‫آزمایشگاه شناسایی الیاف‬

‫‪1‬‬
‫جلسه اول‪ :‬شناسایی عناصر در الیاف‬
‫تشخیص ویسکوز از پنبه‬
‫نایلون ‪ 6‬از نایلون ‪66‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪GENERIC FIBRE NAMES‬‬

‫‪ ‬نام الیاف عمومی استفاده می شود‪:‬‬

‫‪ ‬در برچسب زدن محصوالت نساجی ‪،‬برای گمرک ‪،‬‬
‫‪ ‬در تعریف معامالت بخش دولتی‬
‫‪ ‬در استانداردهای فنی‬
‫‪ ‬در نتیجه دستورالعمل های اتحادیه اروپا ‪ ،‬همراه با قوانین ملی ‪ ،‬محتوای الیاف مواد نساجی‬
‫باید در محل فروش با استفاده از نام های عمومی مشخص شود‪.‬‬
‫‪ ‬نام های عمومی از عالئم تجاری متمایز است که توسط تولید کنندگان جداگانه برای‬
‫شناسایی و بازاریابی محصوالت خود استفاده می شود‪.‬‬
3
4
‫‪5‬‬

‫‪ ‬الیاف طبیعی در دو دسته شیمیایی قرار می گیرند‪:‬‬

‫‪ ‬الیاف پشم‪ ،‬مو‪ ،‬ابریشم و غیره که در گروه ترکیبات پروتئینی تقسیم بندی می شوند و‬
‫معموال حاوی کربن‪ ،‬هیدروژن‪ ،‬اکسیژن و نیتروژن هستند‪.‬‬
‫‪ ‬الیاف حیوانی همچنین حاوی سولفور (گوگرد) هستند‪.‬‬
‫‪ ‬الیاف گیاهی از سوی دیگر اساسا از سلولز تشکیل شده اند و به عنوان کربوهیدرات ها‬
‫شناخته می شوند‪.‬‬
‫‪6‬‬ ‫بررسی وجود اتم های هالوژن‪ ،‬اکسیژن‪ ،‬نیتروژن و کربن‬

‫‪ ‬برای تعیین نوع اتم های موجود در الیاف‬

‫‪ ‬نمونه ای از هر یک از الیاف را در لوله آزمایش انداخته و روی شعله حرارت می دهیم‪.‬‬
‫‪ ‬با توجه به مشاهدات‬
‫‪ ‬لیفی که دارای اکسیژن است که با حرارت دادن الیاف‪ ،‬قطرات آب در لوله آزمایش ایجاد می شود‪.‬‬
‫‪ ‬لیفی که دارای که نیتروژن است با حرارت دادن و قبل از اینکه لیف کامال بسوزد‪ ،‬کاغذ قرمزرنگ تورنسل را‬
‫بنفش می کند که این امر ناشی از وجود نیتروژن است که باعث قلیایی شدن کاغذ و تبدیل رنگ قرمز به‬
‫بنفش می شود‪.‬‬
‫‪ ‬لیفی که دارای کربن است در اثر سوختن‪ ،‬باقیمانده زیادی سیاه ازخود برجای می گذارد‪.‬‬
‫‪7‬‬ ‫شناسایی الیاف یا ترکیبات هالوژندار‪:‬‬

