เฉลยแบบฝึ กหัดที่ 5.

4 เรื่อง การเลีย้ วเบนของคลืน่

1. จงอธิบายปรากฏการการเลี้ยวเบนของคลื่น และหลักของฮอยเกนส์
แนวคำตอบ
การเลี้ยวเบน คือ ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อคลื่นเคลื่อนที่ผา่ นสิ่ งกีดขวางแล้วคลื่นส่ วนหนึ่ง
ถูกกั้นเอาไว้แล้วส่ วนที่ผา่ นไปนั้นส่ วนหนึ่งจะเลี้ยวเบนแผ่มุมของเครื่ องกีดขวางไปด้านหลังสิ่ ง
กีดขวางนั้นด้วย
การเลี้ยวเบนสามารถอธิบายได้ดว้ ย หลักของฮอยเกนส์ ; Huygenss มีใจความว่า “ทุกๆ
จุดบนหน้าคลื่น ถือว่าเป็ นต้นกำเนิดใหม่ ซึ่ งให้กำเนิดคลื่นวงกลม ที่มีเฟสเดียวกัน เคลื่อนที่ไปใน
ทางทิศเดียวกับการเคลื่อนที่ของคลื่นนั้น”

2. ลักษณะของการเลี้ยวเบนเมื่อผ่านช่องแคบเดี่ยว จะมีความสัมพันธ์กบั ความกว้างของช่องแคบ

อย่างไร
แนวคำตอบ
- ถ้าความกว้างช่องแคบเดียวเล็กกว่าความยาวคลื่น จะทำให้เกิดการเลี้ยวเบนออกจากช่อง
นั้นเป็ นคลื่นวงกลม โดยมีช่องเล็ก ๆ เป็ นจุดกำเนิดใหม่
- ถ้าความกว้างช่องแคบเดียวกว้างกว่าความยาวคลื่น คลื่นที่มีคลื่นหน้าตรงก็จะผ่านช่อง
กว้างนั้นไปในแนวขนานตรง โดยที่ขอบคลื่นจะโค้งงอเล็กน้อย

3. ถ้าคลื่นผิวน้ำมีความยาวคลื่นมากกว่าความกว้างของช่องเปิ ด 1 ช่อง การเลี้ยวเบนของคลื่นนี้ จะ

แตกต่างกับคลื่นผิวน้ำที่มีความยาวคลื่นน้อยกว่าความกว้างของช่องเปิ ด 1 ช่องอย่างไร
แนวคำตอบ ถ้าความยาวคลื่นของคลื่นผิวน้ำมากกว่าความกว้างของช่องเปิ ด 1 ช่องภาพการเลี้ยว
เบนจะไม่มีแนวบัพ ช่องเปิ ดเสมือนเป็ นแหล่งกำเนิดคลื่นใหม่ให้หน้าคลื่นรู ปครึ่ งวงกลม ดังรู ป ค
แต่ถา้ ความยาวคลื่นน้อยกว่าความกว้างของช่องเปิ ด 1 ช่องภาพการเลี้ยวเบนมีแนวบัพดังรู ป ก

4. คลื่นต่อเนื่องหน้าตรงในถาดคลื่นเคลื่อนที่เข้าหาช่องเปิ ด จงเขียนภาพการเลี้ยวเบนที่เกิดขึ้น เมื่อ

ปรับ
ก. ความกว้างของช่องเปิ ดให้มีค่าเพิ่มขึ้น (ความยาวคลื่นคงตัว)
ข. ความยาวคลื่นของคลื่นต่อเนื่องหน้าตรงให้มีค่าลดลง (ความกว้างของช่องเปิ ดคงตัว)
แนวคำตอบ
ก. เมื่อให้คลื่นต่อเนื่องเส้นตรงที่มีความยาวคลื่น  คงตัว ผ่านช่องเปิ ดที่มีความกว้าง d ต่าง ๆ
กัน ลวดลายการเลี้ยวเบนเป็ นดังนี้

