INTRODUCTION

‫واژه ‪ PM2.5‬اشاره به ذراتي دارد كه قطر آنها از ‪ 2/5‬ميكرون‬

‫كوچكتر است به اين دسته‪ ،‬ذرات ريز (‪ )fine particle‬نيز‬
‫ميگويند‪.‬‬
‫واژه ‪ PM10‬اشاره به ذراتي دارد كه اسماً قطر كوچكتري از ‪10‬‬
‫ميكرون داشته و ذرات درشت )‪ (coarse particle‬نيز ناميده‬
‫ميشوند‪.‬‬
 ‫دسته بندي اندازه ذرات‬

A d50, or cut point, is when 50% of particles of

that size penetrate into respiratory tract.
‫تقسیم بندی عوامل شیمیايي زيان آور محیط‬
‫كار‬

‫‪ -‬منبع‬
‫‪ -‬منشاء‬
‫‪ -‬تركیب شیمیايي‬
‫‪ -‬اثرات فیزيولوژيک‬
‫‪ -‬حالت فیزيکي‬

‫‪4‬‬
 ‫تقسیم بندی آالينده های شیمیايي (منبع)‬
‫‪‬الف‪ -‬منابع طبیعي‪ - :‬طوفان ‪ -‬فعالیت آتشفشاني ‪ -‬دود و خاكستر آتش‬
‫سوزی های جنگلي ‪ -‬شهاب های آسماني ‪ -‬منابع گیاهي و حیواني ‪-‬‬
‫چشمه های آب گرم معدني‬

‫‪‬ب‪ -‬منابع مصنوعي‪ - :‬وسائط نقلیه موتوری ‪ -‬صنايع و نیروگاه ها – سیستم‬

‫های گرم كننده منابع خانگي و تجاری ‪ -‬زباله سوزها‬

‫‪ .1‬منابع ثابت‬
‫‪ .2‬منابع متحرک‬

‫‪5‬‬
 )‫تقسیم بندی آالينده های شیمیايي (منشاء‬

:)Primary Pollutants( ‫آلوده كننده های اولیه‬

... ‫ و‬Co ،Hc ،Nox ،Sox

:)Secondary Pollutants( ‫آلوده كننده های ثانويه‬

.... ‫ اسموگ و‬،‫ازن‬

Examples of a secondary pollutant include ozone, which is formed when hydrocarbons

(HC) and nitrogen oxides (NOx) combine in the presence of sunlight.
6
‫‪Solid-Particle Aerosols:‬‬
‫گردوغبار(‪) Dust‬‬

‫گردوغبار در اثر تجزيه و شکستن مواد جامد و تبديل آنها به ذرات کوچک تشکيل مي‬
‫گردد‪.‬‬

‫اعمال مکانیکي مانند خرد کردن‪ ،‬اره کردن‪ ،‬شکستن‪ ،‬مته کردن‪ ،‬ساييدن‪ ،‬منفجرکردن‬
‫و ‪ ...‬باعث توليد گردوغبار مي شوند‪.‬‬
‫ذرات گردوغبار ميتوانند در هوا براي مدتي معلق باقي بمانند‪.‬‬
‫ذرات خاک اره با قطر ‪ 5‬ميکرون در ارتفاع ‪ 10‬فوتي زمين در هواي آرام در طول مدت ‪8‬‬
‫ساعت ته نشين مي شوند‪.‬‬
‫ذراتي با قطر بيشتر زودتر ته نشين مي شوند‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫‪Solid-Particle Aerosols:‬‬
‫دمه يا فیوم (‪)Fume‬‬

‫ذرات جامد كوچکي هستند كه از تراكم بخارات فلزات (تحت حرارت قرار گرفته) و مواد‬
‫پالستیکي ذوب شده بوجود مي آيند‪.‬‬
‫وقتي فلز يا پالستيک بخار مي شود‪ ،‬اتم ها به صورت منفرد در هوا پراکنده‬
‫شده و سريعا با اکسيژن هوا ترکيب شده و با متراکم شدنشان ذرات‬
‫خيلي کوچکي را تشکيل مي دهند‪.‬‬

‫‪ ‬دمه ها ذرات بسيار کوچک هستند (‪ 0/001‬تا ‪ 1‬ميکرون )‬

‫‪ ‬خاصيت چسبندگي دارند و با گذشت زمان ذرات بزرگتري در هوا تشکيل‬
‫مي شود‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫آئروسل های مايع در هوا‬
‫ميست (‪)Mist‬‬
‫‪Liquid-Droplet Aerosols:‬‬

‫قابل ديدن که به صورت ذرات و قطرات ريز وجود دارند‪.‬‬

‫ميست ‪ :‬آئروسل هاي مايعي هستند که در نتيجه اتمايزه شدن مايعات ايجاد مي شوند‪.‬‬
‫در رابطه با تبديل مايعات به ذرات پراکنده هوا ‪ ،‬مکانيزم هاي مختلفي وجود دارد‪:‬‬

‫الف) تماس روغنها با سطوح داغ و متراكم شدن بخار در اثر برودت هوا و تشکيل ميست‪.‬‬
‫ب) توليد ذرات پراکنده مايع در هوا ‪ ،‬پاشیدن و اسپری كردن مايعات است که به آن پيستوله‬
‫کاري ميگويند و عبارت است از ايجاد فشار مثبت بر روي يک مخزن حاوي مايع و خروج آن از يک‬
‫سوراخ ريز به بيرون از مخزن ‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫‪Liquid-Droplet Aerosols:‬‬ ‫مه (‪)Fog‬‬

