‫بسم هللا الرمحن الرحمی‬

‫مضمون ‪ :‬کمییا‬
‫فصل ‪ :‬دوم‬
‫موضوع ‪ :‬تقسمی بندی عنارص‬
‫استاد ‪ :‬روح هللا انوری‬
‫سال تعلمیی ‪۱۴۰۱ :‬‬
‫مکتب خصویص اکردان‬
 ‫فصل دوم‬
‫جدول دورانی‬
 ‫دسته بندی عناصر‬
‫برای بار اول دانشمندی به نام الوازیه عناصـررا به چهار دسته فلزات ؛‬
‫‪ .‬غیر فلزات ؛ گازات و عناصر زمینی تقسیم نمود‬
‫بعد از آن دانشمندی به نام دوبرینر گروپ های سه عنصریرا تشکیل داد‬
‫‪ .‬که در هر گروپ سه عنصر مشابه قرار داشت‬
‫دانشمندی به نام نیولندز به اساس نوت های موسیقی جدولیرا ترتیب‬
‫نمود که در این جدول هفت عنصر کنار هم قرار داشتند و عنصر هشتمی‬
‫تحت عنصر اول قرار می گرفتـ و به همین ترتیبـ سلسله ادامه پیدا می‬
‫‪ .‬نمود که این قاعدهرا به نام قاعده اوکتای یاد می نمایند‬
 ‫دسته بندی عناصر‬
‫در سال ‪ ۱۸۶۹‬دانشمندی به نام مندلیف جدولیرا به اساس ازدیاد نمبر‬
‫کتله ترتیب نمود که نسبت جدول ها و تقسیمات دیگر قابل قبول بود ‪.‬‬
‫در جدول مندلیف پریود های طویل قرار داشت ؛ جای بعضی عناصر‬
‫کشف ناشده خالی گذاشته شد و خواص بعضی از عناصر کشف ناشده‬
‫‪ .‬توسط مندلیف پیش بینی گردیده بود‬
‫اما پس از یک مدت زمانیکه عناصرـی جدید کشف گردید و ایزوتوپ ها‬
‫شناسایی گردیدند جدول مندلیف دچار مشکـل شد ‪ .‬یکی از این مشکالت‬
‫میان ‪ Ar‬و ‪ K‬بود که گاز آرگون قبل از ‪ K‬قرار داشتـ اما نمبر کتله آن‬
‫بزرگتر از پتاشیم بود ‪.‬‬
 ‫دسته بندی عناصر‬
‫مشکالت جدول مندلیفرا دانشمندی به نام موزلی با ارایه نمودن نمبر‬
‫اتمی یا نمبر ترتیبی حل نمود و عناصررا به اساس ازدیاد نمبر اتمی‬
‫‪.‬ترتیب نمود‬
‫موزیلی برخالف مندلیف تمام خواص عناصررا مرتبط به نمبر اتمی آن‬
‫می دانستـ در حالیکه مندلیف همه خواص یک عنصررا به نمبر کتله‬
‫‪ .‬اتمی مرتبط می دانست‬
 ‫‪:‬جدول دورانی معاصر عناصر‬
‫در جدول دورانی عناصر‪ ۱۱۸‬عنصر شامل بوده و دو نوع قطار ها موجود می‬
‫باشد ‪ -۱.‬گروپ ها (فامیل ) ‪ -۲‬پریود ها (دوره ها )‬
‫گروپ ها‪ -:‬عبارت از قطار های عمودی بوده که تمام عناصر شامل در یک ‪۱-‬‬
‫گروپ از نظر خواص و فعالیت کیمیاوی شان با یکدیگر مشابه می باشند ‪ .‬در جدول‬
‫دورانی عناصر به تعداد ‪ ۱۸‬گروپ موجود می باشد که ساختمان الکترونی قشر‬
‫والنسی عناصر یک گروپ با یکدیگر مشابه می باشند ‪ .‬در جدول دورانی عناصر دو‬
‫‪ .‬نوع گروپ ها موجود می باشد‬
‫الف‪ :‬گروپ های اصلی ‪ :‬تعداد این گروپ ‪ ۸‬عدد بوده و به حرف ‪ A‬نشان داده می‬
‫شود‪ .‬ب‪ :‬گروپ های فرعی ‪ :‬به تعداد ‪ ۱۰‬گروپ بوده و به حرف ‪ B‬نمایش داده می‬
