo egiteko.
4 Afaldu eta berehala oheratu egin behar dugu.
Korrikaldi luzea egin behar dugu oheratu aurretik.
5 Ondo lo egiten ez duten ikasleei nerabeei.
6 Zer moduz egin ohi duzu lo?, ondo lo egiteko aholkuak, taxuz
lo egiteko arazorik baduzu…
7 Loak hartu, lozorroan murgildu, atseden hartu, begiak bildu.
8 Ea irakurleak erraz lo hartzen duen.
9 • Gezurra
• Egia
• Egia
• Gezurra
10 Erantzun librea.
11 Erantzun librea.
12 Erantzun librea.
13 Gaur egungo bizimodu estresagarria dela-eta, ez dugulako
astirik.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 4 Otorduan, katilu txiki bat arroz izaten du bakoitzak. Mahaiko

jakien artetik gustukoen duten hura botatzen dute beren
katilura eta, gero, katilua aurpegira hurbiltzen dute, ezer eror
Atarikoa (166. eta 167. or.) ez dadin. Zotzak baliatzen dituzte arroza katilutik ahoraino
bultzatzeko. Katiluko arroza bukatzen ari denean, abiadura
Mintzatu azkartzen dute.
• Erantzun librea (E. L.). 5 • E. E.: Ez da intsentsurik jarri behar; are gehiago, zotzak ez dira
• E. L. tente sartu behar, intsentsua jartzen den bezala. Hori egiteak
• E. L. zurekin jaten ari denari heriotza opa diozula esan nahi du.
• Ez erabili zotzak arpoi baten modura; izan ere, janaria ez da
hondatu behar. Janaria hartzeko erabili behar dira.
Entzun
Joylent • Zotzak ez dira ez miaztu behar.
• Bederatzi mila milioi biztanle. • M ahaiaren erdiko plateretatik janaria hartzeko, plater
• Hainbat konponbide proposatu dira: elikagaiak laborategietan bakoitzak koilara bat edo zotzak izango ditu zerbitzatzeko;
sortzea, elikagaiak 3Dko inprimagailuekin sortzea, bai eta gure beraz, ez erabili norberarenak horretarako.
dietan intsektuak eta zuhaitzen egurretik lor daitekeen almidoia 6 Koilararen eta sardexkaren erabilera zabalduz joan zen arren,
gehitzea ere. ez zirela zotzak bezain praktikoak, hauek askoz merkeagoak
• Joylent giza gorputzak behar dituen mantenugai guztiak dituen eta eskuragarriagoak baitziren.
prestakina da; urarekin nahastuta, irabiatu gisa edaten da. 7 • Plater bakoitzak zotzak izango ditu zerbitzatzeko; beraz, ez
erabili norberarenak horretarako. > ondorio bat adierazteko
Irakurri • Janari mota nolakoa den kontuan hartu behar da; izan ere,
Eneko Atxa: goi-mailako sukaldaria. puska txikitan jaten dute. > arrazoi bat azaltzeko.
• Eneko Atxa Zornotzan jaio zen. Leioako sukaldaritza eskolan egin • Jatean, txinatarrek soinu egiten dute; gu, berriz, manerak
zituen sukaldaritza-ikasketak. zaintzen saiatzen gara. > ideia bat kontrajartzeko
• Euskal Herriko hainbat jatetxe bikainetan aritu zen lanean. • X III. menderako txinatarrek bazuten mahai-tresna bat,
• B ete-betean asmatu du uztartzen bere gaitasun sortzaile gainera, nonahi lor zitekeen. > ideia bat gehitzeko.
ikaragarria tradizioaren eta gertuko inguru naturalaren 8 E. L..
ekarpenekin. Azurmendi jatetxea Larrabetzun dago.
9 E. L.
Idatzi Komunikazio-jarduerak (174. eta 175. or.)

• E. L.
NAZIOARTEKO MENUA SORTZEA
• E. L.
1 • Mexiko: Burritoak > D
• Italia: Espagetiak > A
Irakurmena (168. eta 169. or.) • Alemania: Saltxitxak > B
Testua aztertzen • Afrika iparraldea: Kuskusa > E
Zergatik jaten dute zotzekin Asian? • Euskal Herria Txipiroiak > F
1 • Janaria ahoratzeko mahai-tresnei esker, janaria eskuekin • Txina: Arroza > C
ukitu gabe jan zezaketen, eta horrek asko murrizten zuen
2 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute.
zenbait gaixotasun kutsatzeko arriskua.
Lauko taldeetan banatuta, menu bat osatu beharko dute,
2 • Okerra. goiko platerak erabilita.
• Zuzena. 3 E. L.: Menurako izena asmatuko dute.
• Okerra. 4 E. L.: Menua ikaskideen aurrean aurkeztuko dute.
• Zuzena. ENTZUTEKO TESTUA
3 • Labana armatzat hartzen da; horregatik, ez da jaten den 1 • Sukaldea da Arbailarren baserriko gela nagusia.
lekuan erabiltzen.
• Jaiki ondoren, kafea hartzen du. Hamarrak aldera, txingarra
• J anari gehiena moztu egiten da prestatzeko, eta puska (urdaiazpikoa) eta arrautza frijituak; postrerako, gazta, ardo
txikitan jaten dute; horregatik, ez da sardexka edo labanarik beltzarekin.
behar.
• Dendatik gutxi ekartzen da etxera: jogurtak, barazkiren bat,
txokolatea…
2 • E. L. IDAZTEARI EKIN

3 • Aza. • Gori dagoen ikatza. • Senide. 5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek, oharrean
adierazitako egoeran oinarrituta, gutun ireki bat idatziko dute,
• Gazta. • Taloa. • Txiki.
hainbat gomendio kontuan hartuz: egoera azaldu, aldeko eta
• Aberea. • Opil mota bat. • Oso. kontrako argudioak eman, proposamena aurkeztu...
4 • L ehen, emakumeak ontziak garbitzen zituen bitartean,
gizonezkoak kantari zebiltzan gaurdaino. Gaur egun,
batzuetan kantatu egiten da bazkalondoan, baina eguneroko HIZKUNTZAREN ERABILERA
ohitura lo-kuluxka egitea da, mahaian bertan.
OHARRA IDAZTEA
Gramatika (170.-173. or.)
1 E. L.: Ariketa honetan, ikasle bakoitzak ohar labur bat idatziko
die gurasoei, zer erosi behar duten azalduz. Horretarako, KONPARAZIO-PERPAUSAK
hainbat urratsi jarraituko diete.
1 • Gezurra.
• Egia.
Testu-tipologia (178. eta 179. or.) • Egia.
• Egia.
TESTUTIK ABIATUTA
• Egia.
1 • Egia.
2 • Herriko kaleak hirikoak bezain zabalak dira.
• Gezurra.
• Bizikleta gorria urdina bezain garestia da.
• Gezurra.
• Guk ez daukagu gurasoek beste diru.
• Egia.
• Zure mozorroak nireak adina izar ditu.
2
• Gipuzkoako autobusak Nafarroakoak bezain azkarrak dira.
1 izenburua Fast food-a ala Ekolapikoa? 3 • Amaiak ez die Belenek adina etxerako lan agintzen.
2 agurra Berria egunkariko zuzendari hori: • Inoiz ez ditut gaurkoak bezain bertso ederrak entzun.
Ekolapiko proiektua, elikatze • Katuari txakurrari baino gehiago gustatzen zaio arraina.
sarrera eta osasungarriaren inguruan; kezka
3 • Azokan, inoiz ez da iaz bezainbeste liburu egon.
azalpena elikadura-ohituren aldaketak
direla eta. 4 • Esku-pilota futbola baino gutxiago gustatzen zait.
Fast foodeko jaki gehienek koipe • Patioan ez dugu atzo bezain ondo pasatu.
4 azalpena
eta kolesterol gehiegi. • Errealak Osasunak beste gol sartu ditu gaur.
Elikadura osasuntsua; Bertako • Film hau beste film hori baino hobea dela diote adituek.
5 proposamena produktuak; Lurra eta animaliak
ondo zaintzea.
5 • Guk zuek beste lan daukagu etxerako.
• Nik ez daukat zuk adina denbora.
6 amaiera Eskerrak eman eta agurtu.
• Uste dut lan hori ez dela aurrekoa bezain ona.
7 sinadura Gutuna sinatu.
• Opor haietan bezala ibili nahi zenuke?
• Anderrek zuk baino hortz gutxiago dauzka.
3 • Elikadura-ohituren aldaketak kezkagarriak direla deritzot.
6 • Tabernariak (nik eskatu baino) botila bat gehiago atera du.
• Gure ustez, jendeak ez ditu fast foodaren ondorio kaltegarriak
• Eskaleari zuk beste diru (edo euro) eman diot.
ezagutzen.
• Lagunek ez dute nik adinako gogoa kontzertura joateko.
• Bertako produktuak osasungarriagoak direlakoan nago.
• Aneren baloia nirea bezain zaharkituta dago.
• Gure iritziz, jaten dugunari buruz informatzea garrantzitsua
da. ADITZA: NOR-NORI ADITZ LAGUNTZAILEAK
4 • Aldeko argudioak: Denbora aurrezten da etxera joan gabe;
1 • Gu zuri atzetik hurbildu gatzaizkizu eta ezustekoa eman
Lagunekin bazkaltzeko aukera; Gurasoek guretzat
dizugu.
sukaldatzen lan gutxiago.
• Neska haiek zutaz galdezka etorri zaizkit niri.
• Kontrako argudioak: Ez dugu menuaren aukeraketan parte
hartzen; Janaria hoztuta egoten da; Hango barazkiak ez • Asteburuero amonari bisitan joaten natzaio.
zaizkigu gustatzen.
• Aizu, Miren, zergatik mintzatu zatzaizkio hain zakar Maitaneri? • Eguerdian ogitartekoa jan ohi dugu jolas-parkean.
• Gelako mutilei tenislari famatu hori gustatu zaie. • Azokan baserritarren salmahaiak ikustea gustuko duzu?
2 • Zuei ere ezin zitzaizuen ezer hoberik bururatu! 4 • argi-giltza > 3 • kale-argia > 1 • esku-argia > 2
• Oraindik, goiz zen neurria hartzeko zetorkigun arazoari. 5 • Errepidea zeharkatzeko oinezkoen bidea: zebra-bidea.
• Ate ostean ezkutatu gatzaizkio ezustekoa emateko. • Fruta saltzen den denda: fruta-denda.
• Autoa ez dabilkigu batere ondo azkenaldian. • Gaixotasunak sendatzeko erabilitako landarea edo belarra:
3 • gustatzen nintzaizun > Ni zuri. sendabelarra.
• ibili zatzaizkigute > Zuek guri. • Liburuak-eta garraiatzeko bizkarrean eraman ohi den zorroa:
bizkar-zorroa.
• ezkutatu gintzaizkien > Gu haiei.
• joan zitzaizkidan > Haiek niri.
• azaltzen ari zaio > Hura hari. Ortografia (177. or.)
4 • Ni bila joango natzaizue zuei zinemara.
HITZ ELKARTUEN IDAZKERA
• Ariketa horiek egitea zuei dagokizue, ez guri.
• Gu gertatutakoa azaltzen ari gatzaizkizue. 1 • Gepardoak azkar-azkarrak dira.
• Zuek luzaroan geratu begira zatzaizkiote arrantzaleari. • Ikasleok adi-adi entzun genion ipuin-kontalariari.
• Gu zure lagunei bisitan gatozkie. • Autobus zahar hori motel-motela da.
• Z u gezurretan hasi zintzaizkidan niri herenegun, baina • Erromako Koliseoa zahar-zaharra da.
berehala konturatu nintzen. 2 • joan-etorri
5 • Ama, zeu etorriko zatzaizkit bila, mesedez? • izen-abizenak
• Guri ez datorkigu batere ondo ordutegi hori. • neska-mutilak
• Barkatu, ni ez natzaizu zuri horrela berriro mintzatuko. • aitona-amonak
• Ander kezkaturik dabil, pinportak atera zaizkiolako eskuetan. • plisti-plasta
• Ane une oro dabilkizu zuri adarra jotzen. 3 • ikas(i) > ikasgela / ikasliburu / ikasbide
• Egia osoa kontatzen ari natzaizue, benetan!
• senda(tu) > sendabelar / sendagela / sendabide
6 • Antza, saguren bat dabilkigu sukaldean.
4 • banan-banan • kili-kolo
• Ezin zenuen jokoa galdu; karta onenak zetozkizun.
• aurrez aurre • tipi-tapa
• M iren ez zaizue hurbilduko, txakurra lotzen ez duzuen
• herriz herri • zuri-horia
artean.
• handi-mandi • zirti-zarta
• poliki-poliki • ozta-ozta
Lexikoa (176. or.)
ATZIZKI GRADUATZAILEAK LITERATURA-HEZKUNTZA

1 • trenbidea > tren + bidea
• loreontzia > lore + ontzia Literatura (180.-182 or.)
• musika-tresna > musika + tresna
ANTZERKIA
• idazmakina > idatzi + makina
• artalde > ardi + talde 1 • Narratiba eta olerkigintza.
2 • bela + ontzi > belaontzi • Baliabide eszenikoak jantziak, dekoratuak, musikak eta abar
dira.
• alda(tu) + gela > aldagela
• Antzerki-testuaren helburua da antzezleek agertokian eta
• behi + esnea > behi-esnea
jendaurrean antzeztea.
• txerri + kume > txerrikume
• Pastorala neurtitzez idatzita dago, eta bertsoak kantatu
• kale + garbitzaile > kale-garbitzaile egiten dira. Musika ere tartekatzen da obran zehar. Pasto-
3 • Ez ahaztu bainujantzia, igerilekura joango gara-eta. ralak herriko plazan jokatzen dira. Egiturari dagokionez,
lehen predikuarekin hasten dira; ondoren, heroiaren bizitza
• Postariak postontzitik batzen ditu gutunak egunero.
kontatzen da; azkenik, azken predikuko bertsoak kantatzen 4 • Nik zuk baino bizikleta bat gehiago daukat.
dira, ikusleei agur eginez.
• Atzoko filma gaurkoa bezain barregarria izan zen.
2 • Tragedia > Pertsonaiek gatazka handiak bizi dituzte. Zori-
gaiztoko amaiera du. • Hilabete honetan ez dut aurrekoan adina diru aurreztu.
• Komedia > Barre eragiten du. Pertsonaia arruntak dira prota- • Liburu honek beste honek baino 200 orrialde gutxiago ditu.
gonista. 5 • Gu bertsotan hasi gatzaizkie auzotarrei herriko plazan.
• Tragikomedia > Beste bi azpigeneroen erdibidean dago. • Txikitan ez zitzaizkizun dilistak gustatzen, eta orain denak jan
Komedia eta tragedia nahasten ditu. dituzu!
3 • Komedia.
• Dendariari barkamen eske joan natzaio, baloiarekin kristala
• Hiru pertsonaia dira hitz egiten dutenak: Zuzendaria, Eneritz hautsi baitut.
eta Amaia. Halaber, pertsonaia gehiago aipatzen dira, irakas-
• Zerbitzariari plater guztiak lurrera erori zaizkio.
leak esaterako.
• Entzun lagunok! Ideia bikaina bururatu zait eta!
• Hainbat akotazio egin dira; adibidez: (zeharo sututa) Ixo!
Isiltzeko!!! (ikasleak poliki-poliki isilduko dira)... 6 • Goizero, txantxangorri bat datorkit leihora.
• Zorionak! Tarta bat dakarkizut!
TESTUA: Petti buhamea pastorala • Nire etxeko telebista ez dabilkit batere ondo.
1 • Petti buhameak. • Nolako ideia bitxia dabilkizu buruan oraingoan?
2 • Ainez. 7 • liburu + denda > liburu-denda
3 • Desberdintasunak sortzen duen injustizia azaltzea. • itsaso + argi > itsasargi
• baso + katu > basakatu
PASTORALAREN EZAUGARRIAK BEREIZTEA • jan + toki > jantoki
1 Bereterretxen kantorea erromantzea da. • ardi + ile > artile
2 E. E.: Pastoralaren lehen predikuari dagokio; izan ere, bertan
• txerri + kume > txerrikume
antzezlanaren gaiaren berri ematen da. Bestalde, lehenengo
bertsoan herritarrei eta kanpokoei zuzentzen zaie, hots, 8 • Auzoan liburu-denda berria ireki dute.
pastoralzale fidel direnei; beraz, horientzat idatzita dago. • Euskal kostaldea ezin hobea da surfean aritzeko.
• Itsas laminek abestu egiten zieten marinelei.
AMAIERAKO JARDUERAK • Jokalariak banan-banan irten dira zelaira.
9 Urtaro bakoitzak du bere xarma. Neguan, lo dago natura; men-
Amaierako jarduerak (184.-185 or.) dilerro zuri-zuriak, haize hotz-hotza… Udaberrian, kolore bizi-
biziek janzten dute dena: bitxiloreak, basaloreak... Udaberriak
1 • Arrainez, barazkiz eta arrozez osatutako mokadu txikiak dira. odola borborka jartzen omen du. Udan, berde-berde daude
Askotariko osagaiak izan ditzake: izokina, hegaluzea, aingira, larreak; uretan plisti-plasta aritzen gara, eguzki-printzen azpian
barazkiak... etzaten gara... Udazkenean, zuhaitzak hostoz hosto biluzten
• Sukaldariak arrozaren gainean gogoko osagaiak jartzen ditu; dira, eta basoek margo-paleta dirudite. Beraz, hartu argazki
ondoren, itsasoko nori algarekin biltzen du dena, banbuzko kamera, eta harrapatu koloreak!
xafla batzuekin zapalduz, eta xerratan zatitzen du. 10 • Egia.
• E. L. • Egia.
• Zotzekin jaten da. • Gezurra.
2 • Everest Oiz baino altuagoa da. 11 • Antzerkia Grezian sortu zen K. a. VI. mendean
• Arranoa usoa baino azkarragoa da. • A ntzerki-testuak antzezleek agertokian eta jendaurrean
• Balea elefantea baino handiagoa da. antzezteko idatzi dira.
• Eguzkia ilargia baino beroagoa da. • A ntzerkiak hiru azpigenero ditu: tragedia, komedia eta
tragikomedia.
3 • Basoan, iaz baino animalia gutxiago ikusi ditugu.
• Egileak egiten dituen oharrei akotazio deitzen zaie.
• Untxia ez da erbia bezain azkarra.
12 • Pastorala Zuberoako herri-antzerkia da.
• Lasai ibili; behar den beste denbora egongo naiz zure zain.
• Bibliaren eta Euskal Herriko historiako gaiak jorratzen ditu.
• Gehiago ikasi dut opila prestatzen errezeta irakurtzen baino.
• Lehen predikuan antzezlanaren gaiaren berri ematen da.
• Pastorala neurtitzez idatzita dago.

• Pastoralak herriko plazan jokatzen dira.
Troiako
13 emakumeak antzezlanaren zati hau tragediaren
azpigeneroari dagokio.
IDAZTEN JAKIN
ikasleek gutun ireki bat idatziko dute euren herriko astekari-
rako. Horretarako, hainbat gomendiori jarraituko diete: ikus-
puntua azaldu eta argudiatu, proposamen berriak aurkez tu,
ideiak paragrafotan antolatu...
PERPAUSA: konparazioak 9 • Asko gustatzen zitzaigun patata-tortilla.

1 • Nire mahaia zurea bezain luzea da. • Eskolara bila joan nintzaizun.
• Zuk baino barazki gehiago erosi ditut. • Barreka ari zitzaizkigun.

• Aurten iaz bezain ongi pasatuko dugu. • Bisitatzera etorri gintzaizkizun.
• Olaizolak Irujok baino tanto gehiago egin ditu. • Geldiro-geldiro hurbildu zitzaizun kantua.
2 • Inoiz ez dut han beste ume ikusi. 10 • Garaziri ez zaio ondo iruditu zuk horrela erantzutea.
• Ez nuen uste nik adinako indarra zuenik. • Zuri ere gertatu izan zaizu inoiz halakorik.
• Deban Zarautzen beste olatuak izan dira aurten. • Gurasoei ez genien azaldu zer gertatu zitzaizuen.
• Makarroiak arroza adina gustatzen zaizkit. • Hasiera batean, ez zihoakigun asmo txarrekin.
• Arrain batzuek sugeek adina pozoi daukate. 11 Gustu txarreko txantxak
Inori ez zaio gustu txarreko txantxak berari egitea gusta-
3 • Elurra baino zuriagoa.
tzen. Egia esan, ni apur bat lotsatuta hurbildu natzaio ira-
• Tomatea baino gorriagoa. kasleari barkamena eskatzera, eta zu ere halaxe hurbildu
• Akerraren adarra baino okerragoa. zatzaizkio. Hurrengorako hobeto pentsatu beharko dugu
• Orratza baino argalagoa. nolako txantxa egiten diogun, izan ere, lehengoan intentzio
• Piperra baino lotsagabeagoa. onarekin joan gintzaizkion biok, baina ikusita nola jarri
zitzaigun…Argi dago! Ez zitzaion egin geniona gustatu.
4 Erantzun eredua. Eta, pentsatzen jarrita, niri ere ez zait iruditzen ongi egin
• Esnea ogia baino merkeagoa da. genuenik.
• Gurina txokolatea baino merkeagoa da.
• Jogurta sagarra bezain garestia da.
• Sagarra esnea baino merkeagoa da.
• Txokolatea jogurta baino garestiagoa da.
5 • Nik ez dut zuk adina bazkaldu, baina zuk baino gehiago

ordaindu dut.
• Erakusketa honetan ez dago Parisekoan adina/beste
argazki.
• Inon ez omen dago Kuban bezain mediku onik.
• Itsasoak ez du aspaldi gaur adinako indarra erakutsi.
6 • Izaro Pello bezain argia da.

• Edurne Amaia baino alaiago dago.
• Miren Jon bezain luzea da.
• Anderrek Jonek besteko esperientzia du.
• Nekanek Josuk adina liburu dauka.
ADITZA: Nor-Nori laguntzaileak

7 • Zu Mireni etorri zatzaizkio.
• Giltzak zuri erori zitzaizkizun.
• Lagunak zuei agertu zaizkizue.
• Ni zuri agurtzera etorri nintzaizun.
• Guri ez zitzaizkigun zure hitzak gustatu.
8 • E
z gatzaizkizue joango laguntzera, aurretik zuek ez
badiguzue guri laguntzen.
• Iaz, urrirako, zuhaitz guztiei erori zitzaizkien hostoak.
• Zuri ez zitzaizun asko gustatzen arroza lehen, baina orain
ikaragarri gustatzen zaizu.
• Zuek kontzertu hasieran hurbildu zintzaizkiguten guri.
9
ENTZUNGAIAK
Joylent
Etorkizunean nola elikatu da gizakiak gaur egun duen buruhausterik handienetako bat. Imajina
dezagun mundua 2050. urtean, ordurako aurreikusi baita bederatzi mila milioi biztanleko muga
gaindituko dela Lurrean. Askoz ere eraginkorragoak izango diren industriak eta ekoizpen-katea
garatu behar dira, baliabide gutxiagorekin ia % 30 biztanle gehiago elikatuko dituena.
Hainbat konponbide proposatu dira dagoeneko: elikagaiak laborategietan sortzea, elikagaiak 3Dko
inprimagailuekin sortzea, bai eta gure dietan intsektuak –proteina asko dituzte eta erraz hazten
dira– eta zuhaitzen egurretik lor daitekeen almidoia gehitzea ere. Eta, halako batean, Joylent agertu
zen: giza gorputzak behar dituen mantenugai guztiak dituen prestakina, irabiatu gisa edaten
dena. Agian, horixe izan daiteke etorkizuneko gure elikadura-arazoaren konponbidea. Hilean 165
bat eurogatik (190 dolar inguru), jatordu bakoitzaren dosia kalkulatu, urarekin nahasi, irabiatu eta
edan baino ez dugu egin behar. Erosoa eta azkarra izateaz gain, Lurrean goseari amaiera emateko
modua ere izan daiteke.
Bederatzi mila milioi lagun baino gehiago Joylentekin elikatzea bideragarria izango litzatekeen ala ez
kontuan hartu gabe (baliteke fabrikazio-gastuak eta beharrezko baliabideak jasangarriak ez izatea),
denak polita eta erraza dirudi. Baina zergatik ez diogu ekiten irabiatu-hautsaren iraultzari? Bada,
beti dagoelako “baina”ren bat. Eta kasu honetan, gainera, bat baino gehiago aipa daitezke, hala nola
zer eragin fisiologiko izango lukeen batere ez murtxikatzeak eta likidoz baino ez elikatzeak. Ez dirudi
gure organismoa horretarako prestatuta dagoenik, ondorio kezkagarririk izan gabe. Eta, bestalde,
jatea ekintza soziala den aldetik, desagertzeak maila guztietan izan ditzakeen ondorioak ere onartu
beharko genituzke. Zuk zer deritzozu?
Zuberoako arbailarren elikabidea
Hiru eskualdetan hedatzen da Zuberoa: Pettarra goiko muturrean, Basabürüa hegoaldeko arroila eta
oihanen kontrako bazterrean, eta Arbailla, tarteko basoetako patxadan. Gaurkoan, azken eskualde
honetako laborari familiak eguneroko bizitzan nolako elikabidea daraman jakin nahi izan dugu.
Horretarako zabaldu dizkigu Urdiñarbeko Ahüsborda baserriko ateak bertako alaba Genevièvek.
Kaixo, Genevièv. Nola bizi zarete etxe eder honetan, mahaiko kontuez ari garela?
Sukaldea da etxeko gela nagusia, bertan baitago supazterra. Han zegoen zintzilik edo pausatua
kobre gorrizko bertza (galdara), sutan, eta handik gertu biltzen gara gu orain ere, egunero, ahaide
bakoitza bere ohiko tokian, baina mahaiburu edo ohorezko tokirik izan gabe.
Zer dauka mahai gainean familiak egunero?
Baserrian lana eta jana txandakatzen dira. Aitak, adibidez, goizean jaiki eta kafea hartzen du.
Hamarrak aldera txingarra, hau da, urdaiazpikoa eta arrautza frijituak, hau baitu langileak jaki
ohikoa, eta postrerako gasna, arno beltzarekin. Eguerdian bazkaltzen gara guztiak: barazki zopa eta
postreren bat. Lau-bostak alderako janaria da arratsaskaria, ogi eta gasnak osatua. Afaltzeko ere
zopa izango dugu mahai gainean, bera ez baita inoiz falta. Aitak, artzain zebilenean, pastexa (taloa),
eztiz, konfitaz edo azukrez gozatua jaten zuen maiz, guk etxean bezala.
Dena ekoizten duzue zuek, nonbait?
Etxean dagoenetik eta ekoizten denetik elikatu behar: baratzea dago etxaldean, artaldea, ahuntzen
bat agian, mahasti edo sagasti ttipia, ibaia, kabalak edo abereak... Udara ala negua izan, janaria
aldatu egiten da, baina ez asko: fresko hartu edo negurako kontserbatzen da (ahateak, mahats edo
sagar gozokiak, gasna…). Dendatik gutxi ekartzen da etxera: jogurrak, barazkiren bat, txokolatea…
Ospakizuna atzematen da platerean, noski.
9
ENTZUNGAIAK
Bai, nolako festa den. Udan, tomate eta beste barazkiez osatutako entsalada hartzen dugu, eta fruta
asko: sagarrak, udareak… Inauterietan kausera frijituak, eta krepeak) agertzen dira. Besta berezia
bada, arraina ekarriko dute, edo idikia. Pittika edo antxumea ere jaten da inoiz, jai handiren batean.
E.: Mahai inguruan, zuberotarra khantorian…
Gizonezkoak, gehienbat. Euskalduna erlijiozale izan da, arras matxista ere bai, baina egungo mutilek
emakumeari aski laguntzen diote. Emakumeak ontziak garbitzen zituen bitartean, gizonezkoak
kantari zebiltzan gaurdaino. Bai, batzuetan kantatu egiten da bazkalburuan, baina eguneroko
ohitura lo-kuluxka egitea da, mahaian bertan.
Gogoan al duzu amonari edo, aspaldian ikusitako jakirik?
Neguko jaki aparta izango zen hura: oilo betea ikusi nuen nik aspaldi, baina bestenaz ez naiz
oroitzen.
Janari estratosferikoa
Europako Espazio Agentziak menu berezi bat eskatu dio Alain Ducasse ospetsua buru duen goi-
mailako sukaldari-talde bati. ISS estazioan menua dastatu duen astronautak “ezin gozoagoa” zegoe-
la adierazi du.
Besteak beste, galeperrak, ezpata-arraina eta ahatea erabili ditu Alain Ducasseren gidaritzapean
aritu den frantziar sukaldari ospetsuz eratutako taldeak espazioan dastatzeko modukoa litzatekeen
menua sortzeko. Europako Espazio Agentziak Frantziako goi-sukaldaritzarekin esperimentatzeko
eskatu die, betiko janari deshidratatuaren ordez erabiltzeko moduko jakiak prestatzeko, eta janaria
dastatu duen astronautak “ezin gozoagoa” zegoela adierazi du.
Dena dela, Erresuma Batuko The Times egunkariak jakitera eman duenez, lana ez omen da batere
erraza izan, baldintza batzuk bete behar izan dituelako 14 Michelin izar dituen munduko sukaldari
bakarraren eskolak: janaria lataratzeko eta berriz berotzeko modukoa izatea; inolako bakteriorik ez
izatea; eta hezetasun kantitate minimoa edukitzea, likido-burbuilarik ez sortzeko.
Ducasseren taldeak hiru platerez osatutako menua ondu du: eperrak Madeirako ardoarekin, harean
hazitako azenarioak laranja eta martorriarekin, eta semola-pastela orejoiekin. Menua urrian iritsi
zen espazio-estaziora, errusiar espazio-ontzi batek garraiatutako hornigaien artean, eta astronautak
joan den astean dastatu zuen, agentziak astronauten elikadura hobetzeko egin duen esperimentu
modura. Elikadura, agentziaren ustez, astronauten errendimenduari kalte egiten dion faktore bat da,
eta ezagunak dira Frantziako astronauta ospetsuenak, Jean-Loup Chrétienek, sei hilabeteko misio
baten ondoren esan zituen hitzok: “Jainko jauna, janaria ezin txarragoa zen”.
Oraingoan kontuak oso bestelakoak izan dira. “Ezin gozoagoa zegoen”, esan du Thomas Reiter
alemaniar astronautak munduko sukaldari entzutetsuenetako batek prestatu duen janariari buruz.
“Beste zapore bat zen”, erantsi du ISS estazioan zazpi hilabete igaro dituen astronautak, berridra-
tatutako oilasko-zopan oinarritutako eguneroko dietara ohitua, pozik esperimentuan parte hartzeko
aukera izateagatik.
Nolanahi ere, hobe lukete astronautek luxu horietara gehiegi ohituko ez balira. The Times egunka-
riaren arabera, Europako Espazio Agentziak adierazi du abagune berezietan baino ezin izango du-
tela dastatu astronautek hiru sardexkako janaria, hala nola misio baten amaierako ospakizunean.
10. UNITATEA

• 19. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
• 20. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
Sakontzeko
• 19. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496
• 20. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517

10

AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan bi gai lan-
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak duko dira: batetik, Perpaus osagarriak; bestetik, Aditza: Nor-Nori-
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- Nork aditz laguntzaileak. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko,
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurme- hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak
na eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, besteak beste, bete, perpaus zuzenak aukeratu, perpausak berridatzi eta abar.
antipodei buruz arituko gara.
Lexikoaren programan, Hitz monosemikoak eta polisemikoak
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpipro- ikasiko dituzte ikasleek. Ortografia atalean, berriz, Kontsonante
gramak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jarduerak eta txistukariak aztertuko dituzte, zenbait ariketa praktikoren bidez.
Testu-tipologia. Literatura-hezkuntzaren programan, Narrazioa landuko dute.
Horrela, Egiten jakin atalean ikasleek pertsonaiak deskribatu
Irakurmenean Iluntasunean argi testua irakurri eta landuko
beharko dituzte eta haien nortasuna asmatzen saiatu.
dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitura, ezau-
garriak…) aztertuz. Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
ratura-hezkuntzako eduki aipagarrienak laburbiltzen dira. Bes-
Komunikazio-jardueren barruan, lan kooperatiboaren bidez, talde, amaierako jarduerek unitatean zehar landutako edukiak
proiektu ekologiko bat aurkeztuko dute. Halaber, Jane, Goodall, berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
txinpantzeen ikertzailea testua entzungo dute eta Interneteko
Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar hizkuntzaren
iruzkin bat egingo dute ikasleek.
arloari dagozkionak ez ezik, beste zenbait arlotakoak eta zehar
Testu-tipologian lagunarteko mezu elektronikoa landuko dugu gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa zenbait
hainbat jardueraren bitartez. ikurren bidez adierazita dago dagokion jardueraren ondoan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Proiektu ekologiko bat aurkeztea.
• Irakurmena • Interneteko iruzkin bat egitea.
Iluntasunean argi • Lagunarteko mezu elektroniko bat
idaztea.
Jane Goodall, txinpantzeen
ikertzailea
Lagunarteko mezu elektronikoa

Perpaus osagarriak • Lagunei mezu elektroniko bat
Nor-Nori-Nork aditz idaztea
10. unitatea laguntzaileak

• Lexikoa
Hitz monosemikoak eta
polisemikoak
• Ortografia
Txistukariak: s, x eta z
• Narrazioa zer den
• Pertsonaiak deskribatzea eta
• Narrazioaren elementuak
nortasuna asmatzea.
• Pertsonaiak, denbora eta espazioa
10
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
rra egin daiteke. Mapan ageri da herrialdearen izena, eta, beraz, ikasleek ez dute zailtasunik
izango zer lekuri buruz ari garen jakiteko; Zelanda Berriko paraje ederrak izango ditugu ikus-
gai. Horrenbestez, irakasleak hainbat galdera luzatuko dizkie ikasleei: Ba al dakizu non dau-
den inguru eder horiek? Zer esan nahi du antipoda hitzak? Zein da gure antipoda geogra-
fikoa? Joango al zinateke toki horietara bizitzera? Zergatik?Azken bi galderek bide ematen
diote ikasleari haien gogoko bidaiari eta esperientziei buruz hitz egiteko.
• Gure antipoda geografikoa omen da Zelanda Berria, hau da, justu munduaren beste puntan,
tokirik urrunenean dagoen puntu geografikoa. Gure lurretan zulo bat egin eta mundua ze-
harkatzerik izango bagenu, Zelanda Berriko itsasoetara iritsiko ginateke. Hori ulertzeko modu
errazena munduko bola bat hartu, eta bolaren beste aldean zer dagoen begiratzea da. Luzee-
rak eta latitudeak osatzen duten koordenatua ikusi eta, hain zuzen, beste muturrean dagoen
koordenatua bilatu beharko litzateke. Ikasleei gai honek jakin-mina pizten badie, Internetera
jo dezakete, eta bi mapa interaktiboz osatutako webgune batean sartu. Ezkerreko mapan
seinatzen duten puntu geografikoari dagokion antipoda azalduko da eskuineko mapan:
http://herramientas-online.com/antipodes/mapa-antipodas.php
• Gaitasunei dagokionez, atal honetako jardueraren ondoan dagoen ikur berdeak adierazten
du ikasleak Zientziarako gaitasuna landuko duela. Izan ere, geografia gaiak izango ditugu
hizpide.
ENTZUN
lehenengo entzungaiaren bidez. Audioa entzun aurretik, ikasleek ulermen-galderak irakur
ditzakete, entzun ahala zeri erreparatu behar dioten jabetu daitezen. Honako honek Lurralde
harrigarria du izenburu, eta Zelanda Berriari buruz mintzo zaigu. Bertako klima eta ezauga-
rriak deskribatzen dira, eta baita historiari buruzko hainbat zertzelada eman ere.
IRAKURRI
zatian, bai Australian eta bai Euskal Herrian aizkolaritzarako zaletasuna dagoela esaten zaigu;
bigarren zatian, aldiz, Munduko Aizkora Txapelketei buruz mintzo da. Bereziki, 1997koa aipa-
tzen zaigu, horretan atera baitziren garaile euskaldunak. Interneten txapelketa horren bideo
labur bat aurkituko dugu: https://www.youtube.com/watch?v=mlB9I8s1rc0
• Ikasleek herri-kirolekiko zaletasuna baldin badute, Bizkaiko herri-kirolen federazioaren web-
gunean sar zaitezkete, eta han hainbat proben deskribapena eta historia topatuko duzue.
Bestalde, herrialde bakoitzak du bere herri-proben federazioko webgunea.
• Gaitasunei dagokionez, testuaren ondoko ikurrak adierazten du Mugimendurako gaitasuna
landuko duela ikasleak; izan ere, kirolez jardungo du.
IDATZI
• Atal honetan, ikasleak mezu elektroniko bat idatzi beharko die Sydney hiriko Euskal Etxeko
kideei. Lagunarteko idatzi bat izango da, eta eskatu beharko die, batetik, Sydneyra gonbidatu
dezatela eta, bestetik, haiek herrira etor daitezela. Euskal Etxeak badu Facebookeko profil
bat, eta sar zaitezkete ikustera zer-nolako jarduerak egiten dituzten, mezua idazteko garaian
lagungarri gerta baitaiteke.
10
KOMUNIKAZIOA
• Euskal Herrira etortzeko gonbita egiteko garaian, hemengo berri eman dezakete ikasleek.
Hemengo txoko gogokoenak edo haien ustez erakargarrienak direnak aipa eta deskriba di-
tzakete.
eta literatura-komunikaziorako gaitasuna landuko duela; izan ere, ariketa hau idatzizko zein
ahozko komunikazioa lantzeko egokia baita. Hartara, mota honetako ariketek askotariko
asmo komunikatiboak dituzten testuak ulertzen, interpretatzen eta sortzen lagunduko diote
ikasleari.

• Irakurtzen hasi aurretik, interesgarria izan daiteke testuan azaltzen diren irudiak aztertzea.
Horietan, batetik, gautxori bat ikus dezakegu, hontza, hain zuzen, eta, bestetik, itsaso argiz-
tatua ikus dezakegu, hainbat bakterio biolumineszenteren pilaketak sortutako fenomeno
ikusgarria: ardora izenez ezagutzen da.
• Unitateko aurreneko testu luzea denez, interesgarria gerta liteke ikasle guztiek, txandaka,
TESTUA AZTERTZEN
ikasleek: galderei erantzun, baieztapen zuzena bilatu, baieztapenak zuzenak ala okerrak di-
ren esan...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio izenburuak eta paragrafo batek zer adierazten duten esa-
teko.
• Testuaren egitura: jarduera honetan, ikasleak testua berriz aztertuko du, eta atal bakoitzean
agertzen diren gaiak detektatu beharko ditu.
landuko dituzte. Kasu honetan, zentzumenekin erlazionatuta -men atzizkia duten hitzak bila-
tu beharko dituzte, eta haien esanahia zein den esan beharko dute.
ikasleek ahozko zein idatzizko komunikazioa landuko dute. Kasu honetan, pertsonen eta
animalien arteko harremana izango dute mintzagai.
• Irakurgaiaren ondoko ikur berdeak adierazten du ikasleak Zientziarako gaitasuna landuko
duela; izan ere, natur gaiak izango dituzte hizpide. Halaber, testua interpretatzeko eta egitura
aztertzeko jardueren bidez, Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko
du; izan ere, informazioa modu egokian interpretatu eta barneratu beharko du, norberaren-
tzako jakintza bihurtzeko trebetasuna garatuz. Azkenik, ikur moreak adierazten du ikasleak
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela, animalia eta pertsonen arteko
harremanari buruzko hausnarketa eginda, herritartasunerako gaitasuna landuko baitu.
10
KOMUNIKAZIOA

Unitate honetan, launaka jarrita, herrirako proiektu ekologiko bat aurkeztu beharko dute. Ho-
rretarako, lehenik eta behin, azterketa-lana egin beharko dute, ikastetxean edo ingurunean
aurki daitekeen arazo ekologikoren baten nondik norakoak zein diren jakiteko. Ikasleei kosta
egiten baldin bazaie halako arazoren bat topatzea, ikastetxeen ere galde dezakete; beste mai-
la edo ikasgeletako ikasleengana jo, eta ariketan aipatzen diren lau arazo ekologietatik bat edo
beste pairatzen ote duten galde dezakete.
Egiten jakin PROIEKTU EKOLOGIKOA AURKEZTEA

• Arazoa detektatuta dutenean, azterketari ekin beharko diote: arazoaren ezaugarriak aztertu,
erantzuleak bilatu eta, bide batez, konponbidea ematen saiatu.
• Arazoa eta konponbidea esku artean dutela, aurkezpena prestatzeari ekingo diote. Egokiena
litzateke aurkezpena lauren artean egitea. Hirugarren ariketako taulan oinarrituta, 5 galdera
eta, ondorioz, 5 atal edukiko dituzte azaltzeko; ikasle bakoitzak horietako bat azaldu ahal
izango luke.
• Komeni da taldeko kideek aurkezpena egin aurretik entseatzea. Kezka eragiten duen gai bati
buruz arituko dira, eta horrek hitz egiteko garaian seriotasun puntu bat eskatuko du. Bestal-
de, atal bakoitza pertsona desberdin batek egiteak lagunduko du entzulearen arreta berega-
natzen, ahots aldaketak monotonia hautsiko baitu.
• Gaitasunei dagokionez, atal honen hasieran ageri den ikur laranjak adierazi bezala, ikasleek
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna landuko dute, bizi duten munduarekin kritiko
izaten lagunduko baitie. Halaber, zeharkako gaitasunak ere landuko dituzte, hala nola Ikasten
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea-, galdera horiek erantzuteak gaiaren ideia
garrantzitsuenak detektatzen lagunduko baitie. Bestalde, Ekimenerako eta ekintzaile-sena
garatzeko gaitasuna ere landuko dute, gizarte arazo bati konponbidea bilatzen saiatuko bai-
tira. Azkenik, Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna -izar horia-lan-
duko dute; ahoz zein idatziz komunikatzeko trebetasuna garatuko baitute.
ENTZUTEKO TESTUA
Jane Goodall, txinpantzeen ikertzailea

• Ikasleek Jane Goodall, txinpantzeen ikertzailea izenburua duen testua entzungo dute. Bertan,
Oihane Lakarrek Elhuyar aldizkarirako elkarrizketa egiten dio Jane Goodalli aktibistari.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete. Ondoren, ikasleak jarriko
ditugu elkarrizketatzaile paperean, eta emakume zientzialari honi egiteko bi galdera pentsa-
tu beharko dituzte. Ondoren, nahi izanez gero, Elhuyar aldizkarira jo dezakezu artikulu osoa
irakurtzera, eta ea ikasleek egindako galderetakoren bat erantzuten ote duen ikusi. Honako
esteka honetan topatuko duzue artikulu osoa: http://aldizkaria.elhuyar.eus/elkarrizketak/ja-
ne-goodall-nik-uste-nuen-txinpantzeak-eta-gu-ant/
• Gaitasunei dagokionez, ikur berdeak adierazten digu ikasleak Zientziarako gaitasuna landuko
duela, natur zientziatako gaiak izango baitituzte hizpide. Halaber, Hitzez, hitzik gabe eta era
digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dute; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta
ahalmena garatuz. Bestetik, Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko
dute, ideia berriak sortu beharko baitituzte elkarrizketako galderak egiteko, eta azkenik, Gi-
zarterako eta herritartasunerako gaitasuna -ikur morea- landuko dira; izan ere, norberak har-
tutako erabakiak eta iritziak defendatzeko ardura hartuko du, betiere ingurukoekin errespe-
tuz jokatzen ikasiz.
10
KOMUNIKAZIOA
INTERNETEKO IRUZKINA
Egiten jakin
• Ikasten jakin atalean ikasleek Interneterako iruzkin labur bat idatzi beharko dute. Aurreko
testuko elkarrizketa abiapuntu, Elhuyar webgunean, elkarrizketari buruzko aipamenen bat
idatzi beharko dute. Kontuan izan behar du ikasleak webgunean bertan argitaratuko dela
bere iruzkina eta, beraz, mundua guztiak irakurtzeko modukoa izan beharko dela.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleek Ekimene-
rako eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko dutela; izan ere, iruzkinaren bidez es-
piritu kritikoa landu baitezake ikasleak.