‫مه ‪ :‬آئروسل هاي مايعي هستند که در نتیجه تراكم بخار آب در هوا ايجاد مي شوند‪.‬‬

‫عبارت است از آئروسلهای (میست) قابل ديدن که بصورت ذرات و قطرات ريز مايع در هوا توليد ميشوند ‪.‬‬
‫در عمليات آبکاري کروم ‪ ،‬بخارات اسيد کروميک بصورت مه اسید در آمده و هواي محيط را آلوده ميکند ‪.‬‬
‫بعضي از حشره کشها و آفت کشها بصورت مه توسط ماشینهای مخصوص توليد و به مصرف ميرسند ‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫دود (‪)Smoke‬‬
‫‪Solid/Liquid particle aerosols:‬‬

‫دود در اثر سوختن ناقص مواد آلي مانند چوب‪ ،‬روغن ‪ ،‬چربي‪ ،‬بافت‬
‫های حیواني‪ ،‬الستیک و ‪ ...‬تولید مي شود‪.‬‬

‫اندازه ذرات دود‪ :‬کمتر از يک ميکرون (‪ 0/01‬تا ‪ 1‬ميکرون)‬

‫‪11‬‬
 ‫مکانیسم های تشکیل ذرات‬
‫اصلي ترين مکانيزم هاي تشکيل ذرات شامل موارد زير مي باشد‪:‬‬

‫‪ -1‬تولید مکانیکي‬

‫‪ 1-1‬آئروسل خشک (شکستن‪ ،‬خرد شدن‪ ،‬سايش و ‪)...‬‬

‫‪2-1‬آئروسل قطرات مايع (اتم سازي‪ ،‬مه سازي‪ ،‬اسپري)‬

‫‪ -2‬ايجاد از طريق فرايندهای مولکولي‬
‫‪ 1-2‬تقطير فيزيکي (هسته سازي ناهمگن‪ ،‬هسته سازي همگن)‬

‫‪ 2-2‬واکنش شيميايي‬
‫‪12‬‬
 ‫صنايع درگیر‪:‬‬
‫معدن‪ ،‬نساجي‪ ،‬ريخته گري‪ ،‬چوب‪ :‬شکستن‪ ،‬خرد کردن‪ ،‬غربال کردن‪ ،‬صيقل دادن‪،‬‬
‫حالجي‪ ،‬کاردينگ‪ ،‬ريسندگي‪ ،‬سندبالست کردن‪ ،‬برشکاري‪ ،‬پرداخت و ‪. ...‬‬

‫شکسته شدن نيروهاي چسبندگي (مانند نيروهاي واندروالس و الکترواستاتيک) که ذرات‬

‫را به صورت يک کلوخه نگه مي دارد‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫پارامترهای موثر بر مقدار و شرايط پخش ذره‪:‬‬

‫‪-‬انرژی فرايند پخش كننده‪،‬‬

‫‪-‬ماهیت ماده‬
‫(آب دوست بودن‪ :‬جذب آب نيروهاي اتصال سطحي را که ماده را به صورت کلوخه‬
‫نگه مي دارد‪ ،‬تحت تاثير قرار مي دهد‪ -‬فرايند توليد‪ ،‬افزودني ها و رطوبت هوا‬
‫تردی‪:‬توانايي ماده در شکسته شدن يا ذره ذره شدن‬
‫سايز ذره تولیدی‪ ،‬بارالکترواستاتیک و میزان چسبندگي)‬

‫‪ -‬هوای محیط (جهت و سرعت حرکت)‬

‫‪14‬‬
 ‫شرايط و شیوه های تولید‬
‫شکستن مکانیکي نیروی كشش سطحي مايعات‪:‬‬
‫پاشش مايع بر روي سطوح‬
‫تکان هاي مکانيکي‬
‫خارج کردن مايع تحت فشار از يک نازل‬
‫مخلوط شدن مايع با جت هواي تحت فشار‬
‫نيروهاي گريز از مرکز‬
‫سايز ذره تولیدی‪:‬‬ ‫نيروهاي الکترواستاتيک‬
‫شدت نیروی اعمالي و‬
‫میزان كشش سطحي مايع‬
‫و ‪. ....‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪Heterogeneous & Homogeneous Nucleation‬‬

‫• انتقال مولکولي از فاز گازي به فاز مايع و در صورت امکان به فاز‬

‫جامد‬
‫• هسته سازي همگن و ناهمگن به معناي تبديل مواد از فاز بخار‬
‫به شکل ذره مي باشند‪.‬‬
‫• در هر دو مکانيسم بخار موجود در جريان گاز ابتدا تا دمايي که در‬
‫آن هسته سازي رخ دهد سرد مي گردد‪ ،‬که به اين دما نقطه‬
‫شبنم مي گويند‪.‬‬