‫شود‪.‬‬
 ‫‪ :‬جدول دورانی معاصر عناصر‬

‫پریود ها یا دوره ها ‪ :‬پریود ها قطار های افقی می باشند که هفت پریود در جدول ‪۲-‬‬
‫دورانی عناصر موجود می باشد ‪ .‬هر عنصر در هر پریودی که قرار داشته باشد به‬
‫همان تعداد مدار دارد و عناصر در جدول به اساس ازدیاد نمبر اتمی ترتیب گردیده‬
‫اند یعنی به هر اندازه که از سمت چپ بهراست در پریود مشاهده نماییم نمبر‬
‫‪ .‬اتمی افزایش می یابد‬
‫در پریود اول دو عنصر ؛ در پریود دوم و سوم هشت هشت عنصر ؛ در پریود چهارم و‬
‫پنجم ‪ ۱۸ , ۱۸‬عنصر و پریود های ششم و هفتم هرکدام ‪ ۳۲‬عنصر دارند ‪.‬‬
‫دو پریود در قسمت تحتانی جدول به نام لنتناید ها و اکتناید ها یاد می شود که‬
‫لنتناید ها مربوط پریود ششم جدول و اکتناید ها مربوط به پریود هفتم جدول می‬
‫باشند و دانشمندان کیمیا هر دو سلسلهرا مربوط گروپ سوم فرعی می دانند ‪.‬‬
 ‫‪ :‬جدول دورانی معاصر عناصر‬
‫نکات اضافی ‪ :‬در جدول دورانی عناصر گروپ های فرعی به نام عناصر انتقالی‬
‫یاد شده ؛ عناصر گروپ اول اصلی به نام فلزات القلی ؛ گروپ دوم اصلی به نام‬
‫فلزات القلی زمینی ؛ گروپ سوم اصلی به نام فلزات زمینی ؛ گروپ چهارم اصلی‬
‫خانواده کاربن ؛ گروپ پنجم اصلی خانواده نایتروجن ؛ گروپ ششم اصلی به نام‬
‫کلکوجن (سازنده مواد معدنی ) ؛ گروپ هفتم اصلی به نام هلوجن ها (سازنده‬
‫نمک ) و بالخره گروپ هشتم اصلی به نام گازات نجیبه (گازات تنبل ) یاد می شود‬
‫‪.‬‬
‫خواص عناصر و تغیرات متناوب آن در جدول‬
 ‫‪ :‬انرژی آیونایزیشن‬
‫عبارت از مقدار انرژی می باشد که برای دور نمودن یک الکترون از یک اتم نیاز می‬
‫‪.‬باشد‬
‫به صورت عموم الکترون های که در مدار آخر قرار دارند کمترین ثباترا داشته و با‬
‫انرژی آیونایزیشن کمتر از اتم جدا می شوند و به هر اندازه که الکترون به هسته اتم‬
‫نزدیکتر باشد جدا نمودن آن از اتم کار مشکل می باشد مثال ‪ :‬برای جدا نمودن‬
‫الکترون مدار آخر اتم سودیم که در مدار سوم قرار دارد ‪ ev 5,1‬نیاز است اما برای دور‬
‫نمودن الکترون از اتم عنصر هایدروجن که یک مدار دارد و یک الکترون در حدود ‪13,6‬‬
‫‪ ev‬انرژی آیونایزیشن نیاز است ‪.‬‬
‫خاصیت انرژی آیونایزیشن در جدول دورانی عناصر در محدوده یک گروپ از سمت‬
‫باال به طرف پایین کاهش یافته و برعکس آن افزایش می یابد و در محدوده یک پریود از‬
‫سمت چپ بهراست افزایش یافته و بر عکس آن کاهش می یابد‪.‬‬
 ‫‪ :‬الکترون افینیتی‬

‫عبارت از مقدار انرژی می باشد که الکترون هنگام جذب شدن توسط هسته یک آتم‬
‫‪ .‬آنرا آزاد می نماید‬
