‫شیمی کنکور‬

‫دکتر کریمی‬

‫دهم فصل اول‬

‫‪09106450635‬‬

‫حرفه ای بیاموزید قوی بمانید‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬
 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫تست‪ -‬در خالل انفجار عظیم یا مهبانگ ابتدا‬ ‫پیدایش عنصرها‬

‫‪\ dnhd‬‬

‫چه عنصرهایی تشکیل می شوند؟‬ ‫اختر شیمی‪:‬شاخه ای از علم شیمی که به مطالعه مولکول های بین ستاره ی می‬
‫‪ )2‬هیدروژن و‬ ‫‪ )1‬هیدروژن و اکسیژن‬ ‫پردازد‪.‬‬
‫هلیم‬ ‫‪ ‬سحابی ها محل زایش ستارگان هستند‪.‬‬
‫‪ )4‬هیدروژن و‬ ‫‪ )3‬هلیم و اکسیژن‬
‫نیتروژن‬

‫‪H→He‬‬ ‫عنصرها چگونه بوجود آمدند؟‬

‫‪He→C,O‬‬ ‫وقتی یک ستاره در یک سحابی متولد می شود هیدروژن موجود در آن واکنش هسته ای همجوشی‬
‫انجام می دهد که انرژی بسیار زیادی آزاد می کند و به هلیم تبدیل می شود‪.‬‬
‫‪C→Ne, Mg‬‬
‫ستارگان کارخانه های عنصرسازی هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪O→Si, S‬‬ ‫‪ ‬هر چه دمای ستاره بیشتر باشد‪ ،‬عناصر سنگین تر در آن بوجود می آیند‪.‬‬
‫‪Si,S→Fe‬‬

‫‪ -1‬چه عنصرهایی فراوانی بیشتری در سیاره زمین دارند؟‬

‫گاز‬ ‫گاز‬
‫و زمین بیشتر از جنس‬ ‫‪ -2‬سیاره مشتری یبشتر از جنس‬
‫سنگ‬ ‫سنگ‬
‫است‪.‬‬

‫‪ -3‬فراوان ترین عنصر مشترک در سیاره های زمین و مشتری کدام‬

‫است؟‬
‫ایزوتوپ‪ :‬اتم های یک عنصر که عدد اتمی ( تعداد‬
‫پروتون ) یکسان و عدد جرمی متفاوت دارند‪ (.‬ایزوتوپ به‬
‫معنای هم مکان است)‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪1‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫نکته‪:‬‬
‫‪ -1‬اتم ها می توانند تعداد ایزوتوپ های متفاوتی داشته باشند‪.‬‬
‫‪-2‬برخی اتم ها فقط یک ایزوتوپ دارند‪ .‬مانند‪ :‬آلومینیوم و بریلیم‬
‫‪-3‬برخی عناصر بیش از یک ایزوتوپ در طبیعت دارند مانند‪:‬قلع (‬
‫‪) Sn‬‬
‫نکته مهم‪ :‬ایزوتوپ های یک عنصر خواص شیمیایی مشابه دارند ولی‬
‫خواص فیزیکی وابسته به جرم متفاوتی دارند‪ .‬مانند‪ :‬چگالی ‪ ،‬نقطه‬
‫ذوب و نقطه جوش‬

‫ایزوتوپ پایدار‪ :‬ایزوتوپی است که هسته آن پایدار است و تجزیه نمی شود‪.‬‬
‫ایزوتوپ ناپایدار‪ :‬ایزوتوپی است که هسته آن ناپایدار است و می تواند تجزیه شود‪.‬‬

‫نکته‪:‬‬
‫‪ -1‬ایزوتوپ های پرتوزا و ناپایدار را رادیوایزوتوپ گویند‪.‬‬
‫‪ -2‬هرچه یک ایزوتوپ پایدارتر باشد‪ ،‬فراوانی آن در طبیعت بیشتر است‪.‬‬
‫‪ -3‬یک نمونه طبیعی از یک عنصر‪ ،‬مخلوطی از ایزوتوپ های مختلف آن است‬
‫ایزوتوپ هایی ناپایدار هستند که‪:‬‬
‫‪ -2‬اتمی که تعداد نوترون های آن ‪ 1/5‬برابر (یا بیشتر) پروتون هایش باشد‬ ‫‪ -1‬اتم با عدد اتمی ‪ 84‬به باالتر‬
‫‪n‬‬
‫‪≥ 1.5‬‬
‫‪p‬‬
‫نیم عمر ‪ :‬مدت زمانی که مقدار یک ایزوتوپ ناپایدار به نصف مقدار اولیه خود می رسد‪ ،‬آن ایزوتوپ گویند‪.‬‬
‫نکته‪ :‬هرچه نیم عمر یک ایزوتوپ ناپایدار‪ ،‬بیشتر باشد یعنی نسبت به بقیه ایزوتوپ ها پایدارتر است‪.‬‬

‫‪ -2‬عنصر ‪ ،X‬عدد جرمی ‪ 106‬است و تفاوت تعداد‬

‫‪-1‬از هر پنجاه اتم یک نمونه طبیعی فلز لیتیم‪ 47 ،‬اتم ایزوتوپ ‪ 73Li‬و‬
‫نوترون ها و پروتون ها ‪ 14‬است‪ .‬عدد اتمی (‪ )Z‬را بدست‬
‫‪ 3‬ایزوتوپ ‪ 63Li‬است‪ .‬درصد فراوانی هر کدام را بدست آورید‪.‬‬
‫آورید‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪2‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪ )4‬اگر تفاوت تعداد نوترون ها و الکترون ها در ‪ A2−‬برابر‬ ‫‪-3‬اگر در یون ‪ M−‬با عدد جرمی ‪ ،80‬تفاوت تعداد الکترون ها و‬
‫دو باشد و عدد جرمی این یون ‪ 96‬باشد‪ .‬عدد اتمی آن را‬ ‫نوترون ها برابر ‪ 9‬باشد‪ .‬عدد اتمی ‪ M‬را بدست آورید‪.‬‬
‫بدست آورید‪.‬‬

‫‪ -6‬عدد جرمی ‪ X+‬برابر ‪ 200‬و تعداد نوترون های آن‬ ‫‪ -5‬یون های ‪ zX-2‬و ‪ z 1-Y-3‬تعداد نوترون یکسانی دارند‬
‫‪ 1/5‬برابر تعداد پروتون ها است‪ .‬تعداد الکترونهای ‪ X‬را‬ ‫درصورتی که عدد جرمی عنصر ‪ X‬برابر ‪ 79‬باشد‪ .‬عدد جرمی عنصر ‪Y‬‬
‫حساب کنید‪.‬‬ ‫کدام است؟‬
‫‪39 -4‬‬ ‫‪80 -3‬‬ ‫‪78 -2‬‬ ‫‪79 -1‬‬