‫‪Heterogeneous nucleation‬‬

‫‪16‬‬
 ‫هسته سازی همگن‬

‫• کمتر رخ مي دهد‬
‫• تشکیل قطرات مایع از طریق تبدیل مستقیم مولکول ها از فاز گازی به فاز مایع‪ ،‬بدون‬
‫نیاز به هسته تراکم (‪. )SR>4‬‬
‫• هسته سازی همگن به معنای تشکیل ذرات جدید که تقریبا همگی از یک ماده اولیه ای‬
‫که در فاز بخار بوده اند‪ ،‬می باشند‪ .‬تشکیل ذرات با فرایند هسته سازی همگن فقط برای‬
‫یک ماده خاص می باشد‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫‪Chemical Formation‬‬

‫هنگامي رخ مي دهد که انواع معيني از گونه های راديکال آزاد موجود در‬ ‫•‬
‫هوا به عنوان هسته عمل کرده و مولکولهای ديگر بر روی آن نشسته و‬
‫واكنش شیمیايي انجام مي دهند‪.‬‬
‫تشکيل ذرات دود در طي احتراق هيدروکربن ها (احتراق سوخت هاي‬ ‫•‬
‫فسيلي)‬
‫تشکيل فيوم اکسيد فلزات در جوشکاري فلزات ( جوشکاري قوس‬ ‫•‬
‫الکتريکي)‬
‫تراکم بخارات داغ فلزي (سرد شدن پالسما جوشکاري قوس الکتريکي)‬ ‫•‬
‫فرايندهاي در برگيرنده انرژي حرارتي‪ :‬توليد ذرات اوليه نانومتري و به هم‬ ‫•‬
‫چسبيدن و گرد هم امدن آنها (ذرات ميکروني)‪.‬‬
‫است‪.‬‬ ‫راديکال آزاد ‪ Free radical -‬به اتم‪ ،‬مولکول يا يوني گفته ميشود که داراي الکترون جفت نشده‬
‫پالسما به گاز يونيزهشدهاي گفته ميشود که همه يا بخش قابل توجهي از اتمهاي آن يک يا چند الکترون از دست داده و‬
‫به يونهاي مثبت تبديل شده باشند‬ ‫‪18‬‬
‫‪Growth processes‬‬ ‫تغییرات تکاملي آئروسل‬
‫يک ذره پس از آنکه در محیط پخش شد‪ ،‬ضرورتاً ويژگي های اولیه خود را حفظ نمي كند‪.‬‬

‫کوآگوالسیون(‪)Coagulation‬‬
‫کوآگوالسيون يک فرآيند مهم در فرآيندهاي محيطي و صنعتي مي باشد که منجر به‬
‫انباشته شدن ذرات مي شود (اندازه ذرات‪ ،‬سرعت هاي حرارتي و غلظت لحظه اي‬
‫ذرات)‪.‬‬
‫به طور کلي کوآگوالسيون آئروسل ها به دليل حركت نسبي بین ذرات رخ مي دهد‪.‬‬
‫در اين فرآيند ذرات براساس عواملي از قبيل حركت برونین‪ ،‬نیروی گرانشي‪،‬‬
‫الکتريکي‪ ،‬و ‪ ...‬با يکديگر تماس پيدا کرده و ذرات بزرگ را تشکيل مي دهند‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫‪Thermal coagulation‬‬

‫حرکات تصادفي ذرات (برونين) تحت تاثیر برخورد با مولکول های گاز است که سرعت حرکت‬
‫مولکول هاي گاز نيز مطابق تئوري جنبشي کالسيک گازها تابعي از دمای گاز است‪.‬‬

‫‪Kinematic coagulation‬‬

‫ذرات تحت تاثير يک نیروی خارجي اعمال شده (مانند نیروی ثقلي‪ ،‬الکتريکي) و در نتيجه سرعت‬
‫هاي مهاجرت مختلف به سمت يکديگر حرکت مي کنند ‪ .‬ذرات با سرعت هاي پايين تر توسط ذرات با‬
‫سرعت حرکت باالتر ربوده شده و به آنها چسبيده و لخته سازي صورت مي گيرد‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫تراکم جرمی‬ ‫تعداد ذرات‬ ‫اندازه ذره‬ ‫• بر اثر کوآگوالسیون‬
‫ثابت‪.‬‬

‫• تئوري کوآگوالسیون اساساً برای ذرات معلق در مایعات توصيه شده است و‬
‫كمتر براي آئروسل هاي جامد عموميت دارد‪ .‬به همين دليل‪ ،‬بعضي مواقع در‬
‫مورد ذرات جامد‪ ،‬اين فرآيند انباشتگي‪-‬کلوخه‪ )Agglomeration( -‬ناميده مي‬
‫شود‪.‬‬

‫• براي قطرات مایع که دو یا چند قطره کروی به هم می پیوندند و يک قطره‬

‫مستقل كروي بزرگتر را به وجود مي آورند (‪.)Coalescence‬‬
‫‪21‬‬
 ‫واپاشی (‪)Disintegration‬‬
‫عكس فرايند لخته سازي‬ ‫•‬
‫ذراتي كه قبال به شكل يک ذره واحد گرد هم آمدند تحت تاثير يک نيروي‬ ‫•‬
‫خارجي ‪،‬نيروهاي چسبندگي و پيوستگي بين آنها شكسته مي شود‪.‬‬
‫واپاشي عناصر منفرد كوچک (فيوم ها و يا دوده با ابعاد نانومتريک ) بعلت‬ ‫•‬
‫نيروهاي پيوندي قوي مشكل تر است‪.‬‬
‫اعمال نيروهاي برشي قوي (ايمپكتورهاي نمونه برداري)‬ ‫•‬
‫برخورد با سطوح در سرعت هاي باال‬ ‫•‬