‫الکترون افینیتیرا به نام انرژی الکترون خواهی نیز یاد می کنند وتغیرات این خاصیت‬
‫‪ .‬در محدوده یک گروپ و یک پریود ارتباط مستقیم با انرژی آیونایزیشن دارد‬
 ‫خاصیت الکترونیگاتیویتی و الکتروپوزیتویتی‬
‫‪ E-N‬در یـکاتـم عباـرتازمیلاـلکتروـنگ ـیـرـیمیبــاشد و ‪ E-P‬عباـرتازمیلاـلکتروـندـهیدر‬
‫یـکاتـم مـیبــاشد‪.‬‬
‫در جدول دورانی عناصر خاصیت ‪ E-N‬در محدوده یک گروپ از باال به پایین کاهش‬
‫یافته و برعکس آن افزایش می یابد و در محدوده یک پریود از سمتراست به چپ‬
‫کاهش یافته و بر عکس آن افزایش می یابد ‪.‬‬
‫تغیرات ‪ E-P‬در جدول برعکس ‪ E-N‬در جدول می باشد ‪.‬‬
 ‫‪ :‬شعاع اتومی و شعاع آیونی‬
‫شعاع اتومی عبارت از فاصله بین هسته و الکترون های مدار آخری یک اتوم می باشد‬
‫‪.‬‬
‫شعاع اتومی در گروپ ها از باال به پایین افزایش می یابد و در پریود ها از سمتراست‬
‫‪ .‬به چپ افزایش می یابد‬
‫هرگاه یک اتوم الکترون از دست بدهد ویا هم جذب نماید به ذرات چارجدار به نام آیون‬
‫تبدیل می شود و شعاع آیونی عبارت از فاصله بین هسته و الکترون های مدار آخر‬
‫‪ .‬آیون می باشد‬
‫در کتیون شعاع آیونی نسبت به شعاع اتومی کوچکتر بوده و در انیون شعاع آیونی‬
‫‪ .‬ازشعاع اتومی بزرگتر می باشد‬
 ‫تاثیر اوربیتال های ‪d‬‬
‫در فلزات انتقالی قبل از ‪ d‬اوربیتال ‪ S‬تکمیل می گردد و مطابق آن باید اوال الکترون‬
‫های ‪ d‬در تعامالت کیمیاوی از دست رفته و بعدا الکترون های ‪ s‬دور گردد اما در عمل‬
‫چنین نمی باشد و ثبات الکترون های شامل در ‪ d‬بیشتر از ‪ s‬می باشد چون فاصله‬
‫بین اوربیتال های ‪ d‬در حدود بیست مرتبه بیشتر از ‪ S‬و ‪ p‬می باشد به همین دلیل قوه‬
‫دافعه بین الکترون ها کمتر بوده و ثبات الکترون ها بیشتر می باشد ‪.‬‬
‫به طور مثال ‪ :‬اتم آهن زمانیکه به ‪ Fe²‬تبدیل میگردد اوال دو الکترون اوربیتال ‪ s‬را از‬
‫دست می دهد و در آیون سه مثبت آهن برعالوه دو الکترون اوربیتال ‪ s‬یک الکترون از‬
‫اوربیتال ‪ d‬نیز از اتم آهن دور می گردد‪.‬‬
 ‫نمبر اکسیدیشن عناصر ‪: d‬‬
‫فلزات انتقالی نمبر های اکسیدیشن متفاوترا به خود می گیرند و از آن جمله فلزاتی‬
‫که در وسط پریود های طویل قرار دارند می توانند نمبر های اکسیدیشن ‪ 1+‬الی ‪ 8+‬را‬
‫به خود بگیرند (‪) Mn ,Pt ,Pd,Ir,Ru,Rh‬‬
‫فلزات انتقالی که نمبر اکسیدیشن متحول دارند اکساید هارا تشکیل می دهند که این‬
‫اکساید ها با نمبر اکسیدیشن پایین خواص القلی ؛با نمبر اکسیدیشن متوسط خواص‬
‫امفوتریک و با نمبر اکسیدیشن باال خواص تیزابیرا از خود نشان می دهد ‪.‬‬
‫کارخانگی ‪ :‬حل تمرین فصل دوم‬