ถ้า d >  หรื อ d < 1 หน้าคลื่นที่ผา่ นช่องเปิ ดเป็ นเส้นตรงเกือบทั้งหมดยกเว้นบริ เวณ
ขอบทั้งสอง เป็ นส่ วนโค้งเล็กน้อย ดังรู ป ก

ถ้า d   หรื อ d  1 หน้าคลื่นที่ผา่ นช่องเปิ ดเป็ นส่ วนโค้งของวงกลมมากขึ้น ดังรู ป ข

ถ้า d <  หรื อ d
> 1 หน้าคลื่นที่ผา่ นช่องเปิ ดเป็ นส่ วนโค้งครึ่ งวงกลม ดังรู ป ค

สั งเกตว่า อัตราส่ วนระหว่างความยาวคลื่นและความกว้างของช่องเปิ ดหรื อ d
เป็ นค่าที่บอกว่าการ
 
เลี้ยวเบนเกิดมากน้อยเพียงใด ถ้า d มีค่าน้อย การเลี้ยวเบนเกิดน้อย (รู ป ก) ถ้า d
มีคา่ มากการ
เลี้ยวเบนเกิดมาก (รู ป ข และรู ป ค)

5. การเลี้ยวเบนของคลื่นเมื่อผ่านช่องเปิ ดที่แคบกว่าความยาวคลื่น จะมีแนวบัพเกิดขึ้นหรื ไม่เพราะ

เหตุใด
แนวคำตอบ จะไม่มีแนวบัพเกิดขึ้นซึ่ งอธิ บายได้ดงั นี้
ให้ AB เป็ นช่องเปิ ดที่กว้างน้อยกว่า  ตามหลักของฮอยเกนส์ทุก ๆ จุดบน AB ถือได้วา่ เป็ นแหล่ง
กำเนิดคลื่นวงกลม
ให้ P เป็ นจุดใด ๆ และ O เป็ นจุดแบ่งครึ่ งฺ AB

เนื่องจาก O เป็ นจุดแบ่งครึ่ ง AB เพราะฉะนั้น AO และ OB สั้นกว่า 2

AP – OP < 2

และ OP – BP < 2
นัน่ คือ จุดต่าง ๆ จาก A ถึง O และจาก O ถึง B แต่ละคู่ถดั กัน เมื่อวัดระยะจากจุดคูน่ ้ นั ๆ ถึง P จะ

ต่างกันน้อยกว่า 2 โอกาสที่คลื่นจะเคลื่อนที่ซอ้ นทับกันเป็ นบัพจึงเป็ นไปไม่ได้

6. การแทรกสอดและการเลี้ยวเบนจำเป็ นต้องเกิดขึ้นพร้อมกันหรื อไม่ เพราะเหตุใด

แนวคำตอบ การแทรกสอดและการเลี้ยวเบนไม่จำเป็ นต้องเกิดขึ้นพร้อมกัน การแทรกสอดเกิดขึ้น
ได้โดยไม่ตอ้ งมีการเลี้ยวเบน แต่การเลี้ยวเบนจะมีการแทรกสอดเกิดขึ้นเมื่อช่องเปิ ดกว้างกว่า
ความยาวคลื่น

7. คลื่นหน้าตรงมีความยาวคลื่น 1.0 เซนติเมตร เคลื่อนที่ในแนวตั้งฉาก ผ่านช่องแคบเดี่ยวกว้าง

8 เซนติเมตร จงหา
ก. จะเกิดแนวบัพทั้งหมดกี่แนว
ข. แนวบัพที่ 4 เบนจากแนวกึ่งกลางเป็ นมุมเท่าใด
แนวคำตอบ
ก.
จากสมการ d sin   n
8 sin 90  n1
n  8

จะเกิดแนวบัพทั้งหมด 2n  2 x8  16 แนว
ข.
จากสมการ d sin   n
8 sin   41
 4 1
sin   
8 2
ดังนั้น แนวบัพที่ 4 จะเบนจากแนวกึ่งกลางเป็ นมุม 30 องศา