‫‪ ‬در الیاف نساجی معموالً هالوژنهای برم و ید وجود ندارند و وجود فلوئور نیز در الیاف بسیار نادر است و‬
‫بیشترین هالوژنی که در الیاف دیده میشود کلر است‪.‬‬
‫‪ ‬آزمایش بایلشتاین )‪ (Belistein‬برای هالوژنها‪:‬‬
‫‪ ‬برای انجام این آزمایش به یک سیم مسی‪ ،‬مشعل و نمونه مجهول نیاز است‪.‬‬
‫‪ ‬ابتدا برای پاکسازی سیم از هرگونه مواد ناخالص‪ ،‬سیم مسی را روی شعله قرار دهید تا مواد ناخالصی‬
‫احتمالی کامال بسوزد و رنگ شعله تغییر نکند‪ .‬سپس نوک سیم مسی را درون نمونه مجهول فرو برده و سیم را‬
‫روی شعله قرار دهید‪.‬‬
‫‪ ‬شعله سبز‪-‬آبی رنگ‪ ،‬بیانگر وجود هالوژنهای کلر‪ ،‬برم و ید است‪.‬‬
‫‪ ‬هالوژن فلوئور غیرقابل تشخیص است زیرا فلورید مس غیر قابل فرار است‪.‬‬
‫‪ ‬آزمایش بایلشتاین بسیار حساس است‪ ،‬هالوژن حاوی ناخالصی میتواند به نتایج نادرست منجر شود‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪ ‬اغلب الیاف دارای برم و ید وجود ندارد و الیاف دارای فلوئور بسیار کم می باشد‪ ،‬بیش ترین هاالوژن موجاود‬
‫کلر می باشد اما از آنجا که الیاف دارای کلر وجود ندارد‬
‫‪ ‬از پودر ‪ PVC‬استفاده می شود بدین صورت که یک میله مسی را روی شعله حرارت داده و درون پودر ‪PVC‬‬
‫فرو برده و روی شعله قرار می دهیم سبز شدن رنگ شعله بیانگر وجود کلر می باشد‪.‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫روش شناسایی گوگرد‪:‬‬
‫‪ ‬ترکیبی مانند سولفید سرب که دارای گوگرد است اگر با مادهای به نام سدیم پالمبیت واکانش دهاد تولیاد رساوب‬
‫سیاه رنگ ‪ Pbs‬میکند‪ .‬از این واکنش میتوان جهت تعیین گوگرد در الیاف استفاده کرد‪ .‬یعنی اگر لیفی با سادیم‬
‫پالمبیت واکنش داد و رنگ آن تیره شد بدان معناست که در ساختار خود گوگرد دارد‪ .‬البته این روش بارای الیاافی‬
‫مناسب است که رنگ تیره نداشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬رسوب سیاه رنگ ‪ →Pbs‬سدیم پالمبیت ‪ +‬سولفید سرب‬
‫‪ ‬آزمون سولفید سرب یا استات سرب یک آزمون بیوشیمی برای تشخیص آمینواسیدهایی نظیر سیستئین و سیستین‬
‫است‪ .‬این آزمون یک آزمون ویژه برای شناسایی آمینواسیدهای حاوی گوگرد (گروه ‪ s-s‬در سیستین و گروه ‪s-H‬‬
‫در سیستئین است)‪.‬‬
‫‪10‬‬

‫‪ ‬باید توجه کرد که سدیم پالمبیت یک مادۀ ناپایدار است پس باید باه هنگاام مصارف آن را‬
‫تهیه کرد‪ .‬به این صورت که‪ :‬استات سرب (‪ )Pb(COOCH3)2‬را با سود واکنش مای‪-‬‬
‫دهیم‪ ،‬که تولید رسوب سفید رنگ ‪ Pb(OH)2‬میکند اگر سود را به مقدار بیشتری اضاافه‬
‫کنیم‪ ،‬هیدروکسید سرب حل میشود و یک محلول شفاف بدست میآید کاه هماان سادیم‬
‫پالمبیت میباشد‪.‬‬
‫‪Pb(COOCH3)2 + NaoH → Pb(OH)2↓ ‬‬
‫‪Pb(OH)2 + NaoH → PbO2Na2 ‬‬
‫‪11‬‬

‫‪ ‬آمیناو اسایدهایی نظیاار سیساتئین)‪ (cysteine‬و سیساتین )‪ (cysteine‬در حضااور‬

‫شرایط قلیایی شدید در دمای باال‪ ،‬گوگرد آزاد می کنند‪ .‬سپس گوگرد با قلیایی نظیار سادیم‬
‫هیدروکسید ترکیب می شود تاا ‪ Na2S‬تشاکیل شاود‪ .‬ساپس ‪ Na2S‬باا اساتات سارب‬
‫واکنش می دهد و سولفید سرب تشکیل می شود که یک باقیمانده سیاه رناگ اسات‪ .‬بارای‬
‫اینکه واکنش انجام شود باید یون های ازاد گوگرد در بستر وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ Reaction‬‬
‫‪ Cysteine + 2NaOH‬‬ ‫→‬ ‫‪Serine + Na2S + H2O‬‬
‫‪ Pb(CH3COO)2 + NaOH‬‬ ‫→‬ ‫‪Pb(OH)2 + 2CH3COONa‬‬
‫‪ Pb(OH)2 + 2NaOH‬‬ ‫→‬ ‫‪Pb(ONa)2 + 2H2O‬‬
‫‪ Na2S + Pb(ONa)2 + H2O‬‬ ‫→‬ ‫‪PbS (black precipitate) + 4NaOH‬‬
12
‫‪13‬‬

‫‪ 2cc ‬استات سرب را درون لوله آزمایش ریخته و سود را قطره قطره به آن می افزاییم تا زمانی که رنگ شیری‬
‫ایجاد شده شفاف گرددو رسوب سفید رنگی در کف لوله ایجاد گردد‪ .‬مایع شفاف را درون لوله دیگری ریخته و‬
‫الیاف را درون آن می ریزیم در صورت تیره شدن الیاف وجود گوگرد اثبات می گردد‪.‬‬