‫‪ -7‬همهی اتم های یک عنصر‪ ،‬جرم برابر‪ ...............‬و چون شمار ‪-8 ...............‬چند مورد از موارد داده شده‪ ،‬برای پر کردن عبارت زیر‬
‫های اتم های هر عنصر یکسان است‪ ،‬پس باید شمار ‪ ...............‬های آنها نامناسب است؟‬
‫« ایزوتوپها‪ ،‬اتمهای یک عنصر هستند که‪ ..........‬یکسان و‬ ‫‪ ...............‬باشد‪.‬‬
‫‪ ..........‬متفاوت دارند‪» .‬‬ ‫‪ )1‬دارند – پروتون – نوترون – برابر‪.‬‬
‫آ) عدد جرمی‪ -‬عدد اتمی ب)تعداد الکترون – خواص‬ ‫‪ )2‬دارند – نوترون – پروتون‪ -‬برابر‬
‫شیمیایی پ) عدد اتمی – تعداد الکترون ت) خواص‬ ‫‪ )3‬ندارند – نوترون – پروتون – نابرابر‬
‫شیمیایی – عدد جرمی‬ ‫‪)4‬ندارند – پروتون – نوترون – نابرابر‬
‫‪4 -4‬‬ ‫‪3 -3‬‬ ‫‪2 -2‬‬ ‫‪1-1‬‬

‫طبقه بندی عنصرها‬

‫‪ 92‬عنصر در طبیعت وجود دارد و ‪ 26‬عنصر در آزمایشگاه‬
‫ساخته می شود‪ .‬در مجموع ‪ 118‬عنصر شناخته شده‬
‫است‪.‬‬
‫اولین عنصر ساخت انسان تکنسیم ( ‪ ) Tc‬با عدد‬
‫اتمی ‪ 43‬و عدد جرمی ‪ 99‬است‬
‫اورانیم‪:‬‬ ‫تکنسیم‪:‬‬
‫‪99‬‬
‫‪ ‬اورانیوم ) ‪ ( 92U‬شناخته شده ترین فلز پرتوزا‬ ‫‪ 43‬یک رادیو ایزوتوپ ناپایدار (رادیوایزوتوپ) است که می توان‬ ‫‪Tc )1‬‬
‫است‪.‬‬ ‫در تشخیص تومورها در غده تیروئیددر بدن استفاده کرد‪.‬‬
‫اورانیوم دارای دو ایزوتوپ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ )2‬دلیل‪ :‬غده تیروئید یون یدید ) ‪ (I −‬را به خود جذب می کند و‬
‫‪ ( 235‬است‬ ‫‪238‬‬
‫) ‪ ( 92U‬و ) ‪92U‬‬
‫چون اندازه ترکیب دارای تکنسیم با یون یدید ) ‪ (I −‬تقریبا مشابه‬
‫است‪ ،‬تیروئید می تواند تکنسیم را هم جذب کند‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪3‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪ ‬از اورانیوم‪ 235 -‬برای سوخت در نیروگاه های‬

‫هسته ای برای تولید برق استفاده می شود‪.‬‬
‫‪ ‬چون فراوانی اورانیوم‪ 235 -‬در مخلوط طبیعی‬
‫عنصر اورانیوم کمتر از ‪ 0/7‬درصد است باید‬
‫مقدار آن را در مخلوط آن افزایش داد‪.‬‬
‫‪ ‬افزایش مقدار اورانیوم‪ 235 -‬در مخلوط ایزوتوپ‬
‫های آن را غنی سازی اورانیوم می گویند‪.‬‬
‫‪ ‬دود سیگار و قلیان حاوی ماده رادیواکتیو ( پرتوزا‬
‫) پولونیم ( ‪ ) Po‬است‬

‫‪1‬‬
‫جرم هر یک از ذره ‪-‬‬ ‫اگر جرم الکترون با تقریب برابر‬
‫‪2000‬‬
‫های پروتون و نوترون فرض شود‪ ،‬نسبت جرم الکترونها‬
‫در اتم 𝐴‪ ، 2ZZ‬به جرم این اتم‪ ،‬به کدام کسر نزدیکتر‬
‫است؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪4000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪1‬‬
‫‪)4‬‬
‫‪5000‬‬

‫دوره های جدول‬ ‫‪ )1‬گروه های جدول‬

‫هر ستون عمودی جدول را گروه ( خانواده ) می نامند‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫‪ )1‬به هر ردیف افقی جدول‪ ،‬دوره یا تناوب می‬
‫عناصری در یک گروه یا خانواده قرار می گیرند که خواص‬ ‫‪)3‬‬
‫گویند‪.‬‬
‫شیمیایی مشابه دارند‪.‬‬
‫‪ )2‬جدول دوره ای دارای هفت دوره یا تناوب است‪.‬‬
‫جدول دوره ای عناصر دارای ‪ 18‬گروه است که از سمت چپ‬ ‫‪)4‬‬
‫‪ )3‬عنصرها به ترتیب افزایش عدد اتمی در دوره ها‬
‫به راست شماره گذاری می شوند‪.‬‬
‫تنظیم شده اند‪.‬‬
‫به گروه ‪ 13 ،2 ،1‬تا ‪ ،18‬گروه های اصلی گفته می شود‪ .‬و به‬ ‫‪)5‬‬
‫‪ )4‬دو ردیف که در پایین جدول قرار دارند در واقع‬
‫گروه ‪ 3‬تا ‪ 12‬گروه های واسطه می گویند‪.‬‬
‫متعلق به خانه ‪ 57‬جدول ( النتانیدها )( دوره‬
‫‪ )6‬گروه ‪ 1‬تا ‪ 12‬همگی فلز هستند به جز ‪ H‬که باالی گروه اول‬
‫ششم) و ‪ 89‬جدول ( اکتینیدها ) ( دوره هفتم)‬
‫قرار دارد‪.‬‬
‫هستند‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪4‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪ )5‬النتانیدها شامل ‪ 14‬عنصر هستند که همگی‬ ‫‪ )7‬برخی گروه ها اسم خاص دارند‪ .‬گروه اول را فلزهای قلیایی‪،‬‬
‫مشابه ‪ ( 57La‬النتان ) هستند‪.‬‬ ‫گروه دوم را فلزهای قلیایی خاکی‪ ،‬گروه هفدهم را هالوژن ها و‬
‫‪ )6‬آکتینیدها شامل ‪ 14‬عنصر هستند که همگی‬ ‫گروه هجدهم را گازهای نجیب نامند‬
‫مشابه ‪ ( 89Ac‬آکتینیم ) هستند‪.‬‬