‫‪22‬‬
 ‫متراکم شدن (تقطیر) و تبخیر‬
‫• اين دو پديده براي ذرات مايع در هر لحظه از زمان در هوا اتفاق مي افتد‪.‬‬
‫• متراكم شدن بدون هسته خارجي (ذرات گردوغبار) هسته سازي همگون (يكنواخت) ناميده مي شود و قبل از‬
‫اينكه متراكم شدن اتفاق بيفتد اشباع شدن زياد در حدود ‪ %500‬مورد نياز است‪.‬‬
‫• در هسته سازي ناهمگون يک گاز مانند بخار آب روي هسته هاي قابل حل و غيرقابل حل از قبيل ذرات‬
‫آئروسل متراكم مي شود‪.‬‬
‫• در تقطیر‪ ،‬توزیع اندازه ذرات به سمت ذرات بزرگتر و افزایش غلظت جرمی رخ مي دهد‪.‬‬

‫• تبخیر فرآیند عکس تقطیراست كه از‬

‫طريق ترک ملکول های بخار آب جذب‬
‫شده از روی سطح ذرات رخ می دهند‪.‬‬
‫‪23‬‬
PARTICLE COLLECTION
MECHANISMS
Gravity

As indicated above, all particulate devices collect or recover particles by a

variety of mechanisms involving an applied force—the simplest of which is
gravity. Large particles moving slowly in a gas stream can settle out and be
collected or recovered. This mechanism is responsible for particle capture in
the simplest of all devices—the settling chamber. The distance (d) that the
particle travels while settling (traveling) with velocity (v) in time (t) is given
by

25
Centrifugal force

Centrifugal force is another collection mechanism used for particle capture.

The shape or curvature of the collector causes the gas stream to rotate in a
spiral motion.
Large particles move toward the outside of the wall by virtue of their
momentum. The particles lose kinetic energy there and are separated from
the gas stream. Particles are then acted on by gravitational forces and are
collected. Thus, centrifugal and gravitational forces are both responsible for
particle collection in a cyclone.

26
‫‪Inertial impaction‬‬ ‫برخورد اينرسي‬
‫زماني رخ مي دهد که ذره به اندازه کافي بزرگ باشد بطوريکه که قادر نباشد سريعاْ‬
‫خود را با تغيير مسير حرکت جريان هوا نزديک ليف تطبيق دهد‪ .‬اين به خاطر‬
‫اينرسي قابل مالحظه مرتبط با ذرات سايز بزرگ است‪ .‬خطوط جريان عموماْ جهت‬
‫خود را تغيير نمي دهند تا زماني که نسبتاْ به ليف نزديک شوند‪ .‬ذره در طول‬
‫حرکت‪ ،‬مسير اصلي خود را ادامه خواهد داد‪ .‬ذره به ليف مي چسبد و به اين ترتيب‬
‫از جريان گاز جدا ميشود ‪.‬در حقيقت ذرات بزرگ و سنگين در حين حرکت داراي‬
‫نيروي اينرسي بيشتري هستند‪ .‬اين ذرات هنگام عبور جريان هوا از منافذ فيلتر‪ ،‬از‬
‫مسير چرخش يافته هوا پيروي نکرده و مستقيماً به الياف فيلتر يا به ذراتي که بين‬
‫فيلترها گير کرده اند‪ ،‬برخورد نموده و متوقف ميشوند‪ .‬بديهي است در چنين حالتي‬
‫اگر جريان سرعت هوا بیشتر‪ ،‬ذرات بزرگتر و قطر الیاف فیلتر كوچکتر باشند‪،‬‬
‫فيلتراسيون ذرات ناشي از اثر اينرسي بيشتر ميشود‪.‬‬

‫ذراتي از طريق اين مکانيسم حذف ميشوند که عمدتاً قطري‬

‫بين ‪ 0/5‬تا ‪ 5‬ميکرون دارند‪ .‬هر گونه همگرايي‪ ،‬واگرايي و يا‬
‫انحناي خطوط جريان مستلزم سرعت زياد هوا است‪ ،‬و در چنين‬
‫شرايطي ذره ممکن است قادر به پيروي از جريان هوا نباشد‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪Direct interception‬‬ ‫برخورد مستقیم‬
‫مکانيسمي است که توسط آن يک ذره که از جريان گاز پيروي ميکند‪ ،‬با سطح ليف برخورد‬
‫مينمايد‪ .‬هنگاميکه ذره ليف را برخورد ميکند‪ ،‬به آن ميچسبد و از جريان گاز جدا ميشود‬
‫‪ .‬ذراتي از طريق اين مکانيسم حذف ميشوند که عمدتاً قطري بين ‪ 0/1‬تا ‪ 1‬ميکرون دارند‪.‬‬
‫براي ذراتي با اندازه باالتر از اين گستره‪ ،‬خطوط جريان ذره به حد کافي نزديک ليف حرکت‬
‫خواهند کرد تا امکان ربايش فراهم آيد‪ .‬خطوط جريان که دورتر از شعاع الياف حرکت‬
‫ميکنند در اين مکانيسم مشارکت نخواهند کرد‪ .‬در واقع ذرات کوچک و سبک همراه جريان‬
‫هوا در حين عبور از الياف فيلتر با بدنه آنها تماس پيدا کرده و جذب آن ميشوند‪.‬‬