‫‪Requirements‬‬
‫‪Reagent‬‬
‫‪•2% lead acetate solution in water‬‬
‫‪•40% NaOH‬‬
‫‪•Sample‬‬
‫‪Material Required‬‬
‫‪•Test tubes‬‬
‫‪•Test tube stand‬‬
‫‪•Pipettes‬‬
 ‫‪14‬‬ ‫شناسایی نیتروژن‪:‬‬
‫‪ ‬الیاف را میتوان حرارت داد‪ .‬اگر در ساختار الیاف نیتروژن باشد با حرارت تولید گاز آمونیااک مایکناد و چاون‬
‫آمونیاک یک مادۀ قلیایی است با قرار دادن کاغذ تورنسل (لیتموس) در معرض این گاز و آبی شدن آن میتوان به‬
‫وجود نیتروژن پی برد‪.‬‬
‫‪ ‬این روش به الیاف آسیب میزند چون حرارت مستقیماً به الیاف اعمال می شود‪ .‬چنانچه هدف تشاخیص وجاود‬
‫نیتروژن درون لیف بدون آسیب به لیف باشد میتوان لیف را بین الیهای از آهک قرار داد تا حرارت مساتقیماًًَ باه‬
‫الیاف نرسد و آنها را تخریب نکند‪.‬‬
‫‪ ‬در این روش الیاف را به لوله آزمایش منتقل نموده و سپس لوله را بر روی شعله گرفته تا الیااف کاامالً بساوزند‬
‫قبل از قرار دادن لوله بر روی شعله یک کاغذ لیتموس مرطوب شده را بر روی دهانه لوله قرار مای دهایم تاا در‬
‫صورت وجود نیتروژن در الیاف بتوان به توسط کاغذ لیتموس آن را تشخیص داد‪ .‬آبی شدن رنگ کاغذ لیتماوس‬
‫نشان دهنده خروج گاز قلیایی آمونیاک‪،‬که دارای یون نیتروژن است‪،‬می باشد‪.‬‬
‫‪15‬‬

‫‪ ‬کاعذ تورنِسُل یکی از شناساگرهای محیط میباشد و برای شناسایی اسیدها و بازها استفاده‬
‫میشود‪ .‬کاغذ لیتموس به دو رنگ موجود است لیتموس آبی و لیتموس قرمز‪ ،‬از لیتموس‬
‫آبی برای محیط اسیدی و از لیتموس قرمز برای محیط بازی استفاده میکنند‪ .‬کاغذ آبی‬
‫تورنسل در محیط اسیدی قرمز میشود و کاغذ قرمز تورنسل در محیط بازی آبی میشود‪.‬‬
‫‪16‬‬ ‫نتیجه گیری‬
‫عناصر‬
‫‪S‬‬ ‫‪Cl‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪C‬‬ ‫الیاف‬

‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫پنبه‬

‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫ویسکوز‬
‫دارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫پشم‬
‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫ابریشم‬
‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫نایلون‬
‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫اکریلیک‬
‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫پلی استر‬
‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫استات‬
‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫‪PVC‬‬
‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫‪PP‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫شناسایی الیاف مشابه‬
‫‪ ‬شناسایی پنبه از ویسکوز ریون‬
‫‪ ‬مقداری از محلول ید در پتاسیم یدید(‪ 20‬گرم ید در پتاسیم یدید اشباع) را درون شیشه ساعت ریخته و الیاف را به آن آغشته می نماییم‪.‬‬
‫‪ ‬الیافی که تیره تر گردند جذب بیشتری داشته و در نتیجه آمورف تر می باشند که این الیاف ‪،‬الیاف ویسکوز می باشند و بنابراین الیافی که‬
‫جذب کمتری دارند پنبه می باشند‪.‬‬
‫‪ ‬این آزمون برای شناسایی الیاف نیز می توان استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ ‬پنبه‪ ،‬رامی و شاهدانه بنفش رنگ می شوند‪ ،‬کتان بنفش ته قهوه ای می شود‪ ،‬جوت قهوه ای رنگ می شود و ابریشم قهوه ای ته زرد می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر الیاف مصنوعی محلول ید را جذب نمی کنند چون در ساختار خود تخلخل ندارند و به همین دلیل لکه گذاری نمی شوند‪.‬‬
‫‪ ‬شناسایی نایلون ‪ 6‬از نایلون ‪66‬‬
‫‪ ‬مقداری از محلول ید در پتاسیم یدید(‪ 2.5‬گرم ید در پتاسیم یدید ‪ 20‬درصد) را درون شیشه ساعت ریخته و الیاف را با آن آغشاته مای‬
‫نماییم اگر الیاف قهوه ای روشن شود نایلون ‪ 66‬و اگر قهوه ای تیره گردد نایلون ‪ 6‬می باشد‪.‬‬