‫یکای جرم اتمی‪amu:‬‬

‫مبنا‪:‬‬

‫تعریف‪:‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪5‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫جرم اتم ‪ 11H‬را برحسب ‪ amu‬بدست آورید‪.‬‬

‫تست ‪-‬کدام مورد زیر نادرست است؟‬

‫‪1‬‬
‫‪ )2‬هر ذره زیر اتمی جرمی تقریبا برابر ‪ 1amu‬دارد‪.‬‬ ‫جرم اتم کربن – ‪ 12‬است‪.‬‬ ‫‪ )1‬هر ‪ amu‬برابر‬
‫‪12‬‬
‫‪ )4‬جرم یک اتم 𝑖𝐿‪ 73‬برابر ‪ 7amu‬است‪.‬‬ ‫‪ )3‬جرم نوترون بیشتر از پروتون و الکترون است‪.‬‬
‫تست‪ 100-‬گرم از رادیوایزوتوپ فرضی ‪ A‬که نیم عمرش ‪ 2‬سال است در اختیار‬
‫داریم‪ .‬پس از گذشت چند سال‪ ،‬مقدار این رادیوایزوتوپ به ‪ 12/5‬گرم می رسد؟‬
‫‪6 )4‬‬ ‫‪5 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪8 )1‬‬

‫جرم اتمی میانگین‪:‬‬

‫چون ایزوتوپ های مختلف یک عنصر جرم و فراوانی متفاوت دارند برای آنها جرم اتمی میانگین بدست می آوریم‪.‬‬
‫برای تعیین دقیق جرم اتم ها از دستگاه طیف سنج جرمی استفاده می شود‬

‫رابطه بدست آوردن جرم اتمی میانگین‪:‬‬

‫)درصد ایزوتوپ دوم × جرم ایزوتوپ دوم( ‪) +‬درصد ایزوتوپ اول × جرم اتمی ایزوتوپ اول(‬
‫= جرم اتمی میانگین‬
‫‪100‬‬
‫]فراوانی ایزوتوپ دوم × تفاوت جرم ایزوتوپ دوم با سبک تر[ ‪ +‬جرم ایزوتوپ سبک تر = ̅‬
‫‪M‬‬
‫تمرین‪ -‬یک نمونه طبیعی از منیزیم دارای سه ایزوتوپ با جرم های ‪ 25 ،24‬و ‪ 26amu‬می باشد‪ .‬اگر فراوانی آنها به ترتیب ‪،%80‬‬
‫‪ 10%‬و ‪ %10‬باشد‪ .‬جرم اتمی میانگین ‪ Mg‬را حساب کنید‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪6‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫از هر ‪ 300‬اتم‪ 18 ،‬اتم ‪ 63Li‬و ‪ 282‬اتم ‪ 73Li‬است‪ .‬جرم اتمی میانگین لیتیم را حساب کنید‪.‬‬

‫جرم اتمی میانگین کلر را بدست آورید‪.‬‬

‫نقره دارای دو ایزوتوپ با جرم های اتمی ‪ 106/9‬و ‪ 108/9‬است‪ .‬اگر فراوانی ایزوتوپ سنگین تر ‪ %48‬باشد‪ .‬جرم اتمی میانگین نقره‬
‫را حساب کنید‪.‬‬

‫اتم ‪ A‬دارای دو ایزوتوپ به جرم های ‪ 31amu‬و ‪ 32amu‬است‪ .‬اگر از هر ‪ 20‬اتم ‪ 15 ،A‬اتم آن ایزوتوپ سنگین تر و ‪ 5‬اتم آن‬
‫ایزوتوپ سبک تر را تشکیل دهد‪ .‬جرم اتمی میانگین ‪ A‬چند ‪ amu‬است؟‬

‫‪A+2‬‬
‫است‪ .‬اگر جرم اتمی میانگین این عنصر ‪ 20/4‬باشد‪ .‬جرم اتمی ایزوتوپ ها‬ ‫‪ZB‬‬ ‫‪ 80%‬عنصری به صورت ‪ AZB‬و بقیه آن به صورت‬
‫را بدست آورید‪.‬‬

‫جرم اتمی میانگین عنصری برابر ‪ 128/8amu‬است‪ .‬اگر این عنصر دارای دو ایزوتوپ با جرم های ‪ 128amu‬و ‪ 130amu‬باشد‪ .‬نسبت‬
‫فراوانی ایزوتوپ سنگین به سبک را بدست آورید‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪7‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫مول(‪:)mol‬‬
‫عدد آووگادرو ) ‪6/02  1023 ( NA‬‬

‫مول‪:‬یک مول(‪ )mol‬ماده به تعداد عدد آووگادرو ) ‪ ( 6.02 × 1023‬ذره( مولکول‪ ،‬یون یا اتم است‪.‬‬
‫‪ 12.04 × 1023‬یون سدیم ) ‪ ،( Na+‬چند مول است؟‬ ‫تمرین‪ 0/5 -‬مول گاز هیدروژن ) ‪ ،( H2‬چه‬
‫تعداد مولکول دارد؟‬

‫‪ 2‬مول یون فلوئورید ) ‪( F-‬‬

‫) ‪( H2SO4‬‬ ‫‪ 0/3‬مول مولکول سولفوریک اسید‬ ‫تعداد ذرات را در هر مورد محاسبه کنید‪.‬‬

‫تعداد اتم در ‪ 2‬مول آب‬

‫جرم مولی‪ :‬جرم یک مول ذره بر حسب گرم‪ ،‬جرم مولی کسر تبدیل و فرمول‪:‬‬
‫نامیده می شود‪ (.‬بر حسب گرم بر مول )‪ g. mol - 1‬یا‬
‫‪)) g/mol‬‬
‫جرم مولی عناصر‪ ،‬به صورت میانگین در جدول تناوبی ثبت‬
‫شده است‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪8‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫جرم‬ ‫کسر تبدیل‬ ‫مول‬