LAGUNARTEKO MEZU ELEKTRONIKOA

• Atal honetan lagunarteko mezu bat nola idatzi behar den ikusiko dugu. Lagunartekoa izanik,
formalismoak alde batera utzi behar dira, baina horrek ez du esan nahi ideiak txukun orde-
natuta egon behar ez direnik eta ortografia behar bezala zainduta. Ulerterraza gertatu behar
da nolanahi ere.
Xabatentzako e-maila
• Proposatutako irakurgaian, Maiderrek haren ikaskide Xabati idazten dio eskolan prestatu
duten lagun ezkutuaren jolasaren nondik norakoak azaltzeko. Xabat gaixo dago etxean, eta
lagunaren mezua jaso du ikasgelako azken berriak izateko, eta bide batez, azkar senda dadin
opatzeko.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: mezuaren atalak bereizi, galderak erantzun, puntuazio-ikur bakoitza
bere funtzioarekin lotu...
• Idazteari ekin jarduerarako zubi gisa, ikasleek hainbat esapide mezu elektronikoan dagokien
atalean kokatu beharko dituzte; ondorengo ariketan erabiltzeko baliagarri gertatuko zaizkie.

tan landutako edukiak baliatuko ditu ikasleak, urrats labur batzuei jarraituz bere mezu elek-
tronikoa sortzeko. Eskema batean jaso beharko dituzte, lehenik eta behin, mezuaren atal
guztiak labur. Horiek taxutzeko garaian laugarren ariketako esapideak erabili ahal izango di-
tuzte, nahiz izanez gero. Aurrez esan bezala, lagunarteko idatzia izan arren, ortografia eta
puntuazio-markak behar bezala zaindu behar dira.
PERPAUS OSAGARRIAK
• Unitate honetako gramatikaren atalean, perpaus osagarriak aztertuko ditugu. Mendeko per-
pausak dira eta Zer galderari erantzuten diote, beraz, osagarri zuzen funtzioa hartu ohi dute.
10
• Perpaus osagarriak bi motatakoak izan daitezke, mendeko perpausa galdera bat edo adie-
razpen-perpaus bat izan baitaiteke.
• Adierazpen-perpausetan, mendeko perpausaren aditz laguntzaileak -(e)la atzizkia darama.
Baina perpaus nagusia ezezkoa baldin bada, -(e)nik atzizkia hartuko luke. Ikasleekin lantzeko,
baiezko perpausak bota ditzakegu eta haiek ezekoan jartzen saia daitezela, eta alderantziz.
• Zehar-galderetan, mendeko perpausaren aditz laguntzaileak -(e)n marka hartzen du. Mota
honetako perpausetan ea partikula ere agertu ohi da perpaus osagarriaren hasieran. Ikasleei
galderak egingo dizkiegu, eta ea haiek gai diren galdera horiek zehar-galdera bilakatzeko eta
perpaus osagarriak osatzeko.
• Gaitasunei dagokionez, eskemen ondoko izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
ADITZA: NOR-NORI-NORK ADITZ LAGUNTZAILEAK

• Gramatikaren bigarren zati honetan, Nor-Nori-Nork motako aditz laguntzaileak landuko ditu-
gu. Adizki hauek Nor-Nork motako aditzak erabiltzen dituzte, hau da, iragankorrak, beraz,
osagarri zuzena daukate, Nor forma bidez adierazita.
• Nor-Nori-Nork kasuan, hiru pertsonek egiten dute aditzean komunztadura, hau da, aditz la-
guntzaileetan hiru pertsona horiek daude nolabait islatuta.
• Orainaldiko aditz laguntzaileetan, hiru elementuak honako hurrenkera honetan agertzen dira:
Nor, Nori eta, azkenik, Nork. Ikasleekin, lanketa moduan, orainaldiko formen atalean ageri
diren esaldi guztiak orainalditik lehenaldira pasa ditzakegu, ea horretarako gai diren.
• Lehenaldiko aditz laguntzaileetan, ordena Nork, Nor eta Nori da. Atal horretan ageri diren
esaldiak eta beste batzuk lehenalditik orainaldira pasa ditzakete ikasleek mota honetako
aditzetan pixka bat trebatzeko.
• Jakizu atalean esaten den bezala, sarri Nor-Nori-Nork eta Nor-Nork motako aditzak nahasi
egiten ditugu, eta askotan Ibanek jo dit bezalako esaldiak entzuten ditugu. Forma zuzena
Ibanek jo nau izango litzateke.
Lexikoa (196. or.)
HITZ MONOSEMIKOAK ETA POLISEMIKOAK

• Atal honetan hitz monosemiko eta polisemikoez arituko gara. Gehienetan hitzak adierazle
bat eta adiera bat izan ohi du. Adierazlea hitza bera izango litzake; adiera, berriz, esanahia.
Hitz horiek mosemikoak direla esaten dugu.
• Baina badira adiera bat baino gehiago duten hainbat adierazle ere. Metro hitza esaterako
lurpean ibiltzen den trena izateaz gain, neurketa-unitate bat ere bada. Testuinguruak argituko
luke bietako zein adiera hartzen duen kasu bakoitzean. Hitz horiei hitz polisemikoak esaten
zaie.
• Ikasleak saia daitezela hitz polisemikoren bat pentsatzen, ziur uste baino gehiago topatzen
dituzuela.
TXISTUKARIAK: S, X ETA Z
Atal honetan euskarazko ortografiarekiko hurbilketa egingo dugu. Bertan, ortografia-arau
orokorrak landuko dira. Sarritan, ikasleek ez diete baliagarritasun edo praktikotasun handirik
ikusten, ez baitute haien beharrik sumatzen euren eguneroko bizitzan. Azken urteotan eta,
teknologia berrien agerpen eta garapenarekin batera, akats ortografikoak egiteko joera eten-
10
gabe ari da hazten (sare sozialetan, posta elektronikoan edota telefono bidez igorritako me-
zuetan...), komunikazioaren bat-batekotasunak eta hizkuntzaren ekonomiak hala eraginda,
neurri batean. Ohartarazi behar diegu irakurketa eta idazmena lantzea izan daitekeela ikas-
learentzat ortografia modu erraz eta entretenigarrian ikasteko modurik eraginkorrenetakoa.
• Jakizu atalean ageri den bezala, mendebaldeko euskalkietan s eta z txistukariak berdin ahos-
katzen dira, eta, beraz, horiek idazteko garaian zailtasun handiak izaten dituzte. Gainerako
euskalki gehienetan ongi bereizi arren, ikasleekin ariketatxo bat egin dezakegu zenbateraino
menderatzen duten ikusteko. Irakasleak hitz bat proposatuko du, ahoz, eta ikasleek s ala
z-rekin idatzi behar den esango dute: ahoskatu, zaila, isilik, eztarri...
• Txistukarien erabilerarako ez dago arau gehiegirik; ahoskeran bereizteko gai denak idazkeran
ere erraz bereiziko ditu. Bereizten ez dituenak, berriz, buruz ikasi beharko ditu. Arau batzuk
hala ere lagungarri dira: aditz laguntzaile guztiak z-rekin idazten dira, eta Zerez eta Zertaz
deklinabide-kasuek ere z hartzen dute amaieran. X txistukaria sarritan balio adierazkorra
adierazteko erabiltzen da.
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, koadroa interpretatzeak edukiak
ulertzen eta barneratzen laguntzen baitio ikasleari, informazio hori norberarentzako jakintza
bihurtzeko trebetasuna garatuz.
NARRAZIOA I: EZAUGARRIAK
• Unitate honetan narrazioa landuko dugu. Horietan pertsonaia batzuen ekintza edo bizipenak
kontatzen dira. Testuak laburragoak ala luzeagoak izan ohi dira, eta horren arabera, ipuin edo
eleberriak bereizten ditugu. Sarrera gisa, Harkaitz Cano idazlearen ipuin baten hasiera
topatuko duzue. Bizkarrean tatuaturiko mapak ipuin-bildumako ipuin baten zatitxo bat da.
• Narrazioak hainbat ezaugarri izan ohi ditu:
• Argumentua gertaera multzoa da. Azken batean, zer kontatzen den, hau da, istorioko pertso-
naien ekintzak, bizipenak, sentipenak, pentsamenduak...
• Hitzak dioen bezala, kontalariak istorioa kontatu egiten digu, baina mota askotarikoa izan
daiteke. Alde batetik, istorioaren protagonistetako bat izan daiteke; halakoetan esaten da
kontalariak lehengo pertsonan kontatzen duela kontakizuna; baina istoriotik kanpo dagoen
norbait ere izan daiteke, eta kasu horretan hirugarren pertsonakoa dela esan ohi. Bestalde,
kontalari hori orojakilea nahiz lekuko hutsa izan daiteke; lehen kasuan, kontalariak ondotxo
daki pertsonaiek zer pentsatzen eta sentitzen dute, lekukoaren kasuan, berriz, narratzailea
ekintzetatik kanpo dago, eta ez daki pertsonaiek zer pentsatzen eta sentitzen duten.
• Pertsonaiak istorioaren protagonistak dira, ekintzak egin edo pairatzen dituztenak. Lehen
mailakoak nahiz bigarren mailakoak daude garrantziaren eta protagonismoaren arabera.
Denborari dagokionez, gertakariak lehenaldian, orainaldian nahiz geroaldian gerta daitezke;
gainera, istorioak denboran duen iraupena memento batekoa nahiz urte askotakoa izan
daiteke. Azkenik, istorioa leku jakin batean kokatu behar da, edota leku askotan, nahi izanez
gero. Leku horiek asmatutakoak nahiz egiazkoak izan daitezke.
• Jakizu atalean kontatzen den bezala, eleberri edo ipuinak askotan bilakatu dira filmetako
gidoi. Gurean ere, Euskal Herrian, badira eleberriak oinarri izan dituzten filmak; Bernardo
Atxagaren Zeru horiek eta Bi anai eleberrietatik egin ziren izen bereko filmak, eta autore
berberaren Obabakoak liburutik egin zuten Obaba filma. Ramon Saizarbitoriaren 100 metro
eleberria izan zen abiapuntu izen bereko filma egiteko.
• Gaitasunei dagokienez, Jakizu atalaren bidez, Arterako gaitasuna landuko da, arte-adierazpe-
nak ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz baloratzeko gaitasuna garatuko baitute.
10
TESTUA: Zalakain abenturazalea

• Ikasleek Zalakain abenturazalea testua irakurriko dute. Ondoren, hura lantzeko hainbat ari-
keta proposatuko zaizkio ikasleari: testuaren laburpena egitea, hainbat galderari erantzutea,
Pio Barojari buruzko informazioa bilatzea... Esteka honetan autore horri buruzko informazioa
topatuko duzue: http://piobaroja.gipuzkoakultura.net/pio_baroja_biografia_eu.php
• Gaitasunei dagokionez, ikasleak Arterako gaitasuna landuko du gaztelaniaz idazten zuen
euskal idazle bat izango baitute hizpide.
Egiten jakin PERTSONAIAK DESKRIBATZEA ETA NORTASUNA ASMATZEA

• Aurreko testuaren lanketa egin ostean, Egiten jakin atalean, ikasleek irudietan ageri diren
pertsonaiak nolakoak diren azaldu beharko dute; lehenik eta behin, itxuraren arabera; ondo-
ren, nortasuna deskribatu beharko dute, eta horren arabera pertsonaien arteko harremana.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoan dagoen izar urdinak adierazten du ikasleek
Elkarbizitzarako gaitasuna landuko dutela; izan ere, pertsonaien arteko harremanak finka-
tzeko garaian bizikidetzari eta harremanei buruzko hausnarketa txiki bat egin beharko baitu-
te.

• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Perpaus osagarriak. Aditz laguntzaileak:
Nor-Nori-Nork); Testu-tipologia (Lagunarteko mezu elektronikoa) eta Literatura-hezkuntza
(Narrazioa I: ezaugarriak).

kurmena (Artikutza. Penintsulako lekurik euritsuena irakurgaia), gramatika, lexikoa, ortogra-
fia, komunikazioa (Gasteizko eraztun berdea) eta literatura (Inesaren balada) lantzeko 11
jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokionez, irakurgaiaren ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako
eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, bizi duten ingurunea hobeto uler-
tzen lagunduko baitio. Komunikazioaren jarduerako izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik
gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela, komunikazio-egoera ezber-
dinetan sortutako ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu. Azke-
nik, izar berdeak adierazten duenaren arabera, ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gai-
tasuna landuko du; izan ere, literaturako atalean ikasitakoa beste egoera batzuetara
mobilizatu eta transferitu beharko baitu.
10

• Ikasleek lagunei mezu elektroniko bat idatzi behar die beren herritik igarotzen den erreka
auzolanean garbitzera etortzeko gonbidatuz eta horretarako konbentzituz. Horretarako, jar-
dueran zehar emango zaizkion zenbait aholkuri jarraitu beharko die, unitatean zehar landu-
tako edukiak erreferentziatzat hartuz.
leari.
Sakontzeko
10
PERPAUS OSAGARRIAK
1 Markatu esaldi zuzena. 6 Bete hutsuneak proposatutako aditzekin.

Esango dizuet zoriontsu bizi naizen. dagoela dagoen den dabilela
Esango dizuet zoriontsu bizi naizela. • Nongoa ez didazue esan behar.
Aipatu dute aurten esnearen prezioa igoko dela. • Ea goian elurrik galdetu didate.
Aipatu dute aurten esnearen prezioa igoko den. • Entzun dugu aurten kafea ere oso garesti
Etorriko den esan nizun. • Oso xelebre entzun dut nik.
Etortzeko esan nizun.
2 Bete hutsuneak etzanda dauden aditzei menderagailu Zer esan du?
egokia jarriz.
• “Ez naiz fidatzen Keparekin”
• Bihar zinera joango gara pentsatu dugu.

• Nik isilik egon esan dizut orduagatik.
• “Zein bide hartuko duzue?”
• Nire lagun hori ez da gehiagotan etorriko

uste dut.
• Gure amari ea zein urtetan jaio zen galdetu 8 Egin mendeko perpaus osagarriak honako
zion Edurnek.
menderatzaile edo egitura hauek erabiliz.
• Oporretan nora joan behar dugu galdetu
• -t (z)ea
digute.

3 Berridatzi perpausak zehar estiloan jarriz. • -t (z)eko
• «Ez dut nahi» –esan dit Ikerrek.
• - (e)lakoan
• «Gustatzen zaizu?» –galdetu dio Enekori.

9 Inguratu erantzun zuzena:
• Zenbat urte dituzu orain? –galdetu didate.
• Gurina eta gazta esnekiak direla/diren/direnik uste dut.

• Ez dut uste Eskoziako hiriburua Praga dena/den/denik.
4 Jarri esaldiak estilo zuzenean. • Ez dakit Italiak industriarik duela/du/duen.
• Geroago joateko esan digu. • Floridan espazio-ontzi asko dauden/daudela/daude
diote.

• Ea Kariben irlarik dago/dagoen/dagoela galdetu dute.
• Diru askorik ez dela behar esan dizue.
10 Berridatzi zehar-galdera hauek aditz laguntzailea eta
menderagailua erabiliz.
• Ez daki nora joan, oso asperturik dago.
• Etorriko bada/den ez dizut itaundu.

• Laurogei lagunekin etorriko zenik/zen ez zuen esan.
• Badaki zenbat ekarri, ez da leloa.
• Ehun urte bete zituen/zituela galdetu genion.

• Berandu ez ailegatzea/ailegatzeko esan genien.
• Ondo pentsatu dute nondik atera.
• Ez dakizue zein polita geratu zaio/zaion!

10
1 Inguratu aukera zuzena. 6 Osatu taula falta diren datuekin.

• Hurrengoan nik zuri ez zaizu/dizut bideo-joko hori utziko. NOIZ NOR/NORI/ Ekintza Aditz
• Eguraldi txarrak plana zapuztu digu/zaigu. NORK laguntzailea
• Gaur amari loreak eraman zaizkit/dizkiot nik. Beti laguntzen ziguten
• Karta horiekin ez zaigu/diguzu irabaziko. Txikitan Aitak/guri kromoak erosi

tarteka
• Plastilinaz egindako irudiari zulo batzuk egin behar
Atzo umeek/ loreak jarri
dizkiogu/zaizkigu.
eskulturari
• Nahi izanez gero, hemen dudana trukatuko zaizu/dizut.
• diote:
Gurasoek ez digute oharra sinatu guri.
• dizkidazue:
Gurasoek ez dituzte oharra sinatu guri.
• diguzue:
Bestela udaltzainek zuri isuna jarriko dizute.
• dizkiete:
Bestela udaltzainek zuri isuna jarriko zaizue.
Laster ordainduko dituzu jarritako isuna. 8 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian.
Laster ordainduko diezu jarritako isuna.
• Bostekoa eman / (haiek/niri)
• Oso ondo ulertu / azalpenak
(hark/niri)
• Haiek niri oraingoan ez egia osoa kontatu.
• Adarra jo / (haiek/hari)
• Futbolari horrek partida hasieran ostikoa
eman entrenatzaileari. 9 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
• Orain nik ohartxo bat idatziko irakasleari
zizkion zenidan zitzaion zitzaien
den-dena azaltzeko.
• Aizu, barkatuko baina, hori da zure lekua? • Zuk niri lehenago esan behar hori. Orain
berandu da.
• Zeukan diru guztia lapurtu bart.
• Makurtu zirenean koroa burutik erori miss
• Horiek zuri ez gertatutako guztia kontatu. guztiei.
• Halako batean txanogorritxori otsoa
agertu oso kezkaturik.
• Haiek irakasleari bere liburua eskatu...
• Pare bat galdera egin gidariari osabak.
du diote
• Zuek haiei institutuko oharra erakutsiko... 10 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.
dituzte diezue • Non erosi zenion joko hori semeari? (Donostia)
• Ahapaldi horiei guk hitz bat kenduko...
zaio diegu • Gozoki guztiak jan zizkizun txakurrak? (bai)
• Liburu horri lizuna atera...
zaie zaio • Zuek zapuztu zenioten plana Anderri? (ez)

• Aipatu zenizkiguten puntu guztiak? (bai)
• dizkidate:

• die:
• diete:
10
ERANTZUNAK
19. FITXA 6 Bete hutsuneak proposatutako aditzekin.

• Nongoa den ez didazue esan behar.
1 Markatu esaldi zuzena. • Ea goian elurrik dagoen galdetu didate.
Esango dizuet zoriontsu bizi naizen. • Entzun dugu aurten kafea ere oso garesti dagoela.
Esango dizuet zoriontsu bizi naizela. • Oso xelebre dabilela entzun dut nik.
Aipatu dute aurten esnearen prezioa igoko dela.
Aipatu dute aurten esnearen prezioa igoko den.
Etorriko den esan nizun. Zer esan du?
Etortzeko esan nizun. • “Ez naiz fidatzen Keparekin”

Ez dela Keparekin fidatzen.
2 Bete hutsuneak etzanda dauden aditzei menderagailu • “Zein bide hartuko duzue?”
egokia jarriz.
Ea zein bide hartuko dugun.
• Bihar zinera joango garela pentsatu dugu.
• Nik isilik egoteko esan dizut orduagatik. 8 Egin mendeko perpaus osagarriak honako
• Nire lagun hori ez dela gehiagotan etorriko uste dut. menderatzaile edo egitura hauek erabiliz.
• Gure amari ea zein urtetan jaio zen galdetu zion Edurnek. • -t (z)ea
• Oporretan nora joan behar dugun galdetu digute. Denok elkarrekin joatea erabaki dugu.
• -t (z)eko
3 Berridatzi perpausak zehar estiloan jarriz. Lehen ordurako prest egoteko esan genien.
• «Ez dut nahi» –esan dit Ikerrek. • - (e)lakoan
Ez duela nahi esan dit Ikerrek. Berandu helduko zirelakoan ez genuen itxaron.
• «Gustatzen zaizu?» –galdetu dio Enekori.
Ea gustatzen zaion galdetu diot Enekori.
9 Inguratu erantzun zuzenak.
• Zenbat urte dituzu orain? –galdetu didate. • Gurina eta gazta esnekiak direla uste dut.
Orain zenbat urte ditudan galdetu didate. • Ez dut uste Eskoziako hiriburua Praga denik.
• Ez dakit Italiak industriarik duen.
4 Jarri esaldiak estilo zuzenean. • Floridan espazio-ontzi asko daudela diote.
• Geroago joateko esan digu. • Ea Kariben irlarik dagoen galdetu dute.
«Zoazte/Joan geroago».
• Diru askorik ez dela behar esan dizue.
«Aizue, diru askorik ez da behar».
• Ez daki nora joan, oso asperturik dago.
5 Inguratu erantzun zuzena. Ez daki nora joango den, oso asperturik dago.
• Etorriko den ez dizut itaundu. • Badaki zenbat ekarri, ez da leloa.
• Laurogei lagunekin etorriko zenik ez zuen esan. Badaki zenbat ekarri behar dituen, ez da leloa.
• Ehun urte bete zituen galdetu genion. • Ondo pentsatu dute nondik atera.
• Berandu ez ailegatzeko esan genien. Ondo pentsatu dute nondik aterako diren.
• Ez dakizue zein polita geratu zaion! .
10
ERANTZUNAK
20. FITXA 6 Osatu taula falta diren datuekin.
NOIZ NOR/NORI/ Ekintza Aditz

1 Inguratu aukera zuzena. NORK laguntzailea
• Hurrengoan nik zuri ez dizut bideo-joko hori utziko. Beti haiek guri laguntzen ziguten
• Eguraldi txarrak plana zapuztu digu. Txikitan Aitak/guri kromoak erosi zizkigun
tarteka
• Gaur amari loreak eraman dizkiot nik.
Atzo umeek/ loreak jarri zizkioten
• Karta horiekin ez diguzu irabaziko.
eskulturari
• Plastilinaz egindako irudiari zulo batzuk egin behar
dizkiogu.
• Nahi izanez gero, hemen dudana trukatuko dizut. 7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
• diote: zioten
• dizkidazue: zenizkidaten
Gurasoek ez digute oharra sinatu guri.
• diguzue: zeniguten
Gurasoek ez dituzte oharra sinatu guri.
• dizkiete: zizkieten
Bestela udaltzainek zuri isuna jarriko dizute.
Bestela udaltzainek zuri isuna jarriko zaizue. 8 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian.
Laster ordainduko dituzu jarritako isuna. • Bostekoa eman didate/zidaten. (haiek/niri)
Laster ordainduko diezu jarritako isuna. • Oso ondo ulertu dizkit/zizkidan azalpenak. (hark/niri)
• Adarra jo diote/zioten. (haiek/hari)
• Haiek niri oraingoan ez didate egia osoa kontatu. 9 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
• Futbolari horrek partida hasieran ostikoa eman dio • Zuk niri lehenago esan behar zenidan hori. Orain berandu
entrenatzaileari. da.
• Orain nik ohartxo bat idatziko diot irakasleari den-dena • Makurtu zirenean koroa burutik erori zitzaien miss
azaltzeko. guztiei.
• Aizu, barkatuko didazu baina, hori da zure lekua? • Halako batean txanogorritxori otsoa agertu zitzaion oso
• Zeukan diru guztia lapurtu zioten bart. kezkaturik.
• Horiek zuri ez dizute gertatutako guztia kontatu. • Pare bat galdera egin zizkion gidariari osabak.
4 Markatu aditz egokia. 10 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.

• Haiek irakasleari bere liburua eskatu... • Non erosi zenion joko hori semeari? (Donostia)
du diote Donostian erosi nion.
• Zuek haiei institutuko oharra erakutsiko... • Gozoki guztiak jan zizkizun txakurrak? (bai)
dituzte diezue Bai, gozoki guztiak jan zizkidan.
• Ahapaldi horiei guk hitz bat kenduko... • Zuek zapuztu zenioten plana Anderri? (ez)
zaio diegu Ez, ez genion guk zapuztu plana.
• Liburu horri lizuna atera... • Aipatu zenizkiguten puntu guztiak? (bai)
zaie zaio Bai, aipatu genizkizuen.

• dizkidate: Bonboiak ekarri dizkidate opari.
• die: Txartel bat eman die leihatilakoak.
• diete: Ura eman diete atsedenaldian.
10
SAKONTZEKO
19. FITXA
PERPAUS OSAGARRIAK
1 Markatu esaldi zuzena. 6 Bete hutsuneak proposatutako aditzekin.

niola dituen duenik dudala
Ez dakigu nongoa den ilehori hori.
• Aktore hori ezagutzen uste dut.
Ez dakigu nongoa dela ilehori hori.
• Ez duzu uste eguraldiak hobera egingo
Guk hemen dauzkagula uste dut.
• Aneri deitu behar gogoratu nuen.
Guk hemen dauzkagunik uste dut. • Moskutik hara zenbat ordu behar galdetu
diot.
Bederatzietan altxatuko den galdetu diogu.
Bederatzietan altxatuko dela galdetu diogu. 7 Berridatzi esaldiak galderari erantzunez.
Zer esan du?

2 Bete hutsuneak etzanda dauden aditzei menderagailu
egokia jarriz. • “Zoaz pikutara”
• Haiek niri ez zidaten deituko ez zuten esan.
• Guk zuei ordurako etorri esan genizuen. • “Non da kontzertua?”
• Hark gure amari gertatutakoaren berri emango zion
esan zigun.
• Nork esan dizu hori jakin gura nuke. 8 Egin mendeko perpaus osagarriak honako
• Amaren etxera bizitzera joango dira galdetu menderatzaile edo egitura hauek erabiliz.
diete. • - (e)nik

3 Berridatzi perpausak zehar estiloan jarriz.
• - (e)la
• Nor da? Ez du esan.

• Baietz
• Ogia erosi du? Ez dit esan.

• Norekin joan da Ane? Bere amak ez daki. 9 Inguratu erantzun zuzena.
• Gezurretan ari delako/delaren/da susmoa daukagu.
• Nik bai/baietz/baietza uste dut baina ez nago oso seguru.
4 Jarri esaldiak estilo zuzenean.
• Ez dugu uste etorriko dela/da/denik oraindik.
• Zein etxe mota gustatzen zaidan galdetu dit.
• Ez dakit etorriko den/bada/da.

• Badaki nora joango da/den/dela oporretan aurten.
• Norekin joango zaren galdetu dizu amak.
5 Inguratu erantzun zuzena. • Ez genekien zer esan egoera hartan.
• Amaiaren ama kili-kolo dagoela/dagoen esan dute.
• Uxuek ea zergatik ez garela/garen etorri galdetu dit • Gozokiak orain erostea erabaki dugu.
• Nik zuei ez dizuet/dizuedala egia osoa esango agindu dut.
• Hark gu ez gaitu/gaituenik ezagutzen ez du esan. • Ez dakite zer erosi, non, ezta noiz ere.

10
SAKONTZEKO
20. FITXA
1 Inguratu aukera zuzena. 6 Osatu taula falta diren datuekin.

• Berriro ere esango zaizu/dizut. NOIZ NOR/NORI/ Ekintza Aditz
• Jonek gezurra esan digu/zaigu. NORK laguntzailea
• Karramarroak Josebari eraman zaizkit/dizkiot nik. Beti intxaurrak zizkigun
ematen
• Esan zaigu/diguzu oso erraza zela.
Askotan baserritarrak/ babarrunak
• Kaxekin egindako eraikuntzari tximiniak jarriko dizkiogu/ guri oparitzen
zaizkigu.
Atzo margolariek/ eskerrak
• Ulertu baldin baduzu, hurrengo urratsa azalduko zaizu/ ikusleei eman
dizut.
2 Markatu aukera zuzena. 7 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
Aurpegi txarra jarri digute sartu garenean.
• dizkiote:
Aurpegi txarra jarri zaizkigu sartu garenean.
• didazu:
Merezitakoa emango dizute.
• diguzu:
Merezitakoa emango dizue.
• diogu:
Laster ikusiko dituzu gure artelanak.
Laster ikusiko zaituzte gure artelanak. 8 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian.
• Belarrondokoa eman /
3 Bete hutsuneak aditz egokiarekin. (haiek/niri)
• Hark niri ez gertaturiko guztia kontatu. • Primeran entzun /
• Korrika hasi orduko jertsea bota ondoan esandakoak (hark/niri)
zuen lagunari. • Hautsak harrotu / (haiek/
• Zuek niri eman beharko baimenik gabe hari)
hartutako arkatz guztiak..
• Kontuz ibili; niri bota liburuak gainera. 9 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
zizkion zenidan zitzaion zitzaien
4 Markatu aditz egokia. • Ez esan gaizki zegoela nik egindakoa.
• Mirariri barkamena eskatu ... • Ongi iruditu haiei pailazoz mozorrotzea.
du diote • Beldurra sartu , eta etxera joan zen.
• Zuek ikasle berriei eskolako txoko guztiak erakutsiko... • Larraitzi eman nire gustuko kromoak.
dituzte dizkiezue
• Etortzen direnei guk biolina joko... 10 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.
zaio diegu • Non ikusi ditugu halako autoak? (Bilbo)
• Txokolatezko etxea Amaneri eman...
zaio diot • Ogi guztia lapurtu zizun txakurrak? (bai)

5 Egin esaldiak aditz hauekin. • Zuek eman zenioten Egoiri nire askaria? (ez)
• dizkiogu:
• diguzu: • Ekarri zenizkiguten utzitako liburu guztiak? (bai)
• didate:
10
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
19. FITXA 7 Berridatzi esaldiak galderari erantzunez.
Zer esan du?

1 Markatu esaldi zuzena. • “Zoaz pikutara”
Ez dakigu nongoa den ilehori hori. Pikutara joateko.
Ez dakigu nongoa dela ilehori hori. • “Non da kontzertua?”
Guk hemen dauzkagula uste dut. (Ea) kontzertua non den esan du.
Guk hemen dauzkagunik uste dut.
8 Egin mendeko perpaus osagarriak honako
Bederatzietan altxatuko den galdetu diogu.
menderatzaile edo egitura hauek erabiliz.
Bederatzietan altxatuko dela galdetu diogu.
• - (e)nik
Ez dut uste hain ustela izango denik.
2 Bete hutsuneak etzanda dauden aditzei menderagailu
egokia jarriz. • - (e)la
• Haiek niri ez zidatela deituko ez zuten esan. Zortzietarako hemen egongo zirela esan ziguten.
• Guk zuei ordurako etortzeko esan genizuen. • Baietz
• Hark gure amari gertatutakoaren berri emango ziola esan Baietz esan zidan, oso pozik zegoela gurekin.
zigun.
• Nork esan dizun hori jakin gura nuke. 9 Inguratu erantzun zuzena.
• Amaren etxera bizitzera joango diren galdetu diete. • Gezurretan ari delako susmoa daukagu.
• Nik baietz uste dut baina ez nago oso seguru.
3 Berridatzi perpausak zehar estiloan jarriz. • Ez dugu uste etorriko denik oraindik.
• Nor da? Ez du esan. • Ez dakit etorriko den.
Ez du esan nor den. • Badaki nora joango den oporretan aurten.
• Ogia erosi du? Ez dit esan.
Ez dit esan ogia erosi dunik. 10 Berridatzi zehar-galdera hauek aditz laguntzailea eta
• Norekin joan da Ane? Bere amak ez daki.
• Ez genekien zer esan egoera hartan.
Aneren amak ez daki norekin joan den.
Ez genekien zer esan behar/ahal genuen egoera hartan.
4 Jarri esaldiak estilo zuzenean. • Gozokiak orain erostea erabaki dugu.
• Zein etxe mota gustatzen zaidan galdetu dit. Gozokiak orain erosiko ditugula erabaki dugu.
«Zein etxe mota gustatzen zaizu?» • Ez dakite zer erosi, non, ezta noiz ere.
• Norekin joango zaren galdetu dizu amak. Ez dakite zer erosiko duten, non erosiko duten, ezta noiz
erosiko duten ere.
«Aizu, norekin joango zara?»

• Amaiaren ama kili-kolo dagoela esan dute.
• Uxuek ea zergatik ez garen etorri galdetu dit
• Nik zuei ez dizuedala egia osoa esango agindu dut.
• Hark gu ez gaituenik ezagutzen ez du esan.
6 Bete hutsuneak proposatutako aditzekin.

• Aktore hori ezagutzen dudala uste dut.
• Ez duzu uste eguraldiak hobera egingo duenik.
• Aneri deitu behar niola gogoratu nuen.
• Moskutik hara zenbat ordu behar dituen galdetu diot.
10
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
20. FITXA 6 Osatu taula falta diren datuekin.
NOIZ NOR/NORI/ Ekintza Aditz

NORK laguntzailea
Beti hark/guri intxaurrak zizkigun
• Berriro ere esango dizut.
ematen
• Jonek gezurra esan digu. Askotan baserritarrak/ babarrunak zizkigun
• Karramarroak Josebari eraman dizkiot nik. guri oparitzen
• Esan diguzu oso erraza zela. Atzo margolariek/ eskerrak zizkien
ikusleei eman
• Kaxekin egindako eraikuntzari tximiniak jarriko dizkiogu.
• Ulertu baldin baduzu, hurrengo urratsa azalduko dizut.
• dizkiote: zizkioten
Aurpegi txarra jarri digute sartu garenean.
• didazu: zenidan
Aurpegi txarra jarri zaizkigu sartu garenean.
• diguzu: zenigun
Merezitakoa emango dizute.
• diogu: genion
Merezitakoa emango dizue.
Laster ikusiko dituzu gure artelanak. 8 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian.
Laster ikusiko zaituzte gure artelanak.
• Belarrondokoa eman didate/zidaten (haiek/niri)
• Primeran entzun dit/zidan esandakoak (hark/niri)
• Hautsak harrotu dizkiote/zizkioten (haiek/hari)
• Hark niri ez dit gertaturiko guztia kontatu.
• Korrika hasi orduko jertsea bota dio ondoan zuen 9 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
lagunari.
• Ez zenidan esan gaizki zegoela nik egindakoa.
• Zuek niri eman beharko dizkidazue baimenik gabe
hartutako arkatz guztiak.. • Ongi iruditu zitzaien haiei pailazoz mozorrotzea.
• Kontuz ibili; niri bota dizkidazue liburuak gainera. • Beldurra sartu zitzaion, eta etxera joan zen.
• Larraitzi eman zizkion nire gustuko kromoak.
10 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.
• Mirariri barkamena eskatu ...
du diote • Non ikusi ditugu halako autoak? (Bilbo)
• Zuek ikasle berriei eskolako txoko guztiak erakutsiko... Bilbon ikusi ditugu.
dituzte dizkiezue • Ogi guztia lapurtu zizun txakurrak? (bai)
• Etortzen direnei guk biolina joko... Bai, txakurrak lapurtu zidan.
zaio diegu • Zuek eman zenioten Egoiri nire askaria? (ez)
• Txokolatezko etxea Amaneri eman... Ez, ez genion guk eman.
zaio diot • Ekarri zenizkiguten utzitako liburu guztiak? (bai)

Bai, ekarri genizkizuen.
• dizkiogu: Gezurrak esan dizkiogu elkarri.
• diguzu: Ez diguzu fundamentuzko ezer eman.
• didate: Etxean geratzeko baimena eman didate.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri lagunarteko mezu elektronikoa. Ondoren, adierazi zein atalek osatzen duten
goiburukoa, zeinek gorputza eta zeinek oina.
Gaia: Futbol taldea

Aspaldiko, Amaia!
Zelan zabiltza ikastetxe berrian? Hara joan zinenetik ez dugu elkar ikusi!
Gorkak esan dit zure ikastetxe berrian futbol-taldea daukazuela eta zu taldeko
atezaina zarela, hala al da? Nire ikastetxean ez dago futbol-talderik, eskubaloi-
taldean eman nuen izena. Egia esan, oso gustura nago, taldekide bikainak ditut
eta oso ondo moldatzen gara gure artean, baina niri futbola gustatzen zait. FUT-
BOLA BENETAN MAITE DUT.
Galdetuko diozu, mesedez, zuen entrenatzaileari ea datorren urtean, nahiz eta
zuen ikastetxekoa ez izan, zuen taldeko kide izan naitekeen?
Beste barik, Amaia, ea datorren urtean talde berean jokatzerik daukagun!
Eskerrik asko eta hurrengora arte!
Jasone
Goiburukoa:
Gorputza:
Oina:
GRAMATIKA 2 Aukeratu aditz forma egokia esaldiak osatzeko.

• Aintzanek eskumuturra bihurritu duela / duenik esan digu Leirek.
• Ez dakit zenbat orrialde dituela / dituen liburutzar horrek.
• Galdutako mendizaleak ondo aurkitu dituztela / dituztenik entzun dugu irratian.
• Ez nuen uste txangorako baimena gaurko ekarri behar genuela / genuenik.
• Kermanek jakin nahi du ea azterketako emaitza noiz emango digutela / diguten.
GRAMATIKA 3 Berridatzi perpausak, konpletiboa eta zehar-galdera erabiliz.

• Astelehenean naturako azterketa egingo dugu. Hori esan digu irakasleak.
• Non ezkutatu didazue nire bizkar-zorroa? Galdetu digu Andonik.
• Amaia bihar etorriko da Erromatik. Nik ez dut uste.
• Zenbat lagun gonbidatu dituzu etxera? Galdetu dio amak Leireri.
PROBA
GRAMATIKA 4 Osatu perpausak koadroko aditzak erabilita.
dizkizuete – zidaten – genizkizuen – zenigun – dizkiete
• Gurasoek artzain-txakurkume bat oparitu nire urtebetetzean.
• Atzo goizean, zuk ogi txigortua prestatu gosaltzeko guri.
• Xerpek traste guztiak igotzen mendizaleei kanpamentu nagusira.
• Txikitan, guk zuei pasadizoak eta istorioak kontatzen lotaratzean.
• Liburu-dendakoek astelehenerako ekarriko zuek eskatutako liburuak.
GRAMATIKA 5 Osatu elkarrizketa, NOR-NORI-NORK erako aditzak erabiliz.
—Mikel, iazko txapelketarako, zuri eskatu erraketa , ezta?
—Bai, lasai, aspaldi bueltatu ; irristailuak, ordea, ez oraindik eman.
—Aizu, bihar ere tenisean aritzeko geratu gara. Utziko berriro, mesedez? Irristailuak,
falta barik, bihar ekarriko , zin dagit.
—Sentitzen dut, Koldo, baina Asierri utzi aurrekoan eta ez oraindik

itzuli.
—Bada, lasai, lehengusuei eskatuko , zaharren bat utziko , ziur.
—Eta zergatik ez zuzenean Asierri eskatzen?
—Ideia bikaina!
LEXIKOA 6 Osatu esaldiak hitz hauekin, bakoitzak dituen adierak kontuan hartuta.
zubi – giltza – izar
• Judoka horrek ikaragarria egin dio aurkariari.
• Hiriko argiek zeruko ikustea oztopatzen dute.
• Etxeko aurkitu ezean, ezingo gara etxera sartu!
• Bidasoa ibaian berria egiteko proiektua aurkeztu dute.
• Abendu hasieran lau eguneko izango dugu aurton.
• Hollywoodeko hari eman zioten Oscar saria.
ORTOGRAFIA 7 Azpimarratu hitz segida bakoitzean gaizki idatzitakoa.
• sendatu, zabaldu, lasaitu, lisatu, bexarkatu, gaiztotu, zehaztu.
• hamasei, senbat, bost, zazpi, zenbaki, zortzi, asko.
• aizkora, aiztoa, zoramen, sardezka, zabalera, sakonera.
• abenturazale, zehaztasun, zailtazun, idazle, salerosi, eskuratu.
• xuxurlatu, sume, Gasteiz, saihestu, adierazi, ahaztu, eskatu.
PROBA
LEXIKOA 8 Lotu azpimarratutako hitz polisemikoak dagozkien esanahiekin.
esan – zin egin – bildu – altxatu
• Poliziak aginduta, besoak jaso zituen lapurrak.

• Aspaldiko esaera asko jaso zituen liburu horretan.

• Sakelakoa urtebetetzean oparituko ziola agindu zion aitak.

• Mahaia atontzeko agindu dit aitak.

ORTOGRAFIA 9 Osatu esaldiak, hitzei z, s eta x txistukariak erantsiz.

• aude la ai eta a al ie aio u ure ke ka iraka leari.
• enbat enbaki artu behar ditu u o ketarako? ei ala a pi?
• emeak e in uen iku ki un hori galdu, mu ika ale amorratua da!
• aboi oso gare tia da; e ahutu, aflatxo batzuekin nahikoa da.
• Trene , auto , hega kine ein autobu e joan aite ke Li boara.
LITERATURA 10 Irakurri eta erantzun galderei.

1980rako urte pare bat falta zela, uztaileko arratsalde sargori batean ailegatu nintzen zibilizazioaren
azken portura, Tolosara.
Mendian gora, Vasconum.
Hemeretzi urtez asfalto hutsean hazi eta baserri batera joan nintzen, neure burua Josecho el Vasco
bihurtu nahian. Maleta handi batekin. Kristoren bero bustia. Ibaiak (akaso neolitikoan ibai izanak)
kirasturik guztiz giroa.
Indigena batek seinalatu zidan bidea; tipoak ulertu nire galdera, eta arras harriturik ni, euskaraz
komunika nintekeela eta.
Kutsidazu bidea, Ixabel. Josean Sagastizabal
• Argumentuko zein atal dela uste duzu? Zergatik?

• Nor da kontalaria? Zein pertsona erabiltzen du?
• Zenbat pertsonaia agertzen dira?
• Noiz gertatzen da narrazioa?
• Non kokatzen da kontakizuna? Tokia benetakoa ala asmatutakoa da?
Lagunarteko mezu elektronikoaren atalak bereizten ditu eta izendatzeko gai da. 1
Adierazpen-perpaus osagarriak eta zehar-galderak egoki osatzen ditu. 2
Badaki perpaus osagarriak idazten. 3
NOR-NORI-NORK aditz laguntzaileak testuinguruaren arabera txertatzen ditu. 4
Testuinguruaz lagunduta, egoki erabiltzen ditu NOR-NORI-NORK erako aditz laguntzaileak. 5
Testuinguruaz lagunduta, hitz polisemikoak egoki txertatzen ditu. 6
Egoki idazten ditu s, x eta z daramaten hitzak. Hitz polisemikoen adierak bereizten ditu. 7
Hitz polisemikoen adierak bereizten ditu. 8
Egoki erabiltzen ditu s, x eta z txistukariak.. 9
Narrazioaren elementuak ezagutzen ditu eta badaki identifikatzen. 10
ERANTZUNAK 2 • Aintzanek eskumuturra bihurritu duela esan digu Leirek.

