‫نام و نام خانوادگی ‪ :‬آرام محمودی‬

‫نام همکار ‪ :‬حامد نظری‬

‫شماره گروه ‪ :‬سه‬

‫آزمایشگاه شیمی معدنی یک‬

‫آزمایش شماره دو‬

‫عنوان آزمایش ‪ :‬سنتز مس ( ‪ ) I‬کلرید)𝑙𝐶𝑢𝐶(‬

‫تاریخ انجام آزمایش ‪۳۹/۱۱/۵۲ :‬‬

‫زمان کار در آزمایشگاه ‪ :‬شنبه ها ساعت ‪۱۹—۱۲‬‬

‫مدرس‪ :‬سرکار خانم لیلی شرافت‬

‫دکتر رسول وفازاده‬

‫‪1‬‬
 ‫هدف از انجام آزمایش ‪:‬‬
‫سنتز مس ( ‪ ) I‬کلرید)𝑙𝐶𝑢𝐶( از مس ( ‪ ) II‬کلرید ( ‪) 𝐶𝑢𝐶𝑙2‬‬

‫تئوری آزمایش ‪:‬‬

‫مس ( ‪ ) I‬کلرید با فرمول 𝑙𝐶𝑢𝐶 و نام قدیمی کوپرو کلرید دارای جرم مولی ‪ ۹۹‬گرم بر مول و بی رنگ‬

‫می باشد‪ .‬این ماده از کاهش مس ( ‪ ) II‬کلرید آبی رنگ با فرمول ‪ 𝐶𝑢𝐶𝑙2‬و جرم مولی ‪ ۵.۶۳۱‬گرم بر مول‬

‫به دست می آید‪.‬‬

‫نام تجاری این ماده مونو کلرید مس می باشد و ساختار آن مکعبی‬

‫وجوه مرکزپر است‪.‬‬

‫این ماده سمی بوده و ایجاد خطر می کند‪ .‬مثال سوزاننده چشم‪،‬‬
‫پوست‪ ،‬بافتهای مخاطی و اعضاء تنفسی است‪ .‬برای تنفس‪ ،‬بلع یا‬
‫جذب پوستی خطرناک است‪ .‬بسته به شدت و زمان تماس اثر‬
‫سوختگی از سوختگی متوسط تا تخریب شدید بافتها متفاوت‬
‫است‪.‬‬

‫با عوامل اکسيد کننده قوی و فلزات قليایی ناسازگار است و به شدت با پتاسيم واکنش ميدهد‪ .‬به نور‪ ،‬رطوبت و‬
‫هوا حساس است و در اثر تجزیه گاز هيدروژن کلرید توليد ميکند‪.‬‬

‫برای نگه داری آن را در ظروف کامال سربسته و در محل تاریك قرار می دهيم یا آن را در محل خشك و خنك‪،‬‬
‫تحت نيتروژن نگهداری می کنيم‪.‬‬

‫(منبع ‪ :‬شيمی معدنی عملی –پاس ‪ ،‬ساتکليف‪-‬ترجمه اردشير کامکار ‪ +‬شبکه جهانی وب)‬

‫‪2‬‬
 ‫روش کار‪:‬‬
‫سه عدد بشر برداشته و مطابق زیر عمل ميکنيم‪:‬‬

‫‪ -۵‬در بشر شماره ‪ ۵‬حدود ‪ ۵۳۱‬گرم سدیم سولفيت ریخته و به آن ‪ ۵۱‬ميلی ليتر آب اضافه ميکنيم تا حل شود‪.‬‬

‫‪ -۵‬در بشر شماره ‪ ۵‬حدود ‪ .۳۱‬گرم ‪ 𝐶𝑢𝐶𝑙2‬ریخته و بر روی آن حدود ‪ ۸‬ميلی ليتر آب مقطر می ریزیم‪.‬‬

‫‪ -.‬در بشر شماره ‪ .‬حدود ‪ ۵۳۵۱‬گرم سدیم سولفيت ‪ . ،‬تا ‪ ۴‬ميلی ليتر هيدروکلریك اسيد و ‪ ۵۱۵‬ميلی ليتر‬
‫آب مقطر می ریزیم و شروع به هم زدن می کنيم‪.‬‬

‫ضمن هم زدن محتویات بشر ا ول را به بشر دوم اضافه کرده سپس نصف محلول موجود در بشر شماره ‪ .‬را نيز‬
‫به آن اضافه می کنيم‪.‬‬

‫چند دقيقه صبر ميکنيم تا رسوب ته نشين شود و بعد از دکانته کردن آن ‪ ،‬با استفاده از کاغذ صافی رسوب را از‬
‫محلول جدا ميکنيم‪ .‬باقی مانده محلول موجود در بشر سوم را روی رسوب می ریزیم و با این کار از تماس‬
‫مستقيم رسوب با هوا جلوگيری می کنيم‪ .‬پس از اتمام محلول موجود در بشر شماره ‪ .‬به ترتيب زیر عمل‬
‫ميکنيم‪.‬‬

‫‪ -۵‬حدود ‪ ۵۵‬ميلی ليتر استيك اسيد گالسيال را روی رسوب می ریزیم‪(.‬علت در بخش نکات قابل توجه آمده‬
‫است)‬

‫‪ -۵‬حدود ‪ ۵۵‬ميلی ليتر اتانول را روی رسوب می ریزیم‪(.‬علت در بخش نکات قابل توجه آمده است)‬

‫در پایان کاغذ صافی را از قيف خارج کرده اجازه می دهيم تا خشك شود‪.‬‬

‫نکات قابل توجه‪:‬‬

‫‪ -۵‬مس ( ‪ ) I‬کلرید)𝑙𝐶𝑢𝐶(رسوبی ا ست سفيد رنگ و نامحلول در آب که بسيار ناپایدار بوده و در مجاورت‬