‫در اين حالت هرچه منافذ عبوری كوچکتر و فاصله‬

‫بین اين منافذ كمتر باشد امکان تماس ذرات و در نتيجه‬
‫جذب آنها بيشتر ميگردد‪ .‬اين اثر با سرعت جريان‬
‫هوا رابطه ندارد‪ .‬براي آنکه نيروي جذب در اين فيلترها‬
‫افزايش يابد‪ ،‬الزام است از الیاف نازک با فواصل كم‬
‫استفاده شود و بايد اندازه الياف برابر ذراتي باشند که‬
‫توسط فيلتر جذب ميگردند‪.‬‬ ‫‪28‬‬
 ‫‪Brownian‬‬ ‫انتشار‬

‫سازوکاری است که در ربایش ذرات کوچکتر از ‪ 0/4‬میکرون و غالباً ‪0/1‬میکرون نقش دارد‪ .‬به منظور درک‬
‫این سازوکار الزم است که شناخت درستی از نظریه جنبشی گازها داشت‪ .‬این نظریه بیان میدارد که یک گاز‬
‫مجموعهای از مولکولهاست که نسبت به فاصله بین آنها‪ ،‬اندازه بسیار کوچک دارند‪ .‬در حالت ایده آل این‬
‫ذرات مانند کرههای جامد رفتار میکنند که به طور مداوم در خطوط مستقیم حرکت مینمایند‪ .‬با این حال‪ ،‬این‬
‫ذرات در طول حرکت به طور تصادفی با یکدیگر برخورد کرده و گاهاً این برخوردها منجر به ایجاد مسیر‬
‫حرکت زیگزاگی برای آنها میشود‪ .‬این حرکت به عنوان حرکت براونی نامیده میشود‪ .‬ذرات که تحت تاثیر‬
‫سازوکار انتشار قرار میگیرند در بسیاری موارد به همین شیوه عمل میکنند‪ .‬هرچه سرعت جریان هوا کمتر‬
‫شود‪ ،‬امکان توقف ذرات ناشی از این اثر افزایش مییابد‪ .‬با کاهش اندازه ذرات شدت حرکت براونی افزایش‬
‫مییابد و در نتیجه‪ ،‬میزان جداسازی ذرات از طریق این سازوکار باال میرود‪.‬‬

‫‪29‬‬
Small particles (less than 1 m diameter) can absorb
“tens” of ions.

Large particles (greater than 10 m) can absorb "tens

of thousands" of ions.

saturation charge

30
‫انواع مختلفي از تعامل الکترواستاتيکي وجود دارد‪ .‬در يک حالت‪ ،‬بین يک ذره باردار و‬
‫حاکم است‪ ،‬مانند شرايطي‬ ‫يک لیف باردار تک قطبي يا دو قطبي‬
‫که در يک فيلتر الکترت وجود دارد‪ .‬نوع ديگري از تعامل الکترواستاتيک‪ ،‬نيروي بين ذره‬
‫باردار و لیف خنثي است‪ ،‬که نتيجه آن قطبش ليف بوسيله ذرات باردار ميباشد و يا‬
‫به طور مشابه‪ ،‬لیف باردار تک قطبي و يا دو قطبي ميتواند يک ذره خنثي‪ ،‬را قطبي‬
‫در ذره است‪ .‬يک میدان‬ ‫کند و در نتيجه آن ظهور نيروهاي‬
‫الکتريکي خارجي اعمال شده نيز ميتواند لیف را قطبي کند و در اين شرايط ميدان‬
‫غير يکنواخت ايجاد شده در اطراف ليف ميتواند يک ذره باردار را به سوي ليف حرکت‬
‫دهد‪ .‬قطبش ذرات توسط يک ميدان الکتريکي خارجي اعمال شده همچنين ميتواند‬
‫نيروهاي دي الکتروفورتيک در آنها ايجاد نمايد‪.‬‬

‫‪31‬‬
Thermophoresis and diffusiophoresis are two relatively weak forces that can
affect particle collection.

Thermophoresis is particle movement caused by thermal differences on two

sides of the particle. The gas molecule kinetic energies on the hot side of the
particle are higher. Therefore, collisions with the particle on this side transfer
more energy than the molecular collisions on the cold side. Accordingly, the
particle is deflected toward the cold area.

32
Diffusiophoresis is caused by an imbalance in the kinetic energies being
transmitted to the particles by the surrounding molecules.
When there is a strong difference in the concentration of molecules
between two sides of the particle, there is a difference in the number of
molecular collisions. The particle moves toward the area of lower
concentration.