• Ez dakit zenbat orrialde dituen liburutzar horrek.
1 Goiburukoa: Gaia (Futbol-taldea) eta hasierako agurra
• Galdutako mendizaleak ondo aurkitu dituztela entzun dugu
(Aspaldiko, Amaia!).
irratian.
Gorputza: Sarrera (Zelan zabiltza ikastetxe berrian? Hara joan
• Ez nuen uste txangorako baimena gaurko ekarri behar
zinenetik ez dugu elkar ikusi!) eta mamia edo testua (Zelan
genuenik.
zabiltza ikastetxe berrian? Hara joan zinenetik ez dugu elkar
ikusi! • Kermanek jakin nahi du ea azterketako emaitza noiz
emango diguten.
Gorkak esan dit zure ikastetxe berrian futbol-taldea
daukazuela eta zu taldeko atezaina zarela, hala al da? Nire 3 • Astelehenean naturako azterketa egingo dugula esan digu
ikastetxean ez dago futbol-talderik, eskubaloi-taldean eman irakasleak.
nuen izena. Egia esan, oso gustura nago, taldekide bikainak
• Bizkar-zorroa non ezkutatu diogun galdetu digu Andonik.
ditut eta oso ondo moldatzen gara gure artean, baina niri
futbola gustatzen zait. FUTBOLA BENETAN MAITE DUT. • Nik ez dut uste Amaia bihar etorriko denik Erromatik.
Galdetuko diozu, mesedez, zuen entrenatzaileari ea datorren • Etxera zenbat lagun gonbidatu dituen galdetu dio amak
urtean, nahiz eta zuen ikastetxekoa ez izan, zuen taldeko Leireri.
kide izan naitekeen?) 4 • Gurasoek artzain-txakurkume bat oparitu zidaten nire
Oina: Amaierako agurra (Beste barik, Amaia, ea datorren urtebetetzean.
urtean talde berean jokatzerik daukagun! • Atzo goizean, zuk ogi txigortua prestatu zenigun gosaltzeko
Eskerrik asko eta hurrengora arte!) eta sinadura (Jasone). guri.
• Xerpek traste guztiak igotzen dizkiete mendizaleei
kanpamentu nagusira.
• Txikitan, guk zuei pasadizoak eta istorioak kontatzen
genizkizuen lotaratzean.
• Liburu-dendakoek astelehenerako ekarriko dizkizuete zuek
eskatutako liburuak.
5 —Mikel, iazko txapelketarako, zuri eskatu nizun erraketa, ezta?
—Bai, lasai, aspaldi bueltatu zenidan; irristailuak, ordea, ez
dizkidazu oraindik eman...
—Aizu, bihar ere tenisean aritzeko geratu gara...utziko
didazu berriro, mesedez? Irristailuak, falta barik, bihar
ekarriko dizkizut, zin dagit...
—Sentitzen dut, Koldo, baina Asierri utzi nion aurrekoan eta
ez dit oraindik itzuli.
—Bada, lasai, lehengusuei eskatuko diet, zaharren bat utziko
didate, ziur.
—Eta zergatik ez diozu zuzenean Asierri eskatzen?
—Ideia bikaina!
6 • Judoka horrek giltza ikaragarria egin dio aurkariari.

• Hiriko argiek zeruko izarrak ikustea oztopatzen dute.
• Etxeko giltza aurkitu ezean, ezingo gara etxera sartu!
• Bidasoa ibaian zubi berria egiteko proiektua aurkeztu dute.
• Abendu hasieran lau eguneko zubia izango dugu aurton.
• Hollywoodeko izar hari eman zioten Oscar saria.
7 • bexarkatu
• senbat
• sardezka
• zailtazun
• sume
8 • Poliziak aginduta, besoak altxatu zituen lapurrak.
• Aspaldiko esaera asko bildu zituen liburu horretan.
• Sakelakoa urtebetetzean oparituko ziola zin egin zion aitak.
• Mahaia atontzeko esan dit aitak.
9 • Zaude lasai eta azal iezaiozu zure kezka irakasleari.
• Zenbat zenbaki sartu behar dituzu zozketarako? Sei ala
zazpi?
• Semeak ezin zuen ikuskizun hori galdu, musikazale
amorratua da!
• Xaboi oso garestia da; ez xahutu, xaflatxo batzuekin
nahikoa da.
• Trenez, autoz, hegazkinez zein autobusez joan zaitezke
Lisboara.
10 • Hasiera, testua kokatzen duelako.
• Protagonista, 1. pertsona.
• Bakarra.
• 1980an, iraganean.
• Tolosan. Benetakoa.
Gerlari ezagunenen urtebetetzea

Izenburua irakurrita, baliteke testuaren gaia zein den oraindik ez jakitea, baina
galia eta komiki hitzak gehituz gero, seguruenez, ez duzu hutsik egingo zeri
buruz arituko garen esatean.
Bai, hala da! Asterix eta Obelixen komikiei buruz jardungo dugu. Izan ere, ko-
mikiaren historian izan diren gerlari galiar ezagunenek 50 urte bete dituzte.
Haien lehendabiziko agerpena 1959ko urriaren 29an izan zen Pilote aldizka-
rian, komiki estatubatuarraren inbasioari aurre egiteko asmoz.
Bi urte geroago soilik, 1961ean, lehendabiziko liburua kaleratu zen Rene Gos-
cinnyren eta Albert Uderzoren eskutik; Asterix galiarra izenburu zuen. Geroz-
tik, milioika irakurlek ordutik argitaratu diren beste hogeita hamar liburu bai-
no gehiagoz gozatu ahal izan dute, baita animaziozko zortzi film ederrez, hiru
film luzez eta Plailly, Paris inguruetan eraiki den parke tematikoaz ere.
Hamaika hizkuntzetan itzulia, beti egon da eskuragarri beste herrialde asko-
tan, eta hori dela-eta, Belgikako Tintinen atzetik, munduko frantses komikirik
ezagunena bilakatu da.
Baina zein izan da arrakastaren giltza? Bada, adin ezberdinetako irakurleei
ezaugarri komikoak eskaintzea: txikienek borrokaldiak eta bestelako gag bi-
sualak dituzte gustuko, eta helduek, berriz, kultura klasikoari egiten zaizkion
aipamenei eta hitz-jokoei erreparatzen diete batik bat.
Ekitaldiak 50. urteurrena ospatzeko

Frantzian, herrialdeko galiar ezagunenen 50 urteak ospatzeko, hainbat ekitaldi antolatu zituzten. Asterixek eta Obe-
lixek Pariseko Cluny museoa hartu zuten eta bertan, egileek komikiaren lehen zirriborroak erakutsi zituzten. Hala, Al-
bert Uderzok zuri-beltzean egindako hogeita hamarretik gora xafla original ikusgai ziren, baita Rene Goscinnyk berak
makinaz idatziriko testuak ere, Asterixen saga sortzeko erabili zirenak. Bitxikeria gisa, eskuz idatziriko koaderno bat ere
erakusten zen, pertsonaien balizko izenak biltzen zituena.
Baina jaiak segida izan du Frantziako hiriburuan Yvan
Hinnemann frantziar eszenografoak sortutako kanpoko
jaialdiarekin, hain zuzen ere, egunotan hiriko zortzi tokitan
egiten ari dena, besteak beste, Eiffel Dorrean.
Baina, milioika irakurlerentzat oparirik onena Asterix eta
Obelixen urtebetetzea-Urrezko liburua izan da. Goscinnyk
sekula argitara eman ez zuen liburua eta Uderzok berak
sortutako irudi ezezagun eta berriak biltzen dituen lana da.
Galiako herrixka ospetsuan urtebetetzea ospatzeko pres-
tatze-lanen berri ematen du liburuak.
hiru.com (moldatua)
10. unitatea
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Zein izan zen Asterix eta Obelixen komikien sortzaileen asmoa, beren lanak kaleratzen hasi
zirenean?
2 Nolatan lortu dute hainbesteko arrakasta Asterix eta Obelixen komikiek? Zein izan da gakoa?
Azaldu.

Komikigileen 50 urteak ospatzeko, hainbat ekitaldi antolatu zituzten.
Parisko Plailly parke tematikoan komikiaren lehen zirriborroak erakutsi zituzten.
Makinaz idatzitako koaderno batean komikiko pertsonaien izenak ikusgai ziren.
Eszenografo batek Parisko hainbat tokitan egin zen jaialdia prestatu zuen.
4 Idatzi hiru lerrotan testuan aipatzen diren Asterix eta Obelixen komikiei buruzko datu
bibliografikoak, hau da, egileen izenak, lehen agerpena, lehen argitaraldia…
5 Ospakizunetarako hainbat ekitaldi antolatu ziren, baina zein izan zen Asterix eta Obelixen
irakurleentzako oparirik onena?
INTERPRETATU 6 Testuan esaten da Asterix eta Obelixen komikien gag bisualak beren arrakastaren giltzetako bat
direla, baina zer dira gag bisual horiek? Aukeratu.
Komikien pertsonaien jantzi deigarriak.
Komikietan azaltzen diren egoera komikoak.
Komikietako itxura koloretsua.
7 Tintinen komikiak ere aipatzen dira testuan. Azaldu zeure hitzekin Belgikan sortutako komiki
horiei buruz esaten dena.
Izena: Maila: Data:
8 Zer adierazten du Asterixen saga delakoak? Aukeratu.

Asterixen familia, dinastia, leinua.
Asterixekin batera hainbat istorio bizi dituzten lagun minak.
Asterix eta haren belaunaldikoek bizitako istorioetan oinarritutako kontakizunak.
9 Testuan zehar zenbait hitz eta perpaus zati letra etzanez idatzita daude, zergatik? Jaso horiek
guztiak eta lotu bakoitza azaltzeko arrazoi zuzenarekin.
Hitzak eta perpaus zatiak Zergatik letra etzanez?

Beste hizkuntza bateko hitza delako

Liburu edota aldizkarien
izenburua delako

Hitzari berari buruz ari garelako

HAUSNARTU 10 Zein garaitan daude girotuta Asterix eta Obelixen komikiak? Aukeratu zuzena.
Iraultza frantsesaren garaian.
Europarrak lehen aldiz Amerikara iritsi ziren garaian.
Erromatarren garaian.
XIX. mendean.
11 Komiki horretako pertsonaia nagusiak Asterix eta Obelix dira, baina badira beste asko. Aukeratu
hiru pertsonaia, eta idatzi bakoitzarentzako launa adjektibo. Gero, irakurri adjektiboak
ikaskideei, ea pertsonaiaren izena asmatzen duten.

12 Imajinatu zure ikaskide batek ez dituela Asterix eta Obelixen komikiak ezagutzen. Azaldu
labur-labur komikien sinopsia, hau da, zeri buruz ari diren, zein diren pertsonaiak…
10. unitatea
13 Asterix eta Obelix, eta Tintin dira frantses komikirik ezagunenak, baina seguruenik zuk beste
batzuk ezagutuko dituzu. Zein da zure gustukoena? Zein dira pertsonaia nagusiak? Zeri
buruzkoak da? Azaldu.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Gerlari ezagunen urtebetetzea testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,
literatura- 7, 9
komunikaziorako
13
Sinopsiak era zuzen eta argian idazten ditu. 12
Letrakera etzanaren erabilera ulertzen du. 9
Pertsonak deskribatzeko, hainbat adjektibo badakizki. 11
Zientziarako Historiaren zenbait gertakari garrantzitsu ezagutzen ditu, eta denboran kokatzen ditu. 10
gaitasuna
Gizarterako eta Kulturen arteko harremanen berri badu, eta kultura-aniztasuna balioesten du. 1, 7
herritartasunera-
ko gaitasuna
Arterako Komikigintza arte-adierazpen gisan balioesten du. 1, 2, 12, 13

gaitasuna
Zenbait komikiren berri badu. 7, 12, 13

gaitasuna
Bere gustuez eta ohiturez hausnartzen du.
ERANTZUNAK 5 Asterix eta Obelixen urtebetetzea-Urrezko liburua.

6 • Komikietan azaltzen diren egoera komikoak.
1 Komiki estatubatuarrari aurre egitea. 7 Tintinen komikiak munduko frantses komikirik ezagunenak
2 Adin ezberdinetako irakurleei ezaugarri komikoak eskainiz. dira.
Txikienek borrokaldiak eta bestelako gag bisualak dituzte 8 Asterix eta haren belaunaldikoek bizitako istorioetan
gustuko, eta helduek, berriz,kultura klasikoari egiten zaizkion oinarritutako kontakizunak.
aipamenei eta hitz-jokoei erreparatzen diete.
9 Hitzari berari buruz ari garelako: Galia, komiki.
3 • Gezurra
Liburu edota aldizkarien izenburua direlako: Asterix galiarra,
• Gezurra Pilote liburu, Obelixen urtebetetzea-Urrezko liburua.
• Gezurra Beste hizkuntza bateko hitza direlako: Gag, Saga
• Egia 10 Erromatarren garaian.
4 Egileen izenak: Rene Goscinny eta Albert Uderzo. Lehen 11 Erantzun eredua.
agerpena 1959ko urriaren 29an izan zen. Lehendabiziko Panoramix: jakintsua, zentzuduna, gizatiarra, errespetatua.
liburua 1961ean kaleratu zen. 30 liburu baino gehiago
Assurancetourix: irakaslea, kantaria, ezaguna, baztertua.
argitaratu dira, animaziozko zortzi film eta hiru film luze. Paris
inguruan Plailly parke tematikoa eraiki zuten. Tintinen atzetik, Abraracúrcix: buruzagia, pribilegiatua, errespetatua, baldarra.
munduko frantses komikirik ezagunena bilakatu da. 12 Erantzun eredua.
René Goscinyk eta Albert Uderzok sorturiko komikia da.
Galiako herrixka batez aritzen da. Herrixkako pertsonaiak,
Asterix, Obelix, Idefix, Panoramix, Abraracúrcix … dira.
Erromatarrek lur gehienak konkistatuak dituzte, herrixka
hau izan ezik. Behin eta berriro saiatuko dira herrixka
konkistatzen, baina bertako herritarrek edabe magikoa dute
eta erromatarrak garaitu ohi dituzte hari esker.
13 Erantzun librea.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 4 Zenbait animalia gautarrek bestelako zentzumen bereziak

garatu baitituzte, bioluminiszentzia esaterako
Atarikoa (186. eta 187. or.) 5 • Itsasoan jazotzen den gertakaria, zenbait organismoz olatuak
argitzen dituenekoa.
Mintzatu
6 E. L.
• Erantzun librea (E.L.).
7 E. E. Dinosauroen garaian, berauek baitziren nagusi, eta
• E rantzun eredua (E.E.): Antipoda esaten zaio leku batetik
ugaztunak harrapakin; dinosauroak desagertzean, ugaztunek
diametralki kontra dagoen beste leku bati; halaber, aurkakoak
eskuratu zuten nagusitasuna, eta harrapakari bihurtu ziren.
diren bi muturri (ideiak, sentimenduak, izaerak...) ere horrela
esaten zaie. Adibidez, Euskal Herriaren antipodetan Zeelanda 8 • Zenbait animaliaren ahalmena argia sortzeko. > 5. paragrafoa.
Berria dago, munduaren beste muturrean baitago. • Animalia gautarrak dinosauroen garaian. > 2. paragrafoa.
• E. L. • Ugaztun gautarren zentzumenak. > 4. paragrafoa.
Entzun
9 • Ikusmena, entzumen, usaimena, dastamena eta ukimena.
Lurralde harrigarria • - men atzizkia duten beste zenbait hitz: ulermena,

irakurmena, ahalmena, adimena...
• E. E. Zeelanda Berria, bestalde, bi uharte nagusiz osaturik dago:
iparraldekoa eta hegoaldekoa. Hego Uhartea oso menditsua da.
Ipar Uhartea, berriz, ez da hain menditsua, baina hainbat sumendi
ditu. Komunikazio-jarduerak (194. eta 195. or.)
• E . E.: Holandarrak izan ziren lehen europarrak hara iristen.
Itsasontziz iritsi ziren, eta lurraldeari Zeelanda Berria jarri zioten, PROIEKTU EKOLOGIKOA AURKEZTEA
Herbeheretako Zeeland eskualdearen omenez.
1 E. L.: Jarduera honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute.
• E. E.: Ingelesaz eta maorieraz gain, keinu-hizkuntza ere ofiziala
Lauko taldeetan banatuta, zure herri edo kalea hobetzeko
da, eta munduan kasu bakarrenetarikoa dugu. Beste bitxikeria
proiektu bat aurkeztuko dute
bat: bertan filmatu zuten Eraztunen Jauna trilogia ospetsua.
2 E. L.
Irakurri 3 E. L.
Aizkora-lehia! 4 E. L.: Proiektu ekologikoa ikaskideen aurrean aurkeztuko dute.
• Euskal Herrian, enborra zeharretara jartzen da, eta aizkolariak
haren gainean dagoela mozten du. Australiar mozketa, berriz, ENTZUTEKO TESTUA
enborra zutik dagoela egiten da, eta aizkolariak enbor nagusian
sartutako ohol baten gainean dagoela mozten du. 1 • Egia.
• Munduko III. Aizkora Txapelketa Donostian jokatu zen 1977an, eta • Gezurra.
australiarrak izan ziren garaile. • Egia.
• Orduko garaipenaren giltzarria australiar aizkorak erabiltzean
• Egia.
egon omen zen.
2 • E. L.
Idatzi 3 • E. L.
• E. L.
• E. L. INTERNETEKO IRUZKINA EGITEA
1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek aurreko testuari buruzko

iruzkin edo iritzi bat idatziko dute. Horretarako, Jane Goodall
Irakurmena (188. eta 189. or.) zoriondu, haren lana edo esan duen zerbait kritikatu, edota
Testua aztertzen iritzia partekatu dezakete.
Iluntasunean argi
1 • Jaun eta jabe ziren dinosauroen atzaparretatik ihesi ibili Testu-tipologia (198. eta 199. or.)
behar baitzuten.
2 • Ugaztunen begiak gauez ikusteko diseinatuta daude TESTUTIK ABIATUTA
3 • Okerra. 1 • Goiburukoa: gaia eta hasierako agurra.
• Okerra. • Gorputza:sarrera eta mamia.
• Zuzena. • Oina: amaierako agurra eta sinadura.
• Okerra. • Post-data: oharrak.
2 • Igorlea Maider da; hartzailea, berriz, Xabat. 4 • Esan zidaten ez zela aterkirik ekarri behar.
• Gaixorik dagoelako ez da joan eskolara. • Ez zuten uste tontorra hain urrun zegoenik.
• Oparia egiteko materiala eros daiteke, baina eskuz egina izan • Arraunlariek diote estropada gogorra izan dela.
behar du.
• Ainhoak galdetu dit ea zein film ikusiko dudan.
• Ia hilabete dute oparia prestatzeko.
• Ezetz asmatu norekin topatu naizen?
3 • (.) > Esaldia bukatu: jolasa egitea pentsatu dugu.
5 Xie gure artean
• (,) > Esaldian geldiune bat egin: Bueno, Xabat,
Aitorrek esan du udan lagun txinatar bat etxera etorriko dela.
• (:) > Ondoren datorrenari sarrera eman: Kaixo Xabat:
Anek galdetu dio ea nola duen izena.
• (!) > Harridura, poza edo bestelako sentimendu bat adierazi:
ea laster osatzen zaren! Aitorrek erantzun du haren izena Xie dela eta iazko oporretan
ezagutu zutela.
• (?) > Galdera bat egin: Zer moduz zaude?
Anek galdetu dio ea nola ulertzen duten elkar.
4 • Goiburukoa: Lagun maitea, Aupa, aspaldiko!
Aitorrek erantzun dio keinuen bidez ulertzen dutela elkar.
• Gorputza: Jaso berri dut… / …(r)i erantzuna eman nahian /
… honen bitartez… ADITZA: NOR-NORI-NORK ADITZ LAGUNTZAILEAK
• Oina: Aldez aurretik eskerrak emanez / Adeitasunez / Jaso
1 • Nire aitak amari gona gorria ekarri dio.
agurrik beroena.
• Katuak txakurrari atzaparrak erakutsi zizkion.
IDAZTEARI EKIN • Arkatza apurtu zait. Utziko didazu zurea?
5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek mezu • Gazta umeak jan arren, aitari bota diote errua.
elektroniko bat idatzi beharko diote ikaskide bati. Horretarako, • Sukaldariak askaria modu dibertigarrian prestatzeko
hainbat gomendio izango dituzte kontuan: eskema egin, aholkuak eman zizkigun.
esapideak erabili, ortografia eta puntuazio-markak zaindu...
2 • Umeak loreari arantzak kendu nahi dizkio.
• Telefonoz deitu dizut, baina ez didazu erantzun.
HIZKUNTZAREN ERABILERA • Hamaika azalpen eman arren, ez diozue jaramon egin.
• Mila aldiz esan dizuegu elurretara bainujantzirik ez
ekartzeko!
• Aitak gitarra jotzen irakatsi dio.
PERPAUS OSAGARRIAK 3 • Zuk-niri-hura.
1 • Hamar metroko olatuak datozela diote irratian. • Hark-niri-nura.
• Ez dakit lore koloretsu honek zer izen ote duen. • Hark-hari-haiek.
• Guk ez dugu esan ados gaudenik. • Hark-hari-hura.
• Kirola egitea osasungarria dela esan dit medikuak. • Haiek-niri-hura.
• Jakin nahi nuke noiz itzuliko didazun Nire CDa. 4 • Zer esan dio zozoak beleari?
2 • Jonek kontatu digu gezurra esan diguzula. • Mekanikariak gurpilak aldatu dio autoari.
• Ez dakit mendira joango naizen. • Peio, hurbilduko al didazu horko edalontzi hori?
• Ez dut uste inork ikusi gaituenik. • E ntrenatzaileak kirolari horiei entrenamendu gogorrak
• Partida irabazi dutela entzun dut. jartzen dizkie.
• Ez nuen uste emanaldira etorriko zinenik. • Dantzariek guri ezpata-dantza dantzatu digute.
• Astronomoak esan du planeta berria aurkitu duela. 5 • Amonak babarrun beroak prestatu zizkigun.
3 • Sukaldariak galdetu digu ea jateko zer nahi dugun. • Patxi gurekin haserretu zen eta ez zigun hitz egiten.
• Basoak zaindu egin behar direla uste dut. • Oso txiste ona kontatu zidaten eta ezin nion barre egiteari
• Giltza non utzi dudan galdetu diot neure buruari. utzi.
• Ez genuen uste garaiz iritsiko ginenik. • Entzun al zenioten Joni? Altxor bat aurkitu zuela zioen.
• Itsasoak olatu handiak ekarriko dituela dio Anek. • Ez zenidan ondo ulertu. Oinez igoko ginela esan nizun.
6 • E. E.: Goizean utzi dizkidan liburuak itzuli dizkiot Enekori. 3 • Lagundu altxatzen! Eskerrik asko!
• E. E.: Saria irabazi zenutela esan zeniguten. • Ez zaitez kezkatu; aurkituko dugu baloia.
• E. E.: Txakurrek betaurrekoak apurtu zizkidaten. • Egon isilik; orain, nik hitz egingo dut.
• E. E.: Gurasoei guk idatzitako poema irakurri genien. • Astiro! Bestela, usoak uxatuko dituzu.
7 • Nik-Hari-Haiek > dizkiot, nizkion. • Azkar! Sagua zulotik irten da.
• Guk-Zuei-Hura > dizuegu, genizuen 4 • zapatak • arazoa • bizi
• Zuk-Niri-Haiek > dizkidazu, zenizkidan • meza • bizarra • zelaia
• Hark-Haiei-Haiek > dizkie, zizkien • nekazaria • orrazia • zulatu
• Haiek-Zuri-Hura > dizute, zizuten • zerua • izozkia • izugarria
• Zuek-Guri-Haiek > dizkiguzu, zenizkigun 5 • Autobus etortzen naiz eskolara egunero.
• Haiek-Niri-Hura > didate, zidaten. • Atzoko filmaz mintzatu gara jolas-orduan.
• Oihalez eta artile egin dut panpina hori.
• Lagunek Ane, Jon eta Ikerrez galdetu didate.
Lexikoa (196. or.)
6 Errespetu pixka bat, mesedez!
HITZ MONOSEMIKOAK ETA POLISEMIKOAK Gauero, zarama-kamioiak zailtasunak ditu gure kaletik pasa-
tzeko. Orduan, zarataka hasten da txarto utzitako autoen
1 • aho > polisemikoa • oin > polisemikoa • eri > polisemikoa
gidariak agertu arte eta inguruko bizilagunak esnatu egiten
• behi > monosemikoa • irakurri > monosemikoa • lau > gaituzte. Ez dago eskubiderik! Dirudienez, inork ez du ezer egi-
polisemikoa teko asmorik, baina ni prest nago salaketaren bat jartzeko ere;
2 • Irabazleak besoak jaso ditu helmugan sartzean. kokoteraino nago!
• Gaur, Ameriketako osabaren gutuna jaso dugu.

• Sendagileak botika bat hartzea agindu dit. LITERATURA-HEZKUNTZA
• Gurasoek bizikleta berria erosiko didatela agindu didate.
3 • Gorputzaren atala. Literatura (200.-202 or.)
• Aurreneko posizioa.
• Aktore ospetsua. NARRAZIOA I: EZAUGARRIAK
• Zeruko astroa. 1 • Gezurra.
4 Adiera hauek erre hitz polisemikori dagozkio. • Egia.
5 • Datorren astean, hiru jaiegun dauzkagu jarraian. • Egia.
• Karate-borrokalariak mugimendu zehatz batez atxiki eta • Egia.
bota zuen aurkaria.
• Egia.
• Aitonaren bolaluma erabiliz idatziko diot olerkia amonari.
2 • E. E.: Roald Dahlen testu zati honetan nabarmentzen den
• Bi mendi haien arteko igarobidean hartuko dugu atseden. elementua kontalariarena da. Pasarte honetan, kontalariak
bere amonaren deskribapena egiten du, hirugarren pertsona
erabilita.
Ortografia (197. or.) 3 • Pasarte honetan, hiru pertsonaia agertzen dira: morroia,
merkataria eta Heriotza. Istorioa Bagdadeko hirian kokatzen
TXISTUKARIAK: S, X ETA Z da, behin batean.
1 • Zu lanean hasi orduko, besteek amaitu dute. • E. L. Ikasleek narrazioaren bukaera asmatu beharko dute.
• Zaldiak zeuk agintzen diozuna egingo du, ondo hezi dute-eta.
TESTUA: Zalakain abenturazalea
• Txakurkumea asko hazi da; hainbeste jaten du!
• Lorategia inguratzen duen hesiak margotu beharra du.
1 E. E.: Zalakaindarrak Urbiako baserri batean bizi ziren. Martin,
zortzi urteko mutikoa, bere gurasoak bezalakoa zen; alegia,
2 • ikasi > ikasgela, ikastetxea, ikaslea. iluna, herabea eta uzkurra. Ez zuen eskolara joatea maite, eta
• marraztu > marrazkia, marrazkilaria. kaleko mutil handiusteek gutxietsi egiten zuten. Horregatik,
• kexa > kexatia, kexatu, kexaldia. gorroto pixka bat zien, eta haiekin borrokan aritzen zen. Bere
adineko umeek irakurtzen ikasten zuten bitartean, Martinek
• esku > eskutitza, eskubaloi, eskuburdinak.
buelta ematen zion harresiari. Mutiko ausarta zen, eta gogoko 3 • Ez dakit non dauden etxeko giltzak.
zuen pagausoen habiak harrapatzea, baita masustak eta basa-
• Denda noiz irekiko duen galdetu diot dendariari.
marrubiak biltzea ere.
• Non dago Ane? Auskalo non dagoen.
2 • E. L.
3 • Kontalaria istoriotik kanpo dago eta hirugarren pertsonan • Ba al dakizu noizko entregatu behar dugun lana?
kontatzen du. Ez da narrazioko pertsonaia bat. • Oraindik ez didazu esan nirekin etorriko zaren.
• Protagonista Martin da. Martin gurasoak bezalakoa zen, 4 • Tori, lorategitik lore eder hauek ekarri dizkizut.
alegia, iluna, herabea eta uzkurra; erabakia, ausarta eta
• Zuri deika ibili naiz; entzun al didazu?
adoretsua atera zen, ordea.
• Usoei begira jarri gara, eta ogi-papurrak bota dizkiegu.
• Kontakizunean Martinen familia Urbian bizi zela esaten da;
halaber, beste hainbat toki ere aipatzen dira: baserria, eskola, • Entsalada gazi-gazi dago! zenbat gatz bota diozu?
harresia, herria edota kalea, besteak beste. 5 • Idazleari omenaldia egin diote bere ibilbideagatik.
• Narrazioa iraganean kokatzen da; izan ere, testuan erabiltzen • Zuk niri zin egin didazu autografo hori benetakoa dela.
diren aditz laguntzaile guztiak lehenaldikoak baitira: ziren,
• Horko txori horrek gailetak lapurtu dizkigu.
zuen, zen...
• Taldekideek zuri disko guztiak sinatu zizkizuten.
PERTSONAIAK DESKRIBATZEA ETA NORTASUNA • Zuk txakurrari ilea labur-labur moztu zenion.
ASMATZEA
6 • E.E.: Nik-Zuri-Hura (Orainaldia) > Dizut. > Nik zuri disko bat
1 E. E.: Ezkerrean dagoen mutila beltzarana da eta orrazkera oparitu dizut.
moderno samarra darama. Gorpuzkera argala du eta telazko • Hark-Zuri-Haiek (Lehenaldia) > Zizkizun.
oinetako urdinak, praka gris estu samarrak eta jertse berdea
daramatza jantzita. • Guk-Hari-Hura (Orainaldia) > Diogu.
Erdiko mutila ilehoria da, eta aurreko mutila baino altuagoa da. • Zuek-Niri-Haiek (Lehenaldia) > Zenizkidaten.
Jeans urdinak daramatza, eta bai zapatak bai izerditakoa • Haiek-Zuei-Haiek (Orainaldia) > Dizkizuete.
kolore berekoak ditu, gorriak alegia. 7 • Hamaika abentura bizi genituen. > asko.
Eskuineko neskak ile ilun eta izurtua du, luze-luzea, gerriraino
• Hamaika jokalari daude zelaian. > 10 + 1.
iristen zaiona. Praka urdin ilunak daramatza, eta mauka
luzedun kamiseta horia bat dator kolore bereko zapatekin. • Urdaibai da orain estropadako burua. > lehenengoa.
2 E. E.: Irudiei erreparatuta: Ezkerreko mutila bihurria da, baina • Jarri kaskoa buruan! gorputz atala.
bihotz ona du. Erdiko mutila nahiko lotsatia da, baina izaera • Zuhaitz horrek adar okerrak ditu. > landare atala.
lagunkoia du. Eskuineko neska mesfidati samarra da, baina,
• Zientziak hainbat adar ditu. > arloa.
gertutik ezagututa, oso eskuzabala da.
8 • Sortu > sormen, sortzaile, sorrera, sorleku.
3 E. L.
• Zehaztu > zehatz, zehaztasun, zehaztapen.
• Saldu > saltzaile, saltoki, salmenta, salgai.
AMAIERAKO JARDUERAK • Xehatu > xehe, xehetasun, xeheki, xehekeria.
9 Babarrun ale bat erein nuen nire gelako leihoan eta hazia asko
Amaierako jarduerak (204.-205 or.) hasi da. Horrela hazten jarraitzen badu, beste leku batera
eraman beharko dut. Zerbait jarriko diot inguruan, haizetik
babesteko. Landare batek ehunka ale ematen baditu, eta
1 • Geografikoki, Goizuetan (Nafarroa) kokatutako lurraldea da.
hauetako bakoitzak beste hainbeste, ez zaizkit guztiak gelan
• Askotariko animaliak aurkitu daitezke: hegaztiak, ugaztunak, sartuko. Hortaz, etxe ondoko lorategian landatuko ditut. A zer
anfibioak, narrastiak, intsektuak...: bazkari ederra prestatuko dugun!
• Hainbat dira naturaz gozatzeko Artikutzak eskaintzen dituen 10 • E. E.: Gasteiz inguratzen duen lur-eremu zabala da, zortzi
aukerak: natura-eskola, txangoak, bizikleta-irteerak... zonaldek osatua. Eraztun berdeari esker, parke, baso zein
• E. L. zabalguneak ezagutu ahal ditugu.
2 • Gonbidapenak dio jai itzela antolatu dugula. • Eraztun berdea biziberritzeko lanak 1990. urtean hasi ziren.
• Ez nekien, bada, biolina jotzen zenuenik. • Pinua.
• Uste dut gezurra esan didazula. • Igaraba, igela eta basakatua.
• Mikelek telefonoz esan dit ez dela bazkaltzera etorriko. 11 • Kontalaria narrazioko pertsonaia bera da, lehenengo pertso-
nan hitz egiten baitu.
• Irratian entzun dut bihar eguraldi ona izango dugula.
• Pertsonaia bakarra ageri da narrazioan: Inesa Indazubikoa;

halaber, hark kontatzen duenez, beste bi izenez ere ezaguna
izan da: Beñat Mutua eta Nikolas Pozoin.
• Narrazioa, beharbada, XIX. mendean kokatzen da; izan ere,
Inesa emakume heldua da, eta 1789. urteko Santa Ines
egunean jaio zela kontatzen du.
• Narrazioan Kantauri itsasoa aipatzen da, baita urrunagoko
itsasoak ere.
• E. L.
IDAZTEN JAKIN
ikasleek mezu elektroniko bat idatziko diete lagunei, ekitaldi
batera joatera animatzeko. Horretarako, hainbat gomendiori
jarraituko diete: gaiari dagokion koadroa bete, hasierako eta
amaierako agurrak idatzi, mezuaren gorputza garatu, hizkera
informala erabili...
PERPAUS OSAGARRIAK 8 Erantzun eredua.

• Nik-Hari-Hura: Nik hari sagarra emango diot.
1 Goizean Jon ikusi dut kalean. Galdetu diot ea mozorro-
festara etorriko den. Erantzun dit bihar hortzetako • Guk-Zuri-Haiek: Guk zuri pastelak emango dizkizugu.
aparatua jarriko diotela eta agian berandu etorriko dela. • Zuek-niri-Hura: Zuek niri ate itxi zenidaten.
Gainera, kontatu dit banpiroz mozorrotzeko asmoa duela, • Hark-Hari-Haiek: Urkok Nagoreri etxeko lanak egin
baina orain ez dakiela letaginekin zer egin. Nik indio- zizkion.
mozorroa utziko diodala esan diot. Azkenean, auskalo • Haiek-Guri-Hura: Haiek guri txokolatea ekarri ziguten.
nolako mozorroa ekarriko duen!
2 • Ez dakit etxeko giltzak non utzi ditudan.

• Ez dugu uste garaiz iristea lortuko dugunik.
• Xabik galdetu dit ea txapelketan parte hartuko dugun.
• Bertsolariak adierazi zuen txikitan hasi zela bertso-
eskolan.
3 • Begiratu nuenean, giltzak desagertu egin zirela ikusi

nuen.
• Egunkarian irakurri dut argindarra garestitu egin dela.
• Mendizaleek esan dute gailurrera iritsi direla.
• Ez nuen uste bizikletaz horren urrun iritsiko ginenik.
4 • Nereak esan du amonak txokolatea prestatu duela.

• Ez dut uste galdu egin garenik.
• Usteak erdiak ustel direla uste dut nik
• Txoriak galdetu zuen nork kantatuko zuen soinutxo hori.
ADITZA: Nor-Nori-Nork laguntzaileak

5 • Zozoak beleari ipurbeltz deitu zion.
• Lagunok elkarri lagundu behar diogu.
• Sukaldariak guri plater gozoak prestatu zizkigun.
• Baserritarrak zuei ortuko barazkiak saldu dizkizue.
• Bizilagunak atea zabalik utzi dudala esan dit.
6 • Peruk Tartalori ziri galanta sartu zion.

• Guk aurkariei ez diegu partida irabazten utzi.
• Zuk haurrei zuhaitzera igotzen lagundu diezu.
• Albaitariak txakurrari zauriak garbitu dizkio.
• Lapurrek treneko bidaiariei bitxiak ostu zizkieten.
7 • P
atxi errementariak zaldiei ferrak ipini dizkie. (Hark
haiei)
• Astoak Mireni ostikoa eman dio. (Hark hari)
• Asteburuan mendira joango garela esan dizut. (Nik zuri)
• Txokolatezko tartari gereziak ere jarri zenizkion. (Zuk
hari)
• Atzo lagunei mezu elektroniko bat bidali nien. (Nik haiei)
10
ENTZUNGAIAK
Lurralde harrigarria
Ezagutzen al duzu Zeelanda Berria? Lurralde harrigarria dugu, inondik inora. Baina koka dezagun
mapan, lehenbizi. Zeelanda Berria Ozeania kontinentean dago. Eta Ozeania Asiaren hegoaldean
kokatuta dago, Ozeano Barean. Uhartez osatutako kontinentea da Ozeania. Uharte horietako
nagusia Australia da. Baina Australiaz gain, badira Papua Ginea Berria, Zeelanda Berria, eta Mikro-
nesia, Polinesia eta Melanesiako uhartediak.
Zeelanda Berria, bestalde, bi uharte nagusiz osaturik dago: iparraldekoa eta hegoaldekoa; nahiz eta
inguruan uharte txiki gehiago dauden. Zeelanda Berriko hiriburua Wellington da, baina Auckland da
bertako hiririk populatuena.
Hego Uhartea oso menditsua da. Ipar Uhartea, berriz, ez da hain menditsua, baina hainbat sumendi
ditu. Zeelanda Berriko klima epela da. Hala ere, baldintzak aldatu egiten dira zonalde batetik
bestera. Mendebaldeko kostaldea hotza eta hezea da; Mackenzie Arroan, berriz, klima lehor eta
kontinentala topatuko dugu, eta Ipar Auckland inguruan penintsulako klima tropikala.
Populazioari dagokionean, gizakiek okupaturiko azken lurraldeetakoa da Zelanda Berria. Ziurrenik,
maoriak 500 eta 1300 urteen artean iritsi ziren bertara.
Haraino iritsi zen lehen europarra Abel Tasman esploratzaile herbeheretarra izan zen, 1642an.
Holandarrek Staaten Landt izena eman zioten hasieran, baina ia berehala New Zeeland hartu zuen,
hots, Zeelanda Berria, Herbeheretako Zeeland eskualdearen omenez. Nolanahi ere, lurraldearen
izena maorieraz Aotearoa dugu, eta “hodei handi zuriaren lurraldea” esan nahi du.
1769. urtean James Cook esploratzaileak uharteak ikuskatu zituen, eta horretara baleazale europa-
rrei bidea erraztu zien. 1840an Waitangiko Ituna izenpetzean, Zeelanda Berria britainiarren kolonia
bihurtu zen. 1893an emakumeen botoa onartzen zuen lehen estatua izan zen, Kate Sheppardek
gidatutako mugimendu sozialari esker. Hala ere, emakumeek hauteskundeetan parte har zezaketen,
baina ez beren burua aurkeztu. Eskubide hori 1919an lortu zuten.
1907ko irailaren 26an jabetza independente bihurtu zen Zeelanda Berria. 1931n Erresuma Batuko
Legebiltzarrak independentzia onetsi zion Wenstminsterko Estatutua izenpetzean eta 1947an
Zeelanda Berriko Legebiltzarrak berrestean. Orduz geroztik, Commonwealth elkarteko estatu buru-
jabea da.
Hizkuntza ofizialak ingelesa eta maoriera dira, baina gaur egun lehenengoa da nagusi eta bigarrena
oso egoera gutxituan dago. Hori bai, keinu-hizkuntza ere ofiziala da: munduan kasu bakarrenetarikoa
dugu, keinu-hizkuntza legez onartzen dena.
Jane Goodall, txinpantzeen ikertzailea
Berez duzun animalienganako zaletasunak eraman zintuen txinpantzeetaraino. Espero zenuen

bizitza osorako lana izango zela?
Ez, ez nuen espero. 23 urte nituen Afrikara joan nintzenean, eta txinpantzeekin ez nintzen hasi 26
izan nituen arte. Eta, garai haietan, ikerketa luzeenak urtebetekoak izaten ziren. Ez zegoen aukerarik
azterketa luzeagoak egiteko.
Nola gogoratzen duzu zure ikertzaile-ibilbideko hasierako etapa?
Ikaragarri etsigarria izan zen, txinpantzeek alde egiten zutelako. Hiruzpalau hilabetez egin zuten
hanka. Ni ikusten ninduten aldiro. Oso zuhurrak dira, eta ni agertu arte sekula ez zuten tximino
zuririk ikusi. Begiratu bat egin, eta landaretzan desagertzen ziren. Pazientzia handia behar izan
nuen. Eta, beti amestutako bizitza izan arren, banekien ezer zirraragarririk ikusten ez baldin banuen
ikerketarako, dirua desagertu egingo zela. Baina, zorionez, txinpantzeak tresnak erabiltzen eta
egiten ikusi nituen, eta horrek bermatu zuen National Geographic Elkartearen dirua.
10
ENTZUNGAIAK
Nola izan zen hori?

