‫‪:‬عنوان پژوهش‬

‫آلودگی هوا‬
‫‪:‬نام پژوهشگر‬
‫متین سامانیان‬
‫‪:‬دبیر‬
‫آقای موسوی‬
‫‪:‬نام مدرسه‬
‫دبیرستان دوره اول اژه ای ‪2‬‬
‫‪:‬سال انجام پژوهش‬
‫‪1395‬‬

‫‪1‬‬
2
 ‫فهرست‬
‫تعریف آلودگی‬
‫هوا ‪....................................................................................‬‬
‫‪4................‬‬
‫تعریف آالینده های اولیه و‬
‫ثانویه ‪4..........................................................................‬‬
‫تقسیم بندی آلودگی‬
‫هوا ‪....................................................................................‬‬
‫‪5....‬‬
‫منابع آالینده‬
‫هوا ‪....................................................................................‬‬
‫‪7...................‬‬
‫عوامل تاثیرگذار در روند‬
‫آلودگی ‪9...........................................................................‬‬
‫‪:‬عنوان یا پرسش پرسش پژوهش‬
‫آلودگی هوا‬
‫‪:‬هدف یا اهداف پژوهش‬
‫اگاه سازی افراد درباره چگونگی آلوده شدن هوا‬
‫‪:‬ابزار گردآوری اطالعات‬
‫اینترنت و سایت محیط زیست تهران‬
‫‪:‬منابع‬
‫سایت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران‬

‫‪3‬‬
 ‫تعریف آلودگی هوا‬
‫آلودگی هوا وجود یک یا چند آلوده کننده در هوای آزاد با کمیت ها‪ ،‬ویژگی ها و زمان‬
‫ماند که برای زندگی انسان‪ ،‬گیاهان یا حیوانات و برای اموال مضر باشند و یا بطور غیر‬
‫قابل قبولی مخل استفاده راحت از زندگی گردد‪.‬‬
‫تعریف دیگری از آلودگي هوا عبارت است از وجود هر نوع آالينده اعم از جامد‪ ،‬مايع‪،‬‬
‫گاز و يا تشعشع پرتوزا و غيرپرتوزا در هوا به تعداد و در مدت زمانيكه كيفيت زندگي را‬
‫براي انسان و ديگر جانداران به خطر اندازد و يا به آثار باستاني و اموال خسارت وارد‬
‫آورد‪:‬‬

‫تعریف آالینده های اولیه و ثانویه‬

‫آالینده های اولیه آالينده هايي هستند كه مستقيما ً نشات گرفته از منابع آلودگي هستند و‬
‫بصورت مستقیم وارد اتمسفر شده و با همان ترکیبی که وارد هوا شده اند در هوا حضور‬

‫‪4‬‬
 ‫داشته و قابل اندازه گیری می باشند‪ .‬منو اکسید کربن‪ ،‬هیدروکربن ها‪ ،‬اکسیدهای‬
‫نیتروژن‪ ،‬دي اكسيد گوگرد‪ ،‬گرد و غبار و ‪ ...‬آالینده اولیه می باشد‪.‬‬
‫آالینده های ثانویه آالینده هایی است که در اثر بر هم كنش عوامل محيطي مانند نور‬
‫خورشيد‪ ،‬رطوبت و واکنش های فتوشیمیایی‪ ،‬هیدرولیز و اکسیداسیون بر روی آالینده‬
‫های اولیه تولید می شوند و بطور کلی منشاء این آالینده ها آالینده های اولیه ای هستند که‬
‫وارد اتمسفر می شوند این آالینده ها شامل ازن‪ ،‬پراکسی استیل نیترات‪ ،‬اسیدسولفوریک و‬
‫اسید نیتریک که از آالینده های اولیه نظیر ترکیبات هیدروکربنی‪ SO2 ،‬و ‪ NOx‬حاصل‬
‫می شوند‪.‬‬