33
FLUID–PARTICLE DYNAMICS
 ‫نیروهای وارده به يک ذره‬

‫نيروهای عمل کننده روی ذرات شامل‪:‬‬

‫‪‬نيروی گرانش ی(‪)gravity‬‬
‫‪‬نيروی شناوري)‪(buoyancy‬‬
‫‪‬نيروی مقاوم در برابر حركت(‪(drag‬‬

‫‪35‬‬
 ‫نیروی كششي (دراگ)‬
‫• هر زماني يک اختالف سرعت بين يک ذره و جريان محيط‬
‫اطرافش وجود داشته باشد‪ ،‬جريان نیروی مقاومتي را به ذره‬
‫وارد مي کند‪.‬‬
‫• يا جريان ممکن است ثابت باشد با ذره در حال حرکت و‬
‫بالعکس و يا هر دو در حال حرکت باشند‪ .‬به طور کلي مهم‬
‫نيست که کدام فاز (جامد يا گاز) ثابت فرض شود‪ ،‬مهم‪،‬‬
‫سرعت نسبي بين اين دو مي باشد‪.‬‬
‫• نیروی مقاومتي وارد شده به ذره توسط گاز (سيال)‬
‫نیروی دراگ ناميده ميشود‪.‬‬
‫• اين نيرو متناسب با سرعت ذره است‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫نیروی شناوری‬

‫نيروي برآيند وارد از طرف يک سیال ساكن بر‬

‫جسمي است که در آن فرو رفته يا شناور‬
‫است‪ ،‬تعريف ميشود‪ .‬نيروي شناوري همواره به‬
‫طور قائم و رو به باال اثر ميکند‪.‬‬
‫ارشمیدس)‪28۷ –212‬قبل از ميالد) مباني‬
‫اين قانون را کشف کرد که چنين بيان شده‬
‫است‪:‬‬
‫هر سيالي به جسمي که در آن قرار گرفته‬
‫(جزئي يا کامل) نيروي شناوري وارد ميکند‪.‬‬
‫اندازه اين نیرو برابر وزن سیال جابجا شده‬
‫حجم سيالي است که توسط جسم غوطهور ‪V‬‬ ‫است‪.‬‬
‫در آن جابجا شده است‪.‬‬

‫وقتي نیروی ارشمیدس از نیروی وزن ذره بيشتر باشد جسم روي سطح آزاد شاره‬
‫شناور ميشود و وقتي نيروي وزن جسم از نیروی ارشمیدس بيشتر باشد جسم‬
‫درون شاره غرق ميشود‪.‬‬ ‫‪37‬‬
 ‫ضريب دراگ‬
‫• در جريان هاي عبوري از لوله ها‪ ،‬يک ضريب اصطکاک در‬
‫محاسبات مهندسي استفاده مي شود‪ .‬مشابه اين ضريب ‪ ،‬ضريب‬
‫دراگ در محاسبات نيروي دراگ براي جريان هاي حاوي ذرات بکار‬
‫برده مي شود‪.‬‬

‫‪gc is a unit conversion factor used to convert mass to force or vice‬‬

‫‪versa‬‬
‫‪gc=m.g/F‬‬
‫)‪gc =32.2 (lbm.ft)/(lbf.s2‬‬

‫‪ ‬از آنالیز ابعادی نشان داده شده است که ضريب دراگ (رانش)‬
‫تابعي از رژيم جريان مي باشد‪.‬‬
‫‪38‬‬
 ‫عدد رينولدز ذره‬

‫‪ p‬چگالي هوا‪،‬‬ ‫•‬

‫‪v‬سرعت ذره‪،‬‬ ‫•‬
‫‪ d‬قطر ذره؛ و‬ ‫•‬
‫‪μ‬ضريب گرانروي هوا‬ ‫•‬

‫‪39‬‬
 ‫تعیین رژيم جريان‬

‫• با توجه به مقادير عدد رينولدز‪ ،‬رژيم جريان به سه دسته تقسيم مي‬

‫شوند‪:‬‬
‫رژيم جريان المينار (تبعيت از قانون استوکس)‬ ‫‪Re >2 ‬‬
‫رژيم جريان انتقالي (تبعيت از قانون بينابيني)‬ ‫‪2≥ Re >500‬‬
‫رژيم جريان آشفته (تبعيت از قانون نيوتن)‬ ‫‪Re ≤500 ‬‬

‫‪40‬‬
‫ضريب دراگ‬

‫‪41‬‬
‫ضريب دراگ‬

‫• ناحيه المينار‬

‫• ناحيه بينابيني‬

‫• ناحيه توربالنت‬

‫‪42‬‬
In the following analysis, it is assumed that

1. The particle is a rigid sphere (with a diameter dp) surrounded by gas in an infinite
medium (no wall or multiparticle effects).
2. The particle or fluid is not accelerating

If a particle is initially at rest in a stationary gas and is then set in motion by the application of a
constant external force or forces, the resulting motion occurs in two stages:

1. The first period involves acceleration, during which time the particle velocity
increases from zero to some maximum velocity.

2. The second stage occurs when the particle achieves this

maximum velocity and remains constant (Settling velocity or Terminal velocity). During
the second stage, the particle is not accelerating.
 𝐹
𝑓=
𝑚

(dv/dt)/gc=f-(FD/m)
If the external force is gravity (dv/dt)/gc=f-(FD/m)

If the particle experiences an electrostatic force FE, then

If the external force is from a
(dv/dt)/gc=f-(FD/m)
centrifugal field, then
The final, constant, and maximum velocity attained is defined as the terminal
settling velocity of the particle. Most particles can be shown to reach their
terminal settling velocity almost instantaneously (Relaxation Time)