David izena eman nion txinpantzea izan zen: termita-muino batean makurtzen ikusi nuen, eta
termitak harrapatzeko belar-zatiak erabiltzen. Eta, gero, adaxka bat hartzen ikusi nuen, eta haren
hostoak kentzen... hau da, tresna bat egiten ikusi nuen!
Nola gogoratzen duzu txinpantzeekin harremanetan hasi zinen lehenengo unea?
Oso sentsazio magikoa izan nuen txinpantze-talde baten ondoan jarri eta haiek hanka egin ez zuten
lehenengo aldian. Onartu egin ninduten, azkenean! Zoragarria izan zen.
Zein izan da txinpantzeetan ikusi duzun portaera zirraragarriena?
Tira, zaila da esaten, hainbeste gauza zirraragarri egiten baitituzte, hala nola ikasi... baina ni gehien
liluratu ninduen gauza amen eta kumeen arteko harremana izan zen, eta kumeen garapena.
Orain badakigu amatasunak eta hasierako bizipenek izugarrizko eragina dutela kumeek duten
garapenean. Txinpantzeen ama-kume harremanen artean, ikusi nuen, adibidez, kumeak hil ere egin
daitezkeela ama hiltzen bada, bihozminez.
Eta, portaera negatiboen artean, zeinek harritu zintuen gehien?
O!, kanibalismoak harritu ninduen, eta astindua eman zidan: emeek kume jaioberriak jateak, beren
talde sozial bereko kideak, edo arrek beren lurraldearen mugan patruilatzen ari direla emeei eraso
egiteak eta hiltzen uzteak, eta kumetxoak hartzeak eta hiltzeak.
Hunkituta gelditu nintzen; izan ere, nik uste nuen txinpantzeak eta gu antzekoak ginela, baina haiek
atseginagoak zirela. Kronika benetan tristeak egin nituen, ohartu nintzenean naturaren alderdi ilun
hori ere badutela. Harrezkero, askoz antzekotasun handiagoa aurkitzen dut gure eta haien artean.
Gauza asko ikasi dugu guri, gizakioi, buruz, txinpantzeei behatuta, ezta?
Pila bat ikasi dugu eboluzioari buruz. Louis Leakeyk nahi zuen nik txinpantzeak aztertzea, uste bai-
tzuen gaur egungo txinpantzeetan eta gizakietan portaera jakin bat ikusten badugu portaera bera
edo antzekoa izango zuela bien arbaso komunak, gizakion ezaugarriak zituen tximinoak, orain dela
sei milioi urte.
Horrenbestez, portaera jakin hori bai txinpantzeek bai gizakiek izan dute sei milioi urteko eboluzioan.
Leakeyk interesa zuen, pentsatu zuelako bide aproposa izan zitekeela antzinako gizakiak izan
zezakeen portaera ulertzeko. Fosilen bila zebilen bera, antzinako gizakien arrastoen bila.
Bestalde, zalantzarik gabe portaera oldarkorrak ditugula ulertzen lagundu digu. Horrenbestez,
jende askok esaten du “orduan, horrek esan nahi du gizakiongan saihestezinak direla indarkeria eta
gerra”. Nik, ordea, ez dut uste saihestezinak direnik. Modu berean ohar gaitezke maitasunarekiko,
errukiarekiko eta altruismoarekiko joerak ere gurekin eraman ditugula eboluzioan. Izan ere,
txinpantzeek ere badituzte ezaugarri horiek guztiak. Hortaz, geure esku dago. Nire ustez, naturaren
bi alde horiek ditugu guztiok, gure antzinako primate-iraganetik heredatutakoak, biak ere. Nik,
behintzat, badakit baditudala.
Txinpantzeen egoera txarraz ohartarazteko utzi zenion ikerketa-lanak egiteari?
1986an izan zen, jardunaldi handi batean; txinpantzeekin lanean zebilen jende guztia elkartu zen.
Kontserbazioari buruzko lehenengo saioaren ondoren izan zen. Ikaragarria zen egoera, Afrika osoan,
muturretik muturrera: habitata desagertzen ari zen, txinpantzeak ehizatzen ari ziren janaritarako...
Eta, bestalde, gatibutzan zituzten kondizioak ezagutu nituen. Ezkutuka filmatutako grabazioak
erakutsi zituzten, ikerketa medikoen laborategietako txinpantzeena, eta bost bider bost oineko
kutxetan sartutako txinpantzeena, buruarekin hormak jotzen zituztela... Hala, zientzialaria nintzela
sartu nintzen lau eguneko batzar hartan, eta aktibista gisa atera nintzen. Harrezkero, urtean 300
egun ematen ditut bidaiatzen, haien alde lanean.
10
ENTZUNGAIAK
Gasteizko eraztun berdea
Gaurko txangoa ez dugu hiri barnealdean egingo; gaurkoan trafikotik urrundu eta Arabako hiriburua
inguratzen duen altxor ekologikoaren nondik norakoak ezagutzeko aprobetxatuko dugu. Igo bizikle-
tara eta abia gaitezen!
XX. mendearen azken hamarkadan, Gasteiz inguratzen zuten zenbait lur berreskuratzeko plan bat
abiarazi zuten. Izan ere, jende gutxik ateratzen zien etekina berezko xarma zeukaten zonaldeei.
Hala, parke, baso zein zabalguneak ezagutarazteko egitasmoa martxan ipini zen.
Parke horiek hiriaren bizimoduan txertatzea izan da asmoa, ahal den neurrian kontserbatu eta de-
sager ez daitezen saiatuz. Hala, 1990 urtean Gasteizko Eraztun Berdea egiten hasi eta XXI. mende
honetan zortzi zonaldek osatuta dago, hiria inguratuz.
Parke bakoitzari modu desberdinez atera ahal izango diogu probetxua –oinez, bizikletaz...– baina
guztiekin xede bera eskuratzera iritsiko gara, hain zuzen ere, naturarekin gozatzeko aukera parega-
bea edukiko dugu.
Armentian, adibidez, zuhaitz ederrak daude, hala nola erkametzak, astigarrak eta pagoak.
Salburuako kasuari dagokionez, bertako urmaelak euskal ekosistemako toki garrantzitsuak direla
gogoratu behar dugu.
Balio ekologiko handiko tokiak dira denak, hegazti, ugaztun eta anfibio ugariren bizitoki izaten ja-
rraitzen baitute zorionez, eta ezin dugu ahaztu uretako flora ere anitza dela.
Animaliei dagokienez, besteak beste, basakatuak, igarabak, bisoiak, saguzarrak, igelak, eta abar
behatzeko aukera edukiko dugu zorte apur batekin.
Gasteizez gozatzeko modu desberdina planteatu dizugu oraingoan. Naturaren maitale izanez gero,
ez galdu bazter hauek hobeto ezagutzeko parada.
Zuriñe Velez de Mendizabal
11. UNITATEA

• 21. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542
• 22. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543
Sakontzeko
• 21. fitxa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
• 22. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567

11
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- ra eta agintera, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa lantzeko,
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek: hutsuneak
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- bete, esaldiak osatu, esaldiak asmatu menderagailuak erabili-
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurme- ta…
na eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, sineskerien gaia
Lexikoaren programan, Hitz sinonimoak eta antonimoak gaia
landuko dugu, besteak beste.
landuko dute. Ortografia atalean, berriz, Ts, tx eta tz kontsonan-
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpipro- te-multzoak landuko dituzte, ariketa praktikoen bidez.
gramak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jarduerak eta
Literatura-hezkuntzaren programan, Narrazioa II: ipuin literarioa
Testu-tipologia.
gaiari ekingo diote ikasleek. Hartara, Egiten jakin atalean ikas-
Irakurmenean Mitoak eta oroitzapenak testua irakurri eta lan- leek ipuin bat sortuko dute.
duko dute, ulermen-ariketen bidez eta haren osagaiak (egitura,
ezaugarriak eta abar) aztertuz.
euskal sinbologia deskribatuko dute. Horrezaz gain, Astronomia
eta astrologia testua entzun eta gustuko jarduera bat gomen-
datuko dute. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
arloari dagozkionak ez ezik, beste hainbat arlotakoak eta zehar
Testu-tipologiari dagokionez, iritzi-artikulua landuko dute.
gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa koloredun
Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan, bi gai zenbait ikurren bidez adierazita dago dagokion jardueraren on-
landuko dira: batetik, Denborazko perpausak, eta Aditza: ahale- doan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Euskal sinbologia deskribatzea.
• Irakurmena • Gustuko jarduera bat gomendatzea.
Mitoak eta oroitzapenak • Iritzi-artikulu bat idaztea.
Astronomia eta astrologia
• Testu-tipologia
Teknologia berriak, arazo berriak

Denborazko perpausak • Iritzi-artikulu bat idaztea.
Ahalera
Agintera
11. unitatea
• Lexikoa
Hitz sinonimoak eta antonimoak
• Ortografia
Ts, tx eta tz kontsonante-multzoak
• Ipuin literarioa zer den
• Ipuinaren atalak • Ipuin bat sortzea.
• Euskal ipuingileak
11
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
burra egin daiteke. Horietan superstizio edo sineskeriarekin zerikusia duten objektuak ikus
ditzakegu. Sineskeria, azken batean, zenbait gertakari edo ekintzek pertsonen zorte onean
ala txarrean eragin dezaketela pentsatzea da. Hainbat sineskeria berdintsuak dira kultura
askotan, baina beste asko desberdinak, eta, zenbaitetan, kontrakoak ere izaten dira. Irudie-
tan ageri direnen artean zorte txarra ekarriko digute 13 zenbakiak, hautsitako ispiluak, ma-
haian eroritako gatzak, katu beltzak eta irekitako guraizeek. Aldiz, zorte onaren ekarle ditugu
hatzak gurutzatzea, baratxuria, ferra, dortoka, tronpa goraka duen elefantea, lau hostoko
hirusta eta katu japoniarra; azken horrek eskuarekin dirua erakartzen du.
• Gurean ez da hain ohikoa dortokak zorte ona dakarrela sinestea, baina bai India, Txina eta
Japonian. 13 zenbakia toki askotan da zorte txarraren erakusle, baina Japonian, esaterako, 4
zenbakiak ekartzen du zorte txarra, eta osasun zentroetako telefono-zenbakiek, esaterako,
ez dute inoiz 4 zenbakirik izaten. Katu beltzarena kasu berezia da; hainbat herrialdetan zorte
txarra omen dakar, Irlandan esaterako; Ingalaterra eta Eskozian, aldiz, zorte ona.
• Irudiak aztertu ostean, hainbat galdera luzatuko dizkie irakasleak: Esan egia: hatzak gurutza-
tzen al dituzu zorte ona behar duzun une zailetan? Zegatik? Komentatu goiko irudien sinbo-
logia, eta esan zeinek omen dakarren zorte ona, eta zeinek txarra. Zenbat irudi daude guzti-
ra? Zein zorte da nagusi?
• Gaitasunei dagokionez, atal honetako jardueraren ondoan dagoen izar berdeak adierazten
du ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, informazioa
interpretatu beharko dute.
ENTZUN
ratu behar dioten jabetu daitezen. Jarraian, ulermena eta ahozko adierazpena landu daitezke
audioa entzundakoan. Entzungo duten testuak Zortearen ipuina du izenburu, eta bertan iku-
siko dute zortea onaren eta txarraren arteko muga beti ez dela hain argia.
• Testua entzun ondoren, ulermena lantzeko hainbat galderari erantzungo diote ikasleek: Zein
zorte mota ekarri zuen zaldiak, ona ala txarra? Zergatik zen zorte ona hanka apurtzea? Zure
ustez, zorte ona zuen baserritar hark?
IRAKURRI
• Atal honetan, euskal kutun edo zinginarriei buruzko testua irakurriko dute. Lehen atal batean,
zer diren azaltzen da. Ondoren, eguzki lorearen eta lauburuaren jatorria eta horiei buruzko
sineskeriak aipatzen dira. Ondoren, hainbat galderari erantzungo diete: Zer da kutuna edo
zinginarria? Zer esan nahi du lauburu hitzak? Noranzkoa omen da lauburuaren lau buruen
mugimendu birakaria? Non jartzen da eguzki-lorea bizilekua babesteko?
• Irakurgaiaren ondoko ikur horiak adierazten du ikasleek Arterako gaitasuna landuko dutela;
izan ere, euskal sinesmen eta sinbologia izango dute hizpide. Hartara, kultura-adierazpenak
ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz balioesteko gaitasuna garatuko dute.
IDATZI
• Ariketa honetan, testu-tipologiaren atalean landuko duten iritzi-artikuluaren lehen saiakera
egingo dute ikasleek. Azken batean, horoskopoari buruz duten iritzia eman beharko dute
labur. Bi galdera proposatzen zaizkie idazketa-lanean gidari izan daitezen.
11
KOMUNIKAZIOA

• Atal honetan, Mitoak eta oroitzapenak testua irakurriko dute. 12 urteko irakurleei zuzendu-
tako liburuxka da Marcelo Birmajer idazle argentinarraren izen bereko lana. Odisea eta Iliada
lan ezagunetako istorioak gaur egungo gazteen egunerokotasuneko istorioekin konbinatzen
ditu.
moz, interesgarria gerta liteke ikasle guztiek, txandaka, ahots ozenez zati bat irakurtzea,
TESTUA AZTERTZEN
ikasleek: irakurgaiko bi istorioak labur azaldu, hainbat baieztapen egia ala gezurra diren esan,
hainbat galdera erantzun...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio iritzia emateko eta arrazoitzeko bi pertsonaietako zein
iruditzen zaion ausartagoa.
egiturari berari erreparatuko dio. Horretarako, testuaren egitura zuzena azaltzen duen baiez-
tapena zein den esan beharko du.
duko dute. Kasu honetan, proposatzen zaizkien adjektiboei -eneta(ri)ko atzizkia erantsita
berridatzi beharko dituzte esaldiak.
erantzun irekia duten galderen bidez, beren iritzia eman dezaten; modu horretan, gatazken
aurrean nola jokatu behar den esan beharko dute.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen bidez, ikasleak Elkarbizitzarako gaitasuna -izar urdi-
na- landuko du; izan ere, gatazka eta bizikidetza-gaiak izango baitituzte hizpide. Halaber,
ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko du, ariketa honetan
informazioa interpretatu beharko baitu. Azkenik, ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko
du; izan ere, testuan aipatzen diren jokabideei buruzko iritzia eman beharko baitu, eta horrek
jokabidea erregulatzen lagunduko dio.

Egiten jakin EUSKAL SINBOLOGIA DESKRIBATZEA

• Jarduera honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute. Horrela, hirunaka jarrita, lehenik
eta behin, hiru euskal sinboloren deskribapen egokia topatu beharko dute; ondoren, horien
informazioa osatu beharko dute proposatzen zaizkien hiru ataletan, eta, azkenik, horietako
baten azalpena prestatu beharko dute jendaurrean azaltzeko.
11
KOMUNIKAZIOA
• Ikasleek, hirunaka, aurkezpen bat egin beharko dute. Hiru atalez banatuta dagoenez, bakoi-
tzari horietako bat egokituko zaio. Aurkezpen guztiak berdintsuak izango direnez, ikasleak
saia daitezela informazio berriren bat ematen, aurkezpenean elementu erakargarriren bat
txertatzen.
kitzeko ahalmena garatuz. Bestalde, ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna lan-
duko dute, informazioa interpretatu eta ebaluatu egin beharko baitute eta, ondorioz,
pentsamendu kritikoa landu.
ENTZUTEKO TESTUA

• Jarduera honetan, Astronomia eta astrologia testua entzungo dute; bien arteko desberdinta-
sunak nahiz astrologiaren aurkako arrazoiak jasotzen dira.
• Jarraian, hainbat baieztapen irakurriko dituzte eta horietako bakoitza zer diziplinari dagokion
esan beharko dute. Ondoren, ikasleek gaiari buruzko iritzia eman beharko dute, eta aldeko
nahiz kontrako bi arrazoi idatzi.
• Gaitasunei dagokionez, entzungaiaren ondoko ikur berdeak adierazten du ikasleak Zientzia-
rako gaitasuna landuko duela; izan ere, entzungai honetan astronomia-gaiak labur bada ere
izango baitituzte hizpide. Bestalde, izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digi-
talean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta
ahalmena garatuz. Halaber, izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasteko eta pentsatzen ikas-
teko gaitasuna landuko duela; izan ere, bere iritzia azaldu beharko baitu hainbat arrazoirekin
ondo argudiatuta. Azkenik, izar laranjak adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna
landuko duela; izan ere, gaiari buruz hausnartzeko eta bere esperientzia azaltzeko eskatzen
zaio.
Egiten jakin GUSTUKO JARDUERA BAT GOMENDATZEA

• Ikasleek berriki egindako jarduera bati buruz idatzi behar dute: ikuskizun bat, kirol-jarduera-
ren bat, film bat... Lagun bati gomendatu behar diote jarduera hori, eta zergatik gustatu zaien
azaldu. Ikasleei ez bazaie ezer bururatzen herriko kultur agenda har dezake eta hango ekin-
tzetako bat gomendatu.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko izar laranjak adierazten du ikasleak Izaten
ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, beren gustuko zaletasun bati buruz hitz egin
beharko baitute, beren izaerari buruzko alderdiren bat azalduz.

IRITZI-ARTIKULUA
• Atal honetan iritzi-artikuluaren ezaugarri nagusiak ikusiko ditugu; bi dira nagusi. Batetik, ar-
tikulu subjektibo bat da; gertakari, albiste edo gai interesgarri bati buruzko iritzia ematen du
idazleak, horregatik erabiltzen ditu nire ustez eta nire iritziz bezalako esapideak. Bestetik,
helburu jakina du, irakurleari pentsaraztea, eta, behar bada, albisteari beste ikuspegi bat
eskaintzea.
11
KOMUNIKAZIOA
• Ikasgelara aldizkariak edo egunkariak eraman ditzakegu, ea horietan ikasleek iritzi-artikuluak

topatzen dituzten; horrela ikusiko dugu ea gai diren artikulu horiek bereizteko.
Teknologia berriak, arazo berriak
• Proposatutako irakurgaian, autorea teknologia berriek sortzen dituzten arazoei buruz mintzo
zaigu. Sarreran arazoa zein den aurkezten digu, eta testuaren lehen esaldian tesia zein den
esaten digu, azken batean, idazleak adierazi nahi digun ideia, hausnarketarako proposamena.
Hurrengo bi paragrafoetan esandakoari funtsa ematen dioten bi argudio proposatzen ditu:
teknologiaren berri ez dituzten pertsonen bazterketa, eta kontsumismoa. Azken aurreko pa-
ragrofoan arazoari aurre egiteko konponbidea proposatzen du. Azken paragrafoan laburpen
txiki bat egiten digu.
• Iritzi-artikulu bat egituratzeko garaian, adibidekoa baliagarri gerta dakiguke. Honako atal
hauek biltzen ditu, hautatutako gaiarentzat egokiak baldin badira, behientzat: sarrera (ara-
zoaren aurkezpena), tesia (azaldu nahi den mezua), argudioak (zertan oinarritzen den esan-
dakoa esateko), konponbidea (halakorik proposa badaiteke behintzat), laburpena eta amaie-
ra.
tiote. Halaber, testu ondoko izar laranjak adierazi bezala, ikasleek Izaten ikasteko gaitasuna
landuko dute; izan ere, teknologia berrien erabilerarekiko hausnarketa eragiten du testu ho-
nek, eta horri buruzko iritzi kritikoa izatea lagungarri gertatuko zaie norberaren jokabidea
erregulatzeko.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: galderen erantzun zuzena topatu, testuaren egitura zehaztu, iritzia
emateko esaldiak aztertu, testu antolatzaileak landu...
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, paragrafoak eta atalak lotzeko,
irakurri duen testua modu egokian interpretatu behar izango du.

pioa sortzeko. Ariketa honetan, ikasleek idatzi beharko dute irakurritako iritzi artikuluari bu-
ruzko iritzi artikulua. Sarrera idatzita ematen zaie; hortik tesia ondorioztatu beharko dute, eta
horri argudioak gehitu. Laugarren ariketako testu-antolatzaileak lagungarri gertatuko zaizkio
testua behar bezala taxutzeko.
DENBORAZKO PERPAUSAK
• Unitate honetako gramatikaren atalean, denborazko perpausak aztertuko ditugu. Denbo-
ra-kontzeptua adierazteko erabiltzen dira, alegia, perpaus nagusian gertatzen dena mendeko
perpausak denboran kokatzen du.
• Menderakuntza bidezko elkarketa da, eta -(e)nean menderagailua da erabiliena. Denborazko-
ak perpaus adberbialak dira, denborazko adberbio baten funtzioa betetzen baitute: Gauean,
lotara joan ginen / Egunak ilundu zuenean, lotara joan ginen. Lehenengo perpausean, ele-
mentu bakarrez adierazten da denbora (gauean), bigarren perpausean, berriz, mendeko per-
11
pausak ematen digu denbora-kontzeptua. Ikasleekin ere gauza bera egin dezakegu. Denbo-
razko adberbio bat duen esaldia botako dugu, eta ikasleak saia daitezela adberbioa
denborazko perpaus batekin ordezten: Atzo Durango izan ginen. Bihar amoraren etxera joan-
go gara bazkaltzera... Berdin du ikasleek mendeko perpausaren bidez esaldiari esanahia al-
datzea, kontua da, denborazko perpausak osatzeko gai izatea.
• Denborazko perpausek askotariko denbora-erlazioak adierazten dituzte: aurrekotasuna, aldibe-
rekotasuna, maiztasuna, berehalakotasuna... Aditz jokatu nahiz jokatugabeekin egin daitezke.
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, eskemaren bidez informazioa uler-
tzeko trebetasuna eta, bereziki, informazio hori norberarentzako jakintza bihurtzekoa gara-
tuko ditu ikasleak.
ADITZA: AHALERA ETA AGINTERA

• Gramatikaren bigarren zatian, ahalerazko eta aginterazko aditzak ikusiko ditugu.
• Ahalerak ahalmena adierazten du; ahal eta ezin partikulekin adieraz ditzakegu ahalmena eta
ezintasuna hurrenez hurren. Baina aditz laguntzaileen bidez ere adieraz daiteke. Horiek -ke
marka daramate. Aditza nagusian, berriz, aditzoina erabiliko dugu. Ikasleekin, ariketa mo-
duan, indikatiboko etorkizuneko aditzak ahalerazko adizki bilaka ditzakegu. Adibidez: etorriko
zara / etor zaitezke, emango dit / eman diezadake, ikusiko ditut / ikus ditzaket...
• Ahalera erreala edo hipotetikoa izan daiteke; aditzak aipatzen duen ekintza gerta daitekeela
adieraziko digu lehenak; gertatzea zailagoa izango da bigarren kasuan. Hipotetikoan zalantza
handiagoa da.
• Aginterako adizkiak aginduak emateko ez ezik, aholkuak emateko nahiz iradokizunak eta
eskaerak egiteko erabiltzen dira.
• Aditz jokatu nahiz jokatugabeekin sor ditzakegu aginduak. Jokatugabeak sortzeko aditz-par-
tizipioa erabiltzen da. Jokatuen kasuan, aditz perifrastikoak (aditz nagusia + aditz laguntzai-
lea) nahiz trinkoak erabil daitezke; horien berri ematen da Jakizu atalean
aukera ematen dio.
Lexikoa (216. or.)
HITZ SINONIMOAK ETA ANTONIMOAK

• Atal honetan sinonimoak eta antonimoak landuko ditugu. Sinonimoei dagokionez, adiera
bera duten bi adierazle izango lirateke, hau da, hitzak erabat desberdinak dira, baina gauza
bertsua esanahi dute. http://euskaljakintza.com/ariketaguztiak/sinonimoak/ web-orrian sino-
nimoak lantzeko ariketa ugari topatuko ditugu, joko moduan egindakoak.
• Antonimoak kontrako adiera duten hitzak dira. Ikasleak saia daitezela honako hitz hauen
antonimoak zein diren esaten: txiki, argi, motel, arin, eskuzabal, jakintsu...
TS, TX ETA TZ KONTSONANTE MULTZOA

• Atal honetan ortografia-arau jakin bat landuko dugu, eta idatzizko adierazpenean sarritan
egiten diren akatsak zuzentzen eta horien inguruan hausnartzen saiatuko gara.
• Hizkuntzaren erabilerari dagokionez, morfosintaxiarekin eta lexikoarekin batera, ortografia
lantzeak ere berebiziko garrantzia izango du, ikasleak idatzizko adierazpena modu zuzen
eta egokian gara dezan.
11
• Unitate honetan, ts, tx eta tz kontsonante-multzoa azaltzen da. Horretarako, hainbat arau-
gomendio biltzen dituen taula bat izango dute eskura ikasleek, beste hainbeste adibidez
lagunduta.
• Oro har, hitz hasieran tx soilik agertzen da; hitz tartean hirurak, eta hitz amaiera tx ez da
oso ohikoa, adibide gutxi batzuk ditugu, besteak beste; txepetx. Aditzari txertatzen zaion
-tzen, -tzea eta halako atzizkiak -tz erabiliz idazten dira. Atzizkietan ere ugari dira kontso-
nante horiek, eta ongi erreparatu behar diogu nola idazten den horietako bakoitza.
NARRAZIOA II: IPUIN LITERARIOA
• Ipuin literarioa narrazio labur bat da. Gai bat du abiapuntu, eta hortik sortzen da kontatu nahi
den istorioa, harik eta espero ez dugun amaiera batera iritsi arte. Beraz, hiru atal bereizten
dira ipuin batean: hasiera, korapiloa eta amaiera. Esan bezala, gai batetik abiatuta hori
aldatzen duten hainbat ekintza gertatzen dira, eta amaieran egoera berri bat sotzen da.
• Euskal ipuingintzari dagokionez, hasiera XIX. mendean kokatzen dugu, eta XX. mendearen
erdialderaino luzatu zen lehen aldi hori; ohiturazko ipuinak egiten ziren bereziki. Garai hartan
sortu zen tradizio idatzizko ipuina, eta ordukoak ditugu Kirikiño, Errose Bustintza eta Nemesio
Etxaniz idazleak. Interneten aurkituko duzue haiei buruzko informazioa:
Kirikiño: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/kiriki.pdf
Errose Bustintza: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/bustintz.pdf
Nemesio Etxaniz: http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/etxaniz.pdf
• 50eko hamarkadan sortu zen benetako ipuin garaikidea honako idazle hauen eskutik: Jon
Mirande, Gabriel Aresti... garai hartan literatur aldizkariak ugaritu ziren, eta ipuinak ongi
egokitzen ziren formatu horretara, horrexegatik bizi izan zuten horrelako gorakada.
• Hala ere 1961era arte itxaron beharko dugu lehen ipuin-bilduma modernoa aurkitzeko;
horixe dugu Martin Ugalderen Hiltzaileak lana; garai hartan aldizkarietatik ipuin-bildumak
argitaratzera pasa ziren, eta, beraz, ipuinak garrantzi handiagoa hartzen du. Askok, hala ere,
lehenengo ipuin-bildumatzat Anjel Lertxundiren Hunik arrats artean jotzen dute,
generoarekiko kontzientzia zabaldu baitzuen.
• Azken urteetan ugaritu egin dira ipuingintzan dabiltzan idazleak; horien artean ditugu
Bernardo Atxaga eta Joseba Sarrionandia, baina baita Iban Zaldua, Harkaitz Cano eta beste
asko ere.
TESTUA: Ispilua
• Atal honetan Joxantonio Ormazabalen ipuin bat irakurriko dute ikasleek, eta ondoren, ariketa
pare bat egingo dute ipuinaren egitura aztertzeko. Jarraian, haur eta gazteen literaturan aditu
zen autore horri buruzko informazioa bilatu beharko dute Interneten.
Egiten jakin IPUIN BAT SORTZEA

• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleak ipuin bat sortu beharko du. Horretarako, aintzat hartu
beharko ditu, batetik, ipuina osatzen duten atalak; eta bestetik, irudietan ageri diren pertso-
naiak, azken horiek izango baitira istorioaren protagonistak. Gezurra badirudi ere, abiapuntu
berbera izan arren, ipuin oso desberdinak idatziko dituzte ikasleek.
11
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoan dagoen ikur horiak adierazten du ikasleek
Arterako gaitasuna landuko dutela; izan ere, jarduerak ikaslearen sormena sustatzeaz gain,
kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz balioesteko gaita-
suna ere garatuko baitute.

Gainera, amaierako jarduerak egin aurretik, eduki horiek gogorarazten eta freskatzen lagun-
tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Denborazko perpausak. Ahalera eta
agintera); testu-tipologia (Iritzi-artikulua) eta literatura (Narrazioa II: ipuin literarioa).
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, kontzeptu mapen eta antzekoen era-

tako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena (Mun-
duko erlijioen ikurrak), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa (Katuaren historia) eta
literatura (Azeri ausartak oiloa darama) lantzeko 14 jarduera egingo dituzte ikasleek.
• Gaitasunei dagokienez, izar urdinak adierazten du Elkarbizitzarako gaitasuna landuko dela;
izan ere, beste kulturak eta horien ikur edo elementuak ezagutzeak haiekiko errespetua
areagotu dezake. Bestalde, izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean
komunikatzeko gaitasuna landuko dela, komunikazio-egoera ezberdinetan sortutako ahozko
mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu. Azkenik, izar berdearen arabera,
ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute, ikasitakoak beste egoera
batzuetara mobilizatu eta transferitu beharko baitituzte.

• Ikasleak herriko eliza zahar bati eman nahi zaion erabilera berriari buruzko iritzi-artikulu bat
idatziko du. Horretarako, emango zaizkion zenbait aholku kontuan izan beharko ditu, eta
unitatean zehar ikusitako testuak erreferentziatzat hartu. Gainera, ondoko koadroan baliaga-
rri gerta dakizkiokeen zenbait elementu biltzen dira, idazlanean erabil ditzan.
tura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere, iritzi-artikuluak idatzita ikasleek ida-
tzizko komunikazioa landu eta hobetuko baitute.
Sakontzeko
11
1 Markatu perpaus zuzenak. 6 Berridatzi perpausok.

Helduko direnean, mesedez esan. • Heldu eta berehala ohean sartu ziren, neka-neka eginda
Heltzen direnean, mesedez esan. baitzeuden.
Etorri diren guztietan arazo bera izan dute bertakoekin. bezain laster
tortzen diren guztietan arazo bera izan dute

E • Txindokitik zetozela istripu larria izan zuten autoarekin.
bertakoekin. larik
Lanak amaitudakoan kalera aterako gara. • Anerekin egon naizenetan zerbait arraroa sumatu dut.
Lanak amaitutakoan kalera aterako gara. bakoitzean
2 Inguratu erantzun zuzena. 7 Inguratu erantzun zuzena.

• Hemen nagoen/nago bitartean egunero ikusiko dut. • Ezer esan/esanda/esateko aurretik pentsatu egin
• Etxera heltzen/helduko zaretenean deitu egin behar beharko genuke.
didazue. • Hanka sartzen duzuela/duzuen/duzu guztietan
• Menditik etortzen ari zela/zetorrela orkatila bihurritu harrapatzen zaituztet.
zuen. • Saria jasotzen ari zen/zenik/zenean, bihotzekoak eman
• Lagunak agurtukoan/agurtutakoan amamarenera joan zion.
ziren. • Berria jakin/jakinda/jakinik ondoren, negarrari ekin zion.
• Sua ondo itzali/itzaltzen zutenean joan ziren suhiltzaileak.
8 Amaitu hasita dauden esaldiak.
3 Bete hutsuneak zerrendako menderagailuak erabiliz. • Zuon laguna aurkeztu zenidatenean
aurretik bezain laster -etik aurretik
• Oheratu lo seko geratzen da umea. • Lagunak heltzen ari zirenean
• Lanik gabe geratu zen ezertarako gogorik ez
duela dago. • Afaria zerbitzatu baino lehen
• Arropa garbigailuan sartu ondo begiratu
behar da poltsikoetan.
• Sartu ateratzen utzi behar izaten da. 9 Esan denborazko esaldi hauek zer adierazten duten:
aurrekotasuna, aldiberekotasuna, berehalakotasuna,
4 Hutsuneak bete. gerokotasuna edo maiztasuna.
• Istripua izan zuen arazoak besterik ez • joan bezain pronto:
dauzka. • barre egitean:
• Etortzen naiz horrela aurkitzen zaitut. • jakindakoan:
• Idazlan bat idatzi eskematxoa egin behar • esan aurretik:
dugu.
5 Sortu esaldi bana menderagailu hauekin.
• ahal/egiten/zuen/borroka/zuen/guztietan
• Aurretik:

• -takoan:
• ezagutu bezain ikusi laster nuen egin
• -(e)nean:

• -(e)larik:
11
1 Aukeratu aditz egokia. 6 Aukera ezazu erantzun zuzena.

• Zuk horrela jokatuz gero, arazoak izan ditzakezu/dezake. Utziozu euritakoa Ikerneri, euria ari du eta.
• Nik ezin ditzaket/dezakezu gutun horiek guztiak irakur Utz ezazu euritakoa Ikerneri, euria ari du eta.
ordu batean. Esaiozu egia horiei, gure lagunak dira eta.
• Gosea guk ogia janez ken dezakegu/ditzakete. Esaiezu egia horiei, gure lagunak dira eta.
• Haiek berriro hauta dezakete/ditzakezu alkate hori. Emaizkiezu goraintziak zure lagunari.
Emaizkiozu goraintziak zure lagunari.
2 Erantzun hurrengo galderei ahalera erabiliz.
• Zer egin dezakegu hizkuntza bat ikasteko? (telebista ikusi) 7 Ordezka ezazu infinitiboa aginte adizkiak jarriz.
Ezer ez dakizu eta egon isilik, mesedez! Egon zaitez
• Zer egin dezakezu ondo pasatzeko?(liburuak irakurri) • Zuek ez erosi ikusitako guztia.
• Ekarri egunkariok ea zer dakarten!
• Zer egin dezakezue sudokua amaitzeko? (laguntza • Gorde ondo diru-zorroa, lapur asko dabil eta.
eskatu)

• Lasaitu, emakumea, ez da ezer jazoko.
3 Bete hutsuneak aditz zuzena aukeratuz.
8 Irakurri esaldiak eta eman agindua edo aholkua.
daitezke dezakezu dezakete dezake
• Umeari belarra ez zapaltzeko.
• Antilope jauzilariak edan gabe bizi
• Palma-urtxintxak lurra zula dituen hanka • Inori kontuz ibiltzeko.
indartsuekin.

• Kameleoiek, espezieen arabera, 7 cm-tik 60 cm-rainoko
luzera eduki • Ezer ez ukitzeko.
• Zuk nahi baduzu, etxera iguana bat eraman
4 Osatu taula falta diren elementuak.

9 Hutsuneak bete itzazu.
• Botoa eman (zuk), garrantzitsua da eta!
NOR NORK Ekintza Aditz jokatua • Eman (zuek) bakea, hitz egin nahi dugu eta!
haiek etorri
• Joan (zu), ez zaizu damutuko!
hura guk erosi
• Eros (zuk), merke daude eta!
zuek saiatu
10 Asmatu esaldiak adizki hauek erabiliz.
5 Berridatzi esaldiak ahalerako laguntzaileak erabiliz. • zaitez:
• Hirian bizi zenez, sarritan joan ahal zen antzokira. • itzazue:
• iezaiozu:
• Lehen zu bizikletaz etorri ahal zinen lanera; orain, ostera, • ezazu:
ezinezkoa da.

• Gu ezin ginen joan horra umeak ginelako.

11
ERANTZUNAK
21. FITXA
• Anerekin egon naizenetan zerbait arraroa sumatu dut.
Anerekin egon naizen bakoitzean zerbait arraroa sumatu
dut.
Helduko direnean, mesedez esan. 7 Inguratu erantzun zuzena.
Heltzen direnean, mesedez esan. • Ezer esan aurretik pentsatu egin beharko genuke.
Etorri diren guztietan arazo bera izan dute bertakoekin. • Hanka sartzen duzuen guztietan harrapatzen zaituztet.
Etortzen diren guztietan arazo bera izan dute • Saria jasotzen ari zenean, bihotzekoak eman zion.
bertakoekin. • Berria jakin ondoren, negarrari ekin zion.
Lanak amaitudakoan kalera aterako gara.
Lanak amaitutakoan kalera aterako gara. 8 Amaitu hasita dauden esaldiak.
• Zuon laguna aurkeztu zenidatenean poz handia hartu
2 Inguratu erantzun zuzena. nuen.
• Hemen nagoen bitartean egunero ikusiko dut. • Lagunak heltzen ari zirenean leherketa handi bat entzun
genuen.
• Etxera heltzen zaretenean deitu egin behar didazue.
• Afaria zerbitzatu baino lehen dena prest edukitzea
• Menditik zetorrela orkatila bihurritu zuen.
komeni da.
• Lagunak agurtutakoan amamarenera joan ziren.
• Sua ondo itzali zutenean joan ziren suhiltzaileak. 9 Esan denborazko esaldi hauek zer adierazten duten:
3 Bete hutsuneak zerrendako menderagailuak erabiliz. gerokotasuna edo maiztasuna.
• Oheratu bezain laster lo seko geratzen da umea. • joan bezain pronto: aldiberekotasuna
• Lanik gabe geratu zen-etik ezertarako gogorik ez duela • barre egitean: aldiberekotasuna
dago. • jakindakoan: gerokotasuna
• Arropa garbigailuan sartu aurretik ondo begiratu behar da • esan aurretik: aurrekotasuna
poltsikoetan.
• Sartu aurretik ateratzen utzi behar izaten da. 10 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• ahal/egiten/zuen/borroka/zuen/guztietan
4 Hutsuneak bete.
Ahal zuen guztietan borroka egiten zuen.
• Istripua izan zuenenetik arazoak besterik ez dauzka.
• ezagutu bezain ikusi laster nuen egin
• Etortzen naizen bakoitzean horrela aurkitzen zaitut.
Ikusi bezain laster ezagutu egin nuen.
• Idazlan bat idatzi aurretik eskematxoa egin behar dugu.

• Aurretik:
• -takoan:
• -(e)nean:
• -(e)larik:
6 Berridatzi perpausok.
• Heldu eta berehala ohean sartu ziren, neka-neka eginda
baitzeuden.
Heldu bezain laster ohera sartu ziren, neka-neka eginda
baitzeuden.
• Txindokitik zetozela istripu larria izan zuten autoarekin.
Txindokitik zetozelarik istripu larria izan zuten autoarekin.
11
ERANTZUNAK
22. FITXA
Esaiezu egia horiei, gure lagunak dira eta.
Emaizkiezu goraintziak zure lagunari.
Emaizkiozu goraintziak zure lagunari.
1 Aukeratu aditz egokia.
• Zuk horrela jokatuz gero, arazoak izan ditzakezu. 7 Ordezka ezazu infinitiboa aginte adizkiak jarriz.
• Nik ezin ditzaket gutun horiek guztiak irakur ordu batean. Ezer ez dakizu eta egon isilik, mesedez! Egon zaitez
• Gosea guk ogia janez ken dezakegu. • Zuek ez erosi ikusitako guztia. Ez ezazu eros
• Haiek berriro hauta dezakete alkate hori. • Ekarri egunkariok ea zer dakarten! Ekar itzazu(e)
•G
orde ondo diru-zorroa, lapur asko dabil eta. Gorde
2 Erantzun hurrengo galderei ahalera erabiliz. ezazu(e)
• Zer egin dezakegu hizkuntza bat ikasteko? (telebista ikusi) • Lasaitu, emakumea, ez da ezer jazoko. Lasai(tu) zaitez
Telebista ikus dezakezue
• Zer egin dezakezu ondo pasatzeko?(liburuak irakurri) 8 Irakurri esaldiak eta eman agindua edo aholkua.
Liburuak ikus ditzaket • Umeari belarra ez zapaltzeko.
• Zer egin dezakezue sudokua amaitzeko? (laguntza Ez ezazu belarra zapaldu!
eskatu) • Inori kontuz ibiltzeko.
Laguntza eska dezakegu Kontuz ibil zaitez!
• Ezer ez ukitzeko.
Ez ezazu ezer ukitu!
• Antilope jauzilariak edan gabe bizi daitezke.
• Palma-urtxintxak lurra zula dezake dituen hanka 9 Hutsuneak bete itzazu.
indartsuekin.
• Botoa eman ezazu (zuk), garrantzitsua da eta!
• Kameleoiek, espezieen arabera, 7 cm-tik 60 cm-rainoko
• Eman ezazue (zuek) bakea, hitz egin nahi dugu eta!
luzera eduki dezakete.
• Joan zaitez (zu), ez zaizu damutuko!
• Zuk nahi baduzu, etxera iguana bat eraman dezakezu.
• Eros itzazu (zuk), merke daude eta!
10 Asmatu esaldiak adizki hauek erabiliz.
NOR NORK Ekintza Aditz jokatua • zaitez:

haiek etorri etor daitezke • itzazue:
hura guk erosi eros dezakegu
• iezaiozu:
zuek saiatu saia zaitezkete
• ezazu:
5 Berridatzi esaldiak ahalerako laguntzaileak erabiliz.

• Hirian bizi zenez, sarritan joan ahal zen antzokira.
joan zitekeen
• Lehen zu bizikletaz etorri ahal zinen lanera; orain, ostera,
ezinezkoa da.
etor zintezkeen
• Gu ezin ginen joan horra umeak ginelako.
ezin gintezkeen joan
6 Aukera ezazu erantzun zuzena.

Utziozu euritakoa Ikerneri, euria ari du eta.
Utz ezazu euritakoa Ikerneri, euria ari du eta.
Esaiozu egia horiei, gure lagunak dira eta.
11
SAKONTZEKO
21. FITXA
1 Markatu perpaus zuzenak. 6 Berridatzi perpausok.

Hori amaitzen duten arte ezin dira mugitu. • Hamaiketakoa egin ondoren Alde Zaharrera joan ginen.
Hori amaitzen dute arte ezin dira mugitu. -dakoan
Istripua izan zutenetik ez du autorik hartu. • Ezer esan aurretik bi aldiz pentsatzen duenetakoa da.
Istripua izaten zutenetik ez du autorik hartu. baino lehen
Etorri aurretik bazuten horren berri. • Denak agurtu ondoren, ospa egin genuen atzera begiratu
Etor aurretik bazuten horren berri. gabe.
-takoan
• Arrautzak errun aurretik/ostera/gerora oso urduri egoten
da. • Ikusi bezain/adina azkar konturatu zen oker zegoela .
• Gazta egiten zuela/zuenean/zuelako erosi egiten genion. • Kalean nengoen/nengoenean ez nuen ezer susmagarririk
• Otordua amaitutako/amaitutakoan/amaitu pilulak ikusi.
hartzen ditu. • Zerrendak egin baino lehen/aurretik ondo aztertu behar
• Ezagutzen zaitudanetik/zaitudala/zaitut inoiz ez dituzu izan zituen kasuak.
gonak jantzi. • Hori egiten ez duten artean/arteraino, ez dago inolako
arazorik.
3 Bete hutsuneak zerrendako menderagailuak erabiliz
(aukera bat baino gehiago dago). 8 Amaitu hasita dauden esaldiak.
-takoan bezain laster -n guztietan • Berandu iritsi zirenean
eta berehala
• Lana amaitu etxera joan ginen. • Mahaia jarrita dagoenean,
• Bulegora heldu lan egiteari ekingo diot.
• Atea itxi konturatu nintzen giltzak barruan • Kalera atera baino lehen
zeudela.

• Aterki gabe nago euria hasten da.
9 Esan denborazko esaldi hauek zer adierazten duten:
4 Hutsuneak bete. aurrekotasuna, aldiberekotasuna, berehalakotasuna,
• Txarteldegiak ireki zituzten ez zegoen gerokotasuna edo maiztasuna.
txartelik. • egin eta berehala:
• Nahi etorri, ondo hartuko zaitugu eta. • esaten duen guztietan:
• Turroia jan hortza hautsi zuen. • etorri zirenez gero:
• Istripua izan herren dago. • joateaz batera:
5 Sortu esaldi bana menderagailu hauekin. 10 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• Eta berehala:
• lasaiago/erretiratu/askoz/bizi/dira/zirenetik
• Ondoren:

• -(e)n bitartean:
• zabaldu/denda/denak/korrika/zutenean/sartu ziren
• -t(z)erakoan:

11
SAKONTZEKO
22. FITXA
1 Aukeratu aditz egokia. 6 Aukera ezazu erantzun zuzena.

• Nork eska dezake/ditzake behartsuentzako laguntza? Ekar itzazue zerbait Andorratik.
• Piratei buruzko liburu hori edonork irakur dezake/ Ekar ezazue zerbait Andorratik.
dezakegu. Aizue, ireki ezazue atea, mesedez!
• Zuek ezin ditzakezu/ditzakezue traste horiek guztiak Aizue, ireki itzazue atea, mesedez!
eraman.
Ekar iezadazu betaurrekoak.
• Gaztegunera hurbiltzen badira, bertan ikus ditzakete/
dezake aldizkari horiek. Ekar iezazkidazu betaurrekoak.

7 Ordezka ezazu infinitiboa aginte adizkiak jarriz.
• Zer egin dezaket hotzik ez izateko? (arropa gehiago) • Eutsi, gazteok, ez galdu itxaropenik!
• Erakutsi poltsa, ea zer daukazun
• Zer egin dezakete haiek saskibaloian ondo jokatzeko? • Joan bazterrera, ez dago lekurik eta
(entrenatzaile on bat kontratatu) • Eraman ogitartekoak badaezpada.
• Sartu barrura, hemen gaude eta!
• Zer egin dezakezu azterketa gainditzeko?(behar beste
ikasi) 8 Irakurri esaldiak eta eman agindua edo aholkua.
• Medikuarenera joateko.