‫‪ 0/2‬مول آهن‬

‫‪ 20‬گرم کربن‬

‫‪ 0/4‬مول سدیم‬

‫‪ 6‬گرم منیزیم‬

‫محاسبه جرم مولی ذرات (ترکیب و یون چند اتمی )‪:‬‬

‫مجموع جرم مولی اتم های سازنده‬ ‫جرم مولی یک ترکیب‬

‫مثال‪ :‬محاسبه جرم مول ‪: H2O‬‬

‫‪H2O: H + H + O = 1 + 1 + 16 = 18 g/ mol‬‬

‫جرم مولی‬ ‫ترکیب‬ ‫جرم مولی‬ ‫ترکیب‬

‫‪SiO2‬‬ ‫‪H2 S‬‬

‫‪Mg(OH)2‬‬ ‫‪SO2‬‬

‫‪C6H12O6‬‬ ‫‪C02‬‬

‫‪CaCO3‬‬ ‫‪CCl4‬‬

‫تمرین‪ 3.01  10 10-‬مولکول کربن دی اکسید ) ‪ ،( CO2‬چند گرم است؟‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪9‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪ 9/8‬گرم سولفوریک اسید ) ‪ ،( H2SO4‬چند مولکول دارد؟ ) ‪( H2SO4 : 98 g/ mol‬‬

‫شمار مولکول های موجود در ‪ 4/4g‬کربن دی اکسید ) ‪ ( CO2‬برابر شمار مولکول های موجود در چند گرم آب است؟‬
‫)‪.(H = 1 ، O = 16 ، C = 12‬‬

‫جرم مولی ‪ C4H8 O2‬برابر ‪ 88‬گرم بر مول است‪ .‬تعداد اتم های موجود در چند گرم از این مولکول برابر تعداد اتم های موجود در‬
‫‪ 32‬است؟‬
‫‪16S ،112g‬‬

‫در ‪ 0/009mg‬آب‪ 3.011 × 10n ،‬عدد مولکول آب وجود دارد‪ N .‬را بیابید ) ‪( H2 O = 18‬‬

‫ترکیبی از فسفر و کلر با فرمول ‪ PClx‬داریم‪ .‬اگر جرم ‪ 6.02 × 1020‬مولکول از آن برابر ‪ 0/2085g‬باشد‪ X .‬را بدست آورید‪.‬‬

‫نور‪ ،‬کلید شناخت جهان‬

‫به کمک دستگاه طیف سنج نوری اطالعات با ارزشی از نور گسیل شده از مواد گوناگون‪ ،‬می توان بدست آورد‪.‬‬
‫نور خورشید‪ ،‬اگرچه سفید به نظر میرسد اما با عبور از قطره های‬
‫آب موجود در هوا‪ ،‬که پس از بارش هنوز در هوا پراکنده است‪ ،‬تجزیه‬
‫می شود‬

‫نکات موج‪:‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪10‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫نور و ستارگان‪:‬‬
‫کرد ‪.‬‬ ‫‪ )1‬جنس عناصر تشکیل دهنده و دمای ستارگان را می توان به کمک نور منتشر شده از آنها مشخص‬
‫‪ )2‬دمای ستارگان را از روی طول موج نور آنها بدست می آورند‪ .‬رنگ خورشید زرد به نظر می رسد‪،‬‬
‫دمای ستاره آبی رنگ > دمای خورشید > ستاره سرخ رنگ‬
‫رابطه رنگ و دمای شعله‪:‬‬
‫از روی رنگ یک شعله ( یا جسم داغ ) می توان به دمای تقریبی آن پی برد‪.‬‬
‫قسمت های آبی طیف نور سفید ‪ :‬دمای شعله باالتر است‬
‫قسمت های سرخ رنگ ‪ :‬دمای شعله کمتر است‪.‬‬
‫نکته‪ :‬می توان توسط یک گوشی تلفن پرتو فروسرخ کنترل تلویزیون‬
‫را مشاهده کرد‬

‫طیف نشری‪ -‬خطی عنصرها‬ ‫رنگ فلزها در شعله‪:‬‬

‫با عبور نورشعله فلز از منشور دستگاه طیف سنج‪ ،‬طیف‬ ‫هر فلز و ترکیب آن در شعله رنگ خاص خود را دارد‪.‬‬
‫نشری خطی آن فلز ایجاد می شود‪.‬‬ ‫رنگ در شعله‬ ‫فلز‬
‫طیف نشری ‪ -‬خطی هر عنصر‪ ،‬منحصر به فرد است یعنی‬ ‫سبز رنگ‬ ‫مس‬
‫فقط خاص خودش است و مشابه طیف هیچ عنصر دیگری‬ ‫زرد پررنگ‬ ‫سدیم‬
‫نیست‪.‬‬ ‫پتاسیم بنفش‬
‫از روی طیف نشری ‪ -‬خطی یک عنصر در یک نمونه‬ ‫طالیی‬ ‫آهن‬
‫مجهول می توان آن عنصر را شناسایی کرد‪ ( .‬همانند اثر‬ ‫کلسیم سرخ آجری‬
‫انگشت برای انسان ها )‬
‫قرمز الکی‬ ‫لیتیم‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪11‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫کدام مقایسه در مورد ترتیب طول موج پرتوهای زیر‪ ،‬درست است؟‬
‫‪ )2‬ریز موجها ˃ امواج رادیویی ˃ پرتوهای گاما‬ ‫‪ )1‬پرتوهای فروسرخ˃ پرتوهای ایکس ˃ پرتوهای فرابنفش‬
‫‪ )4‬پرتوهای گاما ˃ پرتوهای فرابنفش ˃ پرتوهای فروسرخ‬ ‫‪ )3‬امواج رادیویی ˃ نور مرئی ˃ پرتوهای ایکس‬

‫طیف نشری خطی هیدروژن‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪12‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫علت بوجود آمدن خطوط‬

‫طیفی‪:‬‬

‫نکات‪:‬‬
‫‪ -1‬وقتی الکترون برانگیخته به حالت پایه باز می گردد‪،‬‬
‫انرژی جذب کرده خود را به صورت نور با طول موج معین‬
‫نشر می کند‪.‬‬
‫‪-2‬برای الکترون‪ ،‬نشر نور‪،‬مناسب ترین شیوه برای از دست‬
‫دادن انرژی است‪ ،‬الکترون ها در اتم برانگیخته‪ ،‬هنگام‬
‫بازگشت به حالت پایه‪ ،‬نوری با طول موج معین نشر می‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪ -3‬هر نوار رنگی در طیف نشری خطی‪ ،‬نوری با طول‬
‫‪-1‬در هیدروژن سقوط به ‪ n=2‬موئی است‪.‬‬
‫موج و انرژی معین را نشان می دهد‪.‬‬
‫طول موج نور‬ ‫‪-2‬خالصهههه‪ ↑ ∆n ⟸ :‬انرژی آزاد شهههده ⟸↑‬
‫‪ -4‬طیف نشری خطی هیدروژن در ناحیه مرئی شامل ‪4‬‬
‫منتشر شده (‪↓ )λ‬‬
‫خط است‪.‬‬
‫‪ -5‬هر خط نشان دهنده یک انتقال الکترون از الیه‬
‫باالتر به الیه پایین تر است‪.‬‬