(dv/dt)/gc=f-(FD/m)
‫نیروی خارجي‪ :‬گرانشي‬ ‫محاسبه نیروی دراگ‬

‫• اين معادله براي رنج قانون استوكس برابر است با‪:‬‬

‫• و همچنين براي رنج بينابيني برابر است با‪:‬‬

‫• و براي رنج قانون نيوتن برابر است با‪:‬‬

‫‪53‬‬
‫نیروی خارجي‪ :‬گرانشي‬

‫‪54‬‬
 ‫ضريب تصحیح كانینگهام‬

‫• در رژيم استوکس حدي براي حداقل اندازه ذرات وجود دارد‪.‬‬

‫• وقتي اندازه ذره نسبت به میانگین طول مسیر آزاد (‪ λ‬برحسب متر)‬
‫بزرگ باشد جريان را مي توان به صورت يک محیط پیوسته مدل کرد‪.‬‬
‫• در صورتي که قطر ذره بزرگتر از ‪ λ‬نباشد ذره ديگر جريان را نه به‬
‫صورت يک محيط پيوسته بلکه به صورت مولکول های گسسته‬
‫احساس مي کند‪ .‬ذره قادر است بين ملکول هاي گاز بلغزد و اين لغزش‬
‫باعث مي شود مقدار نیروی دراگ موثر بر ذرات از مقداري که از قانون‬
‫استوکس پيش بيني مي شود كمتر باشد‪ .‬در اين شرايط ضريب تصحيح‬
‫کانينگهام براي تصحيح ضريب نيروي دراگ استوکس به کار برده مي‬
‫شود‪.‬‬

‫‪• The definition of 'mean free path' of gas molecules is the average‬‬
‫‪distance a gas molecule travels between collisions with other gas‬‬
‫‪molecules‬‬ ‫‪55‬‬
 ‫ضريب تصحیح كانینگهام‬
‫• برای مقادیر خیلی کم عدد رینولدز‪ ،‬هنگامي كه اندازه ذره با ميانگين‬
‫مسير آزاد ملكولهاي جريان قابل قياس يا به يک اندازه هستند‪ ،‬ذرات مسیر‬
‫خود را ادامه نداده و تحت تاثیر مولکوهای جریان هوا با سرعتی بیشتر از‬
‫سرعت پیش بینی شده بر اساس تئوري آئروديناميكي حركت مي كنند‪ .‬براي‬
‫تصحيح اين خطا در محاسبات سرعت ذره قرار گرفته در جرياني با رنج‬
‫قانون استوك (ذرات ريز) از فاكتور تصحيح كانينگهام استفاده مي گردد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫~ 𝐷𝐹‬ ‫‪𝑉𝑡 ~ C‬‬
‫𝐶‬
‫‪56‬‬
‫نیروی خارجي‪ :‬گرانشي‬ ‫ضريب تصحیح كانینگهام‬

‫• اين ضريب تصحيح توسط وارک و وارنر ارائه شده است‪:‬‬

‫‪The molecular weight of air is approximately‬‬

‫‪28.97 lb/lb-mol.‬‬

‫‪Gas constant: 0.73 ft3 atm/lb mol oR.‬‬

‫‪57‬‬
‫نحوه اعمال ضريب تصحیح كانینگهام‬
‫بر سرعت ته نشیني و نیروی دراگ‬

‫‪‬رژيم المينار (رنج قوانين استوکس)‪K>3.3 :‬‬

‫‪‬رژيم المينار (رنج قوانين استوکس)‪Re>2 :‬‬

‫‪58‬‬
PARTICLE SIZE DISTRIBUTION
 ‫آئرودینامیکی )‪(da‬‬ ‫قطر‬

‫قطر آئروديناميكي يک ذره با شكل نامنظم به صورت قطر كره اي با چگالي استاندارد (‪ 1000‬كيلوگرم بر مترمكعب) كه داراي‬
‫سرعت ته نشيني برابر با سرعت ته نشيني ذره دارد تعريف ميشود‪ .‬اگر بعنوان مثال يک قطعه شيشه با شكل نامنظم را در نظر‬
‫بگيريم‪ ،‬قطر آئروديناميكي اين قطعه برابر با قطر قطره آبي (قطر كره استانداردي) است كه سرعت ته نشيني آن مساوي سرعت‬
‫ذره باشد ‪.‬قطر حجم معادل فقط شكل ذرات را از طريق حجم كره معادل همگون سازي ميكند‪ .‬قطر استوكس سرعت ته نشيني‬
‫ذرات را همگون سازي ميكند نه چگالي آن را‪ .‬قطر آئروديناميک هم سرعت ته نشيني و هم چگالي ذرات را همگون سازي‬
‫ميكند‪ .‬لذا‪ ،‬در آناليز رفتار ذرات و طراحي تجهيزات نمونه برداري و كنترل‪ ،‬قطر آئروديناميكي متغير مناسبي است‪.‬‬
61
Δ𝑑𝑖 = 𝑑 𝑖 − 1 − (𝑑𝑖)

𝑑𝑖 + 𝑑𝑖−1
𝑑𝐼 =
2
62
Standardized Fraction Frequency
, fi

0.125

0.173

0.229

0.229

0.159

0.083

n=1

63
 ‫‪Standardized‬‬
‫نگاه كلي به فراواني داده ها به صورت گروهبندي شده است‬
‫خطي كه وسط میله های هیستوگرام را به هم وصل مي کند و تبديل به‬
‫يک روند مي شود‬