• Isiltzeko.
zaitezkete dezakezue ditzakegu gaitezke
• Guk ezin animaliak kaiola barruan ikus. • Zuri zerbait emateko.
• Zoologiko horretara ezin zuek jana sar,
debekatuta dago eta.
• Lasaitzeko.
• Lehoinabarra ikustera parke horretara joan

zuek.
• Gu ezin baso horretan sar otsoak badaude. 9 Hutsuneak bete itzazu.
• Piztu (zuek) argiak, ez da ezer ikusten.
• Mugi (zu), berandu da.
NOR NORK Ekintza Aditz jokatua • Jolas elkarrekin!
haiek zu ekarri • Etor hona!
ni hurbil
haiek hura eraman 10 Asmatu esaldiak aditz hauek erabiliz.
• zaitezte:
5 Berridatzi esaldiak ahalerako laguntzaileak erabiliz. • itzazu:
• Haiek ezin ziren uretara sartu soroslerik ez zegoelako. • iezazkidazu:
• iezaiezu:
• Ni ezin nintzen harritu asko ikusitako nintzelako.

• Ezin ziren hurbildu egun horretan olatu itzelak zeudelako.

11
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
21. FITXA 7 Inguratu erantzun zuzena.

• Ikusi bezain azkar konturatu zen oker zegoela .
1 Markatu perpaus zuzenak. • Kalean nengoenean ez nuen ezer susmagarririk ikusi.
Hori amaitzen duten arte ezin dira mugitu. • Zerrendak egin baino lehen ondo aztertu behar izan
Hori amaitzen dute arte ezin dira mugitu. zituen kasuak.
Istripua izan zutenetik ez du autorik hartu. • Hori egiten ez duten artean, ez dago inolako arazorik.
Istripua izaten zutenetik ez du autorik hartu.
Etorri aurretik bazuten horren berri. 8 Amaitu hasita dauden esaldiak.
Etor aurretik bazuten horren berri. • Berandu iritsi zirenean haserre egin zien irakasleak.
• Mahaia jarrita dagoenean, ez diote inori itxaroten
bazkaltzeko.
• Arrautzak errun aurretik oso urduri egoten da.
•Kalera atera baino lehen, ilea txukun-txukun jarri nahi
• Gazta egiten zuenean erosi egiten genion. izaten du.
• Otordua amaitutakoan pilulak hartzen ditu.
• Ezagutzen zaitudanetik inoiz ez dituzu gonak jantzi.
9 Esan denborazko esaldi hauek zer adierazten duten:
gerokotasuna edo maiztasuna.
3 Bete hutsuneak zerrendako menderagailuak erabiliz
(aukera bat baino gehiago dago). • egin eta berehala: aldiberekotasuna
• Lana amaitu bezain laster etxera joan ginen. • esaten duen guztietan: maiztasuna
• Bulegora heldutakoan lan egiteari ekingo diot. • etorri zirenez gero: gerokotasuna
• Atea itxi eta berehala konturatu nintzen giltzak barruan • joateaz batera: aldiberekotasuna
zeudela.
• Aterki gabe nagoen guztietan euria hasten da.
• lasaiago/erretiratu/askoz/bizi/dira/zirenetik
4 Hutsuneak bete. Askoz lasaiago bizi dira erretiratu zirenetik.
• Txarteldegiak ireki zituztenean ez zegoen txartelik. • zabaldu/denda/denak/korrika/zutenean/sartu ziren
• Nahi bezain laster etorri, ondo hartuko zaitugu eta. Denda zabaldu zutenean, denak korrika sartu ziren.
• Turroia jaterakoan hortza hautsi zuen.
• Istripua izan zuenetik herren dago.

• Eta berehala: Egin eta berehala atseden hartu behar da.
• Ondoren: Egin ondoren zuzendu egin behar da.
• -(e)n bitartean: Egiten duzun bitartean ez entretenitu.
• -t(z)erakoan: Egiterakoan kontzentratu egin behar duzu.
6 Berridatzi perpausok.
• Hamaiketakoa egin ondoren Alde Zaharrera joan ginen.
Hamaiketakoa egindakoan Alde Zaharrera joan ginen.
• Ezer esan aurretik bi aldiz pentsatzen duenetakoa da.
Ezer esan baino lehen bi aldiz pentsatzen duenetakoa da.
• Denak agurtu ondoren, ospa egin genuen atzera begiratu
gabe.
Denak agurtutakoan ospa egin genuen atzera begiratu
gabe.
11
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
22. FITXA 6 Aukera ezazu erantzun zuzena.

Ekar itzazue zerbait Andorratik.
1 Aukeratu aditz egokia. Ekar ezazue zerbait Andorratik.
• Nork eska dezake behartsuentzako laguntza? Aizue, ireki ezazue atea, mesedez!
• Piratei buruzko liburu hori edonork irakur dezake. Aizue, ireki itzazue atea, mesedez!
• Zuek ezin ditzakezue traste horiek guztiak eraman. Ekar iezadazu betaurrekoak.
• Gaztegunera hurbiltzen badira, bertan ikus ditzakete Ekar iezazkidazu betaurrekoak.
aldizkari horiek.
7 Ordezka ezazu infinitiboa aginte adizkiak jarriz.
• Eutsi, gazteok, ez galdu itxaropenik! Eutsi iezaiozue
• Zer egin dezaket hotzik ez izateko? (arropa gehiago)
• Erakutsi poltsa, ea zer daukazun! Erakuts(i) ezazu
Arropa gehiago jantz dezakezu
• Joan bazterrera, ez dago lekurik eta! Joan zaitez(te)
• Zer egin dezakete haiek saskibaloian ondo jokatzeko?
• Eraman ogitartekoak badaezpada. Eraman itzazu(e)
(entrenatzaile on bat kontratatu)
• Sartu barrura, hemen gaude eta! Sar zaitez(te)
Entrenatzaile on bat kontrata dezakete
• Zer egin dezakezu azterketa gainditzeko?(behar beste 8 Irakurri esaldiak eta eman agindua edo aholkua.
ikasi)
• Medikuarenera joateko.
Behar beste ikas dezaket
Joan zaitez medikuarenera!
3 Bete hutsuneak aditz zuzena aukeratuz. • Isiltzeko.
• Guk ezin ditzakegu animaliak kaiola barruan ikus. Isildu zaitez(te)!
• Zoologiko horretara ezin dezakezue zuek jana sar, • Zuri zerbait emateko.
debekatuta dago eta. Emadazu / eman iezadazu hori, mesedez!
• Lehoinabarra ikustera parke horretara joan zaitezkete • Lasaitzeko.
zuek.
Lasai egon zaitez(te)
• Gu ezin gaitezke baso horretan sar otsoak badaude.
9 Hutsuneak bete itzazu.
4 Osatu taulan falta diren elementuak.
• Piztu itzazue (zuek) argiak, ez da ezer ikusten.
NOR NORK Ekintza Aditz jokatua • Mugi zaitez (zu), berandu da.
haiek zu ekarri ekar zaitzakete • Jolas zaitezte elkarrekin!
ni hurbil hurbil naiteke • Etor zaitez hona!
haiek hura eraman dezakete
10 Asmatu esaldiak aditz hauek erabiliz.
5 Berridatzi esaldiak ahalerako laguntzaileak erabiliz. • zaitezte:

• Haiek ezin ziren uretara sartu soroslerik ez zegoelako.
• itzazu:
ezin zitezkeen uretan sar
• iezazkidazu:
• Ni ezin nintzen harritu asko ikusitako nintzelako.
ezin nintekeen harri(tu • iezaiezu:
• Ezin ziren hurbildu egun horretan olatu itzelak zeudelako.

ezin zitezkeen hurbil(du
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri iritzi-artikulua eta idatzi subjektibotasuna adierazten duten egiturak.
Benetan harritzen nau zientziak berez duen garatzeko indarrak. Galdera batek bes-
te bat ekartzen du, erantzun batek beste norabait joateko atea irekitzen baitu. Horrek
egiten du jakintzan sakontzea eta zabaltzea. Uste dut gizartea ez dela ohartzen eta
ez duela aintzat hartzen. Nire ustez, zientziak berezkoa du garatzeko indarra, baita
gu garatzekoa ere; eta hori ona da, txarra baino gehiago.
Horrekin lotuta, txundigarria iruditzen zait, ordenagailuak zabaldu direnetik, zer

indar eman dion horrek zientziari, aurrera egiteko, zabaltzeko eta sakontzeko.
GRAMATIKA 2 Lotu zatiak denborazko perpausak osatzeko.

Trenean sartzerakoan, • • postre berezia eskatzen dut.
Zumaian bizi direnetik, • • maizago ikusten ditut senideak.
Harik eta txokolatea jan arte, • • ez naiz asetzen.
Korrika hasi eta berehala, • • tiketa trenbidera erori zait.
Aukera dagoen guztietan, • • lasterketa irabaziko nuela jakin nuen.
GRAMATIKA 3 Aukeratu menderagailu egokia esaldiak osatzeko.

• Jaten dudan artean / dudanetik egunkaria irakurtzen dut.
• Esnatu bezain laster, / Esnatzerakoan, gosaria prestatu ohi dugu.
• Heldu garenerako / garen heinean lana eginda zegoen jada.
• Igerilekura sartzean / sartu aurretik dutxa hartzea nahitaezkoa da.
• Supermerkatura joaten den bakoitzean / bitartean goxoki bat ekartzen dit.
GRAMATIKA 4 Osatu testua aginterako aditzak erabiliz.

Andoni, etor hona, mesedez. Itzal ordenagailua eta jantzi
; bila giltzak nire poltsan eta joan eskolara
arrebaren bila eta etor biok etxera. Kontuz bidea gurutzatzerakoan.
Har tinko arreba eskutik eta begira autorik datorren.
PROBA
GRAMATIKA 5 Aukeratu ahalerako laguntzaile egokia.
• Ezin zain geratu, oso berandu da.
a) gaitezke b) dezakegu c) dezaket
• Etxerako bidean afaria eros , nahi baduzue.
a) ditzaket b) nezake c) naiteke
• Zapatak berogailu azpian utz , lehor daitezen.
a) zaitezke b) zintezke c) ditzakezu
• Herritarrek ezin gertatutakoa sinetsi.
a) dezakete b) daitezke c) litezke
LEXIKOA 6 Lotu hiru zutabeetako hitzak.
sinonimoak antonimoak
Itxi • • zikoitz • • aberats
arlote • • adoretsu • • ireki
ausart • • zerratu • • eskuzabal
zeken • • argi • • koldar
burutsu • • eskale • • ergel
LEXIKOA 7 Bilatu antonimo bikoteak.
goiz – zail – berandu – gihartsu – tiratu – etsai

erraz – bultzatu – ahul – kide – zarpail – dotore
• / • /
• / • /
• / • /
ORTOGRAFIA 8 Osatu hitzak ts, tz eta tx erabiliz.
• hon • i el • o o
• i usi • sal aile • i irio
• ur in a • akurtzar • merkatari a
• isa • ano • orimalo
• alupa • hau • a erakada
PROBA
ORTOGRAFIA 9 Osatu esaldietako hitzak ts, tz edo tx erabiliz.
• En uleei ulergai egin zaie zien ialarien diskur o bi ia.
• I ulapikoa hau i eta Ame i ai urra erosi nion a o urtebete erako.
• Jer ea eran i eta apela kendu dut e era sar erakoan.
• O ailean, mar oan eta maia ean epe ei buruzko hi aldia egingo dute.
• an azale hu a da Alai , ipo jan irik agertu zaigu gaur ikaste ean.
LITERATURA 10 Zure ustez, zein atali dagokio zatu hau, hasierari, korapiloari edo amaierari? Arrazoitu.
Zerutar bat
Alde egin zuen leloak; atera zuen arloteak maleta eta zaldi gainera igota, joan zen pozik. Besteak,
berriz, bota behar zituen gibelak ahotik mendi hartako bazter guztiak arakatzen, batera eta bestera;
azkenean arnasestuka, bueltatu zen zaldia eskatzeko asmotan, eta aho bete hortz geratu zen inor
ikusi ez zuenean.
Ulertu zuen guztia eta etxera joan zen lotsatuta.
Emazteak, heldu zenean:
– Eta, ikusi duzu?
– Bai.
– Eta zaldia non dago?
– Eman egin diot Juani eramateko, beharbada guk baino beharrizan handiagoa izango du eta.
– Ai! Zu bezalako gizonik ez dago! Zorionekoa zurekin ezkondu nintzen ordua!
Atal hau
Iritzi-artikuluetan ikuspuntu subjektiboa identifikatzeko gai da. 1
Bi perpaus lotuz, badaki denborazko perpausak osatzen. 2
Denborazko perpausak egoki osatzen ditu. 3
Ahalerako aditz laguntzaileak bereizten ditu eta egoki erabiltzen ditu. 4
Testuinguruaz lagunduta, badaki ahalera erabiltzen. 5
Sinonimoak eta antonimoak bereizten ditu. 6
Antonimoak identifikatzeko gai da. 7
Egoki idazten ditu ts, tx eta tz letradun hitzak. 8
Egoki erabiltzen ditu ts, tx eta tz letradun hitzak. 9
Ipuin literarioen atalak ezagutzen ditu eta identifikatzeko gai da. 10
ERANTZUNAK 4 Andoni, etor zaitez hona, mesedez. Itzal ezazu ordenagailua

eta jantzi zaitez; bila itzazu giltzak nire poltsan eta joan zaitez
1 • Benetan harritzen nau eskolara arrebaren bila eta etor zaitezte biok etxera. Kontuz
bidea gurutzatzerakoan. Har ezazu tinko arreba eskutik eta
• Uste dut begira ezazue autorik datorren.
• Nire ustez, 5 • Ezin gaitezke zain geratu, oso berandu da.
• eta hori ona da txarra baino gehiago • Etxerako bidean afaria eros nezake, nahi baduzue.
• txundigarria iruditzen zait • Zapatak berogailu azpian utz ditzakezu, lehor daitezen.
2 • Trenean sartzerakoan, tiketa trenbidera erori zait. • Herritarrek ezin dezakete gertatutakoa sinetsi.
• Zumaian bizi direnetik, maizago ikusten ditut senideak. 6 • itxi, zerratu, ireki
• Harik eta txokolatea jan arte, ez naiz asetzen. • arlote, eskale, aberats
• Korrika hasi eta berehala, lasterketa irabaziko nuela jakin • ausart, adoretsu, koldar
nuen.
• zeken, zikoitz, eskuzabal
• Aukera dagoen guztietan, postre berezia eskatzen dut.
• burutsu, argi, ergel
3 • Jaten dudan artean egunkaria irakurtzen dut.
7 • goiz / berandu • zarpail / dotore
• Esnatu bezain laster gosaria prestatu ohi dugu.
• zail / erraz • gihartsu / ahul
• Heldu garenerako lana eginda zegoen jada.
• bultzatu / tiratu • etsai / kide
• Igerilekura sartu aurretik dutxa hartzea nahitaezkoa da.
• Supermerkatura joaten den bakoitzean goxoki bat ekartzen
dit.
8 • otso
• hontz • itzel
• itsusi • saltzaile • txitxirio
• urtxintxa • txakurtzar • merkataritza
• isats • txano • txorimalo
• txalupa • hauts • atzerakada
9 • Entzuleei ulergaitz egin zaie zientzialarien diskurtso bitxia.

• Itsulapikoa hautsi eta Ametsi aitzurra erosi nion atzo
urtebetetzerako.
• Jertsea erantzi eta txapela kendu dut etxera sartzerakoan.
• Otsailean, martxoan eta maiatzean txepetxei buruzko
hitzaldia egingo dute.
• Txantxazale hutsa da Alaitz, ipotx jantzirik agertu zaigu
gaur ikastetxean.
10 Amaierari dagokio.
Priore-etxea
Etxea isilean zegoen, baita kanpoaldea ere. Sentsazioa arrotza egin zitzaion, bere auzoko za-
rata guztiak entzutera oso ohitua zegoelako: autoak, motorrak, bozak gaueko ordu txikietan.
Lokartzea kosta egin zitzaion. Lo sakonetik gertu zegoen, zarata batek izutu eta ohean jauzi
egin zuenean. Erne egon zen, baina ez zuen beste deus entzun. Norbaitek ateren bat itxiko
zuen, edo, agian, amets egin zuen, eta berriz etzan zen. Baina zarata lehor batek itzartu zuen
berriro ere, eta, oraingoan, ziur zegoen ate baten danbatekoa ez zela, ezta ametsa ere. Ohetik
jaiki eta belarria ateari josita egon zen entzuten. Zarata errepikatu egiten zen gutxika; halaz
guztiz, urrundik zetorren. Ikerrek atea ireki zuen oso poliki, eta sudurra atera zuen. Aurpegi
betean jo zuen argi batek itsutu egin zuen.
–Entzun al duzu? -galdetu zion norbaitek.
Ikarak harrituta utzi izan ez balu, oihu egingo zukeen. Segundo batzuk behar izan zituen
bere onera itzultzeko. Galtzontzillotan, elastiko zahar bat soinean eta linterna eskuan, Aleix
erantzunaren zain zegoen.
–Entzun al duzu? –berriz galdetu zuen.
–Jobar, txo! Sekulako beldurra eman didazu! –erantzun zion Ikerrek.
–Gertatzen den hirugarren gaua da hau.
–Ateren bat izango da.
–Ez… ez du ate-hotsaren antzik…
Supituki, zoruko egur-karraskotsa entzun zuten atzean eta kezka aurpegiz begiratu zioten
elkarri, baina ez ziren lekutik mugitu ere egin. Nolanahi ere, haiengana zetorren; oso ongi
entzun zitzaketen urratsak.
–Zertan zabiltzate? –xuxurlatu zien ahots batek belarrira.
–Zarata entzun dugu -mintzatu zen Iker.
–Nik ere bai… -esan zuen Sarak–. Haizea izango zen.
–Ixo… -moztu zien Aleixek-. Hor da berriro ere…
Isilean egon ziren eta arnasari urduri eutsita. Hala zen, aldizka zorua kolpatzen zuen zerbai-
ten zarata entzuten zen etxeko lekuren batean.
–Zer ote da? –galdetu zuen Ikerrek.
–Iker dezagun –Sarak.
Mutilek Sarari atzetik jarraitu zioten, batez ere kakatiak ez zirela erakusteko, eta hirurek atera
zuten burua eskaileraren barandaren gainetik. Zarata oso garbi iristen zitzaien, leku urrune-
tik bazen ere.
–Jaits gaitezen -agindu zuen Sarak; mutilek ez zuten esan, baina irrikan zeuden kolpeak geldi
zitezen eta nondik zetozen ikertu beharrik izan ez zezaten.
Bat-batean, zarata eten egin zen, eta arnasari eutsi zioten. Orduan, aire-korronte hotz bat
etorri zen zulotik gora, eta hil-oihalaren modura bildu zituen. Ez zuten itxaron gehiago eta
hanka egin zuten gertuen zuten –Sararen– gelaraino. Parrastadan sartu ziren, atea kisketaz
itxi zuten eta sorbaldak haren kontra jarri zituzten, badaezpada ere.
–Zer izan da hori? –galdetu zuen Ikerrek azkenean.
–Mamua… –erantzun zuen Aleixek.
–Zein mamu?
–Sotoan, fraide bat omen dago lurperatuta…
–Umekeriak!
11. unitatea
–Ez dago mamurik etxe honetan –ziurtatu zuen Sarak–. Izan ere, mamuak ez dira existitzen.
–Esan nahi duzuna, baina hau fraide-komentua izan zen aspaldi; horregatik deitzen da Priore-etxea.
Fraideek bizitza osoa ematen zuten bertan, priorearen aginduetara, eta badakizu… fraideak hiltzen zire-
nean, nonbait lurperatzen zituzten eta…
–Ibaiaren ondoan dagoen hilerrian daude ehortzita –moztu zuen Sarak, jardunaren haria ez galtzeko–.
Priore-etxea askoz ere handiagoa zen orduan eta baratzeak eta ukuiluak zituen.
–Pakitak dio fraide bat hormatartekatu egin zutela sotoan eta, batzuetan, haren arima etxean batera eta
bestera paseatzen dela.
–Hormatartekatu? Eta hori zer da? –Ikerrek galdetu zuen.
–Bizirik zegoela, bi paretaren artean zigortu zuten.
–Zergatik?
–Inork ez daki… Agian hilketaren bat egin zuelako… edo lapurreta…
–Eta zuek zer uste duzue?
–Txorakeriak direla esan dizut. Hemen bizi gara aspalditik eta ez dugu ezer arrarorik ez ikusi ez entzun.
–Baina ez dugu horrelako zaratarik ere entzun sekula –azaldu zuen Aleixek.
–Baten batek leihoren bat irekita utziko zuen segur aski…
–Gau... gaueko hamabi eta erdietan? –galdetu zuen Aleixek erlojuari begiratuz–. Eta hiru gauez jarraian?
–Baina, aski da berriketaz! –erantsi zuen Sarak atea ireki bitartean–. Logurak akabatzen nago!
Mutilak irten egin ziren eta pasillo luzearen erdian gelditu ziren.
–Sotoa erakutsiko didazu bihar? –Ikerrek galdetu zuen.
–Bai –erantzun zuen Aleixek– eta Pakitaren arabera fraidea ustez hormatartekatu egin zuten lekua ere
bai.
Ikerrek ez zuen lokartzerik lortzen. Mamuak izan zezakeen itxura imajinatu zuen, eta haren ahots zakar
mindua entzun ere bai, bere hezurrak hilerrian ehortz zitzatela erregutuz. Azkenean, fantasia baino
sakonago errotu zen logura, eta loak hartu zuen, ekialdetik egunsentiaren lehen argiak hurbiltzen ari
zirenean.
Toti Martínez de Lezea: Heriotza harrigarria. Alfaguara/Zubia (moldatua)
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Zergatik kosta egin zitzaion lokartzea Ikerri?

Etxean zaratak entzun zituelako.
Isiltasuna nagusi zelako etxean zein kanpoaldean.
Kanpoaldean jendea ozenki ari zelako hitz egiten.
2 Norekin egin zuen topo Ikerrek bere logelatik irten zenean?
3 Zer dela-eta sortu ziren zaratak? Azaldu gazte bakoitzaren hipotesia.
Iker:
Aleix:
Sara:
4 Etxean zaratak entzuten ziren lehenengo aldia al zen? Nor zen horren jakitun?
5 Zaratak ikertzen hasi zirenean, zein izan zen gazteen jarrera?

Sara beldurtiak atzetik jarraitu zien mutilei.
Sara izan zen ausartena eta mutilek jarraitu zioten erabat beldurtuta.
Sara eta Iker ziren kakatienak, Aleix aurretik joan zen.
Hiru gazteak oso koldarrak izan ziren.
6 Aukeratu neska-mutilen abenturaren sekuentzia egokia.

Zaratek itzartu → gelatik irten → gazteak elkartu → ikertzeari ekin → eskaileretara hurbildu →
zaratak eten → aire-korronte hotza sentitu → Sararen gelan sartu.
Zaratek itzartu → aire-korronte hotza sentitu → ikertzeari ekin → gelatik irten → eskaileretara
hurbildu → zaratak eten → Sararen gelan sartu → gazteak elkartu.
Zaratek itzartu → Sararen gelan sartu → gazteak elkartu → gelatik irten → aire-korronte hotza
sentitu → ikertzeari ekin → eskaileretara hurbildu → zaratak eten.
Z aratek itzartu → ikertzeari ekin → eskaileretara hurbildu → gazteak elkartu → Sararen gelan
sartu → aire-korronte hotza sentitu → gelatik irten → zaratak eten.
11. unitatea
7 Zer argudio ematen ditu Aleixek mamuaren hipotesia azaltzeko?
8 Nolakoak ziren etxea eta inguruak aspaldian? Aukeratu.

Etxea fraide zahar baten etxea izan zen, ingurukoengandik aparte bizi zena.
Fraide-komentua izan zen, inguruko lurretan denetarik zuena.
Hilerri bateko beilatokia izan zen.
Ostatua izan zen, orain bezala.
9 Mutilen arabera, zergatik zebilen ustezko mamua etxean zehar? Azaldu.
10 Aukeratu adierazpen egokia istorioko pertsonaiei buruz, eta arrazoitu.

INTERPRETATU
Sara Aleixen eta Ikerren arreba nagusia da.
Sara eta Iker neba-arrebak dira eta Aleix bien laguna.
Aleix Sararen neba txikia da eta Iker bien laguna.
Iker eta Aleix anaia bikiak dira eta Sara bien laguna.
11 Noren etxean daude testuko pertsonaiak? Arrazoitu zeure erantzuna.
12 Sara, Aleix eta Iker beldurrak airean egon ziren gau hartan. Lotu zutabeak eta lortu
nabarmendutako esamoldearen sinonimoak.
Buruko ileak utzi

Belaunak ikara laztu

Hezur hutsekin bihurtu

Kaka galtzetan bihurtu

Odolak ur egin

Zangoa atzera ibili

Izena: Maila: Data:
13 Testuko pasartean beste pertsonaia bat aipatzen da: Pakita. Nor da zure ustez? Arrazoitu.
Etxean bizi den senidea. Etxean lanean diharduen langilea.
HAUSNARTU 14 Istorioko hiru lagunek zaratak entzutean, beren ohetik jaiki eta ikertzeari ekin zioten. Nola
jokatuko zenuen zuk egoera hartan? Gertatu al zaizu inoiz horrelakorik? Azaldu.
15 Sara hiru umeetan nagusiena da. Zertan igartzen da? Azaldu.
16 Aleix eta Sara neba-arrebak dira, nolakoa dirudi beren arteko harremana? Ba al duzu zuk
anai-arrebarik edo neba-ahizparik? Nolakoa da zuen arteko harremana?
17 Iker hiritarra da eta ez dago ohituta herrietako bizimodura. Zertan dira ezberdinak herrietako
eta hirietako bizimodua? Azaldu.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Priore-etxea testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,

literatura- 7, 8, 9
komunikaziorako
14, 15, 16, 17
Euskarazko zenbait esamolderen esanahia ezagutzen du. 12
Izaten ikasteko Bere bizipenak kontatzen ditu. 14, 16

gaitasuna
Bere gustuez eta ohiturez hausnartzen du. 16
Ikasten eta Istorioko gertakariak kronologikoki ordenatzen ditu. 6

pentsatzen
ikasteko
gaitasuna

ekintzaile-sena
garatzeko
gaitasuna
Elkarbizitzarako Anai-arreben arteko harremanez hausnartzen du. 16

gaitasuna
Zientziarako Hirietako eta herrietako bizimoduaren arteko ezberdintasunez hausnartzen du. 17

gaitasuna
ERANTZUNAK 9 Horrelako zaratarik inoiz entzun ez zutelako eta hirugarren gaua

zelako halakoak errepikatzen zirena. Gainera, Priore-etxea
fraide-komentua izandakoa zen eta Fraide bat hormatartekatu
1 • Etxean zaratak entzun zituelako.
egin zutela sotoan zioen Pakitak, eta, batzuetan, haren arima
2 Aleixekin
etxean batera eta bestera paseatzen dela.
3 Iker: ateren bat izango zela dio 10 • Aleix Sararen neba txikia da eta Iker bien laguna.
Aleix: Mamu bat, sotoan lurperatutako fraide baten arima 11 Sara eta Aleixen etxean. Hal diote testuan: “Hemen bizi gara
dela dio.
aspalditik..”
Sara: Haizea izango zela dio. 12 Buruko ileak laztu, belaunak ikara utzi, Hezur hutsekin ibili,
4 Ez, hirugarren gaua zen. Aleix. Kaka galtzetan egin, Odolak ur bihurtu, Zangoak atzera bota.
5 • Sara izan zen ausartena eta mutilek jarraitu zioten erabat 13 • Etxean lanean diharduen langilea. Senidea balitz,
beldurtuta. ahaidetasuna zehaztuko lukete.
6 • Zaratek itzartu → gelatik irten → gazteak elkartu → 14 Erantzun librea.
ikertzeari ekin → eskaileretara hurbildu → zaratak eten → 15 Ausartena da eta beste biak txorakeriatan dabiltzala uste du.
aire-korronte hotza sentitu → Sararen gelan sartu.
16 Aleix eta Sara ondo konpontzen dira elkarrekin; harreman
7 Priore-etxea fraide-komentua zela eta Fraide bat
ona dute.
hormatartekatu egin zutela sotoan eta, batzuetan, haren
Erantzun librea.
arima etxean batera eta bestera paseatzen dela.
17 Erantzun eredua. Hirietako eta herrietako zarata/isiltasuna,
8 • Fraide-komentua izan zen, inguruko lurretan denetarik
jende kopurua, saltoki motak, etxeen itxura, paisaia alderatu
zuena.
daitezke.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA 2 • Akiles Peleo erregearen eta Tetis itsas jainkosaren semea.

• E stigia aintziran murgildu zuen, ur haiek giza gorputza
zauriezin bihurtzen baitzuten.
• E. E.: Akiles zauritu zezaketen puntu bakarra delako. Oro har,
Mintzatu pertsona baten puntu ahula zein den adierazteko erabiltzen
da.
• Erantzun eredua (E. E.): Zorte ona: katu zuria, urrezko dortoka, • Troiako guduan, Parisek pozoitutako gezia jaurti zion Akilesi;
elefantea, lau hostoko hirusta, berakatza, atzamarrak guru- Apolo jainkoak haren orpora zuzendu zuen gezia, eta Akiles
tzatzea... / Zorte txarra, katu beltza, gatza erortzea, eskailera hil egin zuen.
azpitik igarotzea, 13 zenbakia, ispilua haustea... 3 •Okerra.
• Hamahiru irudi daude, eta zorte ona ematen dutenak dira nagusi.
• Zuzena.
• Okerra.
Entzun
4 Gizakiok badugu garaiezina den zerbait: borondatea.
Zortearen ipuina
• Batzuetan ona; bestetan, txarra. Izan ere, aldiro aldatzen baitzen. 5 Idazleari, Gaston bere ikaskidea ausartagoa iruditzen zaio. Izan
ere, Akiles zauriezina zen; horregatik, auzitan jartzen du haren
• Hanka hautsita, gazteak gudarosterako balio ez zuela iritzi bai-
ausardia. Aldiz, zaurgarria den pertsona batek ausardia
tzioten; era horretan, libratzea lortu zuen.
handiagoa erakusten du.
• E. L.
6 Zuzena ez den baieztapena > Ipuinak ipuin tradizionalen ohiko
atalak ditu: hasiera, korapiloa eta amaiera.
Irakurri
7 • Donostia ez da hiririk ederrena, baina bai ederrenetarikoa.
Euskal kutunak
• Kutunak edo zinginarriak aldean eramaten diren objektu txikiak • Eiffel dorrea ez da monumenturik bisitatuena, baina bai bisi-
dira, eramailea indar gaiztoetatik babesteko ahalmena omen tatuenetarikoa.
dutenak. • Errinozeroa ez da animaliarik pisutsuena, baina bai pisutsue-
• Lauburu hitzak esan du lau buru dituela. netarikoa.
• Lauburuaren mugimendu birakaria eskuineranzkoa da. • Euskara ez da hizkuntzarik zaharrena, baina bai zaharre-
netarikoa.
Idatzi 8 • E. E.: Alde txalogarria: Lurrean minduta egon arren, ez zuen
• E. L. etsitzen eta duintasuna oso-osorik zuela erakusten zuen.
• E. L. • E. E.: Alde gaitzesgarria: Liskarrak elkarrizketaren bidetik
konpondu beharrean, lepora egin zion jauzi ikaskideari, eta
borrokan hasi ziren.
Irakurmena (208. eta 209. or.) 9 • E. L.
Testua aztertzen
Mitoak eta oroitzapenak
1 • Lehenengo istorioan, Akilesen elezaharra kontatzen da: Akiles
borrokalari ausarta zen, Peleo erregearen eta Tetis itsas
EUSKAL SINBOLOGIA DESKRIBATZEA
jainkosaren semea. Jaio eta denbora gutxira, amak Estigia
aintziran murgildu zuen, ur haiek giza gorputza zauriezin 1 E. L.: Jarduera honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute.
bihurtzen baitzuten. Baina, umeari orpotik heldu zionez, orpoa Lauko taldeetan banatuta, argazkietako hiru elementuei
ez zitzaion busti. Hortaz, Akilesen gorputza zauriezina zen, buruzko informazioa bilatuko dute.
orpoa izan ezik. Troiako guduan, Parisek pozoitutako gezia 2 • 1. definizioa: Argizaiola.
jaurti zion Akilesi; Apolo jainkoak haren orpo babesgabera
zuzendu zuen gezia, eta Akiles hil egin zuen. • 2. definizioa: Eguzki-lorea.
• Bigarren istorioan, kontalariak bere buruari galdetzen dio ea • 3. definizioa: Lauburua.

zergatik zuten Akiles hain ausartzat, zauriezina bazen. Bere 3 E. E.: Eguzki-lorea:
gelako Gaston harekin konparatzen du. Ikasgelako handi-
• Deskribapena: landarea lehortzen utzi ondoren, loreak kolore
koteak, Zurlok, iseka egiten zion, eta behin borrokatu egin
horizta hartzen du. Inguruan, arantzak dituen hosto luzeak
ziren. Gastonek lurrean bukatu zuen, minduta, baina duin-
dauzka.
tasuna oso-osorik zuela. Orduan, Akilesekin alderatu zuen;
izan ere, gure gorputz osoa zaurgarria da, gure borondatea • Esanahia: eguzkia irudikatzen du, eta sorginak eta espiritu
izan ezik. gaiztoak uxatzen ditu.
• Erabilera: Etxeak, baserriak eta bordak babesteko asmoz, IDAZTEARI EKIN

atariko ateetan eskegita jartzeko ohitura zegoen. 5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek iritzi-
4 E. L.: Ikasleek hiru objektuetako bat aukeratu eta hari buruzko artikulu bat idatziko dute Maialen Sanzi erantzunez. Horreta-
azalpena prestatuko dute, ikaskideen aurrean aurkezteko. rako, hainbat gomendio izango dituzte kontuan: sarrera ira-
5 E. L.: Denon artean eztabaidatuko dute, objektu horiek gaur kurri, argudioak eta tesia antolatu, antolatzaileak erabili...
egun duten erabileraren inguruan.
ENTZUTEKO TESTUA HIZKUNTZAREN ERABILERA

1 • Astrologia.
• Astronomia.
• Astrologia.
• Astronomia. DENBORAZKO PERPAUSAK
• Astrologia. 1 • Tortilla prestatzerakoan, arrautzak eskura izan behar ditugu.
2 • E. L. • Basoan zehar nindoalarik, azeri bat ikusi nuen zuhaizpean.
3 • E. L. • Abestia amaitutakoan, ikusleak txaloka hasi ziren.
GUSTUKO JARDUERA GOMENDATZEA. • Atzerritik itzuli denetik, zeharo aldatuta dago.
1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek azken aldian gehien gustatu • Euria ari duen bakoitzean, aterkia etxean ahazten dut.
zaien jarduera (ikuskizuna, liburu-irakurketa, txangoa...) 2 • Anek tarta egiten amaitu orduko, Jonek zati bat hartu.
pentsatu eta lagun bati gomendatuko diote, zazpi-zortzi
• Trumoia entzun bezain laster, mahai azpian ezkutatu zen.
lerrotan.
• Ilazkik afaltzen bukatu du eta gero, hortzak garbitu ditu.
• Nerea lorategian sartzean, loreen lurrin gozoa usaindu du.
Testu-tipologia (218. eta 219. or.) 3 • E ntsalada prestatzerakoan, osagaiak eskura izan behar
ditugu.
TESTUTIK ABIATUTA
• Hasi aurretik, ondo garbitu eskuak.
1 • Teknologia berrien gehiegizko erabilerak arazoak dakartzala.
• Mantala jantzitakoan, prest gaude lanari ekiteko.
• Baliabide modernoak erabiltzeari.
• Barazkiak ontzian daudenean, olioa eta ozpina bota.
• Teknologia berrien erabileraz hausnartzea.
• Amaitu ondoren, lagunekin batera jango dugu.
2 • 1. paragrafoa > sarrera (arazoaren aurkezpena). 4 • Katilura esnea bota ondoren, azukrea gehituko diogu.
• 2. paragrafoa > lehenengo ondorioa.
• Musikariak, gitarra jo bitartean, aho-soinua ere jotzen du.
• 3. paragrafoa > bigarren ondorioa.
• Etxe batek su hartu eta berehala, suhiltzaileak etorri dira.
• 4. paragrafoa > konponbidea.
• Bidaia egiterakoan, dena ondo antolatu behar dugu.
• 5. paragrafoa > tesi nagusia. 5 • E. E.: -(e)n bitartean > Dutxan nagoen bitartean, abestu
3 • Adostasuna: Ados nago idatzi duzunarekin. Iruditzen zait egiten dut.
horrela izan dela. Arrazoia duzula uste dut.
• Desadostasuna: Ez dut uste hori gertatu zenik. Ez nator bat
zure iritziarekin. Nire iritzia bestelakoa da. 1 • Guk ogi honekin ogitarteko ederra presta dezakegu.
4 • E. E.: Ahozko komunikazioa galtzen ari gara, baina gure • Pasaporterik gabe ezin gaitezke oporretan joan.
gizartean baliabiderik modernoenak edukitzea
• Nik tronpeta esku batekin jo dezaket.
ezinbestekotzat hartzen da.
• Jostunak jantzi ederrak jos ditzake.
• E. E.: Jende guztiak nahi du azken mugikorra eduki; kontuz
ibili behar genuke ordea. 2 • Danbor hauekin, danborradan irten gaitezke.
• E. E.: Aparatu zaharragoak erabiltzea burlarako arrazoi • Nahi duzuenean, abesten has zaitezkete.
izaten da. Izan ere, Jende guztiak nahi du azken mugikorra • Nahi baduzu, zure laguna ere gurekin etor daiteke.
eduki.
• Zuk, teleskopio horrekin, izarrak ikus ditzakezu.
• Teknologia berriak arazo bihurtu daitezke; dena den,
• Harri-jasotzaileak hirurehun kiloko harria altxa dezake.
erabilera okerrak ekiditea ere guztion ardura da.
3 • Nik betaurreko hauekin hobeto irakur dezaket. Ortografia (217. or.)

• Zuk ordulari berria ur azpian ere sar dezakezu.
TS, TX ETA TZ KONTSONANTE-MULTZOAK
• Ederki pasatu dugu. Nahi duzuenean, gure etxera berriro
etor zaitezkete. 1 • Atzo gaueko ekaitzaren trumoi hotsak beldurgarriak izan
• Gose naiz; txuleta bat osorik jan dezaket ziren.
• Guk, giltza honekin, edozein ate ireki dezakegu. • Amonaren baserriaren ondoko txerritegiaren hatsa jasane-
zina da.
4 • Mesedez, utz nazazu bakean!
• Dastatu nahi izan nuen eta hatza sartu nion amak egindako
• Gelatik irten aurretik, itzal itzazu argiak.
tartari.
• Dena hankaz gora duzu. Has zaitez gauzak jasotzen.
• Iturriko ura ere izoztu egin da. Sekulako hotza egin du bart.
• Har ezazue aterkia, euria ari du-eta. 2 • dutxatu • txoria
5 • Medikuak esan zidan: Etzan zaitez ohean.
• atseden • jendetza
• Entzun itzazu diskoko abestiak; gustatuko zaizkizu!
• kutsatu • itxura
• Ireki itzazue begiak eta begira ezazue aurrera.
• itzali • mahatsa
• Egin zaitez gure kirol-taldeko bazkide. 3 • Lagundu altxatzen, mesedez! Eskerrik asko!
6 Makarroiak tomatearekin.
• Goazen komikiak irakurtzera!
Har ezazu lapiko bat. Bete ezazu urez eta jar ezazu irakiten.
• Gure amona emakume jakintsua zen.
Sar itzazu makarroiak. Ondoren, ken ezazu ura. Bota itzazu
tomatea eta txorizo zatiak. Nahas itzazu ondo osagai guztiak. • Lasai, Argi txakur mantsoa da!
Bukatzeko, aurkez itzazu plater batean. 4 • txorizoa • txalupa • txukundu
7 • E. E.: Mikel, piztu ezazu berogailua, hotz naiz eta. • txakurra • txokolatea • tximeleta
• Unai, joan zaitez dendara, mesedez. • tximinia • txerria • txaloa/txeloa
• Zabal ezazue atea, norbait joka ari baita. 5 • itsasoa • kutxa • ontzia
• arkatza • itxaron • lotsa
Lexikoa (216. or.) • altxorra • bihotza • irentsi

• otsoa • putzua • bitxia
HITZ SINONIMOAK ETA ANTONIMOAK 6 Sekulako jaia!
1 • lagun/adiskide > sinonimoak • arin/astiro > antonimoak Atzo sekulako jaia izan genuen ikastetxean. Jendetza elkartu
zen. Goizean antzerkia eta txotxongiloak izan genituen. Eguer-
• jaso/altxatu > sinonimoak • erantzun/galdetu > antonimoak
dian, sukaldariak prestatu zigun entsalada gozoa bazkaldu
• z ikindu/garbitu > antonimoak • aspaldi/behinola > genuen. Eta arratsaldean, dantza egiteko eta kantatzeko
sinonimoak aukera izan genuen. Giroa oso atsegina izan zen! Hurrengoan
• trebea/iaioa > sinonimoak • artez/zuzen > sinonimoak mendi-txango bat antolatzea pentsatzen ari gara.
2 • Non eskuratu dituzu kontzerturako sarrerak?

• Aizue, umeok, ikuzi eskuak, bazkaldu aurretik! LITERATURA-HEZKUNTZA
• Zu beti bezain temati; ez dakizu amore ematen!
• Arroz-esnea egiteko, erabili horko eltze hori!
3 • etsai/adiskide • garbitu/lohitu • geza/gazi
• zeken/eskuzabal • galdu/aurkitu • berritsu/isil NARRAZIOA II: IPUIN LITERARIOA
4 • jausi - erori - jaiki 1 • Ez da nahasi behar ahozko herri-ipuinarekin, ezta alegiarekin
• eskatu - galdegin - eskaini ere.
• motel - geldo - bizkor • Ipuinaren ezaugarri nagusiak laburtasuna eta bizitasuna dira
• beldurti - koldar - ausart • Kronologikoa.
• gogor - zurrun - malgu • Pertsonaiak aurkezteaz gain, ipuinaren arazo nagusia zein
den azaltzen da. Sarritan, ipuina zein garaitan eta zein
tokitan kokatzen den ere azaltzen da.
• Ipuin arin, umoretsu eta ulerterrazak ziren gehienetan.
2 • X X. mendearen hasierako idazleak: Ebaristo Bustintza • Murtxikatzen dudanean, min ematen didate hortzek.
Kirikiño, Errose Bustintza eta Nemesio Etxaniz. • Lanak bukatutakoan, kalera irtengo naiz lagunengana.
• Ipuingintza modernoa: Anjel Lertxundi. • Barre egiten duzunean, alboko herritik ere entzuten dizute!
• Azken urteetan: Joseba Sarrionandia eta Iban Zaldua. 4 • Nahi baduzu, elkarrekin joan gaitezke kontzertura.
3 • E. E.: Testu zati hau ipuinaren amaierari dagokio; izan ere, • Hurritz-makila honekin arku bat egin dezakezu.
kontalariak kontatzen duenez, azkenean, ipuinaren
• Astebetean, Obabakoak liburu osoa irakur dezaket.
protagonistak elkarrekin ezkondu ziren eta euren bizitza
guztian ondo eta zoriontsu bizi izan ziren. • Gose bazara, horko sagarrak jan ditzakezu.
• E. L. 5 • Argi! Etor zaitez hona!