‫مدل بور‪ :‬با موفقیت توانست طیف نشری خطی هیدروژن را توجیه کند‪ .‬اما توانایی توجیه طیف نشری خطی دیگر عنصرها را‬
‫نداشت‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪13‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫در این مدل‪ ،‬اتم را کره ای در نظر می گیرند که هسته در فضایی بسیار کوچک و در‬
‫مرکز آن جای دارد و الکترون ها در فضایی بسیار بزرگ تر و در الیه هایی پیرامون‬
‫هسته توزیع می شوند‪.‬‬
‫نکته‪:‬‬
‫الکترون در هر الیه ای که باشد در همۀ نقاط پیرامون هسته حضور می یابد اما در‬
‫محدودۀ یاد شده احتمال حضور بیشتری دارد‪.‬‬

‫انرژی کوانتمی‪:‬‬
‫هنگام انتقال الکترون از یک الیه به الیۀ دیگر داد و ستد انرژی به صورت کوانتمی است‪.‬‬
‫‪-1‬در واقع الکترون هنگام انتقال از یک الیه به الیۀ دیگر‪،‬انرژی را به صورت پیمانه ای یا بسته های معین‪ ،‬جذب یا نشر می کند‪.‬‬
‫‪-2‬انرژی در نگاه ماکروسکوپی پیوسته است ولی در نگاه میکروسکوپی کوانتمی (گسسته) است‪.‬‬

‫اعداد کوانتمی وآرایش الکترونی‪:‬‬

‫عدد کوانتمی فرعی(‪)l‬‬
‫نشان دهنده زیرالیه‬
‫‪L= 0 , …. , n-1‬‬
‫هر زیرالیه با یک حرف نشان داده می شود‬
‫حداکثر ‪ 7‬زیرالیه وجود دارد‬
‫‪s < p <d<f<g<h<i‬انرژی‪:‬‬
‫ظرفیت الکترونی زیرالیه‪4 l+2 :‬‬
‫عدد کوانتمی اصلی(‪)n‬‬
‫نشان دهنده الیه اصلی‬
‫هرچه ‪ n‬بیشتر فاصله الیه از هسته بیشتر‬
‫هرچه ‪ n‬بیشتر انرژی الیه بیشتر‬
‫‪ n=1‬نزدیکتر الیه به هسته‬
‫هرالیه ‪ n ، n‬زیرالیه دارد‬
‫ظرفیت الکترونی ‪2 n2‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪14‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫جدول زیر را کامل نمایید‪.‬‬

‫ظرفیت الکترونی‬ ‫نماد زیرالیه‬ ‫عددکوانتمی فرعی‬ ‫تعداد زیرالیه‬ ‫شماره الیه اصلی‬
‫‪2‬‬ ‫‪1s‬‬ ‫‪L=0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪n=1‬‬

‫‪n=2‬‬

‫‪n=3‬‬

‫‪n=4‬‬

‫تست‪ -‬اگر عدد کوانتومی اصلی (‪ )n‬یک الیه اتم برابر ‪ 4‬باشد کدام عددها را می توان به عدد کوانتومی ‪ l‬الکترونهای آن الیه نسبت‬
‫داد و حداکثر گنجایش آن الیه چند الکترون است؟‬
‫‪18 – 3،2،1 )4‬‬ ‫‪32 – 3،2،1،4 )3‬‬ ‫‪32 – 3،2،1،0 )2‬‬ ‫‪18 – 3،2،1،0 )1‬‬
‫در یک اتم حداکثر چند الکترون با عدد کوانتومی ‪ n=3‬می توان یافت؟‬
‫‪18 -4‬‬ ‫‪10 -3‬‬ ‫‪8 -2‬‬ ‫‪6 -1‬‬
‫کدام مجموعه اعداد کوانتومی الکترون های بیش تری را شامل می شود؟‬
‫‪l=1 ، n=3 )2‬‬ ‫‪l=2 ، n=3 )1‬‬
‫‪l=1 ، n=4 )4‬‬ ‫‪l=0 ، n=5 )3‬‬
‫کدامیک از آدرس های زیر برای الکترون نادرست است؟‬
‫‪3f )4 2p )3‬‬ ‫‪3d )2‬‬ ‫‪4p )1‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪15‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫در یک الیه الکترونی(‪ ) n‬حداکثر تعداد زیرالیه ها برابر ‪ ...........‬و حداکثر تعداد الکترونها برابر ‪ ........‬است‪.‬‬
‫‪2n2 ، n -1 -4 n2 ، n-1 -3 2n2 ، n -2 n2 ، n -1‬‬
‫آرایش الکترونی اتم‪:‬‬
‫اصل آفبا‪ :‬ترتیب پرشدن زیرالیه ها را در اتم های گوناگون نشان می دهد‪.‬‬
‫‪-1‬الکترون ها ابتدا‪ ،‬زیرالیه های پایدارتر در اطراف هسته را اشغال می کنند‪.‬‬

‫انرژی یک زیر الیه به ‪ n‬و ‪ l‬بستگی دارد‬

‫‪ )1‬هرچه ) ‪ ( n + l‬برای زیرالیه ای کوچکتر باشد‪ ،‬آن زیرالیه زودتر توسط الکترون ها اشغال می شود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬در زیرالیه ‪n + l = 2 + 0 = 2 ،2 s‬‬
‫و در زیرالیه ‪ ، n + l = 2 + 1 = 3 ،2 p‬بنابراین زیرالیه ‪ 2 s‬قبل از ‪ 2 p‬پر می شود‪.‬‬
‫‪ )2‬در مواردی که ) ‪ ( n + l‬در دو یا چند زیرالیه برابر باشد‪ ،‬زیرالیه با ) ‪ ( n‬کوچکتر‪ ،‬زودتر توسط الکترون ها اشغال می‬
‫شود‪ .‬مثال‪ 2 p :‬و ‪3 s‬‬

‫آرایش الکترونی ‪ 18‬عنصر اول را بنویسید‬

‫سوال‪ 4s -‬زودتر از ‪ 3d‬پر می شود چرا؟‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪16‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫آرایش الکترونی کروم 𝑟𝐶‪ 24‬و مس 𝑢𝐶‪ 29‬استثناء است‪ .‬برای اتم خنثی آرایش ‪ d4‬و ‪ d9‬نداریم‬
‫‪3d4 4S2 → 3d5 4s1 3d9 4S2 → 3d10 4s1‬‬
‫آرایش الکترونی عنصرهای با عدد اتمی ‪ 19‬تا ‪ 36‬را بنویسید‬