‫با نگاه به نمودار هيستوگرام ‪ 4‬فاکتور را مي توانيم به سرعت استنتاج کنيم ‪:‬‬
‫‪-Pick .1‬نقطه اوج ‪:‬به ما نشان مي دهد که بیشترين فراواني را کدام بازه به ما مي دهد‪.‬‬
‫‪ .2‬فاصله خالي ‪: Gap-‬گپ يعني در بازه يا بازه هايي هيچ اطالعاتي در دسترس نباشد و گپ ها اطالعاتي به ما مي دهند‬
‫که در آناليز اهميت دارند‬
‫‪ .3‬تمرکز‪ : Concentration-‬دو يا سه ميله که اندازه های مشابه دارند گوييم داده ها در آن رنج ها تمرکز دارند‬
‫‪ .4‬داده پرت‪ :Outlier -‬بازه ها يا رنج هايي که خيلي بعید است داده اي در آنها فراواني داشته باشد و اتفاق بيافتد‬
‫‪64‬‬
 Standardized

‫قطرمركزی‬
65
‫چه نسبتي از داده ها از‬
‫يک قطر مشخصي‬
‫کمتر يا بيشتر هستند‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫محاسبه قطر میانگین حسابي (میانگین شمارشي)‬

‫قطری كه نشان دهنده میانگین فراواني ذرات باشد‪.‬‬

‫‪67‬‬
‫میانه و مد در توزيع سايزی ذرات‬

Arithmetic Mean

Standardized

68
69
 ‫قطرمیانگین هندسي‬
‫)‪(GMD‬‬

‫‪dg=CMD‬‬

‫مقياسي از گرايش مرکزي توزيع اندازه ذرات با استفاده از لگاريتم قطر ذرات‬

‫‪CMD‬قطري معادل ‪ GMD‬براي شمارش ذرات با فرض نرمال بودن توزيع لگاريتمي‬
‫آنها‬

‫‪70‬‬
Geometric Standard Deviation

N di
Fi di - dcm
dg

N
‫انحراف معیار هندسي‬
‫انحراف معیار حسابي‬

71
 ‫توزيع نرمال لگاريتمي‬
‫‪In aerosol lognormal distributions, the log of the particle diameter is normally distributed.‬‬

‫نمودارهای لگاريتمي و نیمه لگاريتمي برای حالتهايي كه نمودار اصلي به‬

‫صورت خطي نیست معموال استفاده مي شود تا راحت تر بتوان پارامترهای‬
‫آن را محاسبه نمود‪ .‬برای محاسبه ضرايب عرض از مبداء و شیب با توجه به‬
‫اينکه خود كاغذ لگاريتمي مدرج شده ‪ ،‬به همان صورت نمودار معمولي عمل‬
‫مي كنیم‪.‬‬

‫فاصله ها در اينجا يکسان نیست و مقدار هر قسمت آن ‪ 10‬برابر قسمت‬

‫بعدی است‪ .‬اگر نمودار را در اين نوع كاغذ رسم كنید‪ ،‬مجددا يک نمودار‬
‫خطي خواهید داشت و علت آن نوع خاص درجه بندی كاغذ نیمه لگاريتمي‬
‫است‪.‬‬
‫‪72‬‬
 ‫گراف اولیه فراواني تجمعي‬ ‫فراواني تجمعي نسبي در مقیاس احتمال‬

‫𝑖𝐹‬
‫𝑖𝑑𝑛𝑙∆‬
‫𝑁‬

‫منحني اولیه توزيع داده ها‪ :‬چولگي به راست‬ ‫منحني توزيع داده بعد از لوگ گیری‪ :‬توزيع نرمال‬
‫‪73‬‬
‫گراف لوگ‪-‬احتمال‬

‫‪74‬‬
 ‫• این توزیع لوگ نرمال توسط دو پارامتر مشخص می شوند‪:‬‬
‫‪ ‬ميانگين هندسي‪ :‬مقدار ميانگين هندسي توزيع نرمال لگاريتمي مي تواند به صورت‬
‫مستقیم از روی منحنی خوانده شود‪ .‬اندازه ميانگين هندسي ‪ %50‬اندازه روي منحني‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬انحراف معيار هندسي‪ :‬انحراف معيار هندسي يک مقیاس خوب از پراکندگی توزیع‬
‫مي باشد‪ .‬انحراف هندسي ريشه ميانگين مربعات انحراف از ميانگين مي باشد‪.‬‬

‫)‪Geometric Mean Diameter (GMD‬‬ ‫)‪Geometric Standard Deviation (GSD‬‬

‫‪75‬‬
 ‫محور افقي‪:‬‬
‫درصد فراواني تجمعي بزرگتر از اندازه ذره ذکر شده‬
‫)‪(%GTSS‬‬
‫يا‬
‫درصد فراواني تجمعي کمتر از اندازه ذره ذکر شده‬
‫)‪(%LTSS‬‬
‫محور عمودی‪:‬‬
‫رنج سايزي ذرات در مقياس لگاريتمي‬
‫‪dp max‬‬

‫درصد فراواني نسبي‬

‫درصد فراواني‬ ‫‪LTSS%‬‬
‫تجمعي‬
‫‪10‬‬
‫‪10‬‬
‫‪23‬‬
‫‪23‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪70‬‬ ‫‪70‬‬
‫‪95‬‬ ‫‪95‬‬
‫‪97‬‬ ‫‪97‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬

‫‪GTSS%‬‬ ‫‪76‬‬
50%

77
for lognormal distribution

LTSS

for normal distribution ‫انحراف معيار حسابي‬

78