‫تقسیم بندی آلودگی هوا‬

‫مواد آالینده هوا را به چند طریق می توان تقسیم بندی کرد‪.‬‬

‫از نظر منشاء آلودگی‬ ‫‪‬‬

‫از نظر حاالت فیزیکی آالینده‬ ‫‪‬‬
‫از نظر شیمیایی‬ ‫‪‬‬
‫از نظر فیزیولوژیکی\‬ ‫‪‬‬
‫از نظر فرم آلودگی‬ ‫‪‬‬

‫تقسیم بندی از نظر منشاء آلودگی‬

‫این منشاء می تواند طبیعی و مصنوعی\ باشد‪ .‬آالنیده های طبیعی نظیر ذرات و خاکستر‬
‫آتشفشان و گازهای ناشی از آن‪ ،‬فساد مواد آلی و اجساد حیوانات و بقایای تنه درختان که‬
‫تحت تاثیر باکتری ها تولید فساد می کنند‪ ،‬آالینده های مصنوعی از طریق انشان تولید و‬
‫به فضا فرستاده می شوند که این آالینده ها می تواند آلی یا صنعتی باشند‪ .‬آالینده های‬
‫صنعتی یا ثابت اند یا متحرک‪ .‬منابع ثابت مانند کارخانجات که از نظر اهمیت به ترتیب‬
‫عبارتند از‪ :‬نیروگاه‪ ،‬پتروشیمی‪ ،‬کارخانجات مواد شیمیایی و تولید مصالح ساختمایی‪.‬‬
‫تقسیم بندی از نظر حاالت فیزیکی آالینده‬
‫در این تقسیم بندی آالینده ها در دو گروه گازها و بخارات و گروه آئروسل ها مجزا می‬
‫شوند‪ .‬آئروسل ها خود به دو گروه ذرات جامد و ذرات مایع تقسیم بندی می گردند‪.‬‬

‫آئروسل ها‪ :‬پراکندگی ذرات میکروسکوپی جامد یا مایع در محیط گازی مانند‬ ‫‪‬‬
‫دود و میست‪.‬‬
‫غبار‪ :‬ذرات جامدکه از مواد کلوئید بزرگتر بوده و قادرند موقتا در هوا و یا گاز‬ ‫‪‬‬
‫دیگری بصورت تعلق در آیند این ذرات تمایلی به چسپندگی ندارند‪.‬‬
‫قطره‪ :‬ذره کوچک مایع دارای اندازه و وزن خصوصی که در شرایط سکون‬ ‫‪‬‬
‫سقوط کند اما ممکن است در شرایط توربوالنس بصورت معلق باقی بماند‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫خاکستر فرار ‪:‬ذرات بسیار کوچک خاکستر که در اثر احتراق مواد سوختنی‬ ‫‪‬‬
‫وارد جریان گاز دودکش می شود‪.‬‬
‫فیوم‪ :‬ذرات جامدی هستند که در اثر براکم حالت گازی و معموالً بعد از تبخیر‬ ‫‪‬‬
‫مواد ذوب شده و توام با یک واکنش شیمیایی مانند اکسیداسیون تولید می شوند‪.‬‬

‫تقسیم بندی از نظر شیمیایی‬

‫در این گونه تقسیم بندی آالینده های به دو گروه مواد آلی و مواد معدنی تقسیم می شوند‪.‬‬
‫ترکیبات آلی حاوی کربن و هیدروژن هستند و بسیاری از آنها دارای عناصری مانند‬
‫اکسیژن‪ ،‬نیتروژن‪ ،‬فسفر و گوگرد می باشند‪.‬‬
‫تقسیم بندی از نظر فیزیولوژیکی‬
‫در این تقسیم بندی هفت گروه آالینده قرار می گیرد‪:‬‬

‫تحریک کننده ها‬ ‫‪‬‬

‫خفه کننده ها‬ ‫‪‬‬
‫سموم فلزی‬ ‫‪‬‬
‫مواد آلرژیک‬ ‫‪‬‬
‫مواد بیماریزای غیر فلزی‬ ‫‪‬‬
‫سموم سیستمیک‬ ‫‪‬‬
‫مواد مخدر یا بیهوش کننده و‪...‬‬ ‫‪‬‬