‫‪ 5‬الکترون در ‪n = 3 , l=2‬‬ ‫نکته‪:‬در ‪ 36‬عنصر اول دوعنصر دارای ‪ d5‬هستند‪.‬‬

‫‪ 5‬الکترون در ‪n = 3 , l=2‬‬ ‫در ‪ 36‬عنصر اول دوعنصر دارای ‪ d10‬هستند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬با توجه به آرایش الکترونی اسکاندیوم‪ ،‬به پرسش های مربوط به آن پاسخ دهید‪.‬‬
‫الف ) چند الکترون با ‪ n = 3‬در اسکاندیوم وجود دارد؟‬
‫ب ) چند الکترون با ‪ l = 1‬در اسکاندیوم وجود دارد؟‬

‫تست‪-1-‬آرایش الکترونی کدام دو عنصر به ‪ ns1‬ختم می شود؟‬

‫‪36Kr , 11Na‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪24Cr , 19K‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪24Cr , 13Al‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪17Cl , 29Cu‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪-2‬در اتم ‪ ............ ، 22Ti‬زیرالیه از الکترون اشغال شده است و الکترونهای بیرونی ترین زیرالیه اشغال شده دارای اعداد کوانتومی‬
‫‪ n=……..‬و ‪ l=……..‬است‪.‬‬
‫‪2 ،3 ،12 )4 0 ،4 ،8 )3‬‬ ‫‪0 ،4 ،7 )2‬‬ ‫‪2 ،3 ،7 )1‬‬
‫‪ -3‬در اتم کدام عنصر تنها یکی از الکترونها در زیرالیه ‪ 3p‬جای دارد‪.‬‬
‫‪13Al‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪23V‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪21Sc‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪31Ga‬‬ ‫‪)1‬‬

‫‪ -4‬اگر تفاوت شمار الکترونها با شمار نوترون ها در یون تک اتمی ‪ 52x2+‬برابر ‪ 6‬باشد چه تعداد از الکترونهای آن دارای (‪)n=3 , l=2‬‬
‫است؟‬
‫‪2 )4‬‬ ‫‪5 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫‪-5‬عنصری دارای ‪ 6‬الکترون با اعداد کوانتومی (‪ )n=3 , l=2‬است‪ .‬عدد اتمی آن کدام است؟‬
‫‪26 )4‬‬ ‫‪16 )3‬‬ ‫‪34 )2‬‬ ‫‪16 )1‬‬
‫‪-6‬در اتم گوگرد (‪ )16S‬چند الکترون دارای مجموعه عددهای کوانتومی ‪ l=0 , n=2‬است؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪8 )3‬‬ ‫‪6 )2‬‬ ‫‪2 )1‬‬
‫آرایش الکترونی فشرده( خالصه)‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪17‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫گاز نجیب‬ ‫آرایش الکترونی‬ ‫زیرالیه ای که پس از آن پر می‬

‫الکترون‬
‫تعداد‬
‫شود‬

‫‪2He‬‬

‫‪10Ne‬‬

‫‪18Ar‬‬

‫‪36Kr‬‬

‫‪54Xe‬‬

‫دسته بندی عنصرها‬

‫عنصر اصلی‬ ‫عنصر واسطه‬ ‫عنصر اصلی‬

‫دسته ‪s‬‬ ‫دسته ‪d‬‬ ‫دسته ‪p‬‬

‫آخرین الکترون‬ ‫آخرین الکترون‬ ‫آخرین الکترون‬

‫وارد زیرالیه‪ s‬می‬ ‫وارد زیرالیه‬ ‫وارد زیرالیه‪ p‬می‬
‫شود‬ ‫‪ d‬می شود‬ ‫شود‬

‫تعیین محل عنصر ( تعیین گروه و دوره عنصر )‪ ،‬با استفاده از آرایش الکترونی‪:‬‬
‫تعیین دوره‪:‬‬

‫تعیین گروه‪:‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪18‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫الیۀ ظرفیت‪ :‬الیه ای است که الکترون های آن‪ ،‬رفتار شیمیایی اتم را تعیین می کنند‪ .‬به الکترون های این الیه‪ ،‬الکترون های‬
‫ظرفیت اتم می گویند‪.‬‬
‫تعیین الکترون های ظرفیتی‪:‬‬

‫نام اتم‬ ‫نماد‬ ‫آرایش الکترونی‬ ‫دسته بندی(‪)s,p,d‬‬ ‫تعداد الکترون ظرفیتی‬

‫فسفر‬

‫کلر‬

‫کروم‬

‫روی‬

‫کلسیم‬

‫تشخیص تعداد الکترون ظرفیتی ظرفیتی از روی شماره گروه‪:‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪19‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫عنصر ) ‪ ( x‬هم گروه با عنصری به آرایش الکترونی ‪ 4S2‬ختم می شود و هم دوره با عنصری که به آرایش الکتررونی ‪ 2P1‬ختم می‬
‫شود‪ .‬این عنصر در کدام دوره و گروه قرار دارد؟‬

‫در اتم (‪ )33As‬به ترتیب چند الیه و زیرالیه از الکترون اشغال شده اند و الیه ظرفیت آن شامل چند الکترون است؟‬
‫‪5 ، 9 ، 5 )2‬‬ ‫‪3 ، 9 ، 5 )1‬‬
‫‪3 ، 8 ، 4 )4‬‬ ‫‪5 ، 8 ، 4 )3‬‬
‫الکترونهای ظرفیتی کدام عنصرها در زیرالیههای ‪ 4s‬و ‪ 3d‬است؟‬
‫‪ 25 )2‬و ‪35‬‬ ‫‪ 20 )1‬و ‪30‬‬
‫‪ 20 )4‬و ‪21‬‬ ‫‪ 21 )3‬و ‪29‬‬
‫در کدام عنصر‪ ،‬عدد کوانتمی اصلی زیرالیههای موجود در الیه ظرفیت یکسان است؟‬
‫‪26Fe )4 22Ti )3‬‬ ‫‪35Br )2‬‬ ‫‪27co )1‬‬