‫رطوبت هوا فورا به ‪ 𝐶𝑢𝐶𝑙2‬اکسيد می شود‪.‬‬

‫‪ -۵‬جایگاه مس در جدول تناوبی تناوب سوم ‪ ،‬گروه یازدهم می باشد‪.‬‬

‫‪ -.‬از خصوصيات بارز عناصر واسطه مثل مس می توان موارد زیر را بر شمرد‪:‬‬

‫‪3‬‬
 ‫الف) تنوع در عدد اکسایش (مس دارای دو عدد اکسایش ‪ +۵‬با نام قدیمی کوپرو و ‪ +۵‬با نام قدیمی کوپریك‬
‫می باشد‪).‬‬

‫ب) زیر الیه ‪ d‬آنها در حال پر شدن است پس ميتوانند نقص اکتت کنند(بيش از ‪ ۸‬الکترون در الیه واالنس‬

‫داشته باشند‪).‬‬

‫ج) می توانند کمپلکس های رنگی توليد کنند‪(.‬مس ‪ +۵‬آبی رنگ ولی مس ‪ +۵‬بی رنگ ميباشد‪).‬‬

‫‪ -۴‬مس می تواند تسهيم نامتناسب کند‪:‬‬

‫𝑢𝐶 ‪2𝐶𝑢+ ⟶ 𝐶𝑢2+ +‬‬ ‫تسهيم نامتناسب مس ∶‬

‫‪ -۱‬استيك اسيد با فرمول 𝐻𝑂𝑂𝐶 ‪ 𝐶𝐻3‬همان جوهر سرکه است که به مقدار زیاد حاوی آب است‪ .‬اما استيك‬

‫اسيد گالسيال فاقد آب بوده و با تشکيل پيوند هيدروژنی با آب موجود در بين رسوب ‪ ،‬آب را از رسوب ميگيرد‬
‫تا رسوب در مجاورت رطوبت هوا اکسيد نشده تغيير رنگ ندهد‪ ( .‬از بی رنگ به آبی )‬

‫‪ -۶‬علت ریختن اتانول بر روی رسوب پس از ریختن اسيد این است که اتانول هم توانایی تشکيل پيوند‬
‫هيدروژنی با آب را دارد و هم با اسيد‪ .‬پس اگر آب یا اسيد در بين رسوب مانده باشد اتانول آن را گرفته با خود‬
‫خارج ميکند‪ .‬به عالوه اتانول زود تبخير ميشود و رسوب سریعتر خشك ميشود‪.‬‬

‫‪ -۷‬رسوب موجود در قيف باید هميشه با الیه ای از محلول پوشيده شود‪ .‬علت این امر جلوگيری از اکسایش‬
‫کوپروکلرید به کوپریك کلرید ميباشد‪.‬‬

‫‪ -۸‬بعد از خشك شدن رسوب باید آن را در ظرف سربسته نگه داری کرد تا اکسيد نشود‪.‬‬

‫‪ -۹‬در صنعت مس ( ‪ ) I‬کلرید را از واکنش مستقيم گاز کلر با فلز مس طبق واکنش زیر به دست می آورند‪:‬‬

‫𝑙𝐶𝑢𝐶‪2𝐶𝑢 + 𝐶𝑙2 ⟶ 2‬‬

‫بررسی عوامل اصلی خطا‪:‬‬

‫‪ -۵‬عدم دقت و تاکيد کافی در برداشتن جرم و حجم مواد درگير واکنش یکی از اصلی ترین عوامل خطای این‬
‫آزمایش بود‪.‬‬

‫‪ -۵‬عدم دقت کافی و کوتاهی در ریختن مکرر محلول و اسيد و اتانول بر روی رسوب درون کاغذ صافی و تماس‬
‫رسوب با هوا از عوامل اصلی خطا محسوب ميشود‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪ -.‬ناپاک بودن محيط نگه داری رسوب و عواملی همچون پخش جوهر خودکار را نيز نباید نادیده گرفت‪.‬‬

‫پاسخ به سواالت دستور کار‪:‬‬

‫‪ -۵‬واکنش انجام شده به قرار زیر است‪:‬‬

‫𝑙𝐶𝐻‪2𝐶𝑢𝐶𝑙2 + 𝑁𝑎2𝑆𝑂3 + 𝐻2 𝑂 ⟶ 2𝐶𝑢𝐶𝑙 + 𝑁𝑎2 𝑆𝑂4 + 2‬‬

‫که با حذف یونهای ناظر واکنش اصلی بشرح زیر باقی می ماند‪:‬‬

‫‪2𝐶𝑢2+ + 𝑆𝑂3 2− + 𝐻2 𝑂 ⟶ 2𝐶𝑢+ + 𝑆𝑂4 2− + 2𝐻+‬‬

‫‪ -۵‬بازده واکنش‪:‬‬

‫مقدار عملی‬
‫= راندمان‬ ‫‪∗ ۵۵۵‬‬
‫مقدار نظری‬

‫‪ -.‬استيك اسيد گالسيال فاقد آب و جاذب آب است‪ .‬این اسيد ميتواند آب را از رسوب گرفته و با خود خارج‬
‫کند‪.‬‬

‫اتانول هم همانند استيك اسيد توانایی تشکيل پيوند هيدروژنی داشته و آب و اسيد باقی مانده در بين رسوب را‬
‫جذب کرده و خارج ميکند‪.‬‬

‫اتر نقطه جوش پایينی دارد پس ضمن شستن و خارج کردن اسيد و الکل از رسوب سریع تبخير شده و رسوب‬
‫زود خشك می شود‪.‬‬

‫‪5‬‬