‫تقسیم بندی از نظر فرم آلودگی‬

‫در این تقسیم بندی دو گروه آالینده اولیه مانند منواکسید کربن و دی اکسید گوگرد و آالینده‬
‫های ثانویه مانند اکسیدان ها فتوشیمیایی جای می گیرند‪.‬‬

‫منابع آاليندههاي هوا‬

‫پیشرفت صنایع و تکنولوژی توسعه شهرها‪ ،‬ازیاد و تراکم جمعیت‪ ،‬افزایش وسایط نقلیه‬
‫موتوری‪ ،‬ازدیاد مصرف سوخت های فسیلی‪ ،‬نامناسب بودن بافت شهری و در برخی از‬
‫موارد نامناسب بودن موقعیت جغرافیایی محل‪ ،‬همگی باعث آلودگی هوا می شود‪.‬‬
‫منابع آلودگی هوا را به طور کلی می توان به دو گروه تقسیم بندی کرد که شامل منابع‬
‫طبیعی و منابع انسانی یا مصنوعی\ می باشد‪.‬‬
‫منابع انسانی خود به دو گروه تقسیم بندی می شود‪ :‬منابع صنعتی و شهری(ترافیکی) و‬
‫دیگری منابع روستایی و کشاورزی‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫منابع طبیعی‬

‫فرسایش ناشی ازباد که تولید ‪ SiO2‬می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آتش سوزی جنگل که باعث ایجاد ‪ CO2، SO2، CO‬و هیدوکربن ها می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫انفجار ناشی از آتشفشانها که تولید ‪ CO2‬و ‪ SO2‬می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫گسیل های ناشی از باتالق ها و جنگل ها باعث تولید متان‪ ،‬آمونیاک می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تبخیر دریایی‬ ‫‪‬‬
‫فرایند میکروبی خاک که ایجاد ‪ H2S، CH، NO، NO2‬و ‪NH3‬‬ ‫‪‬‬
‫زوال طبیعی مواد آلی که تولید ‪ H2S، CH4‬و ‪ NH3‬می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫رعد و برق که ایجاد مقدار زیادی ‪ NO‬می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫منابع جوی که شامل مه اسیدی و باران اسیدی است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫منابع انسانی‪ :‬صنعتی‪ ،‬شهری و کشاورزی‬

‫آلودگي ناشي از صنايع منبع اصلي آلودگي است كه در اثر فعاليتهاي مصنوعي ايجاد‬
‫مي‌شود‪ .‬در ميان صنايع نيروگاههاي حرارتي‪ ،‬كارخانه‌هاي توليد مواد شيميايي‪،‬‬
‫سيمانسازي‪ ،‬كاغذسازي‪ ،‬نساجي‪ ،‬دباغي و غيره منابع اصلي آلودگي هوا هستند‪.‬‬
‫بكارگيري روشهاي مناسب كنترل آلودگي در كاهش آلودگي منابع كمك خواهد كرد‪.‬‬
‫آلودگي ناشي از حمل و نقل بعلت شهرسازي بي‌رويه و سريع به اندازه آلودگي صنعتي‬
‫مهم و از اهميت برخوردار مي‌باشد‪ .‬آلودگي ناشي از حمل و نقل و وسايل نقليه به شكل‬

‫‪7‬‬
 ‫گازهاي خروجي از اگزوز‪ ،‬ذرات معلق‪ ،‬صدا و غيره مي‌باشد‪ .‬اين آلودگي با اتخاذ‬
‫روشهاي برنامه‌ريزي كشوري‪ ،‬منطقه‌اي و شهري و استفاده از اتومبيلها و سوخت‌هاي‬
‫مناسب همراه با اعمال تكنولوژي كنترل آلودگي به حداقل مي‌رسد‪.‬‬
‫منابع کشاورزی و سایر منابع روستایی باعث ایجاد موارد ذیل می گردد ‪:‬‬

‫بلند شدن گرد و خاک‬ ‫‪‬‬

‫آتش سوزی ناگهانی‬ ‫‪‬‬
‫گسیل های ناشی از خاک‬ ‫‪‬‬
‫زباله های در حال پوسیدن‬ ‫‪‬‬