‫اگر تفاوت شمار الکترونها و نوترونهای اتم عنصر ‪ 75A‬برابر ‪ 9‬باشند‪ ،‬عدد اتمی عنصر ‪ A‬و شمار الکترونهای الیه ظرفیت اتم آن‬
‫کداماند؟ (راست به چپ)‬
‫‪5 ، 33 )4‬‬ ‫‪3 ، 33 )3‬‬ ‫‪5 ، 31 )2‬‬ ‫‪3 ، 31 )1‬‬
‫عنصری دارای ‪ 6‬الکترون ظرفیتی در الیه ‪ n= 4‬خود است‪ .‬این اتم چند الکترون با ‪ l=1‬دارد؟‬
‫‪12 )4‬‬ ‫‪16 )3‬‬ ‫‪14 )2‬‬ ‫‪18 )1‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪20‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪87‬برابر ‪ 13‬باشد عدد اتمی عنصر ‪ X‬و آرایش الکترونی الیه‬ ‫اگر تفاوت شمار الکترونها با شمار نوترونها در یون تک اتمی‬
‫چیست؟‬ ‫ظرفیت یون‬
‫‪، 38 )4‬‬ ‫‪، 38 )3‬‬ ‫‪، 49 )2‬‬ ‫‪، 49 )1‬‬

‫‪ ............................. ،‬زیر الیه از الکترون اشغال شده است که از میان آنها‪ ............................... ،‬زیر الیه دو الکترونی‬ ‫در اتم آهن‬
‫و ‪ ............................‬زیر الیه ‪ 6‬الکترونی هستند‪.‬‬
‫د) ‪4 ،3 ،7‬‬ ‫ج) ‪3 ،4 ،7‬‬ ‫ب) ‪4 ،2 ،6‬‬ ‫الف) ‪2 ،4 ،6‬‬
‫عنصری که در دوره چهاردهم و گروه هفدهم جدول دوره ای جای دارد به ترتیب از راست به چپ چند الکترون در زیرالیههای ‪p‬‬
‫دارد؟ و چند الکترون در آخرین زیرالیه اشغال شده آن جای دارد؟‬
‫‪5 – 17)4‬‬ ‫‪3 – 17 )3‬‬ ‫‪5 – 15 )2‬‬ ‫‪3 – 15 )1‬‬
‫اگر اتم عنصری در الیهی اصلی سوم خود دارای ‪ 10‬الکترون باشد‪ ،‬عدد اتمی آن کدام است؟‬
‫‪26 )4‬‬ ‫‪24 )3‬‬ ‫‪22 )2‬‬ ‫‪20 )1‬‬
‫اگر عنصر ‪ 32A‬با عنصر ‪ X‬از گروه ‪ 15‬همدروه باشد‪ ،‬عنصر ‪ A‬در کدام گروه جدول جای دارد؟ و عدد اتمی عنصر ‪ X‬کدام است؟‬
‫‪ )4‬چهاردهم‪،‬‬ ‫‪ )3‬چهاردهم‪31 ،‬‬ ‫‪ )2‬سیزدهم‪33 ،‬‬ ‫‪ )1‬سیزدهم‪31 ،‬‬

‫ساختار اتم و رفتار آن‬

‫‪ -1‬گازهای نجیب شامل هلیم‪ ،‬نئون‪ ،‬آرگون‪ ،‬کریپتون‪ ،‬زنون و رادون واکنش پذیری بسیار کمی دارند و بسیار پایدارند‪.‬‬
‫‪ -2‬گازهای نجیب چون واکنش پذیری کم دارند (پایدار هستند) در طبیعت با هیچ چیزی واکنش نمی دهند و به صورت تک اتمی‬
‫یافت می شوند‪.‬‬
‫‪ -3‬همه گازهای نجیب در الیه ظرفیت خود هشت الکترون دارند به جز هلیم که دو الکترون دارد‪.‬‬
‫عناصر گروه های دیگر جدول تناوبی ( به جز عناصر واسطه ) تمایل دارند که آرایش الکترونی خود را شبیه گاز نجیب قبل یا بعد‬
‫از خود کنند و این کار را با گرفتن یا از دست دادن الکترون های الیه ظرفیت خود انجام می دهند‪.‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪21‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫تبدیل اتم به یون‪:‬‬

‫ذره ای پایدار است که آرایش الکترونی همانند گازهای نجیب داشته باشد‪.‬‬
‫فلزها الکترون از دست می دهند‪:‬‬

‫نافلزها الکترون می گیرند‪:‬‬

‫اتم‬ ‫آرایش الکترونی‬ ‫فلز‪/‬نافلز‬ ‫نماد‬ ‫آرایش یون‬ ‫گاز‬

‫یون‬ ‫نجیب‬

‫سدیم‬

‫لیتیم‬

‫منیزیم‬

‫آلومینیوم‬

‫فلوئور‬

‫کلر‬

‫فسفر‬

‫برم‬

‫اکسیژن‬

‫نیتروژن‬

‫کلسیم‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪22‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫نامگذاری یون های تک اتمی‬

‫یون مثبت(کاتیون)‬ ‫یون منفی(آنیون)‬

‫یون ‪ +‬نام اتم‬ ‫یون ‪ +‬نام اتم(ریشه نام) ‪ +‬ید‬

‫اتم‬ ‫یون‬ ‫نام یون‬ ‫اتم‬ ‫یون‬ ‫نام یون‬

‫لیتیم‬ ‫‪Li+‬‬ ‫یون لیتیم‬ ‫اکسیژن‬ ‫‪O2-‬‬ ‫یون اکسید‬

‫سدیم‬

‫منیزیم‬

‫آلومینیوم‬

‫پتاسیم‬

‫کلسیم‬

‫باریم‬

‫سزیم‬

‫روبیدیم‬

‫یون های فلزهای واسطه‪:‬‬

‫فلزهای واسطه اغلب میتوانند چندین نوع یون بسازند‪.‬‬
‫اغلب فلزهای واسطه با از دست دادن الکترون به آرایش گاز نجیب قبل از خود نمیرسند‪.‬‬
‫فلز واسطه‬ ‫نماد و آرایش اتم‬ ‫یون‬ ‫آرایش الکترونی یون‬

‫آهن‬ ‫‪Fe2+‬‬

‫‪Fe3+‬‬

‫مس‬ ‫‪Cu+‬‬
‫‪Cu2+‬‬

‫کروم‬ ‫‪Cr2+‬‬
‫‪Cr3+‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪23‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫دو فلز واسطهای که هر دو با از دست دادن ‪ 3‬الکترون به آرایش گاز نجیب قبل از خود میرسند و فقط یک نوع‬
‫یون میسازند‬

‫اتم‬ ‫آرایش الکترونی‬ ‫یون‬ ‫آرایش الکترونی‬

‫اسکاندیم‬

‫ایتریم‬

‫نام گذاری یونهای فلزهای واسطه‪:‬‬

‫چون هر فلز واسطهای می تواند چند نوع یون بسازد بعد از نام آن‪ ،‬بار آن را با اعداد رومی در پرانتز مینویسیم‪.‬‬