• Lagunok, hurbil zaitezte nigana.
TESTUA: Ispilua
• Ane, jar itzazu makarroiak egosten.
1 • Hasiera > 1-5 lerroak.
• Aizue! Isil zaitezte behingoz!
• Korapiloa > 6-20 lerroak
• Igo bitez dantzariak oholtzara!
• Bukaera > 21-23
6 • E.E.: Hark-Haiek (Orain) > Ditzake. > Kontuz, ardiak sagar
2 • E. E. Behin batean, gizon batek, ispilu bat lehen aldiz ikusita guztiak jan ditzake!
harriturik, berau erosi eta ganbaran gorde zuen sekretuan,
• Gu (Lehen) > Gintezkeen.
magikoa zelakoan; izan ere, uste baitzuen aitaren irudia
ikusten zuela. Egun batean, emaztea, jakin-minak bultzatuta, • Haiek-Hura (Orain) > Dezakete.
ganbarara igo eta ispilua ikusi zuen. Izututa, bere amaren • Ni (Lehen) > Nintekeen.
irudia ikusi zuela esan zion senarrari. Orduan, ispiluaren
aurrean jarririk, konturatu ziren euren irudia zela -eta ez • Zuk-Ni (Orain) > Nazakezu.
beste inorena- ispiluan islatzen zena. Ispilua sukaldera 7 • Jausi > Erori > Jaiki
eraman zuten, eta garai hartan aurpegia ispiluan islatuta
• Bota > Jaurti > Jaso
inoiz ikusi gabeko jende asko harritu egiten zen.
• Apurtu > Hautsi > Konpondu
3 • E. L.: Ikasleek Joxantonio Ormazabal idazleari buruzko infor-
mazioa bilatuko dute. • Zikindu > Lohitu > Garbitu
• Esan > Erran > Isildu
IPUIN BAT SORTZEA
8 • Itxura > itxuratsu, itxurakeria, itxuroso.
1 E. L.: Ikasleek ipuin bat idatzi beharko dute ondoko irudiei
• Hitz > hitzontzi, hiztegi, hizketa.
erreparatuta. Horretarako, hasiera, korapiloa eta amaiera idatzi
beharko dute, hainbat argibideri jarraituz. • Txapel > txapeldun, txapelketa, txapelgorri.
• Itsaso > itsasargi, itsasadar, itsasontzi
9 Txikitan, ipuin klasikoak irakurtzen zizkidaten ohera sartzean.
AMAIERAKO JARDUERAK Baina ez nuen pentsatzen azpian zuten mezuen inguruan.
Txanogorritxuren ipuinean, otsoa gaiztotzat jotzen da; hiru
txerritxoen istorioan antzekoa gertatzen da, baita zazpi
Amaierako jarduerak (224.-225 or.) antxumeen kontakizunean ere. Fama txarra izan dute beti
otsoek. Gaur egun, ordea, otso gutxi dabil gure basoetan; zen-
1 • Gizakiak, gizaki denetik, bere mundua irudikatzeko irudiak bait lekutan, gainera, desagertzeko zorian dira. Bada, nik
eta ikurrak erabili ditu; kultura guztiek beren ikurrak diseinatu gogoko ditut otsoak. Azken finean, txakurren ahaide dira; eta
dituzte ingurukoengandik bereizteko. horiek laguntzat ditugu, ezta?
• Euskal kulturako ikurrik zaharrenetakoa lauburua da, bizitza- 10 • Agian, gizakia nekazari egin zen unetik beretik.
ren zikloa irudikatzen duena.
• Sorginen eta aztien laguntzaile zirela uste zutelako. Gauez
• E. L. ibiltzeko duten abileziak eta ibiltzeko duten era sentsual eta
• E. L. erakargarriak deabruaren lagun zirela pentsarazi zieten
agintariei. Katuen populazioa hainbeste urritu izanak, saguak
2 • Amaren tarta jatean, zoratuko zara!
eta arratoiak ikaragarri ugaritzea eragin zuen, eta, haiekin
• Puxika askatutakoan, ihes egin du. gaixotasunak.
• Heldu garenerako, trena joan egin da. • Katu beltza.
• Pianoa jo bitartean, aho-soinua ere jotzen du. 11 • Gezurra.
3 • Atea irekitzerakoan, giltza ahaztu nuela konturatu nintzen. • Egia.
• Ondo pentsatu erantzuna eman aurretik. • Gezurra.
• Egia.
• Gezurra.
12 • Egile zaharrak: Errose Bustintza, Kirikiño eta Nemesio Etxa-
niz.
• Gaur egungoak: Anjel Lertxundi, Joseba Sarrionandia, Iban
Zaldua, Harkaitz Cano eta Eider Rodriguez.
13 Martin Ugalderen lana garrantzitsua da; izan ere, haren lana
ipuin kostunbristatik modernora egindako zubi-lan gisa jotzen
baita.
14 Testu hau ipuin baten hasierari dagokio.
IDAZTEN JAKIN
ikasleek iritzi-artikulu bat idatziko dute. Horretarako, hainbat
gomendiori jarraituko diete: artikuluaren sarreran testuingurua
eman, argudioak paragrafotan garatu, tesia laburbildu edo
ondorioak adierazi, irakurleari hausnarketarako bidea eskaini...
DENBORAZKO PERPAUSAK • Neska-mutilok, hurbil zaitezte hona. Orain, proba

ezazue entrenamenduetan landutako jokaldia.
1 • Umeek bazkaldu aurretik, eskuak garbitu dituzte.
• Orain, irten zaitezte zelaira eta ondo pasa ezazue!
•
Filma bukatu zenean, ikusleek txalo egin zuten gogotik.
• Irakaslearen azalpena entzun ondoren, ariketak erraz
9 • Etor zaitezte nirekin etxeraino, mesedez.
egin nituen. • Zabal ezazu ahoa, mesedez.
• Bisitan joaten natzaion bakoitzean, te-pastak eramaten • Eser zaitezte, mesedez!
dizkiot amonari. • Isil zaitez, mesedez!
• Joan zaitez ogia erostera, mesedez.
2 • A
lbistea jakin bezain laster, arin joan zen besteei
kontatzera.
• Jan eta gero, hortzak garbitu beharra dago.
• Lasterka hasi baino lehen, komeni da berotzea.
• Euria egiten duen guztietan, aterkirik gabe harrapatzen
nau.
• Ikasi bitartean, musika entzun? Ez horixe!
3 • Ane ezagutzean, berarekin maitemindu zen.

• Oihala moztu aurretik, neurriak tentuz hartu.
• Irakurtzen ari zenean, gelako argia eten egin zen.
• Entsalada denei banatutakoan, jaten hasi ginen.
4 • Leihoa zabaltzean, txoria etxean sartu da.

• Eskolara bidean nindoala, Ander ikusi dut.
• Zinemara iritsi ginenerako, filma hasita zegoen.
• Istripua ikusi bezain laster, anbulantziari deitu nion.
ADITZA: ahalera eta agintera

5 • Zer egin dezakegu denon artean mundua hobetzeko?
• Betaurrekorik gabe nik ezin dezaket ondo ikus.
• Botoi hori sakatuta bolumena igo daiteke.
• Hegazti batzuek milaka kilometro egin ditzakete hegan.
• Nahi baduzu, nire autoan eraman zaitzaket.
6 •N
ik-Zu: zaitzaket. Kataloxa honekin urrutitik ikus
zaitzaket.
• Zuk-Ni: nazakezu. Zuk ni lagun nazakezu.
• Guk-Hura: dezakegu. Guk jogurta jan dezakegu.
• Zu: zaitezke. Lasai askoan etor zaitezke jaira.
• Nik-Haiek: ditzaket. Agindutako ariketak egin ditzaket.
7 • Har itzazue margoak erretratua egiteko.

• Maider, aska ezazu korapilo hau.
• Gure herrira itzultzen zarenean, bisita gaitzazu.
• Igor, eraman nazazu zure bizikletan.
• Eneko, eser zaitez nire ondoan.
8 • Julen, jar zaitez aurrerago!

• Ainhoa, pasa ezazu baloia eta has zaitez korrika.
• Saioa, beroketa-ariketak egin itzazu.
11
ENTZUNGAIAK
Zortearen ipuina
Bazen behin baserritar bat, Txinako herri txiki bezain txiro batean bizi zena. Haren auzokoek zorte
oneko gizakitzat jotzen zuten bera, lurra lantzeko zaldi bat zuelako. Egun batean, zaldi horrek ospa
egin zion mendi aldera. Auzokoek, berria jakin bezain laster, berarengana jo zuten kontsolatze
aldera. “Hori da hori zorte txarra!” esaten zioten. “Zorte txarra, zorte ona… nork jakin!” erantzuten
zien baserritarrak.
Egun batzuk geroago, ihes egindako zaldia etxera itzuli zen, berarekin hainbat zaldi basati zekarrela.
Orduan, auzokoak berriro joan zitzaizkion baserritarrari, oraingoan zoriontzeko asmoz, baina. “Orain
zaldi mordoa daukazu. Hori da hori zorte ona!” esaten zioten. Eta berak erantzun: “Zorte ona, zorte
txarra… nork jakin!”.
Zaldi basati haietariko bat bezatzea otu zitzaion, orduan, baserritarraren semeari. Horretan
zebilela, baina, zalditik jausi zen eta hanka bat apurtu zitzaion. Laster inguratu zitzaizkion berriz ere
auzokoak baserritarrari, esaten ziotela: “Hanka apurtzea ere…, hori da hori zorte txarra!”. Eta berak,
ohi bezala, patxadaz erantzun zien: “”Zorte txarra, zorte ona… nork jakin!”.
Handik egun batzuetara, soldaduak agertu ziren herrian, armadarako gazteak behar zituztela-
eta. Baserritarraren etxeko aldaba ere jo zuten soldaduek, baina bertako semea hanka apurtuta
ikustean, hark ez zuela gudarosterako balio iritzi zioten eta bake-bakean utzi zuten etxean. Orduan
auzokoek, beti legez, aho batez esan zuten: “Ez dute beraiekin eraman… hori da hori zorte ona!”.
Eta baserritarrak, oraingoan ere, betiko eran erantzun zien: “Zorte ona, zorte txarra… nork jakin!”.
Sarritan, astronomia eta astrologia hitzen esanahia nahasten ditu jendeak, eta berdinak direla
uste du. Izan ere, berdintsuak dira bi hitzak, eta biek dute zerikusia izarrekin eta planetekin, baina
esanahi guztiz desberdina dute.
Astronomia
Zientzia naturala da, eta zeruko gorputzen propietate fisikoak eta kimikoak eta horiek denboran
zehar bilakatzen diren modua aztertzeaz arduratzen da. Gainera, Lurreko atmosferaz kanpoko
fenomeno guztiak aztertzen ditu; besteak beste: supernobak, meteoroak, erradiazio kosmikoa eta
izarrak hiltzen diren modua. Existitzen den zientzia zaharrenetako bat da, Babiloniako garaikoa;
hala ere, beste zibilizazio batzuetako diziplina aktibotzat ere hartzen da, hala nola txinatarren,
irandarren eta maien zibilizazioetakoa. Teleskopioa asmatu zenez geroztik, astronomia modernoa
deitzen hasi zaio.
Astrologia
Astrologia planeten kokapenaren eta Lurreko gertaeren artean harremana dagoela planteatzen
duen ideia multzo bat da. Arlo honek, eguzkiaren eta planeten kokapena nabarmentzen du horrek
gizakien bizimoduari eragiten dion modua zehazteko eta etorkizuneko gertaerak iragartzeko. Oro
har, astrologia horoskopoekin lotu ohi da. Nolanahi ere, askok baieztatzen dute hori baino gai askoz
sakonagoa dela, eta uste dute eguzkiaren, ilargiaren eta planeten kokapenak paper garrantzitsua
duela pertsonengan, azken horiek jaiotzen diren unetik. Astrologia pseudozientziatzat hartzen da;
zientzia gisa aurkeztu nahi du, baina ez du frogarik hori babesteko, eta, beraz, bere egiazkotasuna
ezin da frogatu modu fidagarrian.
Astronomiak nahiz astrologiak paper oso garrantzitsua dute hainbat zibilizaziotan, hala nola maien
zibilizazioan. Azken horiek planeten kokapenak planifikatzeko eta marratzeko sistemak egitera iritsi
ziren, eta horrela, zeruko gorputzen mugimenduen arabera etorkizuneko gertakariak iragartzen
ahalegintzeko. Astrologiaren ospea nabarmen jaitsi zen beste zenbait teoria astronomiko agertu
zirenean –hala nola heliozentrismoa–, baliozkotasun akademiko osoa galtzea eragin baitzuen horrek.
11
ENTZUNGAIAK
Arazoa zera da, jendeari astrologiak zergatik funtzionatu ezin duen azaldutakoan ere, sinesten
jarraitu nahi duela. Tira, eta hori soilik izango balitz, ez litzateke arazorik izango. Hor konpon bakoitza
bere sinesmenekin! Baina, gainera, ez dute zalantzarik izaten bati negatibista deitzeko, baita
eszeptikoa mespretxuzko tonuarekin edo betiko buru laukitua eta ikuspegi estukoa ere. Eta, jakina,
zalantzarik gabe argudiatzen dute jende askok sinesten badu horretan, zerbaitengatik izango dela;
baina noiztik da sinestun kopurua egiazkotasun-froga bat? Hori horrela balitz, Lurrak laua izaten
jarraituko luke, sorginak existituko lirateke eta horrela, ad infinitum.
Baina, zergatik da atsegina edo ederra astrologia? Nik ez diot ezer ikusten, baina zergatik da ederra
giza psikologiaren aberastasuna hamabi arketipo arruntetara murriztea? Zergatik da ederra eta
kontsolatzailea zure bizitza dagoeneko programatuta dagoela sinestea? Zuk ezer ez hautatzea,
eta, aldiz, dena izarretan idatzita egotea? Zergatik da kontsolatzailea libreak ez garela sinestea?
Askatasunari uko egitea gizaki egiten gaituenari uko egitea da. Gizakion ezaugarrietako bat da
aukeratu egin dezakegula; batzuetan, dauzkagun aukerak ez zaizkigu gustatzen, baina beti aukeratu
dezakegu. Beti, zaila ematen badu ere, askatasuna daukagu erabaki bat edo bestea hartzeko; hori
gizakion ezaugarria da, gure ekintza-askatasuna da. Hori horrela dela uste ez izatea, gure bizitza
izarretan idatzita dagoela edo, orokorrago hartuta, dena idatzita dagoen patu bat existitzen dela
uste izatea, gizaki egiten gaituenari uko egitea da.
Bitxia da, zerbait ondo ateratzen denean meritua norberarena izatea, baina zerbait gaizki ateraz
gero, izarretan, kafearen hondarretan, tarotean edo egokitzen denean idatzita egotea.
Hautatzeko askeak bagara, orduan, gure aukeren ondorioak, azken finean eta gutxi edo gehiago,
geureak dira. Erantzukizunari beldur izateak berarekin dakar askea izatea eta ezertan laguntzen ez
digun sinesmen pseudozientifiko baten pean ezkutatzea, baina horixe besterik ez da, itxura bat.
Aitzitik, erantzukizuna onartzen badugu, horrek bultzatuko gaitu erabakiak kontu handiz hartzera,
eta gure ekintzen ondorioak oso ondo pentsatu beharko ditugu aukera egin baino lehen. Agian,
hutsala dela emango du, baina uste dut pertsona hobeak izaten laguntzen digula horrek. Ahaztu
horoskopoak eta patuak, eta balioetsi askatasuna, horrek egiten baikaitu gizaki.
Katuaren historia
Noiz hasi zen katuaren eta gizakiaren arteko harremana? Agian, gizakia nekazari egin zen unetik
beretik gerturatu zen katua herrietara. Arrazoizkoa da pentsatzea hazi- eta uzta-biltegietara saguak
bilduko zirela, eta horien atzetik katuak. Hainbeste lan kostatako uzta ez galtzeko hain baliagarriak
izanda, nekazariek gogo onez hartuko zituzten katuak, seguru, eta zihoazen tokira zihoazela era-
man nahi izango zituzten. Hala, pixkanaka-pixkanaka, gizakiaren aldamenean bizitzera ohitzen joan
zen, basakatua otzanduz joan zen, eta etxe-katu bihurtu.
Baina etxe-katuak ez zuen basabere-sena guztiz galdu, beharrezko baitzuen saguak ehizatzeko.
Horixe zen katuaren zeregina: sagu-ehiza. Ordainetan, gizakiak etxean hartu zuen, eta sutondoan
lo egiten utzi zion, eta etxekoen igurtziak jaso zituen.
Baina leku eta garai guztietan ez zen hain ongi hartua izan. Gogoratu Erdi Aroan erre egiten zituzte-
la katuak sorginen eta aztien laguntzaile zirelakoan. Gauez ibiltzeko duten abileziak eta ibiltzeko
duten era sentsual eta erakargarriak deabruaren lagun zirela pentsarazi zieten agintariei. Baina
larrutik ordaindu zuten katuen populazioa hainbeste urritu izana; izan ere, saguak eta arratoiak
ikaragarri ugaritu ziren, eta, haiekin gaixotasunak”.
Euskal mitologia katuen inguruko sinesmen eta kondairekin beteta dago. Horietako asko eta asko
sorginekin eta sorginkeria kontuekin lotuta ageri dira. Katu beltzek islatzen dituzte sineskeria horie-
tako asko, Barandiaranek eta beste hainbat egilek bildutako testigantzetan. Batez ere, sorginak
gauez katu beltzak bihurtzen direla diote garai bateko sineskeria horiek. Gaur egun ere, oraindik,
katu beltzak, kontu makurrekin eta superstizioekin lotzen dira.
Gari Berasaluze-Nagore Rementeria
12. UNITATEA

• 23. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594
• 24. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595
Sakontzeko
• 23. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598
• 24. fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604

Erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617

12
AURKEZPENA
Unitateari ekiteko, Komunikazio-programaren Atarikoan unita- eta Aditza: subjuntiboa, bestetik. Alde teorikoan azaldutakoa
tean zehar jorratuko dugun gaia eta landuko ditugun edukiak lantzeko, hainbat motatako ariketak egingo dituzte ikasleek:
aurkezten ditugu. Hor, zenbait jarduera proposatzen dira, hiz- hutsuneak bete, testua osatu, perpausak sortu…
kuntza-trebetasun guztiak (mintzamena, entzumena, irakurme-
Lexikoaren programan, Hiztegiak gaia landuko dute. Ortografia
na eta idazmena) lantzeko. Unitate honetan, olatuen eta itsa-
atalean, berriz, Bait- partikularen erabilera egokia egiteko
soaren gaia landuko dugu, besteak beste.
arauak ikasiko dituzte, ariketa praktikoen bidez.
Atarikoaren ondoren, Komunikazio-programaren beste azpipro-
gramak landuko ditugu: Irakurmena, Komunikazio-jarduerak eta Literatura-hezkuntzaren programan, Narrazioa III: eleberria
Testu-tipologia. gaiari ekingo diote ikasleek. Hartara, Egiten jakin atalean ikas-
leek narrazio bateko pertsonaia aztertuko dute.
Irakurmenean Kapitainarekin berriketan testua irakurri eta lan-
duko dute, ulermen-ariketen bidez haren osagaiak (egitura, Ideia nagusiak atalean Gramatikako, Testu-tipologiako eta Lite-
ezaugarriak eta abar) aztertuz. ratura-hezkuntzako edukiak laburbilduta azaltzen dira.
Komunikazio-jardueren barruan, lan kooperatiboaren bidez, Bestalde, amaierako jarduerek unitatean zehar landutako edu-
udako kanpamentu bat antolatu beharko dute. Horrezaz gain, kiak berrikusteko edota ebaluatzeko aukera ematen dute.
Udaleku, istorio euskal-amerikarra testua entzun, eta izena
emateko orri bat prestatuko dute. Oinarrizko gaitasunei dagokienez, unitatean zehar Hizkuntza
arloari dagozkionak ez ezik, beste hainbat arlotakoak eta zehar
Testu-tipologiari dagokionez, eskabide-gutuna landuko dute.
gaitasunak ere lantzen dira. Gaitasun horien lanketa koloredun
Hizkuntzaren erabilera programan, gramatikaren arloan, bi gai zenbait ikurren bidez adierazita dago dagokion jardueraren on-
landuko dira: batetik, Kausazko perpausak eta kontzesiozkoak, doan.
UNITATEAREN ESKEMA
Jakin Egiten jakin
Komunikazioa
• Atarikoa • Udako kanpamentu bat antolatzea.
• Irakurmena • Izena emateko orri bat sortzea.
Kapitainarekin berriketan • Ikastetxeko zuzendariari eskabide-
• Komunikazio-jarduerak gutuna idaztea.
Udaleku, istorio euskal-amerikarra
• Testu-tipologia
Leizarra musika-eskolako
zuzendariari eskabide-gutuna

Kausazko perpausak • Eskolako zuzendariari eskabide-
Kontzesio-perpausak gutun bat idaztea.
12. unitatea Subjuntiboa
• Lexikoa
Hiztegiak
• Ortografia
Bait- partikularen erabilera
• Eleberria zer den
• Eleberriaren ezaugarriak • Narrazio bateko pertsonaia
• Euskarazko eleberria aztertzea.
12
KOMUNIKAZIOA

MINTZATU
burra egin daiteke. Horietan, olatu erraldoien hainbat irudi ageri dira, eta jendea surfa egiten.
Besteak beste, Portugalko Nazare herriko olatu erraldoi famatua ikus dezakegu. Axi Munain
XXL olatuetako Zarauzko surflaria iritsi da Nazareko urezko menditzar horien gailurrera, eta
baita beste hainbat lekutako olatu erraldoietara ere. Urrutira joan gabe, inguruko lurraldeak
arakatu nahian ibiltzen da, surferako leku berrien bila; hala iritsi zen bere lantaldearekin Ga-
liziara, eta bertan dokumental bat grabatu zuten. Honako esteka honetan topatuko dituzue
Costa da Morte dokumentalaren nondik norakoak: https://www.youtube.com/watch?v=ny-
KvSznCdJQ
• Hasteko, irakasleak irudiak deskriba ditzatela eskatuko die ikasleei. Ondoren, hainbat galde-
ra luzatuko dizkie irudi horien inguruan: Zer eragiten dizute olatu erraldoiek, beldurra ala
miresmena? Gauza zara ur-masa bizi horiek zenbaitengan sortzen duten abentura-gosea
ulertzeko? Ikusi al duzu olatuak protagonistak diren filmik?
gia, adierazten du ikasleak Izaten ikasteko gaitasuna landuko duela. Izan ere, gaiari buruz
hausnartzeko eta besteen lekuan jartzeko eskatzen baitzaio; hartara, enpatia garatuko du.
ENTZUN
ke audioa entzundakoan. Testuak Mavericks du izenburu, eta San Francisco inguruko olatu
erraldoi bati buruz mintzo da.
• Testua entzun ondoren, ulermena lantzeko hainbat galderari erantzungo diote ikasleek: Zer
da Mavericks eta nondik dator izen hori? Nor zen Jeff Clarck eta zer egin zuen? Zer gertatu
zitzaion Mark Foo-ri 1994an?
hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, gaiak ahozko
komunikazioa lantzeko aukera bikaina eskaintzen baitu.
IRAKURRI
• Testu honetan, olatu handiak sortzen diren Euskal Herriko hiru toki aipatzen dira. Lehenik eta
behin, Mundaka eta hango ezker-olatua, oso erakargarria munduko surflari askorentzat. Bi-
garren zatian, Getxoko Punta Galean egiten den mundu mailako surf-lehiaketa dugu aipagai.
Azkenik, Hendaia eta Donibane Lohizune artean sortzen den Belhar olatu erraldoiaz mintzo
da.
• Mundakako olatua: herriko surflari bat Mundakako olatuaz mintzo zaigu bideo-labur batean:
http://www.kulturaondarea.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=213:m-
undakako-olatua&catid=88&lang=es&Itemid=1040
• Punta Galea Challenge: http://www.worldsurfleague.com/events/2014/mbwt/1039/punta-
galea-challenge webgunean Getxoko surf-lehiaketari buruzko informazioa topatuko duzue,
eta baita hainbat bideo ikusgarri ere.
• Belhar olatu erraldoia: EITBko kazetari batek olatuari buruzko informazio laburra ematen digu
honako esteka honetan: https://www.youtube.com/watch?v=4wea9k8Xbhs
• Gaitasunei dagokionez, irakurgaiaren ondoko ikur berdeak adierazten du ikasleek Zientziara-
ko gaitasuna landuko dutela; izan ere, olatuen ezaugarriez eta horiek sortzeko moduez hitz
egiteko beta eskaintzen baitu.
12
KOMUNIKAZIOA
IDATZI
• Ariketa honetan, ikasleak Aizarnazabalgo Wavegarden olatu-parkeari buruzko informazio bi-
latu beharko du, lehenik, eta, ondoren, institutuko zuzendariari parke horrekiko duen intere-
sa agertu beharko dio. Azken batean, Testu-tipologia atalean landuko duten eskabide-gutu-
naren lehen trebakuntza izanik, parke horretara bisita-gidatu bat antolatzeko eskatuko dio
zuzendariari.
• Jarraian aurkituko duzuen audio honetan Wavegarden enpresari buruzko informazioa eman-
go digu Igor Barandiaran enpresako kudeatzaileak: http://www.ivoox.com/made-in-bas-
que-wavegarden-olatu-artifiziala-audios-mp3_rf_2614651_1.html

• A tal honetan, Kapitainarekin berriketan testua irakurriko dute. 2007ko Velux 5 Ocean
bakarkako itsasontzi-lehiaketan hirugarren iritsi zen Portugaleteko Unai Basurko, eta hari
egindako elkarrizketa jasotzen du testu honek. Bizipen ugari bizi izan zituen munduari egin-
dako 159 eguneko biran.
moz, interesgarria gerta liteke ikasle guztiek, txandaka, ahots ozenez zati bat irakurtzea,
TESTUA AZTERTZEN
ikasleek: galderei erantzun, baieztapenak zuzenak ala okerrak diren adierazi, erantzun egokia
aukeratu...
rretarako, ikasleari eskatuko zaio testuko esaldi batek (Unaik lekutara eraman du belaontzia)
zer adierazten duen azal dezala.
egiturari berari erreparatuko dio. Elkarrizketako atalak bereizi beharko ditu, eta horietako
bakoitzean zer gai jorratzen den esan.
duko dute; denborazko perpausak berridatziko dituzte.
ahozko zein idatzizko komunikazioa landuko dute. Kasu honetan, 7. unitatean, labur bada
ere, landutako euskal diasporaren gaiari helduko diote berriro ere, baita ekologia gaiei ere,
itsasoaren egoera hobetzeko zer jokabide eduki behar den esan beharko dute.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen bidez, ikasleak Bizikidetzarako eta herritartasunerako
gaitasuna -ikur morea- ere landuko du; izan ere, ingurunea zaintzeko kontzientzia sortu nahi
baitu testuak eta Euskal herritik kanpo bizi diren euskaldunak ere izango dituzte mintzagai.
Halaber, ikasleak Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna -izar berdea- landuko du, ariketa
honek informazioa ulertzen, antolatzen eta interpretatzen lagunduko baitio; hartara, baliaga-
rria izango zaio ikasteko gaitasuna garatzerakoan.
12
KOMUNIKAZIOA

Egiten jakin UDAKO KANPAMENTUA ANTOLATZEA

• Jarduera honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute. Horrela, binaka jarrita, udako
kanpamentu bat antolatuko dute. Haien gustuko udaleku bat pentsatu beharko dute, non
egongo den, zer egingo duten… proposatzen diren ariketak lagungarri gertatuko zaizkie
kanpamentu horretako egun bat nola antolatu daitekeen jakiteko. Azken batean, ariketetan
proposatzen dena proposamena baino ez da; haiek nahi bezala antola dezakete, baina saia
daitezela egindako ekintzen aukeraketa arrazoitzen. Horrekin eta jardueren azalpenarekin
taulatxo bat antolatuko dute, gainerako ikaskideei ahalik eta modu argi eta erakargarrienean
azaltzeko.
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoko ikur moreak adierazten du ikasleek Gizarte-
rako eta herritartasunerako gaitasuna landuko dutela, beren aisialdia antolatzeko eta, ondo-
rioz, horren erantzule izateko gaitasuna landuko baitute. Bestalde, izar berdeak adierazten
du ikasleek Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dutela, taulen erabilerak
ideiak antolatzen laguntzen baitie. Azkenik, jarduera honen ondoko izar horiak adierazten du
Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna landuko dela; izan ere, aurkez-
penaren bidez ahozko hizkuntza landuko baitute.
ENTZUTEKO TESTUA
Udaleku, istorio euskal amerikarra

• Jarduera honetan, Vanessa Manjarrez Renoko udalekuan parte hartu duen gazteari egindako
elkarrizketa aurkituko duzue. Euskal jatorria duten AEBko 10 eta 15 urte bitarteko gazteei
eskainitako kanpamentua da Udaleku. Euskal kultura izeneko diasporako euskaldunei bu-
ruzko webgunetik ateratako entzungaia da.
• Jarraian, entzundakoari buruzko ulermen-galderei erantzungo diete. Ondoren, ikasleek sen-
tipen eta bizipenei buruz hitz egiteko aukera izango dute. Udalekuak gazteentzako bizipen
garrantzitsuak izan ohi dira, eta gogorra lagun berriekiko agurtu beharra. Ondoren, hausnar-
ketarako beta era izango dute, euskal jatorria duten gazteentzat euskal ohiturak ezagutzea
zergatik den garrantzitsua hausnartu beharko baitute. Gai horretatik tiraka, hitz egin daiteke
zenbateraino den pertsonontzat garrantzitsua gure kulturaren berri jakitea, are gehiago gure
sorlekutik urrun bizitzea egokitu baldin bazaigu, emigratu behar izanagatik.
• Entzungaiaren eta azken ariketaren ondoko ikur horiak adierazten du ikasleak Arterako gai-
tasuna landuko duela; izan ere, euskal gaiak izango ditu hizpide. Hartara, kultur-adierazpenak
ezagutzeko, ulertzeko eta ikuspegi kritikoz balioesteko gaitasuna garatuko dute. Bestalde,
izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna lan-
duko duela; izan ere, ahozko mezuak adierazteko eta ulertzeko gaitasuna garatuko baitu,
komunikazioa testuinguru desberdinetara egokitzeko ahalmena garatuz. Azkenik, izar urdi-
nak adierazten du ikasleak Elkarbizitzarako gaitasuna landuko duela. Izan ere, elkarbizitzak
eragiten dituen sentipen eta bizipenei buruz mintzatuko dira.
Egiten jakin KANPAMENTUAN IZENA EMATEKO ORRIA SORTZEA

• Ikasleek diseinatu duten udalekuan izena emateko orria idatzi behar dute. Interneten topa-
tuko dituzue fitxa horien hainbat eredu, honako hau, besteak beste: http://www.gatika.net/
eu-ES/kirola_astialdia/Udalekuak/Documents/2015/2015.05.18_izen-emate_orria_w.pdf
• Fitxa horietan, normalean, ez da udalekuari buruzko informaziorik eskaintzen, baina kasu
honetan, sarrera gisa, ikasleek informazio garrantzitsuenak labur eman beharko dituzte. Tes-
tua eta izen emateko orria txukun idatzita egon behar dira, bete behar duenak argi eduki
behar baitu zer idatzi hutsune bakoitzean.
12
KOMUNIKAZIOA
• Gaitasunei dagokionez, jarduera hauen ondoko izar arrosak adierazten du ikasleak Ekimene-
rako eta ekintzaile-sena garatzeko gaitasuna landuko duela; izan ere, izen emateko orria di-
seinatzeak prestatu duten egitasmoari seriotasun ukitua eskaintzen dio, eta horrek ikaslea-
ren baitan ekimenerako sena pizten lagunduko du.

ESKABIDE GUTUNA
• Atal honetan eskabide-gutun batek eduki behar dituen atalak zein diren ikasiko dugu. Inter-
neten aurki ditzakegu eskutitz horien ereduak; behar bada, ikasleei baliagarri gertatuko zaie
horietako bat baino geihago ikustea. Hona hemen horietako bat: http://www.euskara.eus-
kadi.eus/contenidos/informacion/ebpnri_buruzkoak/eu_eskagutu/adjuntos/Eskaera%20gu-
tuna-euskaraz.pdf
• Eskabide-gutun batek, eskutitz gehienek bezala, hiru atal nagusi izaten ditu: agurra, gorputza
eta oina. Gorputzak hiru atal izan ohi ditu; hiru paragrafo: igorlearen aurkezpena eta mezua-
ren helburua, batetik, ondoren, eskaera bera, eta, azkenik, eskaera hori egiteko argudio edo
arrazoiak. Oinak, berriz, esker-ematea, sinadura eta ohar osagarriak, baldin badaude behin-
tzat, biltzen ditu.
• Erregistro formalean idatzitako eskutitza da. Sarrerarako eta eskerrak emateko formula ze-
haztuak erabiltzen dira. Gorputza, bestalde, libreagoa izaten da, idazten duenaren arabera-
koa, baina garrantzitsua da ondo egituratuta egotea, mezua behar bezala irits dadin. Hizkera
argia izan behar da inondik inora.
Leizarra musika eskolako zuzendariari eskabide-gutuna

• Proposatutako irakurgaiak betetzen ditu eskabide-gutunaren ezaugarri guztiak. Agurraren
ostean, lehen paragrafoan igorleak bere burua aurkezten du (kasu honetan talde baten ize-
nan ari da), eta eskutitzaren gaia zehazten du. Bigarren paragrafoan hartzailea kokatu eta
eskaera zein den argi eta garbi esaten du. Hirugarrenean, eskaera berresteko argudioak
adierazten ditu: musika tresnekin praktikatzeko astirik ez dutela izango, batetik, eta emanal-
diak eragindako urduritasunarekin ezingo dutela behar bezala ikasi, bestetik. Laugarren pa-
ragrafoan, berriro ere eskaerari heltzen dio testua biribiltzeko eta amaiera emateko. Azkenik,
esker ematea eta agurra, sinadura eta amaierako oharra.
tiote. Halaber, testu ondoko izar arrosak adierazi bezala, ikasleek Ekimenerako eta ekintzaile-
sena garatzeko gaitasuna landuko dute; izan ere, eskabide-gutun bat idazten ikasita, arazo
bati aurre egin ahal izateko baliabidea bat erabiltzen ikasiko dute.
TESTUTIK ABIATUTA
praktikara eramateko: baieztapenak egia ala gezurra diren argudiatu, komunikazioaren ele-
mentuak finkatu, esapide zehaztuak landu, testu-antolatzaileak erabili...
eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, koadroa betetzeko, irakurri duen
informazioa modu egokian erabili behar izango du, norberarentzako jakintza bihurtzeko tre-
betasuna landuz.
12
KOMUNIKAZIOA

pioa sortzeko. Ariketa honetan, eskabide-gutun bat idatziko diote ikastetxeko zuzendariari.
Patioko saskibaloi-saski zaharrak kendu omen dituzte, baina berriak jarri ez. Hori izango da
abiapuntua. Testua osatzeko, berriz, aurreko ataleko azken hiru ariketak erabiliko dituzte.
• Bigarrenean, komunikazioaren elementuak zein diren adierazi beharko dute. Horiek behar
bezala zehaztuta baldin badaude, testua egoki idatziko da, ez baita gauza bera hartzaile bati
edo beste bati idaztea, hau da, lagun bati edo kargu handia duen pertsona ez hain ezagun
bati. Bestalde, gaia argi ez baldin badaukagu, eskutitzean joan-etorri gehiago eta zehaztasun
gutxiago egongo da.
• Hirugarren ariketako esapideak baliagarri gertatuko zaizkigu agurtzeko, zerbait eskatzeko...
Bestalde, hirugarren eta laugarren ariketetako testu-antolatzaileek testua ongi egituratuko
dute eta, ondorioz, ulerterrazago bilakatu.
KAUSAZKO PERPAUSAK ETA KONTZESIOZKOAK

• Unitate honetako gramatikaren atalean, kausazko eta kontzesiozko perpausak landuko ditu-
gu. Biak ala biak menderakuntza bidezko elkarketak dira, mendeko perpaus adberbialak.
• Kausazkoek, azken batean, arrazoi bat ematen dute perpaus nagusian gertatzen dena arra-
zoitzeko. -(e)lako eta bait- menderagailuak dira aditz jokatuekin gehien erabiltzen direnak.
• Kontzesiozko perpausetan, perpaus nagusiko ekintza betetzeko eragozpena dagoela adie-
razten du mendeko perpausak.
• Jakizu atalean aipatzen den bezala, batzuetan nahasi egiten ditugu kausazko eta kontze-
siozko perpausak, bereziki, arren edo -(t)zearren menderagailuak erabiltzen ditugunean.
Hainbat esaldi esango ditugu ozenki, eta ikasleek zer motatakoa den bakoitza adierazi be-
harko dute: Eguraldi ona egin ez arren, mendira joango gara. Saiatu arren, ez duzu lortuko.
Hitz egitearren zigortu gaitu. Garaiz iritsi arren, ez zarete sartuko.
• Ariketek lagunduko die ikasleei teorian ikusitakoa ulertzen eta erabiltzen.
ADITZA: SUBJUNTIBOA
• Gramatikaren bigarren zatian, subjuntiboaren nondik norakoak ikusiko ditugu. Mendeko per-
pausetan erabili ohi da nahia, desira, asmoa eta helburua adierazteko. Kasu gehienetan,
-(e)n atzizkia darama aditz laguntzaileak, eta aditzoin forma hartzen du aditz nagusiak.
• Jakizu atalean esaten den bezala, ahozko hizkeran askotan saihestu egiten dugu subjuntiboa
eta aditz jokatugabea erabili.
• Subjuntiboa lau egoeratan erabiltzen da. Batetik, nahia adierazteko; Zer? galderari erantzuten
dio mendeko perpausak nahi izan, espero izan... moduko aditzekin. Halaber, mendeko per-
paus adberbialetan, xedea edo helburua adierazteko, Zertarako? galderari erantzuten dio.
Bestetik, aginduak emateko erabiltzen da (3. pertsonan -(e)la kasu marka hartuko luke). Az-
kenik, perpaus osagarrietan, Zer? galderari erantzuteko; horietan aditzak -(e)la menderagai-
lua hartzen du.
12
• Honako esteka honetan subjuntiboa lantzeko ariketak topatuko dituzue; sakatu tauletako
zenbakiak eta ea ikasleak erantzun egokiak emateko gai diren: https://sites.google.com/site/
euskaladitza/ariketak-subjuntiboa
aukera ematen dio.
Lexikoa (236. or.)
HIZTEGIAK
• Atala honetan hiztegiak zer diren ikasiko dugu. Hizkuntza bateko hitz gehienak biltzen ditu
alfabetoaren arabera. Jakizu atalean esaten den bezala, hitzak modu soilenean biltzen ditu
markarik gabe, hau da, aditzak infintiboan, eta gainerakoak kasu-marka eta halakorik gabe.
• Hiztegi mota bakoitzak erabilera jakin bat du. Euskara-euskara hiztegietan, hau da, hizkuntza
bakarreko hiztegietan, normalean, hitzaren atzetik, kategoria gramatikala (aditza, izena...)
azalduko da; horren ostean, definizioa, sinonimoren bat, beharbada, eta atzetik adibideren
bat hitz hori noiz eta nola erabiltzen den jakiteko. Ibon Sarasolaren Euskal Hiztegia dugu
horren adibide. Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuan, hala ere, ez dugu definiziorik aurkituko,
erakunde horrek hobesten dituen formak biltzea baita hiztegi horren helburua.
• Euskara-erdara hiztegietan, hau da, bi hizkuntza alderatzen dituzten hiztegietan, kategoria
gramatikala agertuko da lehenik, eta, ondoren, beste hizkuntzan nola esaten den. Euska-
razko hitz bat bilatu behar baldin badugu, erdaraz nola esaten den agertuko da. Elhuyar eta
Euskalterm hiztegiak ditugu multzo horretakoak.
• Sinonimo eta antonimoen hiztegien kasuan, aurrekoan bezala, ez dugu definiziorik aurkituko,
hitz soilak, hau da, bilatu dugun hitzaren esanahi bera edo aurkakoa dutenak. UZEIren sino-
nimoen hiztegia, esaterako, multzo horretakoa dugu.
• Hiztegi entziklopedikoak ere hizkuntza bakarrekoak izan ohi dira; horietan, definizioak ez ezik
aipaturiko terminoarekiko informazio zabala topa dezakegu. Horren adibide dugu Harluxet
hiztegi entziklopedikoa.
BAIT- PARTIKULAREN ERABILERA

• Gramatikako atalean ikusi dugun bezala, bait- partikula kausazko perpausak taxutzeko
erabiltzen da. Ortografiari dagokionez, hainbat arau fonetiko kontutan eduki behar dira
bait- partikula aditz laguntzaileari edo aditz trinkoari gehitzean, hots-aldaketa batzuk ger-
tatzen baitira. Partikularen amaierako t letra aditzaren lehen hotsarekin elkartzean, alda-
ketak gertatzen dira, adibidez: bait- + du: baitu.
• Taulako hots-aldaketei erreparatu ostean, ariketatxo bat egin dezakegu ikasleekin. Ahots
goraz esan dezakegu bait- partikula eta laguntzaile bat, esaterako, ea ikasleek elkarketa
behar bezala ahoskatzen duten. Esaterako: bait- + zenuen: baitzenuen / bait- + genekien:
baikenekien…
• Arauetan sakondu nahi izanez gero, irakasleak EUSKALTZAINDIAREN GOMENDIO-ARAUEN
IDAZKERAZ: BAITU, BAIKARA, BAINAIZ dokumentua kontsulta dezake, arbela digitala edo or-
denagailua erabiliz. Aipatu araua honako URL honetan dugu, PDF formatuan: http://www.
euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0002.pdf
12
NARRAZIOA III: ELEBERRIA
• Unitate honetan eleberria landuko dugu. Azken batean, narrazio luze bat da. Esan daiteke
nolabait eleberri batean askotariko baliabideak erabil daitezkeela: hainbat istorio nahasi,
deskribapen luzeak egin… Gaiaren arabera ere, askotarikoak dira eleberriak.
• Aurreko unitatean, narrazio laburraz mintzo ginenean, haren egituran hainbat atal bereizten
genituen. Eleberri batek ere izan dezake egitura bera, baina testu luze hau askeagoa da
zentzu horretan, eta istorio bat baino gehiago ere izan ditzake barruan korapilatuta;
xehetasunetan galtzeko aukera ere eskaintzen du. Modu horretan, idazleak pertsonaia ugari
txerta ditzake; gehienetan bi edo hiru izan ohi dira, eta horiek hartzen dute istorioaren pisu
gehiena. Haien arteko elkarrizketak ugariak izan ohi dira, elkarrizketarik gabeko eleberririk
egon daitekeen arren. Fikziozko testu baten aurrean gaude, sinesgarri gertatu behar duen
fikziozko testu baten aurrean.
• Euskarazko eleberriari dagokionez, ibilbide motzeko generoa dugu hau, baina ez euskaraz
bakarrik, baita gainerako hizkuntza gehienetan ere. Euskal Literaturaren historiaren
hastapenetan, elizgizonak izan dira nagusi, eta, bai hitz neurtuan eta bai prosan, erlijio
ikasgaiak nahiz saiakerak idaztera mugatu izan dira batik bat. Literatura-lanak aurki daitezke
han hemenka, baina ez eleberririk XIX. mendearen amaiera arte.
• Aurretik, narrazio-literarioari dagokionez, izan dira alegiak (Bizenta Mogelek idatzitakoak,
kasu) eta baita ipuin-bildumak ere. Ezaguna da Jean Duvoisin idazle lapurtarraren Baigorriko
zazpi liliak, nolabaiteko marko narratiboa duen ipuin-sorta. Baina eleberri izan gabe, hari
gehien hurbiltzen zaiona Juan Antonio Mogelen Peru Abarka lana dugu, baserritar jakintsu
eta maisu sasijakintsuaren arteko elkarrizketa. Eta horrexegatik, hain zuen, ez da eleberritzat
jotzen, elkarrizketa soila izanik, kontalaririk eta espazio eta denboraren tratamendurik ez
duelako.
• Beraz, 1898. urteraino itxaron beharko dugu lehen euskal eleberria aurkitzeko: Txomin
Agirreren Auñamendiko lorea eleberri historikoa. Dena den, idazle hau gerora idatzitako bi
ohitura-eleberrirengatik egin zen ezagun (Garoa eta Kresala). Garai hartan, Jakizu atalean
esaten zaigun bezala, eleberriak atalka argitaratzen ziren egunkarietako azken orrialdetan.
• Urte askoan, XX. mendearen erdialdea arte, ohitura-eleberriak izan ziren nagusi. Txillardegi
eta Ramon Saizarbitoriaren eskutik etorri zitzaigun aldaketa, modernitatea. Txillardegiren
Leturiaren egunkari ezkutua eleberriak Europako filosofia berriak ekarri zizkigun, existen-
tzialismoa, besteak beste. Ramon Saizarbitoriaren Egunero hasten delako eleberriarekin
idazketa-teknika berriak iritsi ziren Euskal Herrira. Eleberriaren diskurtso bakarrarekin hautsi
eta ahots desberdinak sartu zituen.
• Gaitasunei dagokionez, eskeman dagoen izar berdeak adierazten du ikasleak Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, eleberrien kronologia eta sailkapena
egiten duen eskema erabiltzeak aurreko edukiak barneratzen lagunduko baitio ikasleari,
ikasteko gaitasuna hobetuz.
TESTUA: Galdurik
• Atal honetan Ikasleek Aingeru Epaltza idazlearen Lur zabaletan eleberriko pasarte bat
irakurriko dute. Haur eta gazteei zuzendutako abentura-eleberria da.
• Ikasleek hainbat galdera erantzun beharko dituzte testua ulertu duten jakiteko. Bigarren
jardueran aipatzen den "in media res" literatura-baliabidea eleberria istorioaren erdialdean
hastean datza.
• Aingeru Epaltzaren Nafarroako historiaren trilogia horri buruzko informazioa, labur, Argia
aldizkariko artikulu batean aurki dezakezue, baita autoreak azken liburua argitaratu zueneko
bideoa ikusi ere: http://www.argia.eus/blogak/boligrafo-gorria/2013/11/26/zazpi-arrazoi-
erresuma-eta-fedea-trilogia-irakurtzeko/
12
NARRAZIO BATEKO PERTSONAIA AZTERTZEA

Egiten jakin
• Azkenik, Egiten jakin atalean, ikasleak pasarteko pertsonaia aztertu beharko du; horretarako,
galderak erantzun beharko ditu. Arantxa Urretabizkaiaren testua da; 1979an idatzitako Zer-
gatik panpox eleberri laburragatik egin zen ezagun, emakume baten barne-bakarrizketa ja-
sotzen duen lanagatik. Honako esteka honetan aurkituko duzue hari buruzko informazioa:
http://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=930
• Gaitasunei dagokionez, jarduera honen ondoan dagoen izar berdeak adierazten du ikasleek
Ikasten eta pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dutela; izan ere, testuko informazioa inter-
prestatzeko gai izan beharko baitira.

tzen die ikasleei.
• Ideia nagusiak hiru zatitan banatzen dira: gramatika (Kausazko perpausak eta kontzesiozko-
ak / Subjuntiboa); testu-tipologia (Eskabide-gutuna) eta literatura (Narrazioa III: eleberria).
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko duela; izan ere, kontzeptu-mapen eta antzekoen era-

tako edukiak berrikusteko edo ebaluatzeko aukera ezin hobea dira. Bertan irakurmena (Itsas
bidaiak), gramatika, lexikoa, ortografia, komunikazioa (Sorosleak) eta literatura (Peru Abarka)
• Gaitasunei dagokienez, irakurgaiaren ondoko ikur moreak adierazten du ikasleak Gizarterako
eta herritartasunerako gaitasuna landuko duela; izan ere, ikasleek Euskal Herriko garai ba-
teko itsasgizonak eta gaur egungo bidaiatzeko zaletasunak izango baitituzte hizpide. Halaber,
izar horiak adierazten du Hitzez, hitzik gabe eta era digitalean komunikatzeko gaitasuna
landuko dela, komunikazio-egoera ezberdinetan sortutako ahozko mezuak adierazteko eta
ulertzeko gaitasuna garatuko baitu. Azkenik, izar berdearen arabera, ikasleek Ikasten eta
pentsatzen ikasteko gaitasuna landuko dute, ikasitakoak beste egoera batzuetara mobilizatu
eta transferitu beharko baitituzte.