‫در تقسیم بندی دیگری توسط آژانس حفاظت محيط زيست (‪ ، )USEPA‬منابع عمده‬
‫آلودگي هوا را به صورت زير طبقه‌بندي كرده است‪:‬‬

‫حمل و نقل مانند‪ :‬كشتي‌ها‪ ،‬هواپيماها‪ ،‬قطارها و اتومبيل ها‬ ‫‪‬‬

‫احتراق سوخت از منابع ثابت مانند نيروگاههاي برق و غيره‬ ‫‪‬‬
‫فرآيندهاي صنعتي مانند‪ :‬كارخانه‌هاي فوالدسازي‪ ،‬نساجي و كاغذسازي‬ ‫‪‬‬
‫دفع مواد زائد جامد مثل‪ :‬سوزاندن زباله درفضاي باز‪ ،‬دفن بهداشتي زباله و‬ ‫‪‬‬
‫سوزاندن زباله با دستگاه زباله‌سوزي‬
‫فرآيندهاي متفرقه نظير فعاليت هاي خانگي مانند‪ :‬كاربرد حشره‌كش ها و تميز‬ ‫‪‬‬
‫كردن حشرهكش‬

‫همچنین منابع آلوده کننده را به صورت زیر می توان تقسیم بندی کرد‪:‬‬

‫منابع نقطه ای که ثابت می باشند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫منابع سطحی که می توانند ثابت و یا متحرک باشند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫منابع خطی که متحرک می باشند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عوامل تاثیر گذار در روند آلودگی هوا‬

‫عواملي كه بر آلودگي هوا تأثير مي‌گذارند به شرح ذيل مي‌باشند‪:‬‬
‫خصوصيات هواشناسي‬
‫پارامترهاي جوي مانند اندازه و جهت باد‪ ،‬ميزانهاي افت اتمسفري‪ ،‬رطوبت نسبي و غيره‬
‫‪ ،‬آلودگي هوا را تحت تأثير قرار خواهد داد‪ .‬باد با حركت افقي آالينده را حمل و جابجا‬
‫خواهد نمود‪.‬‬
‫غلظت آالينده‌ها در سطح زمين اساسا ً به اندازه و جهت باد و ميزان افت بستگي دارد‪.‬‬
‫تغيير درجه حرارت هوا با افزايش ارتفاع سبب حركت نسبتا ً سريع آالينده‌ها مي‌گردد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫شكل توپوگرافي‬
‫ناهمواري موجود در زمين و موانعي مانند كوه‌ها و غيره بر نحوه انتشار آالينده‌ها اثر‬
‫مي‌‌گذارد‪ .‬بسته به شرايط محلي و مكاني‪ ،‬توپوگرافي ممكن است در نحوه انتشار آالينده ها‬
‫نقش مثبت و يا منفي داشته باشد‪.‬‬
‫خصوصيات آالينده‌ها‬
‫اهميت مسائل مربوط به آلودگي هوا به نوع و اندازه آالينده و جامد يا مايع يا گاز بودن آن‬
‫بستگي دارد‪ .‬همچنين به انرژي‪ ،‬صدا‪،‬گرما‪ ،‬راديو اكتيويته يا تركيبي از اين عوامل‬
‫بستگي دارد‪ .‬واكنش بين آالينده‌ها در اتمسفر بسته به خصوصيات آالينده‌ها ممكن است‪،‬‬
‫مقدار آالينده در اتمسفر را افزايش يا كاهش دهد‪.‬‬
‫روش انتشار آالينده‌ها‬
‫چگونگي ورود آالينده‌ها و همچنين سرعت انتشار آالينده‌ها به اتمسفر بر آلودگي هوا تأثير‬
‫دارد‪ .‬آالينده‌ها ممكن است بطور متناوب يا پيوسته يا دوره‌اي‪ ،‬از يك منبع يا از چندين‬
‫منبع يا از منابع نقطه‌اي و غير نقطه‌اي منتشر شوند‪ .‬همچنين پراكندگي آالينده‌ها به طريقه‬
‫ورود آنها به اتمسفر بستگي دارد‪.‬‬

‫‪9‬‬