‫توجه‪ :‬برای ‪ Cd ، Ag ، Zn ، Sc‬اعداد رومی به کار نمیبریم‪.‬‬

‫آرایش الکترون‪ -‬نقطه ای (لوویس) اتم ها‪:‬‬

‫برای رسم آرایش الکترون‪ -‬نقطه ای یک اتم‪ ،‬باید به‬
‫تعداد الکترونهای الیه ظرفیت آن‪ ،‬نقطه در اطراف‬
‫نماد شیمیایی آن گذاشت‪.‬‬

‫ترکیب یونی‪:‬‬
‫ترکیبی است که ذره های سازنده آن یون (کاتیون و آنیون) است‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪24‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫ترکیب یونی در مجموع خنثی است‪.‬‬

‫در اغلب ترکیب های یونی هم آنیون و هم کاتیون‪ ،‬به آرایش گاز نجیب رسیده و پایدارند‪.‬‬
‫پیوند یونی‪:‬نیروی جاذبه ای که بین کاتیون ها و آنیون ها در ترکیب یونی وجود دارد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬چون ذرات سازنده ترکیب های یونی‪ ،‬کاتیون و آنیون هستند‪ ،‬نباید واژه مولکول را برای آنها بکار برد‪.‬‬
‫ترکیب های یونی دوتایی‪:‬ترکیب هایی هستند که فقط از دونوع عنصر ساخته شده است‬
‫فرمول شیمیایی ترکیب یونی‪:‬‬

‫نام کاتیون ( اتم سمت چپ ) ‪ +‬نام آنیون ( اتم سمت راست ‪ +‬ید )‬ ‫نامگذاری ترکیب یونی‪:‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪25‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫تبدیل اتم ها به مولکول ها‪:‬‬

‫ترکیب مولکولی ‪:‬به ترکیب هایی که ذره های سازنده آن مولکول باشد‪.‬‬
‫‪ ‬برای تشکیل یک مولکول‪ ،‬اتم ها الکترون های خود را به اشتراک می گذارند‪.‬‬
‫‪ ‬در تشکیل ترکیب یونی انتقال الکترون وجود دارد ولی در تشکیل یک مولکول اشتراک الکترون وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬پیوندی که بین اتم ها از اشتراک الکترونها بوجود می آید پیوند اشتراکی (کوواالنسی) گفته می شود‪.‬‬
‫‪ ‬هر پیوند اشتراکی (کوواالنسی) از به اشتراک گذاشتن دو تک الکترون و ایجاد یک جفت الکترون مشترک بوجود می آید‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪26‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫رسم ساختار مولکول های دو اتمی‪:‬‬

‫شرایط اتم مرکزی‪:‬‬

‫‪-1‬‬ ‫رسم ساختار الکترون‪-‬نقطه ای مولکولهای با بیش از دو اتم‪:‬‬
‫‪-2‬‬ ‫برای رسم ساختار لوویس ( الکترون‪ -‬نقطه ای ) یک مولکول ابتدا باید یکی از اتم ها را به‬
‫‪-3‬‬ ‫عنوان اتم مرکزی انتخاب کرد‪.‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪-5‬‬

‫روشی کلی و ساده برای رسم ساختار لوییس همه گونه ها ( مولکول ها و یون ها )‬

‫مولکول ‪ /‬یون‬ ‫تعداد پیوند‬ ‫ساختار لوویس‬

‫‪SO2‬‬

‫‪NO2+‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪27‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪NO3-‬‬

‫‪SO3‬‬

‫‪CO32-‬‬

‫‪NO2+‬‬

‫‪SO3‬‬

‫‪PO43-‬‬

‫‪SO42-‬‬

‫‪NH4+‬‬

‫‪O3‬‬

‫‪N3-‬‬

‫‪N2O‬‬

‫‪ClO4-‬‬

‫مولکول ‪ /‬یون‬ ‫تعداد پیوند‬ ‫ساختار لوویس‬

‫‪SO2‬‬

‫‪NO2+‬‬

‫‪NO3-‬‬

‫‪SO3‬‬

‫‪CO32-‬‬

‫‪NO2+‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪28‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪SO3‬‬

‫‪PO43-‬‬

‫‪SO42-‬‬

‫‪NH4+‬‬

‫‪O3‬‬

‫‪N3-‬‬

‫‪N2O‬‬

‫‪ClO4-‬‬

‫ساختار مولکول های زیر را رسم نمایید‬

‫‪N2H4‬‬
‫‪N2O4‬‬
‫‪C2H6‬‬
‫‪C2H4‬‬
‫‪C2H2‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪29‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪30‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫نامگذاری ترکیب های مولکولی‪:‬‬

‫فرمول مولکولی‪ :‬فرمول شیمیایی که نوع عنصرها و شمار اتم های هر عنصر را نشان می دهد‪.‬‬
‫روش نام گذاری ترکیب های مولکولی‪ :‬استفاده از پیشوندها و پسوندهای شمارش یونانی است‪.‬‬
‫تعداد اتم سمت چپ به یونانی ‪ +‬نام اتم سمت چپ ‪ +‬تعداد اتم سمت راست به یونانی ‪ +‬نام اتم سمت راست ‪ +‬ید‪.‬‬

‫دکا‬ ‫نونا‬ ‫اوکتا‬ ‫هپتا‬ ‫هگزا‬ ‫پِنتا‬ ‫تترا‬ ‫تری‬ ‫دی‬ ‫مونو‬

‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫فرمول شیمیایی‬ ‫نام‬ ‫فرمول شیمیایی‬ ‫نام‬

‫‪SF4‬‬ ‫‪N2 O3‬‬

‫‪SF6‬‬ ‫‪CCl4‬‬

‫‪OF2‬‬ ‫‪CF4‬‬

‫‪OF2‬‬ ‫‪CS2‬‬

‫‪N2 O5‬‬ ‫‪NF3‬‬

‫‪PCl3‬‬ ‫‪SiCl4‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪31‬‬

 ‫شیمی دهم فصل اول‬ ‫شیمی کنکور دکتر کریمی اهواز ‪09106450635‬‬

‫‪NO‬‬ ‫‪SiBr4‬‬

‫‪CO‬‬ ‫‪PBr5‬‬

‫‪CO2‬‬ ‫‪PCl5‬‬

‫‪P2 O5‬‬ ‫‪NCl3‬‬

‫‪P4 O10‬‬ ‫‪SiF4‬‬

‫‪Dr.karimi ۰۹۱۰۶۴۵۰۶۳۵‬‬ ‫‪32‬‬