• Ikasleak ikasbidaiarako dirua biltzeko antzezlan bat prestatzen ari dira, eta eskabide-gutun
baten bidez zuzendariari eskatuko diote eskolako materiala uzteko. Horretarako emango
zaizkien zenbait aholku jarraituko dituzte, eta unitatean zehar ikusitako testuak eredutzat
hartu. Gainera, ondoko koadroan baliagarri gerta dakizkiekeen zenbait elementu biltzen dira,
idazlanean erabil ditzaten.
tura-komunikaziorako gaitasuna landuko dela; izan ere, eskabide-gutuna idaztean, ikasleek
idatzizko komunikazioa landu eta hobetuko dute.
Sakontzeko
12
1 Aukeratu esaldi zuzena. • Behar den moduan egin ez bazuten/bazutela/bazuten

ere, ordaindu egin zieten.
Antonekin askotan jolastu arren, ez da oso laguna.
• Menditik nekatuegi etorri baginen ere/baginen/ginenean,
Antonekin jolastu arren askotan, ez da oso laguna.
jaialdira joan ginen.
Oso luzea ez bada ere, guztiok sartuko gara.
• Beste zubi bat egin dute/duten arren/dutelako, ez dute
Ez bada ere oso luzea, guztiok sartuko gara. trafiko arazoa erabat konpondu.
Milioi bat ordaintzeagatik ere, ez luke nahikoa izango.
7 Berridatzi kontzesiozko perpaus hauek.
Milioi bat ordainduagatik ere, ez luke nahikoa izango.
• Txarto egin arren, ordaindu egin didate. (nahiz eta)
2 Kausazko perpaus hauetan aukeratu erantzun zuzenak.
• Normalean ez du hitz egiten oso lotsatia delako/izanik. • Partida irabazi ez badu ere, poz-pozik dago. (arren)
• Txarto jokatzeagatik/jokatzeko zigortu zituzten.
• Ez nien esan ez nekielako/nekiela. • Konpondu nuen, zaila baino zailagoa izan bada ere.
• Jakingo ez duzun/duzunez gero, esan egingo dizut. (arren)

3 Berridatzi kausazko perpaus hauek.
• Etxean geratu zen, buruko mina zuen eta. (bait-)
• Argentinarrak/euskaraz/izan/arren/zuten/hitz/egiten
• Berarekin joan ez naizelako haserretu zait. (-ez gero)
• eraiki/ondoko/etxegileak/etxea/bazuten/ ere/ez ziren
• Apurtuta zegoenez gero, zaborrontzira bota dut. (-elako)

9 Idatzi esaldi hauen kontzesiboa.
4 Idatzi esaldi hauen kontzesiboa. • Guk ez daukagu ezer esaterik, .
• , oso • Kontuz eskultura hauekin,

nekatuta etorri zen. • bere dimisioa
• , oso eskatu zuen.
ondo mintzatzen da euskaraz.
10 Bete hutsuneak proposatutakoekin.
• , oso
triste geratu zen. izanagatik nahiz arren jarriagatik
• Bizikleta ere, oinez joaten zen

5 Lotu esaldiak eta osatu kausazko perpausak.
leku guztietara.
• Gure lagunak afaltzera gonbidatu genituen. Aspaldi ez
• Bonbillak ere, ez zegoen ezer
ginen elkarrekin egoten.
ikusterik.

• Enpresa horretan lan egin , inork
• Pertsona susmagarri bat ikusi zuten atarian. Ez ziren ez zekien ezer.
sartu.
• eta gauez izan, ibilaldi ederra
egingo dugu.
• Ez zuen telefonoa erantzuten. Telegrama bat bidali zion.

6 Kontzesiozko perpaus hauetan aukeratu erantzun zuzena.

• Teknikek aurrera egin arren/eginda/egindakoan,
munduko goseak lehengoan segitzen du.
12
ADITZA: SUBJUNTIBOA
1 Aukeratu aditz zuzena. • Ekarri bokatak:
• Oihuka hasi da denak sakabana daitezen/dadin/dezaten. • Eraman ezazu motxila:
• Diru nahikoa eman dio oskolezko betaurrekoak eros • Etor zaitez laguntzera:
dadin/ditzan/dezan.
• Bosnaka erosten ditugu merkeagoak izan dezaten/
7 Berridatzi esaldiak subjuntiboa erabiliz..
daitezela/daitezen. • Zuek polikiago ibiltzea nahi genuke.
• Aulkitik jaitsi du amak alde batetik bestera ibil dadin/
ditzan/dezan. • Loreak biltzeko eskatu diet.

2 Bete hutsuneak etzanda dagoen aditz nagusiari aditz
laguntzailea jarrita. • Hiru liburu irakurtzeko agindu digute.
• Uretan bota ezazu ondo disolbatu
• Haizatu behar ditugu birusak kanporatu

8 Aukeratu aditz zuzena.
• Ondo argi azaldu diot arazorik eragin ez
• Beregana hurbil genezan/gintezen agindu zigun.
• Guk barrabas-belarra jaso nahi dute.
• Guk horiek har genitzan/gintezen nahi zuen amak.
• Arbola mota asko ikusi espero dut.
• Zuek etxera itzul zenitzaten/zintezten espero zuten.
3 Erabili subjuntibozko aditzak nominalizazioaren ordez. • Behar zuena eros zezan/zedin supermerkatura eraman
nuen.
• Ni joateko deitu didate.
• Zuek etortzeko ez dute deitu behar. 9 Jarri aditzak lehenaldian.
• Ez diogu ezer esango ez kezkatzeko • Itsaskiak gogoko izan ditzan nahi dut.
• Zu ausartzeko ekarri behar izan dut.
• Haiek ni ez hurbiltzeko isildu egin dira. • Gaixotasun hori sendatzeko, tximeleta estiloan igeri egin
dezan eskatu diote.

• Zertarako eman zenion kromo hori? (albumean itsatsi)
• Itsaskia prestatzen duten jatetxe horretara joan gaitezen
aholkatu digute.
• Zer esan zion medikuak ebakuntza egin eta gero?
(atseden hartu)
• Zertarako ekarri dituzue hainbeste argazki? (zuek ikusi) • dena/guk/presta/deitu ziguten/genezan

5 Jarri dagozkien subjuntibozko aditzak: • partida/epaileak/jo/du/has dadin/txilibitua

Adibidez: nik hari haiek niezazkion
• guk hari haiek:
• zuk gu:
• haiek niri:
• nik zuek:
6 Erantzun galderari: Zer esan du?

• Etor zaitez:
• Itxi atea:
12
ERANTZUNAK
23. FITXA 6 Kontzesiozko perpaus hauetan aukeratu erantzun

zuzena.
1 Aukeratu esaldi zuzena. • Teknikek aurrera egin arren, munduko goseak lehengoan
segitzen du.
Antonekin askotan jolastu arren, ez da oso laguna.
• Behar den moduan egin ez bazuten ere, ordaindu egin
Antonekin jolastu arren askotan, ez da oso laguna.
zieten.
Oso luzea ez bada ere, guztiok sartuko gara.
• Menditik nekatuegi etorri baginen ere, jaialdira joan
Ez bada ere oso luzea, guztiok sartuko gara. ginen.
Milioi bat ordaintzeagatik ere, ez luke nahikoa izango. • Beste zubi bat egin duten arren, ez dute trafiko arazoa
Milioi bat ordainduagatik ere, ez luke nahikoa izango. erabat konpondu.
2 Kausazko perpaus hauetan aukeratu erantzun zuzenak.

7 Berridatzi kontzesiozko perpaus hauek.
• Normalean ez du hitz egiten oso lotsatia delako. • Txarto egin arren, ordaindu egin didate. (nahiz eta)
• Txarto jokatzeagatik zigortu zituzten. Nahiz eta txarto egin, ordaindu egin didate.
• Ez nien esan ez nekielako. • Partida irabazi ez badu ere, poz-pozik dago. (arren)
• Jakingo ez duzunez gero, esan egingo dizut. Partida irabazi ez duen arren, poz-pozik dago.
• Konpondu nuen, zaila baino zailagoa izan bada ere.
3 Berridatzi kausazko perpaus hauek. (arren)
• Etxean geratu zen, buruko mina zuen eta. (bait-) Konpondu nuen, zaila baino zailago izan arren.
Etxean geratu zen, buruko mina baitzuen.

• Berarekin joan ez naizelako haserretu zait. (-ez gero)
• Argentinarrak/euskaraz/izan/arren/zuten/hitz/egiten
Berarekin joan ez naizenez gero haserretu zait.
Argentinarrak izan arren, euskaraz hitz egiten zuten.
• Apurtuta zegoenez gero, zaborrontzira bota dut. (-elako)
• eraiki/ondoko/etxegileak/etxea/bazuten/ ere/ez ziren
Apurtuta zegoelako, zaborrontzira bota dut.
Ondoko etxea eraiki bazuten ere, ez ziren etxegileak.
• Nahiz eta egun guztia lotan egon, oso nekatuta etorri zen.
• Guk ez daukagu ezer esaterik, esateko asko eduki arren.
• Gutxitan egin arren, oso ondo mintzatzen da euskaraz.
• Kontuz eskultura hauekin, oso itsusiak izan arren.
• Nahiz eta laster etorriko nintzela esan, oso triste geratu
zen. • Nahiz eta erabat ados ez egon, bere dimisioa eskatu
zuen.
10 Bete hutsuneak proposatutakoekin.
• Gure lagunak afaltzera gonbidatu genituen. Aspaldi ez
ginen elkarrekin egoten. • Bizikleta izanagatik ere, oinez joaten zen leku guztietara.
spaldi elkarrekin egoten ez ginenez, gure lagunak

A • Bonbillak jarriagatik ere, ez zegoen ezer ikusterik.
afaltzera gonbidatu genituen. • Enpresa horretan lan egin arren, inork ez zekien ezer.
• Pertsona susmagarri bat ikusi zuten atarian. Ez ziren • Nahiz eta gauez izan, ibilaldi ederra egingo dugu.
sartu.
tarian pertsona susmagarri bat ikusi zutelako ez ziren
A
sartu.
• Ez zuen telefonoa erantzuten. Telegrama bat bidali zion.
T elegrama bat idatzi zuen, ez baitzuen telefonoa
erantzuten.
12
ERANTZUNAK
24. FITXA
• Eraman ezazu motxila: eraman dezala motxila
• Etor zaitez laguntzera: etor dadila laguntzera
1 Aukeratu aditz zuzena.
7 Berridatzi esaldiak subjuntiboa erabiliz..
• Oihuka hasi da denak sakabana daitezen.
• Zuek polikiago ibiltzea nahi genuke.
• Diru nahikoa eman dio oskolezko betaurrekoak eros
ditzan. Zuek polikiago ibil zaiteztela nahi genuke.
• Bosnaka erosten ditugu merkeagoak izan daitezen. • Loreak biltzeko eskatu diet.
• Aulkitik jaitsi du amak alde batetik bestera ibil dadin. Loreak bil ditzatela eskatu diet.
• Hiru liburu irakurtzeko agindu digute.
2 Bete hutsuneak etzanda dagoen aditz nagusiari aditz Hiru liburu irakur ditzagula agindu digute.
laguntzailea jarrita.
• Uretan bota ezazu ondo disolba dadin. 8 Aukeratu aditz zuzena.
• Haizatu behar ditugu birusak kanpora daitezen. • Beregana hurbil gintezen agindu zigun.
• Ondo argi azaldu diot arazorik eragin ez diezaion. • Guk horiek har genitzan nahi zuen amak.
• Guk barrabas-belarra jaso dezagun nahi dute. • Zuek etxera itzul zintezten espero zuten.
• Arbola mota asko ikusi ditzagun espero dut. • Behar zuena eros zezan supermerkatura eraman nuen.
3 Erabili subjuntibozko aditzak nominalizazioaren ordez. 9 Jarri aditzak lehenaldian.

• Ni joan nadin deitu didate. • Itsaskiak gogoko izan ditzan nahi dut.
• Zuek etor zaitezten ez dute deitu behar. Itsaskiak gogoko izan zitzan nahi nuen.
• Ez diogu ezer esango ez daitezen kezka. • Gaixotasun hori sendatzeko, tximeleta estiloan igeri egin
• Zu ausart zaitezen ekarri behar izan dut. dezan eskatu diote.
• Haiek ni ez nadin hurbil isildu egin dira. Gaixotasun hori sendatzeko, tximeleta estiloan igeri egin
zezan eskatu zioten.
4 Erantzun galderei. • Itsaskia prestatzen duten jatetxe horretara joan gaitezen
aholkatu digute.
• Zertarako eman zenion kromo hori? (albumean itsatsi)
Itsaskia prestatzen duten jatetxe horretara joan gintezen
Albumean itsats zezan.
aholkatu ziguten.
• Zer esan zion medikuak ebakuntza egin eta gero?
(atseden hartu) 10 Jarri elementuak hurrenkera egokian.
Atseden har zezala.
• dena/guk/presta/deitu ziguten/genezan
• Zertarako ekarri dituzue hainbeste argazki? (zuek ikusi)
Guk dena presta genezan deitu ziguten.
Zuek ikus ditzazuen.
• partida/epaileak/jo/du/has dadin/txilibitua
Epaileak txilibitua jo du partida has dadin.
5 Jarri dagozkien subjuntibozko aditzak:
• guk hari haiek: geniezazkion
• zuk gu: gintzazun
• haiek niri: zekizkidan
• nik zuek: zintzatedan

• Etor zaitez: etor dadila
• Itxi atea: itxi dezala atea
• Ekarri bokatak: ekar ditzala bokatak
12
SAKONTZEKO
23. FITXA
1 Aukeratu erantzun zuzena. 6 Kontzesiozko perpaus hauetan aukeratu erantzun

Mila urte izanagatik ere, zuhaitz hori bota egingo dute. zuzena.
Mila urte izateagatik ere, zuhaitz hori bota egingo dute. • Angulak prestatu genituen/genituela ere/genituen arren,
inork ez zituen nahi.
Laguna bada ere, ez du inoiz agurtzen.
•B
aldin eta/izan ere/nahiz eta film hori ikusita eduki, denek
Bada laguna ere, ez du inoiz agurtzen. ikusi nahi dute berriro.
Nahiz eta berandu etorri da, inork ez dio ezer esan. • Taberna horretan pintxo onak jartzen dituzten arren/
Nahiz eta berandu etorri den, inork ez dio ezer esan. dituzten/dituztela, jende gutxi sartzen da.
• Izan ere/nahiz eta/baldin eta asko ahalegindu, ez genuen
2 Kausazko perpaus hauetan aukeratu erantzun zuzenak. amaitzea lortu.
• Ez genekien ezer horretaz, interesik ez genuelako/
genuela. 7 Berridatzi kontzesiozko perpaus hauek.
• Nik ez nizuke ezer esango errespetua handia dizut/ • Nahiz eta dirurik izan ez, egunero kanpoan bazkaltzen
baitizut. zuten. (ba... ere)
• Ez nuen egun osoan ikusi, lanera joan ez zen/zelako.
• Saiatzearren/saiatu ez zenuten ezer ere galduko. • Gezurra esanagatik ere, sinistu egingo nieke. (nahiz eta)

3 Berridatzi kausazko perpaus hauek.
• Ez du euririk egiten, baina zuk euritakoa ekarri duzu.
• Krisia dela eta, oso zaila da gaur egun lana aurkitzea. (arren)
(-agatik)

• Kontuz ez ibiltzeagatik apurtu zitzaizun hori. (-elako) 8 Osatu esaldiak hitzak ordena egokian jarrita.
• Bilbon/dira/bizi/ere/ez/bilbotarrak/badira
• Lege berriagatik istilu asko egon ziren. (dela eta)
• nahiz/poz-pozik/egon/eta/kontatu/ez/digute/ezer/ere.

• , ez daki bere lana egiten. 9 Idatzi esaldi hauen kontzesiboa.
• , ez genuen inoiz ikusi. • , mendira joango zarete.
• , oso ondo ezagutzen du • ez du ikusi nahi izan.
institutua. • Haserretu egin da
5 Lotu esaldiak eta osatu kausazko perpausak. 10 Bete hutsuneak proposatutakoekin.
• Hamaikak arte zigorturik egon ginen. Oso berandu heldu arren nahiz badira arren
ginen.
• Liburuak erosi dizkion , ez ditu erabili nahi.

• Abiadura handiko trena gustatu ez ,
• Ez ginen ostiralean eskolara joan. Neka-neka eginda trenen aldekoa da.
geunden.
• Udan asko etortzen ere, neguan ere
gazte asko egoten dira.
• Emanaldia bertan behera utzi zuten. Istripua izan zuten. • eta kanpokoak izan, ongi moldatzen
dira bertakoekin.
12
SAKONTZEKO
24. FITXA
ADITZA: SUBJUNTIBOA
1 Aukeratu aditz zuzena 6 Erantzun galderari: Zer esan du?

• Antzokia ikuslez gainezka egon daitezen/dezan/dadin • Zoazte pikutara:
oparitu egin dituzte sarrera-txartelak. • Ekarri itzazue liburuak:
• Beti esaten diegu umeei ogia jan dezaten/dezan/ • Egin ezazu azkar:
daitezen.
• Zatoz hona:
• Txakurrak hurbil daitezen/dakion/dakizkion hari hezurrak
erosten ditu. • Zoaz etxera:
• Gaizki esaka aritu ez dadin/den/dezan deitu diogu.

7 Berridatzi esaldiak subjuntiboa erabiliz.
2 Bete hutsuneak etzanda dagoen aditz nagusiari aditz • Kanpoan geratzeko eskatu digute.
• Zuek gauzak argi izan komeni da. • Guraso guztiak joatea komeni da.
• Zuek makina bat galanperna bildu
espero dugu.
• Afaria prestatzeko esan dizu, baina...
• Zuk kolore egokia aukeratu nahi dut

• Guk ur-arkakusorik ez ikusi espero dut.
• Etxera joateko makina hondatu nahi 8 Aukeratu aditz zuzena.
dute. • Idazkera (ulertu, zuk) zenezan/zintezen ordenagailuz egin
nizun.
3 Erabili subjuntibozko aditzak nominalizazioaren ordez.
• Txakurrak (zuek, lotu) zenezaten/zintezen eskatu
• Haiek geratzea nahi izan dute. genizuen.
• Laster zu itzultzea espero dut. • Ariketak (hura, amaitu) zitzan/zedin lagundu egin nion.
• Gu saiatzea komeni da. • Hitzordua jarri genuen elkar (ikusi) genezan/gintezen.
• Ane ez agertzea nahiago duzue.
9 Jarri aditzak lehenaldian.
• Zoriontsuak izatea opa dizuet.
• Ama berrien sailera joan dadin esan diote Aneri.
• Zer agindu ziguten etxetik irteterako? (garaiz erretira) • Ohorezko matrikula lor dezan material osagarria eskaini
dio irakasleak.
• Zer komeni da egitea kasu horretan? (medikuarekin

kontsultatu) • Goizeko gandua saihets dezan beranduago ateratzeko
aholkatu diote.
• Zer nahi zuten antolatzaileek, bada? (jendea parte hartu)

5 Jarri dagozkien subjuntibozko aditzak: • zu/ikaskideak/eror/hankartekoa/jarri zizun/zintezen

• hura zuri: • neurriak/Bilbon/ez gaitezen/hartuko ditugu/gal
• nik hari haiek:
• zuk ni:
• hark gu:
12
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
23. FITXA 6 Kontzesiozko perpaus hauetan aukeratu erantzun

zuzena.
1 Aukeratu erantzun zuzena. • Angulak prestatu genituen arren, inork ez zituen nahi.
Mila urte izanagatik ere, zuhaitz hori bota egingo dute. •N

ahiz eta film hori ikusita eduki, denek ikusi nahi dute
berriro.
Mila urte izateagatik ere, zuhaitz hori bota egingo dute.
• Taberna horretan pintxo onak jartzen dituzten arren,
Laguna bada ere, ez du inoiz agurtzen.
jende gutxi sartzen da.
Bada laguna ere, ez du inoiz agurtzen.
• Nahiz eta asko ahalegindu, ez genuen amaitzea lortu.
Nahiz eta berandu etorri da, inork ez dio ezer esan.
Nahiz eta berandu etorri den, inork ez dio ezer esan. 7 Berridatzi kontzesiozko perpaus hauek.
• Nahiz eta dirurik izan ez, egunero kanpoan bazkaltzen
2 Kausazko perpaus hauetan aukeratu erantzun zuzenak. zuten. (ba... ere)
• Ez genekien ezer horretaz, interesik ez genuelako. Dirurik ez bazuten ere, egunero kanpoan bazkaltzen
• Nik ez nizuke ezer esango errespetua handia baitizut. zuten.
• Ez nuen egun osoan ikusi, lanera joan ez zelako. • Gezurra esanagatik ere, sinetsi egingo nieke. (nahiz eta)
• Saiatzearren ez zenuten ezer ere galduko. Nahiz eta gezurra esan, sinetsi egingo nieke.
• Ez du euririk egiten, baina zuk euritakoa ekarri duzu.
3 Berridatzi kausazko perpaus hauek. (arren)
• Krisia dela eta, oso zaila da gaur egun lana aurkitzea. Euririk egiten ez duen arren, zuk euritakoa ekarri duzu.
(-agatik)
Krisiagatik, oso zaila da gaur egun lana aurkitzea.
• Kontuz ez ibiltzeagatik apurtu zitzaizun hori. (-elako) • Bilbon/dira/bizi/ere/ez/bilbotarrak/badira
Kontuz ibili ez zinelako apurtu zitzaizun hori. Bilbon bizi ez badira ere, bilbotarrak dira.
• Lege berriagatik istilu asko egon ziren. (dela eta) • nahiz/poz-pozik/egon/eta/kontatu/ez/digute/ezer/ere.
Lege berria dela eta, istilu asko egon ziren. Nahiz eta poz-pozik egon, ez digute ezer ere kontatu.

• Nahiz eta urte askoan horretan jardun, ez daki bere lana • Nahiz eta euria egin, mendira joango zarete.
egiten. • Bere gustuko izan arren, ez du ikusi nahi izan.
• Oso ezaguna zen arren, ez genuen inoiz ikusi. • Haserretu egin da horretarako arrazoirik eduki ez arren.
• Nahiz eta kanpokoa izan, oso ondo ezagutzen du
institutua. 10 Bete hutsuneak proposatutakoekin.
• Liburuak erosi dizkion arren ez ditu erabili nahi.

• Abiadura handiko trena gustatu ez arren, trenen aldekoa
• Hamaikak arte zigorturik egon ginen. Oso berandu heldu da.
ginen.
• Udan asko etortzen badira ere, neguan ere gazte asko
Hamaikak arte zigorturik egon ginelako oso berandu iritsi egoten dira.
ginen.
•N
ahiz eta kanpokoak izan, ongi moldatzen dira
• Ez ginen ostiralean eskolara joan. Neka-neka eginda bertakoekin.
geunden.
Neka-neka eginda geundela eta, ez ginen ostiralean
eskolara joan.
• Emanaldia bertan behera utzi zuten. Istripua izan zuten.
Emanaldia bertan behar utzi zuten istripua izan zutelako.
12
SAKONTZEKO
ERANTZUNAK
24. FITXA
• Zatoz hona: Doala/joan dadila hara.
• Zoaz etxera: Doala /joan dadila etxera.
1 Aukeratu aditz zuzena
7 Berridatzi esaldiak subjuntiboa erabiliz.
• Antzokia ikuslez gainezka egon dadin oparitu egin dituzte
sarrera-txartelak. • Kanpoan geratzeko eskatu digute.
• Beti esaten diegu umeei ogia jan dezaten. Kanpoan gera gaitezen eskatu digute.
• Txakurrak hurbil daitezen hari hezurrak erosten ditu. • Guraso guztiak joatea komeni da.
• Gaizki esaka aritu ez dadin deitu diogu. Guraso guztiak joan daitezen komeni da.
• Afaria prestatzeko esan dizu, baina...
2 Bete hutsuneak etzanda dagoen aditz nagusiari aditz Afaria presta dezazula esan dizu, baina...
• Zuek gauzak argi izan ditzazuela komeni da. 8 Aukeratu aditz zuzena.
• Zuek makina bat galanperna bil ditzazuela espero dugu. • Idazkera (ulertu, zuk) zenezan ordenagailuz egin nizun.
• Zuk kolore egokia aukera dezazula nahi dut • Txakurrak (zuek, lotu) zenezaten eskatu genizuen.
• Guk ur-arkakusorik ez dezazun ikus espero dut. • Ariketak (hura, amaitu) zitzan lagundu egin nion.
• Etxera joateko makina honda dadin nahi dute. • Hitzordua jarri genuen elkar (ikusi) genezan.
3 Erabili subjuntibozko aditzak nominalizazioaren ordez. 9 Jarri aditzak lehenaldian.

• Haiek gera daitezela nahi izan dute. • Ama berrien sailera joan dadin esan diote Aneri.
• Laster zu itzul zaitezen espero dut. Ama berrien sailera joan zedin esan zioten Aneri.
• Gu saia gaitezen komeni da. • Ohorezko matrikula lor dezan material osagarria eskaini
• Ane ez dadin ager nahiago duzue. dio irakasleak.
• Zoriontsuak izan zaiteztela opa dizuet. Ohorezko matrikula lor zezan material osagarria eskaini
zion irakasleak.
4 Erantzun galderei. • Goizeko gandua saihets dezan beranduago ateratzeko
aholkatu diote.
• Zer agindu ziguten etxetik irteterako? (garaiz erretira)
Goizeko gandua saihets zezan beranduago ateratzeko
Garaiz erretira gintezen.
aholkatu zioten.
• Zer komeni da egitea kasu horretan? (medikuarekin
kontsultatu) 10 Jarri elementuak hurrenkera egokian.
Medikuarekin kontsulta dadin/ dezazun.
• zu/ikaskideak/eror/hankartekoa/jarri zizun/zintezen
• Zer nahi zuten antolatzaileek, bada? (jendea parte hartu)
Zu eror zintezen ikaskideak hankartekoa jarri zizun.
Jendeak parte har zezan.
• neurriak/Bilbon/ez gaitezen/hartuko ditugu/gal
Neurriak hartuko ditugu Bilbon ez gaitezen gal.
5 Jarri dagozkien subjuntibozko aditzak:
• hura zuri: dakizun
• nik hari haiek: niezazkioke
• zuk ni: nazazun
• hark gu: gaitzan

• Zoazte pikutara: Doazela/joan daitezela pikutara esan du.
• Ekarri itzazue liburuak: Ekar/eraman ditzatela liburuak.
• Egin ezazu azkar: Egin dezala azkar.
Edukiak ebaluatzeko
Izena: Maila: Data:
TESTU-TIPOLOGIA 1 Irakurri testu zatiak eta adierazi. Zein da eskabide-gutuna? Zein lagunartekoa?
Kaixo, Peru: Luzama dantza eskolako zuzendari jauna:

Ezetz jakin nora joango naizen aurten? Jasone Elgezabal eta Kepa Agirre gara, 12
Irlandara! Iaz zeu egon zinen, ezta? Ea, urteko bilbotarrak. Gutun honen bitartez
azaldu: zer eraman behar dut? Nolako Luzama dantza-eskolako matrikulazio epeei
eguraldia egiten du? Txanpona, zein buruzko zenbait zalantza adierazi nahi di-
da? tugu.
A:
B.:
GRAMATIKA 2 Lotu kausazko perpausak edo kontzesio-perpausak osatzeko.
Ez dut zurekin joan nahi • • ariketak kopiatzearren.

Sarritan galdetuta ere, • • behar adina diru daukagu eta.
Errieta egin didate • • ez du inoiz erantzun.
Nahiz eta jertsea garbitu, • • orbana ez zaio kendu.
Autoa eros dezakegu, • • haserreturik nagoelako.
GRAMATIKA 3 Berridatzi kontzesio-perpausak edo kausazkoak, proposatutako menderagailua erabiliz.
• Nahiz eta lapurreta ikusi, ez du ezer esan. (-agatik ere)
• Berandu heldurik ere, gelan sartzen utzi dit. (Nahiz eta ... -n)
• Berokirik ez janzteagatik daukazu orain sekulako eztula. (-t(z)earren)
• Partida irabazi dugunez, domina eman digute. (-(e)la eta)
• Izena eman duten arren, ez dute parterik hartu. (ba-... ere)
GRAMATIKA 4 Aukeratu aditz laguntzailea, perpausak osatzeko.
• Bost minutu lehenago prest egon gaitezen / gaitezela eskatu digute.
• Oporretan ekarri zaitugu atseden har dezazun / dezazula.
• Etor dadin / dadila hona oraintxe bertan!
• Eska ditzan / ditzala orri zuri pare bat irakasle-gelan.
• Aitorrek erosi dizkit egunkariak, gosaldu artean irakur ditzadan / ditzadala.
PROBA
GRAMATIKA 5 Osatu testua subjuntiboko aditz hauek erabiliz.
dezagula – gaitezen – dezagun – daitezela – dezala – ditzan
Irakasleari eskatu diogu aurten ikasle-trukea antola atzerriko instituturen batekin.
Lehenengo eta behin gurasoen baimena lor agindu digu, gero, berak atzerriko
institutuetara eskariak egin . Gurasoak batzar batera etor ere
eskatu digu, guztion artean bidaia antolatzen has eta nola ordaindu erabaki
LEXIKOA 6 Adierazi zein hiztegi motatan bilatuko zenituzkeen.
• Hitz jakin bat esateko beste modu bat.
• Hitz baten esanahia.
• Hitz baten kontrakoa adierazten duen beste bat.
• Gai bati buruzko informazio zabala.
• Hitz baten kategoria gramatikala.
LEXIKOA 7 Ordenatu hitz hauek alfabetoaren arabera.
• krokodilo • harlauza • ionizazio • amildegi

• basamortu • kamioi • jertse • fruitu
• apaltasun • irtenbide • fosil • isiltasun
• galtzontzillo • txakur • kanpaleku • trumoi
ORTOGRAFIA 8 Esan zein aditz duten oinarrian forma hauek.
• Bainintzen bait- + • Baita bait- +
• Baikinen bait- + • Bailegoke bait- +
• Baitakigu bait- + • Bailirateke bait- +
• Baikoaz bait- + • Baihintzen bait- +
• Bainabil bait- + • Baitzituzten bait- +
PROBA
ORTOGRAFIA 9 Osatu esaldiak aditzei bait- partikula erantsiz.
nago – zebilen – gara – litzateke – ditu
• Ez dugu hitzik ere esan, lotsatu egin
• Bikain ari da, lan guztiak bukatu jada.
• Etxean geratuko naiz, zeharo nekatuta
• Autoa gaizki aparkatuta utzi zuen, presaka
• Ez da komeni gezurra esatea, laster konturatuko
LITERATURA 10 Adierazi eleberriaren zein ezaugarri identifika daitezkeen testuan.
Nekaturik zihoan 42. Street-ean zehar, lanbropean, gabardina handi bat soinean eta ingeles estiloko
kapela buruan. Haize bustiak jo ez zezan zerbait makurturik zeramatzan bizkarrak, eskuak poltsikoetan
eta lepokoa sudur-zuloetaraino. Hotza zen urtarrileko ilunabartze hartan Manhattanen. Jendea erruz
harat eta honat, etxerako bideak hartzen, bulego dorreetan egun osoa kalefakziopean pasatu ondoren.
Grand Central Station-go sarreran egunkaria eskatu zion, egunero bezala, zimurrez beteriko agure
zaharrari. Eskuak atera-sartu azkarra egin zuen egunkaria ordaintzeko eta The New York Times
galtzarbean jarriz, geltokiko berotasunera sartu zen.
110. street-eko geltokia
❑ Fikziozkoa da.
❑ Xehetasunek garrantzia dute.
❑ Elkarrizketa tartekatzen da.
Eskabide-gutunaren ezaugarriak ezagutzen ditu eta identifikatzeko gai da. 1
Bi perpaus lotuz, kontzesio-perpausak sortzeko gai da. 2
Badaki kausazko perpausak idazten. 3
Egoki aukeratzen ditu aditz laguntzaileak subjuntiboko perpausak osatzeko. 4
Testuinguruaz lagunduta, badaki subjuntiboko aditzak egoki txertatzen. 5
Hiztegi motak bereizten ditu. 6
Hitzak alfabetikoki ordenatzeko gai da. 7
Bait- partikularen idatzarauak ezagutzen ditu. 8
Bait- partikula egoki erabiltzen du. 9
Eleberriaren ezaugarriak ezagutzen ditu eta identifikatzeko gai da. 10
ERANTZUNAK 5 Irakasleari eskatu diogu aurten ikasle-trukea antola dezala

atzerriko instituturen batekin. Lehenengo eta behin
1 A: Lagunartekoa: Kaixo, Peru… gurasoen baimena lor dezagula agindu digu, gero, berak
atzerriko institutuetara eskariak egin ditzan. Gurasoak
B: Eskabide-gutuna: Luzama dantza eskolako...
batzar batera etor daitezela ere eskatu digu, guztion artean
2 • Ez dut zurekin joan nahi haserreturik nagoelako. bidaia antolatzen has gaitezen eta nola ordaindu erabaki
• Sarritan galdetuta ere, ez du inoiz erantzun. dezagun.
• Errieta egin didate ariketak kopiatzearren. 6 • Sinonimoen hiztegia.
• Nahiz eta jertsea garbitu, orbana ez zaio kendu. • Euskara-euskara hiztegia.

• Autoa eros dezakegu, behar adina diru daukagu eta. • Antonimoen hiztegia.
3 • Lapurreta ikusiagatik ere, ez du ezer esan. • Hiztegi entziklopedikoa.
• Nahiz eta berandu heldu naizen, gelan sartzen utzi dit. • Edozeinetan.
• Berokirik ez janztearren daukazu orain sekulako eztula. 7 amildegi, apaltasun, basamortu, fosil, fruitu, galtzontzillo,
• Partida irabazi dugula eta, domina eman digute. harlauza, ionizazio, irtenbide, isiltasun, jertse, kamioi,
kanpaleku, krokodilo, trumoi, txakur.
• Izena eman badute ere, ez dute parterik hartu.
4 • Bost minutu lehenago prest egon gaitezela eskatu digute.
8 • bait- + nintzen • bait- + da
• Oporretan ekarri zaitugu atseden har dezazun. • bait- + ginen • bait- + legoke
• Etor dadila hona oraintxe bertan! • bait- + dakigu • bait- + lirateke
• Eska ditzala orri zuri pare bat irakasle-gelan. • bait- + goaz • bait- + hintzen
• Aitorrek erosi dizkit egunkariak, gosaldu artean irakur ditzadan. • bait- + nabil • bait- + zituzten
9 • Ez dugu hitzik ere esan, lotsatu egin baikara.
• Bikain ari da, lan guztiak bukatu baititu jada.
• Etxean geratuko naiz, zeharo nekatuta bainago.
• Autoa gaizki aparkatuta utzi zuen, presaka baitzebilen.
• Ez da komeni gezurra esatea, laster konturatuko
bailitzateke.
10 • Fikziozkoa da.
• Xehetasunek garrantzia dute.
Bel-du-rra
Argi-aldaketa: beste kolore bateko kokapen batean gaude, berdea esate baterako. Kanpotik, offean,
oihu bat entzungo da. 3. Aitaren oihua da, ondoren 3. Amarena eta azkenik 3. Anaiarena.
Halako batean, korrika eta ziztu bizian, 3. Aita sartuko da, eta atzetik besteak. Une batez agertokian
batera eta bestera ibili ondoren, eta bertako blokeen gainera igo ondoren, Kaia sartuko da, ezer ulertu
ezinik:
3. aita: (Gain batera igoko da) Aaaa! Ze nazka, mesedez!
3. ama: Ze beldurra!
3. semea: Lagunduuuuu! Hemendik alde egin nahi dut, faborez!
3. ama: Horrela ezin da bizi.
kaia: (Korrika sartuz) Zer gertatzen da? Non dago sua?
3. semea: Sua?! Aaaa! Erreko naiz.
kaia: Mesedez, isilduko ote zarete denok! (Isiltasun osoa) Ez dago surik, ez dago tximistarik eta ez dago
ezer!
3. ama: Tximista esan al duzu? Nik tximistak gorrotatzen ditut.
3. aita: Baita trumoiak ere.
kaia: Aita, mesedez, jaitsiko al zara hor goitik?
3. aita: Beldur naiz. Sagua dabil hemendik.
3. semea: Non?
3. ama: Aaaa, ez!
kaia: Ixo! Ez dago sagurik, ez dago surik, ez tximista ezta trumoirik ere, eta kito, lasaitu zaitezte behin-
goz, bihotza puskatu egingo didazue-eta!
3. semea: Ai, ez, bihotza puskatu? Niri ere bihotza puskatuko zait?
3. ama: Aaaa, nire semeari bihotza puskatuko zaio.
3. aita: Ai, ai, ai… zuri bihotza puskatzen bazaizu, niri ere bihotza puskatuko zait.
kaia: Grrr… hau gehiegizkoa da. Nik hemendik alde egin nahi dut, ezin dut gehiago.
3. ama: Ez gaitzazu bakarrik utz, mesedez. Bakarriz ez. A ze bakardadea! Izan ere, kezkatuta bizi gara.
3. aita: Izugarria.
3. semea: Ikaragarria.
3. aita: Oso.
3. ama: Beti.
kaia: Baina, kezkatuta zergatik?
3. aita: Edozergatik. Bueno ez, gauza guztiengatik.
3. ama: Gauza, pertsona, animalia eta…
3. semea: Lurrikarengatik, eta olatuengatik, eta eskolara joan beharragatik, eta lagunekin jolasteagatik
eta saguengatik, eta txirristaren maldagatik,…
kaia: Txirristaren malda? Ezin dut ulertu. Txirristarengatik ere kezkatzen zara? Eta parkera joatean ez
zara handik jaisten?
3. ama: Bai zera, eta kaskarreko bat hartuko balu?
kaia: Jakina eta etxea buru gainera erortzen bazaigu?
3. aita: Aaaa… ! Etxe hau buru gainera? Noiz? Ez, ez…
kaia: Zuek arazo potolo bat daukazue.
3. ama: Guk? Guk ez!
Aizpea Goenaga: Kaia. Iruñeko Udala
Izena: Maila: Data:
ULERTU 1 Zer testu mota da irakurri berri duzuna?

Narrazioa da.
Zinemarako gidoia da.
Antzezlana da.
2 Zenbat pertsonaia ageri dira testuan? Zein da beren arteko harremana?
3 Zerk beldurtzen ditu testuko pertsonaiak?

Suak.
Saguek.
Tximistek.
Aurreko guztiak eta gehiagok.
4 Zergatik sortu zitzaien hasierako beldurra familiakoei?
5 Zer arazo du testuko familiak? Azaldu.
INTERPRETATU
6 Zeren berri ematen da testuaren hasierako zatian eta parentesi artekoetan? Aukeratu.
Aktoreen jarrera eta jokabidearen berri.
Agertokiaren itxuraren berri.
Giroaren eta egoeraren berri.
Aurreko guztiaren berri.
7 Nolakoak dira pertsonaiak? Azaldu beren izaera.
Izena: Maila: Data:
8 Kaia agertokira sartzen denean, «Non dago sua?» galdetu du. Zergatik?
Kaiak kea ikusi eta usaindu duelako.
Kaiak oihuak entzun eta zerbait larria gertatu dela uste duelako.
Kaiak beldur handia diolako suari.
9 Konturatzen al dira familiakideak duten arazoaz? Azaldu.
10 Bukaera aldean Kaiak dio «Jakina, eta etxea gainera erortzen bazaigu?». Zer adierazi nahi du
horren bidez?
HAUSNARTU 11 Zer esango zenieke testuko familiakideei dituzten beldurrak gainditzen laguntzeko?
12 Zerrendatu beldurtzen zaituzten gauzak eta ordenatu gehien beldurtzen zaituenetik hasita.
13 Zer gai jorratuko zenuke antzezlan batean? Zerrendatu bost gai, aukeratu bat eta azaldu
zergatik hautatu duzun.
14 Idatzi zuk aukeratutako gaia jorratzen duen antzezlanaren hasierako testutxoa, hau da,
eszenaren giroa, agertokiaren itxura eta pertsonaien egoera azaltzen dituen sarrera.
Ebaluatzen diren
gaitasunak
Hizkuntza- eta Bel-du-rra testua irakurri, ulertu eta interpretatzen du. 1, 2, 3, 4, 5, 6,

komunikaziorako
13, 14
Antzezlaneko elementuez (pertsonaiak, akotazioak…) jabetzen da. 1, 2, 6, 7, 13,

14
Antzezlaneko pertsonaiak deskribatzen ditu. 7
Hitzez, hitzik Irudi bidezko komunikazioaz jabetzen da 6, 14

gabe eta era
digitalean
komunikatzeko
gaitasuna
Arterako Antzerkia arte-adierazpen gisan balioesten du. 1, 6, 13, 14

gaitasuna
Ekimenerako eta Antzezlan baterako gaia proposatu eta hautatzen du. 13

ekintzaile-sena
garatzeko
gaitasuna Antzezlanaren hasierako testua idazten du. 14
Elkarbizitzarako Besteen sentimenduak ulertu eta interpretatzen ditu. 4, 10, 11

gaitasuna

gaitasuna
Bere izaeraz, gustuez eta ohiturez hausnartzen du. 12
ERANTZUNAK 10 Izate hutsagatik edozer gerta dakigukeela, baina ezin garela

etengabe beldurtuta eta kezkatuta ibili.
1 • Antzezlana da. 11 Erantzun eredua. Gauzak lasaiago hartu behar dituztela,
2 4 pertsonaia: Aita, Ama, Semea eta Kaia. Lehenengo hirurak beldurrak gainditu behar dituztela…
senitartekoak dira, baina Kaia ez. 12 Erantzun librea. Gauza beldurgarriak: bakardadea, heriotza,
3 Aurreko guztiak eta gehiagok suteak, hondamendiak…
4 • Aitak sagua zebilela uste zuelako. 13 Erantzun librea.
5 Beldurtuta eta kezkatuta bizi dira. 14 Erantzun librea.
6 • Aurreko guztiaren berri.
7 Aita, Ama eta Semea: edozerk beldurtzen ditu eta kezkatuta
bizi dira etengabe. Kaia: senitartekoak baino lasaiagoa da eta
harrituta dago beren beldur eta kezkekin.
8 • Kaiak oihuak entzun eta zerbait larria gertatu dela uste
duelako.
9 Ez. Kaiak arazo bat dutela esaten dienean, “Guk? Guk ez!”
erantzuten diote.
Erantzunak
KOMUNIKAZIOA • Basurkoren aburuz, gaizki ulertutako harremana egon da;

izan ere, itsasoa gehiegi ustiatu dugu eta gutxi zaindu.
• Antartikan egin den lehen aurreskua dantzatu du.

5 • Unai oso urrutira joan da belaontzian.
Mintzatu 6 E. E. Elkarrizketa bi ataletan bana daiteke. Lehenengoan (1-5
• Erantzun librea (E.L.). galderak), nabigatzeari buruzko galdera-erantzunak daude;
• E. L. bigarrenean (6-10 galderak), berriz, Pakea Bizkaiaren
hezkuntza-proiektua eta euskaldunok itsasoarekin izan dugun
• E. L.
lotura hartzen ditu mintzagai. Atal bakoitza sarrera labur baten
ondoren hasten da.
Entzun
7 • Hazteaz batera, txalupa ere handitzen joan zen.
Mavericks
• Munduko olaturik handienetako baten izena da. • Lasterketa hasi bezain laster, arazoak izan nituen.
• Hiru surflari Half Moon badiako uretan sartu ziren olatuak harra- • B aina ahal nuen guztietan, irakurri edo abestiren bat
patzera; baina, olatuen gailurrera iristerakoan, atzera egiten entzuten nuen.
zuten, olatuei handiegi eta arriskutsuegi iritzita. Mavericks
8 E. E.: Munduan zehar sakabanatuta dauden euskal herritarrek
izeneko txakurrak igerian jarraitu zien surflariei; hori dela eta,
osatzen duten komunitateari esaten diogu diaspora. Ipar eta
Mavericks izenarekin bataiatu zuten olatua.
Hego Ameriketan dago euskal diasporaren zatirik handiena.
• Mark Foo surflari ospetsuak olatu harekiko borrokan galdu zuen
bizia. 9 • E. L.
Irakurri
Gure olatuak
• Mundakako ezker olatua.
• Getxoko Galean Punta Galea Challenge surf-lehiaketa jokatzen UDAKO KANPAMENTUA ANTOLATZEA
da. 1 E. L.: Jarduera honetan, ikasleek lan kooperatiboa egingo dute
• Belharra izena itsaslabarrean dagoen itsas belarretik datorkio. 15- udako kanpamentu bateko egitaraua antolatzeko. Lehenik eta
20 metroko garaiera har dezake. behin, binaka jarrita, kanpamentua itsasaldean ala barrualdean
jartzeko arrazoiak azalduko dituzte
Idatzi 2 E. E.:
• E. L.
• E. L. 8:30 Jaiki eta garbitu 16:30 Jarduerak
9:00 Gosaria 18:00 Askaria
Irakurmena (228. eta 229. or.) 9:30 Gela txukundu 18:30 Bainua
10:15 Jarduerak 20:15 Atseden hartu.

Testua aztertzen
Kapitainarekin berriketan 12:15 Atseden hartu 21:00 Afaria
1 • Sona handia lortu zuen Velux 5 Ocean bakarkako itsasontzi- 13:30 Aisialdia 22:00 Aisialdia
lasterketan hirugarren bukatu zuenean; izan ere, 159 egun
soilik behar izan zituen munduari bira egiteko. 14:00 Bazkaria 22:30 Euskal kantak
2 • Okerra. 15:00 Garbiketa eta aisaldia 23:15 Ohera

• Zuzena.
• Okerra.
3 • E . E.: Barrualdeko jarduerak: mendi-ibilaldiak, raftinga,
• Zuzena. eskalada, espeleologia, zaldi-ibilaldiak...
• Zuzena. • E .E.: Itsasaldeko jarduerak: piraguismoa, surfa, arrauna,
3 • Umeei itsasoa ezagutzera eman nahi die, hura maitatzen eta uretako eskia, kite-surfa...
errespetatzen ikas dezaten. 4 E. E.: Parapentea, bizikleta-ibilaldiak, txangoak oinez...
4 • Umeek, eguneroko ekintzek itsasoan daukaten ondorioak
5 E. L.
ikusita, haien jokabidea zuzentzea eta bizi diren ingurunea
errespetatzen ikastea.
ENTZUTEKO TESTUA 4 • Azterketa garaian asko ikasi beharko dugu eta, gainera, ez
1 • Vanessa Manjarrez neska euskal amerikarra da, Kalifornian dugu entseatzeko astirik izango.
jaioa eta arbasoak Nafarroako Luzaiden dituena. • Emanaldia ekainaren 29an egitea eskatzen dizugu, alegia bi
• Udalekun hainbat gauza ikasten dituzte gazteek: Euskara, aste atzeratzea.
Euskal Herriko abestiak eta dantzak, txistua jotzen, • Hasteko, gure eskaria luzatuko dizugu eta, ondoren,
musean… arrazoiak azalduko dizkizugu.
• E. E.: Asko gustatu zaio Gernikako Arbola ereserkia ikastea, • Ikasleak oporretan egongo dira; hortaz, emanaldira etorri
baita eguzki-lore bat egitea ere. ahal izango dute.
• Estatu Batuetako bazter guztietako gazteek hartzen dute IDAZTEARI EKIN
parte, baita Europatik datozen batzuek ere. 5 Ariketa honek erantzun irekia du; izan ere, ikasleek eskabide-
2 • Egun horietan zehar adiskidetasun berezia sortzen baita. gutun bat idatziko diote ikastetxeko zuzendariari, proposa-
• E. L. tutako egoeratik abiatuta. Horretarako, hainbat urratsi jarraitu-
ko diete.
3 • E. L.
IZENA EMATEKO ORRIA SORTZEA.

1 E. L.: Ariketa honetan, ikasleek aurreko jarduerako
kanpamentuan izena emateko orria sortu beharko dute.
Horretarako, hainbat puntu izango dituzte kontuan.

1 • Aterkirik ekarri ez dugunez, busti egin gara. > kausazkoa.
TESTUTIK ABIATUTA • Inurria, txikia bada ere, harri bat altxatzeko gai da. >
kontzesiozkoa.
1 • Gezurra. Eskabide-gutunak erregistro formalean idatzi behar
dira. • Nahiz eta maratoian parte hartu zuen, ez zen nekatu >
kontzesiozkoa.
• Egia. Gutunen egiturari jarraitzen diote: sarrera, gorputza eta
oina. • Mila aldiz esanda ere, ez didazu jaramonik egiten! >
kontzesiozkoa.
• Gezurra. Gutun hauek erakunde bati edo kargudun pertsona
bati eskaera bat egiteko idazten dira. • Ahalegindu arren, lapurrak ez ziren sartu. > kontzesiozkoa.
• Egia. Eskaria zehaztu ondoren, argudioak azaltzen dira. • Mapa izanagatik ere, ez duzu altxorra erraz aurkituko. >
kontzesiozkoa.
2 • Gaia: Ekainaren 15eko musika-emanaldi nagusia.
2 • Amanek eskuineko eskua hautsi duenez, ezkerrekoarekin
• Eskaria: Emanaldia ekainaren 29ra atzeratzea.
idazten du.
• Igorlea: Aiora Lertxundi
• Bide-lanak direla-eta, errepidea itxita egongo da.
• Hartzailea: Leizarra musika eskolako zuzendaria.
• Pozik nago, lagunekin ondo pasatu dudalako.
• Zergatiak: Egun horietan, ikasleak azterketetarako ikasten
• Ganbaratik liburu zaharrak jaitsi behar ditut, auzoan liburu
arituko dira. Gainera, guraso eta lagun gehienak entzutera
azoka antolatu baitugu.
joateak urduritu egingo ditu.
• Gurasoak haserretu zaizkit etxera berandu iristeagatik.
3
3 • Ez diot sinesten, beti gezurretan ari baita.
Ordena markatzeko • Lapikoa su gainean luzaroan egoteagatik, dilistak erre zaizkit.
Alde batetik...
antolatzaileak
• Euria ari duela eta, bertan behera geratu da kontzertua.
Zuzendari anderea: • Mailua hartu dugu, kanpin-denda muntatu behar dugu eta.
Errespetuzko agurrak
[...] agurtzen zaitugu. 4 • E. E.: Nahiz eta gogorik ez dudan, biharko azterketarako
Aldez aurretik zure arreta ikasiko dut.
Eskerrak emateko
eskertuz... 5 • Trumoiak entzun baditugu ere, ez gara beldurtu.
Gutun honen bidez, zera eskatu • Blusa behin eta berriz igurtzita ere, ezin dut txiklea kendu.
Eskaera egiteko
nahi dizugu:
• Nahiz eta jaieguna izan, kaleak hutsik daude.
Iritzia adierazteko Gure ustez, hobe litzateke... • Goiz den arren, afaria prestatzen hasiko gara.
6 • Gurpila zulatuta izan arren, helmugara iritsi zen. 3 • Lehenengo sarrera euskara-ingelesa hiztegiari dagokio.
• Irabazten ez badugu ere, ondo pasatuko dugu. • B igarren sarrera sinonimoen eta antonimoen hiztegiari
dagokio.
• Nahiz eta zaharra izan, gizon hori sasoi betean dago.
• Behin eta berriz saiatuta ere, ez dut lortzen itzulipurdi egitea.
7 • E. E.: Autoak kilometro gutxi egin dituen arren, berria erosiko Ortografia (237. or.)
dugu.
ADITZA: SUBJUNTIBOA BAIT- PARTIKULAREN ERABILERAK

1 • Aitorrek lagundu zidan opariak biltzen, berak ondo baitzekien
1 • Udalekuetan ondo pasa dezazuen opa dizuet.
nola egin.
• Liburutegian eskatu didate liburua itzul dezadala.
• Lasterka doaz Ane eta Miren, presa handia baitute.
• Mikrofono bat emango dizut ozen abes dezazun.
• Beti egoten naiz postrea jateko prest, oso gozozalea bainaiz.
• Gu anima gaitezen etorri zaizkigu bisitan.
• Atzo ez genuen zure deia entzun, oso urrun baikeunden.
• Amak eskatu digu lore koloretsuak bil ditzagula.
2 • baikara > bait + gara
2 • Sukaldariak salda proba dezagun nahi du.
• baitzineten > bait + zineten
• Finalean bertso onak ditzagun entzun espero dut.
• baitoa > bait + doa
• Mikelek berarekin joan nadila eskatu dit.
• bailirateke > bait + lirateke
• Eskatutako liburua ekarri dizut, irakur dezazun.
• baihuen > bait + huen
• Anderrek deitu dizu, kalera irten zaitezen.
• baineraman > bait + neraman
• Irakasleek nahi dute guk asko ikas dezagun.
3 • Ohera noa, logura bainaiz.
3 • Zuzendariak bulegora joan gaitezen eskatu digu.
• Saskibaloian aritzen ginen, altuak baikinen.
• Landarea ureztatu egin behar da, fruitu asko eman ditzan.
• Kontatuko dizut, nire laguna baitzara.
• Alaitzen urtebetetzean zuk tarta presta dezazun nahi dut.
• Ez eraman guztia, ez bailegoke non sartu.
• Garaiz iritsi nahi badugu, trena har dezagun komeni da.
4 • daki > baitaki • hoa > baihoa
4 • Deitu iezaiozu lagunari; gurekin etor dadila.
• nintzen > bainintzen • litzateke > bailitzateke
• Autoa garajera eraman dut, konpon dezaten.
• zaizkio > baitzaizkio • genuen > baikenuen
• Etxerako lanak amaitu ditugu. Joan gaitezen kalera!
5 • Autobusa galdu dut, berandu iritsi bainaiz.
• Medikuak Aneri etxean gera dadin esan dio.
• Goitik behera busti naiz, aterkia apurtu baitzait.
• Anderrek baloia erdiratu du Aritzek gola sar dezan.
• Ander ez da txangora joango, gu ez baikoaz.
5 • E. E.: Asteburuan nirekin Bilbora etor zaitezen nahi dut.
• Itxi leihoa, mesedez, hotza sartzen baita.
6 • Katua albaitariarengana eraman dut, senda dezaten. >
xedea adieraztea.
• Has gaitezen lanean! > aginduak ematea. LITERATURA-HEZKUNTZA
• Azeriak beleari kanta dezala eskatu dio. > konpletiboa
osatzea.
Lexikoa (236. or.) NARRAZIOA III: ELEBERRIA

1 • Elementu asko eta luze landuta ageri daitezkeelako: elkarriz-
HIZTEGIAK keta luzeak, deskribapen sakon eta zabalak, istorio nagusitik
aldentzen diren istorio txikiagoak...
1 • Bi adiera ditu.
•P
eru Abarka elkarrizketa-eran idatzita dago, idazlearen
• Izena eta izenondoa. gaztelaniazko ohar batzuez lagunduta.
• Hitzaren antonimoa zein den ere adierazten du. Bi adibide •A
uñemendiko lorea eleberri historikoaren baitan kokatzen
dakartza: Geroa alferraren leloa / Ez pentsa, gero, ni leloa da.
naizenik!
• L eturiaren egunkari ezkutua eleberriko protagonista gatazka-
2 • amets • ametz • atzapar • azazkal • bizi tsua eta konplexua da,
• bizkar • ezpata • mintzatu • tximista • txirrista
•E
gunero hasten delako eleberria, batez ere, forma aldetik da • Zeharkaldi horiek aukera ematen dute bidaia berean hainbat
garrantzitsua; izan ere, Saizarbitoriak idazteko teknika herrialde ezagutzeko.
berriak ekarri zituen euskal literaturara, eta eragin handia
• E. L.
izan zuen geroko idazleengan.
2 • Asko bazkaldu badut ere, gose naiz oraindik.
2 • Peru Abarka > J. A. Mogel.
• Egia esan diodan arren, ez dit sinetsi.
• Auñemendiko lorea > Txomin Agirre.
• Nahiz eta galtzen ari garen, ezin dugu etsi!
• Leturiaren egunkari ezkutua > Txillardegi.
• Goizago iritsiagatik, ez dugu sarrerarik izango.
• Egunero hasten delako > R. Saizarbitoria.
3 • Ilundu egin duenez, linternak piztuko ditugu.
3 E. L.
• Mapan begiratuko dugu, galduta gaude eta.
4 Idazleak elkarrizketa erabili du pertsonaiei buruzko informazioa
emateko • Opari hau erosi dizut zure urtebetetzea delako.
• Mendira joango gara, egun eguzkitsua baitugu.
TESTUA: Galdurik
• Mila esker antzezlana ikustera etortzearren!
1 • Testuko protagonista Pello da. 4 • Gutuna gaur bidaliko dut, etziko hel dadin.
• Kaliforniara bidean jarri duten kanpamentuan. • Bitxi hau emango dizut, nitaz gogora zaitezen.
• Bide luzea egin dute, eta laugarren eguna dute jan gabe; • Esan zure lagunei gurekin etor daitezela.
hortaz, goseak amorratzen dago.
• Aurrekoak ez dit filma ikusten uzten; makur dadila!
• Urtebetean denetarik jasan du: lapurrak, naufragioak, piztiak
eta mila abentura mota.
5 • Goazen lagunok, dragoiaren bolak bilatzera!
2 • E. E.: in medias res (gauzen erdian, latinez) literatur baliabide • Eserlekurik ez badago, ikusleak lurrean eser daitezela.
bat da: narrazioa istorioaren erdialdean hasten da, hasieran • Zuk abesti hau entzun dezazun nahi dut.
izan beharrean.
• Mezu bat igorri dute, estralurtarrek entzun dezaten.
3 • E. L.: Ikasleek Aingeru Epaltzak idatzitako trilogiari (Erresuma
• Topa egin dezagun gure adiskidetasunagatik!
eta fedea) buruzko informazioa bilatu eta lanen fitxa egingo
dute. 6 • H amaika aldiz eskatu dizut nire diskoak itzul ditzazun/
diezazkidazun.
NARRAZIO BATEKO PERTSONAIA AZTERTZEA
• Ozen abestuko dugu, auzokideek ondo entzun gaitzaten/
dezaten.
1 E. E.: Gazte bat da protagonista. Ameslaria da, baina zalantza-
tan dago: hasieran, uste du ezingo dituela bere asmoak bete, • Bihar guk eskolan jai izan dezagun nahi dut.
eta hobe lukeela amore eman. Halako batean, pentsatu du ez • Idatzi dudan ipuina irakur dezan eskatu diot Josebari.
duela etsiko; horregatik, zutitu eta kalerantz abiatu da.
• Arrantzaleak amua bota zuen arrainek irentsi zezaten.
2 E. E.: Protagonista konplexua da; izan ere, bere buruarekin
duen eztabaidak barne gatazka eta kontraesanak azaleratzen
7 • E. E.: Argi > 1. izena / 2. izenondoa.
baititu gaztearen izaera definitzerako orduan. - Argia piztuta utzi duzu!
3 E. L. Ikasleek Arantxa Urretabizkaiari buruzko informazioa - Kolore argiak ditut gogoko.
bilatu eta haren fitxa egingo dute.
• Bete > 1. aditza / 2. izenondoa.
• Egin > 1. aditza / 2. izena.
AMAIERAKO JARDUERAK • Oso > 1. zenbatzaile orokorra / 2. izenondoa / 3. adberbioa.
8 • Mugi zaitez hortik, elefantea zuregana baitoa!
Amaierako jarduerak (244.-245 or.) • Nekatuta nago, bizikletan mendira igo bainaiz.
• Ondo ezagutzen dugu herri hori, iaz bertan izan baikinen.
1 • Euskal Herriko historian, itsas bidaiek garrantzi handia izan
• Athleticen partida ikustera goaz, bazkideak baikara.
dute; izan ere, asko izan dira mundu osoan ospea eta izen
ona izan duten euskal itsasgizonak: Elkano (Munduari bira • Barre-algaraka hasi ginen, filma barregarria baitzen.
eman zion lehenengo pertsona) eta Urdaneta kapitainak, 9 • E. E.: gara > baikara > Ekarri bainujantzia, hondartzara joango
Larraondo pirata, Pellot kortsarioa... baikara!
• Gaur egun, itsas bidaiak aisialdira bideratuta daude gehien- • litzateke > bailitzateke
bat; ferryak edo itsas zeharkaldiak, esaterako, arrakasta
• ziren > baitziren • luke > bailuke
handia izaten ari dira.
• zatozte > baitzatozte • haiz > baihaiz
10 • Egia.
• Gezurra.
• Egia.
• Egia.
• Gezurra.
11 • Fikziozkoa da.
• Xehetasunek garrantzia dute.
• Hainbat istorio konta daitezke aldi berean.
• Pertsonaia asko ager daitezke.
• Elkarrizketa tartekatzen da.
12 Lehen euskal eleberri modernotzat jotzen delako; izan ere,
eleberri honetako protagonista gatazkatsua eta konplexua da,
euskal literaturan molde horretako lehenengoa.
13 Txomin Agirrek idatzitako Auñemendiko lorea izan zen
euskarazko lehen eleberria,1898an argitaratua.
14 Ramon Saizarbitoriaren Egunero hasten delako eleberriak
idazteko teknika berriak ekarri zituen euskal literaturara eta
eragin handia izan zuen geroko idazleengan.
IDAZTEN JAKIN
ikasleek eskabide-gutun bat idatziko diote eskolako
zuzendariari antzezlan bat prestatzeko materiala eskatuz.
Horretarako, hainbat gomendiori jarraituko diete: hartzailea
era formalean agurtu, gutunaren helburua zein den adierazi,
eskaera zertan datzan azaldu... Ondoko koadroan, eskabide-
gutuna idazteko baliagarria izan dakiekeen informazioa dute
eskura.
KAUSAZKO PERPAUSAK ETA KONTZESIOZKOAK 8 • Zu hitzordura garaiz etor zaitezen nahi dut.
• Blog bat sortuko dut, zuek egunero gure abenturen
1 • Jaka lodi hau jantzi dut kanpoan hotz egiten duelako.
berri jakin dezazuen.
• Aterkia daramat, euria ari duelako.
• Musikariak nahi du gu ere berarekin oholtza gainera igo
• Zigortu naute, kristala hausteagatik. gaitezen.
• Zapata berriak erosi ditut, zaharrak apurtu egin baitira. • Aitak egunero egunkaria eros dezan agintzen dio
• Horma margotu dut, kolorez aldatu nahi nuelako. Garaziri.
• Mozorrotu naiz, mozorro-jaia antolatu baitute. • Sopranoak ozen abestu du, ikus-entzuleek ondo entzun
dezaten.
2 Erantzun eredua.
• Erretratu bat margo dezan eskatu diote
• Ez gara zinemara joango, filma oso berandu delako.
margolariari.
• Gaur goiz joango gara ohera, bihar goiz jaiki behar
dugulako .
• Beste plater bat gehiago jango dut, goseak nago-eta.
• Gogor entrenatu behar dut, partida irabazi nahi baitut.
• Eskerrik asko etxeraino laguntzeagatik.
3 • Nahiz eta oinetakoak garestiak izan, erosi egingo ditu

• Letra ulertzen ez dudan arren, abestia gogoko dut.
• Hiru plater jan ditudan arrean, gose naiz oraindik.
• Nahiz eta trafiko handia egon, garaiz iritsi gara.
• Txakur txikia izan arren, ozen egiten du zaunka.
4 • Nahiz eta igandea izan, goiz jaikitzeko ohitura du.

• Autoa dudan arren, nahiago dut oinez joan.
• Neure begiekin ikusita ere, oraindik ezin dut sinetsi.
• Oso zaila izanda ere, konpondu egin dugu arazoa.
• Gure auzoan bizi bada ere, ez dugu elkar ezagutzen.
ADITZA: subjuntiboa
5 • Nire erlojua zurekin eraman dezazun nahi dut.
• Zuzendariak bere filmean antzez dezagula esan digu.
• Lotu txamarra, hoztu ez zaitezen.
• Askatu txoria, hegan egin dezan.
• Gutunak postontzian sartuko ditut, bidal ditzaten.
6 • Disko hau entzun dezazun nahi dut.

• Entrenatzaileak korrika has nadila eskatu dit.
• Asteburuan ondo pasa dezazun opa dizut.
• Itxi leihoa, haizerik sar ez dadin.
• Utz ditzagun txorakeriak alde batera!
7 • etor nadin: ni
• joan gaitezen: gu
• irakur dezazuela: zuek-hura
• eros ditzazuen: zuek-haiek
• ekar gaitzazula: zuk-gu
12
ENTZUNGAIAK
Mavericks
Mavericks olatu baten izena da. Baina olatu hori ez da edozelakoa. Munduko olaturik handienetakoa
da eta Kalifornian sortzen da, San Frantzisko hegoaldean, “Half Moon Day” izeneko kostalde ikusga-
rrian, hain zuzen ere.
Olatu berezi hori neguan sortu ohi da, eta erraz harrapatzen du 7 metroko altuera, baina itsaspeko
uharria jotzen duenetan, 15 metroko altuera ere atzeman dezake, bai eta 300 metroan zehar garatu
ere.
Adituek diotenez, eskuin aldetik surfeatzekoa da Mavericks olatua, nahiz eta inoiz edo behin ezke-
rraldetik surfeatzeko aukera ere ematen duen. Baldintzarik onenak olatu hori sor dadin, mendebal-
detiko itsasaldia eta haizerik eza dira.
Eta nondik ote datorkio izen bitxi hori XXL erako olatu horri? Hirurogeiko hamarkadaren hasieran,
hiru surflari Half Moon badiako uretan sartu ziren hango olatuak harrapatzeko ustean, baina
olatuen gailurrera iristerakoan, atzera egiten zuten, olatuei handiegi eta arriskutsuegi iritzita. Kontua
da Mavericks izeneko txakurrak igerian jarraitu ziela egun hartan eta, hori dela eta, Mavericks
izenarekin bataiatu zutela han sortzen zen olatu ikaragarri hura.
Handik 10 urtera, Jeff Clarck izeneko gaztea Mavericks olatua surfeatzen ausartu zen. Baita 15 urte
eman ere olatu beldurgarri hura ezkutuka surfeatzen. Harik eta 90eko hamarkadan olatu izugarri
haren berri Surfer aldizkariaren azalera iritsi zen arte. Ordutik aurrera, surflariak munduko toki guz-
tietatik bertaratzen dira, olatu moldagaitz hura menderatzeko asmoz.
Baina Mavericks olatuak ez zuen errukirik erakutsi hara heldutako zenbait surflarirekin. Kasurako,
Mark Foo surflari ospetsuak olatu harekiko borrokan galdu zuen bizia 1994an. Ordutik hona, Kalifor-
niako olatu erraldoiak argi utzi zuen edonor hiltzeko gai dela.
Udaleku, istorio euskal-amerikarra
Aurten Nevadako Renon egin da Estatu Batuetako Udaleku, bertako Zazpiak Bat Euskal Etxeak
antolatuta. Udaleku horretan parte hartu duen gazteetako bati NABOren ekimen garrantzitsu
honen balioespen pertsonala egiteko eskatu diogu. Vanessa Manjarrez neska euskalamerikarra da,
Kalifornian jaioa eta arbasoak Nafarroako Luzaiden dituena. Hauek dira Udalekuri buruz egin dituen
hausnarketak, ekimena nola ikusten duen agertuz eta bere aburuz bera bezala 15 urte dituen gazte
iparramerikar bati zer ekarpen egiten dion azalduz. Mila esker, Vanessa.
Van: lIlusio handiz parte hartu dut azken lau udetan Udalekun. Udaleku Estatu Batuetan antolatzen
den ekimena da, euskal jatorria duten 10 eta 15 urte bitarteko neska-mutilei euskal kultura irakas-
teko.
Udako bi astetan euskara ikasi eta praktikatzeko aukera eskaintzen digu. Euskal Herriko abesti
tipikoak abesten ikasten dugu, txistuz jotzen eta musean ere ikasten dugu. Euskal Herriko probintzia
desberdinetako dantza tipikoak ere ikasten ditugu.
Aurten Nevadako Renon egin da Udalekua, ekainaren 21etik uztailaren 2ra bitartean. Laurogei bat
gazte bildu ginen bertan, Euskal Herriko zazpi gazte ere tartean. Aurten Bizkaiari buruz ikasi dugu
bereziki.
Irakasle guztiek engaiamendu handia dute eta ahal duten guztia egiten dute euskal kultura eta
ohiturak era dibertigarri batean ikas ditzagun. Nik pertsonalki gustukoak izan ditudan ekimen
batzuk hauek izan dira: eguzki-lorea, Euskal Herriko etxeetan San Juan gauean ibiltzen diren
espirituengandik babesteko jartzen den eguzkilore bat egitea.
12
ENTZUNGAIAK
Asko gustatu zitzaidan Gernikako Arbola ereserkia ikastea; oroigarri bezala liburuetako orrientzako
markadore bat egin genuen eta abestiaren hitzak idatziz edertu genuen. Euskal dantzak ikasten ere
asko gozatu dut, adibidez mahai baten gainean dantzatzen den Mahai Gainekoa.
Udalekun ostera batzuk ere egin genituen. San Juanetako ohiturari segituz, euskal familia batzuen
etxeetara kantuan joan ginen. Eta arrantxu batean gauean sua egin eta euskal kantuak abestu
genituen, trikitixarekin.
Beste behin Little Antelope Pack Station-en (Coleville, Kalifornian) kanpamentua egin genuen. Leku
honetan duela ehun urtetik hona euskal artzainek markatutako zuhaitzak ikusi genituen.
Udalekuko azken egunean, poz eta emozio handiz, ikasitako guztiaren erakustaldia egin genuen
gure guraso eta lagunentzat.
Zalantzarik gabe bi aste hauetan euskal kultura, historia eta ohiturei buruz asko ikasi dugu, eta aldi
berean Udalekun parte hartzeak lagun berriak egin eta zaharrekin harremanak sakontzeko aukera
eman digu.
Estatu Batuetako bazter guztietatik gatoz, batzuk Europatik ere bai, eta bi aste hauetan oso une
goxoak pasatzen ditugu elkarrekin.
Europatik etorri ziren gazteen parte hartzea Udalekuko esperientziarentzat oso garrantzitsua izan
da, gure adinekoak direlako eta gaur egungo Euskal Herriko ordezkariak direlako. Beraien bizikide
izanik gure kulturei buruzko gauza asko ikasi ahal izan genituen.
Udalekun parte hartu dudan lau urte hauetan egin ditudan lagunak oso onak dira. Udalekuko
lagunekin harreman oso berezia dudala sentitzen dut. Euskal sustraiak izateak eta gure kultura
maitatzeak asko batzen gaitu.
Udalekun parte hartzea agian euskal sustraiak dituztenek soilik uler dezaketen esperientzia bakarra
da. Behin Udalekun izan denak, ezingo dio ezetz esan beste behin parte hartzeari.
Adiskidetasun oso berezia sortzen da egun horietan eta horregatik oso gogorra egiten zaigu azke-
neko egunean agur esatea.
Une hunkigarria da eta batzuk negar egiten dute lagunei 'agur' edo 'ikusi arte' esan behar dietela
pentsatze hutsarekin.
Eskerrak oroitzapen onak dauzkagun eta facebook, e-mail edo SMS bitartez harremanetan jarraitu
dezakegun elkar berriz ikusi arte, datorren urteko Udalekun.
Sorosleak
Hondartzara urte guzian zehar joan daiteke. Nork ez ditu telebistan ikusi neguan bainatzen diren
gizon–emakumeak?
Hala ere, uda dugu hondartzetan segurtasuna bermatuta daukagun garaia, bainu denboraldian so-
rosleen begiradapean itsasoaz gozatu ahalko baitugu.
Aurreneko galdera Alexentzat: zer eduki behar du sorosle on batek? Alde batetik ezaugarri fisikoak
daude, forman egon behar du pertsona horrek. Gainera, salbamendu teknikak ezagutu behar ditu
–uretatik pertsonak nola atera eta abar; ezinbestekoa da ikastaroen bitartez ezagutza hori jasotzea.
Hau garrantzitsua da, baina gainera, edukazio onekoak izatea funtsezkoa da, ezin baitituzu gauzak
nahi bezala esan, errespetua zor diegu hondartzetara datozenei.
Normalean lana 10 t’erdiak aldera hasten da eta aurreneko eginbeharra hondartzak zabaltzea iza-
ten da; hau da, itsasoari zein bandera dagokion zehaztu eta hauek jarri behar dira. Ondoren, mega-
fonia bidez hondartzan daudenei informazioa eman behar zaie, besteak beste, banderen gainean,
uraren tenperatura zein den azaldu kanpoko tenperaturaren berri eman…. Behin langile bakoitza
bere tokian jarrita benetako lana hasten da, hau da, jendea zaintzeari ekiten diogu.”
12
ENTZUNGAIAK
Nahiz eta sorosleak beraien tokietan egon, ez gaude arriskuetatik salbu. Jakin behar baitugu, itsa-
soak ezusteko asko eta asko ematen dituela, momentu batean lasai dagoela eman dezake, eta is-
tant batean traizionatu zaitzake ohartu ere egin gabe.
Baina uretatik kanpo ere arrisku ugari daude eta ez dugu arretarik galdu behar. Gertakari ohikoenak
gizon-emakumeek sufritzen dituzten zauriak, ziztadak eta bero-kolpeak izaten dira. Ziztadei dago-
kienez esaterako, erle edota marmokenak izaten dira normalean; zauriak edozerekin egin daitezke,
bai harri, kristal zati edota maskor pusketa batekin.”
Bestalde, ezin dugu ahaztu denok hondartzez gozatu ahal izateko, ezinbestekoa dela garbitasuna.
Beraz, badakizu, garbi mantendu hondartza eta kasu egin sorosleei!
Zuriñe Velez de Mendizabal Etxabe
OHARRAK
OHARRAK
OHARRAK
Arte-zuzendaritza: José Crespo.
Proiektu grafikoa: Pep Carrió.

Azaleko irudia: Leila Méndez.
Proiektu-burua: Rosa Marín.

Irudien koordinazioa: Miren Pellejero.
Proiektuaren garapenerako arduraduna: Javier Tejeda.
Garapen grafikoa: Raúl de Andrés eta Jorge Gómez.
Zuzendaritza teknikoa: Jorge Mira.

Zuzendariordetza teknikoa: José Luis Verdasco.
Koordinazio teknikoa: Miren Pellejero eta Jesús Muela.

Prestaketa eta muntaketa: Miren Pellejero, Maitane Barrena eta Marisa Valbuena.
Argazkien dokumentazioa eta aukeraketa: Miren Pellejero eta Marina de León-Sotelo.
Argazkiak: SANTILLANAREN ARTXIBOA.
© 2016 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educación, S. L.

Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 31
48450 Etxebarri (Bizkaia)
PRINTED IN SPAIN
Lan hau edozein modutan erreproduzitzeko, banatzeko, jendaurrean erakusteko edo al-
ISBN: 978-84-9108-137-1 datzeko, nahitaezkoa da beraren jabeen baimena izatea, legeak aurreikusitako kasuetan
izan ezik. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskanerretik pasatu nahi izanez gero, jo
PK: 713126 CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos / Erreprografia Eskubideetarako
Espainiako Zentroa, www.cedro.org).
Lege-gordailua: M-10735-2016

Santillana Dbh1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Santillana Dbh1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

IR AK ASLEARENTZAKO LIBURUTEGIA

DBHko 1. mailarako Ikasgelarako egunez egunekoa

Proiektu honen prestatze- eta argitaratze-lanean

Jon Ander Rojo

Zergatik EGITEN JAKIN? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

11. unitatea. Arriskua gozabide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

BERE ETORKIZUNAK BEHAR

IKASLEA ARDATZ DUEN METODOLOGIA, EDUKIAK BENETAN ULERTZERA IRITSI

EBALUAZIO-SISTEMA GUZTIZ ERAGINKOR BAT,

INFORMAZIOAREN TEKNOLOGIAK, DAGOKIEN GARRANTZIA EMANDA

Liburuen sekuentzia didaktikoan ikaslea bera, gaitasunak beregatzea eta sormenezko

Ikasgelako egunez egunekoan laguntzeko

XXI. mendeko gaitasunak. Proiektuak eta atazak

• Lan kooperatiborako eta ikasgaien arteko proiektuak.

• Edukiak ebaluatzeko probak.

BEREBIZIKO ESKAINTZA DIGITALA

• Zubia/Santillana Ikasgela Birtuala, hainbat hezkuntza-zerbitzuz osatutako ingurunea.

Unitatearen gidoia eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . 15

Aurkezpena eta unitatearen eskema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Berrikusteko eta laguntzeko

Gaitasunak ebaluatzeko proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Ikaslearen liburuko erantzunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

AURKEZPENA ETA UNITATEAREN ESKEMA

Jakin Egiten jakin

Hizkuntzaren erabilera Amaierako jarduerak

Atarikoa (6-7. or.)

Irakurmena (8. eta 9. or.)

Komunikazio-jarduerak (14-15. or.)

KIROL BATEN HISTORIA ETA ARAUAK AZALTZEA

Xakea kirola da!

EUSKARAZKO KIROL-HIZTEGIA SORTZEA

Egiten jakin Testu-tipologia (18-19. or.)

Egiten jakin IDAZTEARI EKIN

Gramatika (10-13. or.)

PERPAUSA ETA HAREN OSAGAIAK

• Izen-sintagmaren azalpenaren azkeneko zatiak determinatzaileen inguruan jardungo du.

Lexikoa (16. or.)

HITZEN IZAERA ETA SORKUNTZA

Ortografia (17. or.)

DATA NOLA IDATZI

Literatura (20-22. or.)

Baga, biga, higa, Harriola-marriola, kin-kuan-kin …

• Teorian ikasitakoa praktikara eramateko, hainbat ariketa proposatuko zaizkio ikasleari:

TESTUA: Dona, dona

Kanpora neska-mutil tuntuna

IDEIA NAGUSIAK ETA AMAIERAKO JARDUERAK

Ideia nagusiak (23. or.)

Amaierako jarduerak (24-25. or.)

Egiten jakin IDAZTEN JAKIN

PERPAUSA ETA HAREN OSAGAIAK

Izen-abizenak: Maila: Data:

• lekurik/ guretzako/ egon/ ez • Gure amamaren laguna hil egin da.

5 Azpimarratu ondoko esaldiotako izen-sintagmak. • Zetazeoak

Izen-abizenak: Maila: Data:

1 Azpimarratu ondoko esaldiotako izen-sintagmak. 6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.

8 Sailkatu determinatzaile hauek beheko taulan.

3 Izenak kontuan hartuz, osatu izen-sintagmak.

• pastel Artikuluak Erakusleak Zehaztuak Zehazgabe. Orokorrak

• ordenagailu

4 Adierazi zein den izen-sintagma hauetako bakoitzaren

1. FITXA 6 Bereizi subjektua eta predikatua eta azpimarratu aditza.

• Gure amamaren laguna hil egin da.

• Zer egin du Jonek? • Guk erosi genituen bazkarirako jakiak.

• Aralarko artzainak Larraitzera joango dira gaur

• Lan kooperatiborako eta ikasgaien arteko proiektuak.

• Edukiak ebaluatzeko probak.

• Zubia/Santillana Ikasgela Birtuala, hainbat hezkuntza-zerbitzuz osatutako ingurunea.

• Izen-sintagmaren azalpenaren azkeneko zatiak determinatzaileen inguruan jardungo du.

• Teorian ikasitakoa praktikara eramateko, hainbat ariketa proposatuko zaizkio ikasleari:

1 Azpimarratu ondoko esaldiotako izen-sintagmak. 6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.

8 Sailkatu determinatzaile hauek beheko taulan.

1. FITXA 6 Bereizi subjektua eta predikatua eta azpimarratu aditza.

• marmelada 9 Bilatu esaldi hauetako zenbatzaile zehaztuak eta

6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.

2 Osatu esaldiak subjektua edo predikatua asmatuz.

• Behi mota horrek 7 Bete hutsuneak.

• Anek badaki hau. 10 Osatu esaldiak aditzetatik abiatuz.

1 Adierazi zein den izen-sintagma hauetako bakoitzaren

• Zuen lagunak izugarri aspertu ziren jai horretan. • kontatuko/nik/dizut/gertatu/zer/den

• Gaueko isiltasun sakona 6 Osatu perpausak izen hauek erabiliz.

• Titanic ontzia (1911-05-31) itsasoratu zen.

• Agustin Lizarraga (1902-07-14) heldu zen Machu Picchura.

• Edmund Hillaryk eta Tenzing Norgayk (1953-05-29) jo zuten Everesteko gailurra.

• Walt Disney marrazkigilea (1901-12-05) jaio zen Chicagon.